เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเขาใจถง

จตใจของเดกขาดแคลนไดด

เพราะพระองคคอเดกคนทขาดแคลนมากอน

ดวยเหตทรซงอยกบพระทยเชนน

จงมกทรงปรารภวา

“เราไมมโอกาสเรยน จงอยากสงเสรมคนอน

ใหไดเรยนมากๆ” หนงในงานดานการศกษานน

กคอ การจดตง ‘มลนธนอย คชวตร‘

เพอชวยพระภกษ สามเณร และเยาวชน

ทขาดแคลน และเพอเปนอนสรณ

แหงความรก ความกตญญ

ทพระองคมตอพระชนกและพระชนน

คำสอนของเจาพระคณสมเดจฯ

หากนอมใจไปพจารณาโดยแยบคายกจะเกดปญญา

นำไปสความเขาใจในตนเองและผอน

สามารถคลคลายปญหาชวตของตนเอง

เปนการยกระดบจตใหสงยงขน

จนเชอมโยงไปสการเขาใจความหมายทแทจรงของชวต “ปกตภาพ ปกตสข”

๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ สมเดจพระญาณสงวร

สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

“ชวตของทกคนดำรงอย ไดกดวยอาศย

ความเมตตากรณาของผอนมาต งแต

เบองตน คอ ตงตนแตบดามารดา คร

อาจารย พระมหากษตรย รฐบาล และ

ญาตมตรสหาย เปนตน ฉะนนเมอทกๆ คน

มชวตเจรญมาดวยความเมตตากรณา...

กควรปลกเมตตากรณาในชวตอนสบตอไป

...และเมอความเมตตากรณางอกขนแลว

ตวเรานแหละจะเปนสขกอนใครหมด

โลโกปตถมภกา เมตตาเปนธรรมคำจนโลก”

Cover Buddha-new.indd 1 11/6/09 10:22:11 AM

Buddha-Chapter Title.indd 1 11/6/09 10:23:40 AM

พระผเจรญพรอม สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก พมพครงแรก ตลาคม ๒๕๕๒ – กรงเทพฯ จำนวน ๑๕,๐๐๐ เลม

* หามคดลอกตดตอนหรอนำไปพมพโดยไมไดรบอนญาต หากทานประสงคพมพแจกเปนธรรมบรรณาการ โปรดตดตอขออนญาต เจาของลขสทธ : สำนกเลขานการสมเดจพระสงฆราช วดบวรนเวศวหาร ๒๔๘ ถนนพระสเมร แขวงบวรนเวศ เขตพระนคร กรงเทพมหานคร ๑๐๒๐๐ โทร. ๐-๒๒๘๐-๘๒๐๒ โทรสาร. ๐-๒๒๘๐-๐๓๔๓ อเมล : asakya@gmail.com

คณะทำงานฝายสงฆ บรรณาธการอำนวยการ พระ ดร. อนล ธมมสากโย บรรณาธการวชาการ รศ. สเชาวน พลอยชม กองบรรณาธการ พระมหาไฉน จตตสทโธ พระครสงฆสทธกร (อรค สรภทโท) ประสานงานกองบรรณาธการ พระไกรวสทธ ตวสทธ (รณขนธ) คณะทำงานอาสาสมคร บรรณาธการบรหาร ชลพร วรยะวงศชย บรรณาธการอาวโส อจฉราวด สตอคมนน บรรณาธการสรางสรรคและศลปกรรม พรพงศ พงษประภาพนธ บรษท 1000 PONIES จำกด ออกแบบและรปเลม อดมลกษณ สภาพ ดแลและจดเกบภาพตนฉบบ นตยา อนวรรตนชน ภาพปก พลอยฉาย อนรตน ภาพประกอบลายเสน จกรกรช เรองรศมชย ภาพประกอบสนำมน รจพฒน สวรรณสย สรางสรรคลวดลายศลปะ พลชย ทองประดษฐ กองบรรณาธการ ศรวรรณ สขวเศษ โชตกา คงเพชรสถตย ชตมา อนวรรตนชน ประสานงานกองบรรณาธการ พารณ เจยรเกยรต พสจนอกษร อดม ตนตตองตา จงจต อนนตคศร ใจบญ ขนทรง ผรวมสนบสนนโครงการ อลศา รมดสต ผจดการฝายผลต เฉลมพล นำเตาทอง พมพท : บรษท ศรวฒนา อนเตอรพรนท จำกด (มหาชน) ๑๒๕ ซอยจนทน ๓๒ ถนนจนทน แขวงทงวดดอน เขตสาทร กทม. ๑๐๑๒๐ โทร. ๐-๒๖๗๕-๕๖๐๐ บรษท ผลตภณฑกระดาษไทย จำกด สนบสนนกระดาษบางสวน

ขอมลทางบรรณานกรมของสำนกหอสมดแหงชาต อจฉราวด สตอคมนน. พระผเจรญพรอม สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก.-- กรงเทพฯ : สำนกเลขานการสมเดจพระสงฆราช, ๒๕๕๒

๒๗๒ หนา. ๑. สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (เจรญ สวฑฒโน), ๒๔๕๖ I. ชลพร วรยะวงศชย, II. ศรวรรณ สขวเศษ, ผแตงรวม. III. ชอเรอง. ISBN 978-074-235-112-0

มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย จดพมพนอมถวายสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ในงานฉลองพระชนษา ๙๖ ป วนท ๓ ตลาคม ๒๕๕๒

“ผเจรญด” ...พระผ “เจรญ” พรอม จากเดกชายเจรญ คชวตร ผมพลานามยออนแอ ตองบวชเณรแกบน

...มาเปนพระเปรยญธรรมในฉายา “สวฑฒโน” (ผเจรญด) กาวหนาทางธรรมและ

การปกครองสงฆเปนลำดบ จนกระทงไดรบการสถาปนาเปน “สมเดจพระญาณสงวร

สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก” สมเดจพระสงฆราชพระองคท ๑๙

ของประเทศไทย

...๙๖ ปทผานมาในพระชนมชพ มเรองนาสนใจมากมายทสะทอนใหเหนถง

พระปฏปทาและพระจรยาวตรอนงดงามในทกดานของพระองคทาน ซงผทเคยอาน

หรอศกษาพระประวตอยางถถวนยอมจะประจกษแกใจ

ถงกระนน ผใกลชดพระองคทานกยงรสกวา มบางแงมมในพระประวตทม

คณคาแกการเรยนร แตยงไมมใครนำมาบอกเลาสสาธารณชน และหากยงคงทงไว

จนกระทงผมสวนรเหนในเรองราวอนเปนสวนหนงของพระประวตลมหายตายจากไป

เรองราวอนทรงคณคาเหลานนกจะสญหายไปอยางนาเสยดายและนาเสยใจ

คณะผเรยบเรยงหนงสอ “พระผเจรญพรอม” นจงไดอทศกำลงกาย กำลงใจ

และกำลงสตปญญา ชวยกนสบหาและรวบรวมขอมลตางๆ จากบคคลผเกยวของ

ในแตละชวงชวตของเจาพระคณสมเดจฯ จากทกททกแหงเทาทจะสามารถสบสาว

ไปถง แลวนำมารอยเรยงบอกเลาถงพระประวต เสนอตอทานผอานเทาท

สตปญญาจะทำได โดยมงหวงวาจะเกดประโยชนแกผอานทกทานอยางคมคาแกเวลา

พรอมกนนยงไดรวบรวมภาพของพระองคทานตงแตครงยงทรงพระเยาว

พระกรณยกจตางๆ รวมทงบคคลผใกลชดและเกยวของ มาคดสรรจดเรยงและ

จดพมพเปนหนงสอภาพสสทงเลมอกเลมหนง เพอใหเหนกนเตมตา ใหชนชมกนได

เตมท โดยใชชอหนงสอวา ”พระของประชาชน”

คณะผเรยบเรยงหนงสอเลมน ขอนอมถวายกศลผลบญอนจะพงเกดจาก

หนงสอน เปนเครองสกการบชาพระคณแดเจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร

สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ขอทรงเจรญพระชนมายยงยนนาน

เสดจสถตเปนธงธรรมและธงชยของพทธบรษททงปวงตลอดไป

คณะผเรยบเรยง

Buddha-Chapter Title.indd 2-3 11/6/09 10:23:40 AM

4 พระผเจรญพรอม 5 พระผเจรญพรอม

สารบญ๑ ผเจรญพรอม ๙ เดกชายเจรญ คชวตร ดรณวยในบานเกด กบความสนกในวยเดก ๒ ชวตทหลอเลยงดวยพระธรรม 4๑ สรมกาสาวพสตร เสนทางจากวดเทวสงฆาราม ถงวดเสนหา และเขากรงเทพฯ มาบวชเรยนทวดบวรนเวศวหาร ๓ พระผรกการศกษา ๖๙ รำเรยนดวยอตสาหะ ทงวชาปรยตธรรม ภาษา และการปฏบตกรรมฐาน 4 พระวรยะเพอพระศาสนา ๙5 คอครผสอนธรรมของพระพทธเจา แกพระภกษสงฆ และคฤหสถ ทงชาวไทยและชาวตางประเทศ 5 กลนหอมทฟงขจรสสากล ๑๓5 เผยแผและวางรากฐานพระพทธศาสนาในตางประเทศ

๖ เสาหลกแหงบวรพระพทธศาสนา ๑๖๑ สถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชพระองคท ๑๙ กบพระกรณยกจในฐานะผเปนหลกแหงธรรม ๗ พระอจฉรยภาพ ๑๘5 พระนพนธเพอพระพทธศาสนากวารอยชนงาน และพระภารกจในการกอสรางและปฏสงขรณเพอสนองคณ บรพคณาจารยและสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชเจาอกมากมาย ๘ พระจรยาวตร ๒๑5 พระกจวตรใน ๒๔ ชวโมง สะทอนพระอปนสย และปฏปทาทเปนแบบอยางอนดงาม ๙ พระเมตตาบารม ๒4๓ เมตตาทปลกในใจคนทกหมเหลา ดวยทรงเปน “พระของประชาชน”

Buddha-Chapter Title.indd 4-5 11/6/09 10:23:41 AM

Buddha-Chapter Title.indd 6-7 11/6/09 10:23:44 AM

8 พระผเจรญพรอม 9 พระผเจรญพรอม

“...ชวตคนคนหนง

ทรงเรองสวางดวยอานภาพของความด

คอ จดหนงแหงความรมเยนของบานเรอน

ของประเทศชาต

ถาหลายๆ ชวตดำรงอยดวยความด

ความรมเยนเปนสขยอมกวางขวางออกไป

และความรมเยนเปนสขนน

เกดขนทไหน

ยอมขบไลความทกขความรอนทนน

ใหบางเบา

ถงหมดสนไปกยงได...”

จากเรอง มนษยนนเปนผมบญทสด

หนงสอ “อำนาจอนยงใหญแหงกรรม พทโธโลย”

ผเจรญพรอม

ถนนปากแพรก ตำบลบานเหนอ จงหวดกาญจนบร...

เอกอเอก เอก...เอกอเอก เอก...เอกอเอก เอก

ฝงไกพากนโกงคอขนดงทอดตอกนเปนระยะ ขบไลความสงดแหง

คนพระจนทรเสยว วนใหมจะเรมตนแลว ดวงอาทตยกำลงทอดวง อกไม

นานแสงแรกแหงวนจะปรากฏ

ชวงเวลาปลายฝนตนหนาวเชนน อากาศหวรงเยนสดชน พวกเดกยง

คงนอนหลบกนอตอยใตผาหมอน ตายายปยาพปานาอาคอยๆ ทยอยตน

กอฟนไฟหงขาวหาปลา เตรยมอาหารเชาใสบาตรอนเปนกจวตรแรก

ของชาวบานสวนใหญในละแวกน

สวนคนในบานคชวตรและบานรงสวางกกำลงชลมน แทบจะไมมใคร

ไดนอน ดวยวาเมอคนแมกมนอยเจบทองตงแตหวคำ แมหมอตำแย

ถกตามตวมากลางดกเพอทำคลอดใหแมกมนอย

Buddha-Chapter 1.indd 8-9 11/6/09 10:29:46 AM

10 พระผเจรญพรอม 11 พระผเจรญพรอม

ประสตกาลแหงสงฆราชา วนแสงสองใจพทธมามกะทงแผนดน

แมกมนอย เกดในตระกลรงสวาง พบรกและแตงงานกบนายนอย

คชวตร พอแตงงานแมกมนอยกยายไปอยกบสามทบานคชวตร ซงตงอย

ใกลเรยงเคยงกน เดนเพยงไมกกาวกถงแลว

เมอแมกมนอยทองแกใกลคลอด ธรรมเนยมของตระกลรงสวาง

เมอลกสาวทองแก กจะกลบบานมาเตรยมคลอดทบานเดม ทนมหองหบ

เตรยมสำหรบเปนหองคลอด มขาวของเครองใชพรอมหมด ไมวาจะขอ

สำหรบผกแขวนเชอก เพอไวจบเหนยวยดเวลาเบงคลอด กระดงสำหรบ

เดกแรกเกด มกระดานไฟทจดทำเฉพาะสำหรบเวลาอยไฟ เรยกวาทก

อยางพรอมสรรพ อกทงยงเปนหองทมททางเหมาะสำหรบแมลกออน

ดวย มเปลสะดงเตรยมไวใชสำหรบเดกออน เปนเปลททำจากตนไมใหญ

ผาครงออกแบบใหมลกษณะมนคงไมโยกเยกเวลาไกว ลกหลานเหลน

โหลนในตระกลนจงตางเตบโตกนทนมาแลวทงนน

...

ควนไฟขาวขนลอยขนจากเตาฟน นำรอนในหมอดนเดอดปดๆ

แมหมอตำแยเหลาไมไผจนคมกรบเสรจแลว เพอเตรยมไวสำหรบตดสาย

สะดอของทารก

คนทตนเตนทสดตอนน คงจะไมมใครเกนนายนอยผกำลงจะเปนพอ

ครงแรกในชวต

สวนอกคนคอแมกมเฮง พสาวคนโตของแมกมนอยทคอยอย ใกลๆ

นองสาวไมหาง แมจะชวยหยบจบทำอะไรไดไมมากเทาคนอน ดวยดวงตา

ทมองไมเหนทงสองขาง แตนำเสยงนมนวลออนโยนอนเตมเปยมไปดวย

ความรกทมตอนองและหลานคนแรกทกำลงจะเกดกชวยใหอนใจไดมากโข

วนศกรท ๓ เดอนตลาคม พ.ศ. ๒๔๕๖ ในรชสมยพระบาทสมเดจ

พระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖

กอนอรณรง ประมาณตสเศษ ขนสคำ เดอนสบเอด ปฉล

เสยงรองของทารกดงแผดจา ลมหายใจแรกของชวตใหมไดเรมขน

ลกชายคนแรกของนายนอยและนางกมนอย คชวตร ลมตาดโลก

แมกมนอยมองดลกชายตวกระจรดหลบตาพรมนอนแนบอก นำตาปตสข

รนไหล เมอความรกของแมทมตอลกนนเบงบาน

วนนถอเปนวนแหงความสขของครอบครวคชวตรและครอบครว

รงสวางโดยแท

...เสยงระฆงดงเหงงหงางลอยมาจากวดเทวสงฆาราม (วดเหนอ)

ไดเวลารวมจตของหมพระสงฆเพอทำวตรเชา เสยงสวดมนตดงชดกงวาน

อยางสงบเยนอยในโบสถเกาแกทสรางขนตงแตสมยรชกาลท ๓

ในเวลานน ใครเลยจะคาดคดวาอก ๗๕ ปตอมา การถอกำเนดของ

ทารกชายในเชามดวนน จะเปนวนแหงประวตศาสตร วนทเปนดงแสง

สองใจของเหลาพทธมามกะทงแผนดน

...สงฆราชาประสตแลว...

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

(สวฑฒนมหาเถร) สมเดจพระสงฆราชพระองคท ๑๙ พระผทรงดำรง

สมณศกดนยาวนานทสดในกรงรตนโกสนทร

พระชนก “นอย” เดกชายเจรญ คชวตร เปนพระนามเดมของเจาพระคณสมเดจฯ

พระชนกและพระชนนเลอกชอน ดวยความรกและความปรารถนาให

ลกชายคนโตเปนผเจรญพรอมในทกดาน

Buddha-Chapter 1.indd 10-11 11/6/09 10:29:46 AM

12 พระผเจรญพรอม 13 พระผเจรญพรอม

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงอยใกลชดกบพระชนกไดเพยง ๙ ป พระ

ชนกกไดจากไปดวยโรคเนอราย ถงแกกรรมเมออายไดเพยง ๓๘ ป พระ

ชนกในความทรงจำของเจาพระคณสมเดจฯ จงรางเลอนนก

...พระชนกนอยเกดเมอวนจนทร ขน ๑๓ คำ เดอนย ปวอก ตรงกบ

วนท ๒๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๒๗

ไดเรยนหนงสอ อปสมบทเปนพระภกษอย ๒ พรรษา ในสำนก

พระครสงคบรคณาจารย (สด) เจาอาวาสวดเหนอ ซงเปนอาคนเลกของ

พระชนกและเปนปของเจาพระคณสมเดจฯ เมอพระชนกลาสกขาแลว

ไดเขารบราชการ เรมดวยตำแหนงเสมยนสงกดกระทรวงมหาดไทย

ประจำอยเมองกาญจนบร

ตามประวตพระชนกเปนคนเรยบรอย ตงใจทำงานอยในกฎระเบยบ

วนยโดยเครงครด เรมรบราชการเปนเสมยนอำเภอเมองกาญจนบร เมอ

พ.ศ. ๒๔๔๕ เปนผทรงปลดขวา เมอ พ.ศ. ๒๔๕๑

...ตอมาไปตรวจราชการทองท จนปวยหนกตองลาออกจากราชการ

แตดวยคณงามความดทเคยรบราชการมา เมอหายปวยแลวพระชนกจง

สามารถกลบเขารบราชการใหมได

พระชนกพบรกแตงงานกบพระชนน ป พ.ศ. ๒๔๕๔ พอแตงงานได

๒ ป มบตรชายคนโต คอเจาพระคณสมเดจฯ ปถดมาเจาพระคณ

สมเดจฯ เจรญพระชนมายได ๑ ป หนาทการงานของพระชนกกกาวหนา

ขนตามลำดบ ไดเลอนตำแหนงเปนปลดขวาอำเภอวงขนาย

ดวยพนนสยของพระชนกเปนคนรกชาตรกแผนดนเกดยงชพ เมอ

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯ ใหประกาศรบอาสา

สมครสมาชกเสอปาเพอทรงสงเสรมความเขมแขงใหแกประชาชนในการ

ชวยทหารปองกนภยอนอาจเกดขนแกประเทศชาต

พระชนกไดรวมเปนอาสาสมครครงน และรบการฝกปฏบต ถาเปน

เวลาสงคราม ตองชวยรกษาบานเมอง ปะทะตานทานหนวงเหนยวขาศกไว

เพอใหกองทหารยกไปทน รกษาดานและชวยกองทหารขดตาทพในทบางแหง

รกษาการตดตอและบรรเทาภารกจของกองทหาร รวมทงชวยลาดตระเวน

สบขาว แมในยามทบานเมองสงบเรยบรอย เสอปากรวมพลกนดแลสงคม

ใหสงบสข เชน ชวยเหลอประชาชนในยามเกดเพลงไหม นำทวม เปนตน

ความภมใจในชวตอกครงหนงของพระชนก คอมโอกาสไดรวมฝก

ซอมรบเสอปากบพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว โดยมการฝก

การประลองยทธ ครงนนมการฝกเสอปาโดยเดนทางไกลจากคายหลวง

พระราชวงสนามจนทร จงหวดนครปฐม ไปจนถงเจดยยทธหตถ จงหวด

สพรรณบร และเลยไปถงกาญจนบรดวย

และในศกเดยวกนนนเอง สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชร-

ญาณวโรรส (พระองคเจามนษยนาคมานพ มนสสนาโค) ไดเสดจตรวจ

การคณะสงฆ จงหวดกาญจนบร ขณะประทบทวดเหนอ โปรดใหชาวบาน

ขาราชการ นำบตรหลานเขาเฝา พระชนกไดจงมอนอยๆ ของเจาพระคณ

สมเดจฯ ลกชายแสนรก ซงขณะนนอายเพยง ๒ ขวบ เพอเขาเฝาสมเดจ

พระสมณเจาฯ

ณ เหตการณนน ทางพระพทธศาสนาถอวาไมมเหตบงเอญ ทกอยาง

เปนไปตามเหตปจจย

...สมเดจพระสมณเจาฯ ผ เปนราชาแหงพระสงฆ ไดพบกบ

เดกชายนอยๆ ผซงจะไดเปนองคสงฆราชาในอนาคต พระผเปนเลศ

ทงความเปนนกปรยตและปฏบต และความเปนนกปกครองผมจตใจ

ทเปยมดวยความเมตตา

ตำแหนงสดทายในชวตราชการของพระชนกนน ทานไดยาย

Buddha-Chapter 1.indd 12-13 11/6/09 10:29:47 AM

14 พระผเจรญพรอม 15 พระผเจรญพรอม

ปายบานรงสวางในอดต

ถนนปากแพรก หนาบานรงสวาง

นาชายทงส คอ (จากซาย) เสยม เตม แถม ทองด

ครอบครว พระชนน พรอมดวยเดกชายจำเนยรและเดกชายสมทร

นองชายของเจาพระคณสมเดจฯ ทงสองคน ไปรบตำแหนงเปน

ปลดอำเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม ในครงนนทานเจาพระคณ

สมเดจฯ ไมไดตดตามไปดวย คงยงอยกบปากมเฮง พสาวของพระชนน

ผซงเลยงดเจาพระคณสมเดจฯ ตงแตยงทรงพระเยาว

ตอมาครอบครวคชวตรจำเปนตองตดสนใจกลบบาน เนองจาก

พระชนกปวยหนกอกครงดวยโรคเนอราย ตองกลบมารกษาตวทบานเกด

และสนบญในทสด ตองจำใจจากลกนอยๆ ทงสามคนไปโดยปลอยใหอย

ในความอปการะของภรยาผเปนทรก ดวยไมอาจหนพนกฎของธรรมชาต

เพราะชวตทกชวตลวนอยในกฎแหงความเปนอนจจง

พระชนน “นอย” พระชนนกมนอย คชวตร เปนลกสาวคนทสองของพอเฮงเลก แซตน

และแมทองคำ มพนองแมเดยวกนสองคนคอ ปากมเฮงและพระชนน

ปใดไมปรากฏพอเฮงเลกเสยชวต แมทองคำไดแตงงานใหมกบพอสข

รงสวาง พระชนนนอยมนองชายคลานตามกนมาอก ๔ คน ชอ นายเสยม

นายเตม นายแถม และนายทองด

พระชนนเกดเมอวนจนทรในคนเดอนแรม ๖ คำ เดอน ๑๑ ปจอ

ตรงกบวนท ๑๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๒๙ ทตำบลบานเหนอ

พระชนกกบพระชนนเตบโตมาในหมบานเดยวกน เหนกนตงแต

ยงเปนเดก มวยทไลเลยกน อายหางกนเพยงแคสองป

ชอ “กมนอย” เปนชอทพอแมเรยกกนมาตงแตเดก กมนอยแปลวา

เขมนอย คำวา “กม” ไดมาจากภาษาญวน แปลวา เขม

พระชนนแตงงานกบพระชนกขณะทพระชนนอาย ๒๕ ป ซงถอวา

Buddha-Chapter 1.indd 14-15 11/6/09 10:29:48 AM

16 พระผเจรญพรอม 17 พระผเจรญพรอม

สข รงสวาง คณตาของ เจาพระคณสมเดจฯ งานศพปาเฮง

สามเณรเจรญกบเพอนเณรและนองชายทงสองคน

แตงงานชามากในสมยนน

ตามทพบในสมดบนทกของพระชนกพบวา พระชนนไดใชชอวา

“แดงแกว” ตอนแตงงาน แตไมปรากฏวามใครเรยกชอนอก คาดวาคง

เปลยนกลบมาใชกมนอยหรอเรยกสนๆ วา “นอย”

ทงพระชนกและพระชนนจงมชอเดยวกน ชาวบานเรยกกนวา

“พอนอย” “แมนอย” สวนชอ “แมเนาะ” เปนชอทลกชายสามคนรวมทง

หลานๆ เรยกกนจนตดปาก

พระชนนเกดมาในชวงเวลาทครอบครวตกอบ จงตองชวยบดามารดา

ทำงานเลยงชพแตเดก ซำยงเคราะหรายประสบอคคภยไหมบานถง

๓ ครง ๓ ครา

เมอมครอบครวของทานเอง กทำงานปรนนบตสามและลก ตอง

เดนทางไปมาระหวางกาญจนบรกบสมทรสงคราม เพราะสามไปเปน

ปลดอำเภออยทนน การเดนทางสมยนนตองใชเรอ จงมเหตใหครงหนง

เรอโดยสารลม ทานตองอมลกชายคนเลกกระเสอกกระสนขนจากนำ

เกอบเอาชวตไมรอด

วบากกรรมชวตคงเปดทางสศรทธาในพระพทธศาสนาอยางมนคง

พระชนนปฏบตกรรมฐานมาตงแตปฐมวย กอนนอนจะตองสวดมนตไหว

พระเปนประจำ

พระชนนอานเขยนภาษาไทยไดเลกนอย แตมฝมอดานอน อกทง

เปนคนขยนขนชอ ละเอยด พถพถน เนนการประหยด สนโดษในการ

บรโภค รจกขอบเขตในการใชสงของ คำนงถงคณคาของสงของทไดมา

และใชสงของนนๆ อยางเตมประโยชน

ทานไมเคยปลอยเวลาใหเปลาดาย ...กลางวนทานรบจางเยบผา

สมยนนยงใชจกรถบ ฝมอสวยประณตนก รบจางเยบทกแบบ ทงเสอ

Buddha-Chapter 1.indd 16-17 11/6/09 10:29:49 AM

18 พระผเจรญพรอม 19 พระผเจรญพรอม

คอกลม คอแหลม คอปก แขนสน แขนยาว ถามเศษผาเหลอกเกบไวใช

ประโยชน อยางเชน เยบเสอใหลกชายใส เรยกวาในพอศอนนใครๆ ก

ตองมเสอผาฝมอพระชนนเยบกนทงนน คาเยบเสอกไมแพง ราคาตวละ

สบสตางคเทานน

พระชนนยงมฝมอในการทำขนมอกดวย มอวางเมอไรทานกจะกวน

ทอฟฟเกบใสโหลไวขาย ทอฟฟตำรบน สมยนไมเหนทไหน เปนทอฟฟท

ทำจากนำตาลออยและมะพราว เคยวกวนในกระทะใบบวใบใหญ เคยว

ไปจนเหนยวขนไดท เทใสรางไมยาวๆ ทำทหนงเปนสบๆ ราง ผงลมจน

ไดท แลวใชมดเซาะ มาดงใหเปนเสน แลวตดเปนทอนๆ หอดวยกระดาษ

แกวสารพดส ทง...สแดง เขยว เหลอง นำเงน อรอยหวานมนและ

หอมกรนดวยเทยนอบ เปนทตดอกตดใจของเดกๆ โดยเฉพาะเจาพระคณ

สมเดจฯ พระองคโปรดมาก

ขนมขายดททำเมอไรกขายหมดยงมอก เชน ลอดชองนำกะท

กลวยหกมกเชอม นำเชอมใสแจวเหมอนแกว พอตกเยนทานกขาย

เตาทงรอนๆ

ดวยชวตทพบแตความยากลำบาก จงทำใหทานมความเจยมตน

ประหยด และถถวนในการใชจาย มการจายคลองอยเพยง ๒ อยาง คอ

ทำบญ กบ “ใหลก”

...

พระชนนนอยเปนแมผประเสรฐ เสยสละความสขสวนตวทงมวลเพอ

ทะนถนอมดแลลกนอยทงสามอยางเตมหวใจและความสามารถ อะไรท

ทำใหลกไดไมเคยรรอ ทงชวตทมเทใหกบลก สมกบเปนมารดาผ ให

กำเนดชวต ประพฤตตนสมกบเปนพระอรหนตของลกทลกสามารถ

กมกราบดวยใจรกและเทดทน

พระชนนนอยเสยชวตลงดวยโรคชราเมออายได ๗๙ ปในป พ.ศ.

๒๕๐๘ ทจงหวดกาญจนบร

สาแหรกแหงชวต แมเจาพระคณสมเดจฯ และครอบครวจะตงรกรากอยทเมองกาญจน

แตบรรพบรษมาจากสทศทางดวยกน จากบนทกพบวา พระชนกนอย

มเชอสายมาจากกรงเกาทางหนง จากปกษใตทางหนง

พระชนกเปนบตรนายเลกและนางแดงอม เปนหลานปหลานยาหลวง

พพธภกด (ตนสกล “คชวตร”) และนางจน ผเปนหลานของทาวเทพ

กระษตรและเปนทายาทตระกล ณ ตะกวทง

ตามทเลากนมานน หลวงพพธภกดเปนชาวกรงเกา เขามารบ

ราชการในกรงเทพฯ แตไดออกไปเปนผชวยราชการอยทเมองไชยา และ

เปนผหนงทพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท ๓ ทรงพระ

กรณาโปรดเกลาฯ ใหไปคมเชลยทเมองพระตะบอง

แตเดมนนหลวงพพธภกดมภรยาชาวเมองไชยา ๒ คน ชอทบและ

นน และไดภรยาชาวเมองพมเรยงอก ๑ คน ชอ แตม ตอมาเมอครง

พวกแขกยกเขามาตเมองไทร เมองตรง เมองสงขลา เมอ พ.ศ. ๒๓๘๑

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ให

พระยาศรพพฒนเปนแมทพยกออกไปปราบปราม หลวงพพธภกดไดไป

ในราชการทพครงนนดวย และไปไดภรยาชอ จน ซงเปนธดาของพระยา

ปลดเมองตะกวทง (สน) เปนหลานสาวพระตะกวทง หรอพระยาโลหภม

พสย (ขนดำ ชาวเมองนครศรธรรมราช)

มเรองราวดงทบนทกไวในจดหมายหลวงอดมสมบตวา หลวงพพธภกด

ไดพาจนภรยาจากตะกวทงมาตงครอบครวอยในกรงเทพฯ ไดรบภรยาเดม

Buddha-Chapter 1.indd 18-19 11/6/09 10:29:49 AM

20 พระผเจรญพรอม 21 พระผเจรญพรอม

Buddha-Chapter 1.indd 20-21 11/6/09 10:29:50 AM

22 พระผเจรญพรอม 23 พระผเจรญพรอม

ปากมเฮง

กมนอย คชวตร พระชนน

นอย คชวตร พระชนก

ชอ แตม จากพมเรยงมาอยดวย เลากนมาวา หลวงพพธภกดเปนคนด

เมอรบราชการเปนผชวยราชการเมองไชยา เคยเฆยนนกโทษตายทงคา

เปนเหตใหหลวงพพธภกดสลดใจลาออกจากราชการ แตบางกบอกวา

การตองออกจากราชการเพราะมความทเกยวกบนางจนหลานสาว

พระตะกวทง ดวยวานางจนเปนคนสวยจนเปนทรำลอ หลวงพพธภกด

เมอไดพบนางจนกเกดตองใจ จงพานางจนไปเปนภรยา ทำใหหลวงพพธ

ภกดอยทเดมไมได ตองพานางจนหนไปกรงเทพฯ

ประจวบกบเวลานนพชายของหลวงพพธภกดเปนพระพชยสงคราม

เจาเมองศรสวสด กาญจนบร และพระยาประสทธสงคราม (ขำ) เจาเมอง

กาญจนบร กเปนอาของหลวงพพธภกด จะดวยเหตนหรอไม ไมปรากฏ

ในบนทก ททำใหหลวงพพธภกดพาภรยาทงสองยายจากกรงเทพฯ

ไปตงครอบครวอยทเมองกาญจนบร

เมอหลวงพพธภกดปกหลกอยทเมองกาญจนบรแลว พระพชย

สงครามอยากใหหลวงพพธภกดกลบเขารบราชการอก แตทานกไมกลบ

มาใชชวตแบบเดมแลว ขอสมครใจเลยงครอบครวดวยอาชพทำนา

มฐานะมนคงตอมา

สวนพระชนนนอย มเชอสายบรรพชนทางญวนและจน บรรพชน

สายญวนนนเขามาในเมองไทยในสมยรชกาลท ๓ เมอครงเจาพระยา

บดนทรเดชา (สงห สงหเสน) ยกทพไปปราบจลาจลเมองญวน เลากนใน

พนองในสกลวา ครอบครวของพระชนนทางสายบดาเปนเชอพระวงศ

ของญวน พออพยพเขามาเมองไทยไดรบพระเมตตาจากรชกาลท ๓

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหญวนพวกทนบถอพระพทธศาสนาไปอยท

เมองกาญจนบร เมอปลายปมะเมย พ.ศ. ๒๓๗๒ เพอรกษาปอมเมอง

สวนบรรพชนสายจนทางมารดาของพระชนนนนโดยสารเรอสำเภามา

จากเมองจน เรอมาแตกกอนจะถงฝงไทย แตกรอดชวตมาขนฝงเมอง

ไทยได และไปตงหลกปกฐานทำการคาอยทถนนปากแพรก เมองกาญจน

มาถงทกวนน

ดรณวยในแผนดนปตภม แมปจจบนสถานทประสตของเจาพระคณสมเดจฯ ไดถกรอสรางใหม

แลว แตบานใหมกยงคงตงอยบนผนแผนดนเดม เวลาททานเจาพระคณ

Buddha-Chapter 1.indd 22-23 11/6/09 10:29:51 AM

24 พระผเจรญพรอม 25 พระผเจรญพรอม

อบาสกาเทศน-อบาสกาทรพย ณ ตะกวทง

สมเดจฯ เสดจกลบเยยมบาน พระองคเคยตรสกบนายจำเนยรนองชายวา

“จำเนยร จำบานเกดเราไดไหม ทนจำไมไดแลว” (ทรงแทนพระองคเอง

วา ทน)

บานเกาทพระองคประสตและเตบโตมานนสรางมาแลวกวารอยป

ไมพบภาพทบนทกบานเดม แตคนเกาคนแกในตระกลกยงพอชวยกนเลา

ปะตดปะตอใหไดเหนภาพบานในบรรยากาศเดมๆ วา

...เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเตบโตมาในบานไมทรงไทย หลงคามง

กระเบองวาว มชานเรอนกวางใหนงเลนนอนเลนเอกเขนก บานหลงน

เปนบานชนเดยว หนาตางทกบานมลกกรงไมสรางตดไว พนบานปดวย

ไมกระดานแผนหนาใหญและหนกมากจนไมตองตอกตะป สวนความ

กวางกกวางขนาดพวกเดกตองวงโกงโคงถไมแตละแผนสามรอบจงจะเสรจ

...ลกษณะบานสรางเปนแนวยาว มการแยกสดสวนพนทใชสอยดวย

การยกพนลดหลนกนโดยคอยๆ ลดระดบ บรเวณหนาบานมใตถนสงจาก

พนไมถงเมตร ชวงสงทสดของใตถนกสงพอแคพวกเดกลอดเขาไปวงเลน

ได สวนผใหญตองกมหวจงจะลอดได

...หลงบานตงขนานไปตามลำนำแควนอย สวนหนาบานซงอยตดกบ

ถนนปากแพรกเปดเปนหองแถวเพอทำการคา

ถนนปากแพรกเปนศนยกลางความเจรญมาตงแตสมยพระบาท

สมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท ๓ เปนจดทแมนำแควนอยไหลมา

บรรจบกนกบแมนำแควใหญ เปนถนนสายหลกทเลยบรมแมนำ เปนจด

ชมนมการคาของพอคาแมคาทอาศยอยทน และยงมพอคาเรจากใกลและ

ไกลมาขายดวย

ถนนปากแพรกเปนแหลงรวมจบจายซอขายขาวของนานาสารพน

มถนนกวางประมาณ ๑๐ ศอก ทงสองขางทางกนรวดวยไมรวกสงๆ

ขายของอยในเรอน การคาในตลาดยคนนอยในมอของผมเชอสายญวน

เปนสวนใหญ ขายของกนของใช ถวยชาม เครองหนง ยาสบ เครองยา

จน และมของปาหายาก อยางสมนไพร เครองเทศ อกทงยงมไมรวก

ไมซง ไมสก ทใสเรอลองแมนำมาขายจากอำเภอไกลๆ แถวศรสวสด

ทองผาภม สงขละบร แตไมวาพอคาแมขายจะขายอะไรกน ตางกตอง

ลองเรอมาขนกนททาเมองปากแพรกนทงนน

บานเกดของครอบครวเจาพระคณสมเดจฯ จงถอวาตงอยบน

ทำเลทอง สะดวกตอการทำมาคาขาย ถงแมครอบครวของพระองค

Buddha-Chapter 1.indd 24-25 11/6/09 10:29:51 AM

26 พระผเจรญพรอม 27 พระผเจรญพรอม

เพอนๆ

จำเนยรและสมทร

ตองขาดเสาหลกไป แตกเปนครอบครวใหญอยดวยกนหลายคน มความ

ลำบากขดสนอยบาง แตครอบครวของพระองคกมความขยนขนแขง

และดแลชวยเหลอกน...

บานเปนแบบหองแถวเรยงตดกนสามสหอง หองหนงแบงเปน

รานเยบผาของพระชนน ทเหลอแบงเปนรานขายของชำทกชนด นำตาล

กะป นำปลา ขาวสาร ขาวของไมตองซอ กนอยกนในครอบครว ...มโรงส

ทสมยนนยงรบจางสขาวดวยมอ มทงครกตำมอและครกกระเดอง รบ

ขาวเปลอกมาส ทำทกขนตอนจนเสรจเปนขาวสาร

ชวตในครอบครวดำเนนไปดวยความเรยบงาย สมถะ มธยสถ

รจกกน รจกใช รจกอดออม ทกคนตางชวยกนทำมาหาเกบ จงทำให

ฐานะการเงนของครอบครวมนคงขนเรอยๆ ตามลำดบ

สวนในเรองหลกทางใจ ครอบครวของเจาพระคณสมเดจฯ แมขาด

พระชนก แตกไมไดใชชวตโดดเดยวเพยงลำพงสคนแมลก พระองคทรง

เตบโตทามกลางความกลมเกลยวรกใครของญาตพนองทงฝายพระชนก

และพระชนน อยกนเปนกลมกอนแบบไมแยกเรอนใครเปนเรอนใคร

ทำอะไรกถงกนหมด แกงหมอหนงแบงกนไดหลายครวเรอน แบงปน

เกอกล ดแลกน เออเฟอเผอแผ ทกคนเปนสวนหนงของกนและกนโดย

ไมอาจแบงแยก

พสาวคนโตอยางปากมเฮง หรอปาเฮงของหลานๆ เปนหวเรยวหวแรง

สำคญในการดแลหลานเพอชวยแบงเบาภาระมาจากนองสาวทมงานทำ

รดตวในตอนกลางวน และยงมลกชายเลกๆ อกสองคนทตองดแล

แมจะตาบอดทงสองขาง ปาเฮงกยงรบอาสาดแลเจาพระคณสมเดจฯ

มาตงแตเยาววย ประหนงวาขอมาเลยงเปนลกชาย จนเปนทรวาเจาพระคณ

สมเดจฯ เปนหลานรกของปาเฮง ปาเฮงเลยงดพระองคอยางทะนถนอม

พระองคทรงตดปาเฮงมาก กลางคนกนอนกบปา ตนนอนกตนพรอมปา

ปาเฮงเปนคนใจเยน เรยบรอย พดจานมนวลเปนนสย ขยนไมแพ

พระชนนและพนองคนอนๆ ทานทำงานในบานทกอยาง สงานทงงานเบา

งานหนก ไมเวนแมงานในโรงสขาว ซอมขาวหรอตำขาว เกบพลเกบ

หมากขาย ทำไดทงนน หรอแมแตงานละเอยดประณตอยางเยบผา

ปาเฮงกเยบไดเรยบรอย แตทลกหลานทงกคอ เรองเงนๆ ทองๆ ไมมใคร

หลอกปาเฮงได ธนบตรสบ ยสบ หรอรอย คนตาบอดอยางปาเฮงก

สามารถคาขายหยบจบทอนเงนไดอยางคลองแคลวราวกบตาเหน

สวนเรองดวงตาของปาเฮงทมองไมเหนนน เลากนในครอบครววา

เปนเพราะปาเฮงไมยอมไปปลกฝ ดวยคาปลกฝสมยนนตองเสยเงนถง

หนงบาท ถอวาเปนราคาทสง ปาเฮงจงตดใจเกบเงนจำนวนนไวใชในสวน

ทคดวาจำเปนมากกวาการปลกฝ ซงเงนกไมไดไปใชทไหน นอกจาก

กนไวใชในครอบครว วากนวาเหตนแหละทเปนผลทำใหดวงตาทงสอง

Buddha-Chapter 1.indd 26-27 11/6/09 10:29:52 AM

28 พระผเจรญพรอม 29 พระผเจรญพรอม

ขางของปาเฮงคอยๆ มดมวลง (แมจะไมเปนเหตเปนผลในทางการแพทย

ปจจบน)

ความเสยสละของปาเฮงเปนทซาบซงใจในหมพนอง ดวยความรกท

ปาเฮงมตอครอบครว ประกอบกบปาไมไดแตงงาน เวลาทงชวตทม

จงทมเทดแลพอแม เปนหลกคำจนใหนองสาวนองชายทงหาคนรวมทง

หลานๆ ดวย ปาเฮงจงเปนรมโพธรมไทรของทกคน

ความรกทปาเฮงมตอครอบครวญาตพนองนน ทำใหพนองทกคน

พรอมทจะทำทกอยางเพอตอบแทนปาเฮงทนททมโอกาส ไมวาจะเปน

เรองการดแลขาวของเครองใชหรอเสอผาของปาเฮง นองชายทชอนาย

เตมกเปนผซกผาใหทกชน หาบนำจากแมนำใหอาบ และอกสารพดอะไร

ทสามารถทำไดกอยากทำใหโดยไมเหนแกเหนอย

ทใดมความรก ความเอออาทร ณ ทนนยอมเปนความพรอมทด

ในการบมเพาะจตใจใหเจรญงอกงาม และทแหงนสงสมใหเจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงมพนใจทดงาม รจกการเกอกลกนและกน ดวยคนทอย

รวมกนตองพงพาอาศยไมทางใดกทางหนง ไมโดยตรงกโดยออม

...

ชวงหวคำ หลงจากรบประทานขาวเยนกนอม อาบนำอาบทากน

สบายตว หากปลอดฝน กจะเปนเวลาอยพรอมหนาพรอมตากนอกครง

ลกเดกเลกแดง รวมทงเจาพระคณสมเดจฯ ดวย ตางพากนหวเมาะ

(เบาะ) มานงเลนนอนเลน ดดาว ชมแสงจนทรกนไปตามธรรมชาต

เวลารวมตวกนในชวงหวคำกบบรรยากาศธรรมดาทแสนอนใจเชนน

เปนเวลาหนงททงพระชนน ปาเฮง และผใหญในบานมกใชอบรมบมนสย

ลกหลานเพอปลกฝงใหลกหลานมจตใจดงามมนคง คำสอนเหลานเปน

คำสอนของครอบครวทลกหลานจำจนขนใจ

...มสต มนำใจ มเมตตากรณาตอทกคน โดยเฉพาะกบผดอยกวา

อยาดถกคน...

...ทำความดไว ไมตองหวงผลตอบแทน ความดทำแลวมความสข

คนใกลๆ กมความสข...

...รจกกาลเทศะ รจกเดกรจกผใหญ ไมลวงลำกำเกน ไมหยาบคาย

ลบหล ทงกายวาจาใจ รกษากรยามารยาทเมออยตอหนาผใหญ...

...อยาเกเร อยาทำใหใครเดอดรอน อยาดอ อยาคดโกงใคร...

...จงซอสตย รจกออนนอมถอมตน รจกคณคน รจกตอบแทน...

คนไทยโบราณเปนคนรกชาตรกสกล จะพยายามไมทำใหชอสกล

เสยหาย อกทงยงพยายามสรางชอใหวงศตระกลดวย ครอบครวของ

เจาพระคณสมเดจฯ กเชนเดยวกน มความนบถอในสายเลอดทดของ

บรรพบรษ สงทผ ใหญกำชบและเฝายำเตอนลกหลานอยเสมอคอ

อยาทำใหเสอมเสยชอเสยงเกยรตยศของบรรพบรษทไดสงสมความด

ในแผนดนนมาแลวหลายชวอายคน ควรถนอมรกษาไว และแลกไดแมกบ

ทรพยสนจำนวนมาก

คำสอนของครอบครวแทรกซมอยในการดำเนนชวต ทงจากคำพด

ทตงใจสอนตรงๆ และจากการทผ ใหญประพฤตปฏบตโดยใชทงชวต

เปนเยยงใหเหน เฉกเชนนวถชวตเจาพระคณสมเดจฯ ทเตบโตทามกลาง

ความเตมพรอมในความดงาม เปนแบบอยางของชวตทมคณธรรม

ของความเปนคนทแทใหเจรญรอยตาม

ความสนกในวยเดก ในวยเดก ชวตประจำวนของเจาพระคณสมเดจฯ มกเกยวลอไปกบ

วถชวตของปาเฮง เวลาปาเฮงทำอะไร เจาพระคณสมเดจฯ กมกจะทำบาง

Buddha-Chapter 1.indd 28-29 11/6/09 10:29:52 AM

30 พระผเจรญพรอม 31 พระผเจรญพรอม

พระองคมกทรงอยใกลๆไมไกลหไกลตาปาเฮง

ทกวนปาเฮงจะเรมตนชวตพรอมเสยงไก...พอปาตน เจาพระคณ

สมเดจฯ กจะไมบรรทมตอ ในสมยนนยงไมมไฟฟาใช พอปาเฮงรวา

หลานตน กจะใหจดเทยนไขหนงเลมเพอใชเปนแสงสวางใหหลาน เปน

ดงนทกวน

ปาเฮงเรมกจวตรประจำวนของตน... หลานชายกนงเลนมองแสง

เทยนไป ไมดอไมซน

...การไดนงมองแสงเทยนสวางรบหรพลวไหวตามแรงลมนน เปนสง

ทพระองคโปรดจนกลายเปนกจวตรในระหวางคอยแสงตะวนขนฟา

ทกเชาหนาบานมทมทางจดโตะเตรยมไวสำหรบตงของใสบาตร

โดยเฉพาะ รอคอยพระจากวดเหนอมารบบณฑบาต

พอไดอรณ ...พระสงฆรวมยสบรปจะเดนผานหนาบานทกวน แตสง

โปรดปรานของเดกๆ ทเรยกรอยยมไดทกเชา คอการไดเรยกทกทาย

...เจานวล หมาไทยพนทาง ลกศษยวดตวพเศษทคอยคาบปนโตตาม

หลวงพอวดเหนอมาทกวน

คนบานนใจบญสนทานมศรทธามนคงในพระพทธศาสนาอยางถกตอง

ไปบำเพญกศลตามเทศกาลตางๆ ไปฟงเทศนฟงธรรม โดยเฉพาะตอนม

การเทศนชาดกในชวงเขาพรรษา เจาพระคณสมเดจฯ จะตดพระทยมาก

เรงปาใหไปวด บอกวา “ไปฟงนทาน”

...

หากเทยบกบเดกอนแลว เจาพระคณสมเดจฯ จะทรงดแตกตาง

อยมาก เมอคนในครอบครวมองยอนกลบไปกพากนพดเหมอนกนวา

พระองคทรงเปนพระมาตงแตเยาววยแลว

เรองเลนสนกในวยเยาวของพระองคคอ การสมมตบทบาทพระองค

เปนพระสงฆ อปกรณของเลนกเปนสงของใกลตวทงนน ไมตองเสยเงน

ซอหาจากทไหน

...ผาขาวมาของนาเตม สมมตเปนสบงจวร เลนจดธป จดเทยน และ

เดนบณฑบาต กะเกณฑนองๆ มาเลนใสบาตรพระ ใบลานตำราโบราณ

ของนาเสยมมาทำเปนคมภรเทศนเลกๆ พดยศขนาดยอม ตามทเหนคอ

พดของหลวงพอดทวดเหนอครงนน ใบไมเปนตาลปตร ครกตำขาว

จนตนาการเปนธรรมาสน

...พระองคมกนงเดนสงบอยบนครกตำขาว มผาขาวมาผาพาดไหล

ถอใบลานนงเทศน คำทเทศนกจดจำมาจากตอนตามปาไปวด

นาเสยมเลาใหลกหลานฟงวา ตอนนนเจาพระคณสมเดจฯ ม

พระชนษาสกสหาปเหนจะได พระองคชวนนาเสยมเลนดวย แต

นาเสยมบอกกบพระองควา “กนขาวนะ นาจะรบไปชวยแม (พระชนน)

ทำงาน” ความเปนเดกจงตดเลน ทำใหพระองคอดออดจนขอตอรอง

“นาทดฟงทนเทศนกอนนะ แลวจะกน”

ไมวาจะพดอยางไร พระองคกไมยอมเคยวขาวแมจะเปนขาวกบ

เนอเคมทอดของโปรดกตาม พระองคยงอมขาวไว ตองเลนเทศนกอน

ถงจะเสวยขาวหมดได

นอกจากโปรดเลนเปนพระนงเทศนอยบนครกเปนนจแลว พระองค

ยงโปรดเลนสมมตถวายผาปา ถวายกฐน เกบหนมาทำภเขา มถำ สราง

เจดยเลกบนยอดเขา และพบรปยมบาลเลกๆ ดวยกระดาษแบบพธ

ทงกระจาด ตามทเคยทอดพระเนตรทวดญวน

...

สงทเจาพระคณสมเดจฯ โปรดมากอกอยางหนง ซงกไมไดแตกตางจาก

เดกคนอนๆ ทมบานอยรมแมนำ นนคอ การไดเลนนำและกระโดดนำเลน

Buddha-Chapter 1.indd 30-31 11/6/09 10:29:52 AM

32 พระผเจรญพรอม 33 พระผเจรญพรอม

โดยเฉพาะกระโดดนำททานำบรเวณหนาตกตาเดว ตกสงใหญของพอคา

ชาวญวนทมฐานะมงคงในสมยนน

รมแมนำแควนอยสมยทยงไมสรางเขอน สายนำยงไมเปลยนทศทาง

แมนำแควนอยในสมยทพระองคยงทรงเปนเยาววย มหาดทรายขาวทอด

ยาวโผลพนแมนำ เปนทศนยภาพทสวยงามนก และไมวาแดดจะรม หรอ

แดดจะเปรยงกตาม การลงเลนนำกนำความสนกเยนชนใจมาให

นาทองด นองชายคนสดทองของพระชนน อายไมหางจากเจาพระคณ

สมเดจฯ มากนก ไลเลยแค ๗ ป นาทองดจงเปนดงพชายและเพอน

คนหนง ความสนกของนาหลานคน คอ การไดพากนขคอเลนนำ

ขลองมาจากทานำวดเหนอมาขนททานำหลงบาน ระยะทางเกอบกโลเมตร

เหนจะได สนกซนเตมทตามประสา ไมคดถงอนตรายจากกระแสนำ

พอพวกผใหญรเขา นาทองดกโดนตใหญ สวนพระองคทรงไมโดนดวย

แตถกสงหามไมใหไปขคอเลนนำแบบนนกนอก

...

ในบางคนทนอกชานจะมการเลนหลอกผกน ยงถาคนไหนเปน

เดอนมด มลมแรงพดอจนเปลวไฟในตะเกยงดบ ฝงหมาพากนกระโชก

เหาใบไมกระพอไหว การหลอกผกนยงเขมขน แรงลมจะลอดขนมาตาม

รรองระหวางแผนไมกระดานทปพนไวตอกนไมสนท เนองจากการเลอยไม

สมยกอนจะไมตดไมตรงๆ เหมอนสมยน พวกเดกๆ กกลววาผจะขนมา

ตามรรองกระดาน

...การเลนหลอกผนนเปนเรองทพวกเดกๆ ทงสนกทงกลว...เจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงมจตใจทแตกตางจากเดกอนๆ ครงใดทเลนผหลอกกน

ทกคนพากนหวดรองกอดกนกลม พระองคทานผทรงเปนหลานชายคนโต

กไมไดทรงเขารวมวงกลวดวย ไดแตประทบอมยมดพวกนองๆ เลน

ผหลอกกนอยางสนกสนานเฮฮา

มออรอย อาหารบานเกด ครอบครวเจาพระคณสมเดจฯ กเหมอนกบบานของคนในชนบททวไป

ทจะปลกตนไม พชผกสวนครว รวมทงสมนไพรตางๆ ไวในบาน และแม

ความทรงจำครงเมอเยาววยของเจาพระคณสมเดจฯ ไมแมนยำแลว

กตาม แตมสงหนงทพระองคยงทรงคนและไมเคยลม นนคอตนไมทปลก

อยบรเวณลานบาน...

พระองคเคยรบสงกบนองชายวา “จำเนยร ทนจำไดวาบานของเรา

ปลกตนดปล กบตนมะรม”

ตนดปลกบตนมะรม เปนตนไมทมสรรพคณมาก ดปลใชเปนยาได

หลายอยาง เชน บำรงธาต แกจกเสยด สวนมะรมกนไดตงแต ใบ

ไปจนถงราก ใชถอนพษไขไปจนถงปองกนมะเรง

นอกจากนดปลยงใหรสชาตเผดรอนและเปนสวนผสมทขาดไมไดใน

เครองแกงสตรเมองกาญจน

คนกาญจนบรภมใจมากกบความอรอยของอาหารบานเกด ทกอยาง

ตองถงเครอง อรอยเตมรส แบบไมยงมอ ไมหวงของ

เจาพระคณสมเดจฯ โปรดเสวยแกงปาแบบเมองกาญจน ไมโปรด

แกงกะท แตโปรดแกงปาปลา เผดนอยๆ รสอยาหวานจด เตมสตรอยาง

พนบาน ผดเครองแกงกบนำมนหม ใสนำนดหนอย แลวใสมะเขอ จะเปน

มะเขอขน หรอมะเขอจานกได คนรนหลงไมคอยรจกมะเขอจานลกษณะ

กลมแปนใหญประมาณผลสม มทงผลสมวงและสขาว เปนมะเขอพนธ

พนบานทอรอยมาก

สวนมะรม กเปนของอรอยคครว ชวงตนฤดหนาว ทงฝก ยอด ใบ

Buddha-Chapter 1.indd 32-33 11/6/09 10:29:53 AM

34 พระผเจรญพรอม 35 พระผเจรญพรอม

และดอกออกเตมตน เกบไปลวกรบประทานกบนำพรก แตถาเปน

นำพรกกะปพระองคโปรดมากกวา แตตองรสไมหวานจด ไมเผดนก

ออกเคมๆ มพรก กระเทยม กะป ไมใสกงแหง ตำแบบบานนอก ทานโปรด

เสวยแกลมกบปลาท

ฝกมะรมนำมาแกงสมกอรอยเขากน มะรมตองเปนแบบไมปอกเปลอก

สวนพรกแกงโขลกเอง ไมซอเหมอนสมยน ทกอยางใหมสด พรกขหนสด

โขลกรวมกบหวหอม กะป แกงกบปลาเนอแขง อยางปลากด ปลาคง

หรอปลาเลกปลานอยทหามาไดจากแมนำหลงบาน แกงสม...อาหาร

ประจำบาน ของททำบอยแตไมเบอ แกงสมใสมนเทศ ผกปง ดอกแค

หรอใบกะเพรา เปนของทพระองคโปรดทงสน

คนสมยกอนอยกบความเปนจรง ดำเนนชวตอยางสอดคลอง

กลมกลนตามธรรมชาตแวดลอมไดมากกวาสมยนนก เวลาทำกบขาวจะ

หาผกตามฤดกาลมาใชตมยำทำแกง อยางชวงเดอนตลาคมไปจนถง

ปใหมกตองเหดโคน อาหารพเศษของบาน รบประทานกนปละครง

ความอดมสมบรณของกาญจนบร มเทอกเขา มปา มพรรณไมนานา

ชนด อากาศทเปลยนแปลงเรว ฤดรอนกลางวนจะรอนมาก แตพอ

ตกเวลากลางคนอากาศกหนาวเยนเหมอนฤดหนาว จากสภาพอากาศเชนน

ทำใหเหดโคนออกดอกสะพรง เรมทะยอยผดพนดนตงแตเดอนตลาคม

เหดโคนเมองกาญจนลอชอมากวากรบ กรอบ อรอย

ทกคนในบานชอบรบประทานเหดโคน มวธทำงายๆ แตใชเวลา

ไดเหดโคนมากจะขดเอาดนทตดอยลางออกใหหมด นำไปเคลากบเกลอ

นำไปตมโดยไมตองใสนำ นำหวานของเหดจะออกมาเอง บางททำเปน

เหดโคนยำ ซอยหวหอมแดง บบนำมะนาวใสพรกขหนสวน หรอทำเปนหลน

ทำขาวตมเหดโคน ทำแกงเลยง กอรอยไดไมซำ

ความอรอยทไหนจะเทยมอาหารบานเกด อาหารพนบานทพระองค

ทรงคนเคยมาตงแตวยเยาว

ไปโรงเรยน วดเหนอเปนวดทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงมกคนเปนอยางด ดวยทง

พระชนก พระชนน ปาเฮง รวมทงญาตพนองตางไปชวยงานวดอยเนองๆ

เจาพระคณสมเดจฯ ไดตดสอยหอยตามไปดวยเปนประจำ

เชาวนนน การไปวดของเจาพระคณสมเดจฯ ไมเหมอนวนไหนๆ

เพราะเปนวนพเศษ โรงเรยนประชาบาลวดเทวสงฆารามเปดเทอมวน

แรก เดกชายเจรญวย ๘ ขวบ ไดสมครเขาเรยนชนประถมปท ๑

หองเรยนในสมยนนใชศาลาใหญของวดเหนอเปนทเรยน บรรยากาศ

โลงโปรงสบายกลมกลนกบธรรมชาต มตนไมใหญอยางตนมะขาม สมอ

พเภก มะขวด สารภ พกล ใหรมเงา ภายในบรเวณลานวดเตยนสะอาด

พระองคทรงเปนเดกเรยนเกง รวาเดกควรมหนาทศกษาเลาเรยน

และทำหนาทของพระองคอยางดทสดตงแตเรมเรยน สละเวลาทจะ

ไดเทยวไดเลน ไดสนกสนานเพลดเพลน เพอมเวลาศกษาเลาเรยนให

มากขน ผลลพธกคอ ทรงมผลการเรยนดมาโดยตลอด จนเรยนจบชน

ประถมปท ๓ ซงขณะนนเทยบเทากบจบชวงชนประถมศกษา

พอเรยนจบชนประถมเปนชวงทตองตดสนใจเลอกวาจะเรยนตอท

เดม ซงเพงไดรบอนมตใหเปดเรยนชนประถมปท ๔ เปนปแรก หรอจะ

ไปเรยนตอทวดไชยชมพลชนะสงคราม (วดใต) โรงเรยนประจำจงหวด

ระดบมาตรฐานและมการเรยนการสอนภาษาองกฤษ

ณ วนนนกบทางเลอกทตองตดสนใจ ไมมสองมอของพระชนกท

คอยจงพระองคใหเดนเหมอนเดมแลว เหลอเพยงแตพระชนนและปา

Buddha-Chapter 1.indd 34-35 11/6/09 10:29:53 AM

36 พระผเจรญพรอม 37 พระผเจรญพรอม

ผเปนหลกวางฐานใจใหพระองคเดนตอไปอยางมนคง

ในทสดเจาพระคณสมเดจฯ ทรงตกลงใจปกหลกเรยนตอทวดเหนอ

ดวยปจจยหลายอยาง ทงความคนเคยทมตอครบาอาจารยและสถานท

เดมทอาจใหความอบอนใจตอพระองคไดมากกวาไปเรยนตามเพอนท

ขณะนนนยมเรยนตอกนทวดใต

ในระหวางนเจาพระคณสมเดจฯ ไดสมครเปนสมาชกอนกาชาดและ

ลกเสอ สอบวชาลกเสอไดเปนลกเสอเอกตอนอาย ๑๒ ป ในป พ.ศ.

๒๔๖๘ โดยตองผานการฝกซอมรบ วธการฝกคลายกบการฝกทหารแต

ใชไมพลองแทนปน

แผนการฝกนจดเตรยมขนสำหรบสงผผานการฝกในฐานะเปนลกเสอ

จากจงหวดกาญจนบร ไปรวมซอมรบกบพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหว พรอมคณะเสอปาทนครปฐม และบานโปง แตพระบาทสมเดจ

พระมงกฎเกลาอยหว เสดจสวรรคตเสยกอน หมายกำหนดการนจง

ยกเลกไป

ระหวางเปนนกเรยนอยทวดเหนอ มเจานายชนสงหลายพระองค

เชน สมเดจพระราชปตลาบรมพงศาภมข เจาฟาภาณรงษสวางวงศ

กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช เปนตน ไดเสดจประพาสวดเหนอ

พระองคทรงมโอกาสเขาเฝาและรบเสดจทกครง

เจาพระคณสมเดจฯ เคยตรสเลาวา พระองคในชวงเรมวยรนโปรด

การขมา และมนสยไมดบาง เชน เลยงปลากด ชนไก หดดมสราบาง ม

เรองชกตอยกบเพอนบาง เพราะพระองคถกเพอนรงแกจนรสก

ทนไมไหวตองลกขนส เจาพระคณสมเดจฯ ชวนเพอนทชอบทางชกตอย

ไปรวมดวย ตะลมบอนจนไดแผลเลกๆ นอยๆ กลบมา แตในทสดตามไปจบ

มอคนดและเปนเพอนทดตอกน

อยางไรกด ภาพความทรงจำทคนในครอบครวมตอพระองคและ

เลาตอกนใหลกใหหลานฟงกคอ เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเปนเดกชายทม

จรยาวตรงดงามฝงจตฝงใจของคนในตระกล แมอยในวยเยาวแตกรยา

ทกอยางบงบอกถงความสำรวม ผานการคดด พดด ทำด และพยายาม

มสตตงใจทำความดอยเสมอ สำหรบคนในครอบครวแลว พระองคจง

เปนยงกวาแบบอยาง เปนยงกวาความภมใจของทกคนในตระกล

อจฉราวด สตอคมนน : เรอง

Buddha-Chapter 1.indd 36-37 11/6/09 10:29:57 AM

วดถาวรวรารามหรอวดญวน

หนาโรงเรยนวดใต

38 พระผเจรญพรอม 39 พระผเจรญพรอม

วดถาวรวรารามหรอวดญวน

Buddha-Chapter 1.indd 38-39 11/6/09 10:29:58 AM

40 พระผเจรญพรอม 41 พระผเจรญพรอม

“...การบวช

ยอมเปนโอกาสใหไดบำเพญกศลอยางสง...

แตจะไดบญกศลเพยงไรนน

ยอมแลวแตทางทปฏบต

และความสามารถในการปฏบต

เมอไดทางทถกและสามารถปฏบตไปในทางนน

ไดจนถงทสด กยอมจะประสบผล

ทสดของการบวชไดอยางแนนอน

ดงเชนสมเดจพระบรมศาสดาของเราทงหลาย

และพทธสาวกทงหลาย...”

จากเรองบวชด ในหนงสอ “พระประวตสมเดจพระญาณสงวร

สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

ทระลกการฉลองพระชนมาย ๘๐ พรรษา“

ชวตทหลอเลยงดวยพระธรรม

ดวยศรทธาในพระพทธศาสนาอยางมนคง ไมกวดแกวงซดสายหรอสงสยในบาปบญคณโทษ เชอมนในเรองกรรม ถอนำเอาพระศาสนา

มาอย ในชวตจตใจ จงเปนเรองปกตทเวลาพระชนนและปาเฮงไปวด

ไมวาจะครงใดมกพาเดกๆ ไปดวยเสมอ

การพาลกไปวดเปนวถหนงทคนไทยโบราณสอนลกใหซมทราบ

พระพทธศาสนาเขาไปอยในจตใจ มชวตทอยใกลคำสอนของพระพทธองค

เพอเกบสงสมไววนละเลกละนอย เพราะรวาสงนคอตนทนชวตทไม

สามารถสรางไดเพยงวนเดยว เนองวาพระพทธศาสนาเปนสงทวาดวย

ความจรงแหงชวต เปนความจำเปนสงสดในการเรยนรของผทหวงจะฝก

อบรมใจตนเองใหอยกบความเปนธรรมดาของธรรมชาตไดอยางไมขดแยง

วดกบชวต นาสงเกตวาในละแวกบานของเจาพระคณสมเดจฯ นน มวดสำคญๆ

อยถงสามวด ทศเหนอมวดเหนอกบวดญวน ทางทศใตมวดใต ทงสามวดน

Buddha-Chapter 2.indd 40-41 11/6/09 10:31:45 AM

สามเณรเจรญ

42 พระผเจรญพรอม 43 พระผเจรญพรอม

เปนวดทเกาแกคบานคเมองทงสน และเปนพระอารามหลวงถงสองวด

สถานทเกดและเตบโตของเจาพระคณสมเดจฯ จงปพนฐานความพรอม

ใหพระองคสงสมความรทางธรรม

...วดเหนอ ดเปนวดทพระองคใกลชดทสด อยหางจากบานแคสามส

รอยเมตร พระชนกเคยบวชอยวดน และปชอพระครสงคบรคณาจารย

(สด) เปนเจาอาวาสองคท ๘ คณยาชทรพย แมของคณปาชเทศน ณ

ตะกวทง กบวชชอยทวดเหนอ โดยอาศยปฏบตธรรมในกฏอยรมแมนำ

ทางดานทศใตของวด กอนทจะไปตงสำนกชทวดตนแซะ จงหวดภเกต

จนมชาวบานเลอมใสเปนจำนวนมาก

วดเหนอเปนพระอารามหลวงและเปนวดเกาแกวดหนงของจงหวด

กาญจนบร อยรมฝงแมนำศรสวสด ไมมบนทกวาสรางเมอใด แตม

ประวตเลาตอกนวา

...ตอนกรงศรอยธยาแตก พมากวาดตอนผคนรวมทงทรพยสน

ผานกาญจนบรไปยงประเทศพมา ครงนนสมภารเสยงยงเปนสามเณร

และบานเดมอยกาญจนบร กโดนกวาดตอนไปยงพมาพรอมโยมมารดาดวย

และตองตดอยในประเทศพมาจนถงเวลาอปสมบทเปนพระภกษ

...ตอมาทานคดถงบานเกดมากจงชวนเพอนคนไทยอกหาหกคน

ปลอมตวเปนคนมอญแอบหนเขามาทางกาญจนบร กอนมาโยมมารดาได

บอกทฝงทรพยสนไวทบานเกา

เลากนวา พอสมภารเสยงไดนำทรพยสนออกจากทซอนได ทานกม

ความมงมนและศรทธาทแรงกลาตอพระพทธศาสนา จะนำทรพยสนของ

โยมแมมาสรางวด แตทานกพบวาบานเดมไดเปลยนไปมาก มการยาย

เมองกาญจนบรไปตงทปากแพรก ทานจงไมสรางวดทบานเดม ดวยมองวา

ทปากแพรกเจรญรงเรอง เปนทชมนมชน จงตกลงใจสรางวดทปากแพรก

Buddha-Chapter 2.indd 42-43 11/6/09 10:31:46 AM

ทรงฉายพระรปรวมกบคณะกรรมการและเจาหนาทกองตำรา มหามกฏราชวทยาลย

เมอครงเปนพระมหาเจรญ (แถวยนหลงสดองคท ๒ จากซาย) พ.ศ. ๒๔๘๒

44 พระผเจรญพรอม 45 พระผเจรญพรอม

เพอผคนจะไดไปวดสะดวก วดเหนอมทานเปนเจาอาวาสองคแรก และ

พากนเรยกทานวา สมภารเสยง

สวนวดญวนหรอวดถาวรวราราม เปนวดฝายอนมนกาย ลทธ

มหายาน มชอตามภาษาญวนวา “วดคนถอตอ” ตงอยทางทศเหนอ

ของวดเหนอ สรางขนในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว

รชกาลท ๓ ซงเปนชวงเวลาเดยวกบทบรรพบรษของเจาพระคณสมเดจฯ

อพยพเขามาตงรกรากอยทบานเหนอ คนญวนเปนคนรกเชอสายตวเอง

มาก แคมแซเดยวกนอยทไหนกจะดแลกน พอมดำรจะสรางวดญวน ชาว

ญวนกชวยกนคนละไมคนละมอ ระดมทงความคด แรงกาย แรงทรพย

ชวยกนเตมทจนสำเรจเปนทพงและศนยรวมจตใจของชาวญวนผพลดถน

บานเจาพระคณสมเดจฯ อยหางจากวดญวนประมาณหาหกรอยเมตร

เดมทวดนมเจดยบรรพบรษของเจาพระคณสมเดจฯ โดยอยบรเวณ

หอระฆง พระชนนและปาเฮงจงมากราบไหวบรรพบรษสมำเสมอ สวนงาน

ประเพณตางๆ กมามไดขาด

ในสมยเดกๆ เจาพระคณสมเดจฯ โปรดวงเลนอยทวดญวนบอยๆ

พระองคจงผกพนกบทนไมนอย ตอนเปนนกเรยนอยวดเหนอ พระองค

มกเสดจมาทวดญวน ตอนนนวดญวนกบวดเหนอกนรวดวยตนไมทงตน

เรยงเปนแนว

“...ตรงขางหลงวดญวนเปนสสาน ทนตอนยงเรยนหนงสอท

วดเหนอ เดนมาเทยวบอยๆ มากบสปเหรอ เจออะไรตอมอะไรแปลกๆ

บางทกเจอศพพวกผรายททางบานเมองเขาจบมาแขวนคอ ตอนนน

ไมกลว เพราะมากบสปเหรอเขามวชา...”

สวนอกวดทอยทายถนนชอวดไชยชมพลชนะสงคราม หรอวดใต

เปนพระอารามหลวง วดใตเปนวดคบานคเมองเชนกน เชอวาวดนไดเรม

กอสรางราวสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย ตงอยรมฝงแมนำแมกลอง

หาประวตแนชดไมได แตเลาตอกนมาวา พระยาตาแดงเปนผสราง

วดนเปนวดสำคญทางประวตศาสตร ทพไทยทยกออกไปตอสทพพมา

จะตองมาพกทน

ไทยกบพมาเคยรบกนทจงหวดกาญจนบรสองครง คอ พ.ศ. ๒๓๒๘

ชนะพมาทลาดหญา และ พ.ศ. ๒๓๒๙ ชนะพมาททาดนแดง ในการรบ

ชนะทงสองครงไดประชมพลทวดน จงไดชอวา “วดไชยชมพลชนะสงคราม”

เจาพระคณสมเดจฯ เมอยงเยาวเคยไปวดใตเพอกราบหลวงปเปลยน

อนทสโร (พระวสทธรงษ) ครงนนหลวงปไดเจมกระหมอมให รวมทงให

ศลใหพร และเคยทกเจาพระคณสมเดจฯ วา “โตขนจะไดเปนใหญเปนโต”

หลวงปเปลยน เปนเกจอาจารยดง และชาวบานเคารพรกทานมาก

Buddha-Chapter 2.indd 44-45 11/6/09 10:31:47 AM

พระมหาเจรญ

46 พระผเจรญพรอม 47 พระผเจรญพรอม

ในชวงสงครามโลกครงทสอง มเรองรกนทววา เวลาททหารฝายพนธมตร

ทงระเบดเพอทำลายสะพานขามแมนำแคว บางครงลกระเบดกลอยมา

ตกในชมชนใกลวดใต ผคนตางหลบเขามาในวดดวยรวาปลอดภย เพราะ

หลวงปเปลยนมคาถาปดเปาลกระเบดใหตกลงในแมนำ ทำใหทกคน

ปลอดภย

….

สามวดสำคญของปากแพรกน มสวนในการหลอหลอมเจาพระคณ

สมเดจฯ ใหเตบโตอยางมธรรมเปนเครองหลอเลยง สงสมศรทธา

ทถกตองในการนำไปสการมพระรตนตรยเปนทพง พงพระพทธเจา

เปนผบอกทางให พงพระธรรมเปนทางเดน พงพระสงฆเปนผเดนนำ

และพงตนเองในการปฏบตทงปวง ดวยวาพระพทธศาสนาประเสรฐเลศลำ

ไมมใดเสมอ...

สรมกาสาวพสตร เจาพระคณสมเดจฯ อยกบปาไมเคยหาง นอกจากตองไปแรมคน

เวลาเขาคายลกเสอบางเปนบางครงเทานน

“คนนเปนคนสดทายทจะอยดวยกน” ปาเฮงพดกบเจาพระคณสมเดจฯ

ดวยความอาลย ดวยวาหลานชายจะบรรพชาเปนสามเณรในวนรงขน

คำสนทนาในวนนน ปาเฮงไมรเลยวาสงทไดพดกบหลานชายจะเปน

ความจรงในเวลาตอมา หลงจากบรรพชาเปนสามเณรแลว เจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงใชชวตพรหมจรรยนบจากนน และไมเคยกลบไปคางคนท

บานปาอกเลย แสงจนทรคนนนจงนบเปนแสงสดทายของชวตทางโลก

การทพระชนนและปาตดสนใจใหเจาพระคณสมเดจฯ บรรพชาตงแต

ยงเลกนน ดวยเหตทประชวรบอย และมครงหนงพระอาการหนก

สามเณรพรรษาแรกๆ

วดเทวสงฆาราม

Buddha-Chapter 2.indd 46-47 11/6/09 10:31:49 AM

วดเสนหา นครปฐม

พระสาสนโสภณ ทจงหวดกาญจนบร

ฉายพระรปกบพระเปรยญ สำนกเรยนวดบวรนเวศฯ พ.ศ. ๒๔๘๒

เจาพระคณสมเดจฯ ในป พ.ศ. ๒๕๐๑

48 พระผเจรญพรอม 49 พระผเจรญพรอม

จนคดวาอาจถงแกชวต ดวยความรกทมตอเลอดในอก พระชนนบนบาน

ศาลกลาวตอสงศกดสทธ

...ขอใหลกชายหายเจบไข ถาลกหายจะใหบวช...

ครนแลวเจาพระคณสมเดจฯ ทรงแขงแรงขนตามลำดบ พรอมๆ กบ

เรยนจบชนประถมปท ๕ ทโรงเรยนประชาบาลวดเทวสงฆาราม ใน

ระหวางนนกเปนอกหนงชวงชวตทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงตองตดสน

พระทยเลอกทางชวต ดวยวาตอนนนทโรงเรยนไมมชนเรยนใหเรยนตอแลว

แตแลวเหตปจจยถงพรอม นาชายสองคนจะอปสมบทในปน พระชนน

ปาเฮง ปรกษากนในครอบครว และตกลงใจใหเจาพระคณสมเดจฯ

บรรพชาพรอมกบนาชายเสยทเดยว และเมอเอยถามความสมครใจ

พระองคกไมทรงคดคาน

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงบรรพชาในตนพรรษา ป พ.ศ. ๒๔๖๙ เมอ

พระชนษาเขา ๑๔ ป มหลวงพอดหรอพระครอดลยสมณกจ เจาอาวาส

วดเหนอ เปนพระอปชฌาย พระครนวฐสมาจาร เจาอาวาสวดศรอปลาราม

หรอ “หลวงพอวดหนองบว” เปนพระอาจารยใหสรณะและศล

เมอบรรพชาเปนสามเณรแลว เจาพระคณสมเดจฯ กจำพรรษาอยท

วดเหนอ

บรรยากาศในวนบรรพชาของเจาพระคณสมเดจฯ มผเฒาผแกเลาให

ลกหลานฟงตอๆ กนมาวา

...วนทสามเณรเจรญบรรพชานน พระองคทรงขมาสขาว รวขบวน

แหนาคผานตลาดบานเหนอและมงไปยงวดเหนอ ..สาธชนทเหนยกมอ

อนโมทนา...

การบรรพชาเปนสามเณรของเจาพระคณสมเดจฯ ในวนนน นำความสข

ความปลมปตมาสหวใจของพระชนน ปาเฮง และญาตพนองอยางทสด

Buddha-Chapter 2.indd 48-49 11/6/09 10:31:50 AM

โรงเรยนพระปรยตธรรมทหลวงพอดสรางใหมไวรอให เจาพระคณสมเดจฯ ทรงกลบมาสอน

50 พระผเจรญพรอม 51 พระผเจรญพรอม

การบรรพชาของเจาพระคณสมเดจฯ จงมทมาดวยเหตในเบองแรก

คอการแกบน หรอจะเปนดวยวา...นคอเหตปจจยแหงชวตทไดลขตมา...

ชวตพรหมจรรยเปนทางแหงความเจรญพระองคผมพระนามวา “เจรญ”

ไมมเสนทางอนใหเลอกเดน…

ดวยเลอกมาแลวจากการตงสจอธษฐานบารมในชาตแลวชาตเลา

หากมการเกดไมวาครงใดกขอใหเปนไปเพอการคนหาและเขาถงความ

จรงแหงพทธะ ใหไดกาวพนจากอำนาจแหงกเลสไปสดนแดนทองคพระ

สมมาสมพทธเจาไดลวงไปถงแลว

หลวงพอด ครบาอาจารยคนสำคญ วดเหนอเปนวดทไดชอวามพระสงฆผปฏบตดปฏบตชอบมาตงแต

ครงโบราณ เปนทรบรถงพระเนตรพระกรรณ และไดรบพระบรมราชา

นเคราะหมาโดยตลอด โดยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

เคยเสดจประพาสวดเหนอถง ๓ ครง และมบนทกไวตอนหนงวา

...แวะเขาไปดวดน สมภารเธอรกษาดจรงๆ เตยนตลอดรอบบรเวณ

มตนไมเลกนอยเหมอนกบสวนฝรง ขมาไปโดยรอบโบสถ เหนโบสถชำรด

มาก ไดสงใหพระยากาญจนบรเอาสวยในเมองกาญจนบรซอมแซม...”

วดเหนอไดรบโอกาสเสมอ ในการตอนรบพระมหากษตรยและ

พระบรมวงศานวงศ และพระราชวงศชนสง

ในครงหนง สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส

ยงไดเคยเสดจออกมาตรวจการคณะสงฆ จงหวดกาญจนบร พระองคได

ดการปฏบตของพระทวดเหนอ โดยสมยนนมหลวงพอดเปนเจาอาวาส

สมเดจพระมหาสมณเจาฯ ทรงเหนขอวตรของพระสงฆทนปฏบตด

จนถงกบมพระดำรสวา

“อยากเหนพระดใหมาดทวดเหนอ”

และเมอสมเดจพระมหาสมณเจาฯ เสดจไปยงวดอน จงหวดอน

พระองคกไดตรสแนะนำใหไปดวดเทวสงฆารามเปนตวอยาง

“...วดเทวสงฆาราม ทเสดจทอดพระเนตรวนน คนพนเมองเรยกวา

วดเหนอ... มลานกวางมตนไมรมรน พนรกษาเตยนด มของกอสราง

เปนสงเปนอนรกษาสะอาดเอยม มพระสงฆ ๒๙ รป เปนมหานกาย

แผลงปฏบตเครงครด พระอธการดเปนเจาอาวาส เปนผคลองแคลว

เอาการเอางาน...”

หลวงพอด เจาอาวาส เปนพระสงฆทบรรพชตและชาวบานเคารพรก

ศรทธากนมาก

อยางไรกดในสายตาของชาวบานกพดเปนเสยงเดยวกนวา หลวงพอด

Buddha-Chapter 2.indd 50-51 11/6/09 10:31:52 AM

52 พระผเจรญพรอม 53 พระผเจรญพรอม

ดและเขมงวด มเรองเลาวา ขนาดพระสงฆยงโดนทานตขาถาพระสงฆ

รปนนปฏบตตนไมถกไมควร

หากใครผานไปแถววดเหนอในเวลากลางวน ไมมหรอกทจะไดเหน

ชายจวรสเหลองเดนไปเดนมา เพราะภกษสามเณรทกรปตองเขาเรยน

เขาปฏบตกนหมดทงวด ตามแนวทางของวดเหนอทกำหนดไวตงแตโบรำ

โบราณ คอ ภกษสามเณรตองไดรบการเรยนการสอน ทำวตรสวดมนต

และปฏบตวปสสนากรรมฐานทกวน...

ถาชวงไหนมเทศกาลงานวด มหนงกลางแปลงมาฉาย มวงดนตรมา

เลน ภกษสามเณรตองอยในกฏปดหองเงยบ หามออกมาเดนขางนอก

เลย เวลาตองการออกนอกเขตวดกตองบอกลาหลวงพอดทกครง

แตถงใครจะวาหลวงพอดเปนพระด แตเดกๆ สวนใหญมกไมมใคร

กลว มเรองเลาวา มเดกผหญงวยกำลงซนแกนแกวคนหนงชวยยาขาย

ขนมหอ อยากขายขนมใหหมดเรวๆ แอบคดแผนการไปขายหลวงพอวด

เหนอ ใจกลาไมกลวใครถงกบไปหาทานถงกฏขณะททานกำลงฉนเพล

ใชอบายขอใหทานซอขนม ...บอกวามคนไปเรยกมาใหหา เชอวาหลวงพอ

กร แตคงดวยความเอนด ทานจงใหคนรบซอขนมไวทงหมด

ขณะทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงเปนสามเณรในพรรษาแรก หลวงพอด

มอายได ๕๓ ป เปนพระสงฆผเครงครดในธรรมวนย มความรความสามารถ

ในการฝกสอนผอยในปกครองใหเปนพระภกษสามเณรทดตามพระธรรม

วนยและระเบยบแบบแผนของคณะสงฆ อกทงยงมจตใจเออเฟอเปน

แบบอยางอนดของภกษสามเณร ทสำคญทานเปนพระนกปฏบต มความ

สนใจในวปสสนาธระเปนอยางยง

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงมพระอปชฌายอาจารยผปฏบตดพรอมแลว

เปนผนำทาง

หลวงพอดนบเปนครบาอาจารยทสำคญทสดองคหนงของเจาพระคณ

สมเดจฯ เปนดงบดาทางธรรมกวาได เปนพระผสนบสนนทกอยางให

พระองคกาวหนาอยางถงทสด ชทางใหเหนซงความจรงอนเปนธรรมดา

ของชวต มงใหมพระธรรมคมครองรกษา สอนสงใหเปนคนเตมคน

ผมความสงบเยนอยในจตใจเปนนจ

สามเณร เหลากอของสมณะ ในพระพทธกาล แรกเรมมแตภกษ คอชายทมอาย ๒๐ ปขนไป

ตอมาพระพทธเจาทรงอนญาตใหเดกชายทมอายไมถงเกณฑ สามารถ

บวชได เรยกวา สามเณร

สำหรบพระพทธองคแลวทรงมพระเมตตาตอเดก ทรงถอวาสามเณร

นนคอเหลากอแหงสมณะ หรอ “ลกพระ”

เมอพระพทธเจาทรงอนญาตใหมสามเณร กไดทรงลดหยอน

ขอปฏบตทางวนยลงมาใหพอเหมาะกบภาวะของเดก

ศล ๑๐ ขอ จงเปนศลทสามเณรนอยตองปฏบตรกษาไมใหขาด

ไมใหถกทำลาย

ในชวงแรกขณะทเจาพระคณสมเดจฯ ยงทรงเปนสามเณรใหม

พระองคตองปรบตวอยมาก เนองจากตองละทงชวตเดม หากแต

พระองคกทรงเรมพรรษาแรกแหงชวตพรหมจรรยดวยความตงใจอยาง

เครงครด พยายามรกษาศลทงสบขอไมใหขาด

...ทองสามเณรสกขา สมาทานสกขาบทในวนพระหรอวนอโบสถ

ทำวตรเชา ทำวตรเยน ฝกออกเสยงสวดมนตบทตางๆ ใหชดเจนและ

ทองจำใหขนใจ…

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงรกการศกษา มปญญาแตกฉาน ขะมกเขมน

Buddha-Chapter 2.indd 52-53 11/6/09 10:31:52 AM

สมยเปนพระมหาเจรญ สวฑฒโน ทรงฉายพระรปรวมกบคณะครพระปรยตธรรม สำนกเรยนวดบวรนเวศฯ

ทรงฉายพระรปบรเวณหนาโรงเรยนปรยตธรรม (หลงเดม) วดเทวสงฆาราม ขณะเปนสามเณร

พระธรรมวราภรณ

54 พระผเจรญพรอม 55 พระผเจรญพรอม

ทำทกอยางในขอวตรทสามเณรผเปนเหลากอของสมณะทดพงกระทำ

ระวงไมใหขาดตกบกพรอง แตดวยพระองคทรงมความเมตตาอย ใน

พนจตอยแลว การรกษาศลจงเปนสงทปฏบตไดโดยงายเปนปกตนสย

หลวงพอด อปชฌายของเจาพระคณสมเดจฯ เหนแววสามเณรใหม

ผนอยางชดแจง ทานเฝาคอยดแลเอาใจใส ตกเตอนและตดตามความ

เปนอยของเจาพระคณสมเดจฯ อยเสมอ เหมอนดงพอผคอยดแลลก

หากเหนสงใดทเจาพระคณสมเดจฯ ทำไมถกกคอยแนะนำสงสอน ให

ระวงในบาป ไมทำสงทเปนอกศล ฝกการเจรญกศลไวใหเปนปกตนสย

และเฝาอบรมสงสอนใหมจตตงมนอยในธรรมทควรศกษา

อกสงทเจาพระคณสมเดจฯ ฝกปฏบตเปนประจำ นนคอการทำ

อปชฌายวตร

ในพระไตรปฎกไดมขอปฏบตในขอวตรอปชฌายะไวอยางละเอยด

โดยรวมแบบพนๆ คอ ถาอปชฌายประสงคสงใดกถวายสงนน เปนตนวา

ลกศษยควรตนแตเชาตร เพอเตรยมถวายนำลางหนา ปอาสนะไว ถวาย

เครองดมตอนเชา ดแลกฏและเครองใชทกอยางใหสะอาดเรยบรอย

เกบพบเกบจวรโดยมใหมรอยพบ ตกกลางคนชวงหวคำเขาไปนวดให

อปชฌายผอนคลาย...

หลวงพอดเรมสอนเจาพระคณสมเดจฯ ในชวงกลางคน ทานไดตอ

คำเทศนกณฑอรยทรพย ๗ ประการให โดยใชวธสอนแบบโบราณ หลวง

พอจะอานกณฑอรยทรพยนำใหฟงกอน แลวใหเจาพระคณสมเดจฯ ทอง

ตามทละวรรค คนละตอน

พระองคทรงตงใจฟงอยางลกซง ดวยสตตงมน จำจดไวทกวรรคทกตอน

หลวงพอดสอนเชนนตดตอกนทกคน จนเจาพระคณสมเดจฯ จดจำ

กณฑอรยทรพย ๗ ประการไดทงกณฑ

Buddha-Chapter 2.indd 54-55 11/6/09 10:31:54 AM

“อรยทรพย” เทศนากณฑแรกลายพระหตถ

56 พระผเจรญพรอม 57 พระผเจรญพรอม

...คำเทศนกณฑอรยทรพยไดรบการคดลอกทกคำเกบไวในสมด

ดวยตวอกษรคดลายมอตวบรรจง…

ในคนวนพระคนหนงในพรรษาแรก หลวงพอด ใหโอกาสสามเณรใหมไดขนเทศนปากเปลาใหเหลา

อบาสกอบาสกาฟง

...เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเตรยมพระองคเปนอยางด กอนขนเทศน

ทรงทองทบทวน รวมทงทำความเขาใจความหมายในบทธรรมอยางลกซง

แมนยำ

ในคนวนพระนน สามเณรนอยนงขดสมาธตวตรงสงบสำรวมอยบน

ธรรมาสน เทศนกณฑอรยทรพย ๗ ประการไดอยางไมตดขด เสยงดง

ฟงชดทกถอยคำเตมพลงความหมาย ตงแตตนตลอดไปจนจบ แมเปนเพยง

สามเณรใหมแตเทศนไดยอดเยยมเกนพรรษา ผไดยนไดฟงธรรมจาก

พระโอษฐของพระพทธองคผานสามเณรนอยในคนนน ตางปลมปต

อมเอมใจ

พระชนนกบปาเฮงนงฟงเงยบสงบอยตรงมมหนงภายในอโบสถ

ชนใจยงนกทลกเณรมความกาวหนาในธรรมอนงาม

....

ชวต “ลกพระ” ในพรรษาดำเนนไป...

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงมพระทยใฝศกษาบากบนพากเพยรทองจำ

บทสวดมนตบทตางๆ ไดชดเจนขนใจ บางครงมญาตโยมนมนตไปสวดมนต

ในงานพธกรรมและงานประเพณตางๆ แมเปนสามเณรใหม หลวงพอด

ทานกอนญาตใหเจาพระคณสมเดจฯ ไดตดตามคณะพระสงฆไปดวย

มครงหนงทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงมกจนมนต และประสบกบ

Buddha-Chapter 2.indd 56-57 11/6/09 10:31:55 AM

ฉายพระรปกบหลวงพอด ณ วดเทวสงฆาราม

พระสาสนโสภณ

สมเดจพระสงฆราช ๓ พระองคคอ องคซาย สมเดจพระสงฆราช (อย าโณทยมหาเถร) องคขวา สมเดจพระสงฆราช (วาสน วาสนมหาเถร)

องคกลาง เจาพระคณสมเดจฯ ในพธเททองหลอพระรปสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ วดบวรนเวศฯ พ.ศ. ๒๕๐๗

58 พระผเจรญพรอม 59 พระผเจรญพรอม

เหตการณชวตททรงจดจำไดไมลม ดวยวาพระองคทรงมจตใจออนโยน

เมตตาตอทกชวต ปรารถนาอยางจรงใจใหผอนเปนสข เหนคนท

นาสงสารกเหนใจในทกขเวทนาทเขาไดรบ

“...มอยครงหนง ทน ไดรบนมนตไปสวดโพชฌงคใหแกผปวย

ตามคตนยมในสมยนน ตอนนนยงเปนเณรเลกๆ นงอยทายแถว

ขณะกำลงสวดอยเหนทกขเวทนาอยางมากของผปวย ไมสามารถทนด

ทกขเวทนาของผปวยได จนเปนลมหมดสตไป และทำใหเจาภาพซงขณะนน

กำลงดแลผปวยอย ตองเปนภาระเพม เพราะเณรเปนลม…”

ไปเรยนบาล ภาษาหอธรรมะของพระพทธองค ...พระธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด ใจตองถง

พระธรรม เมอใจถงพระธรรมจะไมเบอทจะฟงธรรม ไมเบอทจะปฏบต

ธรรม ธรรมจะเปนสงทงดงามทไพเราะ อยากทจะฟง อยากทจะอาน

ไดฟงธรรม ไดอานธรรมแลว มความเพลดเพลน มความสข นแปลวา

ใจถง เหนความงามในพระธรรม งามในเบองตน งามในทามกลาง

งามในทสด และพอใจทปฏบตธรรม เหนความงามในการปฏบตธรรม...

ฤดฝนสนสด ครบพรรษาแลว ทานเจาพระคณสมเดจฯ ไมไดคด

เรองลาสกขา พระองคยงทรงเพลดเพลนในธรรม ดำรงตนใหอยในวถ

แหงการตนร ดวยศรทธาทถกตอง

เมอหลวงพอดเหนแววของสามเณร จงเอยปากชกชวนใหเจาพระ

คณสมเดจฯ เรยนภาษาบาล ซงภาษาบาลนนเปนความจำเปนสำหรบผท

ตองการเขาถงคำสอนของพระพทธองคอยางลกซง จนกลาวไดวาภาษา

บาลเปนภาษาทหอพระธรรมคำสอนของพระพทธองคไว ใหสบทอด

Buddha-Chapter 2.indd 58-59 11/6/09 10:31:57 AM

60 พระผเจรญพรอม 61 พระผเจรญพรอม

ยาวนานมากวาสองพนป

เนองจากทรงมใจใฝรในธรรม เมอหลวงพอดใหโอกาสไดเลาเรยน

ภาษาของพระพทธองค จงไมทรงลงเลสงสยในการศกษาทเปนไปเพอ

การเขาใจคำสอนของพระผมพระภาคเจาใหซาบซง

พระองคทรงตอบรบหลวงพอด และบอกกลาวพระชนนและปาเฮง

พระชนนและปาเฮงไมคดคาน

แตในครงนนการเรยนภาษาบาลในจงหวดกาญจนบรยงขาดแคลนคร

หลวงพอดจงตองสงเจาพระคณสมเดจฯ ไปเรยนทวดเสนหา ตำบล

พระปฐมเจดย อำเภอเมอง จงหวดนครปฐม

เจาพระคณสมเดจฯ จากถนเกด พรอมนำความตงใจของหลวงพอด

ไปดวย ทใหมงมนหมนศกษาจนแตกฉานด จะไดกลบบานมาสอน กลบ

มาเปนพระอาจารยสอนภกษสามเณรทวดเทวสงฆาราม หลวงพอจะสราง

โรงเรยนไวคอยทา...

จากถนเกด สนครปฐม เจาพระคณสมเดจฯ ขนรถไฟทสถานรถไฟกาญจนบร มงหนาไปยง

จงหวดนครปฐม ซงอยหางจงหวดกาญจนบรประมาณ 70 กโลเมตร

นครปฐมเปนอกหนงเมองเกาแกทมประวตศาสตรทางพระพทธ-

ศาสนาทนาสนใจ เมองนเคยเจรญมาตงแตเมอครงพระเจาอโศกมหาราช

แหงอนเดย พระเจาอโศกไดทรงสงสมณทตเปนเถระสองรปเดนทางมา

เผยแผพระพทธศาสนา และไดมการสรางพระปฐมเจดยขน

พระปฐมเจดยนมประวตศาสตรทสำคญ มบนทกวา นบยอนขนไป

เกนกวา ๑๑๐ ป ในคราวนนมภกษเดนธดงคมากนกลดพกอย ณ

บรเวณมหาเจดย ซงขณะนนยงเปนปาและองคพระเจดยกชำรดทรดโทรม

พระภกษองคนน คอ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ขณะทรง

ผนวช ไดเสดจฯ ไปทรงนมสการหลายครง ทรงสนนษฐานวา เปน

พระเจดยเกาแกทพงลง และมการปฏสงขรณขนใหมหลายครงหลาย

คราว องคพระเจดยขณะนนวดไดถง ๔๐ วา ๒ ศอก ซงสงใหญกวา

พระเจดยทงปวงในประเทศไทย ราษฎรเรยกวา พระปทม หากแตทถก

ควรเปนพระปฐมเจดย

วดเสนหาอยหางองคพระปฐมเจดยแคประมาณ ๑ กโลเมตรเทานน

นบวาวดเสนหาซงเปนพระอารามหลวง และเปนถนฐานทเรยนของ

เจาพระคณสมเดจฯ นนตงอยในดนแดนทพระพทธศาสนาไดประดษฐาน

อยอยางมนคงมาเนนนานแลว

หลวงพอดนำสามเณรเจรญไปฝากไวกบพระครสงวรวนย (อาจ

ชตนธโร) เจาอาวาสวดเสนหา เมอวนท ๒๐ มถนายน พ.ศ. ๒๔๗๐ และ

ไดเรมเรยนบาลไวยากรณทวดเสนหาพรอมเพอนสามเณรทเรยน

อยดวยกนรวม ๑๐ รป มพระอาจารยผสอนเปนพระเปรยญมาจาก

วดมกฏกษตรยาราม ชอพระมหาภกด ศกดเฉลม

เมอเรยนไประยะหนง พระอาจารยเหนวา เจาพระคณสมเดจฯ ทรงม

ความเจรญกาวหนาในการเรยน จงชกชวนใหไปอยทวดมกฏกษตรยาราม

พรอมตดตอฝากทางวดมกฏฯ มการจดเตรยมกฏและแจงวามโยม

อปฏฐากดวย

เจาพระคณสมเดจฯ จงไดกลบวดมาหารอเรองนกบหลวงพอด

หลวงพอดไมเหนดวย เนองจากหลวงพอคดไวแลววา เมอเจาพระคณ

สมเดจฯ เรยนทวดเสนหาจบ หลวงพอดจะนำไปฝากใหเรยนตอทวด

บวรนเวศวหารอยแลว

หลวงพอดเคยจำพรรษาอยทวดรงษสทธาวาสตดกบวดบวรนเวศ

Buddha-Chapter 2.indd 60-61 11/6/09 10:31:57 AM

62 พระผเจรญพรอม 63 พระผเจรญพรอม

วหาร (ภายหลงตอมาไดรวมเขากบวดบวรนเวศวหาร) และคนเคยกบ

สมเดจพระสงฆราชเจา จงไดตดตอฝากกบสมเดจพระสงฆราชเจาซงใน

ขณะนนทรงเปนสมเดจพระราชาคณะทสมเดจพระวชรญาณวงศไวแลว

เจาพระคณสมเดจฯ จงเปนอนงดไมไดไปอยวดมกฏกษตรยาราม

และไดจำพรรษาตออยทวดเสนหา เรยนแปลธรรมบทป พ.ศ. ๒๔๗๒

อกพรรษาหนง

ระหวางนน ทานพระครสงวรวนย (อาจ ชตนธโร) อาพาธเปนวณโรค

ถงแกมรณภาพ ทางวดเสนหาไดจดงานพระราชทานเพลงศพ ในงาน

พระราชทานเพลงศพ เจาพระคณสมเดจฯ มโอกาสไดพบสมเดจ

พระวชรญาณวงศ (พระยศในขณะนน) เปนครงแรก

และครงนเปนครงทสองในชวตของเจาพระคณสมเดจฯ ทไดพบ

บคคลสำคญในชวตของพระองค

จากวนททรงเปนเดกนอย ทรงได เขาเฝาพรอมกบพระชนก

กราบนมสการสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส

และในวนททรงเปนสามเณรกไดเขาเฝาสมเดจพระวชรญาณวงศ

นบเปนสองเหตการณทนาสงเกตวา พระผ เกดมาเปนสงฆราชา

๓ พระองค และเปน ๓ ผครองวดบวรนเวศวหาร ทงสามพระองคได

อทศพระองคเพอพระพทธศาสนาอยางถวายชวตทมเท และเจาพระคณ

สมเดจฯ กไดมโอกาสพบทงสองพระองคในวนทพระองคยงเยาววย

...

ในการเขาเฝาสมเดจพระวชรญาณวงศในครงนน หลวงพอดกราบ

ขอโอกาสใหสามเณรนอยไดรำเรยนอยทวดบวรนเวศวหาร เพอศกษา

วชาทางธรรม อบรมจตและบมเพาะปญญาใหกาวหนาถกตองตามทาง

แหงพระพทธองค

หลวงพอดเปนพระอปชฌายผมองการณไกล ทานไมเหนทใดเหมาะ

สมเทาวดบวรนเวศวหาร เปนสถานททมความพรอมทสดในการเลาเรยน

พระปรยตธรรม

สมเดจพระวชรญาณวงศทรงพระเมตตารบสามเณรเจรญไวในพระ

อปการะ

สวดบวรนเวศวหาร เจาพระคณสมเดจฯ เดนทางเขากรงเทพฯ มงสวดบวรนเวศวหาร

เมอวนท ๙ มถนายน พ.ศ. ๒๔๗๒

วดบวรนเวศฯ สรางขนในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว

รชกาลท ๓ เปนวดทสงเสรมการเรยนการสอนพระปรยตธรรมรวมทง

ภาษาบาล ระเบยบการสอนของวดขนชอวาเขมงวดนก ผเรยนจบ

หลกสตรลวนเปนผมความรทางธรรมแตกฉาน สามารถแตงตำรา

วรรณกรรม รวมทงสนทนาภาษาบาลไดอยางถกตองไพเราะ วดบวรนเวศ

วหารยงเปนทตงของมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย สถานศกษา

พทธศาสนาชนสงของพระสงฆ

สามเณรนอยเขาสเสนทางธรรมแลว

เมอมาถงวดบวรนเวศวหาร สมเดจพระวชรญาณวงศทรงฝากให

พระมหาเฉลม ซงดำรงสมณศกดทพระครพทธมนตปรชา เปนผดแล

สามเณรนอยปฏบตทกอยางตามกฎกตกาของวดบวรนเวศวหาร เชน

ซอมสวดมนตไดจบหลกสตรของวดในปแรกทมาอยวดบวรนเวศวหาร

ไดศกษาพระปรยตธรรม สอบไดตามลำดบ ดงน

พ.ศ. ๒๔๗๒ พระชนษา ๑๗ ป สอบไดนกธรรมตร

พ.ศ. ๒๔๗๓ พระชนษา ๑๘ ป สอบไดนกธรรมโท และเปรยญ

Buddha-Chapter 2.indd 62-63 11/6/09 10:31:57 AM

64 พระผเจรญพรอม 65 พระผเจรญพรอม

ธรรม ๓ ประโยค ในปเดยวกน

พ.ศ. ๒๔๗๕ สอบไดนกธรรมชนเอกและเปรยญธรรม ๔ ประโยค

ตามกฎของวดบวรฯ หากสามเณรยงสอบไมผานเปรยญ ๓ จะตอง

มพระอาจารยผใดผหนงเปนผดแล

เมอเจาพระคณสมเดจฯ ทรงสอบเปรยญธรรม ๓ ไดแลว เปนการ

แสดงใหเหนวาสามเณรผนนมวฒภาวะในระดบหนงแลว จงไดสทธมหอง

เปนของตนเอง

เจาพระคณสมเดจฯ ไดยายไปอยคณะเขยวบวร มหองของพระองค

เอง และเมออยทนครงหนง พระองคทรงพลดตกจากกฏ ทรงเลาวา

“ครงนนมเพอนสามเณรอยรปหนงนงคยกน โดยสามเณรรปนนนง

อยขอบหนาตาง ความทยงเปนเดก ไมทนระวงตว กไปหยอกเลนกบ

สามเณรทนงอยขอบหนาตาง โดยไปจบไหลเขยาเหมอนจะผลกใหตกลง

ไป และความทสามเณรผนนกมไดตงสต จงตกใจและทำทาจะตกไป

จรงๆ ดวยความตกใจ จงควาสามเณรนนไวไมใหตก แตไมทนการณ

เลยตกลงไปทงสองรป”

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงตกจากกฏ หลงกระแทกพนโดยเพอน

สามเณรทบอยดานบน แตดวยความเปนเดกอยจงทรงสามารถลกขนมา

ทนใดและขนกฏไปโดยไมรสกเจบปวดใดๆ ประมาณหนงชวโมงใหหลง

เกดปวดจนทนไมไดและลกเดนไมได แตกไมไดไปหาหมอ ทรงทายา

นวดตามทมรกษาจนคลายปวด

ชวตสามเณรดำเนนไปใตรมเงาของวดบวรนเวศฯ วดเกาแกทรกษา

ขนบธรรมเนยมประเพณทางพระพทธศาสนาไวอยางครบถวน โดยเฉพาะ

ในงานพระราชพธทอดกฐนหลวง...

กฐนหลวง เปนผาพระกฐนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจ

พระราชดำเนนไปถวายดวยพระองคเอง หรอทรงโปรดเกลาฯ ใหพระ

บรมวงศานวงศชนผใหญเสดจแทนพระองคไปพระราชทานแทน กฐน

หลวงนจดเครองกฐนดวยพระราชทรพยสวนพระองค และบางครงมการ

จดพธแหเครองพระกฐนอยางใหญ โดยกระบวนพยหยาตราชลมารค

หรอกระบวนพยหยาตราทางสถลมารค แลวแตพระราชประสงค

ในป พ.ศ.๒๔๗๔ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท ๗

ไดเสดจพระราชดำเนนถวายผาพระกฐนทวดบวรนเวศวหาร ขณะนนม

การพระราชทานผาไตรแดพระภกษสามเณรเปรยญทงวด เจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงเปนสามเณรเปรยญรปเดยวในศกนน ทไดเขารบพระราชทาน

ผาไตรจากพระหตถ

อจฉราวด สตอคมนน : เรอง

ในพระราชพธบำเพญพระราชกศลพระชนมายเสมอสมเดจพระราชบดา ณ พระอโบสถวดบวรนเวศวหาร ๒๙ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๐๘

Buddha-Chapter 2.indd 64-65 11/6/09 10:31:58 AM

พระธรรมวราภรณ

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส

พระครพทธมนตปรชา (เฉลม ปญาวโธ)

พระรตนธชมน (จ อสสราโณ) (พระเทพเมธ พระกรรมวาจาจารย วดบวรนเวศวหาร)

สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ มอบพระรปพรอมลายพระหตถแดเจาพระคณสมเดจฯ ไวเปนทระลก

พระอโบสถคณะรงษ วดบวรนเวศฯ กอนบรณะ

66 พระผเจรญพรอม 67 พระผเจรญพรอม

ฉายาบตร

Buddha-Chapter 2.indd 66-67 11/6/09 10:32:04 AM

68 พระผเจรญพรอม 69 พระผเจรญพรอม

“เมอมนใจในความดำรงอย

อยางยงยนนรนดร แหงพระพทธบารม

หรอคณธรรมของพระพทธองค

และของครอาจารยสำคญทงหลาย

ททานไกลแลวจากกเลสเครองเศราหมอง

พทธศาสนกทงหลาย

ผมสมมาปญญา สมมาทฐ

กควรเรงปฏบตพระพทธศาสนา

ใหไดเปนคนดตามลำดบไป”

ผมสมมาปญญา ควรเรงปฏบตพระพทธศาสนา

พระผรกการศกษา

“ทานวาการศกษาทำใหเราเปนมนษยทสมบรณ”

“ทรงยำเรองการศกษา ใหกำลงใจ ตรสวาไม ใหหยด ใหสอบ

เปรยญธรรมจนไดประโยค ๙“

“ทรงรลกซงในธรรมะ ลกศษยทไมเขาใจถามขอธรรมไดตลอดเวลา

ทรงเปนพระอปชฌายในดวงใจ”

คำถายทอดความรสกทพรงพรจากเหลาพระลกศษยวดบวรฯ แสดง

ความชนชมและซาบซงในพระเมตตา ทงยงบอกนยถงพระทยททรงเหน

ความสำคญของการศกษาอยางยง

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงประสบความสำเรจในการเรยนเปรยญ

ธรรมดวยความมมานะ อดทน ไมยอทอตออปสรรคใด

ชวตในสมณเพศของพระองคทวดบวรฯ มการศกษาเปนหลกนำ

แมในเบองตนจะมงหมายเปรยญธรรม ๙ ประโยค แตทายสด เปรยญธรรม

ยงไมใชทสดแหงการศกษาสำหรบพระองค…

Buddha-Chapter 3.indd 68-69 11/6/09 10:33:13 AM

ปญหาพระพลานามยไมไดบนทอนความใฝศกษาของพระองค

พระราชาคณะชนเทพในราชทนนามเดมปพ.ศ.๒๔๙๙

บรรพชาสามเณร

70 พระผเจรญพรอม 71 พระผเจรญพรอม

หวใจพองโตกบผลการเรยน จากสามเณรบานนอก เขากรงมาศกษาทวดบวรฯ ปแรกกสอบได

นกธรรมตร

ปถดมาไดนกธรรมชนโท และเปรยญธรรม ๓ ประโยค

...นบวาไมธรรมดาเลย

ทรงบรรยายวา “ไมมปใดทใหความสขกายสขใจมากเทากบคราวท

สอบเปรยญธรรม ๓ ได”

ความปตนเกดขนไดเพราะปจจยแวดลอมและปจจยภายในประกอบกน

ปจจยแวดลอมรวมถงการททรงไดพระอาจารยและผปกครองทด

ซงกคอสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ และพระคร

พทธมนตปรชา ทรงกลาวถงทงสองทานไววา

สมเดจพระสงฆราชเจาฯ นนทรงพระเมตตาอยางยงในการฝกหด

และอบรมสงสอน โดยทรงเปนผมเทคนควธสอนทกระตนใหเปนคนชาง

คด ชางสงเกตและจดจำ

สวนพระครพทธมนตปรชาเปนผออนโยนออนหวาน แตกมความ

เดดขาดในตว มไหวพรบด รถงการควรไมควร และสามารถจดการงาน

ใหสำเรจดวยด โดยเฉพาะในเรองปกครองดแลศษย เมอเลงเหนวาสงใด

ควรแลวจงมอบหมายใหทำ ถาเปนสงทไมแนใจกจะไมมอบความรบผด

ชอบให เพอไมใหเกดความเสยหายกบศษย และหากศษยทำไดดกจะ

ยกยองชมเชยใหกำลงใจ เจาพระคณสมเดจฯ ทรงกลาวถงครบาอาจารย

ดวยความเคารพยกยอง ชนชม และทรงนำมาเปนแบบอยางในการ

ประพฤตปฏบตตนของพระองคตลอดมา พระองคทรงตระหนกถง

พระคณของผเปนครบาอาจารยอยเสมอวา ทรงมครบาอาจารยทดคอย

อบรมชแนะ

คตธรรมลายพระหตถ

Buddha-Chapter 3.indd 70-71 11/6/09 10:33:14 AM

72 พระผเจรญพรอม 73 พระผเจรญพรอม

ดานปจจยภายใน เจาพระคณสมเดจฯ เองกมพระทยมงมนทจะ

ฝกฝนพระองคในเรองตางๆ

พระทยใฝรนดำรงมาโดยตลอดแมเมอทรงเปนพระมหาเถระแลว

กไมเคยจดจาง ทรงแสวงหาความรอยเสมอดวยการอานหนงสอหลาก

หลายประเภท

พระทยใฝรนเชนกนทเปนประโยชนตอการเผยแผพระพทธศาสนา

ทรงไดใชความรรอบดานในการถายทอดหลกธรรม อธบายเรองยากให

งาย อธบายเรองลกซงใหกระจาง อธบายคำสอนของพระพทธองคให

ฆราวาสนำไปใชในชวตประจำวนได

แตการจะผานพนไปถงเปรยญธรรม ๙ ได ยงตองอาศยความอดทน

บากบนฟนฝาอปสรรคโดยเฉพาะในเรองของพระพลานามย

“....ขนาดนยงสอบตก” “เรยนดหรอไมดไมวา ทานรบสงวาสนามยงอย กมสทธสอบไปเรอย

เดยวไดเอง ทานกยงทรงเคยตกเลย ทานรบสงอยางนน”

แทบไมนาเชอ เพราะเราเหนพระองคมพระปรชาสามารถมากมาย

แตคำบอกเลาใหกำลงใจศษยวดบวรฯ ดงขางตนเปนเรองจรง!

“ความจำของทานดมาก อยางพระไตรปฎก ทรงบอกเลมบอกหนาได

ทรงเปดเพอตรวจทานเทานนเอง” อกคำรำลอถงพระปรชาจากพระ

ลกศษยวดบวรฯ

แตความเปนผทมความจำดเรยนดกลบไมไดชวยใหพระองครอดพน

จากการสอบตก

พ.ศ. ๒๔๗๔ ทรงตงใจเรยนประโยค ๔ ดวยความมงหวง ทรงเตรยม

ประโยคเกงหรอเกงขอสอบอยางมนใจ แต...ขอสอบไมไดออกประโยค

เกงหรอประโยคยากๆ ททรงเตรยมไว กลบออกประโยคงายๆ ทไมได

สนใจเตรยม แมจะทรงรสกวาขอสอบงายมาก แตผลสอบออกมา

กปรากฏวา “สอบตก!”

เสยใจ...ทอแทใจ...ยอมเกดแกผผดหวง ทรงคดวา ...หมดวาสนา

ในทางพระศาสนาเสยแลว มานะพยายามถงขนาดนยงสอบตก...

แตเมอทรงคดไตรตรองถงสาเหต กทราบดวยพระองคเองวา ทรง

หยงทะนงในความรของตนเองมากเกนไป ไมพจารณาใหรอบคอบ คดวา

รดแลว จงทำขอสอบผดพลาดมาก

อกประการคอ ทรงประมาท ไมดตำราใหทวถง มงดแตเฉพาะทเหน

วายาก และเกงวาจะออกเปนขอสอบ แลวทรงไดขอสรปวา การเกง

ขอสอบไมใชการเรยนทถกตอง เพราะไมทำใหเกดความรอยางแทจรง

พ.ศ. ๒๔๗๕ จงทรงเรยนซำประโยค ๔ พรอมกบทรงเตรยมสอบ

นกธรรมชนเอกดวย ปนทรงเรยนแบบสมำเสมอและทวถง เลกวธเรยน

แบบเกงขอสอบ ผลการเรยนจงปรากฏวา ทรงสอบไดทงประโยค ๔

และนกธรรมเอก

อดทนเพอการศกษา ขนต คอ ความอดทนนน ไมไดปรากฏแตในพระนพนธทเจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงอรรถาธบายใหเรายดถอปฏบต หากแตเหนไดชดเจนเปน

แบบอยางในพระองคทานเอง

เจาพระคณสมเดจฯ มพระพลานามยออนแอไมแขงแรงมาตงแต

เยาววย และมผลสบเนองมาจนเมอทรงบรรพชาเปนสามเณร

คณหมอถนอมชย คทวธรรม ซงดแลพระองคตงแตยงทรงดำรง

สมณศกดทพระสาสนโสภณ กลาวถงเรองพระพลานามยของพระองควา

Buddha-Chapter 3.indd 72-73 11/6/09 10:33:14 AM

74 พระผเจรญพรอม 75 พระผเจรญพรอม

“ครงแรกทผมไปดแลพระองคทาน ทรงเลาใหฟงวา เมอตอนเปน

เณร ทรงปรนนบตพระอาจารย (พระอปชฌาย) ทวดเหนอ เมอง

กาญจนบร อยางใกลชด พระอาจารยเปนวณโรค พระองคตองทรงลงไป

หวนำในคลองเตมถงสองมอ ไปเชดตวปรนนบตครบาอาจารยของ

พระองคทานจนกระทงทรงตดเชอวณโรคทปอด”

“ตอนทประชวรเปนวณโรคน ทรงจำพรรษาทวดบวรฯ แลว สมเดจ

พระสงฆราชเจา (ชน นภวงค) เสดจมาเยยมทานตอนเยนๆ ตรสวา จะ

ตายกตายเสยนะ แตถาไมตาย รอดไปไดจะไดเปนสงฆราช“

“ทรงไปรกษาทศรราช และเรยกวาเปนบญของทานกวาได พอถง

ตอนเทศกาลบวชเขาพรรษา จะมหมอมาบวช หมอกเอาสเตรปโตมยซน

มาฉดถวายทาน ใครมาบวชทกฉด พระองคทรงผอมมาก มแตหนงหม

กระดกกทำอาหารถวาย จนกระทงทรงอวนขนมา กระทงแขงแรง”

พระพลานามยทออนแอเปนอปสรรคสำคญตอการศกษาเลาเรยน

พระองคทรงตองใชความอดทนอยางมากจงสามารถผานพนมาได

ตามคำบอกเลาของลกศษยในวดบวรฯ “ทรงเลาวา บางครงเมอถง

เวลาสอบ ตองทรงใชผาสกหลาดพนรอบพระอระหลายชน เพอไมใหเกด

อาการหนาวสนในเวลานงสอบ”

แตสงเหลานแทนทจะทำใหกำลงพระทยลดนอยลง กลบทรงรสกวา

จะตองมความอดทนมากขน เพอไปถงเสนชยทเปรยญธรรม ๙ ประโยค

ใหไดดงทมงหมายไว

กลบมาตามสญญา หลวงพอด วดเหนอ ใหสามเณรเจรญเรยนบาลทวดเสนหา ตำบล

พระประโทน จงหวดนครปฐม แลวไปฝากไวทวดบวรฯ เพอวาจะไดกลบ

ทรงทำหนาทพระอปชฌาย

มหาวทยาลยมหาสารคามถวายปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด

ฉายพระรปกบนวกภกษวดบวรนเวศฯสงหาคมพ.ศ.๒๕๔๙

Buddha-Chapter 3.indd 74-75 11/6/09 10:33:16 AM

76 พระผเจรญพรอม 77 พระผเจรญพรอม

มาสอนพระปรยตทวดเหนอ

หลวงพอทำตามสญญานนจรงๆ สรางโรงเรยนรวเทวานกล เปน

ตกคอนกรตสองชนเตรยมไวตงแตป พ.ศ. ๒๔๗๓

และสามเณรกกลบยงวดเหนอ เมอทรงมพระชนษาครบอปสมบท

เปนพระภกษ ในป พ.ศ. ๒๔๗๖

เหมอนเชนทกครงทเสดจมาวดเหนอ จะแวะมาบานรงสวางเสมอ

ทกคนในบานรงสวางดใจมาก มาชมนมกนทำอาหารคาวหวานทเจาพระ

คณสมเดจฯ โปรดไวรอทา เชน ทอฟฟอยางทพระชนนมกจะทำถวาย

ตอนเปนเดก แกงปา แกงสม หรอขาวยำ

เกาอโยกตวโปรดทมผาปดคลมไวยามเจาของอยไกล กเปดเผยตว

รอรบเสดจดวย

เดกในบานรนรมยยนดทหลวงพกลบบาน จนบางครงถงขนาดรำวง

รองเพลงกนรนเรง

“โอเจาชอมาล คนดของพกมา…” เสยงเพลงครนเครงจากใบหนา

ปลาบปลมดใจ เปนความอบอนทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงยมไดเมอกลบบาน

ทรงอปสมบททวดเหนอหรอวดเทวสงฆาราม ทรงจำพรรษาชวย

หลวงพอสอนพระปรยตธรรม ๑ พรรษา แลวกลบมาอยวดบวรนเวศ

วหารตามเดม โดยทรงทำทฬหกรรม คออปสมบทซำเปนธรรมยตทวด

บวรฯ อกครงเพอศกษาพระปรยตธรรมตอ

ปเดยวกนน ทรงสอบไดเปรยญธรรม ๕ ประโยค

เปนพระมหาเจรญททรงรบภาระหนาทมากขน

ทรงเวยนไปสอนพระปรยตธรรมทวดเทวสงฆาราม จงหวดกาญจนบร

สนองพระคณหลวงพอตอเนองกนมาอก ๒ ป และยงเปนครสอนแผนก

นกธรรมและแผนกบาลทสำนกเรยนวดบวรฯ

พรอมกบการเรยนพระปรยตททรงกาวหนาไปตามลำดบ จนสำเรจ

เปรยญธรรม ๙ ประโยคในป พ.ศ. ๒๔๘๔ พระชนษา ๒๘ ป

เรยนสนสกฤต กบสวาม สตยานนทปร ราวป พ.ศ. ๒๔๗๕ สวาม สตยานนทปร เวทานตประทป นกปราชญ

ชาวอนเดยผมชอเสยง เขามาเผยแพรแนวความคดแบบฮนด ความ

เชยวชาญดานศาสนาและปรชญาของทานสวามสงผลใหคนไทยตนตว

ทางดานวชาปรชญากนมาก

จากบนทกการสนทนาของทานพทธทาส เลาถงนกปราชญผนวา

“เมอสมยทสวาม สตยานนทปรเขามาเผยแพรความรหรอลทธของ

เขาทกรงเทพฯ ยงจำไดวาเปนสมยพระปกเกลาฯ ทสวาม สตยานนทปร

เขามา และกแสดงปาฐกถาทจฬาฯ สมเดจพระปกเกลาฯ เสดจฯ ไปฟงดวย”

“มคนไปศกษากนมาก รวมทงนาคะประทปดวย ผมเคยพบนาคะ

ประทปทสำนกสวามหลายหน มชวงหนงนาคะประทปไปขอใหสวาม

อธบายอภธรรม นดเปนนดๆ ไปเลย ๓ วนครง ๕ วนครง”

“ตอมาผมกไมคอยไดตดตามไป อานหนงสอทแกเขยนสะดวกกวา

นกออกแลว แกออกหนงสอชอ Voice of the East ออกอยหลายเลม

เปนรายเดอน มทงภาษาไทย และภาษาองกฤษ”

แมปรชญาของฮนดจะตางจากพระพทธศาสนา แตการเขามาของ

สวาม สตยานนทปรกมสวนกระตนใหเกดการทำความเขาใจแนวความ

คดน รวมถงการวเคราะหเปรยบเทยบพระพทธศาสนานกายตางๆ

ภาษาทใชบนทกพระธรรมวนยยคแรกๆ ไมไดมเพยงภาษาบาลอยางท

แพรหลายในประเทศไทยและเพอนบานใกลเคยง แตยงมการบนทก

คำสอนของพระพทธเจาดวยภาษาสนสกฤตเชนกน คอ พระพทธศาสนา

Buddha-Chapter 3.indd 76-77 11/6/09 10:33:17 AM

78 พระผเจรญพรอม 79 พระผเจรญพรอม

นกายสรวาสตวาท ซงแพรหลายในอนเดย เอเชยกลาง และจน

เมอทานสวามตงธรรมาศรมขน ณ ตกหอสมดมหามกฏราชวทยาลย

ทถนนพระสเมร หนาวดบวรนเวศวหาร นอกจากการสนทนาธรรม ยงม

การสอนภาษาสนสกฤตและภาษาองกฤษแกภกษสามเณรและผสนใจดวย

พระมหาเจรญเปรยญ ๖-๘ ประโยค (ป พ.ศ. ๒๔๗๗-๒๔๗๘) จง

อาศยเวลาวางไปเรยนภาษากบทาน เพอนเรยนภาษาในตอนนนม

อาจารยสชพ ปญญานภาพ สมเดจพระมหาวรวงศ (ทม) พนโทประสาน

ทองภกด พระพรหมมน (วชมย) นาวาโทโปรง ชนใจ สมเดจพระมหา

วรวงศ (วน) เปนตน

ชวงนนทรงมภาระสอนนกธรรมและบาล การเรยนภาษาองกฤษและ

ภาษาสนสกฤตของพระองคจงไมราบรนนก ทรงเรยนไดราว ๒ ปกตอง

หยดไปเพราะภารกจดานตางๆ เพมมากขน

ถงกระนนกทรงใฝพระทยในการเรยนอยางด สมดบนทกการเรยน

ไวยากรณภาษาสนสกฤตเลมบางของพระองคมตวอกขระเรยงเปน

ระเบยบเรยบรอยตามหลกการอนเขมงวด ยงเกบรกษาไวเปนตำรา

อางองไดถงทกวนน และยงทรงใชความรทงภาษาสนสกฤตและบาลใน

การตงชอตามทบคคลตางๆ ขอประทาน ชอของคนไทยจำนวนไมนอยจง

เปนชอประทานจากเจาพระคณสมเดจฯ

ตอยอดความรภาษาองกฤษเอง การเรยนการสอนภาษาองกฤษเมอราว ๘๐ ปกอนสวนใหญอยแต

ในโรงเรยนของครสตชน ไมไดแพรหลายดาษดนเชนปจจบน การทสวาม

สตยานนทบร มาเปดสำนกใกลกบวดบวรฯ จงเปนโอกาสเหมาะ

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงศกษาภาษาองกฤษอยางจรงจง ทรงฝกปรอ

อยเสมอ ทงฟง พด อาน และเขยน แมจะทรงมเวลาเรยนภาษากบ

ทานสวามไมมาก แตกเปนพนฐานใหทรงเรยนดวยพระองคเองตอ

จนสามารถใชภาษานทกทกษะไดคลองแคลว

ฟง... ทรงตดตามสถานวทยบบซภาคภาษาองกฤษเปนประจำ

พด... ทรงฝกสนทนาภาษาองกฤษกบพระชาวตางประเทศทมาบวช

และรำเรยนพระพทธศาสนาทวดบวรฯ และตอมาทรงสอนธรรมะเปน

ภาษาองกฤษแกชาวตางชาต โดยจดเปนชนเรยนเรยกวา “ธรรมะคลาส”

อาน... โปรดการอานหนงสออยแลว ทงหนงสอธรรมะ หนงสอ

ทวไป และหนงสอพมพ เชน หนงสอพมพบางกอกโพสต นตยสาร

Reader’s Digest หนงสอเลมไหนทรงเหนวามประโยชน หรอ “เรองน

เขาเขยนด นาอาน” จะทรงเมตตาแนะนำใหผ ใกลชดอานดวย เชน

Casuality: The Central Philosophy of Buddhism ของ David J.

Kalupahana

นอกจากนยงทรงสงเสรมใหพระสงฆและเณรในวดฝกฝนภาษา

องกฤษ เชนทพระ ดร. อนล ธมมสากโย ลกศษยผใกลชดเลาใหฟงถง

ตอนทมาอยวดบวรฯ ใหมๆ วา

“ทรงเรมใหอานบางกอกโพสต อานตะกกตะกก ถาอานไมออก

ไมตรง ทานกทรงออกเสยงใหฟง จนอานคลอง พอเรมอานคลองทานก

รบสงถามวาคำนแปลวาอะไร ทำใหตองหาหนงสอพมพเพอเปดหา

พจนานกรมกอน พอรบสงถามกแปลถวายได ตอมาทรงเรมถามปญหา

ทกวนๆ จนคนเคยกบภาษาองกฤษ”

เขยน... ทรงเขยนจดหมายสนทนาธรรมกบนางโจเซฟน สแตนตน

ภรยาเอกอครราชทตสหรฐอเมรกา ประจำประเทศไทย ซงเคยมาเรยน

ธรรมะคลาสกบพระองคชวงทยงอยในเมองไทย

Buddha-Chapter 3.indd 78-79 11/6/09 10:33:17 AM

80 พระผเจรญพรอม 81 พระผเจรญพรอม

พระทยใฝร ในดานการศกษาภาษาตางประเทศยงขยายตอไปถง

ภาษาอนๆ ครภาษาจน คอนายศร ศรสงคราม ทมาบวชเรยนทวดบวรฯ

ในภายหลงลาสกขาไปกยงมาถวายการสอน จนกระทงถงแกกรรม

ในเวลาตอมา

สวนภาษาฝรงเศสและภาษาเยอรมน ทรงเรยนกบครไทย หลวง

แพทยสทธ พสจน ททรงรจกมกคน โดยครมาถวายการสอนทกฏของ

พระองคในเวลาคำบาง กลางคนบาง วนละชวโมงสองชวโมง ตามแต

โอกาสจะอำนวย และเลกราไปเมอตางมภารกจเพมขน

ความรทงหลายททรงศกษา มประโยชนตอการปฏบตภารกจของ

พระองคในเวลาตอมาเปนอยางมาก

ปฏบตกรรมฐานเพอศกษาและอบรมจต ในชวงททรงมงมนกบการศกษาเปรยญธรรมตางๆ ทรงทมเท

พระวรกายอยางเตมท จนสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ

พระอปชฌายของเจาพระคณสมเดจฯ ทรงเตอนสต

“กำลงเรยนใหญหรอ อยาบาเรยนมากนก หดทำกรรมฐานเสยบาง”

วดบวรนเวศวหารเปนวดธรรมยต มการปฏบตกรรมฐานเปนประเพณ

นยมทสบเนองมาตงแตครงพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

ยงทรงผนวชอย รบสงของสมเดจพระสงฆราชเจาฯ จงถอเปนพระบญชา

ทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงนอมรบเพอสบทอดประเพณนยมนตอไป

และสมเดจพระสงฆราชเจาฯ กทรงเปนครบาอาจารยดานกรรมฐาน

ของพระองคเปนพระองคแรก โดยทรงยดถอเอาพระปฏปทาของสมเดจ

พระสงฆราชเจาฯ เปนแบบอยางในการประพฤตปฏบต

หลกของพระพทธศาสนาฝายธรรมยตนน นอกจากพระภกษสามเณรมชาวตางชาตมาศกษาพระพทธศาสนาทวดบวรนเวศฯอยเนองๆ

ซงเออตอการฝกฝนภาษาตางประเทศของพระองค

ฉายพระรปรวมกบสวามสตยานนทปร

ทรงรบภตตาหารจากพระอาจารยฝนอาจาโร

ทรงถวายนำสรงหลวงปดลยอตโล

Buddha-Chapter 3.indd 80-81 11/6/09 10:33:19 AM

82 พระผเจรญพรอม 83 พระผเจรญพรอม

จะมหนาทเรยนรพระธรรมวนย ซงเปนคำสงสอนของพระพทธเจา

เพอเปนแบบแผนการประพฤตปฏบตตน และแนะนำสงสอนผอนตอไป

ยงมอกหนาททมความสำคญ นนคอ การอบรมจตใจตามหลกสมถะและ

วปสสนา เพอใหรแจงในธรรมและกำจดกเลสออกจากจตใจ

ชวงเขาพรรษา พระสงฆธรรมยตจะอยศกษาพระธรรมวนยในสำนก

ของตน เมอออกพรรษาแลวกจารกธดงคไปตามปาเขาเพอหาทวเวก

ศกษาวปสสนากรรมฐาน

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงปฏบตกรรมฐานตามหลกคำสอนของ

พระพทธเจาทวา “แมจะอยในบานในเมอง กใหทำสญญา คอทำความรสก

กำหนดหมายในใจวาอยในปา อยในทวาง อยในทสงบ กสามารถทำ

จตใจใหวางใหสงบได”

นนคอ ทรงปฏบตพระองคแบบพระกรรมฐานในเมอง และเมอทรง

มโอกาส กจะเสดจจารกไปประทบตามสำนกวดปาตางๆ

พระปาในเมองผพากเพยรประพฤตปฏบต “ทานทรงเนนสตปฏฐานแนวพระปาสายพระอาจารยมน ทรงสอนหลาก

หลาย แตพระองคทานเองใชพทโธ”

คณสทธโชค ศรสคนธ ลกศษยของเจาพระคณสมเดจฯ เลาใหฟง

“ทานทรงปฏบตอยางเครงครด เชน ยามบายโยมเอานำมาถวาย

รบสงถามวานำอะไร เพราะทรงกลวผดพระวนย อยางนำปานะ ถาเปน

มหาผล ฉนไมได นำแตงโม นำสบปะรดกไมได นำฝรงได ถาปนรวม

เนอกตองกรอง ผดพระวนยจะไมฉนเลย”

ผใกลชดตางทราบดวา นำพระทยแนวแนของพระองคนนถงกบทรง

ยอมสละชวตเพอรกษาพระวนย

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงแสดงความเคารพและออนนอมตอ

พระเถระเสมอ ทกครงทพบพระผใหญทพรรษามากกวา พระองคจะทรง

กราบนมสการและจะไมประทบอาสนะทสงกวา ดงขอวตรทสงฆ

ฝายอรญวาสยดถอปฏบต แมวาพระองคจะทรงมสมณศกดสงกวา และ

แมเมอเปนสมเดจพระสงฆราชแลวกตาม

นอกจากจะทรงสำรวมเครงครดในพระธรรมวนยแลว ยงเอาพระทย

ใสในการศกษาวจยธรรม และการปฏบตสมาธกรรมฐานอยเปนกจวตร

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงสวดมนตทำวตรทกวนไมเวน หลงจากทรง

ตนจากบรรทมตอนตส ทำธระสวนตว จดธปเทยนบชาพระพทธรป ทรง

สวดมนต แลวนงกรรมฐานจนสวาง จากนนจงเสดจไปบณฑบาต

แมวาจะมพระกรณยกจมากมายเพยงใด ตอนคำกยงทรงตองนง

กรรมฐาน หากยงไมไดนงกรรมฐาน จะรบสงวา “ยงทำไมครบ”

เรองความสำคญของการศกษาและฝกฝนจตดวยวปสสนากรรมฐานน

ปรากฏในพระนพนธของพระองคเสมอ ดงเชนพระนพนธเรอง “การให

ธรรม ชนะการใหทงปวง” ตอนหนงวา

“...การประพฤตปฏบตธรรมดวยตนเองอยางสมำเสมอจนธรรมนน

เปนอนหนงอนเดยวกบกายกบใจ นนแหละเปนการแสดงธรรมใหปรากฏ

แกผรผเหนทงหลายทงปวง และจะตองไดผลมากกวาการใหธรรมทเปน

ขอเขยนในหนาหนงสอ…”

แนแลวทวา...สายพระโลหตธรรมยตอยในพระวรกายของเจาพระคณ

สมเดจฯ อยางเตมเปยม

กราบนมสการพระอาจารยฝายอรญวาส ดวยเปนพระอารามหลวงฝายธรรมยต วดบวรฯ จงมโอกาสได

Buddha-Chapter 3.indd 82-83 11/6/09 10:33:19 AM

เสดจวดปาบานตาดจงหวดอดรธานเพอสนทนาธรรมกบหลวงตามหาบวบอยครง

เสดจวดถำขามจงหวดสกลนครทรงทำกจวตรเชนเดยวกบ

พระปารปอนๆ

เมอเสดจวดปาบานตาดทรงออกบณฑบาตรวมกบพระสงฆในวดนน

ทถำสกรขาตาเขาคชฌกฏประเทศอนเดย

84 พระผเจรญพรอม 85 พระผเจรญพรอม

ตอนรบพระเถรานเถระทงหลายทมาเยยมเยยนหรอมาพำนกยามมกจ

นมนตทกรงเทพฯ อยเสมอ เจาพระคณสมเดจฯ จงทรงไดพบปะสนทนา

ธรรมกบพระอาจารยฝายอรญวาสตางๆ เพอพฒนาการปฏบตวปสสนา

กรรมฐานของพระองค เชน

หลวงตามหาบว าณสมปนโน วดปาบานตาด จงหวดอดรธาน

เมอครงทยงไมสราง “สวนแสงธรรม” ทพทธมณฑลสาย ๓ หากมกจท

กรงเทพฯ จะมาพำนกทวดบวรฯ เปนประจำ ดวยความทอายและพรรษา

ใกลเคยงกน จงนบถอเปนสหธรรมกทสนทสนมและหวงใยกน

หลวงปเจยะ จนโท วดปาภรทตตปฏปทาราม อำเภอสามโคก

จงหวดปทมธาน ลกศษยหลวงปมนนน สนทสนมกบสมเดจพระสงฆราชเจา

(ชน นภวงศ) และเมอมาวดบวรฯ บอยๆ จงมกคนกบเจาพระคณ

สมเดจฯ ดวย หลวงปยงรบนมนตเปนเจาอาวาสวดญาณสงวรารามททรง

สรางขนทจงหวดชลบรอยหลายป

หลวงปฝน อาจาโร เคยมาพกวดบวรฯ บอยครงในสมยสมเดจพระ

สงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ แตตอมาดวยอายและสงขารทไม

อำนวยตอการเดนทางไกล จงไมมจงหวะรบนมนตจากเจาพระคณสมเดจฯ

ใหมาพกทวดบวรฯ

หลวงปโตะ (พระราชสงวราภมณฑ) วดประดฉมพล เจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงพบปะสนทนาธรรมกบหลวงปตงแตยงดำรงสมณศกดท

พระสาสนโสภณ และยงทรงอาราธนาใหหลวงป ไปสอนกรรมฐาน

บรรยายธรรมเปนประจำทวดบวรนเวศวหาร

หลวงปดลย อตโล วดบรพาราม จงหวดสรนทร เมออาย ๙๐ ป

(พ.ศ. ๒๕๔๓) กมาพกทพระตำหนกทรงพรต และสนทนาธรรมเกยวกบ

เรองพทโธกบการภาวนาใหจตเกด

Buddha-Chapter 3.indd 84-85 11/6/09 10:33:22 AM

86 พระผเจรญพรอม 87 พระผเจรญพรอม

หลวงปชานำเจาพระคณสมเดจฯสวดถำแสงเพชรอำนาจเจรญวนท๕มถนายนพ.ศ.๒๕๑๖

เสดจเยยมหลวงปเทสกณวดหนหมากเปงจงหวดหนองคาย

หลวงพอพธานโยเขาเฝาถวายสกการะ

สวนหลวงปชอบ ฐานสโม แหงวดปาโคกมน จงหวดเลย ...มเรอง

เลาวาในป พ.ศ. ๒๕๓๖ หลวงปมาเปนประธานในพธเททองหลอ

พระพทธรป ทวดบวรฯ และพกทวดดวย หลงจากทเจาพระคณสมเดจฯ

ทรงสนทนาธรรมกบหลวงปเสรจและจะเสดจกลบตำหนก พระอปฏฐาก

หลวงปถอยามของพระองคเดนตามหลงจะสงเสดจ พระองครบสงดวย

เสยงออนโยนวา ใหโยมอปฏฐากของพระองคถอไปสงเถด ใหพระรปนน

กลบไปดแลหลวงปดกวา พระอปฏฐากของหลวงปรสกประทบใจในความ

ไมถอพระองคเปนอยางยง

หลวงปชอบเองกยงเคยกลาวชนชมตอเจาพระคณสมเดจฯ วา

“พระสงฆราชองคนดทสด”

ฝกเขมทกป จากคำบอกเลาของผใกลชดเจาพระคณสมเดจฯ นน “เรองปฏบต

ทรงทำใหด ชวงวางจากพระกรณยกจจะเสดจไปสำนกของครบาอาจารย”

วตรปฏบตของเจาพระคณสมเดจฯ ในชวงทสงขารยงอำนวย เมอ

ทรงทราบวามพระสงฆทรงภมธรรมอยแหงหนตำบลใด จะทรงหาโอกาส

เสดจไปสนทนาธรรมดวย แมเมอไดรบพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯ

สถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชแลว วตรปฏบตนกยงดำเนนอยเชนเดม

ในราวเดอนธนวาคมถงมกราคมของทกป เจาพระคณสมเดจฯ

จะเสดจไปวดปาอยางนอยปละครง โดยสวนใหญเปนครบาอาจารยทางสาย

อสาน เชน

เสดจไปศกษาและปฏบตภาวนากบหลวงปขาว อนาลโย ถำกลองเพล

จงหวดหนองบวลำภ เจาพระคณสมเดจฯ ทรงกลาวถงหลวงปขาวไวใน

คำสดดเนองในพธพระราชทานเพลงศพหลวงปขาววา

Buddha-Chapter 3.indd 86-87 11/6/09 10:33:24 AM

88 พระผเจรญพรอม 89 พระผเจรญพรอม

“เมอระลกถงหลวงปขาว อนาลโย กอดไมไดทจะระลกถงพระสงฆคณ

วา สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ อชปฏปนโน สามจปฏปนโน พระสงฆ

สาวกของพระผมพระภาคเจา ปฏบตดแลว ปฏบตตรงแลว ปฏบตถกตอง

แลว ปฏบตชอบ เหมาะแลว จงเกดความเลอมใสเคารพ ในสปฏบต

อชปฏบต ญายปฏบต สามจปฏบตของทาน ตงแตไดไปกราบนมสการ

ทานเปนครงแรก ไดเหนไดเขาไปนงใกล ไดฟงธรรมจากถอยคำของทาน

พรอมกบดวยรสกสมผสจตใจของทานอนเปยมดวยเมตตากรณาจาก

สายตาสหนากายวาจาทตอนรบดวยธรรมปฏสนถารอนบรสทธ เปนท

ประทบใจใหระลกถงและไปกราบนมสการ ไดเหนไดสดบรบธรรมรส

จากทานอกโดยลำดบมา แมขนธของทานจะแตกดบไป ตามธรรมดาของ

สงขาร คณของทานอนพงกลาวไดวา อนาลโย คโณ ยอมดำรงอยเปนท

ระลกถงและเคารพกราบไหวตลอดไป”

อกแหงทเสดจบอยๆ กคอ วดถำขาม (วดปาอดมสมพร) จงหวด

สกลนคร ของหลวงปฝน อาจาโร ซงพระเถระรปหนงเลาใหฟงครงท

เสดจในชวงกอนเขาพรรษาป พ.ศ. ๒๕๑๙ วา

“วดนอยบนยอดเขา เวลาบณฑบาต ตองเดนลงเขามาทศาลา

รบบณฑบาตซงอยขางลาง ทางเดนเปนหนทคอนขางชนและลำบาก

พระเณรจงกราบทลพระองควา ไมตองเสดจลงไปรบบณฑบาตขางลาง

พระเณรจะรบบณฑบาตมาถวายเอง

แตพระองคไมยนยอม ดวยทรงเครงครดในพระวนยและขอวตร

จงเสดจลงเขาไปรบบณฑบาตจากชาวบานรวมกบพระเณรอนดวย

พระองคเองทกวน

นอกจากนยงทรงใหความเมตตาและเปนกนเองกบพระเณรในวด

เสวยในบาตร เสวยมอเดยว รวมกบพระเณรในศาลา ทรงรวมทำวตร

นงภาวนา เหมอนพระเณรในวดทกรป”

เชนเดยวกบทวดหนหมากเปง จงหวดหนองคายทเสดจบอยครง

เพอศกษาและปฏบตภาวนากบหลวงป เทสก เทสรส หนงในศษย

ผนาเลอมใสของหลวงปมน

และเชนเดยวกบทวดปาบานตาดของหลวงตามหาบว ซงเจาพระคณ

สมเดจฯ เคยเสดจไปหลายครง

หลวงตาใหสมภาษณกบหนงสอพมพโพสตทเดย เมอคราวมาเยยม

เจาพระคณสมเดจฯ ซงประชวรอยในโรงพยาบาลจฬาฯ ป พ.ศ. ๒๕๔๘ วา

“เราสนทกบทานมานานเทาไหรแลว อยวดบวรฯ มาดวยกน ทานเคย

ไปเปนพระภาวนาอยทวดปาบานตาดหลายครง ครงละเปนอาทตย แต

เวลากผานมานานแลว และตงแตทานเปนสมเดจพระสงฆราชฯ แลว

เรากไมคอยไดมาเขาเฝาทาน เพราะรสกวาทานทรงมภาระหนกมาก

เปนพเศษ เราจงไมกลามารบกวนทาน วนนเมอไดมา ทานกทรงไมอยาก

ใหกลบ ชใหเรานงทเกาอ คอเมอเรากราบทตกทานและจะกลบทานยง

ทรงชใหนงทเกาอเสยกอน”

เจาพระคณสมเดจฯ ยงเคยเสดจไปวดปาสาละวน จงหวดนครราชสมา

และสนทนาธรรมกบหลวงพอพธ ฐานโย ซงสมยทเปนเณร ศกษาการ

ปฏบตธรรมกบพระอาจารยเสาร กนตสโล

ทางเหนอ พระองคเสดจไปกราบนมสการหลวงปแหวน สจณโณ

ทวดดอยแมปง จงหวดเชยงใหม

ทางใต เสดจไปสนทนาธรรมกบทานพทธทาสทวดสวนโมกขพลาราม

อำเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน

เหลานเปนเหตใหพระเถระฝายอรญวาส มกเอยชนชมและยกยอง

ถงพระองคอยเสมอ เชน หลวงปแหวน สจณโณ และหลวงปฝน อาจาโร

Buddha-Chapter 3.indd 88-89 11/6/09 10:33:24 AM

90 พระผเจรญพรอม 91 พระผเจรญพรอม

เสดจเยอนสวนโมกขถวายสกการะทานพทธทาส

มกจะบอกกบชาวกรงเทพฯ ทไปกราบนมสการทานทวดวา ไมจำเปน

ตองมากราบทานถงทวดกได เพราะหนทางไกลและลำบาก ถาอยาก

กราบพระด ใหไปกราบสมเดจฯ วดบวรฯ กได

ทรงภม หรอเปน “สมาธธรรมดาๆ” เจาพระคณสมเดจฯ ทรงสนพระทยเรองการปฏบตมากกวาปาฏหารย

ไมไดทรงสอนใหยดตดวตถมงคล แตมผนมนตใหเสดจเปนประธานงาน

อธษฐานจตตางๆ อยเสมอ ซงทรงกรณารบไวเพอสนองศรทธา

เมอมผใดเลาเรองทแสดงถงปาฏหารยของพระองค จะรบสงเสมอวา

เปนเพราะพระธรรมของพระพทธเจา มครงหนงรบสงวา “แคนงสมาธ

ธรรมดาๆ เหมอนพระสงฆทวไป”

กระนนกยงมเรองเลาถงภมธรรมของพระองคทผอานนำไปพจารณา

ไดดงน

เรองเลาทหนงอำนาจสมาธและอทธบาท๔

ครงหนงเจาพระคณสมเดจฯ ประชวรหนกมาก ทรงเตรยมใจทจะ

ละสงขารอยแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชดำเนน

พรอมดวยสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ มายงทประทบรกษา

พระองค และทรงพระดำเนนเขาไปตรสถงเตยงทบรรทมวา พระอาจารย

ตองชวยพระองคเองแลว (ทรงจดหาแพทยและยาอยางดมาถวายแลวก

ยงไมดขน)

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงพยกหนารบคำอาราธนา

ทรงเลาวา เมอไดยนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวตรสเชนนน

กทรงระลกถงคำสอนเรองอทธบาท ๔ จงทรงเขาสมาธ ดำรงพระจตอย

ในวหารธรรมทมชอวาอทธบาทตามคำสอนของพระบรมศาสดา ไมนาน

พระอาการกทเลา

วากนวาพระอรยเจาในอดตกาลสามารถเจรญอทธบาท ๔ กำหนด

อายสงขารได เพราะเปนธรรมโอสถทเมอเจรญแลวสามารถดำรง

พระชนมใหยนยาว

เรองเลาทสองเรอง“โทรจต”จาก พล.ท. อมรรตน จนตกานนท

สมยหนง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมกระแสพระราชดำรสให

พล.ท. อมรรตน จนตกานนท นมนตพระสงฆทรงภมธรรมในภาคอสาน

มารบพระราชทานฉนทกรงเทพฯ แตพระสงฆเหลานนออกธดงคไปกอน

แลว ไมสามารถตดตอได

จงมกระแสพระราชดำรสใหไปกราบนมสการเจาพระคณสมเดจฯ

ซงขณะนนดำรงสมณศกดท พระสาสนโสภณ ใหชวยนมนตแทน

Buddha-Chapter 3.indd 90-91 11/6/09 10:33:25 AM

92 พระผเจรญพรอม 93 พระผเจรญพรอม

ทรงใฝรใฝศกษาอยเสมอจงทรงมความรรอบดานและมหาวทยาลยหลายแหงถวายปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกดแดพระองค

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงขอเวลาชวยามหนง แลว พล.ท. อมรรตน

กไดรบคำตอบวา...

นมนตเรยบรอยแลว ใหนำรถไปรบทจดนดหมายตามวนเวลาท

กำหนด

นาประหลาดใจวาตดตอกนทางใด

มผอธบายวา เจาพระคณสมเดจฯ ทรงนงสมาธตดตอทางจตหรอ

“โทรจต” กบพระสงฆทรงภมธรรมเหลานน

...

สำหรบเจาพระคณสมเดจฯ เองแลว ทรงตอบคำถามเกยวกบขอ

สงสยเรองภมธรรมของพระผปฏบตดวา “มนไมเปนประโยชน รแลวเปน

อยางไร เพราะฉะนนเรากราบเราเคารพทานในฐานะทานเปนพระท

ปฏบตดปฏบตชอบดงพระวจนะของพระพทธเจา”

และสาระในพระนพนธของพระองคกชวยอธบายเสรมไดวา เพราะ

“ชวตนนอยนก แตมความสำคญนกดวยเหมอนกน ถาชวตนไมวงหน

กรรมไมด ในอดต ชวตนกจะรบผลกรรมไมด” ฉะนนเราควรใส ใจ

กบ “การใชปญญาอบรมเพมเตมปญญาใหสองสวางยงขนโดยลำดบ”

จะดกวา

ชลพร วรยะวงศชย : เรอง

Buddha-Chapter 3.indd 92-93 11/6/09 10:33:27 AM

“…พระพทธเจา

ไดตรสสอนใหทกคนมศลและจตใจงาม

เพราะจะมความสขและอยดวยกนเปนสขจรงๆ

ทกๆ คนตองการสขดวยกนทงนน

ไมมใครปฏเสธ แตทำไมไมเดนในทางของความสข

...เพราะใจของคนยงมดมด

จงเดนเขาไปหากองไฟดวยอาการทราเรงเบกบาน

เหมอนแมลงเมาบนเขาหากองไฟ

…พระพทธเจาไดทรงแสดงธรรมเปนดวงประทป

สองใหมองเหนทางทถกตอง

สำหรบคนทมจกษไดมองเหนและเดนถกทาง”

นตยสาร ธรรมจกษ

ปท ๗๘ ฉบบท ๒ ประจำเดอนมถนายน พ.ศ. ๒๕๓๗

พระวรยะเพอพระศาสนา

เจาพระคณสมเดจฯ เปนผตงใจเรยนรในวชาพระพทธศาสนา ดวยทรง

รจรงวา พระพทธเจาทรงเปนครผมวชาทยงใหญเพยงใด การปฏบตตาม

ขอธรรมของพระพทธองคจกไดรบประโยชนจรงเพยงนน

พระวรยะของพระองคเพอพระศาสนาจงมจดเรมตนทพระองคเองกอน

แลวจงทรงนำรอยทางพระพทธองคมาเปนแนวทางแกพทธบรษทและ

พทธศาสนกชน ทงชาวไทยและชาวตางประเทศ ใหกาวไปในเสนทาง

ธรรมอยางถกตองและมนคงสบไป

...ดวยพระเมตตาตอเพอนมนษย และพระกตญญตาตอองคพระ-

สมมาสมพทธเจา

ทรงเรมตนทพระองคเองกอน เจาพระคณสมเดจฯ ทรงขวนขวายหาความรในขอธรรม ทงจาก

พระวนย พระพทธบญญต พระพทธประวต และจากการพจารณากลบ

เขามาดตนเองดวยวธปฏบตวปสสนากรรมฐาน จนไดรถงผลของการ

ปฏบต ซงเจาพระคณสมเดจฯ รบสงวา ใจความในพระพทธศาสนานน

คอการไดรถงความจรง ความด ความงาม

94 พระผเจรญพรอม 95 พระผเจรญพรอม

Buddha-Chapter 4.indd 94-95 11/6/09 10:34:34 AM

ทรงบชาพระพทธชนสหในพระอโบสถวดบวรนเวศวหาร

“ความจรง… เรยนรความจรงดงคำสอนของพระพทธเจา เพอจะได

พบความจรงตามเหตและผล ซงลวนแตเปนเหตผลในดานชวต ในดาน

พฤตกรรม ตลอดจนความจรงตามเหตและผลของจตใจ ของเจตนา ของ

กรรม และในดานอนๆ เมอรวมเขาโดยเหตผลในทางกรรมของตนท

พระพทธเจาไดตรสสงสอน เพอใหศกษาจนเขาใจอนจะนำไปสความจรง

ทเปนอรยสจ เสนทางปฏบตสความสนทกข

“ความด... เรยนรวาอะไรเปนความดจรง เปนความชวจรง ดวยการ

ทำความเขาใจในความดวา ความดคอคณทเกอกลตนเองและผอนให

เปนสขตางๆ ใหไดรบสขประโยชนตางๆ ความชวกคอโทษททำใหตนเอง

และผอนไดรบทกขโทษตางๆ ความชวเปนขอควรละ ความดเปนขอท

ควรกระทำ

“ความงาม... การเขาถงความงามของพระพทธศาสนาไดนนตอง

ศกษาธรรมจนมใจนอมจงจะเขาถงความงามในธรรมได ถาใจถงแลวก

เหนพระพทธเจางาม พระธรรมงาม พระสงฆงาม ความงามทเหนไดนจะ

หมายถงความมศรทธา ความเชอ ความเลอมใส ตลอดถงปญญาใน

พระพทธคณ พระธรรมคณ พระสงฆคณทซาบซง จนถงมความนยม

ชมชอบในพระรตนตรยอยางสงสด พระรตนตรยเปนความงามทเปนท

ยกยองวาเปนของสดงาม”

ดวยการตระหนกร ในความรจรงทมคณอนนตเชนน เจาพระคณ

สมเดจฯ จงมความกตญญกตเวทตาตอพระพทธเจายงนก “พระพทธเจา

ทรงมพระคณ พระคณของพระพทธเจายงใหญเพยงไร พระพทธองคได

ทรงมอบไวในพระพทธศาสนาหมดสนแลว...”

ดวยเหตน การใดๆ ทเปนไปเพอความเจรญในพระพทธศาสนา

เจาพระคณสมเดจฯ จงมพระวรยะในการปฏบตงานยง ทรงทมเทกบงาน

96 พระผเจรญพรอม 97 พระผเจรญพรอม

Buddha-Chapter 4.indd 96-97 11/6/09 10:34:37 AM

พระศาสนาทงงานทางดานวชาการ ดานการศกษา ดานการปฏบต การ

ปกครอง การสงสอนเผยแผ การกอสรางปฏสงขรณ และดานการ

สาธารณสงเคราะห

เนองานทพระองคทรงปฏบต ลวนมงหมายใหเหลาพทธศาสนกชน

มปญญามองเหนธรรม สามารถนำธรรมกลบมาใชสรางความเจรญและ

ความสขสบเนองตอกนไป

พระกรณยกจตางๆ ทพระองคทรงปฏบต ลวนเปยมดวยความ

เมตตาททรงตงใจสงถงผคนในทกวาระโอกาส ดวยความเออเฟอเกอกล

ใหประชาชนไดรบประโยชนจากการเปนคนดมธรรมะ เพราะการมธรรม

อยในหวใจนน เทากบเปนผมพระพทธเจาเปนมตร

เจาพระคณสมเดจฯ เคยรบสงวา...พระพทธเจาทรงเปนกลยาณมตร

ทรงเปนมตรแทของเรา การมพระพทธเจาเปนมตรแท มตรแทจะชวยได

ทนทวงท ไมใหตกอยในความชวหรอในทชว...

ครผสอนธรรม ภายในพระอโบสถ วดบวรนเวศวหาร พระพทธรปลกษณะงดงาม

ประดษฐานอยบนฐานชกชทอง ในซมสาหราย มตราพระมหามงกฎอย

ตรงกลางซมเบองบน พระพทธรปปฏมาน คอ พระพทธชนสห อนเปน

พระพทธรปทสรางคกนกบพระพทธชนราช ถดไปดานหลงเปนพระพทธรป

ใหญมาก เรยกกนวา พระโต หรอพระพทธสวรรณเขต

เบองหนาพระพทธชนสหมพระรปหลอสมเดจพระมหาสมณเจา

กรมพระยาวชรญาณวโรรส พระรปหลอสมเดจพระมหาสมณเจา

กรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณ และพระรปหลอสมเดจพระสงฆราช

กรมหลวงวชรญาณวงศ เรยงจากขวาไปซาย ถดลงมาเปนโตะหมบชา

ตงอยบนทรบฐาน

ศนยรวมในพระอโบสถคอพระประธาน ซงเปรยบเสมอนพระพทธ

องคเสดจมาประทบ ณ ทน

พระอโบสถจงเปนสถานทศกดสทธ เปนทรวมของพระสงฆ พรอม

ดวยอบาสกอบาสกามาประชมกนเพอเขาเฝาพระพทธเจา

หนงในงานประชมทสำคญนนคอ การประกอบกจวตรสงฆ และ

ทำวตรเชา-เยน ทงยงเปนทบำเพญพระศาสนกจทำวตรเชา-เยนของ

พระมหากษตรยทเสดจออกทรงผนวชทกพระองค คอ

98 พระผเจรญพรอม 99 พระผเจรญพรอม

Buddha-Chapter 4.indd 98-99 11/6/09 10:34:39 AM

100 พระผเจรญพรอม 101 พระผเจรญพรอม

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท ๗

และพระบาทสมเดจพระเจาอย รชกาลท ๙

ตลอดถงพระบรมวงศชนสงททรงผนวชเกอบทกพระองค กผนวช

แลวประทบทวดแหงน

สำหรบผครองตำแหนงเจาอาวาสวดบวรนเวศวหาร ในฐานะททรง

เปนพระอปชฌาย งานสำคญงานหนง คอ ตองทำหนาทอบรมสงสอน

พระนวกะ (พระใหม) ซงเปนประเพณทปฏบตสบกนมาของวดหลวงแหงน

ตงแตสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงผนวชอยและทรง

เปนเจาอาวาส

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเอาพระทยใสในการเปนพระอปชฌาย

แมมงานหลายดานเพมขนมากมายเพยงไร พระองคกทรงไมเคยขาดสอน

ถงวนนนจะมคนมาเขาเฝาจำนวนมาก อยางเชนวนฉลองวนประสตกตาม

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงสอนพระลกศษยทกรปดวยความเมตตา แตก

เครงครดในการเรยนการสอน รวมทงเขมงวดความประพฤตปฏบตของ

พระสงฆใหปฏบตตนถกตองตามพระธรรมวนย

ในชวงเขาพรรษา เจาพระคณสมเดจฯ จะเสดจลงทหองกรรมฐาน

ตก สว ธรรมนเวศ ตอนบายโมงเปนกจวตร วนละประมาณหนงชวโมง

เพอสงสอนอบรมใหพระใหมมความรความเขาใจในพระธรรมคำสอนของ

พระพทธศาสนาในดานปฏบต คอแนะนำและฝกหดใหรจกปฏบตสมาธ

กรรมฐานเพอรกษาและขดเกลาจตใจจากกเลส

วธการสอนของพระองคเรมจากการปพนฐานความร ใหมนคง

อยางเชน พระพทธเจาคอใคร พระพทธศาสนาคออะไร ทรงสอนใหเหน

วาธรรมะอยรอบตวเสมอ สอนใหเหนสจธรรม ความไมเทยงของชวต

อกเรองททรงเนนใหเหนตงแตแรกเลยคอ “เรองการบวชใหไดด”

เนองดวยการบวชนเปนเรองททำใหเกดคณอนนตและโทษมหนตได หาก

ไมมความรในขอปฏบตอยางชดเจน

เจาพระคณสมเดจฯ รบสงถงเรองนวา

“...ความดในการบวชพงเหนไดงายๆ กคอเปนโอกาส คอชองทางให

ไดบำเพญกศลอยางสงเพอบรรลถงความบรสทธ ความสข ความสงบ

อยางประณต เมอยงไมไดบวชไมมโอกาส คอ ไมมชองทางทประพฤต

บญกศลเชนนนได...

“…การบวชตามพระบรมศาสดาถอวาเปนการเขามาสพทธจกรแหง

ความบรสทธ และความสงบ เพราะพระธรรมวนยนเปนเครองหาม

ปองกนบาปอกศลทงปวง เปนไปเพอบญกศลทงปวง ตงแตเบองตน

จนถงชนสงสด...

“...แตพงทราบวาเฉพาะการเขามาบวชกเพยงเปนแคโอกาสเทานน

ถาผบวชน ไม ใชโอกาสนเพอประพฤตปฏบตใหดตามพระธรรมวนย

กกลายเปนไดรบโทษ ทำการบวชทดใหกลายเปนไมด พระพทธเจาตรสวา

บาปภกษผประกอบบวชไมดน ยอมบรหารตนใหถกทำลาย มโทษอน

วญญชนตเตยน ยอมประสบสงทไมใชบญเปนอนมาก...

“...การบวชดนแมชวคราวกเปนบญ เปนนสสย อปนสสยในทางด

เปนอนสสรณยทประทบอยในใจ เปนเครองนำความสขบรสทธ ความ

สงบรมเยนมาใหเราเปนเนองๆ ทกเวลาทระลกได...”

ดวยการบวชเปนบญกศลทสงเชนน เจาพระคณสมเดจฯ จงทรงยำเตอน

อบรมพระใหมและพระเกาใหตงใจเรยนรในธรรมแหงพระพทธองค

Buddha-Chapter 4.indd 100-101 11/6/09 10:34:39 AM

102 พระผเจรญพรอม 103 พระผเจรญพรอม

“บวชแลวกอยากใหเรยนเตมท เพอใหการบวชนไมเสยเวลา ควรเรง

ทำความเพยร เรงฝกปฏบต”

ในหมพระลกศษยตระหนกดวา แมเจาพระคณสมเดจฯ จะมภาระ

หนาทมากเพยงใด แตกทรงมเวลามากพอสำหรบพระลกศษยทกรป

หากไมเขาใจในธรรม สามารถซกถามขอธรรมไดตลอดเวลา พระองคจะ

ทรงตอบขอธรรมนนใหอยางกระจางลกซง

เจาพระคณสมเดจฯ จงทรงเปนพระอปชฌายในดวงใจของพระลกศษย

ทรงเปนพระผเปนแบบอยางของพระลกศษยและผดแลใกลชดในทกเรอง...

เมตตา อดทน อดกลน ออนนอมถอมตน ใฝร กตญญ คารวธรรม...

ความเปนผทรงปรยตไมทงปฏบต ความเปนผสำรวมระวงในพระวนย

และความเปนผมกนอยสนโดษ

สอนปฏบตกรรมฐาน ในเรองการฝกอบรมการปฏบตทางจต (กรรมฐาน) นน ทรงม

พระเมตตาประทานพระโอวาทธรรมบรรยายแกพระนวกะมาเปนเวลา

ยาวนานตดตอกนกวา ๓๐ ป

พระองคไมไดสอนเรองอะไรไกลตวเลย นอกจากเรองวธการกำหนด

รลมหายใจ ดวยลมหายใจเขาออกของทกคนเปนแหลงบงเกดแหงสมาธ

และปญญา เมอมสมาธและมปญญากสามารถนำพาชวตใหมสข

ในเรองการปฏบต พระองคทรงสอนตลอดทงป ในตอนคำของ

วนพระและวนถดจากวนพระ สปดาหละสองวน อนเปนพระกรณยกจท

ทรงปฏบตตอเนองมาตงแตเปนเจาอาวาสดแลปกครองพระอารามในป

พ.ศ. ๒๕๐๔

มพระภกษสามเณร อบาสก อบาสกา ตลอดจนผสนใจเขารวมฟง

และรวมปฏบตดวยจำนวนมาก

เรมจากการกลาวอบรมธรรมปฏบต จบแลวพระสงฆ ๔ รปสวดมหา

สตปฏฐานสตรทแสดงหลกปฏบตทางสมถะและวปสสนา สวดทงบาล

และแปลเปนไทย ตอดวยการนงสงบปฏบตจตใจตามเวลาทกำหนด จบ

แลวสวดมนต แผเมตตา

หลกการสอนกรรมฐานหรอทำสมาธนน เจาพระคณสมเดจฯ ทรง

ดำเนนตามหลกสตปฏฐานสตรทแสดงการปฏบตทางจตใจโดยตรง ซง

พระสมมาสมพทธเจาไดตรสวา เปนทางเดยวทจะใหกาวลวงความโศก

ความครำครวญ ทจะใหสนทกขโทมนส ทจะใหบรรลธรรมทพงบรรล

จนถงทจะทำใหแจงพระนพพาน

ทงนเพอใหไดผลในการปฏบต เพอแกอารมณกเลสของใจทอาจจะ

เกดปญหาไดจากความรก ความโกรธ เปนตน นอกจากนผลของการ

ปฏบตยงเปนไปเพอการฝกใจใหมพลง เหมอนกบรางกายทตองการการ

ออกกำลงใหแขงแรง จตใจกเชนเดยวกน

บทบาทในการศกษาของคณะสงฆ เจาพระคณสมเดจฯ ทรงมสวนรวมและรบภาระหนาทตางๆ ดาน

การศกษาตงแตยงเปนพระเปรยญ และมบทบาทสำคญหลายครงในการ

สงเสรมการศกษาของคณะสงฆใหไดมาตรฐานทางวชาการ พระกรณยกจ

เดนๆ ของพระองคพอใหเหนเปนตวอยางไดดงน

ป พ.ศ. ๒๔๘๘ คณะธรรมยต โดยสมเดจพระสงฆราชเจา

กรมหลวงวชรญาณวงศ ขณะทรงดำรงพระสมณศกดท สมเดจพระ

วชรญาณวงศ สมเดจพระสงฆราช เจาคณะใหญคณะธรรมยตและ

นายกกรรมการมลนธมหามกฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ

Buddha-Chapter 4.indd 102-103 11/6/09 10:34:39 AM

104 พระผเจรญพรอม 105 พระผเจรญพรอม

ไดตงมหาวทยาลยพระพทธศาสนาแหงแรกในประเทศไทยขน เรยกวา

“สภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย มหาวทยาลยพระพทธศาสนา

แหงประเทศไทย (มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย) เมอวนท

๓๑ ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๘๘ เจาพระคณสมเดจฯ ซงขณะนนยงเปน

พระเปรยญ เปนผมสวนรวมในการดำเนนการกอตงดวยรปหนงรวมกบ

พระเถระธรรมยตอนๆ อกหลายรป และทรงไดรบแตงตงเปนกรรมการ

สภาการศกษามหามกฏราชวทยาลยชดแรกดวย มหนาทกำกบดแลการ

จดการศกษาของมหาวทยาลย ตอมาเจาพระคณสมเดจฯ กไดทรงเปน

อาจารยบรรยายวชาพระสตรหรอพระสตตนตปฎกดวย

ป พ.ศ. ๒๕๐๔ ขณะทรงดำรงสมณศกดทพระสาสนโสภณ ทรงเปน

ประธานกรรมการสภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย และทรงเปน

ผอำนวยการมลนธมหามกฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ ซงเปน

องคกรเพอสงเสรมพระพทธศาสนาทงในดานการศกษาและการเผยแผ

ป พ.ศ. ๒๕๐๙ ขณะทรงดำรงสมณศกดทพระสาสนโสภณ ทรงเปน

ประธานกรรมการอำนวยการฝกอบรมพระธรรมทตไปตางประเทศ ซง

กรมการศาสนาจดตงขนโดยความเหนชอบของมหาเถรสมาคม ในความ

อปถมภของรฐบาล เปนสถาบนฝกอบรมวชาการชนสงสำหรบพระสงฆท

จะออกไปปฏบตหนาทเปนพระธรรมทตเผยแผพระพทธศาสนาในตาง

ประเทศ เชน อนโดนเซย ออสเตรเลย และองกฤษ

ในระหวางนเจาพระคณสมเดจฯ ทรงเหนความสำคญของการ

จดการศกษาชนสงใหแกพระสงฆเพราะจะเปนประโยชนตอการสงสอน

และเผยแผพระพทธศาสนาทงในและตางประเทศ จงไดทรงเสนอแนว

พระดำรตอคณะกรรมการอำนวยการฯ และผเกยวของใหมการจดการ

การศกษาระดบปรญญาโทขนในวทยาลยสงฆทงสองแหงคอ มหามกฏ

ราชวทยาลยในวดบวรนเวศวหาร และมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยในวด

มหาธาต โดยบรรจหลกสตรพระธรรมทตไปตางประเทศไวเปนสวนหนง

ของปรญญาโทดงกลาวดวย แตดวยความไมพรอมหลายอยาง โครงการ

นจงหยดชะงกลง จนกระทงอก ๒๐ ปตอมาจงไดรบการสานตอ

มหาวทยาลยสงฆทงสองแหงไดเปดหลกสตรปรญญาโท สำหรบพระสงฆ

ขนเปนครงแรก เมอป พ.ศ.๒๕๓๐

นอกจากนขณะทรงเปนประธานกรรมการอำนวยการฝกอบรม

พระธรรมทตไปตางประเทศ ไดทรงเสนอมหาเถรสมาคมใหรบรอง

มหาวทยาลยสงฆทงสองแหงเปนสถาบนการศกษาของคณะสงฆ เพราะ

ในชวงเวลาทผานมา มหาวทยาลยสงฆทงสองนแหงมสถานะเสมอน

สถาบนการศกษาทดำเนนการโดยเอกชนโดยคณะสงฆยงไมไดใหการ

รบรอง ซงเปนอปสรรคตอการพฒนาการศกษาของทงสองมหาวทยาลย

ผลจากขอเสนอของเจาพระคณสมเดจฯ มหาเถรสมาคมจงได

พจารณาและใหการรบรองมหาวทยาลยสงฆทงสองแหงเปนสถาบนการ

ศกษาของคณะสงฆ เมอวนท ๑๖ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๑๒ ไดมการตง

สภาการศกษาของคณะสงฆขนในปเดยวกน เพอเปนศนยกลางสำหรบ

การสงเสรมควบคมนโยบายระบบการศกษาทกสาขาของคณะสงฆ

นอกจากนยงทรงผลกดนและใสพระทยในการยกระดบการศกษาของ

มหาวทยาลยสงฆทงสองแหงใหเทยบเทามหาวทยาลยทวไป จนเมอวนท

๑ ตลาคม พ.ศ.๒๕๔๐ รฐบาลไดตราพระราชบญญตใหมหาวทยาลย

สงฆทงสองแหงเปนมหาวทยาลยของรฐ

ป พ.ศ.๒๕๓๑ ทรงเปนนายกสภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย

ซงปจจบนเรยกวา นายกสภามหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย และ

ทรงเปนผอำนวยการมลนธมหามกฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ

Buddha-Chapter 4.indd 104-105 11/6/09 10:34:40 AM

106 พระผเจรญพรอม 107 พระผเจรญพรอม

เปดสำนกฝกอบรม พระธรรมทตไปตางประเทศรนแรก พ.ศ. ๒๕๐๙

กรรมการตรวจบาลกองท ๑ (ป.ช.๙) ทวดสามพระยา วนท ๑๐-๑๔ มนาคม พ.ศ. ๒๕๑๗

รบเสดจพระบาท สมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ และสมเดจพระเจาลกเธอ ทวดบวรนเวศวหาร

ในฐานะความรบผดชอบน เจาพระคณสมเดจฯ ไดทรงอำนวยการใหเกด

ผลงานอนเปนประโยชนตอพระพทธศาสนาขนหลายอยาง กลาวคอ

โปรดใหมการแปลตำรานกธรรมชนตร ชนโท และชนเอก ซง

เปนการศกษาขนพนฐานของคณะสงฆเปนภาษาองกฤษ ทงนเพอเปนสอ

ในการศกษาพระพทธศาสนาของภกษสามเณรชาวตางประเทศทเขามา

บวช ตลอดถงเปนการเออประโยชนตอชาวตางประเทศทวไป ทงเปนการ

เผยแพรผลงานของบรพาจารยทเปนนกปราชญทางพระพทธศาสนาของ

ไทยใหเปนทแพรหลายไปยงนานาประเทศดวย

โปรดใหมการแปลพระไตรปฎกพรอมอรรถกถาเปนภาษาไทย การ

แปลพระไตรปฎกเปนภาษาไทย ไดมการแปลมาตงแตสมยรชกาลท ๘

ในสมยสมเดจพระสงฆราช (แพ ตสสเทโว) วดสทศนเทพวราราม และ

ไดจดพมพขนครงแรกคราวฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ ในป พ.ศ. ๒๕๐๐

แตพระไตรปฎกแปลครงนน ยงไมมการแปลอรรถกถาซงเปนคำอธบาย

พระไตรปฎกควบคกน คมภรทงสองถอไดวาเปนคมภรสำคญคมภรหลก

ของพระพทธศาสนา เนอหาเรองราวบางอยางของพระพทธศาสนาทไมม

ปรากฏในพระไตรปฎกกมกมปรากฏอยในคมภรอรรถกถา ในครงนจง

โปรดใหแปลคมภรอรรถกถาเปนคมภรคกบพระไตรปฎกดวย การแปล

คมภรอรรถกถาเปนภาษาไทยดวยนน นบวาเปนประโยชนตอการศกษา

พระไตรปฎกเปนอยางมาก

พระไตรปฎกและอรรถกถาแปลฉบบมหามกฏราชวทยาลยดงกลาวน

จงมจำนวนถง ๙๑ เลม (พระไตรปฎก ๔๕ เลมรวมกบอรรถกถาดวย

เปน ๙๑ เลม) โดยมลนธมหามกฏราชวทยาลยในพระบรมราชปถมภ

จดพมพเปนครงแรกเนองในโอกาสครบ ๒๐๐ ปแหงพระราชวงศจกร กรง

รตนโกสนทร เมอ ป พ.ศ.๒๕๒๕

Buddha-Chapter 4.indd 106-107 11/6/09 10:34:41 AM

108 พระผเจรญพรอม 109 พระผเจรญพรอม

ใน พ.ศ.๒๕๔๐ ภายใตกองทนสนทนาธมม-นำสขฯ ในพระสงฆ-

ราชปถมภ ไดดำเนนการจดพมพพระไตรปฎกภาษาบาฬจากการ

สงคายนานานาชาต พ.ศ.๒๕๐๐ โดยจดพมพเปนอกษรโรมน ซงยงไม

เคยมการจดพมพเปนฉบบสากลชดสมบรณมากอน

เจาพระคณสมเดจฯ ยงโปรดใหมแผนกหนงสอพระพทธศาสนา

ภาษาตางประเทศขนในมหามกฏราชวทยาลย สำหรบเปนศนยหนงสอ

ทางพระพทธศาสนา อำนวยความสะดวกแกผทสนใจศกษาพระพทธ

ศาสนาในภาษาตางประเทศ

จากตวอยางงานขางตน กลาวไดวา เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเปน

พระมหาเถระทมวสยทศนทางการศกษา พรอมทงทรงสนบสนนการ

พฒนาการศกษาคณะสงฆทงทางปรยตและทางปฏบตมาอยางตอเนอง

เปนอาจารยมหาวทยาลย นอกจากการศกษาของพระภกษสามเณรแลว เจาพระคณสมเดจฯ

ยงมสวนในการสรางสรรควชาการในสถาบนการศกษาของบานเมอง

อกดวย

ป พ.ศ.๒๕๑๔ ทรงไดรบอาราธนาจากมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ใหทรงเปนอาจารยพ เศษสอนวชาพนฐานอารยธรรมไทยรวมกบ

ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช โดยทรงบรรยายเรอง พระพทธศาสนากบสงคมไทย

ป พ.ศ.๒๕๑๙ ขณะยงทรงดำรงสมณศกดทสมเดจพระญาณสงวร

พระองคไดรบอาราธนาเปนอาจารยพเศษสอนการฝกสมาธตามแนวพทธ

ศาสนา ในภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร ถอวาเปนมหาวทยาลยแรกทบรรจวชานเปนวชาบงคบไว

ในหลกสตรของมหาวทยาลย

ทรงเปนอาจารยพระองคแรก สอนนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ตอเนองมาเปนเวลาหลายป

เจาพระคณสมเดจฯ พานสตมาเรยนทพระอโบสถวดบวรนเวศวหาร

ทรงสอนทงการบรรยายและนำการฝกหดทำสมาธดวยพระองคเอง

ชวงแรกมนสตสนใจลงทะเบยนไมกคน นสตทเขาเรยนไดมองเหน

โลกในมตใหมๆ ทเปนความจรง เกดการเปลยนแปลงภายในตนเอง ม

จตใจมนคงขน ดวยมหลกยดเหนยวจตใจ

วชาการฝกสมาธทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงสอนนน คอยๆ เกด

ความนยมเพมจำนวนมากขนเรอยๆ ดวยคำบอกตอๆ กนของนสต

อนทจรงการสอนของพระองคในสถาบนการศกษาทวไปขยายวง

กวางกวานนอก ทรงอบรมกรรมฐานแกนกเรยนโรงเรยนสตรวทยาเปน

ประจำตงแตป พ.ศ.๒๕๑๗ และเรอยมาจนถงปจจบนกอนจะประชวร

ตอมาสถาบนการศกษาตางๆ ตงแตระดบอดมศกษา มธยมศกษา ตลอด

ไปจนถงระดบประถมศกษา เรมใหความสนใจ และบรรจอยในหลกสตร

การศกษาดวย

นอกจากนนสถาบนอนๆ ตลอดจนขาราชการและพนกงานในองคกร

ตางๆ ยงไดกราบทลอาราธนาเจาพระคณสมเดจฯ ไปทรงสอนวชาการ

ฝกทำสมาธตามแนวพระพทธศาสนา

นบไดวา เจาพระคณสมเดจฯ ไดทรงเปนผจดประกายในการศกษา

ปฏบตสมาธกรรมฐานในหมพทธศาสนกชนทกระดบอยางกวางขวาง

กระแสในความดแหงพทธะทเรมตนจากองคสมเดจพระสมมา

สมพทธเจา ผเปนมนษยธรรมดาคนหนงทมความเพยรเปนเลศ ไมยอม

พายแพตออำนาจของกเลส จนบรรลถงความจรงอยางแจมแจง

ความดของพระผมพระภาคเจาสบทอดตอมาแลวถงกวา ๒,๕๐๐ ป

Buddha-Chapter 4.indd 108-109 11/6/09 10:34:41 AM

110 พระผเจรญพรอม 111 พระผเจรญพรอม

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเปนพระสงฆสาวกแหงพระองคโดยเนอแท

ทกลมหายใจเขาออกแหงชวตจงดำเนนไปเพอการสบสานตอพระพทธ-

ศาสนาใหมนคง ดวยความตระหนกรดวา การชำระจตใหบรสทธคอ

ความเจรญของโลก

อทศพระองคเพอพระศาสนา เจาพระคณสมเดจฯ ทรงอทศพระองคใหพระพทธศาสนาอยางเตม

ท ทงในดานการปกครองฝายสงฆ ทพระองคทรงมความรบผดชอบ

มากมายในตำแหนงสำคญๆ ตลอดชวตทผานมา

“เจาพระคณสมเดจฯ เปนผอทศชวตทงหมดใหกบพระศาสนา

ทงความรความสามารถ ความสขสวนพระองค แมวาบางครงทรงไมได

บรรทม พระองคไมเคยแสดงพระอาการไมพอพระทย ทรงสำรวม

พระองคตลอดเวลา ทรงมการเตรยมงานกอนทกครง บางทแมเวลาเสวย

กจะรบสงเรองงาน” พระ ดร.อนล ธมมสากโย ผชวยเลขานการสมเดจ

พระสงฆราชกลาว

ภาระหนาททางคณะสงฆ เรมจากการทรงเปนครสอนพระปรยต

ธรรม ทงแผนกธรรมหรอนกธรรม และแผนกบาล ตงแตสอบไดเปรยญ

ธรรม ๕ ประโยค

ป พ.ศ. ๒๔๘๔ เจาพระคณสมเดจฯ ในพระชนษา ๒๘ ป มชวต

พรหมจรรยพรรษาท ๑๔ ความรดานวชาการของพระองคไดรบการ

รบรองโดยเปรยญธรรม ๙ ประโยค ซงเปนการศกษาชนสงสดของการ

ศกษาแผนกบาลของคณะสงฆไทย ผทไดเปรยญธรรมในชนนเปนท

นบถอกนในวงการคณะสงฆวาสอบได “ปรญญาเอก” ของฝายคณะสงฆ

หนาททางคณะสงฆดานตางๆ มมากขนตามลำดบ

ป พ.ศ. ๒๔๘๔ เปนสมาชกสงฆสภาโดยตำแหนงในฐานะเปนพระ

เปรยญธรรม ๙ ประโยคตามพระราชบญญตคณะสงฆ และปเดยวกน

นเปนผอำนวยการการศกษาสำนกเรยนวดบวรนเวศวหาร มหนาทจดการ

ศกษาของพระภกษสามเณร ทงแผนกนกธรรมและแผนกบาล

ป พ.ศ. ๒๔๘๙ เปนเลขานการในพระองค สมเดจพระสงฆราชเจา

กรมหลวงวชรญาณวงศ สมเดจพระสงฆราชพระองคท ๑๓

การเปนเลขานการสมเดจพระสงฆราชเจาฯ นนนบเปนเวลาทสำคญ

ในชวตของเจาพระคณสมเดจฯ เพราะทรงไดเรยนรงานดานตางๆ ทง

งานคณะสงฆ งานวชาการและการสงสอนเผยแผ รวมทงการปฏบตฝาย

วปสสนาธระหรอการปฏบตสมาธกรรมฐานดวย

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงยดถอพระปฏปทาของสมเดจพระสงฆราช

เจาฯ เปนแบบอยางในการประพฤตปฏบตของพระองคมาโดยตลอด เชน

ทรงสำรวมเครงครดในพระธรรมวนย ทรงมกนอยสนโดษ ทรงเอา

พระทยใส ในการศกษาวจยธรรม และปฏบตสมาธกรรมฐานอยาง

ตอเนองเปนกจวตร เปนพระปาในเมอง ซงเปนธรรมเนยมทถอปฏบตกน

มาในคณะธรรมยตวา ภกษสามเณรพงปฏบตสมาธกรรมฐาน เพอเปน

เครองรกษาใจ เปนเครองอยของสมณะ หรอเพอใหใจมงานทถกตอง

ไดคดไดทำ โดยเฉพาะอยางยงพระผเปนเถระ หรอเปนผปกครองของ

หมคณะ พงถอเปนกจทจะตองปฏบต ไมวาจะอยในปาหรอในเมอง เพอ

เปนแบบอยางแกภกษสามเณรทอยในปกครอง

ในขณะเดยวกน สมเดจพระสงฆราชเจาฯ กทรงพระเมตตาและ

ยกยองใหเกยรตเจาพระคณสมเดจฯ มาโดยตลอด เสมอนทรงเหนแวว

ของเจาพระคณสมเดจฯ วาจะทรงเจรญกาวหนาในทางพระศาสนาและ

จะทรงเปนหลกเปนประธานของวดและคณะสงฆสบไปภายหนา

Buddha-Chapter 4.indd 110-111 11/6/09 10:34:41 AM

112 พระผเจรญพรอม 113 พระผเจรญพรอม

พ.ศ. 2490 เปนพระราชาคณะสามญท พระโศภนคณาภรณ

(ผเปนอาภรณหรอเครองประดบของหมคณะอนงาม) เปนราช

ทนนามทตงขนใหมสำหรบพระราชทานแดเจาพระคณสมเดจฯ

เปนรปแรก

พ.ศ. 2495 เปนพระราชาคณะชนราช ในราชทนนามเดม

พ.ศ. 2498 เปนพระราชาคณะชนเทพ ในราชทนนามเดม

พ.ศ. 2499 เปนพระราชาคณะชนธรรมท พระธรรมวราภรณ

(ผมธรรมเปนอาภรณคอเครองประดบอนประเสรฐ)

พ.ศ. 2504 เปนพระราชาคณะชนเจาคณะรองท พระสาสน-

โสภณ (ผงามในศาสนาหรอผยงศาสนาใหงาม)

พ.ศ. 2515 เปนสมเดจพระราชาคณะท สมเดจพระญาณสงวร

(ผสำรวมในญาณคอความร) เปนราชทนนามทพระบาทสมเดจ

พระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท ๒ โปรดเกลาฯ ใหตงขน

ใหมสำหรบพระราชทานสถาปนาพระญาณสงวรเถร (สก)

เปนครงแรก

พ.ศ. 2532 ไดรบพระราชทานสถาปนาขนดำรงตำแหนง

สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ลำดบท ๑๙

แหงกรงรตนโกสนทร ในราชทนนามเดม

ดงจะเหนไดวาสมเดจพระสงฆราชเจาฯ ทรงเลอกหรอทรงมอบ

หมายใหเจาพระคณสมเดจฯ ปฏบตหนาทในโอกาสสำคญๆ อยเสมอ

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงมจตใจทมงมนในการทำงาน ไมวาจะตองพบ

อปสรรคมากนอยเพยงใด ทรงมกำลงใจไมทอถอย อปสรรคและความ

ลำบากนนๆ กกลบกลายเปนพลงสงในการทำงานเพอพระศาสนา

การปฏบตหนาทในการปกครองหมคณะแหงสงฆในความรบผดชอบ

เจาพระคณสมเดจฯ นนเปนไปดวยความเรยบรอย

พระ ดร. อนลยงพดถงวธการทำงานของเจาพระคณสมเดจฯ วา

“ทรงดแลงานทกอยางอยางละเอยดลออ พระองคทรงใหความสำคญกบ

คณะพระสงฆททำงานดวย สำหรบงานทางดานการปกครองของพระองค

ทรงมวธทำงาน โดยใชการตดสนพระทยทเดดเดยวแตไมเผดจการ”

เจาพระคณสมเดจฯ ดำรงมนอยในสมณเพศ ทรงเปนกำลงสำคญ

ในการสบตออายพระพทธศาสนา มความรความเชยวชาญในพระไตรปฎก

มจรยาวตรนาเลอมใส ทงยงเปนศนยรวมใจของพทธศาสนกชน ผลจาก

พระวรยะทเจาพระคณสมเดจฯ ทำเพอพระพทธศาสนามาโดยตลอดน

เปนทรบรของคณะปกครองสงฆตามลำดบชนการปกครอง ซงกฎระเบยบ

ใหการพจารณาอยางละเอยดชดเจน จนไดรบพระราชทานสมณศกด

สงสดถงเปนสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆ-

ปรณายก (สวฑฒนมหาเถร) ผเปนประมขแหงพระสงฆ

Buddha-Chapter 4.indd 112-113 11/6/09 10:34:42 AM

114 พระผเจรญพรอม 115 พระผเจรญพรอม

ประชาชนฟงธรรม ธรรมะของพระพทธองคปรากฏขนเมอใด กเหมอนกบมแสงประทป

สองสวางในทมด เปนประทปธรรมทสามารถสองไปถงใจทมดดำ ใหม

ความสวางสงบได

เจาพระคณสมเดจฯ พระสงฆสาวกแหงพระพทธองค เปนผมหนาท

นอมนำหลกธรรมมาสองใจตนเองจนสวางสงบมนคงดแลว พระองคทาน

จงนำธรรมไปสองใจผคนใหสวางไสว สข สงบ เชนเดยวกน

วธการเผยแผธรรมของเจาพระคณสมเดจฯ ตอพทธศาสนกชนนน

มหลายระดบ จากงายไปยาก ตนไปลก แตทงหมดเปนไปเพอความ

เขาใจความจรงแหงชวตท เปนอรยสจ ธรรมท เปนยอดมงกฎแหง

พระพทธศาสนา ธรรมทนำไปสทางแหงการพนทกข

อกตวอยางหนงของพระกรณยกจประจำของเจาพระคณสมเดจฯ

คอการเทศนในพระอโบสถ ทกวนพระขางขนและขางแรม ๑๕ คำ คอ

เดอนละ ๒ ครง ซงมประชาชนไปฟงจนลนพระอโบสถ

นอกจากนยงทรงบรรยายธรรม ในรายการ การบรหารทางจต

ทางวทยกระจายเสยง อ.ส. พระราชวงดสตเปนประจำทกเชาวนอาทตย

การฟงธรรมเทศนาจากเจาพระคณสมเดจฯ ยงสามารถตดตามได

ในหลายวาระโอกาสและสถานท

คณพสฏฐ ประพณ เปนผหนงทตดตามฟงธรรมของเจาพระคณ

สมเดจฯ มาอยางสมำเสมอตอเนอง

“ผมเคยฟงสถานวทยยานเกราะ วธการสอนของพระองคไมเหมอน

ใคร พระองคจะอารมภบทกอน และทรงมรบส งอยางนทกครง

“…รวบรวมกายวาจาใจใหเปนศล ทำสมาธในการฟง เพอใหไดปญญาใน

ธรรม...

“...สำหรบผมนเปนการสอนเรองไตรสกขาทงายมาก เพยงแค

พระองคเรมรบสง...รวบรวมกายวาจาใจใหศลเปนปกต มอขวาทบมอซาย

ตงใจฟงเพอใหเกดสมาธ พอใจเราสงบ จตอยในสมาธแลว ทานกจงเรา

ไปในธรรมะททานแสดง เราฟงธรรมแลวกเกดปญญาไดงาย ไดเรว”

หลายคนทไดมโอกาสฟงธรรมจากเจาพระคณสมเดจฯ กลาวตรงกนวา

พระสรเสยงของพระองคททรงถายทอดธรรม ไมวาจะฟงครงใด ใจคนฟง

กเขาสสมาธไดงาย

ในกลมผปฏบตธรรมรดวา พระสรเสยงของพระองคนนผานการ

สำรวมใจจนจตตงมนดวยสมาธ มจงหวะเนน มจงหวะยำ มบางจงหวะ

หยดเวนชวงคนในระหวางลมหายใจแหงสตดำเนน

พระสรเสยงทถายทอดธรรมเชนนได ไมใชไมมทมา พลงแหงพระ

สรเสยงทบรรจดวยพลงแหงความหมายในธรรมน เกดขนไดกเพราะเจา

พระคณสมเดจฯ มพระวรยะจนเขาถงหวใจแหงคำสอนของพระพทธ

ศาสนาอยางลกซง เมอถายทอดเปนธรรมบรรยายสประชาชน ดวยจตท

เปยมลนดวยพระเมตตา จงทำใหคนฟงสามารถฟงธรรมไดอยางรนรมย

ไดยนไดฟงครงใดกเกดมแรงยดเหนยวจตใจจนเกดความตงมน นำไปส

การยกระดบจตของตนใหสงยงๆ ขน

ขอความขางลางนเปนสวนหนงของธรรมบรรยายทพระองคบรการ

สงตรงถงดวงจต ผานภาษาทงายมอปมาอปมยเปรยบเทยบใหเหนภาพ

ชดเจน

“...จะดวยอำนาจของความรกกตาม ดวยอำนาจของความชงกตาม

ดวยอำนาจของความหลงกตาม เมอไปยดถอเอาไวอยางน กเปนการยด

ใหฝนไปจากธรรมดา ใหฝนไปจากสงทจะเปนไป ฉะนนกใหพจารณาด

สงทยดเอาไวนนวาเปนสงทตองเกด-ดบ เปนสงทตองแปรปรวน

Buddha-Chapter 4.indd 114-115 11/6/09 10:34:42 AM

116 พระผเจรญพรอม 117 พระผเจรญพรอม

เสดจวดเขาขนพนม อำเภอพนมคร จงหวดนครศรธรรมราช

ขณะทรงงานในเวลาคำ แสงสวางไมพอจงตองสองไฟชวย

ฉายพระรปรวมกบบณฑตในพธประทานปรญญาพทธศาสตรบณฑต

ทรงเวยนเทยน ณ ลมพน ประเทศเนปาล

เปลยนแปลง เปนสงทบงคบใหเปนไปตามปรารถนาไมได เพราะไมใชตวเรา

ไมใชของเราอยางแทจรง…

“...เหมอนอยางเอามอกำไฟเอาไวกรอน แลวกบนวารอน แตบนวา

รอนนนกยงกำไฟนนใหแนนยงขนไปอก กยงรอนมากเขาไปอก ดงน

กไมสามารถพบความเยนได เพราะกำเอาไฟไว ฉนใดกดท ตองเปนทกข

มโศกเปนตน กเพราะกำเอาทกขเขาไว...”

…

“...การกระทำทกอยาง ทงดและไมด เมอทำแลว ไมลบเลอนไป

ไหน จะสงสมอยในตวเองตลอดเวลา อยภายในใจของผกระทำนนเอง

เปนพนฐานของจตใจของผกระทำนนเอง ทำดมาก พนฐานของจตใจกด

ทำไมดมาก พนฐานของจตใจกไมดมาก”

....

“...คนคนเดยวยอมรบความเดอดรอนเพยงเลกนอย เพอความสบาย

ขนบางของคนจำนวนมาก ตองเปนสงควรทำ ตองเปนการกระทำทดแน

“การเสยสละประโยชนตนเพยงเลกนอย เพอประโยชนสวนรวมท

ยงใหญนน ผใดทำได ผนนมฐานของจตใจอยในระดบสง ผใดยงทำไมได

ผนนควรจะไดบรหารจตใหยงขนเพอจะไดทำได ทจรงผบรหารจตจนเปน

ผมจตสวยงามขนๆ เรอยๆ เปนผไดประโยชนจากการกระทำนนดวย

ตนเองกวาผใดจะได...”

...

“พระพทธศาสนามงใหบคคลฝกตน โดยตรงคอ ฝกใจของตนให

เขมแขงทจะอดทนตอถอยคำลวงเกนตางๆ ได เพอทจะไดทำความด

ทเปนประโยชนตางๆ ใหสำเรจ คนผฝกตน ฝกใจดแลว ยอมมขนต

อดทนการกระทบกระทงตางๆ เอาชนะคอ บรรลความสำเรจไดดวยขนต

Buddha-Chapter 4.indd 116-117 11/6/09 10:34:44 AM

118 พระผเจรญพรอม 119 พระผเจรญพรอม

ตกบาตรดอกไมทวดบวรนเวศฯ เปนประเพณทพระองคในฐานะ เจาอาวาสยงทรงรกษาไวถงวนน

ซงนบวาเปนพาหนะทางใจทมเดชอยางยง”

…

คำสอนจากเจาพระคณสมเดจฯ หากใครไดฟงแลวนอมใจนำขอ

ธรรมนนไปคดใครครวญโดยพจารณาใหแยบคาย กจะเกดปญญาอนนำ

ไปสความเขาใจในตนเองและผอน สามารถคลคลายปญหาชวตของ

ตนเองได เปนการยกระดบจตใจใหสงยงขน จนเชอมโยงไปสการเขาใจ

ความหมายทแทของชวต

การฟงธรรมจงเปนเครองนำพาชวตใหเจรญกาวหนา ความคดสต

ปญญาเจรญงอกงาม มชวตทพฒนาขน นำพามาซงความสข ความ

สำเรจอนลกซงทโลกทางวตถไมมวนจะใหได

ธรรมเทศนาของเจาพระคณสมเดจฯ ในวาระและสถานทตางๆ นน

จงมประชาชนขาประจำคอยเฝาตดตามกำหนดการ วาพระองคจะทรงม

ธรรมเทศนาในวนใด ทใดบาง

งานวนท ๓ ตลาคม (ตรงกบวนประสต) เปนอกหนงวนทบรรดา

พทธศาสนกชนรอคอย เพอจะไดมารวมงานถวายเปนพระกศลและเทด

พระเกยรตในวโรกาสอนเปนมหามงคล และฟงเจาพระคณสมเดจฯ ทรง

ใหโอวาทธรรม

คณพสฏฐถายทอดถงความประทบใจในธรรมท ไดฟงเมองาน

วนประสตในปหนงวา

“ผมประทบใจมาก ทรงเทศนเรองมรณานสต ปกตคนสวนใหญ

มกจะพดอวยพรกนในวนเกด และไมพดถงความตายในวนเกด แต

พระองคทำใหผมทง เมอรบสงถงเรองความตาย สงทพระองครบสง

ผมไมเคยไดยนใครพดมากอน ทำใหผมเกบมาคด พระองคทรงบอกวา

เวลาทมคนมาอวยพรในวนเกด นนหมายถง อายเราจะนอยลงไป

เจาพระคณสมเดจฯ เสดจสำนกสงฆดอยปย ป พ.ศ. ๒๕๓๙

เจาพระคณสมเดจฯ เสดจไปทรงสดบพระปาฏโมกข และ ประทานรางวลแกพระภกษสามเณรทสอบไลไดประโยคบาล สนามหลวง ประจำป พ.ศ. ๒๕๕๑ ในพระอโบสถ วดบวรนเวศวหาร วนท ๑๙ พฤษภาคม ๒๕๕๑

Buddha-Chapter 4.indd 118-119 11/6/09 10:34:45 AM

120 พระผเจรญพรอม 121 พระผเจรญพรอม

แปลวา ใกลวนตายเขาไปแลวนะ เวลาทจะอยในโลกนนอยลง เพราะ

ฉะนนตองไมประมาท ทำความดใหมาก การระลกถงความตายอยเสมอ

เรยกวาเปนผไมประมาท คนประมาทคอคนทตายแลว...

“อกครงหนง ตอนททรงเทศนเรองใหถอนตนออกจากความชว

ละความชวใหไดเหมอนชางทถอนตวออกจากหลม ชางเวลาตดหลม

มนจะไมยอมปลอยใหตวเองอย ในหลม แลวผมกมานงคดวา จรงนะ

เราเปนคนเปนมนษย ทำไมเราไมถอนตวเองออกจากความชวละ”

คณพสฏฐ ประพณ เปนหนงตวอยางในกลมประชาชนอกจำนวนมาก

ทหลงจากฟงธรรมจากพระองคแลวเกดการเปลยนแปลงในชวต นำแงคด

ไปประพฤตปฏบต มการเตมเตมความสมบรณทางใจ เนองจากมสตและ

มปญญาเพมขนในธรรม

ปญญาเทานนทจะทำใหความหลงผดลดลงไปได ความตงใจจรง

ทพากเพยรในการมธรรมเทานน ทจะเปนหนทางนำทกคนไปสความเปน

คนทสมบรณขน

ทงหมดนกดวยจากพระวรยะของเจาพระคณสมเดจฯ ทมตอ

พระศาสนา ธรรมเทศนา พระโอวาท บทอบรมกรรมฐานทพระองคได

บรรยายนบครงไมถวนตอเนองมายาวนาน เปนแสงธรรมสองใจ

ประชาชนใหสวางไสว สข สงบ มากขนทกวน สมดงพระทยทเจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงตงจตปรารถนาไว ...ขอทำงานรบใชพระพทธศาสนา

เปนผเจรญรอยตามพระพทธองค เพอเปดประตใจใหประชาชนมธรรม

และนอมจตรบพระพทธเจาเปนกลยาณมตรนจนรนดร

แสดงธรรมแกชาวตางประเทศ ในโอกาสหนงเมอป พ.ศ. ๒๕๑๐ องคทะไลลามะ ประมขแหง

ศาสนจกรทเบตไดเสดจเยอนวดบวรนเวศวหาร ครงนนองคทะไลลามะ

ทรงปรารภกบเจาพระคณสมเดจฯ ซงดำรงสมณศกดทพระสาสนโสภณ

วา พระองคสนใจการปฏบตสมาธกรรมฐานแบบเถรวาท เจาพระคณ

สมเดจฯ กทรงใหคำแนะนำแลกเปลยนกบองคทะไลลามะถงแนวทาง

ตอมาในตนป พ.ศ. ๒๕๑๒ วดบวรนเวศวหารเรมคกคกไปดวย

ชาวตางประเทศทใฝศกษาพระพทธศาสนา

ณ พระอโบสถ ทกวนอาทตยมการแสดงธรรมแกชาวตางประเทศ

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงมอบใหพระทจบการฝกอบรมจากสำนกฝก

อบรมพระธรรมทตไปตางประเทศบาง พระชาวตางประเทศทจำพรรษา

อยทวดบวรนเวศวหารและไดรบการอบรมจากพระองคแลวบาง ผลด

เปลยนกนเปนผแสดงธรรม ไดรบความสนใจจากชาวตางประเทศเปนอน

มาก แตดำเนนไปไดไมนานตองหยดลง เนองจากขาดแคลนพระสงฆทม

ความรภาษาองกฤษชำนาญพอทจะแสดงธรรม

ดวยพระเมตตาปรารถนาใหชาวตางประเทศไดร ไดศกษาพระธรรม

คำสงสอนของพระพทธองค เชนเดยวกบทประชาชนชาวไทยไดรบ แมม

อปสรรคการขาดแคลนผเชยวชาญ พระองคกทรงไมยอทอ ไมลมเลก

ความตงใจน เพยงแตรอคอยเวลาและความพรอม

ป พ.ศ. ๒๕๑๔ พระองคทรงฟนงานการแสดงธรรมแกชาวตาง

ประเทศนขนมาอกครง และครงนเจาพระคณสมเดจฯ ทรงสอนดวย

พระองคเอง โดยบรรยายธรรมเปนภาษาองกฤษ

เวลานน วดบวรนเวศวหารมชาวตางประเทศจากทกมมโลก ทงจาก

สหรฐอเมรกา ยโรป และเอเชย เขามาอปสมบทเปนพระภกษเพม

จำนวนขนเรอยๆ รวมทงมผทสนใจมาฝกปฏบตสมาธกรรมฐานโดยเฉพาะ

เจาพระคณสมเดจฯ จงทรงจด “Dhamma Class” (ธรรมคลาส)

Buddha-Chapter 4.indd 120-121 11/6/09 10:34:45 AM

122 พระผเจรญพรอม 123 พระผเจรญพรอม

ขนทกฏของพระองคเอง ณ หองหนามขชนลาง ของตำหนกคอยทา

ปราโมช จดใหเปนหองเรยนธรรมะสำหรบชาวตางประเทศโดยเฉพาะ

แหมมเขาวด “Dhamma Class” ไดรบความนยมมากขน เนองจากปฏบตแลว

ไดผลจรง ลกศษยฆราวาสชาวตางประเทศหลายคนทปฏบตจรงจงตอเนอง

มอยจำนวนไมนอย เชน โจเซฟน สแตนตน ภรยาเอกอครราชทต

สหรฐอเมรกา ประจำประเทศไทย

นอกจากนยงม เจน แฮมลตน-เมอรรตต ซงเดนทางมาจาก

สหรฐอเมรกาเพอสมครเปนลกศษยของเจาพระคณสมเดจฯ เจนได

บนทกประสบการณการเรยนร ในสงเจาพระคณสมเดจฯ ทรงสอนไว

ในหนงสอ “A Meditator’s Diary” หรอชอในฉบบแปลเปนภาษาไทยวา

“แหมมเขาวด” หนงสอเลมนจดพมพในป พ.ศ. ๒๕๒๑ และเปนหนงสอ

สงเสรมการอาน ระดบมธยมศกษา ของกรมวชาการ กระทรวง

ศกษาธการดวย

หนงสอแหมมเขาวดทำใหเราไดเหนภาพของเจาพระคณสมเดจฯ

ในสายตาของชาวตางประเทศ ซงเจน แฮมลตน-เมอรรตต เขยนถง

เจาพระคณสมเดจฯ ในครงแรกทไดพบวา เจาพระคณสมเดจฯ ครองจวร

เหลองอรามนงนงอยในลกษณะเดยวกบพระพทธเจานง ทำใหจตใจเธอ

สงบลง พระองครบสงภาษาองกฤษกบเธอชาๆ แผวเบา และออนโยน

เพอถามภมความรในพทธศาสนาทเธอมกอน แลวจงกลาวอนญาตใหเธอ

เขาเรยนวชากรรมฐานกบพระองคได

เจนยงบรรยายภาพในหองเรยนตอนนนวา เปนหองทมบรรยากาศ

อมอวลไปดวยมตรภาพ เรมเรยนตอนหกโมงเยน มผปฏบตกรรมฐาน

หลายคน ทกคนตองถอดรองเทากอนเขากฏ ภายในหองมลกษณะ

เหมอนหองทำงาน มเกาอหลายตว และโตะใหญทนสมยตวหนง ทำให

หองนาด มดอกไมจำพวกกหลาบ กลวยไม วาน มะล ตกแตงงดงามอย

บนโตะ มการแยกนงชดเจน ผหญงอยทางขวา สวนผชายอยทางซาย

ในระหวางเรยนมการบรการชาจนรอนๆ สำหรบทกคน...

ในสวนเนอหาทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงสอนชาวตางประเทศนน

เจนไดบนทกเนอหาทพระองครบสงไวในวนแรกวา

“...ทานควรเรยนพระธรรมคำสอนของพระพทธเจา พระองคทาน

ไดสอนวาชวตคอ ‘ความทกข’...

“...พระองคสอนวา ‘สข’ หรอความพนทกข คอการละทงความ

ปรารถนาตางๆ ออกใหหมด รวมทงความปรารถนาทจะยดมนในชวต

ดวย...

“...พระพทธองคสอน ‘อนจจา’ คอความไมเทยง...

“...เพอใหรแจงเหนจรงในเรองน พระพทธองคทรงสอนใหเรา

ภาวนา คอ ชำระลางจตใจใหสะอาด ละทงสงชว บำเพญความด ทำใจ

ใหบรสทธซงสามารถกระทำไดโดยการภาวนา

“...เราจะตองพฒนาความมสต สตคอการจำได ซงตรงกนขามกบ

การลม เปนการตนซงตรงกนขามกบการหลบ เปนการรการเขาใจ ซง

ตรงขามกบการไมร

“ความจรงเกดจากตวเราเอง ตวเราคอหนงสอเลมใหญ

“…เราตองตงใจฝกสต การฝกความรสก คอการตงสตน เราตอง

เพงทลมหายใจ กำหนดรลมหายใจของเรา ใหรสกหรอกำหนดรสต

โดยวธน เราจะระลกได และมสต”

พระองคทรงปพนความรทางธรรมใหผมาใหมเขาใจถงการปฏบต

Buddha-Chapter 4.indd 122-123 11/6/09 10:34:46 AM

124 พระผเจรญพรอม 125 พระผเจรญพรอม

หนาทความรบผดชอบของ

สมเดจพระญาณสงวร

สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

พ.ศ. 2484 เปนสมาชกสงฆสภาโดยตำแหนงตามพระราช

บญญตคณะสงฆ

พ.ศ. 2484 เปนกรรมการสงคายนาพระธรรมวนย ซงแตงตง

ขนตามความในมาตรา ๖๐ แหงพระราชบญญตคณะสงฆ

พ.ศ. ๒๔๘๔

พ.ศ. 2488 เปนพระวนยธรชนอทธรณ

พ.ศ. 2489 เปนเลขานการสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวง

วชรญาณวงศ

พ.ศ. 2499 รกษาการพระวนยธรชนฎกา

พ.ศ. 2503 เปนสงฆมนตรชวยวาการองคการปกครอง สงการ

องคการปกครอง คณะธรรมยต

พ.ศ. 2504 เปนกรรมการโครงการเชดชและบำรงพระพทธ-

ศาสนาโดยตำแหนง เปนผรกษาการเจาคณะธรรมยตภาค

ทกภาค เปนเจาอาวาสวดบวรนเวศวหาร

พ.ศ. 2506 เปนกรรมการมหาเถรสมาคมและเปนตลอดมาทก

สมยจนถงปจจบน เปนอนกรรมการพจารณารางกฎมหาเถร

สมาคมตลอดมาทกสมย เปนอนกรรมการปรบปรงหลกสตรการ

ศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล

พ.ศ. 2507 เปนอนกรรมการพจารณารางระเบยบการเดนทาง

ไปตางประเทศของพระภกษสามเณร

พ.ศ. 2509 เปนประธานอำนวยการฝกอบรมพระธรรมทตไป

ตางประเทศ

พ.ศ. 2510 เปนประธานอนกรรมการพจารณาเรองวนสำคญ

ทางพระพทธศาสนาประจำป ๒๕๑๑ เปนประธานอนกรรมการ

พจารณารางระเบยบมหาเถรสมาคมวาดวยวธปฏบตในการปลก

สรางอาคารทดนของวดซงมผเชาอย เปนประธานอนกรรมการ

พจารณาหลกเกณฑการยกเวนคาโดยสารรถไฟใหแกพระภกษ

สามเณรในพระพทธศาสนา เปนอนกรรมการพจารณาแกไขขอ

ขดของในระหวางวดกบผเชา (พ.ว.ช.)

พ.ศ. 2511 เปนประธานอนกรรมการพจารณาโครงการรบการ

ศกษาของมหาวทยาลยสงฆทงสองเปนการศกษาของคณะสงฆ

กรรมฐานดวยเนอหาทเขมขน ชดแจง และไมออมคอม จากนนทรง

นำผปฏบตทงหมดยายจากหองเรยนขนไปนงกรรมฐานทชนบนของกฏ

ซงเปนหองของพระองคทมมงลวดปดลอม และมพดลมชวยบรรเทา

ความอบรอนและขบไลยงรบกวน

เจนไดบนทกอกวา เธอรสกอบอนใจมากท ไดรบพระเมตตา

อนเคราะหตางๆ จากเจาพระคณสมเดจฯ ซงเปนกำลงใจใหเธอมความ

พยายามในการปฏบตตามคำสอน และสามารถกาวหนาในการฝกฝน

กรรมฐานทเมองไทยครงน

อจฉราวด สตอคมนน : เรอง

Buddha-Chapter 4.indd 124-125 11/6/09 10:34:46 AM

126 พระผเจรญพรอม 127 พระผเจรญพรอม

พ.ศ. 2512 เปนประธานอนกรรมการพจารณาเรองการศกษา

โรงเรยนมธยมของคณะสงฆ เปนกรรมการผทรงคณวฒ

โครงการจดตงโรงเรยนพระสงฆาธการสวนกลาง

พ.ศ. 2514 เปนประธานอนกรรมการพจารณารางกฎมหาเถร

สมาคมวาดวยการลงนคหกรรมแกพระภกษ

พ.ศ. 2515 เปนประธานกรรมการบรหารสภาการศกษาของ

คณะสงฆ เปนเจาคณะนครหลวงกรงเทพธนบร และเจาคณะ

จงหวดสมทรปราการ (ธรรมยต)

พ.ศ. 2516 เปนประธานอนกรรมการพจารณาปรบปรงหลกสตร

ศาสนศกษาของคณะสงฆ

พ.ศ. 2521 เปนรองประธานคณะกรรมการอำนวยการจดสราง

พทธมณฑลฝายสงฆ

พ.ศ. 2527 เปนประธานคณะกรรมการจดงานสปดาหสงเสรม

พระพทธศาสนา เนองในเทศกาลวสาขบชา เปนประธานคณะ

กรรมการควบคมการเรยไรของคณะสงฆ

พ.ศ. 2531 รกษาการเจาอาวาสวดญาณสงวรารามวรมหา

วหารในพระบรมราชปถมภ จงหวดชลบร

ทางคณะธรรมยต

พ.ศ. 2493 เปนกรรมการเถรสมาคมคณะธรรมยตประเภท

ชวคราว

พ.ศ. 2497 เปนกรรมการเถรสมาคมคณะธรรมยตประเภทถาวร

พ.ศ. 2500 เปนกรรมการพจารณารางระเบยบบรหารวดธรรมยต

พ.ศ. 2501 เปนกรรมการคณะธรรมยต

พ.ศ. 2504 เปนสงฆมนตรสงการองคการปกครองคณะธรรมยต

พ.ศ. 2515 เปนผอำนวยการโรงเรยนสงฆาธการคณะธรรมยต

พ.ศ. 2517 เปนประธานกรรมการคณะธรรมยต

พ.ศ. 2531 รกษาการเจาคณะใหญธรรมยต

พ.ศ. 2532 เปนเจาคณะใหญคณะธรรมยต

ทางการมหามกฏราชวทยาลย

พ.ศ. 2488 เปนกรรมการสภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย

มหาวทยาลยพระพทธศาสนาแหงประเทศไทย

พ.ศ. 2490 เปนกรรมการมลนธมหามกฏราชวทยาลย ในพระบรม

ราชปถมภ

พ.ศ. 2494 เปนกรรมการอำนวยการมลนธมหามกฏราช

วทยาลยฯ เปนกรรมการแผนกตำราของมลนธมหามกฏราช

วทยาลย

พ.ศ. 2504 เปนผอำนวยการมลนธมหามกฏราชวทยาลยฯ

เปนประธานกรรมการสภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย

พ.ศ. 2531 เปนนายกกรรมการมลนธมหามกฏราชวทยาลยฯ

และเปนนายกสภาการศกษามหามกฏราชวทยาลยฯ

หนาทพเศษ

พ.ศ. 2495 รวมในคณะทตพเศษทมลนธมหามกฏราชวทยาลยฯ

สงไปรวมฉลองพระบรมสารรกธาต และพระธาตพระอครสาวก

Buddha-Chapter 4.indd 126-127 11/6/09 10:34:47 AM

128 พระผเจรญพรอม 129 พระผเจรญพรอม

ณ กรงพนมเปญ ประเทศกมพชา

พ.ศ. 2496 เปนกรรมการตรวจชำระพระคมภรฎกา

พ.ศ. 2497 รวมในคณะพระเถระแหงคณะสงฆไทย ไปรวม

ประชมสมยท ๒ แหงฉฏฐสงคายนาพระไตรปฎก ณ กรงยางกง

ประเทศพมา

พ.ศ. 2499 สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ

ทรงเลอกใหเปน “พระอภบาล” (พระพเลยง) ในพระภกษ

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชฯ สยามนทรา-

ธราช บรมนาถบพตร ในระหวางทรงผนวชเปนพระภกษและ

เสดจประทบ ณ วดบวรนเวศวหารระหวางวนท ๒๒ ตลาคมถง

วนท ๕ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๙๙

พ.ศ. 2501 เปนกรรมการมลนธสงเสรมกจการศาสนาและ

มนษยธรรม (ก.ศ.ม.)

พ.ศ. 2515 เปนประธานกรรมการมลนธสงเคราะหคนเปนโรคเรอน

พ.ศ. 2516 ในฐานะกรรมการมหาเถรสมาคม และรองประธาน

กรรมการคณะธรรมยต ทรงไดรบฉนทานมตจากกรรมการคณะ

ธรรมยตใหเสดจไปตรวจการคณะสงฆและทรงเยยมพทธ-

ศาสนกชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รวม ๙ จงหวด คอ

จงหวดนครราชสมา จงหวดสรนทร จงหวดบรรมย จงหวด

อบลราชธาน จงหวดยโสธร จงหวดรอยเอด จงหวดมหาสารคาม

จงหวดกาฬสนธ และจงหวดขอนแกน

พ.ศ. 2519 เปนประธานกรรมการมลนธสงฆประชานเคราะห

พ.ศ. 2520 เปนประธานอำนวยการมลนธมหาวชราลงกรณ

พ.ศ. 2521 เปนพระราชกรรมวาจาจารยของสมเดจพระบรม

โอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณฯ สยามมกฎราชกมาร ใน

การทรงผนวช ณ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามและเปน

พระอาจารยถวายการอบรมพระธรรมวนยขณะทพระภกษ

สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณฯ สยาม

มกฎราชกมาร เสดจประทบ ณ วดบวรนเวศวหาร ระหวางวนท

๖-๒๐ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๒๑

พ.ศ. 2522 เปนประธานอำนวยการมลนธสรนธร

พ.ศ. 2524 ในฐานะกรรมการมหาเถรสมาคม และประธาน

กรรมการคณะธรรมยต ทรงไดรบฉนทานมตจากกรรมการคณะ

ธรรมยตใหเสดจไปตรวจการคณะสงฆและทรงเยยมพทธ

ศาสนกชนในภาคเหนอ รวม ๑๐ จงหวด คอ จงหวดนครสวรรค

จงหวดตาก จงหวดลำปาง จงหวดลำพน จงหวดเชยงใหม

จงหวดเชยงราย จงหวดพะเยา จงหวดแพร จงหวดอตรดตถ

และจงหวดกำแพงเพชร

พ.ศ. 2525 เปนผถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา ใน

พระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

และถวายตลอดมาจนถงพ.ศ ๒๕๔๓

พ.ศ. 2526 เปนประธานกรรมการมลนธวดญาณสงวราราม

ในพระบรมราชปถมภ

พ.ศ. 2527 เปนประธานกรรมการมลนธพระพทธศาสนาแหง

ประเทศไทย

พ.ศ. 2528 เปนผอานพระอภธรรมนำพระบรมศพสมเดจ

Buddha-Chapter 4.indd 128-129 11/6/09 10:34:47 AM

130 พระผเจรญพรอม 131 พระผเจรญพรอม

พระนางเจารำไพพรรณ พระบรมราชนในรชกาลท ๗ ในกระบวน

พระราชอสรยยศสพระเมรมาศ ณ ทองสนามหลวง

- เปนรองประธานกรรมการสงคตการกสงฆ ในการ

สงคายนาพระธรรมวนย ตรวจชำระพระไตรปฎก

- เปนสงฆปาโมกขปาลวโสธกพระวนยปฎก ในการ

สงคายนาพระธรรมวนย ตรวจชำระพระไตรปฎก เนองในวโรกาส

มหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๕ รอบ พระบาทสมเดจพระ

ปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชฯ สยามนทราธราช บรมนาถ

บพตร จนสำเรจทนในการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

พ.ศ. 2530 เปนประธานกรรมการมลนธแผนดนธรรม เปน

ประธานกตตมศกดมลนธสงเคราะหและฟนฟจตใจผตดยาเสพตด

พ.ศ. 2532 เสดจเยยมพระภกษสามเณรและพทธศาสนกชนใน

๕ จงหวดชายแดนภาคใต คอ สงขลา สตล ยะลา ปตตาน

นราธวาส ตามคำกราบทลอาราธนาของศนยอำนวยการบรหาร

จงหวดชายแดนภาคใต ระหวางวนท ๑๒-๑๔ กนยายน

พ.ศ. ๒๕๓๒

พ.ศ. 2533 เปนประธานสงฆ ในการเจรญพระพทธมนต

พระราชพธพทธาภเษก พระพทธรปชยวฒนและพระกรงสมเดจ

พระศรนครนทราบรมราชชนน ทรงเจรญพระชนมาย ๙๐

พรรษา และเปนประธานจดเทยนชย ทรงนงปรก ณ พระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม

ปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด (สวนหนง)

พ.ศ. 2529 มหาวทยาลยรามคำแหง ถวายปรญญาปรชญา

ดษฎบณฑตกตตมศกด

พ.ศ. 2532 มหาวทยาลยมหดลถวายปรญญาอกษรศาสตร

ดษฎบณฑตกตตมศกด

พ.ศ. 2533 มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย มหาวทยาลยสงฆ

แหงคณะสงฆไทย ถวายปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด

พ.ศ. 2537 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ถวายปรญญาศลปศาสตร

ดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาปรชญาและศาสนา

พ.ศ. 2538 มหาวทยาลยนเรศวร ถวายปรญญาการศกษา

ดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาบรหารการศกษา

พ.ศ. 2539 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ถวายปรญญาศลปศาสตร

ดษฎบณฑตกตตมศกด

พ.ศ. 2541 มหาวทยาลยขอนแกน ถวายปรญญาดษฎบณฑต

กตตมศกด สาขาภาษาไทย

พ.ศ. 2543 มหาวทยาลยธรรมศาสตร ถวายปรญญาศลปศาสตร

ดษฎบณฑตกตตมศกด

พ.ศ. 2545 มหาวทยาลยมหาสารคาม ถวายปรญญาศลป

ศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด

ตำแหนงหนาทปจจบน

• เจาอาวาสวดบวรนเวศวหาร

• ประธานกรรมการมหาเถรสมาคม

Buddha-Chapter 4.indd 130-131 11/6/09 10:34:48 AM

132 พระผเจรญพรอม 133 พระผเจรญพรอม

ทรงฉายพระรปรวมกบผสำเรจการศกษา

มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย

• นายกสภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย มหาวทยาลย

พระพทธศาสนาแหงประเทศไทย

• ผอำนวยการโรงเรยนสงฆาธการคณะธรรมยต

• นายกกรรรมการมหามกฏราชวทยาลย ในพระบรม

ราชปถมภ

• ประธานกรรมการมลนธวดญาณสงวราราม ในพระบรม

ราชปถมภ

• ประธานกรรมการมลนธพระพทธศาสนาแหงประเทศไทย

• เจาคณะใหญคณะธรรมยต

• รกษาการเจาอาวาสวดญาณสงวราราม ในพระบรมราชปถมภ

• ประธานคณะกรรมการอำนวยการจดสรางพทธมณฑล

ฝายสงฆ

• ประธานคณะกรรมการจดงานสปดาหสงเสรมพทธศาสนา

เนองในเทศกาลวสาขบชา

เสดจทำวตรทพระอโบสถวดบวรนเวศฯ

เสดจเปดประชมกรรมการมหาเถรสมาคม ณ พระตำหนกเพชร วดบวรนเวศฯ

วนท ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๕

เจาพระคณสมเดจฯ ทบอนำมนต สมเดจพฒาจารย (โต พรหมรส) วดอนทรวหาร

Buddha-Chapter 4.indd 132-133 11/6/09 10:34:51 AM

134 พระผเจรญพรอม 135 พระผเจรญพรอม

กลนหอมทฟงขจรสสากล

ตลอดหลายป สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหา

สงฆปรณายก ทรงวางพนฐานสำหรบเปาหมายใหญอกเปาหมายหนงใน

ภายหนาอยางมไดทรงยอทอ นนคอ เผยแผพระธรรมคำสอนของ

พระพทธองคใหงอกงามไพบลยยงขนในสากลโลก

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงปฏบตพระกรณยกจในตางประเทศมาแต

ครงทรงดำรงสมณศกดท พระสาสนโสภณ

ดวยความทมเทของพระองค ททรงรเรมสบสานสายสมพนธระหวาง

คณะสงฆ รฐบาล และพทธศาสนกชน กจการพระพทธศาสนาในหลาย

ประเทศไดรบการฟนฟและเจรญกาวหนายงๆ ขน

สมโภชพระบรมสารรกธาตทกมพชา ป พ.ศ. ๒๔๙๕ ในโอกาสทประเทศกมพชาอญเชญพระบรมสารรกธาต

และพระอรหนตธาตจากมหาโพธสมาคม อนเดย ไปยงกมพชา โดยผาน

กรงเทพมหานครนน กมพชาไดอาราธนาและเชญผแทนไทยไปรวม

การฉลองสมโภชดวย

“ดกรภกษทงหลาย

ขอทานจงเทยวไปเพอประโยชนเกอกลแกชนหมมาก

เพอความสขแกชนหมมาก

เพอสงเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกล

เพอความสขแกเทวดา

และมนษยทงหลาย...”

“จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย

โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน..”

พระไตรปฎก เลม 4 มหาวรรค หนา 39

Buddha-Chapter 5.indd 134-135 11/6/09 10:35:59 AM

รบการตอนรบทสนามบนสทธารถะนครลมพนประเทศเนปาล

วนท๒๔พฤศจกายน๒๕๒๘เสดจวดลามะในกรงกาฐมาณฑประทานโอวาท

วนท๒๓พฤศจกายน๒๕๒๘พธตอนรบทวดอานนทกฏประเทศเนปาล

นายกรฐมนตรฯพณฯเซรบาฮะดรเทอวากลาวถวายการตอนรบส

ประเทศเนปาลพ.ศ.๒๕๔๒

136 พระผเจรญพรอม 137 พระผเจรญพรอม

เจาพระคณสมเดจฯ ครงเปนพระโศภนคณาภรณ ทรงเปนหนงใน

ผแทนจากไทยเดนทางไปรวมการฉลองสมโภชในครงน ซงสมเดจพระมหา

สเมธาธบด สงฆนายกฝายมหานกาย สมเดจพระปตลาเจาฟากรม

พระมณเรศ เสดจมาตอนรบ และพรอมกบสมเดจเจานโรดมสหน

ทรงอญเชญพระบรมสารรกธาตและพระอรหนตธาตสรถบษบกดอกไม

เพอแหสกรงพนมเปญ

ขบวนแหพระธาตเคลอนไปตามถนนหลายสาย ผานวดวาอาราม

และบานเรอนทพากนตกแตงตงโตะบชา เรยงรายไปทามกลางประชาชน

ทรอรบอยขางทาง เจาพระคณสมเดจฯ ทรงบนทกไววา

“เมอถงกรงพนมเปญแลวแนนขนดทงสองขางถนนเกอบตลอด

แตเมอเขากรงพนมเปญเยนมาก และคำกอนทจะถงปลายทาง...”

ปลายทางนนคอ วดพระแกว พระบรมสารรกธาตและพระอรหนตธาต

ไดตงประดษฐาน ณ พระอโบสถ ของวดแหงน โดยมพมดอกบวทรงขาว

บณฑของคณะธรรมยตทคณะผแทนไทยนำมาบชา ตงอยบนโตะทอง

ดานหนาพระธาตดวย

การเสดจไปประเทศกมพชาในครงน ยงนบวาเปนการสบสายความ

สมพนธระหวางวดบวรนเวศวหารกบราชวงศกมพชา เพราะตงแตในยค

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ราชวงศของกมพชาเสดจมาทรง

ผนวชศกษาทวดบวรนเวศวหารเปนประจำ

ประชมฉฏฐสงคายนา ในชวงครบ ๒๕ ศตวรรษพทธกาล ประเทศเมยนมาร (พมา) ไดจด

ทำสงคายนาพระไตรปฎกขน ในป พ.ศ. ๒๔๙๗ ทเมองยางกง เรยกวา

การประชมฉฏฐสงคายนา หรอการสงคายนาพระไตรปฎกครงท ๖

Buddha-Chapter 5.indd 136-137 11/6/09 10:36:01 AM

138 พระผเจรญพรอม 139 พระผเจรญพรอม

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงรวมเดนทางไปกบคณะผแทนจากประเทศ

ไทย โดยเชาเครองบนไป ทรงบนทกถงการเดนทางวา

“คาเชาเครองบนคดเฉลยคนละ ๘๕๐ บาท”

แตผแทนคณะสงฆไปโดยอนเคราะหของรฐบาลไทย เพอปฏบต

หนาทในการประชมเพอพระพทธศาสนาครงน

นอกจากไทยแลวยงมผรวมประชมจากกมพชา ลาว และเวยดนาม

รวมทงนายกรฐมนตรกมพชา สมเดจเจานโรดมสหน นายกรฐมนตรของ

เมยนมาร อน และประธานาธบดของเมยนมาร อบาอ

การประชมใชเวลารวมทงสน ๑๐ วน ในชวงวางจากการประชม

เจาพระคณสมเดจฯ ไดเสดจไปเยยมชมวดและพทธสถานหลายแหง เชน

วดพยาจไตซงเจาอาวาสเปนอาจารยใหญทางคนถธระ วดสาสนายตา

วดฝายวปสสนาธระทมทานมหาศรสยาดอ อ โสภณ เปนเจาอาวาส รวม

ทงสำนกกรรมฐานของอบาขน และสำนกธรรมกถกของพระชวตะโก

การเสดจเมยนมารครงน ทำใหเกดความสมพนธอนดระหวางทง

สองประเทศ ในเวลาตอมาเจาพระคณสมเดจฯ ทรงไดรบสมณศกด

พเศษจากรฐบาลเมยนมาร ถวายสมณศกดชนอภธชมหารฏฐคร ซงเปน

ตำแหนงสงสดของคณะสงฆประเทศเมยนมาร เจาพระคณสมเดจฯ เอง

กทรงรกษาความสมพนธระหวางสองประเทศมาตลอด ความสมพนธอน

ดดงกลาวสะทอนออกมาในรปแบบของการประทานความอนเคราะห

ตางๆ ใหแกคณะสงฆและพทธศาสนกชนเมยนมาร หลงสดไดประทาน

ความอนเคราะหใหกบเหยอภยธรรมชาตนารกส

...เมยนมารจงเปนบานใกลเรอนเคยงชาวพทธทยงรกษาสมพนธ

อนดตอกน และเปนเพอนบานททรงพระเมตตาเสมอ

พทธประทปสองสวางทประเทศองกฤษ ในป พ.ศ. ๒๕๐๙ ในฐานะประธานกรรมการอำนวยการฝกอบรม

พระธรรมทตไปตางประเทศ ทรงสงพระธรรมทตไปเผยแผพระพทธ

ศาสนาในประเทศองกฤษจนมผสนใจมาศกษาปฏบตเพมขนแลว เจาพระ

คณสมเดจฯ กไดเสดจไปเปนประธานสงฆในพธเปดวดพทธปทป ทกรง

ลอนดอน ประเทศองกฤษ

วนนนเปนวนท ๑ สงหาคม ชาวไทยและขาราชการในสหราช

อาณาจกรประมาณ ๒๐๐ คน พากนกางรมเรยงแถวรอรบเสดจพระบาท

สมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ซง

เสดจฯ มาทรงประกอบพธเปดวดพทธปทป วดไทยแหงแรกในประเทศ

องกฤษและในทวปยโรป

ในโอกาสนนตรงกบวนอาสาฬหบชาพอด เจาพระคณสมเดจฯ จงได

ถวายเทศนกณฑ “พทธปทปกถา” ทกลาวถงพระพทธศาสนาทนำความ

สขสผปฏบตในชวตประจำวน และเปนเทศนททรงแตงถวายในชอวด

คอวดพทธปทป ทรงเขยนกณฑเทศนเปนภาษาองกฤษดวยพระองคเอง

จากนนเจาพระคณสมเดจฯ ทรงเยยมชมกจการพระธรรมทตใน

ประเทศฝรงเศส สวตเซอรแลนด อตาล และกรซ เพอเจรญไมตร

ตลอดจนหยงรากพระพทธศาสนาเถรวาทลงสดนแดนตะวนตก

ในปตอๆ มากไดเสดจไปดกจการพระศาสนาในประเทศอนๆ อก

หลายแหง ไมวาจะเปนศรลงกา อนโดนเซย ปากสถาน อนโดนเซย

ออสเตรเลย ฟลปปนส หรอสงคโปร การเดนทางของเจาพระคณ

สมเดจฯ เกดผลสำคญตามมาหลายประการ ทงการฟนฟพระพทธ

ศาสนาในดนแดนทพระพทธศาสนาดบสนแลว และการเพมความเขมแขง

ใหกจการพระศาสนาเพอการเผยแผอยางมนคงสบไป

Buddha-Chapter 5.indd 138-139 11/6/09 10:36:01 AM

140 พระผเจรญพรอม 141 พระผเจรญพรอม

บกเบกการฟนฟพระพทธศาสนาในประเทศอนโดนเซย

ใดใดในโลกลวนอนจจง จรงแทดงทพระพทธเจาตรสไว ไมเวน

แมแตพระพทธศาสนาเองทเคยรงเรองในอนโดนเซยตงแตสมยอาณา

จกรศรวชย และพระพทธศาสนามหานกายของอาณาจกรศรวชยยงแผ

อทธพลเขามาถงภาคใตของประเทศไทยดวย

แตแลวพระพทธศาสนากมอนสญไปเกอบสน เมอราชวงศมชปาหต

เสอมลงและชาวอนโดนเซยหนมานบถอศาสนาอสลามแทน

โดยมคำพยากรณจากราชบตรราชวงศมชปาหตวา อก ๕๐๐ ป

พระพทธศาสนาจะกลบมา

จวบจนถงกงพทธกาลเศษ แสงเรองรองแหงพระพทธศาสนากเรม

ปรากฏ

และเจาพระคณสมเดจฯ กไดมบทบาทรวมจดแสงเรองรองน

ในป พ.ศ. ๒๕๑๑ เจาพระคณสมเดจฯ ครงยงดำรงสมณศกดท

พระสาสนโสภณ พรอมดวยคณะ เดนทางไปดกจการพระพทธศาสนา

ทประเทศอนโดนเซย ออสเตรเลย และฟลปปนส และไดมโอกาสพบกบ

พระชนรกขต ซงเปนชาวอนโดนเซยเชอสายจนทไดบวชในพมาเปน

พระภกษองคแรกของอนโดนเซย และปรารถนาจะฟนฟพระพทธศาสนา

ในดนแดนแหงน

พระชนรกขตเหนวาพระพทธศาสนาในประเทศไทยมความมนคง

เปนทพงพาใหกบการฟนฟพระพทธศาสนาได จงไดขอใหทางคณะสงฆ

ไทยจดสงพระธรรมทตไปชวย ซงเจาพระคณสมเดจฯ กไดรบหลกการมา

ดำเนนการตอ

ในปถดมา ทางคณะสงฆไทยรวมกบกรมการศาสนาในนามของ

รฐบาลไทยจงไดตกลงสงพระธรรมทตไทยชดแรกจำนวน 4 รปไปยง

ประเทศอนโดนเซย สนองความตองการของชาวพทธในอนโดนเซย ซง

พระธรรมทตทงสกไดอยปฏบตศาสนกจในประเทศนถง ๑๐ ปเศษ

เจาพระคณสมเดจฯ ยงไดเสดจไปใหการบรรพชาอปสมบทกลบตร

ชาวอนโดนเซยครงแรกในป พ.ศ. ๒๕๑๓ ณ มหาเจดยบโรพทโธ ตาม

คำอาราธนาของหวหนาพระธรรมทตไทยและพระชนรกขตเถระ โดยทรง

ใหการบรรพชาอปสมบทแกกลบตรชาวอนโดนเซย ๕ คน พรอมดวย

พระธรรมโสภณ (สนธ กจจกาโร) ซงภายหลงเลอนสมณศกดขนเปนท

พระญาณวโรดม รองเจาอาวาสวดบวรนเวศวหาร

และตอมา เสดจไปบรรพชากลบตรชาวอนโดนเซยอกจำนวน ๔๓

คน ณ เมองสมารง ประเทศอนโดนเซย ตามคำอาราธนาของคณะสงฆ

สงฆเถรวาทอนโดนเซยในป พ.ศ. ๒๕๒๐

…ปท ๕๐๐ พอดตามคำพยากรณทวา พระพทธศาสนาจะกลบมา

รงเรองในประเทศนอกครง

จงถอวาทรงเปนผใหกำเนดสมณวงศสายเถรวาทขนในอนโดนเซย

ยคปจจบน จนกระทงพระพทธศาสนาเถรวาทไดปกหลกลงฐานใน

ดนแดนนอยางมนคง ดงทเจาพระคณสมเดจฯ แสดงธรรมกถาแกพระใหม

ชาวอนโดนเซยวา

“ในสมยกอนประเทศไทยเคยไดรบพระธรรมจากราชอาณาจกร

ศรวชยในอนโดนเซย มาบดน คณะสงฆไทยไดนำแสงแหงพระธรรมนน

กลบคนมายงอนโดนเซย”

หลวงปเทสก เทสรส เคยไปเยยมชมวดตางๆ ในสายธรรมยตท

อนโดนเซย เมอป พ.ศ. ๒๕๑๙ เชน วดมชฌมศาสนวงศทอยตดเจดย

เมนดต หรอวดธมมทปารามทบาต มาลง สราบายา และไดบนทกถง

Buddha-Chapter 5.indd 140-141 11/6/09 10:36:02 AM

วนท๔-๑๐เมษายน๒๕๔๑รวมการประชมสดยอดผนำชาวพทธเพอการเผยแผพระพทธศาสนาแหงโลกทประเทศญปน

พธสมโภชพระบรมสารรกธาตทวดพระแกวประเทศกมพชา

142 พระผเจรญพรอม 143 พระผเจรญพรอม

ความประทบใจวา “แตละแหงเราไดเหนดวยความปลมใจ ทกเยนจะม

พทธบรษททงหญงชายและหนมแก มารวมไหวพระสวดมนตมไดขาด

หลงจากนนพระทานกจะเทศนาอบรมและพาใหทำสมาธกนเปนประจำ”

สถานทสำหรบใชเปนทปฏบตธรรมและเผยแผพระพทธศาสนาใน

ระยะแรกเปนการดดแปลงอาคารบานเรอนทมอย แตในป พ.ศ. ๒๕๒๘

กไดมการกอสรางวดขนเปนแหงแรกในอนโดนเซย ชอวา วดจาการตา

ธรรมจกรชย ซงเจาพระคณสมเดจฯ เปนประธานพรอมคณะพระสงฆอก

๑๙ รปจากประเทศไทย ไปทรงประกอบพธผกพทธสมาอโบสถวด

จาการตาธรรมจกรชยน ณ กรงจาการตา ระหวางวนท ๒๒-๒๕

สงหาคม เปนการผกพทธสมาอโบสถวดพระพทธศาสนาเถรวาทเปนครง

แรกในประเทศอนโดนเซย

ทกวนนมวดทางพระพทธศาสนากระจายอยทวไปในอนโดนเซย รวม

ทงพระสงฆจำนวนมากทกำลงทำหนาทเผยแผพระพทธศาสนา และเปน

ทพงทางใจแกพทธศาสนกชนชาวอนโดนเซยโดยไดรบความสนบสนนชวย

เหลอโดยตรงจากเจาพระคณสมเดจฯ

ออสเตรเลย ครงหนงเสนทางการเดนทางไปดกจการพระศาสนาของคณะเจา

พระคณสมเดจฯ มงไปยงออสเตรเลยแดนจงโจทมชาวเอเชยทนบถอและ

สนใจพระพทธศาสนาไปอาศยอยเปนจำนวนมาก จงเปนอกแหงท

พระพทธศาสนาจกรแผกระจายไดงายและกวางไกล

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงมพระประสงคใหมพระสงฆอยเพอประกาศ

พระพทธศาสนาในประเทศออสเตรเลย ในฐานะผอำนวยการมหามกฏ

ราชวทยาลยจงเสนอเรองการจดตงสำนกสงฆไทยในออสเตรเลย ตอ

Buddha-Chapter 5.indd 142-143 11/6/09 10:36:03 AM

144 พระผเจรญพรอม 145 พระผเจรญพรอม

คณะกรรมการมลนธมหามกฏราชวทยาลยและผทเกยวของ ซงกไดรบ

ความเหนชอบ โดยการจดตงสำนกสงฆนอยในความอปถมภของมลนธ

มหามกฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ ตอมากไดทรงจดสงพระ

ภกษไทยรวมกบพระภกษชาวตางประเทศ (ซงบวชอยทวดบวรนเวศ

วหาร) ออกไปปฏบตศาสนกจเปนครงแรกในป พ.ศ. ๒๕๑๖ และมการ

จดตงวดขนตามมา

วดแหงนคอ วดพทธรงษสแตนมอร นครซดนย ตงอยทถนน

สแตนมอร ในเมองซดนย รฐนวเซาทเวลส เปนวดพระพทธศาสนาเถรวาท

แหงแรกในทวปออสเตรเลย สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎ-

ราชกมาร ไดเสดจพระราชดำเนนทรงประกอบพธเปดวดอยางเปนทางการ

ในป พ.ศ. ๒๕๑๘

จากนนกมวดสาขาเพมขนอกหลายแหง เชน วดพทธรงษอานนเดล

ซงอยไมไกลจากสแตนมอรนก วดปาพทธรงษลเมยร และวดธมมธโร

ทกรงแคนเบอรรา เปนตน

เสดจศรลงกา สานสมพนธทมมากวา 800 ป ในฐานะกรรมการมหาเถรสมาคม เจาพระคณสมเดจฯ ไดตามเสดจ

สมเดจพระสงฆราช (จวน อฏาย) เสดจเยอนประเทศศรลงกาอยางเปน

ทางการ ในป พ.ศ. ๒๕๑๐ ตามคำทลอาราธนาของรฐบาลศรลงกา เพอ

สานสมพนธไมตร และทางศรลงกากตองการตอบแทนไมตรของรฐบาล

ไทยทไดนมนตพระมหานายกะของสยามวงศนกายแหงลงกามาเยอน

ประเทศไทยในปกอนหนานน

...

“ซาธ...ซาธ...ซา...” เสยงจากแถวนกเรยนและประชาชนตามเสนทาง

ในเมองโคลมโบ ทรถสมเดจพระสงฆราชและคณะผาน พรอมโบก

ธงชาตหรอธงฉพพรรณรงสแสดงความตอนรบ บางกยกมอพนม “เหนอ

เศยรเกลา”

ตามบานเรอนประดบตกแตงเปนพเศษขนมาดวยธงทว ซมประตรบ

เสดจตกแตงดวยกาน จน ดอกและใบมะพราว ดเรยบงายหากแตจรงใจ

และตงใจ บางกใชเชอกขงแลวเอากานมะพราวฉกหอยแขวน ทกแหงหน

จดการตอนรบขบวนเสดจอยางเตมยศเตมกำลง

ศรลงกา หรอลงกาในชอเดม เปนประเทศทมประชาชนยากจน

จำนวนมาก และประเทศนกเคยตกเปนเมองขนของฝรงตางชาตนานถง

๔๔๓ ป พระสงฆกสญสนไปจากประเทศนถง ๒ ครงดวยกน ชาวลงกา

เคารพบชาพระเขยวแกวมาก เชนเดยวกบทชาวไทยบชาพระแกวมรกต

แตพระเขยวแกวกเคยถกฝรงทมายดเมองทบทำลายทงทะเล เดชะบญ

พระเขยวแกวทถกทำลายนนไมใชองคจรง

การเสดจเยอนศรลงกาครงน ไดทรงสกการะพระเขยวแกวท

ประดษฐานอยในวดพระทนตธาต ซงปกตจะไมไดเปดใหชมพระเขยว

แกว และในการเปดใหชมแตละครงเปนพธรตองทสำคญมาก การเสดจ

เยอนของสมเดจพระสงฆราชและคณะยงสถานทสำคญตางๆ ทาง

พระพทธศาสนา จงแสดงใหเหนมตรไมตรทมตอกน ซงสบยอนไปไดถง

๘๐๐ ปกอน ทลงกาสงพระสงฆมาชวยประเทศไทยฟนฟพระพทธศาสนา

และเมอ ๒๐๐ กวาปกอน หรอในสมยอยธยา พระพทธศาสนาในลงกา

เสอมโทรมถงกบสญสนพระสงฆ พระสงฆจากไทยกไดไปชวยฟนฟ

ดานศาสนสมพนธระหวางคณะสงฆศรลงกากบวดบวรนเวศวหารนน

มมาตงแตยคสมยทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ครองวดบวร

นเวศวหาร จนมหมกฏรบพระสงฆลงกาโดยตรง เรยกวา “คณะลงกา”

Buddha-Chapter 5.indd 144-145 11/6/09 10:36:03 AM

146 พระผเจรญพรอม 147 พระผเจรญพรอม

วดบวรนเวศวหารกบพระสงฆลงกาจงสมพนธกนอยางใกลชดมานานมาก

กวารอยป

สชมพทวป เปนเวลากวา ๒๕ วนทเจาพระคณสมเดจฯ ในฐานะประธานสภา

การศกษามหามกฏราชวทยาลย เสดจไปดการพระศาสนาและการศกษา

ทประเทศปากสถาน เนปาล และอนเดยพรอมดวยพระเทพกว (ประยร

สนตงกโร (สมณศกดสดทายท สมเดจพระญาณวโรดม) เลขาธการสภา

การศกษาฯ ในชวงปลายป พ.ศ. ๒๕๑๓

ในโอกาสเดยวกน เจาพระคณสมเดจฯ ยงทรงไดรบอนมตจาก

มหาเถรสมาคมใหเปนผแทนของคณะสงฆไทยไปเยยมเยยนพระสงฆ

และวดพระพทธศาสนาในประเทศปากสถานตะวนออก (ปจจบนคอ

บงกลาเทศ) ดวย

เนองจากปากสถานตะวนออกเพงประสบพายไซโคลนถลมเมอง

มผเสยชวตนบแสน และเดอดรอนเรองทอยอาศยและอาหารการกน

อกจำนวนมาก คณะพระสงฆจากไทยจงนำสาสนของสมเดจพระสงฆราช

(จวน อฏาย) ถงพทธศาสนกชนชาวปากสถานตะวนออกซงสวนใหญ

อยในเมองจตตกอง พรอมทงจดหาวสดสงของตางๆ และของใชสำหรบ

พระภกษจำนวนหนงนำไปมอบแกพระภกษสามเณรและชาวพทธ

ในประเทศปากสถานตะวนออก

จากนนจงไดเดนทางตอไปยงประเทศเนปาล และอนเดย

คณะเดนทางไดทำรายงานตอมหาเถรสมาคมถงความเปนไปของ

พระพทธศาสนาในแตละประเทศทไดไปเยยมเยยนมา ซงประเทศเหลาน

กำลงตองการความชวยเหลอในการฟนฟพระพทธศาสนา โดยเฉพาะเนปาล

งานใหญจงรออยขางหนาอกหลายงาน ทำใหเจาพระคณสมเดจฯ ทรง

หวนคนสประเทศนอกหลายครง

บวชศากยะทเนปาล “ตอนนนพระในเนปาลมไมมาก” พระ ดร. อนล ธมมสากโย พระ

ภกษชาวเนปาลซงมาบวชอยทวดบวรนเวศวหารตงแตป พ.ศ. ๒๕๑๘ เลา

ใหฟง

เจาพระคณสมเดจฯ ในขณะนนดำรงสมณศกดทพระสาสนโสภณ

“เสดจถงเนปาลในป ๒๕๑๓ และรบสงถามกบคณะสงฆเนปาลทมารบ

เสดจวา ทางสงฆไทยมอะไรจะชวยสงฆเนปาลไดบาง พระผใหญในทนน

ขอสองขอ คอ หนง ขอใหสงพระธรรมทตไปเผยแผ สอง อยากให

ประเทศไทยสนบสนนการฝกอบรมภกษสามเณรเพอกลบไปฟนฟพระ

ศาสนาในแผนดนเกดของพระสมมาสมพทธเจา”

ในขอหลงนพระองคสามารถจดการไดดวยพระองคเองทนท คณะสงฆ

เนปาลจงสงพระภกษสามเณรมาอยทวดบวรนเวศวหารในพระอปถมภ

ของเจาพระคณสมเดจฯ เมอป พ.ศ. ๒๕๑๔ จำนวน ๑ รป นบเปนครงแรก

ในการเปดความสมพนธชวยเหลอฟนฟพระพทธศาสนาเถรวาทในเนปาล

พระจากเนปาลรปแรกนมาเรยนทสภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย

ในหลกสตรพเศษ ๓ ปสำหรบพระภกษและสามเณรชาวตางประเทศ

และเรยนปรญญาโททอนเดย แลวไปเปนธรรมทตเผยแผพระพทธ

ศาสนาทออสเตรเลยระยะหนง ถดจากนนพระจากเนปาลทมาเรยน

ในเมองไทยกคอสามเณรอนลนเอง

“เหนทานครงแรก ประทบใจกบความเอนดททานแสดงออก ความ

ตกใจหายหมด”

Buddha-Chapter 5.indd 146-147 11/6/09 10:36:04 AM

148 พระผเจรญพรอม 149 พระผเจรญพรอม

แลวสามเณรอนลกไดอยศกษาและรบใชพทธศาสนาในเมองไทย

เรอยมา รวมทงเปนกำลงสำคญของเจาพระคณสมเดจฯ ในการประสาน

งานเพอการฟนฟและเผยแผพระพทธศาสนาในเนปาล

ชวงวนท ๑๑-๒๑ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๒๓ หลงจากพระภารกจการ

รวมประชมสหพนธคตาอาศรมสากลในฐานะพระอาคนตกะพเศษ ณ

ประเทศอนเดย เสรจสนแลว เจาพระคณสมเดจฯ กไดเสดจไปเยยมชม

กจการพระศาสนา ณ ประเทศเนปาลอกครงหนง

จากนนอก ๕ ปตอมา เจาพระคณสมเดจฯ เสดจพรอมดวยคณะ

สงฆจากประเทศไทย ไปเปนประธานบรรพชากลบตรศากยะแหงเนปาล

จำนวน ๗๓ คน ณ กรงกาฐมาณฑ ประเทศเนปาล ตามคำอาราธนาของ

คณะสงฆเนปาล ระหวางวนท ๒๓-๓๐ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๒๘ การ

บรรพชาครงน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานไตร ๒๐ ไตร

จงเปนเหตการณทตองจารกไวในประวตศาสตรพระพทธศาสนาของ

เนปาล ทนอกจากจะเปนการบรรพชาในพระบรมราชานเคราะหเปนครง

แรกแลว ยงเปนการบรรพชากลบตรศากยะจากทวประเทศเนปาลดวย

ภายในศรกรตวหารอนเปนสถานทประกอบพธบรรพชาจงเนองแนน

ลนออกไปถงดานนอก และเมอทรงนำสามเณรใหมออกบณฑบาต

ขบวนพระเรยงรายเปนแถวยาวกเปนทสนใจของชาวเมองทวไปอยางยง

ภาพเชนนไดหางหายไปจากดนแดนพทธประสตดงกลาวนานมาแลว

พระภารกจของเจาพระคณสมเดจฯ จงนบไดวาชวยคำจนหนนนำ

ใหพระพทธศาสนาในประเทศเนปาลมนคงถาวรยงขน

...

หลงจากเสรจพธบรรพชา และเจาพระคณสมเดจฯ เสดจกลบ

เมองไทยแลว พระ ดร. อนลยงอยจดการงานตางๆ ตอ ระหวางนน ม

ครอบครวชาวเนปาลครอบครวหนงมาบอกวาจะขอกราบเจาพระคณ

สมเดจฯ ดวยความรกความศรทธาในพระองคทาน

“พอทราบขาววาสมเดจพระสงฆราชจากเมองไทยมาทกาฐมาณฑ

พวกเขากรบเรงมาทนท ตองเดนเทา ๔-๕ วน จงมาถง”

แตกตองผดหวง นำตาคลอกลบไป ชางนาสงสาร แตกตอง

ปลาบปลมกบแรงศรทธาทเขามตอสงฆบดรของไทย

วดไทยในเนปาล การบรรพชากลบตรชาวเนปาล ๗๓ รปในนครกาฐมาณฑ สงผลให

เกดการตนตวในการบวชเพอศกษาปฏบตพระพทธศาสนากนอยางกวาง

ขวางเหนไดชด

กาวตอไปของการฟนฟพระพทธศาสนาในเนปาล ไดแก การสรางวด

๑๘-๒๐ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๓๘ จงเปนอกชวงวนสำคญของ

ชาวพทธเนปาล

...บรเวณหนาอาคารสนามบนตรภวนของเนปาล ธงธรรมจกรและ

ธงฉพพรรณรงษโบกสะบดจากปลายดามในมอของชายหญงจำนวนมาก

ทคอยเฝารบเสดจเจาพระคณสมเดจฯ มแผนผาเขยนถวายการตอนรบ

ดนตรพนเมองตประโคม พทธศาสนกชนสองขางทางโปรยดอกไมเมอรถ

พระประเทยบผาน และโคงตวกราบไหวตลอดทาง

เจาพระคณสมเดจฯ เสดจมาพรอมคณะในครงน เพอทรงเปน

ประธานวางศลาฤกษวดไทยลมพน ณ เมองลมพน ประเทศเนปาล ซง

รฐบาลไทยและผศรทธารวมบญ ไดจดสรางขนถวายเปนพทธบชาและ

เพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในวโรกาสทรง

Buddha-Chapter 5.indd 148-149 11/6/09 10:36:04 AM

150 พระผเจรญพรอม 151 พระผเจรญพรอม

ครองสรราชสมบตครบ ๕๐ ป

บรเวณทตงวดไทยลมพนอยในปรมณฑลสงเวชนยสถาน ทประสต

ของพระสมมาสมพทธเจา ณ สวนลมพนวน ประเทศเนปาล รฐบาลไทย

ทำสญญาเชาทดนนเพอสรางวดจากรฐบาลเนปาล จำนวน ๒ แปลง

รวมพนท ๑๓ ไรเศษ เปนระยะเวลา ๙๙ ป

...

เจาพระคณสมเดจฯ ยงไดมาดความคบหนาของการสรางอโบสถวด

ศรกรตวหาร เมองกรตปร ททรงใหการอปถมภเปนประธานการกอสราง

เปนอโบสถแบบสถาปตยกรรมไทยหลงแรกในเนปาล ตามมาดวยเจดย

ทรงลงกาศลปสถาปตยกรรมไทยเชนกน ทำใหวดนมความโดดเดน ชาว

เมองและนกทองเทยวพากนมาสกการบชามากขน

นอกจากนยงทรงทำพธบรรจพระบรมธาต ๙ องค และเปดอาคาร

“ไทยกรต ภวน” ภายในวดศรกรตวหาร ทสรางขนเปนศนยการศกษา

พระพทธศาสนา โดยมหอสมดพระพทธศาสนาอยภายในอาคาร ในพธ

เปดนนนายกรฐมนตรเนปาล ฯพณฯ เซร บาฮะดร เทวา ไดกราบทล

ถวายการตอนรบ และถวายพระพร

เจาพระคณสมเดจฯ ยงไดประทานพระธาตแหงพระนางพมพา

๓ องคแกวดในโอกาสนดวย โดยอญเชญทงพระบรมธาตและพระธาต

จากประเทศไทย คนกลบสถนเดม อนเปนถนกำเนดของพระสมมา-

สมพทธเจาและพระนางพมพา

เยอนจน สานสมพนธอนยงยน ในป พ.ศ. ๒๕๓๖ ระหวางวนท ๒๐ มถนายน ถง ๒ กรกฎาคม

รวม ๑๒ วน ทเจาพระคณสมเดจฯ เสดจเยอนสาธารณรฐประชาชนจน

เปนทางการ ตามคำกราบทลอาราธนาของรฐบาลจน

ทรงเปนผนำทางศาสนาพระองคแรกทรฐบาลจนกราบทลอาราธนา

เจาพระคณสมเดจฯ นำคณะสงฆจากประเทศไทยเสดจเยอนเมอง

ตางๆ คอ ปกกง ซอาน คนหมง และสบสองปนนา โดยไดรบการ

ตอนรบเปนอยางดจากประธานาธบดเจยงเจอหมน รฐบาล และคณะ

สงฆ ตลอดจนพทธศาสนกชนชาวจน

เปนการเจรญศาสนสมพนธระหวางไทย-จนอยางเปนทางการเปน

ครงแรกในประวตศาสตรแหงความสมพนธระหวางประเทศทงสอง และ

เปนความสมพนธทยงยนจนถงทกวนน

เมอป พ.ศ. ๒๕๕๑ เกดแผนดนไหวทมณฑลเสฉวน เจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงพระเมตตาชวยเหลอผประสบภยพบตครงน ทงคณะสงฆ

และญาตโยมพทธศาสนกชนชาวจน จงมพระบญชาใหสำนกเลขานการ

สมเดจพระสงฆราชรบบรจาคปจจยและสงของทจำเปนแกการยงชพเพอ

บรรเทาความเดอดรอน

ในเบองตน จนตองการเตนทจำนวนมาก ปจจยทไดรบบรจาคมาจง

ใชจดทำเตนทพกอาศยขนาดใหญ อญเชญพระนามยอ ญสส ซงเปนตรา

สญลกษณประจำพระองค มาประดษฐานเพอความเปนสรมงคล

ไดจำนวนเตนท ๙ หลง และมผแทนพระองคพรอมคณะ นำเตนท

ทงหมดไปมอบใหทเมองเฉงต มณฑลเสฉวน

นอกจากนเจาพระคณสมเดจฯ ยงประทานพระพทธรป “สมเดจพระ

สวฒนมงคลมงเมองเชยงแสน (สงหหนงลานทอง)” ขนาดหนาตกกวาง

๙ นว เนอบรอนซปดทอง ไปมอบยงวดสำคญทไตหวนเนองในวโรกาส

ครบ ๑๙ ปแหงการสถาปนาสมเดจพระสงฆราชอกดวย

Buddha-Chapter 5.indd 150-151 11/6/09 10:36:04 AM

152 พระผเจรญพรอม 153 พระผเจรญพรอม

เยยมพทธศาสนกชนชาวไทยในทวปอเมรกาและยโรป การเสดจทวปอเมรกาและยโรปในป พ.ศ. ๒๕๒๓ ทรงเลอกเองวา

ประสงคจะไปทวดไทยกอน และจดรายการธรรมเทศนาและแผเมตตา

จตแกมหาชนคนไทยเปนการเฉพาะ แลวจงไปวดในพระพทธศาสนา

หรอศาสนาอนๆ

ตลอดเวลาทจารกอยในเมองตางๆ กวา ๑๐ เมอง เปนเวลา ๑

เดอนนน ทรงไดพบปะพทธศาสนกชนจำนวนมาก ทงชาวไทยและตาง

ประเทศ ทรงแสดงธรรมใหคนไทยยดมนในชาต ศาสนา และพระ

มหากษตรย และยงไดตอบปญหาของใจทางธรรมและการปฏบตสมาธ

กรรมฐานแกผสนใจดวย

ทกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ นอกจากจะทรงไปเยยมวดพทธ-

ปทปแลว ยงทรงเยยมชมพระมหาวหารเซนตพอล สวนทกรงปารส พระ

ในครสตศาสนานกายโรมนคาทอลกนมนตไปชมการประกอบพธกรรม

ทางศาสนา ณ วหารโนเตรอดาม เและมอเจาพระคณสมเดจฯ เสดจถง

สวตเซอรแลนด ทรงไดรบพระมหากรณาธคณจากสมเดจพระศรนครนทรา

บรมราชชนนใหเขาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคลและถวายพระพทธรป

ภปร และหนงสอธรรมะ ยงทประทบในนครโลซานน

ในวอชงตน ดซ ประเทศสหรฐอเมรกา ทรงไปทวดไทย วดญวน

วดเขมร วดลงกา ในนวยอรก เสดจไปทวดวชรธรรมปทป เปนตน

ระหวางการไปเยยมวดไทยตางๆ เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเชญชวน

ใหพทธศาสนกชนทงหลายจดตงเปนมลนธสำหรบจดหาภตตาหาร

ถวายพระ มการแตงตงไวยาวจกร หรอชวยเปนอนศาสนาจารยของวด

และสำนกสงฆแตละแหง

วดพระพทธศาสนาธรรมยตในสหรฐอเมรกา ๑๖๑๐ ถนนมดเวย เมองโบลเวย รฐนอรทแคโรไลนา สหรฐอเมรกา

พระพทธศาสนาไดหยงรากลงทแหงน เมอวนท ๙ มถนายน

พ.ศ. ๒๕๓๑ โดยเจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช

สกลมหาสงฆปรณายก ทรงเปนประธานกรรมการอปถมภการสรางวด

ชอวาแคโรไลนาพทธจกรวนาราม

อาณาบรเวณของวดแคโรไลนาพทธจกรวนารามกวา ๕๒ ไรน ม

ชาวไทยถวายใหสำหรบสรางวด เมอครงทพระครพทธมนตปรชา (สมบต

ปวตโต) พระธรรมทตไดรบนมนตใหเดนทางมารวมประชมคณะสงฆ

ธรรมยตในประเทศสหรฐอเมรกา ทวดพทธรตนาราม เคลเลอร รฐเทกซส

และเมอเสรจจากการประชมกไดเดนทางตอมาทรฐนอรทแคโรไลนา

เมอเจาพระคณสมเดจฯ ทรงเมตตารบไว ในพระอปถมภแลว

ไดอาราธนาพระเถรานเถระ พรอมทงเชญคฤหสถ รวมเปนกรรมการ

จดประชมวางโครงการดำเนนงานและจดทอดผาปาสามคคทวดบวรนเวศ

วหาร เพอเปนทนเรมตนการกอสรางอาคารตางๆ ตามลำดบในโครงการ

เชน ศาลาอเนกประสงค ญสส ๘๐ พรรษา เพอใชประโยชนในการ

ประกอบพธทางศาสนา

วดแคโรไลนาพทธจกรวนารามเปนสำนกงานเลขานการคณะสงฆ

ธรรมยตในประเทศสหรฐอเมรการตงแตปนนเปนตนมา จนถงป พ.ศ. ๒๕๓๕

และปพ.ศ. ๒๕๓๙ จนถงปจจบน

แสงธรรมในแดนอาทตยอทย พทธศาสนกชนชาวญปนสวนใหญเปนชนโตและเซนในมหายาน

ซงแตกตางจากมหายานในประเทศไทย หากแตเมอมจดการประชมสดยอด

Buddha-Chapter 5.indd 152-153 11/6/09 10:36:05 AM

เสดจทประทบสมเดจพระศรนครนทราบรม-ราชชนนเมองโลซานนประเทศสวตเซอรแลนด

เสดจเยอนพพธภณฑลฟรกรงปารสประเทศฝรงเศส

เสดจเยอนกรงปารสประเทศฝรงเศส

กรงโรม ประเทศอตาล ในคราวเดนทางไปเปดวดพทธปทปทกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ(แวะกรงโรมวนท๓-๔สงหาคมพ.ศ.๒๕๐๙)

วดพทธปทปกรงลอนดอนประเทศองกฤษ

154 พระผเจรญพรอม 155 พระผเจรญพรอม

ผนำชาวพทธเพอการเผยแผพระพทธศาสนาแหงโลก ทกรงเกยวโต ใน

เดอนเมษายน ป พ.ศ. ๒๕๔๑ เจาพระคณสมเดจฯ กทรงรบนมนต

สอมวลชนตางประเทศเสนอขาววา สมเดจพระสงฆราชของไทย

เปนหนงในผเขารวมประชมทโดดเดน เนองจากเปนครงแรกของ

ประวตศาสตรประเทศไทย ทสมเดจพระสงฆราชผมตำแหนงสงสดในหม

สงฆ เสดจไปทรงรวมประชมยงตางประเทศ

งานประชมครงนมผนำชาวพทธระดบสงจากประเทศในเอเชย

๑๓ ประเทศ ซงรวมถงองคทะไลลามะจากทเบต

สองผนำชาวพทธจากประเทศไทยและทเบต ยามพบกนนอก

ประเทศในฐานะอาคนตกะทงค กยงทกทายกนนงสนทนากนในหอง

รบรองทามกลางบรรยากาศของความอบอนยนด

แมบนเวทใหญ ทามกลางผนำทกประเทศและสอมวลชนทงหลาย

องคทะไลลามะกเสดจขนไปพนมมอนมสการเจาพระคณสมเดจฯ ท

ประทบเปนประธานการประชม และประทานพระสมโมทนยกถา

เปดการประชม ภาพอนอบอนนอบนอมนไดฉายขนไปปรากฏบนจอ

ขนาดใหญทเปนฉากบนเวทดวย

การประชมครงนเปนครงแรกทนกายตางๆ ในพระพทธศาสนาท

กระจดกระจายอยในหลายประเทศ เดนทางมาชมนมกน และทประชม

ไดขอสรปทเปนประโยชนตอการเผยแผพระพทธศาสนาสบไป การ

ประชมครงตอๆ มากไดจดขนในประเทศไทยหลายครง ทรงรบเปน

ประธานจดการประชมสดยอดผนำชาวพทธเพอการเผยแผพระพทธ

ศาสนาแหงโลก ครงท ๒ โดยใหมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยเปนผจด

และการประชมครงท ๔ มอบใหมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลยเปน

เจาภาพ ในป พ.ศ. ๒๔๔๘

นอกจากนยงทรงเปนกรรมการองคกรสดยอดผนำพทธศาสนาโลก

โดยมสำนกงานใหญอยทเมองเกยวโต ประเทศญปนอกดวย

Buddha-Chapter 5.indd 154-155 11/6/09 10:36:06 AM

วนท๑๙พฤศจกายนพ.ศ.๒๕๓๘ทรงวางศลาฤกษวดไทยลมพนทเนปาล

เสดจไปเปนพระอปชฌายในการบรรพชาศากยบตร๗๓รป

ทประเทศเนปาล

ทรงนำผบวชใหมบณฑบาตทเนปาล

156 พระผเจรญพรอม 157 พระผเจรญพรอม

ภาพ: สกล

เกษ

มพนธ

นตย

สารส

ารคด

พระจรยาวตรในตางประเทศ การเสดจไปดการพระศาสนาและประกอบศาสนกจแตละครงลวน

กอใหเกดประโยชนตอพระพทธศาสนาโดยรวม ทรงสนทนาใหคำชแนะ

หลกธรรมแกผไกลบาน ทรงเปนกำลงใจแกหมเหลาทกำลงทำหนาท

เผยแผพระพทธศาสนาในแดนไกล ทรงเปนตวอยางถงความเปนพระผม

ความออนนอม รกษาพระวนย และรกษาศลจรยาวตรไวอยางนาชนชม

ยามไปอยในทหนาวเหนบ ผดกบอากาศในเมองไทยททรงคนเคย

กยงทรงครองจวรตามปกต มเพยงองสะทหนากวาทเคยทรงเทานน

เรองบณฑบาต แมไมใชภาพปกตในทองถนนน แตพระองคกไมได

ละเวนเมอโอกาสอำนวย

การเสวยผกและงดเนอสตว กยงทรงปฏบตเชนเดม แมไปในดนแดนท

ผคนบรโภคเนอสตวตางจากบานเรา และใครๆ กอยากลมลองของแปลกใหม

มผตดตามเสดจไปตางประเทศครงหนงเลาวา ทรงเดนไปตามคนดน

อยางคลองแคลวราวกบไมไดสมผสพน แมทรงเจรญพระชนษาสงวย ยง

ประทบกบพนดนพนหญาไดอยางสบายพระองค และทรงพระเมตตา

หวงใยรถในขบวนเสดจทตามหลงมาแตตดอยกลางลำธาร

ดวยพระวรยะอตสาหะของพระองค พระพทธศาสนาสายเถรวาท

ไดประดษฐานอยางมนคงและเผยแผรงเรองไปในนานาประเทศทวโลก

ไมวาพระองคจะเสดจไปเยอน ณ ผนแผนดนใด พระจรยาวตรของ

พระองคนนงดงาม สมำเสมอ ทรงเปนทชมชมยนดและปลมปตของผท

ไดพบเหน กลนหอมในศลวตรของพระองคนนฟงขจรไปไกล สรางความ

ประทบใจและกอใหเกดเปนความสมพนธอนแนนแฟนในทกมวลมตร

ประเทศทพระองคเสดจไปเยอนจวบเทาทกวนน

ชลพร วรยะวงศชย : เรอง

Buddha-Chapter 5.indd 156-157 11/6/09 10:36:09 AM

พระสงฆและชาวจนถวายการตอนรบ

เมองคนหมงประเทศจน

เมองคนหมงประเทศจน

ทรงลงพระนามสมดเสดจเยยม

เสดจเยอนประเทศจนอยางเปนทางการวนท๒๓มถนายน๒๕๓๖

ในระหวางเสดจเยอนประเทศจน

บรรยากาศการตอนรบในคราวเสดจเยอนประเทศจน

ฯพณฯเจยงเจอหมงถวายการตอนรบททำเนยบประธานาธบด

158 พระผเจรญพรอม 159 พระผเจรญพรอม

Buddha-Chapter 5.indd 158-159 11/6/09 10:36:12 AM

160 พระผเจรญพรอม 161 พระผเจรญพรอม

“...ทกคนทรวมอยในหมคณะ

หรอประเทศชาตเดยวกน ตางตองรบผดชอบ

ตอความผาสกของกนและกนดวยกนทงนน

แตสำหรบผนำนน

ในฐานะทเปนผนำ จำตองปฏบตตนใหเปนเยยงอยางทด

แกผตามหรอผอยในปกครองเปนอนดบแรก

จงจะสมกบทไดชอวาเปนผนำ

ฉะนน ผนำจงอยในฐานะทตอง

รบผดชอบหนกกวาผอนในหมเดยวกน

ดวยเหตนเอง

ในทางพระพทธศาสนาจงเนนการปฏบตธรรม

ของผทเปนผนำหรอผปกครองหมคณะ

หรอประเทศชาตมาก”

ราชธรรมกบการพฒนาสงคม

เสาหลกแหงบวรพทธศาสนา

ล ลวงถงพทธศกราช ๒๕๓๒ ในวนศกรท ๒๑ เดอนเมษายน ณ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวง ไดม

พระราชพธยงใหญประทบในความทรงจำของพทธศาสนกชนทวประเทศ

พระราชพธสถาปนา “สมเดจพระสงฆราช” พระองคท ๑๙

สงฆบดรแหงสงฆมณฑลพระองคปจจบนนนเอง

พระราชพธสถาปนา บรเวณลานนอกกำแพงแกวพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

ดานทศเหนอ มประชาชนรอเฝาทลละอองธลพระบาทขางทางลาด

พระบาทกนเนองแนน

ทชานหนาพระอโบสถตรงกบพระทวารกลาง เหลาบรรพชตจนและ

ญวนนงเรยงราย บนโตะเคยงปผาขาววางพานเครองสกการะทเตรยม

ถวายแดสมเดจพระสงฆราช

Buddha-Chapter 6.indd 160-161 11/6/09 10:37:34 AM

162 พระผเจรญพรอม 163 พระผเจรญพรอม

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรม

ราชนนาถ พรอมพระบรมวงศานวงศ เสดจพระราชดำเนนถงพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม เมอเวลาประมาณ ๑๖.๓๐ น.

ภายในพระอโบสถ บนธรรมาสนศลาหนาฐานพระเบญจาบษบกท

ประดษฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากร ประดบตกแตงดวยแจกน

ดอกบวขาวแซมดวยดอกหนาววตงโตะสลกลายปดทอง ปดวยผาขาว

วางพานพระมหาสงขทกษณาวฏ พรอมดวยเครองยศสมณศกด

ประกอบดวยพระสพรรณบฏวางบนพานแวนฟากลบบว ครอบดวย

ผาคลมปกดนทอง

ใบกำกบพระสพรรณบฏและใบประกาศพระบรมราชโองการ

สถาปนาสมเดจพระสงฆราช วางทขอบพานกลบบว พระตราตำแหนง

สมเดจพระสงฆราช วางบนตะลมมก พดยศ ไตรแพรวางบนตะลมมก

บาตรพรอมดวยฝาและเชงบาตรรมปด

ตรงขามทประทบ พระสงฆ ๑๓๖ รปนงสงบนงรอเวลาเจรญ

ชยมงคลคาถา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ให

เจาพนกงานอาลกษณกองประกาศต สำนกเลขาธการคณะรฐมนตร

อานประกาศกระแสพระบรมราชโองการสถาปนาสมเดจพระสงฆราช

ความตอนหนงวา

“บดนเปนทประจกษแลววา สมเดจพระญาณสงวรฯ เปนผเจรญยง

ดวยพรรษายกาล รตตญญมหาสถาวรธรรม ยนดในเนกขมมปฏบต

เปนอจลพรหมจรยาภรตยงยนชานาน ดำรงมนในศลสมาธปญญามได

เสอมถอย มจรยาวตรสำรวมเรยบรอย ไมหวนไหวตอโลกามส เปนพหล-

ศรตบณฑตผทรงปรชาญาณลกซงแจมใส รอบรในพระไตรปฎกธรรม

วสารท สามารถวจยวจารณธรรมนำมาแสดงไดถกตองเทยงตรงบรสทธ

บรบรณ เกอกลสงเคราะหพทธบรษทโดยเสมอหนาเปนอเนกประการ

ไดเปนครและอปธยาจารยของมหาชนมากมาย มศษยานศษยแพรหลาย

ไพศาล เปนทเคารพสกการแหงมวลพทธศาสนกบรษททวสงฆมณฑล

ตลอดจนอาณาประชาราษฎรทวไป สมควรจะไดสถาปนาขนเปนสมเดจ

พระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ประธานาธบดแหงสงฆมณฑล

เพอเปนศรศภมงคลแดพระบวรพทธศาสนาสบไป”

ราชทนนามพเศษ พระนามตามจารกในพระสพรรณบฏ คอ “สมเดจพระญาณสงวร

บรมนรศรธรรมนตภบาล อรยวงศาคตญาณวมล สกลมหาสงฆปรณายก

ตรปฎกปรยตตธาดา วสทธจรยาธสมบต สวฑฒนภธานสงฆวสต ปาวจนต

ตมพสาร สขมธรรมวธานธำรง วชรญาณวงศววฒ พทธบรษทคารวสถาน

วจตรปฏภาณพฒนคณ วบลสลาจารวตรสนทร บวรธรรมบพตร สรรพคณศร

มหาปธานาธบด คามวาส อรณยวาส สมเดจพระสงฆราช”

แตพระนามทใชกนทวไป ไดแก “สมเดจพระญาณสงวร สมเดจ-

พระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก”

คำวา “สมเดจพระญาณสงวร” เปนราชทนนามททรงไดรบพระกรณา

โปรดสถาปนาเปนสมเดจพระราชาคณะในป พ.ศ.๒๕๑๕ มความหมายวา

ผสำรวมในญาณคอความร

ราชทนนามนพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ได

พระราชทานสถาปนาแกพระเถระผทรงคณทางวปสสนาธระเทานน

คอ สมเดจพระญาณสงวร (สก) ในป พ.ศ. ๒๓๕๙ เมอทรงไดรบ

สถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชในป พ.ศ. ๒๓๖๓ จากนนตำแหนง

Buddha-Chapter 6.indd 162-163 11/6/09 10:37:34 AM

164 พระผเจรญพรอม 165 พระผเจรญพรอม

“สมเดจพระญาณสงวร” กไมปรากฏวามพระเถระรปใดไดรบพระราชทาน

สถาปนาอกเลย จนถงเจาพระคณสมเดจฯ นบเปนเวลาหางกนนานถง

๑๕๒ ป

สำหรบสมเดจพระสงฆราชพระองคท ๑๙ เมอทรงไดรบพระราชทาน

สถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราช ราชทนนามของพระองคยงคงเปน

เชนเดม และยงทรงเปนสมเดจพระสงฆราชพระองคแรกทมได

เปนพระบรมวงศานวงศ แต ไดรบพระราชทานราชทนนามพเศษ

เฉพาะพระองค ไมไดใชพระนาม สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ ดงทเคย

ปฏบตกนสบมา เชน สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช

(วาสน วาสโน) เปนตน

พดยศพเศษ เมออาลกษณอานประกาศสถาปนาสมเดจพระสงฆราชพระองคใหม

จบแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวถวายนำพระมหาสงขทกษณาวฏ

แดสมเดจพระสงฆราช ถวายพระสพรรณบฏ ถวายพระตราตำแหนง

สมเดจพระสงฆราช ถวายพดยศ เครองยศสมณศกดรวม ๑๙ รายการ

สำหรบพดยศนน เปนของประจำตำแหนงสมเดจพระสงฆราช ซงม

โดยเฉพาะอยแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแดสมเดจ

พระสงฆราชทกพระองค ใชถอเลมเดยวกนมาแตอดต

ลกษณะเปนพดแฉกทรงพมขาวบณฑ พนตาดขาวลกคนลายสลบ

พนตาดทองปกลายกนกดวยดนเลอม ลายกลางปกเปนรปพระมหามงกฎ

ดามเปนงา ทคอแกะเปนรปพรหม สนแกะสลกเปนบวกลม ยอดงาแกะ

เปนรปพระมหามงกฎ

หากแตพดยศทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานแด

สมเดจพระญาณสงวร ในโอกาสสถาปนาขนเปนสมเดจพระสงฆราช

พระองคน โปรดฯ ใหทำขนใหม พระราชทานใหเปนกรณพเศษ

เปนพดแฉกทรงพมขาวบณฑพนตาดเหลอง สลบตาดขาว ปกดน

เลอมทองแรง ลายกามปรดรอยใบเทศ ใจกลางปกเปนชอใบเทศแฉก

๙ กลบ ดามงา คอแกะเปนรปเทพนม สนแกะเปนบวกลม ยอดแกะเปน

ฉตร ๓ ชน และมตราพระราชลญจกรอยตรงกลางพดยศนน

ตอมาในวาระทเจาพระคณสมเดจฯ มพระชนษาครบ ๘๐ ป (พ.ศ.

๒๕๓๖) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกไดพระราชทานพดแฉกงาพเศษ

ประดบพลอยแด เจาพระคณสมเดจฯ พดแฉกงาประดบพลอยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะพระราชทานแดสมเดจพระสงฆราช

เพยงบางพระองค

โดยปกตพดแฉกงาพเศษมโอกาสใชไมมากนก คอใชในพระราชพธ

ถอนำพระพพฒนสตยา และวนรบพระราชทานผาพระกฐนหลวง

หนาทสำคญตอสถาบนพระมหากษตรย พระเกยรตคณของเจาพระคณสมเดจฯ เปนทตระหนกมาชานาน

วาทรงไวซงพระปรยตธรรม และถงพรอมดวยพระจรยาวตรอนบรสทธ

ทรงมความร ในหลกศาสนาอยางลกซง เปนแบบอยางทดและเปนท

เคารพของเหลาพทธบรษท

ดวยเหตน ในการทรงผนวชของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ป พ.ศ. ๒๔๙๙ พระอปชฌาย คอ สมเดจพระวชรญาณวงศ สมเดจ-

พระสงฆราช ทรงเลอกใหเจาพระคณสมเดจฯ ซงทรงดำรงสมณศกดท

พระโศภนคณาภรณในขณะนน เปนพระอภบาลหรอพระพเลยงของภกษ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ระหวางเสดจประทบ ณ วดบวรนเวศวหาร

Buddha-Chapter 6.indd 164-165 11/6/09 10:37:35 AM

166 พระผเจรญพรอม 167 พระผเจรญพรอม

และทรงปฏบตสมณธรรมเปนเวลา ๑๕ วน

พล.ต.อ.วสษฐ เดชกญชร อดตนายตำรวจประจำพระราชสำนก

เลาถงการปฏบตธรรมและพระสมาธในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ในหนงสอ “สองธรรมราชา” วา

“คงทราบอยแลววา เมอทรงพระผนวชอยวดบวรนเวศดเหมอนจะ

๒ อาทตยเศษเทานนเอง ไมทรงมเวลามากนก แตผมเชอวาทานทรง

ขนตนถกและไดครทมความสามารถ ครรปนคอ สมเดจพระญาณสงวร

ทานเปนพระพเลยงพระเจาอยหวในขณะประทบอยทวดบวรฯ เพราะ

ฉะนนไดครธรรมทเรยกวา ‘ชนยอดสดของเมองไทย’ “

เจาพระคณสมเดจฯ ยงประทานสมภาษณแกหนงสอฉบบเดยวกนน

เกยวกบพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ระหวางการผนวชเปนพระภกษวา

“ไดมความรสกวาพระภกษพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะไดทรง

พระผนวชตามพระราชประเพณอยางเดยวเทานนหามได แตทรงพระ

ผนวชดวยพระราชศรทธาทตงมนในพระพทธศาสนาอยางแทจรง มได

ทรงเปนบคคลจำพวกทเรยกวา ‘หวใหม’ ไมเหนศาสนาเปนสำคญ…

“ตวอยางเชน เมอเสดจฯ ไปทงในและนอกวด ไมทรงสวมฉลอง

พระบาท เสดจฯ ไปดวยพระบาทเปลาทกหนแหง ทรงปฏบตกจวตร

ตางๆ อยางสมบรณ ทรงรกษาเวลา เมอตระฆงลงโบสถทกเชาเยน

เวลา ๘.๐๐ น. และเวลา ๑๗.๐๐ น. กจะเสดจลงโบสถทนท…”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระราชศรทธาในพระพทธ

ศาสนาเปนพนเดมอยแลว ดวยทรงไดรบการอบรม “ปลกฝง” จาก

สมเดจพระราชชนนมาแตครงยงทรงพระเยาว ฉะนนเมอทรงได “ครด”

มาชวยดแล “หนอพระธรรม” จงเตบโตแขงแรง เปนพระมหากษตรย

ผ “ครองแผนดนโดยธรรม”

ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๒๑ เจาพระคณสมเดจฯ กไดทำหนาทสำคญ

คลายคลงกนนอก

เมอสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมารทรงผนวช

เสดจมาประทบ ณ วดบวรนเวศวหารเปนเวลา ๑๕ วนเชนกน เจาพระคณ

สมเดจฯ ขณะนนทรงดำรงสมณศกดท สมเดจพระญาณสงวร ทรงไดรบ

อาราธนาใหเปนพระราชกรรมวาจาจารย และทำหนาทเปนพระอาจารย

ถวายพระธรรมวนยตลอดระยะเวลาททรงผนวช

ทรงปฏบตหนาทเหลานโดยเรยบรอยและสมบรณครบถวนเปนอยางด

ถวายพระธรรมเทศนาในพระราชพธสำคญ เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเปนทเคารพนบถอของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวตลอดมา และไดทรงรบหนาทถวายพระธรรมเทศนาและ

ถวายธรรมกถาแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ และพระบรมวงศานวงศอยเนองๆ รวมทงพระราชพธ

สำคญตางๆ เชน

ทรงเปนผถวายพระธรรมเทศนาพระมงคลวเสสกถา ในงานพระราช

พธเฉลมพระชนมพรรษาป พ.ศ. ๒๕๐๗ และไดถวายสบตอจากสมเดจ

พระสงฆราช (วาสน) ตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๕ เปนตนมา

พระมงคลวเสสกถา เปนเทศนาพเศษอยางหนง ซงพรรณนาถง

พระราชจรรยาของสมเดจพระเจาแผนดนเพอจะไดทรงพจารณา

เกดพระปตปราโมทย แลวทรงบำเพญราชธรรมนนยงๆ ขน เปนการ

อปถมภพระราชจรรยาใหถาวรไพบลย

ในป พ.ศ. ๒๕๒๘ ทรงเปนผอานพระอภธรรมนำพระบรมศพสมเดจ

พระนางเจารำไพพรรณ พระบรมราชนในรชกาลท ๗ ในกระบวน

Buddha-Chapter 6.indd 166-167 11/6/09 10:37:35 AM

168 พระผเจรญพรอม 169 พระผเจรญพรอม

พระราชอสรยยศ สพระเมรมาศ ณ ทองสนามหลวง

และอกครงในป พ.ศ. ๒๕๓๙ ทรงเปนผอานพระอภธรรมนำกระบวน

พระราชอสรยยศเชญพระโกศพระบรมศพ สมเดจพระศรนครนทรา

บรมราชชนน จากพระบรมมหาราชวงสพระเมรมาศทองสนามหลวง

และถวายพระธรรมเทศนา

เมอวนท ๑๐ มถนายน ป พ.ศ. ๒๕๓๙ ทรงเปนประธานสงฆเจรญ

พระพทธมนตในพระราชพธฉลองสรราชสมบตครบ ๕๐ ป กาญจนาภเษก

ณ พระทนงจกรมหาปราสาท

จะเหนไดวา ทรงแสดงพระธรรมในโอกาสสำคญมาตงแตกอนจะ

ทรงไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราช และเมอไดรบการสถาปนาแลว

พระองคกยงทรงทำหนาทสำคญนสบเนองตอไป

สองราชาผเกอกลกน ไมเพยงแตเจาพระคณสมเดจฯ จะไดรบความไววางพระราชหฤทย

ในการปฏบตหนาท ในพระราชพธสำคญๆ เทานน หากแตโดยสวน

พระองคแลว ทรงมความผกพนใกลชดและเปนทเคารพนบนอบของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

รวมทงพระบรมวงศานวงศทกพระองค ซงในโอกาสเจรญพระชนมาย

ครบรอบปตางๆ จะเสดจฯ มาบำเพญพระราชกศลทวดบวรนเวศวหาร

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชศรทธาในเจาพระคณสมเดจฯ

อยางยง มกจะเสดจฯ มาเปนการสวนพระองคอยเสมอ โดยเฉพาะ

เวลาคำ จะทรงขบรถดวยพระองคเอง พรอมดวยสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ มายงวดบวรนเวศวหารเพอสนทนาธรรมและบำเพญ

พระราชกศล

นอกจากน ในเวลาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจ

พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจแปรพระราชฐาน ไมวาจงหวดใด

กจะทรงอาราธนาเจาพระคณสมเดจฯ ไปดวย เชน เสดจแปรพระราชฐาน

ไปประทบทพระตำหนกภพงคราชนเวศน จงหวดเชยงใหมในเดอน

มกราคมทกป กจะทรงอาราธนาเจาพระคณสมเดจฯ ไปประทบทสำนกสงฆ

ดอยปยซงอยหางจากพระตำหนกภพงคราชนเวศนขนไปขางบน เพอทรง

บำเพญพระราชกศลและสนทนาธรรมกบพระองค

แรกเรมสำนกสงฆดอยปยมเพยงกฏไมสง ๒ ชนหลงเดยว มบนได

อยดานนอก เวลาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ เสดจฯ ขนไปสนทนาธรรมกบเจาพระคณสมเดจฯ

จะทรงถอดฉลองพระบาทไวขางลาง และทรงมปจฉาวสชนาขอธรรมกบ

เจาพระคณสมเดจฯ เปนการสวนพระองคเปนเวลานาน

ความสงบสงดและธรรมชาตอนสดชน สำหรบคนทวไปคงชวยใหได

พกผอนคลายความตงเครยดจากการงานหรอความวนวายในเมอง แต

สำหรบเจาพระคณสมเดจฯ แลว หนาทของพระไมมวนหยด พระองคยงเสดจ

ตามขนบนไดทางเดนทลาดลงจากสำนกสงฆดอยปย มาทหมบานแมว

เพอรบบาตร และในบางโอกาสกไดเสดจเยยมเยยนสำนกสงฆและวด

ในบรเวณใกลเคยง รวมทงสนทนากบชาวบานกลมตางๆ

เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ กลบกรงเทพฯ เจาพระคณ

สมเดจฯ กเสดจกลบมาปฏบตศาสนกจดานอนๆ ของพระองค เชน

วนจกร เจาพระคณสมเดจฯ จะเสดจไปทวดญาณสงวราราม จงหวด

ชลบร เปนประจำทกป เพอบำเพญพระกศลวนแผนดนไทย

วดญาณสงวรารามน เจาพระคณสมเดจฯ ทรงดำรทจะสรางถวาย

สมเดจพระมหาบรพกษตรยาธราชเจาและพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

Buddha-Chapter 6.indd 168-169 11/6/09 10:37:36 AM

ในพธสมโภชหรณยบฏ ทพระสาสนโสภณ ณ วดบวรนเวศฯ

ทรงเปนพระอภบาล ครงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงผนวช โดยสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศทรงเปน พระราชอปชยาจารย

ทรงรบพระราชทานถวายพดยศจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในพระราชพธสถาปนาสมเดจพระสงฆราช

170 พระผเจรญพรอม 171 พระผเจรญพรอม

ดวยทรงสำนกในพระมหากรณาธคณของพระองคทาน คณะผสราง

วดญาณสงวราราม ในความอปถมภของเจาพระคณสมเดจฯ จงรวมกบ

ประชาชนชาวไทยสรางสงอนเปนปชนยทสำคญขนหลายประการ

ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

พรอมทงพระราชโอรสและพระราชธดาทกพระองค ทรงพระมหากรณา

รบคำกราบบงคมทลเชญเสดจพระราชดำเนนไปประกอบพธตางๆ เชน

การวางศลาฤกษ การตดลกนมตอโบสถ

สถานทแหงนจงเปนเหมอนอนสรณแหงความกตญญตาของ

เจาพระคณสมเดจฯ ทมตอสถาบนพระมหากษตรย และพระมหา

กรณาธคณทมตอเจาพระคณสมเดจฯ

หากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทราบถงพระดำรในงาน

พระกศลตางๆ ของเจาพระคณสมเดจฯ ทรงพระกรณาสนบสนนอปถมภ

ทกครง ไมวาจะเปนการบรรพชากลบตรศากยะทเนปาล การสรางหรอ

ซอมแซมวดวาอาราม เปนตน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงฟงแถบบนทกเสยงการบรรยาย

ธรรมตางๆ ของเจาพระคณสมเดจฯ อยเสมอ และหากทรงทราบวาผใด

กำลงศกษาปฏบตธรรมอยกจะทรงมอบแถบบนทกเสยงเจาพระคณ

สมเดจฯ ให และยงทรงแนะวธการฟงดวย เชน กรณทผหนงกราบทลวา

เจาพระคณสมเดจฯ พดเปนชวงๆ ฟงไมสนก พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ตรสวา อยาคดไปกอนวาเจาพระคณสมเดจฯ จะพดวาอยางไร ถาเจา

พระคณสมเดจฯ หยดกใหหยดดวย เมอผนนนำไปปฏบตตามกพบวา

แถบบนทกเสยงนนเปนมวนทดทสดมวนหนง

...

ครงหนงทดอยปย เจาพระคณสมเดจฯ ทรงทราบขาววาพระบาท

Buddha-Chapter 6.indd 170-171 11/6/09 10:37:37 AM

172 พระผเจรญพรอม 173 พระผเจรญพรอม

สมเดจพระเจาอยหวประชวรหนก เสดจฯ รบการรกษาพระองคใน

โรงพยาบาล ทนทนนเจาพระคณสมเดจฯ ทรงหนไปทางทศทตงของ

กรงเทพฯ และทรงหลบพระเนตรเจรญพระเมตตาและเปนกำลงพระราช

หฤทยแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

เมอเจาพระคณสมเดจฯ เสดจรบการรกษาในโรงพยาบาล พระบาท

สมเดจพระเจาอยหวกทรงจดหาแพทยและยาอยางดทสดถวาย รวมถง

เสดจฯ เยยมพระอาการและอาราธนาให “พระอาจารยตองชวยพระองค

เอง” ซงเจาพระคณสมเดจฯ กทรงรบอาราธนา

นคอ สองราชาทรงธรรม…ผเปนมงขวญของประชาชนคนไทย

ทรงงานใกลชด “สมเดจยา” สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน หรอ “สมเดจยา” ของประชาชน

ทรงใฝพระราชหฤทยศกษารอบรหลกธรรมในพระพทธศาสนาอยางลกซง

และมพระราชประสงคใหประชาชนคนไทยประพฤตปฏบตตามคำสอน

ในพระศาสนาทตนศรทธานบถอ เพอใหเกดความสงบสข มความเออเฟอ

เผอแผตอกน

สมเดจยาจงทรงอาราธนาเจาพระคณสมเดจฯ ใหเผยแผสาระ

ทางพระพทธศาสนาดวยการใชคำงายๆ เพอวาประชาชนทวไปจะได

ทำความเขาใจและประยกตใชในชวตประจำวน เชน การจดรายการ

“การบรหารทางจต” ทางสถานวทย อส ซงเจาพระคณสมเดจฯ เปน

ผดำเนนรายการ หรอการเรยบเรยงหนงสอหลกธรรมขนมาใหม

หนงในหนงสอททรงสนพระราชหฤทยเปนอยางมากและทรง

ปรารถนาจะใหคนทวไปไดศกษากคอ มลนทปญหา หนงสอรวบรวม

หวขอปจฉาวสชนาทางธรรมระหวางพระนาคเสนเถรกบพระเจามลนท

ทมการใชอปมาในกระบวนการวสชนาพระธรรมวนยเพอใหเขาใจงาย

โดยเฉพาะขอธรรมทลมลก ทรงอานศกษาหนงสอเลมนโดยละเอยด

จรงจง แตละหนาหนงสอทรงขดเสนใตบนทกหมายเหตสาระสำคญ

รวมทงคำแปลคำศพทบาลเปนภาษาไทย องกฤษ และฝรงเศสไว

หนงสอเลมนมคำบาลแทรกอยเปนระยะแบบทำนองเทศนสมยเกา

และคำศพททเรยงตดตอกนยาวเพยงเพอโวหารลลานน กทำใหเขาใจยาก

สมเดจยาจงทรงอาราธนาเจาพระคณสมเดจฯ ปรบปรงตดคำบาลและ

คำศพทออกเสยบางโดยยงรกษาสาระไวครบถวน ชวนอาน และสามารถ

เขาใจในพระธรรมวนยทยกขนปจฉาวสชนาไดถนดยงขน

จากนนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดพมพหนงสอมลนทปญหา

ฉบบปรบปรงน แจกจายในวโรกาสททรงมพระชนมพรรษาครบ ๗ รอบ

ตอมาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวกไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจด

พมพเปนพระราชานสรณในงานพระราชพธถวายพระเพลงพระบรมศพ

สมเดจยา เมอวนท ๑๐ มนาคม พ.ศ. ๒๕๓๙ อกครงหนง

นอกจากมลนทปญหาแลว ยงมเรองพระพทธเจาทรงสงสอนอะไร

ศล พรหมวหาร ๔ วธปฏบตใหถกตองทางธรรมะ และอนๆ อก

การทรงงานของสมเดจยากบเจาพระคณสมเดจฯ นน เปนลกษณะ

การทรงงานรวมกน โดยการสงเอกสารลายพระหตถตรวจแกตนฉบบ

ผานคณขวญแกว วชโรทย ซงสมเดจยาตรสชมเสมอวา เจาพระคณ

สมเดจฯ เขยนเรองยากใหเปนเรองงายไดด ดงลายพระราชหตถทวา

“ศล ททานเจาคณสาสนโสภณเขยน ฉนไดอานหลายครงแลว เหน

วาดมาก”

“คำนำสำหรบหนงสอเรอง ศล นนกดแลว จดการพมพได ทานเจาคณ

สาสนฯ ทานเขยนดจรงๆ”

Buddha-Chapter 6.indd 172-173 11/6/09 10:37:37 AM

174 พระผเจรญพรอม 175 พระผเจรญพรอม

“เรยนทานเจาคณสาสนฯ วาททานไดกรณาเขยนหนงสออยาง

มากมายตามความเหนของฉนนน ทานทำประโยชนมากสำหรบคนทวไป”

เมอทรงตรวจแกและอานทานจนสมบรณพรอม จงโปรดใหจดพมพ

เผยแพรสประชาชนทวไป

ตอนรบอาคนตกะจากตางแดน ในฐานะประมขแหงสงฆ ทรงเปนตวแทนของศาสนจกรในการ

ตอนรบอาคนตกะจากนานาประเทศทมาเยอนประเทศไทยอยเสมอ ไมวา

จะเปนผนำประเทศหรอผนำดานศาสนาและความเชออนๆ

สวนหนงของการตอนรบอาคนตกะจากตางประเทศ ไดแก

พ.ศ. ๒๕๑๐ รบเสดจเจาชายฟลป ดยกแหงเอดนบะระ สหราช

อาณาจกร ตอนรบองคทะไลลามะ และประธานาธบดแหงอนเดยในป

เดยวกนน

พ.ศ. ๒๕๑๕ ตอนรบองคทะไลลามะ แหงทเบต

พ.ศ. ๒๕๓๔ เลขาธการคณะสงฆ พระลามะผใหญจากภฏานเขาเฝา

ถวายสกการะ

พ.ศ. ๒๕๓๖ ตอนรบองคทะไลลามะ ณ พระอโบสถวดบวรฯ

ตอนรบ ฯพณฯ พว นาราซมหะ ราว นายกรฐมนตรอนเดย และนางเลย

บทรอสกาหล ภรยาเลขาธการองคการสหประชาชาต

พ.ศ. ๒๕๓๖ อารคบชอปอลแบรโต ตรคารโก เอกอครสมณทต

วาตกน เฝากราบทลลาในโอกาสพนวาระ

พ.ศ. ๒๕๓๖ ถวายการตอนรบเจาชายฟลปปแหงเบลเยยม

ในโอกาสตางๆ กมกจะมคณะสงฆจากเนปาล และเมยนมาร เปนตน

เขาเฝาถวายสกการะ ดวยทรงมมตรไมตรอนดตอคณะสงฆประเทศเหลาน

จากททรงเคยเสดจไปอปสมบทพระภกษ หรอเคยใหความชวยเหลอใน

ยามประชาชนและคณะสงฆ ในประเทศเหลานนประสบปญหาภย

ธรรมชาต เชน ครงลาสดป พ.ศ. ๒๕๕๑ พายนารกสถลมจากชายฝง

อาวเบงกอลจนถงเมองหงสาวด เจาพระคณสมเดจฯ กทรงประทาน

วโรกาสให พระดอกเตอรอาชน ญาณสสระ ตวแทนประธานสงฆสภา

แหงเมยนมาร และประธานโครงการชวยเหลอผประสบภยกรณ

เกดเหตการณพายไซโคลนนารกสพดถลมประเทศเมยนมารเขาเฝา

รบประทานปจจยจำนวน 1 ลาน ๓ แสนบาท และเครองอปโภคบรโภค

กวาสบคนรถยเอมซ และเครองบน 2 เทยวบน เพอชวยเหลอพระสงฆ

พทธศาสนกชนและประชาชนในเมยนมาร

อนทจรงเจาพระคณสมเดจฯ ทรงมโอกาสตอนรบอาคนตกะจาก

ตางประเทศหรอเอกอครราชทตประจำประเทศไทยบอยครง กอนทจะ

ทรงไดรบการสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราช

พระองคทรงมมตรภาพทนาประทบใจกบองคทะไลลามะ ประมข

ของทเบต คราวทองคทะไลลามะเสดจเยอนประเทศไทยครงแรก ในป

พ.ศ. ๒๕๑๐ ไดเสดจเยอนวดบวรนเวศวหารดวย ในโอกาสนนพระองค

ไดถวายคำแนะนำในการปฏบตสมาธกรรมฐานแบบเถรวาทใหแกองค

ทะไลลามะ

องคทะไลลามะเปนประมขแหงนกายวชรยานของทเบต ทรงอธบายถง

สาระแหงชวตคลายกนกบเถรวาท เพราะพระพทธศาสนาทงสองนกาย

มตนตอทมาจากพระบรมศาสดาองคเดยวกนนนเอง

ในคราวเสดจเยอนประเทศไทยเปนครงท ๔ ป พ.ศ. ๒๕๓๖ โดยเปน

แขกรบเชญของเจาพระคณสมเดจฯ และทรงประทบแรมทวดบวรนเวศ

วหาร เมอทรงพบกนในพระอโบสถ องคทะไลลามะตรสทกทายพระองค

Buddha-Chapter 6.indd 174-175 11/6/09 10:37:38 AM

176 พระผเจรญพรอม 177 พระผเจรญพรอม

วา “พชายคนโตของขาพเจา”

แมในยามพบปะกนนอกประเทศ คอในการประชม The First World

Buddhist Propogation Conference หรอการประชมสดยอดผนำ

ชาวพทธเพอการเผยแผพระพทธศาสนาแหงโลกครงทหนง ทประเทศ

ญปน ในป พ.ศ. ๒๕๔๑ ขณะทเจาพระคณสมเดจฯ เสดจขนกลาวบนเวท

ภาพบนจอขนาดใหญทตงบนเวทกฉายใหเหนองคทะไลลามะซงไดรบ

รางวลโนเบลสาขาสนตภาพเมอป พ.ศ. ๒๕๓๒ เสดจขนเวทนมสการ

เจาพระคณสมเดจฯ เฉพาะพระพกตรอยางนอบนอม

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงดำเนนบทบาทผนำดานจตใจของประเทศท

เปนศนยกลางพระพทธศาสนาอยางประเทศไทยในเวทโลกอยางสมศกดศร

สมเดจพระสงฆราชผทรงงานหนก เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเปนสมเดจพระสงฆราชของประเทศไทยมา

จนถงปจจบน พ.ศ. ๒๕๕๒ รวมทงสน ๒๐ ป ทรงดแลกจการพระพทธ

ศาสนาทกๆ ดาน ไมเวนแมแตการเชอมโยงพระพทธศาสนากบสงคม

และประเทศชาตอยางเปนรปธรรมดวยพระเมตตาทเปยมลนในพระทย

พระองคทรงบรหารการพระศาสนาโดยมพระธรรมวนยเปนหลก

ตามแบบแผนทปฏบตกนมา และยงทรงประยกตใหเหมาะสมกบยคสมย

ปจจบน ทรงสนบสนนการศกษาพระพทธศาสนาทงดานปรยตและปฏบต

ทงในประเทศและตางประเทศ

สมยทพระองคมพระพลานามยแขงแรง ทรงแสดงธรรมเทศนา

พเศษและมงคลวเสสกถาเฉพาะพระพกตรพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

แลว ยงเสดจมาแสดงธรรมทพระอโบสถในวนธรรมสวนะ และเสดจ

ไปแสดงธรรมและอบรมจตตภาวนา ณ ตก สว ธรรมนเวศ ในวดบวร

นเวศวหารเปนประจำดวย

นอกจากนยงทรงประทานพระโอวาทและพระธรรมคตเตอนใจ

พทธศาสนกชนในโอกาสตางๆ ประทานพระพรปใหมแกประชาชน

ชาวไทยในคนวนสนปของทกป รวมทงวนสำคญทางศาสนา เชน

วนวสาขบชา และเผยแพรพระนพนธอนทรงคณคาตางๆ อกมากมาย

พระองคทรงมพระภารกจในการชำระอธกรณสำคญๆ หลายเรอง

แตละเรองลวนเปนทสนใจของพทธศาสนกชน โดยเฉพาะเรองททำให

เกดการวพากษวจารณวาเปนเหตใหศาสนาเสอม แตพระองคกไดม

พระลขตออกมาตกเตอนผทเปนตนเหตของเรองดวยพระเมตตา ทรงเชอมน

วาพระพทธศาสนามไดถงกาลเสอม หากแตเปนตวบคคลตางหากทม

จตใจเสอมจากความด

แมเมอพระองคประทบรบการรกษาในโรงพยาบาลเนองดวยพระ

พลานามยไมแขงแรงนก กยงทรงตดตามและทราบถงความเปนไป

ในเรองตางๆ ทงฝายพทธจกรและอาณาจกรอยตลอดเวลา ผใกลชด

จะทราบวาพระองคมไดทรงละวางจากพระธรรมวนยททรงยดถอมา

ตลอดชวตแมในยามประชวร

ทกครงทเสดจกลบมาวดบวรนเวศวหาร เพอทรงลงอโบสถฟงพระ

ปาฏโมกขรวมกบคณะสงฆ ตลอดจนทรงรวมกจกรรมในวนสำคญทาง

พระพทธศาสนากบทางวด พระภกษสามเณรในวดบวรฯ และประชาชน

รอบๆ วด จะยนดปรดามารบเสดจอยางเนองแนน

ทรงเปนศนยรวมแหงจตใจของพทธศาสนกชนทวประเทศ

และเปน “เสาหลก” ทอทศตนเพอพระพทธศาสนาและประชาชน

อยางแทจรง

ชลพร วรยะวงศชย : เรอง

Buddha-Chapter 6.indd 176-177 11/6/09 10:37:38 AM

178 พระผเจรญพรอม 179 พระผเจรญพรอม

สมเดจพระสงฆราชแหงกรงรตนโกสนทร ตำแหนง “สมเดจพระสงฆราช” มมาตงแตสมยกรงสโขทย

เปนราชธาน เรอยมาจนถงกรงรตนโกสนทรในปจจบน เปน

ตำแหนงสงสดในการบรหารปกครองพระสงฆ นนคอ เปนองค

ประมขของคณะสงฆทวราชอาณาจกร โดยพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดแตงตง หรอ “สถาปนา”

ทำเนยบสมเดจพระสงฆราช กรงรตนโกสนทร

๑. สมเดจพระสงฆราช (ศร)

วดระฆงโฆสตาราม พ.ศ. ๒๓๒๕ - ๒๓๓๗

๒. สมเดจพระสงฆราช (สก)

วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ พ.ศ. ๒๓๓๗ - ๒๓๕๙

๓. สมเดจพระสงฆราช (ม)

วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ พ.ศ. ๒๓๕๙ - ๒๓๖๒

๔. สมเดจพระสงฆราช “ญาณสงวร” (สก ญาณสงวร)

วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ พ.ศ. ๒๓๖๓ - ๒๓๖๕

๕. สมเดจพระสงฆราช (ดอน)

วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ พ.ศ. ๒๓๖๕ - ๒๓๘๕

๖. สมเดจพระสงฆราช (นาค)

วดราชบรณะราชวรวหาร พ.ศ. ๒๓๘๖ - ๒๓๙๒

๗. สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม พ.ศ. ๒๓๙๔ - ๒๓๙๖

๘. สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณ

วดบวรนเวศวหาร พ.ศ. ๒๔๓๔ - ๒๔๓๕

๙. สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช

(สา ปสสเทโว) วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พ.ศ. ๒๔๓๖ - ๒๔๔๒

๑๐. สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส

วดบวรนเวศวหาร พ.ศ. ๒๔๕๓ - ๒๔๖๔

๑๑. สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงชนวรสรวฒน

วดราชบพธสถตมหาสมาราม พ.ศ. ๒๔๖๔ - ๒๔๘๐

๑๒. สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช

(แพ ตสสเทโว) วดสทศนเทพวราราม

พ.ศ. ๒๔๘๑ - ๒๔๘๗

๑๓. สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ

(ม.ร.ว.ชน นภวงศ) วดบวรนเวศวหาร

พ.ศ. ๒๔๘๘–๒๕๐๑

๑๔. สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช

(ปลด กตตโสภโณ)

Buddha-Chapter 6.indd 178-179 11/6/09 10:37:39 AM

180 พระผเจรญพรอม 181 พระผเจรญพรอม

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม พ.ศ. ๒๕๐๓ - ๒๕๐๕

๑๕. สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช

(อย ญาโณทโย) วดสระเกศราชวรมหาวหาร

พ.ศ. ๒๕๐๖ - ๒๕๐๘

๑๖. สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช

(จวน อฏาย) วดมกฏกษตรยาราม

พ.ศ. ๒๕๐๘ - ๒๕๑๔

๑๗. สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช

(ปน ปณณสร) วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พ.ศ. ๒๕๑๕ - ๒๕๑๗

๑๘. สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช

(วาสน วาสโน) วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พ.ศ. ๒๕๑๗ - ๒๕๓๑

๑๙. สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช

สกลมหาสงฆปรณายก (เจรญ สวฑฒโน)

วดบวรนเวศวหาร พ.ศ. ๒๕๓๒ - ปจจบน

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ และสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาจฬาภรณวลยลกษณ ทรงเขาเฝาสมเดจพระสงฆราช

ทรงเปนประธานเจรญพระพทธมนตถวายพระราชกศล แดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ณ พทธมณฑล วนท ๕ มถนายน ๒๕๔๙

ในวโรกาสทสมเดจพระเจาพนางเธอฯ เจรญพระชนมาย ๘๐ พรรษา

Buddha-Chapter 6.indd 180-181 11/6/09 10:37:41 AM

182 พระผเจรญพรอม 183 พระผเจรญพรอม

อารคบชอปซลวาตอเร เบนนคคโอ อครศาสนทตแหงวาตกนประจำ ประเทศไทยพรอมคณะ เชญสมณสาสน ของสมเดจพระสนตะปาปามาถวาย เจาพระคณสมเดจฯ วนท ๒๒ พฤษภาคม ๒๕๔๙

พระธรรมสงหบราจารย (หลวงพอจรญ) เขาเฝาถวายสกการะเนองในการฉลองพระชนษา ๙๐ ป

ณ โรงพยาบาลจฬาลงกรณ วนท ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๖

พ.ศ. ๒๕๑๕ ตอนรบ ประธานาธบดแหงอนเดย

สวามอวเรศานนท มหาราช จากอนเดย เขาเฝาถวายสกการะ

๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๔

องคทะไลลามะกราบทลลาทตำหนกคอยทา ปราโมช คราวเสดจมาประทบทวดบวรนเวศวหาร ๑๖-๑๗ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๓๖

ถวายการตอนรบ เจาชายฟลลปแหงเบลเยยม ๑๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๓๖

ป พ.ศ. ๒๕๔๒ ทรงประกอบพธมอบ พระบรมสารรกธาต แกพทธศาสนกชน ชาวศรลงกา ณ พระอโบสถ วดบวรนเวศวหาร

Buddha-Chapter 6.indd 182-183 11/6/09 10:37:43 AM

184 พระผเจรญพรอม 185 พระผเจรญพรอม

“ปญญาเปนแสงสวางอนประเสรฐ

ไมมแสงอนจะเสมอเหมอน

คนมปญญาใชจะคมไดแตตว ยอมคมไดตลอดถงผอนดวย

เหตดงนน บณฑตจงไดสรรเสรญชวตของผมปญญา

วาประเสรฐฯ”

เทศนากณฑอรยทรพย

พระอจฉรยภาพ

ดกสงด ความมดของทองฟาบอกเวลาการพกผอนแกสรรพชวตมานานแลว ความเงยบกโรยตวคลมพนทรอบอาคารแลว แตบคคลทอย

ภายในนนยงไมหมดภารกจของวน

หลงจากทรงกำหนดสมาธภาวนาอนเปนปกตวสยทขาดมได

เจาพระคณสมเดจฯ จะทรงงานตอ

...นาฬกาชวตของพระองคเดนเชนนมาเนนนาน แมในขณะททรงม

พระภารกจมากมายในฐานะประมขฝายสงฆ

พระองคประทบทโตะประจำ ปากกาในพระหตถลากเสนสาย

ถายทอดความคดทกลนกรองและเรยบเรยงไวอยางด ทรงตรวจทาน

อานซำ ทำความเขาใจใหกระจาง ประหนงทรงกำลงฟงพระธรรมเทศนา

ทแสดงโดยพระองคเอง

และพระธรรมเทศนา พระธรรมบรรยาย หรอพระโอวาททเตรยม

ในโอกาสตางๆ กไดถอดคำมาบนทกไวเปนงานพระนพนธอนทรงคณคา

ในภายหลง

Buddha-Chapter 7.indd 184-185 11/6/09 10:38:34 AM

186 พระผเจรญพรอม 187 พระผเจรญพรอม

หากนบรวมชนงานพระนพนธ จะไดตวเลขเกนหลกรอยขนไป

หากบนทกจำนวนพมพหนงสอพระนพนธ บางเลมจะไดหลกแสน

ขนไป ดงเชน พระนพนธเรอง “ชวตนนอยนก” และ “วธสรางบญบารม”

ทเพยงเอยชอ ผคนกคนหคนตา

งานของพระองคไมเพยงปรากฏในรปของตวอกษร หากแตยงมใน

รปของเสยง และสงกอสรางตางๆ มากมาย

ทกชนงานยงประโยชนแกพทธศาสนกชนโดยถวนทว ไมวาจะเปน

พระภกษหรอฆราวาส ไมวาเดก ผใหญ ไมวาจะดำรงตำแหนงฐานะ

การงานการเงนเชนใด

อจฉรยภาพทสรางได พระอจฉรยภาพในการถายทอดธรรมของเจาพระคณสมเดจฯ นน

นาสนใจไมนอย ผใกลชดใหขอสงเกตวา ทรงพดชาๆ ชดเจน แตครบ

ถวนความและสละสลวย เมอนำแถบเสยงการแสดงธรรมเทศนามาถอด

เปนอกษรเสรจ งานชนนนเปนอนใชได ไมตองขดเกลาแกไขอก

พระปญญานนเอง ททรงหมนฝกฝนอยางใฝร ทงในเรองการ

พระศาสนาดานปรยตและปฏบต ทงในการศกษาทางภาษาและความร

ทวไป จงไมเพยงทรงเปนปราชญผรอบร เปนครผมศลปะในการถายทอด

และเปนอรยสงฆผปฏบตดปฏบตชอบรวมอยในพระองคเดยว

ทกเชาขณะเสวย พระองคจะใหพระอานหนงสอพมพภาษาองกฤษใหฟง

เพอรบรเรองราวของบานเมอง และทบทวนภาษาองกฤษไปพรอมกน

ทกปจะทรงกำหนดชวงเวลาเสดจไปสนทนาธรรมกบพระวปสสนาจารย

ฝายอรญวาส

ผลงานจากพระปรชาของพระองคจงหลากหลาย มความทนสมย

แมกาลเวลาผานไปคณคาของงานนนยงดำรงอยอยางเขมขน มไดเสอม

ถอยไปตามสภาพภายนอก

บรหารจต ผานเสยงตามสาย อากาศยามเชาสดชนแจมใส แสงแดดออนใหพลงแกสงมชวตทเพง

ตนจากการหลบใหล บางคนบรหารรางกายเตรยมพรอมสำหรบทำ

กจวตรอนๆ ตอไปในแตละวน

แตสำหรบเชาวนอาทตย หลายคนมนด “บรหารจต” กบสมเดจพระ

ญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช ทางสถานวทย อส พระราชวงดสต

ทรงรเรมจดรายการวทย “การบรหารทางจต” ทางสถานวทย อส

พระราชวงดสตน เมอป พ.ศ. ๒๕๑๑ ตามพระราชปรารภของสมเดจ

พระศรนครนทราบรมราชชนน เพอชกจงใหผฟงหนมาสนใจฝกฝนอบรม

จตใจ ฝกหดทำใจใหสงบ ฝกใชความคดทกอเกดปญญาและนำไปปฏบต

ในชวตประจำวน

รายการนแนะวธปฏบตทางจตทงแกเดกและผใหญ เพราะทรงเหน

วาเดกยงเปนไมออนดดงาย ขณะทผใหญแมจะเปนไมแกทหดยากกวา

แตกยงจะไดรบประโยชนจากการฝกหดน

การทำรายการมการจดเตรยมอยางรอบคอบพถพถน เจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงใหนมนตและเชญผทรงคณวฒหลายทานมาประชมรวมกน

เพอหารอจดทำ กำหนดหลกการและหวขอ แลวนำมาประมวลใหอยใน

แนวพระราชประสงค ทรงจดหวขอสำหรบบรรยายใหสมพนธหรอลำดบ

ตอเนองกน

ผบรรยายซงเปนผทรงคณวฒทงบรรพชตและคฤหสถจะบรรยาย

ตามหลกการและหวขอของตน เนอหาสวนใหญกคอหลกธรรมใน

Buddha-Chapter 7.indd 186-187 11/6/09 10:38:35 AM

ทรงอกษรจนทวงนำพรอน คราวเสดจประเทศจน

ตวอยางงานพระนพนธ ลายพระหตถภาษาจน

188 พระผเจรญพรอม 189 พระผเจรญพรอม

พระพทธศาสนานนเอง แตผานการเลอกสรรมาใหเกดความเขาใจ

ซาบซง มองเหนถงประโยชนในการบรหารจตใจ

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงรบหนาทบรรยายในสวนทเปนการบรหาร

จตสำหรบผใหญ โดยทรงสอนการหดทำสมาธแบบประยกต งายตอการ

เขาใจและนำไปฝกปฏบตในชวตประจำวนของคนทวไป

ในเวลาตอมา “การบรหารทางจต” หลายตอนกไดมาปรากฏเปน

ตวอกษรผานสายตาผอานทวไปในนตยสารศรสปดาห ซงเปนนตยสาร

ผหญง และนตยสารธรรมจกษ นตยสารเผยแผพระพทธศาสนาของมลนธ

มหามกฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ นอกเหนอจากพระนพนธ

ทางพทธศาสนาในลกษณะตางๆ ททรงนำมาเผยแพรอยางสมำเสมอ

แตครงยงทรงเปนพระเปรยญ

และสบเนองจากการจดรายการน ทรงเตรยมคำบรรยายขนอก

ชดหนง เรยกวา “การบรหารทางจต สำหรบผ ใหญ” เนอหาในเลม

ประกอบดวย มหามงคลพธ สามคคกอใหเกดสข กรรมมความสำคญ

เหนอกวาตวบคคลทงปวง การใชหนกรรม ซงเปนคำสอนเกยวกบการ

ฝกจตทมคณคาอกเรองหนง และพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระ

กรณาโปรดเกลาฯ ใหจดพมพในมหามงคลสมยเฉลมพระชนมพรรษา

สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนทรงมพระชนมายครบ ๘๐ พรรษา

เสยงตามสายทเชญชวนผคนใหมาบรหารจต ดำเนนรายการอยได

หลายปกอนจะเลกไป เพราะพระภารกจทมเพมขนมากมาย

ใหธรรมผานตวหนงสอ ใหธรรมในตนปรากฏ “การใหธรรม ชนะการใหทงปวง”

คตธรรมขอนคงอย ในพระทยของเจาพระคณสมเดจฯ มาตลอด

Buddha-Chapter 7.indd 188-189 11/6/09 10:38:39 AM

ตวอยางจากพระนพนธ ในนตยสารศรสปดาห

ระหวางทรงงานทวดญาณสงวราราม

190 พระผเจรญพรอม 191 พระผเจรญพรอม

และเชอไดวาทรงมงมนทจะใหธรรมะไปถงใจของทกผคน และนำมาใช

ในชวตประจำวนได จงทรงพากเพยรนพนธหนงสอเลมแลวเลมเลา

บอกกลาวหลกธรรมของพระพทธศาสนาทจารกในภาษา “อานยาก” และ

มความลกซง “เขาใจยาก” เพอใหคณคาเหลาน “อานงาย” และ “เขาใจงาย”

ทงยงหยบอานไดเสมอยามตองการ หรอสงตอแกผอนทจะไดรบ

ประโยชนตอไป

ทงยงเหมาะแกการพจารณาใครครวญทตองใชเวลาในการไตรตรอง

และซมซบ เพอเขาถงเนอความซงนพนธไวอยางแยบคาย เชน ความ

ตอนหนงในพระนพนธ “การใหธรรม ชนะการใหทงปวง”

“การใหธรรมทแทจรง ยอมหมายถงการทำตนเองของทกคนใหม

ธรรม ใหธรรมในตนปรากฏแกคนทงหลายโดยอตโนมต ไมตองมการ

แสดงออก เปนการสงสอนดวยวาจา หรอเชนดวยการแสดงธรรมแบบ

พระธรรมเทศนาของพระ”

ความแยบคายในคตธรรมเชนน ปรากฏใหเหนในพระนพนธของ

พระองคเสมอ

แมในวธการนำเสนอกมความแยบยล ดงเชน พระนพนธเรอง

“จตตนคร นครหลวงของโลก” ซงเปนนครลบแล ทมทงความสวยงาม

มลพษ ความเจรญงอกงาม การเสอม ผทหลงเขาไปจะชนชม แตกลบ

ออกมาแลวจำทางกลบเขาไปไมได และนครลบแลนกไมเหนไดดวย

ตาเนอ แตดไดดวยตาใจ เพยงทำความสงบ และดเขาไปในจต

“จตตนคร นครหลวงของโลก” เปนหนงสอทอานเพลดเพลน และ

ชวยใหเขาใจตวตนของเราอยางเหนภาพชดเจน เพราะทรงใชภาษา

ธรรมดาๆ แมจะมคำบาล หรอ “คำพระ” สอดแทรกแตกไมเปนอปสรรค

สำหรบคนทวไปในการเขาถงเนอหาสาระสำคญ

Buddha-Chapter 7.indd 190-191 11/6/09 10:38:41 AM

192 พระผเจรญพรอม 193 พระผเจรญพรอม

ผลงานสวนหนงมดงน

โสฬสปญหา

แรกเรมทรงเตรยมเนอหาพระนพนธเรองนสำหรบเปนคำสอนพระ

ใหมในป พ.ศ. ๒๕๒๔ เปนเรองราวของปญหา ๑๖ ขอ พรอมทง

คำพยากรณคอคำกลาวแก อนเปนปญหาธรรมชนสงในพทธศาสนา

พระนพนธเลมนสะทอนถงพระอจฉรยภาพของพระองคททรงวเคราะห

วจารณธรรมทเปนธรรมชนสงไดอยางแจมแจงชดเจน ซงไมใชเรองท

ทำไดงาย แสดงใหเหนถงพระปรชาสามารถทงในทางปรยตและปฏบตท

สอดคลองควบคไปดวยกนอยางด จงทรงสามารถถายทอดออกไปได

อยางซาบซงกนใจและตรงตามความหมายของขอธรรมนนๆ

ทศบารม ทศพธราชธรรม

เปนธรรมะ ๒ หมวด ททรงนำมาเรยบเรยงใหเกยวโยงกน ดวยเหนวา

เปนหลกธรรมทมความเกยวเนองกนอย ทศบารมเปนบารมทางธรรม

โดยมเปาหมายอยทประโยชนสงสดของชวตคอ วมตความหลดพน

สวนทศพธราชธรรมเปนบารมทางโลก โดยมเปาหมายสงสดอยท

ประโยชนสขของประชาราษฎร แตทงสองหมวดนกมเนอหาทคลายคลงกน

และตางกเปนบารมธรรมดวยกนทงค

สงสำคญทสะทอนอยในพระนพนธเลมนกคอ พระปรชาสามารถ

ในเชงเปรยบเทยบและในเชงประยกต ทำใหผอานเขาถงคำสอนของ

พระพทธศาสนาในแงมมทแตกตางและกวางขวางยงขน

๔๕ พรรษาของพระพทธเจา

พระนพนธเรองนนำเสนอเรองราวในพทธประวต โดยเลาเหตการณ

ทเกดขนไปตามลำดบป นบแตทพระพทธองคตรสรแลวทรงเรมเผยแผ

พระศาสนา จนกระทงเสดจดบขนธปรนพพานทเมองกสนาราซงเปนการ

ปรยตบวกปฏบต ทำยากใหงาย เจาพระคณสมเดจฯ ทรงทราบดวา ผทศกษาพระพทธศาสนาจะได

ประโยชนยงขนหากไดมการปฏบตธรรม ทรงเรยบเรยงพระนพนธเกยว

กบการปฏบตสมาธกรรมฐานไวจำนวนมาก บางเลมเปนการปพนฐาน

เชนเดยวกบรายการเสยงตามสาย “การบรหารทางจต” แตบางเลมกม

เนอหาในระดบทยากขน

พระนพนธเกยวกบการพระพทธศาสนาเชงปฏบต เชน หลกการทำ

สมาธเบองตน แนวปฏบตในสตปฏฐาน การปฏบตทางจต ธรรมกถาใน

การปฏบตอบรมจต เปนตน

การอธบายธรรมภาคปฏบตไมใชเรองงาย โดยเฉพาะการปฏบต

ธรรมขนสง ผอธบายจะตองเปนผปฏบตธรรมหรอมประสบการณใน

ธรรมมาดวยตนเอง การทพระองคทรงเปนทงนกปรยต (สำเรจภม

เปรยญธรรม ๙ ประโยค) และนกปฏบต (ทรงนำพระธรรมทศกษามา

ปฏบตใหเหนจรงในชวตของพระองคและยงทรงปฏบตสมาธกรรมฐาน

ตอเนองมาโดยตลอด) จงทรงนำความรทงสองดานนมาประยกตอธบาย

ใหเกดความแจมแจง ชดเจน และเปนประโยชนอยางยง

วเคราะหธรรมขามเสนขอบเดม จากพระปรชาทงในทางปฏบตและปรยต และยงทรงศกษาพระพทธ

ศาสนาอยางทวถงและลกซง จงทรงสามารถวเคราะหวจารณธรรมขนสง

ไดอยางแจมแจง มการเปรยบเทยบเชงวชาการทนาสนใจยง เชน คำวา

สจจะ ธรรม ศาสนา ปญญา เปนตน ทรงวเคราะหทงในเชงพยญชนะ

และเชงความหมาย ทำใหเราเขาใจคำสอนของพระพทธศาสนาได

ละเอยดและกวางขวางกวาเดม

Buddha-Chapter 7.indd 192-193 11/6/09 10:38:41 AM

194 พระผเจรญพรอม 195 พระผเจรญพรอม

แกนคำสอนของพทธศาสนาแลว ยงแสดงใหประจกษถงปรชาญาณอน

กวางขวางลำลกของพระสารบตรเถระในการอธบายธรรมนอกประการ

หนง และประการทสาม สมเดจพระญาณสงวร (สวฑฒนมหาเถร) ไดนำ

พระเถราธบายแหงพระอครสาวกองคนนมาอธบายถายทอดเพมเตม

ใหพอเหมาะพอดแกความรความคดของคนในยคปจจบนใหเขาใจไดโดย

สะดวกและแจมแจง”

หลกพระพทธศาสนา

พระนพนธเรองนสำหรบสอนหรออธบายพระพทธศาสนาแกนกเรยน

นกศกษา แตคนทวไปกสามารถใชเปนคมอศกษาพระพทธศาสนา

ทกระดบ และนำไปปรบเขากบชวตประจำวนได ภาษาทใชยงมความงาย

และสละสลวยเชนเคย ทรงยกตวอยางทใกลตวหรอเปนประสบการณ

ของคนทวไปมาประกอบการอธบายอกดวย

กาวพนเสนแบงแหงภาษา เสยงหนกแนนชดถอยชดคำจากพระโอษฐขณะสวดพระปาฏโมกข

หรอเมอเอยคำบาล-สนสกฤต เปนพระลกษณะทเดนชดของพระองค

เชนผรนยความหมายแทจรงของคำนน และชำนาญการใชภาษา

ไมผดเพยนแมวรรคตอนหรอจงหวะจะโคน

เมอทรงเปนครสอนบาล เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเรยบเรยงวากย

สมพนธ ภาค ๑-๒ สำหรบใชเปนหนงสอประกอบการศกษาของนกเรยน

บาล และทรงอำนวยการจดทำปทานกรมบาล ไทย องกฤษ สนสกฤต

ฉบบพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระจนทบรนฤนาถ เปนตน

ภาษาบาล-สนสกฤตมความสำคญอยางยงตอการศกษาทำความ

เขาใจพระพทธศาสนาอยางลกซง และทรงผานเสนแบงกนการเรยนรนน

นำเสนอพระไตรปฎกในรปแบบใหมตามลำดบพรรษาของพระสมมา

สมพทธเจา เพอจะไดทราบวาพระสตรไหนทรงแสดงกอนหลงตามลำดบ

ทงหมด

พระองคทรงรวบรวมเอาความรและเรองราวทเกยวของกบพระพทธ

ศาสนา ทงจากพระไตรปฎก อรรถกถาตางๆ ตำราอนๆ รวมทงคมภร

จากมหายานทนำมาเปรยบเทยบไวดวย ทรงเขยนเลาไวอยางพสดารและ

นาสนใจ เปนงานพระนพนธทใหความรในแงมมตางๆ ทหลากหลายและ

ลมลกเกยวกบพระพทธศาสนา

เปนงานทใชเวลาและความทมเทมหาศาล ปจจบนจงมพระนพนธถง

พรรษาท ๑๒ ยงไมไดทรงนพนธพรรษาท ๑๓ ตอ

พระพทธเจาของเรานนทานเลศลำ

เปนพระนพนธทเจาพระคณสมเดจฯ ทรงนพนธเปนบทความลง

พมพในนตยสารศรสปดาห ซงออกเปนรายสปดาหตอเนองมาเปนเวลา

หลายป เนอหาของพระนพนธนทรงประสงคจะแสดงพระพทธธรรม

ในดานตางๆ โดยทรงใชภาษางายๆ วาดวยเรองราวของพระพทธศาสนา

หลากหลายรส

ธรรมประดบใจ

พระนพนธอธบายพทธศาสนสภาษตสนๆ ทรงนพนธประทานแก

กระทรวงศกษาธการเพอออกเผยแพรแกประชาชนทางวทยกระจายเสยง

เปนการอธบายพทธภาษตหรอธรรมใหประชาชนเขาใจพระพทธศาสนา

ไดแบบงายๆ

สมมาทฏฐ ตามพระเถราธบายของทานพระสารบตรเถระ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงมพระราชปรารภถงพระนพนธ

เรองนวา “พระธรรมเทศนาชดน นอกจากแสดงขอธรรมสำคญๆ อนเปน

Buddha-Chapter 7.indd 194-195 11/6/09 10:38:42 AM

ประดษฐานพระบรมรปรชกาลท ๔ ณ พระตำหนกเพชร วดบวรนเวศวหาร วนท ๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๖

รบเสดจพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทวดรชดาภเษก อำเภอบอพลอย จงหวดกาญจนบร พ.ศ. ๒๕๑๖

196 พระผเจรญพรอม 197 พระผเจรญพรอม

มาแลว ครนเมอมาศกษาตอทวดบวรนเวศวหาร มชาวตางประเทศสนใจ

มาศกษาพระพทธศาสนาไมขาดสาย เจาพระคณสมเดจฯ กทรงเลงเหน

ความสำคญของภาษาตางประเทศ จงทรงอาศยโอกาสนเรยนรภาษา

ตางประเทศเพมเตม เพอใหการเผยแผพระพทธศาสนาขามพนเสนขวางกน

ทางภาษา

ภาษาตางประเทศททรงเรยนรเพมเตม ไดแก

ภาษาองกฤษ ทรงเรยนจากทานสวาม สตยานนทปร เวทานตประทป

ปราชญชาวอนเดย และฝกฝนใหคลองแคลวกบนางโจเซฟน สแตนตน

ภรยาเอกอครราชทตสหรฐอเมรกาประจำประเทศไทย

ภาษาจน ทรงเรยนจากศร ศรสงคราม ซงมาบวชเรยนอยทวดบวร

นเวศวหร สวนภาษาเยอรมนกบฝรงเศส ทรงเรยนกบหลวงแพทยสทธ

พสจน โดยเฉพาะภาษาองกฤษททรงหมนฝกฝนอยเสมอทงในการฟง

พด อาน และเขยน จนชำนาญการใชพอทจะนพนธหนงสอภาษาองกฤษ

ขนมาหลายเลม เชน พระพทธเจาทรงสงสอนอะไร ศล สนโดษ เปนตน

พระองคยงทรงรเรมและดำเนนการใหมการแปลตำราทางพทธ

ศาสนา จากภาษาไทยเปนภาษาองกฤษ เชน นวโกวาท วนยมข พทธ

ประวต อปสมบทวธ ภกขปาตโมกข และทำวตรสวดมนต เปนตน

รวมไปถงผลงานพระธรรมเทศนาทมอยจำนวนมาก เทาทพมพเปนเลม

เผยแพรแลว เชน พระมงคลวเสสกถา ปญจคณ ๕ กณฑ ทศพลญาณ

๑๐ กณฑ มงคลเทศนา สมมาทฏฐ สงฆคณ ๙ กณฑ เปนตน

พระอจฉรยะดานภาษาจงเปนคณปการยงแกการศกษาและเผยแผ

พระพทธศาสนาทงในปจจบนและอนาคต

Buddha-Chapter 7.indd 196-197 11/6/09 10:38:44 AM

198 พระผเจรญพรอม 199 พระผเจรญพรอม

ผลงานทเปนพระนพนธ ทรงนพนธเรองตางๆ ไวจำนวนมาก ทงท เปนตำรา

พระธรรมเทศนา และทวไป พอประมวลไดดงน

ประเภทตำรา: ทรงเรยบเรยงวากยสมพนธ ภาค ๑-๒

(สำหรบใชเปนหนงสอประกอบการศกษาของนกเรยนบาล)

และยงอำนวยการจดทำปทานกรมบาล ไทย องกฤษ สนสกฤต

ฉบบพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระจนทบรนฤนาถ

ประเภทพระธรรมเทศนา มอยเปนจำนวนมาก เทาทพมพ

เปนเลมแลว เชน ปญจคณ ๕ กณฑ ทศพลญาณ ๑๐ กณฑ

มงคลเทศนา โอวาทปาฏโมกข ๓ กณฑ สงฆคณ ๙ กณฑ มงคล

วเสสกถา ญาณสงวรเทศนา เปนตน

ประเภทงานแปลเปนภาษาตางประเทศ ทรงรเรมและ

ดำเนนการใหแปลตำราทางพทธศาสนา จากภาษาไทยเปน

ภาษาองกฤษ เพอใช ในการศกษาพระพทธศาสนา เชน

นวโกวาท วนยมข พทธประวต ภกขปาฏโมกข อปสมบทวธ

และทำวตรสวดมนต ทรงดำเนนการใหมการแปลหลกสตร

นกธรรมตร โท เอก ครบทกเลม

ประเภททวไป มอยเปนจำนวนมาก เชน การนบถอ

พระพทธศาสนา หลกพระพทธศาสนา พระพทธเจาของเรานน

ทานเลศลำ ๔๕ พรรษาพระพทธเจา พระพทธเจาทรงสงสอนอะไร

(ไทย-องกฤษ) วธปฏบตตนใหถกตองทางธรรม พระพทธ-

ศาสนากบสงคมไทย เรองกรรม ศล (ไทย-องกฤษ) แนวปฏบต

ในสตปฏฐาน อาหเนยโย อวชชา สนโดษ หลกธรรมสำหรบการ

ปฏบตอบรมจต การบรหารจตสำหรบผใหญ บณฑตกบโลกธรรม

แนวความเชอ บวชด บพการ-กตญญกตเวท คำกลอนนราศ

สงขาร และตำนานวดบวรนเวศวหาร เปนตน

กวารอยงาน กบรอยทางเพอพระพทธศาสนา งานบรณะเสนาสนะและพทธสถาน นอกจากเปนการสบทอด

พระศาสนาแลว ยงแสดงออกถงพทธศลปอนงดงามทสะทอนความเจรญ

รงเรองของชาตดวย จงเปนงานอกดานหนงทเจาพระคณสมเดจฯ

ทรงเอาพระทยใสอยางมาก

หากนบรวมงานดานการกอสรางปฏสงขรณของเจาพระคณสมเดจฯ

แลว จะตองอศจรรยใจกบจำนวนทมมากถงเกอบรอยรายการ

การกอสรางและบรณะวดวาอารามตางๆ มทงทอยใกลไกล และ

ในทองถนทรกนดาร เชน วดรชดาภเษก อำเภอบอพลอย จงหวด

กาญจนบร วดวงพไทร อำเภอหนองหญาปลอง จงหวดเพชรบร วดลานนา

ญาณสงวราราม อำเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม วดญาณสงวราราม

จงหวดชลบร เปนตน

แตละแหงทรงคำนงถงลกษณะทางศลปกรรม สถาปตยกรรมและ

วฒนธรรมของทองถนนนๆ ดวย แมในเรองงานจตรกรรมและลายวจตร

ตางๆ กทรงใหความสำคญ

Buddha-Chapter 7.indd 198-199 11/6/09 10:38:44 AM

ศาลา ภปร และอาคารรวเทวานนทในวดเทวสงฆาราม

โรงพยาบาลสมเดจพระญาณสงวร

ตกสงฆอาพาธ สกลมหาสงฆปรณายก ๕

200 พระผเจรญพรอม 201 พระผเจรญพรอม

เจาพระคณสมเดจฯ เสดจโดยรถไฟบาง รถยนตบาง รวมทงเครองบน

บาง หลายแหงททรงใหการอปถมภกจะทรงตดตามดแลตงแตตนกระทง

งานแลวเสรจ อยางไมทรงเหนแกความเหนดเหนอยยากลำบาก ไมวา

จะเปนการตรวจดงานกอสราง จนถงประกอบพธตางๆ เชน วางศลาฤกษ

ตดลกนมต หรอพธอนๆ ตามโอกาสอำนวย

พระองคยงทรงเปนประธานดำเนนการ และประธานกรรมการ

อปถมภ ในการสรางวดและอโบสถในหลายประเทศทกทวปทวโลก เชน

วดพทธรงษ ในนครซดนย ประเทศออสเตรเลย ซงเปนวดไทยแหงแรก

ของทวปออสเตรเลย วดจาการตาธรรมจกรชย กรงจาการตา ประเทศ

อนโดนเซย วดแคโรไลนาพทธจกรวนาราม สหรฐอเมรกา อโบสถ

วดนครมณฑปศรกรตวหาร เมองกรตปร และวดไทยลมพน ประเทศ

เนปาล เปนตน

สรางเพอสนองและแสดงพระคณ แตละครงทมการบรณะซอมสรางเสนาสนะ และถาวรวตถอนเปน

สาธารณประโยชน พระองคจะทรงกำกบเหตผลดวยเสมอ

เหตผลหนงของพระองคทมกเปนทมาของสงกอสรางตางๆ กคอ

เพอตอบสนองพระคณหรอแสดงพระคณของครบาอาจารยและสมเดจ

พระบรพมหากษตรยาธราชเจา บอยครงทผ ใกลชดจะไดยนพระองค

ปรารภวา ยงไมไดทำอะไรใหทานโนนทานน ทรงมความกตญญและ

หาโอกาสเชดชพระเกยรตของบคคลเหลานนใหปรากฏแกคนทวไป เชน

ทรงสรางศาลาการเปรยญ ภปร เพอสนองคณหลวงปด (พระคร

อดลยสมณกจ) เจาอาวาสวดเทวสงฆาราม ผเปนพระอปชฌายคราว

บรรพชาเปนสามเณรและอปสมบทเปนพระภกษ ซงถอไดวาเปน

Buddha-Chapter 7.indd 200-201 11/6/09 10:38:47 AM

พระบรมธาตเจดยทดอยแมสลอง จงหวดเชยงราย

202 พระผเจรญพรอม 203 พระผเจรญพรอม

ผใหกำเนดชวตในพรหมจรรยแกพระองคเปนครงแรก

ทรงสรางอาคารรวเทวานนท ใหโรงเรยนวดเทวสงฆาราม ในฐานะ

เปนโรงเรยนททรงเลาเรยนมาแตครงเยาววย

ยงมโรงพยาบาลและโรงเรยนอกมากมายททรงเมตตาสรางเปน

สาธารณประโยชน พรอมทงถวายเปนอนสรณเพอสนองและแสดง

พระคณดงกลาว

พระบรมธาตแหงน งามพรอมทงรปและความมงหมาย เรมศกราชใหมของป พ.ศ. ๒๕๓๐ บนดอยแมสลอง อำเภอแมจน

จงหวดเชยงราย ชาวจนทอาศยอย ในหมบานสนตครและชาวเขาเผา

ตางๆ โดยรอบ มโอกาสเฝารบเสดจเจาพระคณสมเดจฯ ททรงปฏบต

ศาสนกจในภาคเหนอ และเสดจเยยมเยยนสำนกสงฆสนตคร ซงอาศย

ศาลาประชาคมของหมบานเปนทตง

ครานน มพระดำรวาภมทศนบรเวณยอดดอยดานหนาสำนกสงฆ

เหมาะทจะสรางพระเจดยยงนก

นายพลหลยอเฉยนถวายทสวนหนงใหสรางวดและพระบรมธาตเจดย

แตตอมาการสรางวดตองใชพนทเพมอก พระเลขาฯ ของเจาพระคณ

สมเดจฯ เจรจาขอพนทเพมไมสำเรจ นายพลหลยขอเจรจาเฉพาะพระองค

ทนาสงเกตคอ การเจรจากบพระเลขาฯ นน นายพลหลยพดภาษาไทย

ไมได ตองใชลาม แตเวลาคยกบพระองคทานไมจำเปนตองใชลาม

พระเลขาฯ บอกวา “นายพลหลยเคารพพระองคทาน ประทบใจ

ตงแตเจอครงแรก ตอนนนเจาพระคณสมเดจฯ เปนสมเดจพระญาณสงวร

เสวยชาอหลงและเมดกวยจทนายพลถวายแลวคยกนกแกปญหาได…

คนบนดอยแมสลองทกคนรกพระองคทาน มตวแทนจากดอยมากรงเทพฯ

ตอนวนเกดของพระองคทานเปนประจำทกป”

เมอความเรองพระดำรในการสรางพระบรมธาตนทราบถงสมเดจ-

พระศรนครนทราบรมราชชนน ทรงพระกรณารบไวในพระราชปถมภ

และเจาพระคณสมเดจฯ กไดถวายนามพระเจดยวา “พระบรมธาตเจดย

ศรนครนทรามหาสนตคร” เพอนอมเกลาฯ ถวายเปนอนสรณในวโรกาสท

“สมเดจยา” ของชาวไทยทรงเจรญพระชนมายครบ ๙๐ พรรษา

เมอทกอยางราบรน ชาวบานกไดเฝารอดวยใจปรดา กบสงทกำลง

กอรางขนมาอยางงดงาม และจะเปนทรวมจตใจของชาวพทธในถนฐาน

เหนอสดของประเทศไทย

การกอสรางพระเจดยเรมขนในปลายป พ.ศ. ๒๕๓๒ โดยไดเคาเดม

จากวดปาสก อำเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย คอองคพระเจดย

เปนทรงสเหลยม ชนลางปโมเสกสเทา ถดขนไปตดกระจกสลบส

พระนามาภไธยในสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน สวนชนทสาม

Buddha-Chapter 7.indd 202-203 11/6/09 10:38:48 AM

วดญาณสงวราราม

204 พระผเจรญพรอม 205 พระผเจรญพรอม

บรรจพระบรมสารรกธาต และมซมพระพทธรปสทศ ยอดเจดยทองกลมกลง

เรยวสงเสยดขนฟา ดสงางามบนยอดดอยทมกจะโอบลอมดวยไอหมอก

ใหความสดชนสงบเยน

ในโอกาสเดยวกน ยงโปรดใหสรางอโบสถศลปะลานนาทปพนหนออน

และบานประตหนาตางเปนไมตะเคยน ทางดานลางจากยอดดอยยงม

ศาลานทรรศการสมเดจยา ซงเปนศาลาทรงไทยจตรมขทงดงามไมแพกน

เปนความภาคภมหนงในกวารอยชนงานดานวตถทเจาพระคณ

สมเดจฯ มพระดำรใหสรางไวเปนอนสรณสถานและพทธสถานท

ทรงคณคาทางศลปะและจตใจสำหรบพทธศาสนกชน

ญาณสงวราราม อารามของผปฏบตธรรม ทงโลงกวางกวา ๓๐๐ ไร ของอำเภอบางละมง จงหวดชลบร เลาขาน

อยในบนทกประวตของหลวงปเจยะ จนโท ผเคยอปฏฐากพระอาจารย

เสารและพระอาจารยมน เมอทานถายทอดคำปรารภตอนหนงของเจา

พระคณสมเดจฯ วา

“วดอโศฯ กบวดบวรฯ มพระหนาแนนมาก ตองมสถานทวเวกให

พระปฏบตกนบาง เราควรแสวงหาทสปปายะเพอพระทเปนกลบตร

สดทายภายหลงจะไดมทปฏบตธรรมในททไมหางจากเมองหลวงมากนก

นอกจากสรางเปนวดปฏบตธรรมแลว ยงตองสรางถวายพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวในรชกาลปจจบน และเปนพระบรมราชทศแดบรพมหา

กษตรยาธราชเจา”

ระหวางการแสวงหาทเหมาะสม กมผถวายพนทแหงน ใหจดตง

เปนวด ประทานชอวา “วดญาณสงวราราม”

ในป พ.ศ. ๒๕๑๙ ทรงอาราธนาหลวงปเจยะมาเปนเจาอาวาส

ทานไดเลาถงวดญาณสงวรารามยคบกเบกไววา

“ตอนกลางวนขอวตรปฏบตตองขยนมาก โดยเฉพาะเรองปลกตนไม

Buddha-Chapter 7.indd 204-205 11/6/09 10:38:48 AM

ตรวจงานแกะสลกพระพทธรปเขาชจรรย ป พ.ศ. ๒๕๓๙

ทรงตรวจงานกอนเรมแกะสลกพระพทธรป ระหวางทรงงานทวดญาณสงวราราม

วนเปดพระพทธมหาวชรอตตโมภาสศาสดา บนหนาผาหนเขาชจรรย 206 พระผเจรญพรอม 207 พระผเจรญพรอม

เพราะวดญาณฯ เรมสรางไมมตนไม ทนนแลงมาก มแตปามนสำปะหลง

แหงๆ...

“วดญาณสงวรารามเปนทแปลกประหลาดอยพอสมควร เปนท

แหงแลง ไมนาอย แตเวลานงภาวนาจะสงบมาก”

กาลเวลาผานไป อาคารสงกอสรางตางๆ อนเปนปชนยะกคอยๆ

ผดขนตามกน เชน

อโบสถ สรางนอมเกลาฯ ถวายสมเดจพระเจาตากสนมหาราช

โดยดดแปลงจากแบบพระอโบสถเกาคณะรงษ วดบวรนเวศวหาร สวน

พทธปฏมาประธาน “สมเดจพระพทธญาณนเรศวร” สรางนอมเกลาฯ

ถวายสมเดจพระนเรศวรมหาราช

พระบรมธาตเจดยมหาจกรพพฒน สรางนอมเกลาฯ ถวายพระบาท

สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช และพระบรมราชจกรวงศ

เปนพระเจดยขนาดใหญสขาวสะดดตา ชนบนสดบรรจพระบรมสารรกธาต

พระมหามณฑปพทธบาท ภปร สก สรางดวยความซาบซงใน

พระคณของพระพทธเจาและพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระ

นางเจาฯ พระบรมราชนนาถ องคพระมณฑปประดบดวยโมเสกสทอง

จรดยอดซงเปนโมเสกทรอมาจากการบรณปฏสงขรณพระเจดยวดพระ

ศรรตนศาสดาราม และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

พระราชทานมา

ศาลานานาชาต เรยกอกอยางหนงวา “ศาลามงกรเลนนำ”

เปนศาลาทมลกษณะทางสถาปตยกรรมประจำชาตของแตละชาต และ

มมงกรเลนนำเปนสญลกษณประจำศาลา สรางไวทงหมด ๗ ศาลา

๕ ชาต โดยแตละชาตจดสรรงบประมาณมาจดสรางศาลาของชาตตวเอง

คอ ศาลาไทยลานนาและศาลาไทยภาคกลางของชาตไทย ศาลาจนนอก

Buddha-Chapter 7.indd 206-207 11/6/09 10:38:51 AM

208 พระผเจรญพรอม 209 พระผเจรญพรอม

และบลลงกรวม ๑๓๐ เมตร มองเหนเดนชดแตไกล

สรางดวยเทคโนโลยสมยใหมผสมผสานกบศลปะอนงดงาม คอ

ฉายแสงเลเซอรไปยงหนาผาแหงนเปนลายเสนพระพทธรป โดยตองทำ

ในเวลากลางคน แลวใหคนงานโรยตวดวยเชอกลงมาจากยอดเขา ใชส

ฝนวาดแตมเปนจดตามเสนแสงเลเซอร เพอกำหนดลานเสนรปองคพระ

ทจะแกะสลก

การจดสรางพระพทธรปแกะสลกหนาผาชจรรยในบรเวณวดญาณ

สงวราราม เปนโครงการเพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

เนองในวโรกาสทรงครองสรราชสมบตครบ ๕๐ ป ในป พ.ศ. ๒๕๓๙

เปนความยงใหญทจะดำรงคงอยสบไปตราบนานเทานาน

ซอมสรางวดบวรนเวศวหาร วดชนเอกชนดราชวรวหารอยาง “วดบวรนเวศวหาร” ปรากฏชอเปน

สวนหนงของประวตศาสตรทเคยงคกนในสายสมพนธระหวางพระพทธ

ศาสนาและราชวงศจกรอยเสมอ

เรมจากในรชกาลท ๓ กรมพระราชวงบวรมหาศกดพลเสพย ทรง

สรางวดนขนและภายหลงไดรวมเขากบวดรงษสทธาวาส ตอมาพระบาท

สมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงอาราธนาสมเดจพระอนชาธราชเจาฟา

มงกฎ เสดจมาครองเมอ พ.ศ. ๒๓๗๕ วดแหงนจงไดรบการบรณะ

ปฏสงขรณและเสรมสรางสงตางๆ เพมขน

เจาฟาพระองคนกคอ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

รชกาลท ๔ ในกาลตอมานนเอง

วดบวรนเวศวหารยงเปนวดทประทบของพระมหากษตรยและเชอ

พระวงศเมอทรงผนวชอกหลายพระองค เชน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ของชาตสงคโปร ศาลาจนในของชาวไทยเชอสายจน ศาลาญปนของชาต

ญปน ศาลาฝรงของชาตสวตเซอรแลนด ศาลาอนเดยของชาตอนเดย

วหารเซยน หรอ อเนกกศลศาลา เปนแหลงรวมงานศลปะไทย-จน

ชนสงทสำคญยงของประเทศไทย อาคารใหญเปนวหารแบบจนสงสามชน

และมกลมศาลาเกงเปนบรวารโดยรอบ การออกแบบจดวางตำแหนง

สงปลกสรางถกตองตามหลกวชาภมลกษณหรอฮวงจย และการประดบ

ตกแตงภายในอาคารกยงเปนไปตามคตนยมและความเชอทางเทววทยา

ของชาวจน

นอกจากนยงมโรงพยาบาลวดญาณสงวราราม อาคาร ญส ๗๒

สำหรบอาศยอยเพอประพฤตปฏบตธรรมของฝายอบาสกา และอาคาร

ญส ตกชาย สำหรบฝายอบาสก และอนๆ อก

พระพทธรปสลก งามสงาบนหนาผาหนเขาชจรรย เสยงระเบดดงสนน สะเทอนทวแผนภผากระทงพนดน ไมไกลจาก

วดญาณสงวรารามนก เขาหนปนเนอแนนสงกวา ๑๘๐ เมตร แตกรวง

ลงมาเปนหยอมๆ ซำแลวซำเลา

ความสงบถกทำลาย นกและสตวปาหนกระเจง ...

เขาชจรรยลกนคงจะถกลบออกไปจากภมประเทศของอำเภอ

บางละมง จงหวดชลบรแลว หากไมไดมพระดำรของสมเดจพระญาณ

สงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ทจะอนรกษพนท

บรเวณนดวยการสรางพระพทธรปแกะสลกไวบนหนาผาทถกทำลาย

และใหชอพระพทธรปองคนวา พระพทธมหาวชรอตตโมภาสศาสดา

เปนพระพทธรปขนาดใหญทสด ประทบนงปางมารวชยเลยนแบบ

พระพทธนวราชบพตรศลปะสโขทยผสมลานนา ความสงขององคพระ

Buddha-Chapter 7.indd 208-209 11/6/09 10:38:51 AM

ทรงคมงานซอมแซมวดบวรนเวศวหาร

210 พระผเจรญพรอม 211 พระผเจรญพรอม

โบราณเอาไว

พระเจดยใหญวดบวรนเวศวหาร ลกษณะเปนทรงลงกาตามพระราช

นยมในรชกาลท ๔ เมอทรงบรณะ เจาพระคณสมเดจฯ กทรงใหประดบ

กระเบองโมเสกสทองจากอตาล ทรงเปนผรเรมนำกระเบองโมเสก

มาประดบพระเจดยเปนครงแรกในประเทศไทย ซงวดตางๆ ไดนำมาเปน

แบบอยางใชกนอยางกวางขวางในเวลาตอมา

อาคารพพธภณฑ ภปร เปนอาคารทรงไทย ๓ ชน ภายในประดษฐาน

พระพทธรปสำคญ และเปนทรวบรวมและแสดงศลปวตถมคานาศกษา

ของวด เปนพพธภณฑกรรมฐาน และหองสมดหนงสองานศพ

เพอประโยชนในการศกษาของเยาวชนและประชาชนทวไป

ศาลาวชรญาณ ในวโรกาสสมโภชกรงรตนโกสนทร ๒๐๐ ป

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงสรางศาลาวชรญาณนขนเปนอนสรณแด

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ในฐานะททรงเปนเจาอาวาส

พระองคแรกของวดบวรนเวศวหาร

รชกาลท ๕ รชกาลท ๖ รชกาลท ๗ และพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

รชกาลปจจบน รวมทงเปนทประทบของสมเดจพระสงฆราชหลาย

พระองคเชนกน อาคาร ศลปกรรม ศลปวตถ และสภาพแวดลอมทวไป

ของวดจงไดรบการทะนบำรงใหคงสภาพดเสมอมา

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

เมอทรงเปนเจาอาวาสวดบวรนเวศวหารน กทรงทำหนาททำนบำรงวด

เตมพระกำลงความสามารถ เพอรกษาคณคาความงามตามแบบ

สถาปตยกรรมสมยรชกาลท ๓ เหลานเอาไว

ภาพพระภกษผอมบางเดนสำรวจดแลการทำงานของชางในบรเวณ

ตางๆ ของวด มกปรากฏใหเหนประจำวนระหวางการกอสรางปฏสงขรณ

เชนเดยวกบการเดนตรวจตราสภาพแวดลอมทวไปและความเปนระเบยบ

เรยบรอยในเวลาปกต

ลกศษยเจาพระคณสมเดจฯ เลาวา ทรงใสพระทยแมในรายละเอยด

การกอสราง กระเบองหลงคาสมยกอนเปนกระเบองลอนมตวครอบตางหาก

กทรงดดแปลงออกแบบเปนกระเบองลอนทตดตวครอบไปในตวเลย

ปจจบนเปนกระเบองลกษณะนทงหมด

ทรงเดนตรวจรอบวดนานเปนชวโมงๆ โดยมยามใสสงของสำคญ

ตงแตแวนตา ปากกา เขมทศ นาฬกา ตลบเมตร สมดบนทก ผาเชดปาก

ผารบประเคน... ลกศษยบอกวา “...หนกครบ”

ประวตวดบวรนเวศวหารภายใตการดแลของเจาพระคณสมเดจฯ

มเรองตองบนทกเกยวกบสงกอสรางเพมหลายประการ เชน

พระอโบสถวดบวรนเวศวหาร อาคารแบบโบราณหลงนดแตกตาง

จากพระอโบสถทวไป เจาพระคณสมเดจฯ ทรงบรณะขนใหมโดยประดบ

หนออนจากอตาลทงหลง เพอรกษารปแบบสถาปตยกรรมและลวดลาย

Buddha-Chapter 7.indd 210-211 11/6/09 10:38:52 AM

วดศรกรตวหาร เมองกรตปร กรงกาฐมาณฑ เนปาล ทรงใหการอปถมภ และสนบสนนวดน โดยสรางอโบสถแบบสถาปตยกรรมไทย และวหาร

ประดษฐานพระพทธรปทสวยงามซงประทานไปจากประเทศไทย

วดพทธรงษ ซดนย ประเทศออสเตรเลย

212 พระผเจรญพรอม 213 พระผเจรญพรอม

ผลงานดานวตถ ปชนยสถาน ไดแก มณฑปประดษฐานพระพทธบาทจำลอง

พระเจดย วดบวรนเวศฯ พระบรมธาตเจดยศรนครนทรามหาสนตคร

ดอยแมสลอง พระอโบสถวดไทยลมพน ประเทศเนปาล

พระอาราม ไดแก วดสนตคร ดอยแมสลอง เชยงราย

วดรชดาภเศก อำเภอบอพลอย กาญจนบร วดลานนาญาณสงวราราม

อำเภอจอมทอง เชยงใหม วดพทธมต อำเภอไทรโยค กาญจนบร

วดญาณสงวราราม อำเภอบางละมง ชลบร นอกจากนนยงทรง

อปถมภวดไทยในตางประเทศอกหลายแหงคอ วดพทธรงษ

นครซดนย ออสเตรเลย วดจาการตาธรรมจกรชย กรงจาการตา

อนโดนเซย วดนครมณฑปศรกรตวหาร เมองกรตปร เนปาล

นอกจากนในมหามงคลวโรกาสเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา

และฉลองสรราชสมบตครบ ๖๐ ป ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงไดอนมตอำนวยการในการบรณะปฏสงขรณวดบวรนเวศวหารทงวด

ทกระบบ เพอถวายเปนพระราชกศล โดยไดรบการสนบสนนทนทรพย

จากสำนกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย รฐบาลไทย และประชาชนทวไป

การกอสรางและปฏสงขรณดงกลาวเหลาน กเพอแสดงกตญญตา

และสนองคณบรพาจารยทงหลายทไดบรหารปกครองวดใหเจรญวฒนา

ถาวรดวยดตลอดมา และเพออนรกษสงททานไดสรางสรรคไวนนให

วฒนาถาวรเปนมรดกตกทอดแกอนชนรนหลงสบไป

ชลพร วรยะวงศชย : เรอง

Buddha-Chapter 7.indd 212-213 11/6/09 10:38:52 AM

214 พระผเจรญพรอม 215 พระผเจรญพรอม

“ผทเปนคนด ยอมสามารถนำตน

ไปสความดงามตางๆ ได

นำตนไปสความเจรญรงเรองได

และสามารถนำผอนไปสความดงามตางๆ ได

นำผอนไปสความเจรญรงเรองไดดวย

ทานจงกลาววา ‘ตนทฝกดแลว เปนแสงสวาง

เปนเครองสองทาง เปนเครองนำชวต

เปนเครองยงชวตใหสวาง’

ถาตองการเปนแสงสวางนำชวตทงของตนเอง

และของผอน กตองฝกตนใหเปนคนด

หนใหไกลจากความโลภ โกรธ หลง ใหมากทสด”

ตนอนเปนทรกยงของตน

พระจรยาวตร

สายลมเยนทพดพลวมาบางเบาหอบเอากลนหอมสดชนของตนไมนานา

ทปลกไวไมไกลจากพระตำหนกคอยทา ปราโมช รวยรนมาสมผสจมก

เสยงจอกแจกจอแจของยวดยานทแลนผานไปมายงคงดงใหไดยน

อยไมขาดสาย เนองดวยพระอารามแหงนตงอย ในใจกลางยานชมชน

ยามนนแสงนวลกระจางเยนตาจากดวงโคมสาดสองใหเหนพระวรกาย

ของพระภกษผทรงอยในพระอาการสงบสำรวมอยเสมอ

เจาพระคณสมเดจฯ โปรดทจะใชเวลาสวนพระองคเดนจงกรม

รอบกฏทพก พระจรยาวตรนนดจเดยวกบพระปา คอทรงปฏบตกรรมฐาน

อยเกอบตลอดเวลา รกษาความสำรวมและพระวนยอยางเครงครด

แมจะมพระภารกจในความรบผดชอบครอบคลมมากมายใหญหลวง และ

ตองเกยวของกบผคนเปนอนมากทงในงานหลวงงานราษฎร

Buddha-Chapter 8.indd 214-215 11/6/09 10:39:48 AM

ณ อโบสถลมพน ประเทศเนปาล

ณ ลมพน ประเทศเนปาล

ทรงสกการะสมเดจพระสงฆราชในอดต ทพระตำหนกเพชร วดบวรนเวศวหาร

๓๐ กรกฎาคม ๒๕๓๔ ถวายสกการะอฐสมเดจพระพทธโฆษาจารย

วดเทพศรนทราวาส

216 พระผเจรญพรอม 217 พระผเจรญพรอม

ไมวาทใด เวลาใด โอกาสใด ทามกลางสงใด พระจรยาวตรกยงงาม

พรอมเสมอ ฉายแสงแหงความเมตตา ความกตญญ ความสนโดษ

ทไมมผใดปฏเสธได...

หนงวนของเจาพระคณสมเดจฯ เวลา ๒๔ ชวโมงในหนงวนของเจาพระคณสมเดจฯ มการจดสรร

เวลาปฏบตพระภารกจ ตลอดจนสรางสรรคผลงานตางๆ ไดอยางนาทง

ราวกบวาทรงมเวลาอยางเหลอเฟอ

ในแตละวน ทรงทำอะไรไดมากมายนก ดวยเปนผททรงเหนถง

คณคาของเวลาอยางทสด ไมทรงปลอยเวลาใหลวงไปโดยไรประโยชน

…กอนไกขนถงเทยงวน

พระกจวตรประจำวนของพระองคเรมเมอทรงตนบรรทมและเขาส

กจกรรมของวนใหมตงแตกอนอรณรง สวนใหญแลวจะเปนเวลาตส

ของทกวน แนละ วถเชนนเปนสงททรงปฏบตอยางตอเนองตลอดมา

ตงแตครงยงทรงพระเยาว

หลงจากทรงตนบรรทม กจะเรมเจรญพระพทธมนตบทตางๆ

บางครงกทรงทวนบทพระปาฏโมกข แลวทรงนงสมาธตอจนกระทง

แสงทองเรมทาบทบจบรมขอบฟา พอมองเหนลายมอไดกเปนเวลาทจะ

ทรงออกดำเนนบณฑบาต

เสดจออกทางประตตางๆ ของวดไปโปรดประชาชนโดยไมไดทรงยด

วาจะตองใชเสนทางใดเปนประจำทกวน บางวนเสดจไปทางหลงวด

ตรทศเทพ หรอไปทางตลาดบางลำพ บางวนกไปทายวด ไปตรอกบวรรงษ

กลบจากบณฑบาตแลว จะเปนชวงเวลาททรงรบแขก มญาตโยม

Buddha-Chapter 8.indd 216-217 11/6/09 10:39:50 AM

218 พระผเจรญพรอม 219 พระผเจรญพรอม

หรอบางทกเปนพระภกษสามเณร เดนทางมาจากท ใกลบางไกลบาง

เขามาถวายสกการะ พระองคจะทรงสนทนาดวย โดยใชเวลาปฏสนถาร

ตอนรบญาตโยมในชวงเชาประมาณหนงชวโมง

เสรจจากรบแขกในชวงเชา กเปนเวลาเสวยพอด ซงเปนอกชวงหนง

ทพระภกษสามเณรในปกครองของพระองคมาเขาเฝารายงานตางๆ หรอ

มาลาเพอออกนอกวด

พระองคเสวยในบาตรคอใสทกอยางรวมลงในบาตร พระญาตสนท

ของพระองคคอ คณยายเลกหรอคณยายมาล นนทสคนธ วย ๗๒ ป

เลาใหฟงวา “พระองคทรงปฏบตอยางนมานานแลว พวกเรากคอยไป

จองทกนบาตรของพระองค กของเหลอไงละ”

อาหารทเสวย ทรงนยมผก และจะเสวยมงสวรตทกวนพระ ลกศษย

กนกฏคนหนงของพระองคเลาวา “ชวงหลงๆ ไมเสวยสตวปกและ

สตวใหญ”

ในชวงทพระพลานามยของพระองคไมอำนวย ทางโรงพยาบาล

จฬาลงกรณจะดแลเรองโภชนาการ แมจะไมไดทรงรบบาตรจากญาตโยม

แตถามผนำมาถวาย กจะโปรดใหเอาขนมาเปด นำมาขนโตะเสวยทงหมด

ทรงอนโมทนาประทานพรเจาภาพพระกระยาหารทงหมด

ระหวางเสวยนบางทกโปรดใหสามเณรหรอลกศษยมานงอาน

หนงสอพมพภาษาองกฤษหรอภาษาไทยใหฟง ถาเปนภาษาองกฤษบางท

กจะทรงถามศพทวาแปลวาอยางไร และถาอานออกเสยงผดกจะทรง

พระเมตตาแกให

หลงจงหนประมาณ ๘ โมงหรอ ๙ โมงเชา หากไมมกจนมนตขาง

นอก บางวนอาจจะบรรทมสกครงชวโมง สงทโปรดทำหากทรงมเวลาคอ

การอานหนงสอ แตปกตแลวมกจะมพระภารกจนอกวดมากมาย และ

สวนใหญจะเสดจไปใหทกงานททรงมเวลา ทรงรบกจนมนตตามเวลา

ทวาง ไมเคยเลอกวาเปนงานเลกงานใหญ หรอใครเปนคนจด

พระองคตรสเสมอวา “ทน เปนพระของประชาชน จะไปลำเอยงไมรบ

งานโนนงานนไมได”

คำวา “ทน” เปนคำทพระองคมกใชเรยกแทนพระองคเองกบ

คนสนทและในหมญาตๆ หรอนานๆ ครงกจะทรงใชคำแทนพระองคเอง

วา “เรา” สวนคำวา “อาตมา” จะทรงใชกบคนทวไป

…บายจรดเทยงคน

พอเสดจกลบจากกจนมนต ถาเปนในชวงพรรษา เวลาบายโมงตรง

พระองคจะทรงลงสอนพระใหม แตถาไมใชชวงพรรษากจะทรงงาน

คนควาทคางไว

หลงจากนนกจะทรงตอนรบปฏสนถารกบญาตโยมรอบบาย

ราวบายสองถงบายสาม หรอแลวแตวาจะมผเขามากราบนมสการ

มากนอยแคไหน

ราวหาโมงเยน เปนเวลาทเสวยกาแฟ และเปนชวงเวลาพกผอน

พระอรยาบถ หรอบางคราวกทรงใชชวงเวลานตรวจดความเรยบรอย

ของพระอาราม

พอถงสองทม จะทรงลงพระอโบสถเพอทำวตรเยน หรอถาไมทรง

ลงพระอโบสถ กจะทรงทำวตรสวดมนตทตำหนก เสรจจากทำวตรสวดมนต

ถาตอนเยนไมไดทรงเดนตรวจวดกจะทรงเดนตรวจวดในตอนน โดยตรวจ

ทวทงวด ใชเวลาเปนชวโมง

ตรวจวดเสรจแลว กจะเปนเวลาของการเดนจงกรมหนาตำหนก

โดยมกทรงใชเวลาจงกรมราวครงชวโมง แลวจงสรงนำผลดเปลยนจวร

Buddha-Chapter 8.indd 218-219 11/6/09 10:39:50 AM

220 พระผเจรญพรอม 221 พระผเจรญพรอม

และสวนใหญทรงใชเวลาในชวงกลางคนทรงงานตอเนองไป เชน เตรยม

ธรรมบรรยาย จนกระทงประมาณเทยงคนจงเขาบรรทม

พระกจวตรเหลานเปนสงทมกทรงทำอยเปนประจำ หากมไดมกจ

ทตองเสดจไปประทบแรมยงทอนๆ

บางสงทมกไมใครมใครร …ปกตแลวพระองคจะเสวยเพยงมอเดยว แมแตเมอเสดจไปเสวย

เพลในวงตามทมการอาราธนา กจะทรงจบนำชาแทน

...สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมร ทรงเรยก

เจาพระคณสมเดจฯ วา “หลวงป” ทรงหวงใยพระพลานามยของ “หลวงป”

เพราะบางครงมผมาเขาเฝาจำนวนมากจนทำใหเลยเวลาเสวย จงทรงม

ลายพระหตถเขยนปายบอกใหผเขาเฝารอกอนเมอถงเวลาเสวย

…เวลาเสดจออกนอกวด จะไมทรงสวมรองพระบาท จะทรงสวม

เฉพาะจากหนากฏ เมอมาถงรถกจะทรงถอดออก โปรดดำเนนดวย

พระบาทเปลา

…อกสงหนงททรงใหความสำคญคอ กอนเวลารงสางจะตองม

ผา ๓ ชน คอ สงฆาฏ สบง จวร ไตรครองเปนไตรหลกทตองม

ตดประจำพระองคตลอด

…ของสำคญในยามททรงใชเปนประจำ ไดแก แวนตา ปากกา เขมทศ

นาฬกา ไดอาร ปฏทน ผาเชดปาก ผารบประเคน

…เวลาทประทบในรถ สวนใหญจะทรงเจรญพระพทธมนต ฝก

กรรมฐาน พระองคจะทรงซอมทวนบทสวดมนตตลอด

...ทรงใหความสำคญกบการสวดมนตเปนอยางมาก เชน ในวน

คลายวนประสต มคณะสงฆมาสวดมนตถวาย ลกศษยถามวาจะทรงลงไหม

ตรสตอบวา ตองลงสเพราะสำคญ เขามาใหพร ลกศษยยงกลาวตอวา

สวดทำไมแปลไมออก ตรสยำวา คำสวดมนตเปนคำดทงนน

…บทสวดมนตททรงสวดเปนประจำมบทสวดมนตเจดตำนาน

บทสวดมนตสบสองตำนาน ถาเปนพระปาฏโมกขซงมความยาวมาก

จะทรงแบงออกเปนหลายวน

...เตยงบรรทมของพระองคนนเลกมากเพยงพอดองค เปนเตยงโซฟา

สมยกอนททางดานศรษะจะสงขนเลกนอย สวนดานปลายพระบาทม

โตะวางตอมาอกตวหนงสำหรบวางพดลม โดยปกตแลวจะบรรทมในทา

ตะแคงและบรรทมแบบมสต ทรงใชเวลาบรรทมเฉลยคนละประมาณ

สามสชวโมง

...เวลาเสดจไปทใด ลกศษยจะตองเตรยมขอมลไวตอบคำถามของ

เจาพระคณสมเดจฯ เกยวกบทศ ระดบความสงจากนำทะเล เปนตน

กตญญเปนทตง คณธรรมสำคญทปรากฏเดนชดในชวตของพระองคนนมอยหลาย

ประการดวยกน แตสวนทจดวาทรงยดมนไวเปนแกนหลกของชวตกคอ

การมความกตญญกตเวทตาเปนทตง ทรงรำลกถงบญคณของผมพระคณ

อยเสมอตงแตวยเดก และทรงหาโอกาสทจะตอบแทนพระคณของทาน

เหลานนมาตลอด

...กตญญตอบรพาจารย สมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชเจา

และแผนดน

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงบำเพญพระกศลถวายแดสมเดจพระบรพาจารย

สมเดจพระสงฆราชแหงกรงรตนโกสนทรทง ๑๘ พระองค เปนประจำ

Buddha-Chapter 8.indd 220-221 11/6/09 10:39:51 AM

ทรงรบบณฑบาตททองสนามหลวง

เสดจไปทวดชาง จงหวดกำแพงเพชร

ทรงอนโมทนาอำนวยพร

ทรงสอนพระนวกะ เวลา ๑๓.๐๐ น. ตลอดพรรษกาล ในฐานะพระอปชฌาย

222 พระผเจรญพรอม 223 พระผเจรญพรอม

ทกป นอกเหนอไปจากการสรางเสนาสนะอทศถวายพระอปชฌาย

องคแรกคอหลวงพอด ทรงสรางอาคารถวายแดสมเดจพระสงฆราชเจา

ผเปนพระอปชฌาย พระองคท ๒ ทรงสรางวดตลอดจนอนสรณสถาน

ตางๆ ถวายเปนพระราชกศลแดสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชเจา

ททรงมคณปการตอประเทศชาต เชน สรางโรงเรยน โรงพยาบาล พรอมทง

พระบรมราชานสาวรยสมเดจพระปยมหาราช ทจงหวดกาญจนบร

…กตญญตอบดามารดาและไมเคยทอดทงญาตพนอง

ทางดานครอบครวนน พระองคกไดทรงตอบแทนพระคณของผม

อปการคณเปนอยางด ทรงพาพระชนนมาพกอย ในวดดวยตงแตป

พ.ศ. ๒๔๙๖ โดยใหอยในบรเวณ “เรอนขาว” คอเรอนหลงนอยทปลกไว

ใกลตำหนกคอยทา ปราโมช ทประทบของพระองค

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงรกเคารพพระชนนมาก ผาอาสนะทพระชนน

เยบถวายตงแตตอนยงทรงเปนพระเปรยญ กทรงใชมาตลอด ถงจะเกา

แตยงทรงวางไวใตอาสนะผนใหมทใชอย แมเมอทรงไดรบสถาปนาเปน

สมเดจพระสงฆราชแลว ยงโปรดวางอาสนะผนนนไวใตทบรรทม ผท

ไมทราบทมาของผาผนนอาจเหนวาเปนผาเกามากแลวจงจะนำไปทง

ดวยความหวงด แตพระองครบสงวา “นนของโยมแม เอาไวทเดม”

พระชนนเปนผศรทธาในพระพทธศาสนาแตเดมแลว การมาอยใน

วดบวรฯ กเหมอนมโอกาสอนดงามทจะไดใกลชดดแลบตรชาย และได

ทำบญปฏบตธรรมยงขน เวลาเจาพระคณสมเดจฯ ทรงบรรยายธรรมใน

พระอโบสถ “โยมแม” จะหลบมาฟงอยขางนอกเสมอ

แมเมอสงอายแลว รางกายพระชนนเรมทพพลภาพ คลายเปน

อมพาตอยางออน เวลาเดนเหนไมสะดวก ซงสาเหตนาจะเปนเพราะ

Buddha-Chapter 8.indd 222-223 11/6/09 10:39:54 AM

224 พระผเจรญพรอม 225 พระผเจรญพรอม

เปนประจำมากกวาของใหม บางครงยงทรงเยบชนดวยพระองคเอง

พระมหาไฉน จตตสทโธ ลกศษยซงเปนผมหนาทยอมจวรให

พระองคเลาวา

“ทรงใชสพระราชนยมตอนทมงานพธ สวนผนททรงนงหมเปน

ประจำ อาตมายอมใหพระองคทกๆ ๑๕ วน ผาทซกยอมบอยๆ ดวย

แกนขนน จะไมมกลน คงทน ใชได ๕ ปขนไป บางผนเปนผนทพระองค

ทรงใชมาเกอบ ๑๐ ปกยงมอยเลย ตามบรขารพระใชผา ๓ ผน คอ

สงฆาฏ จวร และสบง รวมเรยกวาชดครอง ททำถวายมไมเกน ๖ ผน

สงฆาฏใชผนใดกผนนน ผาอนๆ เรยกผาอาศยจะมกได พระองคทรง

สนโดษใชของเดมทมอย ใชประหยด ใหเปนประโยชน บางครงถาหลายวน

อาจมกลน กโปรดใหนำไปซก อาจจะสก ๓ วน สงฆาฏโดยมากไมคอย

ไดซก แตของพระองค อาตมานำไปซกทก ๑๕ วน กอนวนปาฏโมกข”

มรบสงในหมพระเณรและศษยใกลชดเสมอใหใชสอยขาวของอยาง

ประหยด โดยทรงปฏบตพระองคใหเหนเปนแบบอยาง

ฐตพฒน รวบรวม ลกศษยใกลชด เลาถงพระจรยาวตรในการ

ใชขาวของอยางประหยดวา

“สพระทนตจะรดจนหมด กระดาษทชชถาใครดงออกมาเปนมวน

จะโดนด เพราะพระองคทานจะทรงดงมาพบครง แบงครงแลวเชด

พระโอษฐ ไมไดเชดทงหมด อนทไมไดใชเกบไว ตรสวาโยมถวายมา

ตองเกบไว บางทโดนดทใชเชดนำ ทรงดทนททำไมใชเปลอง มรบสงเสมอ

เรองการประหยด ใชนำปกต ๒๐ ลตร ถาสรงนำไมถง ๑๕ ลตร”

ทรงไมนยมสะสมขาวของ และมกจะแจกจายออกไปตามโอกาส

อนควร เชน คราวหนงมผประสงคจะถวายรถยนตสำหรบทรงใชสอย

เวลาททรงไปปฏบตภารกจตางๆ พระองคตรสวา “ไมรจะไปเกบไวทไหน”

ไดตรากตรำทำงานหนกมานาน แตรางกายททรดโทรมไมไดเปน

อปสรรคตอแรงศรทธาในพระพทธศาสนา ทานยงขอใหพยงทานนง

สวดมนตไหวพระ

พระชนนพกอยเรอนขาวไดราว ๑๒ ป กกลบไปงานฌาปนกจพสาว

(ปาเฮง) ทบานเหนอ และพกอยตอ กอนจะไมสบายเขาโรงพยาบาล และ

สนลมดวยโรคชรา อาย ๗๙ ป

หมากทเสวยเปนประจำ เนองดวยพระชนนทำถวายทกวน ครนเมอ

สนพระชนนแลว กไมโปรดทจะเสวยอกเลย...

ทกป เจาพระคณสมเดจฯ จะเสดจไปบานเหนอ เมองกาญจน เพอ

บำเพญกศลแกบรรพบรษ และเสดจไปเยยมตามบานญาต หากมงานมงคล

จะเสดจมารวมยนด หากมญาตใกลชดเสยชวต กเสดจมางานศพทนท

จำเนยร คชวตร นองชายของพระองค เปนญาตใกลชดทสด

ทยงเหลออย ทรงถามไถดวยความหวงใยเสมอ เมอนองชายเขาเฝา

กจะขอใหพชาย “เคาะหว” ซงจะทรงลบหวนองชายดวยพระอารมณ

เออเอนดและยมแยม

คอพระผสนโดษและทรงเหนคณคาของความมธยสถ เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเปนแบบอยางของพระสงฆทดำรงชวตดวย

การกนอยงาย ทรงมกนอย เปนพระผสนโดษ และไมยดตดพธรตอง

ทรงดำเนนชวตอยางพอเหมาะแกความเปนสมณะดงทเรยกวา สมณสารป

แมจะดำรงสมณศกดอย ในฐานะประมขของสงฆ ทอยอาศยก

ไมโปรดใหตกแตงอยางวจตรพสดาร มรบสงแกพระภกษสามเณรในวด

อยเสมอวา พระเณรไมควรอยอยางหรหรา เปนพระตอง “จน” กระทง

จวรนงหมยงทรงใชสอยอยางธรรมดาเรยบงาย โปรดใชจวรทซกยอม

Buddha-Chapter 8.indd 224-225 11/6/09 10:39:54 AM

ตำหนกคอยทา ปราโมช ชน ๓ เปนททรง ไหวพระสวดมนตและทำสมาธประจำวน

ทรงงานทวดบวรนเวศวหาร

พระอรยาบถขณะอยในวดบวรนเวศวหาร

226 พระผเจรญพรอม 227 พระผเจรญพรอม

หมายความวาไมทรงรบถวาย ทกครงเวลาเสดจไปรวมงานบญงานกศล

ทวดไหน เมอมผถวายปจจย จะไมทรงรบไวเอง จะประทานคนโดยรบสง

วา “ขอรวมทำบญดวย”

ขาวของทญาตโยมถวายมาตลอดป ในวนปวารณาออกพรรษา

จะประทานใหพระภกษสามเณรวดบวรนเวศวหารทงหมด โดยจบฉลาก

กนทงวด ทรงไมสะสมของ

เคารพออนนอมและถอมพระองคอยเสมอ เจาพระคณสมเดจฯ ทรงออนนอมเคารพตอพระธรรม ทรงมพระ

อปนสยออนนอมถอมพระองคอยางเสมอตนเสมอปลาย แมจะทรงดำรง

ตำแหนงสมเดจพระสงฆราชแลวกตาม ทรงแสดงความเคารพตอ

พระเถระผมอายพรรษามากกวาพระองคอยเสมอ เมอมพระอาคนตกะ

มาเขาเฝาหรอเยยมเยยนพระองค ถาเปนพระเถระผใหญกจะทรงถาม

ถงอายพรรษากอนวามพรรษาเทาไร หากมากกวา จะทรงนมนตใหนง

บนอาสนะ และทรงกราบตามธรรมเนยมทางพระวนย หรอถาเปนพระ

ทมอาวโสนอยกวา จะทรงตอนรบดวยจตเมตตา ออนนอม ทรงปฏบต

พระองคเชนนมาโดยตลอด

สวนการแสดงความเคารพตอพระธรรม นอกจากทรงนพนธหนงสอ

ธรรมเผยแผแกประชาชนแลว กอนการแสดงเทศนาธรรมจะทรงเตรยม

พระองคอยางด จงทรงเทศนไดอยางนาฟงดวยความเขาพระทยทลกซง

สามารถถายทอดสผอนไดอยางกระจางใจ

นอกจากนยงทรงใหความเคารพตอพระคมภรและหนงสอธรรม

เปนอยางมาก โดยจะทรงเกบรกษาคมภรทางพระพทธศาสนาตางๆ ไว

ในทสงอยเสมอ หรอหนงสอธรรมกจะทรงหามวางทพน หากทอด

Buddha-Chapter 8.indd 226-227 11/6/09 10:39:55 AM

ระหวางศาสนพธนอกวด

เสดจออกบณฑบาต

ทหนาตำหนกคอยทา ปราโมช พ.ศ. ๒๕๑๒

228 พระผเจรญพรอม 229 พระผเจรญพรอม

พระเนตรเหนมผวางหนงสอธรรมะบนพนจะตรสเตอนขนวา “นนพระธรรม

อยาวางบนพน” แลวทรงใหนำไปวางไวในทสง เชน บนโตะ หรอบนพาน

บางคราวมผพดถงพระองคในทำนองวา ทรงเปนพระอาจารยของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เมอทรงทราบกทรงแนะวา ไมสมควรทจะ

พดเอยอางในลกษณะเชนนน เนองเพราะวา “ใครๆ กไมควรทจะ

อวดอางตนวาเปนครอาจารยของเจาฟาเจาแผนดน ทกคนมหนาทตอง

ถวายงานสนองพระราชประสงคเทานน”

แมกระทงในเวลาสอนสมาธกรรมฐาน พระองคกมไดทรงวาง

พระองควาเปนผร หรอแสดงภมวาเปนผเชยวชาญเหนอกวาใคร แตมก

ตรสสนๆ เพยงวา “แนะนำในฐานะผรวมศกษาปฏบตดวยกน” นบวาทรง

ยดถอคณธรรมในขอความออนนอมอยางเหนไดเดนชด อกทงยงทรงเปน

พระเถระผสงบเสงยมทตงมนอยในความถอมพระองคมาโดยตลอด

ทรงอยในความสำรวมระวง เปนททราบกนดวา เจาพระคณสมเดจฯ ทรงฝกใฝในการปฏบต

แตเนองจากทรงตดพระภารกจหนาท จงทรงดำรงพระองคดงทเรยกวา

“พระปากลางเมอง” พระจรยาวตรททรงปฏบตสมำเสมอกคอ ทรงม

ความสำรวม และทรงเครงครดในพระวนย ทรงศกษาขอศลวตรทกขอ

อยางละเอยด และจะระวงพระองคเปนอยางดทจะไมทำในสงทลวงละเมด

พระวนย

ทรงปฏบตสมาธกรรมฐานอยเสมอในทกโอกาสททำได ผคนมกจะ

ไดเหนพระองคประทบอยในทานงไมไหวตง หลบพระเนตร พระวรกาย

ตงตรง ทรงอยในอรยาบถสงบนง เมอถงเวลาทจะตองปฏบตพระภารกจ

กจะทรงเรมปฏบตไดโดยทนทดวยพระอาการสงบสำรวม

Buddha-Chapter 8.indd 228-229 11/6/09 10:39:57 AM

230 พระผเจรญพรอม 231 พระผเจรญพรอม

วดรงษ” ลกศษยของพระองคทานเลาใหฟง

แมแตตนไมในวด พระองคกโปรดใหดแลเพอใหเกดความรมรน มทวาง

ทไหนกโปรดใหปลก อยางตนวาสนา ตนตะแบก มะขามปอม ไมโปรดให

ตดตนไม หากมใครตดตนไมในวด กรบสงวา “กวาจะโต ยสบสามสบปได

แคน ตดแปบเดยว” และ “ถาวรวตถปลกสรางเรว แตตนไมโตชา”

ทนชอบพระพทธรป สงหนงทบรรดาคนสนทและคนทสนใจในเรองราวของเจาพระคณ

สมเดจฯ ทราบกนด นนกคอเรองทพระองคโปรดพระพทธรป

ดวยทรงเคารพอยางยงในพระรตนตรย การกราบไหวบชาพระพทธรป

ทถอวาเปนองคเปรยบแทนพระพทธองค กเพอระลกถงคณ ๓ ประการ

ของพระผมพระภาคเจา นนกคอพระปญญาคณ พระบรสทธคณ และ

พระมหากรณาคณ

ในราวป พ.ศ. ๒๕๒๙-๒๕๓๐ เปนชวงททรงเรมสะสมพระพทธรป

พระองคเคยรบสงวา “ทน ชอบพระพทธรป เหนแลวสบายใจ” โปรด

พระบชา และทรงรจกหมดทกสมย

พระลกศษยใกลชดพระองคทานรปหนงเลาถงเรองนวา “เวลา

ไดพระมา จะตรสเรยกใหไปด อาตมาดแลว...ไมคอยเกา เขาหลอก

ทานรบสงวา เขาวาเกา แตไมเปนไรไมไดเลนของเกา ดศลปะ เกบไวให

คนรนหลงศกษา”

กรณทมคนเอาพระมาใหพระองคแลวเปนพระปลอม กปรากฏวาม

คนเอาไปพดตอๆ กน บางกบอกวาทรงถกหลอก แตพระองคทรงวางเฉย

ไมโกรธ รบสงวาททรงบชาพระเพราะทรงบชาพระพทธเจา มไดทรง

สนพระทยวาเปนพระเกาโบราณหรอเปนพระทสรางขนใหมแตอยางใด

นอกจากนยงทรงเปนผมระเบยบวนย มความอดทน มความใฝร

ทรงแสวงหาความรอยเสมอ พระคณธรรมเหลาน นำพาใหชวตของ

พระองคดำเนนสเสนทางของความสำเรจ แมจะมอปสรรค หรอทรงพบกบ

ความผดหวงตางๆ แตดวยพระคณธรรมทมอยประจำพระองคกทำใหทรง

ฝาฟนอปสรรคทงหลายมาไดโดยตลอด ชวตของพระองคจงเปนตวอยาง

อนดงามสมควรคาทจะยดถอเปนแบบอยางในการประพฤตปฏบตตาม

เจาอาวาสผดแลพระอาราม ในแงการปกครองบรหารวด พระองคทรงดแลรายละเอยดเอง

ทกอยาง แตกทรงใหความสำคญกบพระรปอนดวย และทรงใหความ

สำคญกบการทำงานเปนกลม มการประชมกรรมการวดอยางสมำเสมอ

และทรงตดตามงานโดยตลอด

นอกจากนยงทรงมความละเอยดรอบคอบ ทรงดแลพระในวดอยาง

ทวถงทกรป ใครจะออกไปนอกวด ตองมากราบทลรายงานกอน หากม

การลา ถาเปนการเดนทางไปตางจงหวด จะทรงแสดงความหวงใย

ไตถามวาไปอยางไร จะตรสถามโดยละเอยดเพอใหเกดความสะดวกใน

การดแล แมแตพระผใหญกยงตองมาลาพระองคเชนกน จงทรงคนเคย

อยางดกบพระในวดทกรป

ทรงดแลหวงใยและใสใจรายละเอยดทงในสวนของพระลกวด และ

อาคารสถานทของวด

“ตงแตเปนเจาอาวาส กทรงทำนบำรงเสนาสนะทงหมด กลางคน

เดนตรวจวด ไลจากคณะนๆ ไปจนสดวด ทรงดแลกำกบงานซอม

พระอโบสถซงเปนงานใหญ ประตหนาตางพระอโบสถเดมเปนไมปนปน

แปะ กทรงเปลยนเปนไมแกะสลกแทน ของเกายายไปตดทพระอโบสถ

Buddha-Chapter 8.indd 230-231 11/6/09 10:39:57 AM

ทรงลบศรษะ จำเนยร คชวตร ผเปนนองชาย

ในงานศพพระชนน

ทรงตกบาตร

ทรงเวยนเทยนทพระปฐมเจดยทกป

232 พระผเจรญพรอม 233 พระผเจรญพรอม

แตทรงศรทธา และดวาเปนศลปะทวาราวด อนเดย พมา หรออยางไร

เปนตน

ความสขอยางหนงของพระองคกคอ การจดพระพทธรป กฏของ

พระองคนนไมไดเปนกฏทใหญโตเลย หากแตมทแคบนดเดยว ทรงเกบ

พระไวทหวเตยงซงตอมากกนพนทมากขนจนแทบไมมทเหลอ จนตอง

สรางกฏเกบ ซงในภายหลงกเตมอกเชนกน ทวาเมอไดทรงกราบไหวบชา

ในยามททรงอยตอหนาพระพกตรพระพทธรป กนำมาซงความสขใจ

ความชนใจและความรสกปต เพราะพระพทธรปซงเปนสญลกษณแทน

พระสมมาสมพทธเจานน ผทไดเพงมองจะไมอมไมเบอ เกดความอบอน

ขนในใจเสมอ และยงเปนเครองจงใจใหเกดความสงบ

แวดลอมดวยกองหนงสอ นอกจากพระพทธรปแลว สงทโปรดอกอยางกคอ หนงสอ โดยเฉพาะ

หนงสอธรรม ทรงมหนงสอธรรมและหนงสอประวตศาสตรเกบไวจำนวน

มาก ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ นาเสยดายทบางสวนถกปลวกกดกน

เสยหายไป

แต ในหองของพระองคกยงมแตพระพทธรปและหนงสอธรรม

เตมไปหมด ทรงนอนในทแคบๆ มทนอนเลกๆ มโตะเลกๆ การเดน

ในตำหนกของพระองคทานจะตองคอยหลบทงพระพทธรปและหนงสอ

มอยครงหนงทนาชายของพระองคทชอนาเสยมถามพระองค

“นใครทสอน ทเปนอยางนๆ”

“นไงนาทด หนงสอไง” และชไปทหนงสอทมอยเตมกฏ

หรอนาชายถามพระองควาไปเรยนทไหนมา

“นไงอาจารย” แลวกทรงชไปทหนงสอทวางเรยงจนเตมกฏอกเชนเคย

Buddha-Chapter 8.indd 232-233 11/6/09 10:40:00 AM

เจาพระคณสมเดจฯ กบไกแจ

และตกตาชางทมผถวาย (คชวตร แปลวา ชางจำศล)

๒๘ กนยายน ๒๕๓๓ เสดจเปนองคประธาน เปดเทศนมหาชาตคำหลวง และทรงปลกตนไม ณ พทธมณฑล

“เจาจด” สนขทชอบทำตวเปน ผอารกขาเจาพระคณสมเดจฯ

234 พระผเจรญพรอม 235 พระผเจรญพรอม

พระอารมณขน แมวาโดยปกตวสยแลวจะทรงวางพระองคอยในอาการสำรวม แตกม

บางเวลาทจะทรงพดคยอยางอารมณด ซงนางสมหมาย ชวงประยร

หลานสาวคนใกลชดททรงเรยกชอสนๆ วา “กบ” เลาใหฟงวา

“ตอหนาคน ทรงเครง ไมพดเลน ไมลอ นอกจากบางทเราเขาไปคย

กบพระองคทาน เรากบอกวาขอใหทรงมอายยนนะ จะไดเปนรมโพธ

รมไทรของลกของหลาน ของประชาชนชาวไทย ทานกรบสงวาเอา

รอยแปดปพอไหม เรากวาเอาสองรอย ทานรบสงตอบวา สองรอยกอย

ดวยกนนะ” เปนพระอารมณขนของพระองคเรองหนง หรอในบางวน

“บางทเราทำกบขาวอย ทานกรบสงวา กบเอยวนนทำไมไมรองละ”

และอกคราวหนงหลงจากทเสดจไปเมองจนกลบมา กเสดจมางาน

บำเพญกศลใหบรรพบรษทบานรงสวาง เมองกาญจน “ทรงเลาเรอง

เสดจไปเมองจน ไปเจออะไร อยๆ ทานกรบสงภาษาจนหนาตาเฉยเลย

แลวทานกรบสงภาษาญวนวา กบ ‘ดโมหลาย’ - ไปไหนมา”

เหนไดวาทรงมชวงเวลาท โปรดและสบายพระทยเปนพ เศษ

เมออยกบคนใกลชด และสะทอนใหเหนถงพระอารมณดในพระทย

มใชวาจะทรงเครงครดอยตลอดเวลา

ขเรอนในใจทำไมไมรงเกยจ กอนหนานวดบวรฯ มหมาขเรอนมาก ทงคนและพระกพยายามทจะ

หาใครมาจบบรรดาสนขจรจดไป เพอลดจำนวนประชากรสนขในวดลงบาง

แตเจาพระคณสมเดจฯ นนโปรดสนข ดวยทรงมพระทยเมตตาตอสนข

เหลานน พระองคทรงไมยอมใหจบสนขในวด เมอทาง กทม. มาจบไป

พระองคกจะทรงใหคนนำกลบมา รวมทงแมวกเชนเดยวกน

Buddha-Chapter 8.indd 234-235 11/6/09 10:40:03 AM

236 พระผเจรญพรอม 237 พระผเจรญพรอม

ตำหนก แตถาหากพระองคไมอย เจาจดจะดหงอยๆ ไป เมอไรทม

การขยบรถพระประเทยบ มนจะรทนทวาอกประเดยวเจาพระคณสมเดจฯ

กจะกลบมา แลวเจาจดจะเรงราขนมาทนท

เวลาพระองคเสดจกลบ มนจะวงไปทจอดรถ และมนกเปนตวแรก

ทพระองคทรงทก ซงสวนใหญมกรบสงวา “เอา เปนไง” มนกจะกระดกห

กระดกหางนอมรบคำรบสงทกทายของพระองค แสดงอาการยนดและ

มความสขอยางเหนไดชด

แมแตตอนเจาพระคณสมเดจฯ กลบจากโรงพยาบาล เจาจดกไปรอ

ทหนาโบสถ อาการทเจาจดแสดงออกถงความจงรกภกดและความซอสตย

ทมตอเจาพระคณสมเดจฯ อยางเปยมลนน เปนไปไดวามนสมผสไดถง

พระทยอนทวมทนดวยพระเมตตากรณาของพระองค โดยเฉพาะ

นำพระทยเมตตาททรงมตอบรรดาสนขจรจดและสนขขเรอนทงหลาย

นอกจากนยงเคยมสนขทชอ “เจาโต” ททรงเลยงไว เปนสนขทฉลาด

พอตวทเดยว พอพระองครบสงวา “โตไปหยบผาเชดปากมา” เจาโตกจะ

คาบมาให และหมอบอยตรงหนาพระองค

ไมเพยงเฉพาะสนขเทานนททรงมพระเมตตา ทรงเคยเลยงไกแจ

ไวดวย เปนไกแจสขาวปลอดทงตวสวยงามมาก แตตาบอดทงสองขาง

เมอทรงเรยกวา “แจๆ” มนกจะรองออดออนพระองค นอกจากนทงปลา

และเตาในวดกจะทรงดแลอยางทวถง มเตาทพระองคจะเสดจมาใหผกบง

หรอใหคนเอาผกบงมาใหทกเชา เวลาทเสดจดวยพระองคเอง เตาจะ

ขนมา ปลาตวใหญๆ กจะโผลมาใหเหน เปนททราบดวาพระองคทรง

เมตตาตอสตวและโปรดธรรมชาตเปนอนมาก

มอยครงหนง มคนมาขออนญาตจบสนขทวด เนองจากเหนวา

วงเพนพานอยเตมวด พระองครบสงทนทวา “หมาอาศยวด ทนกอาศย

วดอย อนญาตไมได”

มสนขขเรอนอยตวหนง บางทวงไปอจจาระกเรยราดไปตามพน

พระองคทรงจำมนไดด วนหนงในเวลาทเดนตรวจวด ทรงเหนวาสนข

ตวนนหายไป จงตรสถามลกศษย เมอลกศษยบอกวาถกจบไป พระองค

กรบสงวาใหนำมนกลบมา พอมคนทลวาจะทำใหวดบวรฯ สกปรก ไมนาด

เพราะมหมาขเรอนเยอะ รบสงตอบไปวา “หมาขเรอนรงเกยจ แตขเรอน

ในใจไมรงเกยจ”

ในวดมสนขตวหนงทคนในวดเรยกกนวา “เจาจด” เจาจดเปนสนข

จรจดอกตวหนงทเขามาอาศยกนเศษขาวปลาอาหารจากกนบาตรพระ

เพอยงชวต ตามลำตวของมนปกคลมดวยขนสขาวขะมกขะมอมทมเคาวา

ครงหนงคงเคยเปนสขาวสะอาดสะอานสวยงามแตมดวยจดสดำใหญนอย

คลายถกสสาดกระจายทวตว แตในยามทมนหนรอนเขามาอาศยรมเงา

กำแพงโบสถเปนทพกพงนน ขนของมนบางสวนกเรมรวงโรยไปตามสงขาร

แมจะมสภาพทรดโทรม แตเจาจดกเปนสนขทแสดงออกถงหวใจ

จงรกภกดอยางทมนษยหนาตาดๆ มสงาราศหลายคนยงตองอาย เจาจด

เปนสนขทรกพระองคมาก มนจะคอยตดตามพระองคในเวลาเสดจไป

ตามทตางๆ ทววด พระเณรและลกศษยวดบวรฯ คนเคยดกบการท

เจาจดทำหนาทเสมอนเปนองครกษสวนพระองค เพราะเจาจดจะคอย

วงนำหนาพระองคราวกบวงออกไปตรวจตราความเรยบรอยตามรายทาง

ทจะเสดจผาน แลวกวงกลบมานำหนาอยใกลๆ

เลากนวาเมอเสดจไปทใด เจาจดกไปดวย ถาพระองคเสดจไปทำกจ

ทโบสถ มนจะรอจนพระองคทำกจเสรจ ไมวาดกแคไหนกจะตามไปสงท

Buddha-Chapter 8.indd 236-237 11/6/09 10:40:03 AM

238 พระผเจรญพรอม 239 พระผเจรญพรอม

ชวยเหลอ เราจะปฏเสธเขาไดอยางไร

“อาตมาตองมาบอกตำรวจทางหลวงใหวงเรว พระองคกลวเสยงาน

ชาวบาน

“ทรงเตรยมงานลวงหนา ไมไดคดถงพระองคเอง บางครงตอนเสดจ

กลบมา อาตมาเหน... พอทรงถอดจวรพระองคหมดแรงเลย แตพระองค

หนมาถามอาตมาวา...เหนอยไหม

“ใครกมาเขาเฝาไดตลอด ในชวงเกดวกฤตทางการเมอง ทรงเคยให

เขาเฝาตอนหาถงหกทมกม

“พระองคอทศความสามารถ ความสขสวนพระองคเพอพระศาสนา

มาตลอด”

ในความรสกของคณคฑายทธ จรเจรญ ลกศษยลกหาในฐานะ

คนเมองกาญจนบร เลาถงพระองควา ชวตของพระองคสมถะและเรยบงาย

“พระองคไมไดทรงมองวาเราฟมเฟอยนะ แตทรงมองวายคของเรา

เปนยคทฟมเฟอย คอทกอยางเราไมชวยเหลอตวเองเลย แตสมยของ

พระองค ตองชวยเหลอตวเอง เคยรบสงวา แคปนโตจากสมเดจยา

สำหรบเพลกทรงพอแลว ไมไดใชเงนเลย จวรพระองคนนจนกระทงขาด

จนไปปะแลว กยงทรงเรยกหาผนเดมอยเลย ทรงเคยชนกบของเดมๆ

ทกคนจะเปลยนใหพระองคโดยอตโนมต รบสงวาไมจำเปน ไปซอมไปปะ

ไปแกได

“อะไรทเคยอยในทแลวเราไปเปลยน ทรงจำได แลวจะทรงเรยกหา

วาอนนไปไหน พระองคไมไดขนนำเสยง ไมทรงวาใคร เพยงตรสวา ‘เจาน

เจานนไปไหน จดการอะไรแบบน’ หรอใครสงใหเปลยน ใครสงให

จดการ อยางนเปนตน”

ไมวาจะเปนลกศษยรนไหนๆ หรอจะเปนพระเกาพระใหมกลวนแต

ในสายตาศษย ในความรสกของบรรดาลกศษยทตดตามรบใชใกลชดพระองคทาน

ตางกกลาวถงพระองคดวยความรกเทดทนกนทงสน ทงนกเพราะ

พระจรยาวตรอนงดงามและพระเมตตากรณาทไมมสนสดของพระองค

เอบอาบซาบซานอยในหวใจศษยทกๆ ดวงอยางไมมวนเสอมคลาย

เมอเอยถามถงความประทบใจในองคเจาพระคณสมเดจฯ พระมหา

ไฉน จตตสทโธ เลาวาประทบใจ “เรองความเมตตา ความสนโดษ

อยางการเทศนทพระอโบสถทก ๑๕ วน พระองคทรงเนนเรองความ

สนโดษ และการเตรยมตนเอง มพทธภาษตวา จงเตอนตนดวยตน

...ประทบใจทความสนโดษ

“ทรงถามสารทกขสกดบ อยางอาตมาเปนเณร กตรสถามวาอยไดไหม

เคยประทานผาเชดตวให พระองคไมจลกศษยเปนรายคน เวลามากราบทล

พระองคจะรบสงถามวาเรยนเปนอยางไร แลวประทานกำลงใจ”

สวนพระ ดร.อนล ธมมสากโย ทแมจะเปนลกศษยชาวตางประเทศ

แตกไดดแลอปฏฐากรบใชพระองคมาเปนเวลาหลายสบป ในฐานะผชวย

เลขานการสวนพระองค

“ทรงสำรวมระวง รบสงในสงทจำเปน ในแงการสงสอนทรงไมเคย

ถอยหรอหยดนง ถาไมถก พระองคกวรยะอธบายใหฟง ทรงมพระ

เมตตากรณามาก

“ในแงการอทศตน ทรงอทศตนอยางทสด ทรงใหประชาชนเขาเฝา

ไดทกคนทกชนชน ไดกราบทงนน บางทกมญาตโยมมานมนตพระองค

ไปงานนนงานน บางทมงานชนกน กรบสงใหดไดอาร บอกวาเลอนงานนน

ไดไหม หรอไปงานนกอนไดไหม

“พระองครบสงวา ทน เปนพระของประชาชน เขามาคาดหวงให

Buddha-Chapter 8.indd 238-239 11/6/09 10:40:03 AM

ประทบกบพนหญากลางทงนาแบบงายๆ ไมมพธรตอง ทเนปาล

ภาพ: สกล

เกษ

มพนธ

นตย

สารส

ารคด

เสดจตามคนนาไปทอดพระเนตรเสาพระเจาอโศก กลางทงนา ณ ประเทศเนปาล

240 พระผเจรญพรอม 241 พระผเจรญพรอม

ประทบใจในพระองคอยางไมเสอมคลาย ดวยทรงกอใหเกดความรสก

อบอนแกผท ไดอย ใกลชด หรอแมแตผท ไดเหนพระองคในครงแรก

จะรสกไดทนทวาพระองคทรงเปนผใหญใจด

พระลกศษยอกรปหนงคอ พระอรค (พระครสงฆสทธกร) กลาวถง

การทไดนำคำสอนของพระองคมายดเปนหลกธรรมประจำใจวา

“อาตมายดคำสอนของพระองคเปนกำลงใจในการทำงาน ทรงไมได

รบสงกบอาตมาโดยตรงหรอกนะ แตเปนคำททรงเขยนเปนโอวาทอยใน

หนงสอโอวาทธรรมวา

‘อนคนทำงานจะใหเกดประโยชนยอมประสบกบอปสรรคขดขวาง

นอยหรอมาก ผทจตใจออนแอจะเกดความทอไมอยากทำตอไป แต

ผมกำลงใจยอมจะไมทอถอย ยงถกคอนแคะยงเกดกำลงใจมากขน

คำคอนแคะกลายเปนพาหนะทมเดชะในการทำความด’ ”

ไมเพยงแตทรงเปนผทตงตนไวชอบ ดวยทรงดำเนนชวตอยบนความ

ไมประมาท ใชเวลาทผานไปในการพฒนาสต ปญญา พากเพยร

ประพฤตธรรม สรางสรรคชวตใหเปนไปเพอประโยชนสขของสวนรวม

อยเสมอแลว ในหมผคนทวไปทไดพบเหน หรอมโอกาสเขาเฝาชนชม

พระบารมอยางใกลชด ตลอดจนผททรงปฏสนถารดวย จะรสกชนชม

จบจตจบใจกบพระจรยาวตรทงดงามของพระองค

ศลวตรและแนวปฏบตททรงยดถอนน เปนแนวทางการดำเนนชวต

อนเปยมดวยมงคล ซงเปนแบบอยางทดของพระภกษ และฆราวาส

ผครองเรอนทวไป ทจะยดไวเปนตนแบบอนพงประพฤตปฏบตตาม

ศรวรรณ สขวเศษ : เรอง

Buddha-Chapter 8.indd 240-241 11/6/09 10:40:04 AM

242 พระผเจรญพรอม 243 พระผเจรญพรอม

“เมตตา ความมจตเยนสนท

ดวยความปรารถนาสขแกผอน สตวอน

เปนความรกทเยนสนทเหมอนอยาง

มารดาบดารกบตรธดา

“ถาไดอบรมเมตตาใหมประจำจตใจ

กจะเปนอาหารใจทวเศษ

เพราะเมอใจไดบรโภคเมตตาอยเสมอ

จะเปนจตใจทระงบโทสะพยาบาท มความสขเยน

ทำใหรางกายมความสขเยนไปดวยได

ในคำวา ทำใจใหสบายรางกายกสบาย

แมจะขาดวตถไปมากหรอนอยกไมเปนทกข”

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

พระเมตตาบารม

สงหนงทอยในพระทยของเจาพระคณสมเดจฯ เสมอมา คอ การท

ทรงคำนงถงทกขสขของประชาชน ตลอดจนความเปนอยทผาสก

ของบานเมอง พระองคจงทรงสงเสรมใหประชาชนมศรทธามนคง

ในพระพทธศาสนา ดำเนนชวตโดยมหลกธรรมเปนสงยดเหนยวใจ

ใหประชาชนรกใครกลมเกลยว รรกสมานฉนทกนในทกหม เหลา

ใหมเมตตากรณาตอกนและสงเคราะหเกอกลกน เพอประโยชนสข

ของแตละคนและของสงคมสวนรวม โดยทพระองคเองกไดทรงประพฤต

ใหเหนเปนแบบอยาง

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเขาถงความมเมตตาวาเปนคณตอมนษย

เพยงใด พระองคจงประทานโอวาทธรรม คตธรรม ธรรมเทศนา

โดยการนพนธและรบสงถงขอธรรมเรองความเมตตาอยเสมอๆ เพอให

ทกคนรวา โลกจะอยอยางรมเยนเปนสขไดนน ตองมาจากใจทมเมตตา

หลายๆ ดวงรวมกน

Buddha-Chapter 9.indd 242-243 11/6/09 10:40:58 AM

(บน) บนทกเทปถวายพระพรพระบาทสมเดจพระเจาอยหว วนท ๕ ธนวาคม ๒๕๔๕

244 พระผเจรญพรอม 245 พระผเจรญพรอม

เมตตาธรรม ขอธรรมทพระพทธเจาทรงสรรเสรญ ในพระนพนธเรองการบรหารทางจต จะเหนถงมมมองความคดท

ลกซงของพระองคในเรองเมตตาธรรม ซงเปนขอธรรมทพระพทธเจา

ทรงสรรเสรญ

“....ทกคนปรารถนาจะรบเมตตา ไมมผ ใดปรารถนาจะใหผอน

ขาดเมตตาในตน ถาทกคนจะระลกถงความจรงวาเมตตาเปนสงทสวยงาม

มคาสำหรบตน เปนทปรารถนาของตน เมตตากเปนสงทสวยงามมคา

สำหรบผอน และเปนทปรารถนาของผอนเชนเดยวกน ถาทกคนจะระลก

ถงความจรงดงกลาวนไวใหเสมอ จนเปนอนหนงอนเดยวกบจตใจ กจะ

เปนทประจกษชดจรงๆ วา เมตตาเปนเครองคำจนโลกแนนอน

“โลกกมไดหมายถงอะไรหรอใครทไหน กหมายถงตวเรานแหละ

เปนสำคญ ตวของเราทกคนนแหละคอโลก เมตตาเปนเครองคำจน

ตวเราทกคนนแหละ อนเครองคำจนทงหลายกเชนเดยวกบเมตตา เชน

ไมคำแมเปนไมเลกๆ เพยงอนเดยว กจะมกำลงคำเพยงนดเดยว

ใหความปลอดภยมนคงแกสงทคำไดเพยงนดเดยว แมเปนไมใหญหลายอน

กจะมกำลงคำจนมาก ใหความมนคงปลอดภยแกสงทคำไดมาก เมตตา

กเชนเดยวกน เมตตาเพยงเลกนอยกใหความคำจนอบอนปลอดภยแก

โลกคอตวเราทกคนนแหละเพยงนอยนด มเมตตามากอยางยง กให

ความคำจนอบอนปลอดภยแกโลกคอตวเรานแหละไดมากมาย

“อนแรงคำจนของเมตตาทจะใหความอบอนปลอดภย รมเยนเปนสข

แกโลกคอตวนนนเปนสงมหศจรรยอยางยากทจะเขาไดงายๆ และการ

คำจนของเมตตากเปนสงทเขาใจไดยาก ไมเหมอนกบการคำจนอนเปน

วตถทงหลายนน เราไปจดวางเพอคำจนสงใด กจะคำจนเพยงเฉพาะ

สงนนใหมนคงดำรงอย แตเมตตาเครองคำจนนน มไดเปนแบบเดยวกบ

Buddha-Chapter 9.indd 244-245 11/6/09 10:41:00 AM

246 พระผเจรญพรอม 247 พระผเจรญพรอม

วตถเครองคำจน เราแผเมตตาไปใหผอนสตวอน ผทจะไดรบผลเมตตา

นนเอง แมผอนสตวอนจะไดรบความคำจนจากเมตตาของเรา แตกจะได

รบทหลง จะไมไดรบกอนผแผเมตตาเปนอนขาด ฟงแลวไมนาจะเปนไปได

แตกเปนสงทเปนจรงเชนน”

พลงแหงความเมตตา เปนพลงแหงความสรางสรรค เปนพลงความด

ทลกลำ แตอยางไรกด เจาพระคณสมเดจฯ กเฝายำเตอนใหเหนอกมมหนง

ของความเมตตา และระวงถารจกความเมตตาไมถกตองตามความเปนจรง

พระองคประทานขอคดไววา

“...มเมตตาตอเขาผเปนทกขนนดนก แตอยาลมเมตตาตนเอง

ไมปลอยใหใจตวเองเปนทกขเพราะเมตตาเขา ไมมอำนาจใดจะไปสกบ

อำนาจกรรมของใครได เมอเชอในเรองอำนาจกรรมเชนน ใจทมเมตตาก

จะเปนการมเมตตาอยางถกตอง อยางมปญญา ไมพาใจตนเองไปสความ

เรารอนดวยเมตตาทไมถกตอง”

มมมองแหงปญญาในขอปฏบตธรรมแหงความเมตตาทเจาพระคณ

สมเดจฯ มนน ลกซงรอบดาน ใชไดจรง เปนคณประโยชนจรง พระองค

ทรงปฏบตใหเหนแลววาพระทยนนมคาเปยมดวยพระเมตตาตอสรรพชวต

ใจทมคาอยทใด คนทอยใกลกไดรบผลของความสขตาม

ปลกเมตตาในใจผคน พระภารกจกโลก ดวยพระองคทรงตระหนกรวา ความเมตตาทบรสทธแทจรง สามารถ

นำชยชนะทดงามมาสจตใจของผคนได จงทรงไมยอทอตอการหมนรดนำ

พรวนจตปลกฝงเมลดพนธแหงความเมตตาไวในใจของผคนตลอดเวลา

ในทกทและทกโอกาสทอำนวย ดวยทรงปรารถนาใหผคนหมนอบรม

เมตตาของตนเองใหงอกงาม โลกจะไดงดงามดวย

เจาพระคณสมเดจฯ ตรสถงความเมตตาจากใจทบรสทธของเดก ท

ผใหญควรนำมาเปนเยยงอยาง

“เดกหญงนารกอาย ๒ ขวบคนหนง อบรมเมตตาใหเพอนรนราว

คราวเดยวกน และควรจะเปนการอบรมจตใจผใหญทไดรไดยนดวย คอ

วนหนงเมอเพอนตวนอยๆ เทากน จะบมดทกำลงเดนอยกบพน เดกหญง

หามทนท มเหตผลจากใจจรงทจบใจผใหญทงหลายเปนอยางยง ‘อยาทำ!

เดยวแมมดกลบมาไมเหนลกมด’

“แมใครทงหลายทกำลงคดจะทำลายชวตสตวนอยสตวใหญ หรอ

กระทงชวตมนษย กนาจะนำเสยงหามของเดกหญงนอยๆ ดงกลาว มาเตอน

ตนเองบาง ‘อยาทำ! เดยวแมปลาหาลกปลาไมพบ’ หรอ ‘อยาทำ! เดยว

ลกยงรองไห คดถงแมยง’ หรอ ‘อยาทำ! เดยวลกนกไมมแมนก’ หรอ

‘อยาทำ! เดยวไมมใครเลยงลกเขา’ เตอนตนเองดวยจรงใจ ใหรสก

จรงจงดงทคดหรอทเปลงวาจา กยอมเปนการอบรมเมตตาอกวธหนงท

งายและนาทำเสมอๆ

“เมตตานนไมจำเปนทผใหญจะเปนฝายสอนเดกเสมอไป แมเดกก

สอนผ ใหญได ทงๆ ทเดกไมไดรวากำลงเปนผสอนและเดกกไมรวา

ความคดของตนเกดแตเมตตาทบรสทธแทจรง

“เมอมใจพรอมกยอมรบคำเตอนใจใหเมตตาได สำหรบผ ใหญท

ใจพรอมจะรบคำเตอนใจใหเมตตา ยอมรบแมเปนคำเตอนของเดก

ปฏบตใหเกดผลทนท เชน รายทเคยเลาวาครงหนงชอบยงนกตกปลามาก

เดยวนเลกแลว เลกตงแตวนหนงถอปนไปเทยวยงนกกบลกชายนอยๆ

พอยงนกตกลงตวหนง กสงใหลกชายไปเกบ คดวาลกชายคงจะตนเตน

ดใจตามประสาเดก ทเหนนกซงกำลงบนอยกลางอากาศรวงลงดน

แตลกชายกลบมสหนาพศวงสงสย และถามเขาซอๆ วา ‘นกตวนมนทำ

Buddha-Chapter 9.indd 246-247 11/6/09 10:41:01 AM

มอบหนงสอเปนของทระลกแกคณะลกเสอ วนท ๔ กนยายน พ.ศ. ๒๕๓๙

คราวเสดจเยยม ๕ จงหวดชายแดนภาคใต พ.ศ. ๒๕๓๒

ทรงฉายพระรปรวมกบผพการทางห และทรงสอโดยภาษามอวา “I Love You”

248 พระผเจรญพรอม 249 พระผเจรญพรอม

อะไรพอหรอ พอจงยงมน’

“คำถามทซอแสนซอของเดกชายเลกๆ ทถอรางไรชวตของนกอยในมอ

ทำใหตงแตวนนนมาเขาไมเคยยงนกตกปลาอกเลย นกปลาเหลานน

มนทำอะไรให นคอคำถามทจะนำไปสความเมตตาไดแนนอน”

พระองคทรงอบรมบมเพาะเมตตาแกผคนเสมอ โดยเฉพาะกบเหลา

ลกศษย งานสำคญททรงมอบหมายใหลกศษยทำเปนประจำ คอ การจบยง

ไปปลอย โดยใชสวงอนเลกๆ ชอนจบยงใหเบามอทสด แลวเอายงทจบได

ออกไปปลอยนอกตำหนก

เมตตา คอ พลงชวตทนำสขมาให ทำใหชวตมคณคา การสงเสรม

ใหเหลาผใกลชดและพทธศาสนกชนหมนฝกอบรมเมตตาอยางสมำเสมอ

จงเปนอกพระภารกจททรงทำอยางตอเนอง พระองคทรงตระหนกดวยจต

และรผลของการมดวงจตทเปยมลนดวยความเมตตาวามผลตอความสข

ของตนเอง และตอคนอนไดอยางมากมายเพยงใด โดยเฉพาะเมอ

เมตตา มตร ไมตร มาพบกน

“เมตตา คอ ความรกใครปรารถนาจะใหเปนสข มตร คอ ผมเมตตา

ปรารถนาสขประโยชนตอกน ไมตร คอ ความมเมตตาปรารถนาดตอกน

“...เมตตาไมตรจตมใชอำนวยความสขใหเฉพาะบคคล ยอมใหความสข

แกชนสวนรวมตงแตสองคนขนไปดวย คอ หมชนทมไมตรจตตอกน

ยอมหมดความระแวง ไมตองจายทรพยจายสขในการระวงหรอเตรยมรกรบ

มโอกาสประกอบการงานอนเปนประโยชนแกตนเองและหมเตมท

มความเจรญรงเรองและความสงบสขโดยสวนเดยว”

Buddha-Chapter 9.indd 248-249 11/6/09 10:41:03 AM

วนท ๒๒ กมภาพนธ ถง ๔ มนาคม พ.ศ. ๒๕๓๖ สำนกสงฆดอยปย

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงดแล อำนวยการดบเพลง คนเกดเพลงไหม ทตรอกบวรรงษ ดานหลงวดบวรนเวศวหาร วนจนทรท ๒๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๔ เวลาประมาณ ๐๒.๐๐ น.

ในวนท ๓ ตลาคมของทกป จะมประชาชนมาเฝารบเสดจ ทวดบวรนเวศวหารกนเนองแนน

ทรงพกผอนพระอรยาบถ ณ วดญาณสงวราราม

250 พระผเจรญพรอม 251 พระผเจรญพรอม

Buddha-Chapter 9.indd 250-251 11/6/09 10:41:09 AM

ตก ญสส ในโรงพยาบาล พหลพลพยหเสนา กาญจนบร

อาคาร ญสส ในโรงพยาบาลทามวง กาญจนบร

252 พระผเจรญพรอม 253 พระผเจรญพรอม

มเคยเพกเฉยตอความเดอดรอนของประชาชน “พระองคเปนพระผมเมตตา ทกอยางทรงใชเมตตา”

“พระองคเปนพระผมใจสงบเยนใหเราไดสมผส เวลาทไดกราบ รสก

วาจตใจเกดความสข”

กระแสความเมตตาเปนสงทพระลกศษยและผใกลชดไดรบอยเสมอ

พระเมตตายงไดแผขยายไปกวางไกล เวลาใดทประเทศชาตประสบภย

พบตหรอเกดวกฤตการณ พระองคมไดทรงเพกเฉย แตทรงเรงหาหนทาง

คลคลาย ชวยใหสถานการณนนๆ บรรเทาลง

เมอเกดปญหานำทวม จะเปนภาคไหนจงหวดใด กทรงนำสงของ

เครองใชและหยกยาทจำเปนไปแจกจายถงมอประชาชนและพระภกษ

ผเดอดรอนดวยพระองคเอง หรอไมกทรงจดใหผอนนำไปแทน เพอ

ชวยเหลอบรรเทาทกขทนท เชนครงนำทวมใหญแถบพระโขนงในปหนง

เปนเวลาหลายวน ทรงขอยมรถใหญทแตงทอไอเสยขนสงพนนำ บรรทก

สงของไปชวยเหลอวดตางๆ และประชาชนทถกนำทวมดวยพระองคเอง

พรอมทงคณะสงฆวดบวรนเวศวหาร

...ไฟไหมหลงวดบวรฯ

มอยคราวหนง ในป พ.ศ. ๒๕๓๔ ตอนกลางดกราวตสอง เจาพระคณ

สมเดจฯ บรรทมอย เกดไฟไหมขนทบรเวณชมชนหลงวดบวรนเวศวหาร

ไมไกลจากตำหนกคอยทา ปราโมช

พระกนตสโล พระลกศษยชาวอเมรกนผใกลชดอกรปหนง ไดกรณา

เลายอนถงเหตการณคนนนใหฟงวา

“มเสยงคนคยกนดงมาก ทงลกศษย พระ ชาวบาน จนพระองคทรง

ตนบรรทม รบสงวา ‘ไฟไหมร’

ทรงมอบทนการศกษาใหนกเรยนโรงเรยนสมเดจพระปยมหาราชฯ

โรงเรยนสมเดจพระปยมหาราชฯ กาญจนบร

พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระปยมหาราช

Buddha-Chapter 9.indd 252-253 11/6/09 10:41:11 AM

254 พระผเจรญพรอม 255 พระผเจรญพรอม

“ลกศษยกราบทลเชญเสดจไปประทบทศาลา ๑๕๐ ป เพอความ

ปลอดภย รบสงวา ‘ไม’ จะไปทอดพระเนตรทไฟไหม ตอนนำเสดจลงมา

ทบนได ทรงเลยวไปทไฟไหมเลย ไมรบสงอะไร พอเขาใกลทเกดเหต

เราเรมไดยนเสยงถงแกสระเบด มควน เจาพระคณสมเดจฯ เสดจไปดาน

หลง ไปทอดพระเนตร

“เรากราบทลหลายครงวา ฝาพระบาทไมปลอดภย แตพระองคกยง

เสดจไป มควนดำลอยมา เราพาพระองคออกมาเดนรมนอก พอพระองค

ยนหนาตนโพธ ใหญหลงกฏทานเจาคณพรหมมน พวกดบเพลงเขาไป

ในตรอกไมได ตองเขามาในวดตอสายดบเพลง

“เจาพระคณสมเดจฯ ทรงอยดแลอำนวยการปฏบตงานของ

เจาหนาทดบเพลง และประทานกำลงใจ จนเหตการณวกฤตคลคลายลงได

“ไมเกดความเสยหายในวด แตดานชาวบานนนหมดเลย เจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงเมตตา รบสงเปดวดใหชาวบานนบรอยทไดรบความเดอดรอน

เขามาอาศยเปนการชวคราว เพอดแลชวยเหลอและบรรเทาความเดอดรอน

ทงเรองอาหารและนำ

“บญชางานเสรจเจาพระคณสมเดจฯ กเสดจกลบไปทตำหนกเหมอน

ไมมอะไรเกดขน พระทยเยน กลบไปบรรทมตอ สวนอาตมากลบมาคย

ตอกนยกใหญ”

พอรงเชาขาวของเจาพระคณสมเดจฯ เปนขาวใหญขนหนาหนงสอพมพ

ทกฉบบ คอลมนสตชอ ราช รามญไดเขยนถงเรองราววนนนไวในหนงสอพมพ

ไทยโพสต วา

“ทรงดำเนนลงจากพระตำหนกมาทอดพระเนตรไปยงจดทเกดเหต

อยางจตใจทตงมน ไมมผ ใดทราบไดวาพระองคทรงดำรอะไร แมแต

พระผทตดตามในวนนน นายตำรวจทตดตามในวนนนเองกไมทราบ”

“แตความอศจรรยของอานภาพแหงธรรมไดปรากฏ เมอพระองค

ละสายตาจากการทอดพระเนตรทเพงมองดวยจตตงมนแลวไมชาไมนาน

ไฟทลกโชนนนคอยๆ สงบลงอยางชาๆ ทละนอยๆ ทงทรถนำยงไมได

ทำการฉดนำสกหยด

“ขาวไดแพรสะพดไปอยางออองวาเจาพระคณสมเดจฯ อธษฐานจต

ดบไฟหลงวดบวรนเวศ เพอชวยเหลอผทอยอาศย นกนบไดวาเปนความ

อศจรรยของอานภาพแหงธรรมอยางหนง ซงจะปรากฏและมไดตอผทม

ศลและธรรมอนบรสทธ

“พระองคทรงเคยสอนเหลาภกษนวกะบางพอสงเขปในเรองลกษณะ

เหตแหงธรรม ทรงสอนวา ‘หากเรามศลบรสทธ มสมาธทสงบ จตตงมน

ดแลว อะไรๆ กปรากฏเกดขนได สงเหลานนกเปนธรรมชนดหนง

เหมอนกน’ ”

...กำลงใจยามเศรษฐกจเปนพษ

ชวงทเกดภาวะเศรษฐกจตกตำของประเทศ ป พ.ศ. ๒๕๔๐ หรอ

ทเรยกกนวา วกฤตตมยำกง พระองคทรงออกบณฑบาตโปรดประชาชน

หลายพนททวกรงเทพฯ เพอสรางขวญกำลงใจและเปนสรมงคลแก

ประชาชนทกำลงตกอยในหวงทกข

คณศศขวญ เจรญพร คอประชาชนคนหนงทไดรบเมตตาจากเจาพระคณ

สมเดจฯ และมโอกาสทไมเคยคาดคดวา จะไดใสบาตรสมเดจพระสงฆราช

เธอบอกวา เหตการณนเปนความทรงจำทคดขนมาครงใดกเกดปตสข

ไดทกครง

คณศศขวญจดเรองนไวในสมดบนทกวา

“ภาพอนงดงามในป พ.ศ. ๒๕๔๐ เกดขนในชวงเวลาทจตใจ

Buddha-Chapter 9.indd 254-255 11/6/09 10:41:11 AM

256 พระผเจรญพรอม 257 พระผเจรญพรอม

ประชาชนยำแยจากพษของเศรษฐกจ ทซอยสวนออยในเชาวนทฉนกำลง

ออกไปทำงานตามปกต ฉนเหนผคนเตรยมของไวรอใสบาตรแถวยาว

ตอนนนคดวา ‘พระผใดกำลงจะมา’ แตสงสยอยไดไมนาน รถตกมาจอด

เปดประตกวาง ชายในชดขาวพยงพระสงฆดมอายรปหนงลงจากรถ เมอ

ฉนเหนทานกจำไดทนท ‘สมเดจพระสงฆราช’ ฉนรสกตนเตนยนดมาก

รบวงไปซอของเพอมาใสบาตรบาง แลวรบตอแถวรอใสบาตรรวมกบ

คนอนๆ ดวยใจเบกบาน ไมคดเลยวาชวตจะมวนน วนทพระผใหญระดบ

สมเดจพระสงฆราชจะเสดจมาโปรดประชาชนอยางฉน ถงรมถนน

หนาบาน

“ทานเดนชาๆ รบบาตรจากทกคนในทาทสงบเยน ชายชดขาวเดน

ตามคอยระวงองคทานอยไมหาง แลวพระองคกดำเนนมาถงฉน ฉนเหน

สายพระเนตรมองทอดผานไปดานหลง บงบอกความหวงใยและเมตตา

อยางเดนชด ทำใหฉนตองหนไปดขางหลงตาม จงเหนวามหญงชราหลงคอม

ใสเสอคอกระเชา นงผาถงเกาๆ กำลงเดนมาทางดานหลงของฉนอยาง

งกเงน

“ฉนเบยงตวหลบใหคณยายเขามาใสบาตรไดสะดวก สมเดจพระ

สงฆราชคอมตวลงรบของใสบาตรจากคณยายคนนนอยางตงใจยง

“ภาพนนงดงามมาก ทำใหฉนเกดปตสขลนในใจ ฉนคดวา คณยาย

คนนนคงปตสขมากกวาฉนมากมายหลายเทานก”

ความประทบใจยงไมสนสด คณศศขวญบนทกถงความประทบใจใน

เจาพระคณสมเดจฯ กบแสงสองใจในยามเชาวนนน

“พอหมดแถวทประชาชนใสบาตร ประชาชนกลงนงบนพนถนน

ลอมองคทาน มคนไปวงหาเกาอพลาสตกแถวๆ นนมาใหพระองคประทบ

โดยไมไดมการตระเตรยมกนไวกอน

“สมเดจพระสงฆราชรบสงกบประชาชนรมถนนอยางเรยบงาย ไมม

อะไรเปนพธรตอง ถอยคำทออกมา ลวนเปนถอยคำท ใหกำลงใจ

ใหประชาชนตอสในยามทเศรษฐกจประเทศกำลงตกตำถงขดสด

“การเทศนอยางงายๆ จากสมเดจพระสงฆราช เกดขนทามกลาง

แดดเชา ยงความอบอนใจมาใหประชาชนอยางฉนเปนอยางมาก

“ภาพวนนนจบลงดวยชายชดขาวพยงพระองคทานขนรถ ทรงกวาด

สายพระเนตรมองผคนทยนสงเสดจดวยความเมตตา ฉนเชอวา ประชาชน

ทกคนในทนนตางสมผสถงพระเมตตาของพระองคไดเหมอนฉน

“กอนประตรถตจะปด ชายชดขาวคนเดมกพดผานโทรโขงวา ของท

ทกคนใสบาตรในวนน จะนำไปใหเดกๆ ตอทบานปากเกรด

“ภาพงดงามนคอความประทบใจทฉนจะจดจำไปตลอดชวต พลง

เมตตาของพระองคมมากจรงๆ

“ฉนพบวา ฉนสามารถสมผสไดถงคำสอนทประทานแกฉน คำสอน

ทฉนเรยนรนนไมใชจากพระดำรสของพระองค หากแตเปนความรสกท

ฉนสมผสได...ความเมตตาทเปยมลนจากพระทยตางหาก ททำใหฉน

ไดเรยนรวา คณคาแหงความเมตตา สามารถกอความสขในใจผคนได

มากมายเพยงใด”

...วกฤตราย

เมอครงทเกดวกฤตรายแรงของประเทศ ในเหตการณ ๑๔ ตลาคม

พ.ศ. ๒๕๑๖ นกศกษารวมตวกนเดนขบวนประทวงรฐบาลเปนจำนวนมาก

มกลมลกเสอชาวบาน และกลมกระทงแดงออกมาตอตานนกศกษา เวลา

นนเจาพระคณสมเดจฯ ไมทรงเพกเฉย ทรงเขยนบทความเตอนสตทก

ฝาย แลวบญชาใหนำไปพมพเปนใบปลวแจกกนไปทว เพอใหทกฝายได

Buddha-Chapter 9.indd 256-257 11/6/09 10:41:12 AM

258 พระผเจรญพรอม 259 พระผเจรญพรอม

เกดสต ชวยยบยงสถานการณทกำลงคกรนรนแรงใหบรรเทาเบาบางลง

“เหตการณบานเมองครงสำคญ หรอถงคราวคบขนในหลายๆ ครง

กเหนคนมาหาพระองค ดกดนกมา มความทกขกนทงนนทเขามาปรกษา

มาพงพระเมตตาบารม” ลกศษยใกลชดเลา

ดวยทรงเปนทพงของผเดอดรอนทกหมเหลา ทกกลมอาชพ ไมเวน

แมแตนกการเมอง ทหลบรอนมาพงเยน มาขอรบประทานพรเพอแกไข

วกฤตชวต

ในหลายคราวทประเทศชาตตกอยในภาวะคบขน พระองคกทรง

นดหมายหมภกษสงฆทวประเทศพรอมกนเจรญพระพทธมนตแผบญกศล

สงพลงเมตตาไปหนนชวย เพอใหประเทศชาตและประชาชนไดรอดพน

วกฤตลลวงจากปญหานนๆ ดวยดทกครงไป

พระประสงคในการชวยเหลอใหผคนพนจากความเดอดรอนตางๆ

เหลาน ไมไดขดจำกดอยแคคนในประเทศเทานน หากเมอประเทศ

เพอนบานประสบความเดอดรอน พระเมตตาของพระองคกไดแผไปถง

เหตการณแผนดนไหว เมอป พ.ศ. ๒๕๕๑ ณ มณฑลเสฉวน

สาธารณรฐประชาชนจน เจาพระคณสมเดจฯ ทรงมพระเมตตาชวยเหลอ

ผประสบภยพบต ทงคณะสงฆ และญาตโยมพทธศาสนกชนชาวจน

ทประสบความลำบากทกขยาก โดยมพระบญชาใหสำนกงานเลขานการ

สมเดจพระสงฆราช รบบรจาคปจจย และสงของทจำเปนแกการยงชพ

เพอชวยบรรเทาความเดอดรอนเบองตนเปนการดวน

เชนเดยวกบทเมยนมารในปเดยวกนนน เกดพายนารกสพดถลม

ฝงลกเขามา มผเสยชวตจำนวนมาก ผเดอดรอนเรองทอยอาศย อาหาร

การกน รวมทงโรคภยไขเจบกจำนวนไมนอย เจาพระคณสมเดจฯ

ประทานความชวยเหลอทนทเปนจำนวนเงน ๑ ลาน ๓ แสนบาท รวมทง

สงของบรจาคอกหลายสบคนรถสงไปถงเมยนมาร

อธษฐานจต แผเมตตา มผมาขอประทานพระอนญาตจดสรางวตถมงคลอย เนองๆ

พระองคกประทานดวยดหากวาเปนไปเพอการกศล ทงๆ ทในหมคน

ใกลชดทราบดวา พระองคไมโปรดเรองปลกเสกวตถมงคล และหากม

การกราบทลอาราธนามาในงานพธทเรยกวา “ปลกเสก” กจะทรงเปลยน

ใชคำวา “อธษฐานจต” แทน เพอชกจงใหนอมจตนอมใจระลกถง

พระรตนตรย เปนตน ดงนนเวลาทไดเหนพระองคเสดจเปนประธาน

ในพธสงฆ เพอทรงจดเทยนชยในงานปลกเสกวตถมงคลตางๆ นน

ลวนเสดจไปดวยพระเมตตาทงสน ทงยงประทานพระอนญาตใหใช

พระนามยอ ญสส ลงบนวตถมงคลนนๆ อกดวย

มเรองทคณราช รามญ เขยนเลาไวในหนงสอพมพไทยโพสต วา

เมอป พ.ศ. ๒๕๓๕ คณชงชย พอคาวาณชทานหนง ไดกราบทลขอ

พระเมตตาอธษฐานจตเหรยญลอกเกตรชกาลท ๕ เพอแจกแกเพอนพอง

มไดจำหนายแตประการใด พระองคจงทรงเมตตาอธษฐานจตให และ

เมอแลวเสรจ ตรสวา “ขอใหสำเรจประโยชนตามปรารถนาดวยความสตย”

คณชงชยไดถายภาพของพระองคขณะททรงอธษฐานจต ซงสมยนน

ยงนยมการถายภาพดวยฟลม เมอลางภาพออกมาปรากฏวา ภาพของ

พระองคขณะททรงอธษฐานจตนนซอนๆ กน หรอพดแบบชาวบานวาม

รปของสมเดจพระสงฆราชปรากฏหลายๆ พระองคในอรยาบถเดยวกน

และดานหลงมแสงขาวๆ พงออกมา

ใครทไดเหนภาพนนตางกลาววาเปนภาพอศจรรยยง เมอคณชงชย

มโอกาสไดเฝาเจาพระคณสมเดจฯ อกครง และถวายภาพใหทอดพระเนตร

Buddha-Chapter 9.indd 258-259 11/6/09 10:41:12 AM

260 พระผเจรญพรอม 261 พระผเจรญพรอม

พรอมอธบายในเชงของพลงจตปาฏหารย วาเปนเพราะบารมของพระองค

แผเมตตาดวยญาณอนสง

พระองคทรงฟงอยางนงสงบ เมอกราบทลจบแลว รบสงวา “สงสย

กลองเสย”

ในคราวนนคณชงชยยงกราบทลวา ทรงเมตตาอธษฐานจตให

นานมากสำหรบเหรยญลอกเกตรชกาลท ๕ ทำใหผคนปลาบปลมนก

ตรสตอบวา “แคนงสมาธธรรมดาๆ เหมอนพระทวไป”

พระภารกจในการอธษฐานจตมมากขน เพราะเปนททราบกนดถง

กตตศพทของพระองควา มไดเพยงทรงเปนผแตกฉานในดานปรยต

เทานน หากยงทรงเปนพระนกปฏบตผเครงครดตอธรรมวนย ทำให

มผประสงคทจะขอรบพระเมตตาบารม ในการนอย เสมอ โปรด

อนเคราะห ใหเรอยมา รวมไปถงในพระภารกจอนๆ ททรงทำดวย

นำพระทยเมตตาแกประชาชน อยางเชน เสดจไปในงานมงคลสมรส

หรองานศพ เสดจไปทรงเปดกจการหางรานตางๆ เสดจเจมเครองบน

และเจมเรอรบ เปนตน

สำหรบการเสดจไปเจมเครองบน หรอเจมเรอรบนน ผคนโดยเฉพาะ

ชาวตางชาตตางสงสยเรองนกนมากวา ทำไมพระสงฆถงตองไปเจม

เครองบนหรอเรอรบ เจาพระคณสมเดจฯ ไดนพนธเรองนไวในหนงสอ

พระพทธเจาของเรานนทานเลศลำ ใหเขาใจถงวธคดของพระองควา

“จะมพระไปอวยพรแกเครองบนทไหนหรอไม เหนวาไมใชขอสำคญ

ในทน ขอสำคญนนอยทวา พธเกยวแกพระมอย ในกจกรรมมากมาย

หลายอยางสำหรบคนไทย ทงฝายทหาร ทงฝายพลเรอน ทงในกจการ

อนๆ เชนการคา เปนตน ทหารจะเดนทางไปปฏบตราชการในประเทศ

เกาหล กมพธสงฆไปสวดชยนโตใหพร มเครองบนลำไหนมา กเคยม

พระสงฆไดรบนมนตไปเจม พระสงฆนนเฉพาะพระสงฆไทย ไมไดเขาไป

พวพนเกยวกบการเมองการสงคราม ผทนมนตกไมไดคดวาจะใหพระสงฆ

ไปเกยวของกบการเมองการสงครามแตอยางไร แตนมนตไปเพออำนวยพร

ในฐานะเปนพทธศาสนกชนเหมอนอยางเชญมารดาบดาไปใหพรในฐานะ

เปนบตรธดาของทาน

“พระสงฆกไปดวยจตใจทบรสทธมเมตตาจตเปนทตง ผทรบพรกรบ

ดวยจตใจผองแผวบรสทธเชนเดยวกนกบรบพรจากพอแม หรอผใหญท

เคารพนบถอ และบทสวดของพระสงฆกเปนบทพระธรรมทแสดงถง

พระพทธเจาผทรงชนะกเลสมารทโพธบลลงก กใหชนะเชนนน คอชนะ

กเลสมาร จงเปนชนะทเปนมงคล และใหประพฤตกายกรรม วจกรรม

มโนกรรม ทดทถก ประพฤตดงนเมอใด กเปนฤกษดยามดเมอนน

ในความหมายของบทสวดชยนโตกเปนเชนน จงเปนเครองเตอนใจ

ใหระลกพระรตนตรย การเจมกดวยมงใหเกดความสวสดในทางทชอบ

“เมอพระสงฆเปนผทำกทำดวยจตใจทบรสทธ ไมไดมงรายไปใน

ฝายไหน สมมตวาถามพระไปเจมเครองบนทหารกไปเจมดวยเมตตาจต

เชนนน ไมไดไปคดเกยวของกบการทเครองบนนนจะไปปฏบตงานอะไร

พธเชนนเปนทเขาใจกนในหมคนไทย คนตางประเทศอาจไมเขาใจ สวน

ผทมาอย รจกพระพทธศาสนาและขนบธรรมเนยมไทยดขนแลว

กจะเขาใจได”

โดยนำพระทยของพระองคเองแลว ทรงประสงคทจะใหประชาชนสนใจ

และเขาถงพระธรรมของพระพทธองคดวยปญญา เพราะพระพทธศาสนา

เปนศาสนาแหงปญญา หากแตเมอจะนำพาใหคนหมมากใหเขามาสมผสกบ

ธรรมะกยอมตองมกศโลบายทด

ดงนนเวลาทมประชาชนมาเขาเฝา พระองคกมกจะทรงเตรยม

Buddha-Chapter 9.indd 260-261 11/6/09 10:41:12 AM

262 พระผเจรญพรอม 263 พระผเจรญพรอม

พระเครององคเลกๆ พรอมกบหนงสอธรรมะอนเปนผลงานพระนพนธไว

แจกใหประชาชนนำกลบไปดวยเสมอ เสมอนใหมพระพทธเจาไวประจำกาย

พรอมกบมพระธรรมคำสอนของพระพทธองคไวประจำใจ นบเปน

พระเมตตาอนลกซงกวางไกลสดจะพรรณนา

สรางโรงเรยนและโรงพยาบาล ดวยพระเมตตาของพระองคทตระหนกเสมอวา “ทกชวตทกเวลา

ตกอยในสภาพทควรไดรบเมตตา จงควรพากนเมตตาใหกวางขวาง เมอ

เกดมาแลวทกชวตตางมทกขตดมาพรอมแลว นาสงสารทกชวต

เรากนาสงสาร เขากนาสงสาร นาสงสารทกเวลานาท พงนกถงความจรงน

และมเมตตาตอทกชวต ทกเวลาเถด ความรอนจะคลายไดดวยอำนาจ

ของความเยนแหงเมตตา ทงความรอนของเขา ความรอนของเรา และ

ความรอนของโลก”

พระเมตตาธรรมของพระองคปกแผผคนจำนวนมากอยางไมเลอก

ชนวรรณะหรอหมเหลา ในประชาชนทยงขาดแคลนในถนทรกนดาร

พระองคกทรงเกอกลสงเคราะหในการสรางสาธารณปโภคพนฐานทจะ

ชวยขจดทกขอำนวยสขแกหมชนเปนจำนวนมาก โดยเฉพาะการสราง

โรงเรยนใหตามทขาดแคลนตางๆ เชน ทรงสรางอาคารรวเทวานนท

ใหแกโรงเรยนวดเทวสงฆาราม ๑ หลง เพอสนองคณโรงเรยนในฐานะท

เปนสถานศกษาแหงแรกของพระองคเมอทรงเยาววย

เจาพระคณสมเดจฯ ทรงเขาใจถงจตใจของเดกผขาดแคลนไดด

เพราะพระองคเองกคอเดกคนทขาดแคลนมากอนในอดต ปาเฮงและ

พระชนนของพระองคตองบากบนตรากตรำทำงานและประหยดอดออม

เพอสงลกเรยนจนสดความสามารถ ดวยเหตทรซงอยกบใจเชนน เจาพระคณ

สมเดจฯ จงมกทรงปรารภวา “เราไมมโอกาสเรยน จงอยากสงเสรม

คนอนใหไดเรยนมากๆ”

นอกจากนยงทรงจดตงกองทน “มลนธนอย คชวตร” ใหกบ

พระภกษ สามเณร และเยาวชนทขาดแคลนไดมโอกาสเรยน และเพอเปน

อนสรณแหงความรกความกตญญทพระองคมตอพระชนกและพระชนน

เรองการศกษาของพระภกษสามเณร รวมทงเยาวชน จงเปนงานท

พระองคเอาพระทยใสเสมอมา โรงเรยนสมเดจพระปยมหาราชรมณยเขต

ทอำเภอไทรโยค จงหวดกาญจนบร เปนหนงในโรงเรยนทเจาพระคณ

สมเดจฯ ทรงมพระเมตตาสรางขนเพอใหเหลาเยาวชนทเรยนดแตยง

ขาดแคลน มทศกษาเลาเรยนไดโดยสะดวก

อาจารยไชโย มเชอ ผอำนวยการโรงเรยนสมเดจพระปยมหาราชฯ

เลาถงพระองคทานวา

“...พระองคประทานทนกอสราง ใหสรางโรงเรยน หอพก หอสมด

และพระบรมราชานสาวรยของรชกาลท ๕ นอกจากนนยงมกองทน

สำหรบนกเรยนดวย มพระดำรวา ใหโรงเรยนสมเดจพระปยมหาราชฯ

ปนเยาวชนใหเปนคนด เลอกเดกทเรยนดทอยในถนทรกนดาร เดกท

ลำบากยากจน ใหมาเรยนอยทน ไมมคาใชจาย

“...ผมภมใจทผมไดถวายงานสมเดจพระสงฆราช ทรงเคยรบสง

กบผมวา ‘ใหดแลลกหลานนะ’ เวลาทเสดจมาเยยม จะทอดพระเนตร

โรงเรยนจนทว เดกนกเรยนตงแถวรบ ทานกจะทรงดำเนนไปหาเดกๆ เอง

ทรงไมเคยถอพระองคเลย พระทยมแตใหกบใหจรงๆ สงทผมจะทำตอไป

คอสบสานอดมการณสมกบทพระองคไดประทานมา สงสอนเดกๆ ให

ซอสตยตอตนเอง ตอผอน และมคณธรรม มคณธรรมแลวกแกได

ทกอยาง

Buddha-Chapter 9.indd 262-263 11/6/09 10:41:13 AM

264 พระผเจรญพรอม 265 พระผเจรญพรอม

“...พระองคทรงเปนตนแบบของผม ของครและนกเรยนทกคน

ทรงเปนทสดแลว”

วนท ๓ ตลาคม วนคลายวนประสตของเจาพระคณสมเดจฯ

อาจารยไชโยจะพาเดกนกเรยนไปเขาเฝาทกป นำผลงานความดทเดกๆ

นกเรยนตงใจประพฤตปฏบตไปถวาย อาจารยไชโยบอกวา

“อยากใหพระองคทรงทราบวา เดกๆ ททำความดเหลานเปนผลผลต

จากความเมตตาของพระองค พวกเขาตงใจปฏบตตนเปนคนด มคณธรรม

ผมอยากใหพระองคดพระทย”

...

นรต สบอนทร ศษยเกาโรงเรยนสมเดจพระปยมหาราช เปนหนงใน

นกเรยนทไดรบเมตตาจากเจาพระคณสมเดจฯ โดยรบทนของเจาพระคณ

สมเดจฯ เลาเรยนจนจบปรญญาตร ปจจบนเปนนกวชาการศกษา รกษาการ

หวหนาสวนการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

“ทนทผมไดรบจากพระองคทานมคณคาสำหรบเดกบานนอกอยางผม

มากทสด เปนเงนไมใชนอยเลย เปนบญอนลนพน เปนความโชคดของผม

ถาผมไมไดรบทน ผมคงไมไดเรยนตอ หรอเรยนอยางกระทอนกระแทน

“พระองคประทานทกสงทกอยาง ทรงเปนแบบอยางของผมและ

ชาวปยะทกคน ทำใหใจของนกเรยนทจากบานมาไกลๆ รสกวามท

ยดเหนยว และรวาเราเปนคนมเกยรตได รวาเราไดอยในโรงเรยนทด

ภายใตพระอปถมภของสมเดจพระสงฆราช ผเปนทเคารพของคนทงประเทศ

“คำสอนของพระองคทสอนใหเราเปนคนดตอสงคม ผมยดคำนไว

ทรงเปนผ ใหโอกาสใหเราไดเปนคนด ทำความด เปนคนซอตรง

ไมคดโกง สงหนงทผมตอบแทนพระองคไดคอ เปนคนด ทำดเพอตนเอง

ครอบครวและสงคม”

นอกจากนเจาพระคณสมเดจฯ ยงจดสรางโรงพยาบาลไวเปนท

สงเคราะหบรรเทาความเจบปวยแกประชาชนทวไปและภกษสามเณรท

อาพาธ เชน โรงพยาบาลวดญาณสงวราราม อำเภอบางละมง จงหวด

ชลบร รวมทงโรงพยาบาลสมเดจพระปยมหาราชรมณยเขต ทอย ใน

บรเวณเดยวกบโรงเรยน เปนตน อกทงยงทรงดำรใหจดสราง “ตก

สกลมหาสงฆปรณายก” เพมเตมขนในโรงพยาบาลตามภมภาคตางๆ

เพอถวายเปนพระกศลและเปนพระอนสรณแดสมเดจพระสงฆราช

แหงกรงรตนโกสนทรทมมาดวยกนทงสน ๑๙ พระองค โดยโปรดให

สรางขน ๑๙ แหงกระจายไปทวประเทศในทองถนทยงขาดแคลนบรการ

ดานการศกษา และในพนททบรการดานสถานพยาบาลยงไมเพยงพอ

เพอชวยเหลอบรรเทาทกขใหแกประชาชนอยางทวถง

อจฉราวด สตอคมนน : เรอง

สงกอสราง สงกอสรางทพระองคทรงสรางทงหมดน นอกจากจะเปน

ประโยชนสขของประชาชนแลว ยงแสดงถงพระกตญญตาธรรม

ของเจาพระคณสมเดจฯ ททรงมตอพระอปชฌายาจารยและ

บคคลผมพระคณใหเปนทปรากฏอยตลอดไป อาท

- สรางอาคารถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระสงฆราชเจา

กรมหลวงวชรญาณวงศ ผทรงเปนพระอปชฌายประทานอปสมบท

แกพระองคจำนวน ๒ หลง คอ ตกวชรญาณวงศเปนตก ๔ ชน

ใชเปนอาคารเรยนโรงเรยนบวรนเวศ ๑ หลง และตกวชรญาณวงศ

ณ โรงพยาบาลจฬาลงกรณ เปนอาคาร ๔ ชน ๑ หลง

Buddha-Chapter 9.indd 264-265 11/6/09 10:41:13 AM

266 พระผเจรญพรอม 267 พระผเจรญพรอม

- ทรงสรางตกวชรญาณสามคคพยาบาร เปนอาคาร ๖ ชน

ณ โรงพยาบาลจฬาลงกรณ ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจ

พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส และสมเดจพระ-

สงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ

- ทรงสรางโรงเรยนสมเดจพระปยมหาราชรมณยเขต

โรงพยาบาลสมเดจพระปยมหาราชรมณยเขต พรอมทงพระบรม

ราชานสาวรย สมเดจพระปยมหาราช ณ อำเภอไทรโยค จงหวด

กาญจนบร ถวายเปนพระบรมราชานสรณแดสมเดจพระปยมหาราช

รชกาลท ๕

- ทรงสรางตก ภปร ตกผปวยนอก ๒๔ ชน ณ โรงพยาบาล

จฬาลงกรณ และโรงพยาบาลวดญาณสงวราราม อำเภอบางละมง

จงหวดชลบร เปนตน

- ทรงมพระดำรใหจดสราง “ตกสกลมหาสงฆปรณายก”

ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระสงฆราชแหงกรงรตนโกสนทร

ทกพระองค รวม ๑๙ พระองค ในถนทขาดแคลนสถานพยาบาล

ในจงหวดตางๆ ทกภาคของประเทศ พรอมทงโปรดใหสราง

พระรปของสมเดจพระสงฆราชทง ๑๙ พระองคประดษฐานไว

เปนทสกการะบชาประจำโรงพยาบาลทสรางถวายเปนพระอนสรณ

แตละแหงดวย โรงพยาบาลสกลมหาสงฆปรณายกทง ๑๙ แหง

ดงกลาว ไดสรางเสรจเรยบรอยแลว ดงน

๑. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑ ณ โรงพยาบาลสมเดจพระ

ยพราช กฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ ถวายเปนพระอนสรณแด

สมเดจพระสงฆราช (ศร) วดระฆงโฆสตาราม

๒. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๒ ณ โรงพยาบาลละหานทราย

จงหวดบรรมย ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระสงฆราช

(สก) วดมหาธาตฯ

๓. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๓ ณ โรงพยาบาลสมเดจ

พระยพราชจอมบง จงหวดราชบร ถวายเปนพระอนสรณแด

สมเดจพระสงฆราช (ม) วดมหาธาตฯ

๔. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๔ ณ โรงพยาบาลเพญ

จงหวดอดรธาน ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระสงฆราช

(สก ญาณสงวร) วดมหาธาตฯ

๕. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๕ ณ โรงพยาบาลแมจน

จงหวดเชยงราย ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระสงฆราช

(ดอน) วดมหาธาตฯ

๖. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๖ โรงเรยนพระปรยตธรรม

วดพระบาทมงเมอง จงหวดแพร ถวายเปนพระอนสรณแด

สมเดจพระสงฆราช (นาค) วดราชบรณะฯ

๗. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๗ โรงเรยนพระปรยตธรรม

วดเจดยหลวง จงหวดเชยงใหม ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจ

พระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส (พระองคเจาวาสกร)

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๘. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๘ ณ โรงพยาบาล

หนองหญาปลอง จงหวดเพชรบร ถวายเปนพระอนสรณแด

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณ

(พระองคเจาฤกษ) วดบวรนเวศวหาร

Buddha-Chapter 9.indd 266-267 11/6/09 10:41:14 AM

268 พระผเจรญพรอม 269 พระผเจรญพรอม

๙. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๙ ณ โรงพยาบาลชลบร

จงหวดชลบร ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระอรยวงศาคตญาณ

สมเดจพระสงฆราช (สา ปสสเทโว) วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

๑๐. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๐ ณ โรงพยาบาล

นคมคำสรอย จงหวดมกดาหาร ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจ

พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส (พระองคเจา

มนษยนาคมานพ) วดบวรนเวศวหาร

๑๑. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๑ ณ โรงพยาบาล

นางรอง จงหวดบรรมย ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจ

พระสงฆราชเจา กรมหลวงชนวรสรวฒน (หมอมเจาภชงค)

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๑๒. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๒ ณ โรงพยาบาลขนยวม

จงหวดแมฮองสอน ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระอรย-

วงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช (แพ ตสสเทโว) วดสทศน

เทพวราราม

๑๓. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๓ ณ โรงพยาบาลสมเดจ

พระญาณสงวร อำเภอเวยงชย จงหวดเชยงราย ถวายเปน

พระอนสรณแดสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ

(หมอมราชวงศชน นภวงศ) วดบวรนเวศวหาร

๑๔. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๔ ณ โรงพยาบาลอาวลก

จงหวดกระบ ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระอรยวงศาคตญาณ

สมเดจพระสงฆราช (ปลด กตตโสภโณ) วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

๑๕. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๕ ณ โรงพยาบาลตราด

จงหวดตราด ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระอรยวงศาคตญาณ

สมเดจพระสงฆราช (อย ญาโณทโย) วดสระเกศฯ

๑๖. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๖ ณ โรงพยาบาลภกระดง

จงหวดเลย ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระอรยวงศาคตญาณ

สมเดจพระสงฆราช (จวน อฏาย) วดมกฏกษตรยาราม

๑๗. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๗ ณ โรงพยาบาล

ลานสะกา จงหวดนครศรธรรมราช ถวายเปนพระอนสรณแด

สมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช (ปน ปณณสร)

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๑๘. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๘ ณ โรงพยาบาลไชยา

จงหวดสราษฎรธาน ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระอรย-

วงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช (วาสน วาสโน) วดราชบพธสถต

มหาสมาราม

๑๙. ตกสกลมหาสงฆปรณายก ๑๙ ณ โรงพยาบาลทามวง

จงหวดกาญจนบร ถวายเปนพระอนสรณแดสมเดจพระญาณ-

สงวร สมเดจพระสงฆราช (เจรญ สวฑฒโน) วดบวรนเวศวหาร

นอกจากนยงมงานสาธารณสงเคราะหของเจาพระคณ

สมเดจฯ ในลกษณะอนๆ อกมาก ทควรนำมากลาวในทน คอ

- เปนประธานกรรมการมลนธเพอการกศลตางๆ หลาย

มลนธ กลาวคอ มลนธสงเคราะหคนเปนโรคเรอน มลนธสงฆ-

ประชานเคราะห มลนธพระพทธศาสนาแหงประเทศไทย มลนธ

แผนดนธรรม มลนธสงเคราะหและฟนฟจตใจผตดยาเสพตด

เปนตน

Buddha-Chapter 9.indd 268-269 11/6/09 10:41:14 AM

270 พระผเจรญพรอม 271 พระผเจรญพรอม

คณะสงฆวดพระราม ๙ กาญจนาภเษก. พระศาสนกจในตางประเทศของสมเดจพระญาณสงวร สมเดจ-

พระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก, ๓ ตลาคม ๒๕๔๖.

ความมหศจรรยแหงอโบสถศล สาระธรรมจากพระไตรปฎ.

จดหมายเหตพระราชพธสถาปนา สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก,

ทระลกการฉลองพระชนมมาย 80 พรรษา, ๓ ตลาคม ๒๕๓๖.

ชมรมธรรมทาน วดพระพทธบาท สระบร. โครงการเผยแผพทธธรรม. ชมรมธรรมทาน วดพระพทธบาท

สระบร พมพเผยแผเปนธรรมทาน. พฤศจกายน ๒๕๔๕.

ตระกล ณ ตะกวทง และเครอญาต.

ธรรมสภา. ตนอนเปนทรกยงของตน, ชด “พระนพนธ สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช

สกลมหาสงฆปรนายก” ธรรมสภา จดพมพเพอสำหรบการดำเนนชวต ตอนรบ ค.ศ. ๒๐๐๐.

ธนาคารออมสน. สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน, ธนาคารออมสนจดพมพเพอเฉลมพระเกยรต

เนองในมหามงคลวโรกาส พระชนมาย ๙๐ พรรษา, กรงเทพฯ: วคตอรเพาเวอรพอยท. ตลาคม

๒๕๓๓.

บรษทนำมนคาลเทกซ (ไทย) จำกด. ครบรอบสถาปนา สมเดจพระญาณสงวร (สวฑฒนมหาเถร เจรญ

คชวตร) สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก. กรงเทพฯ: ๒๕๓๓.

ประกต มหาแถลง และคณะผจดทำ. สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆ

ปรณายก. (สวฑฒนมหาเถร เจรญ คชวตร) ในวโรกาสงานฉลองพระชนมาย 93 พรรษา วนท

3 ตลาคม พทธศกราช 2548.

ประวตวดไชยชมพลชนะสงคราม พระอารามหลวง.

พระประชา ปสนนธมโน. เลาไวเมอสนธยา อตชวประวตของทานพทธทาส. สนพ. มลนธโกมลคมทอง,

551 น. 07/2535.

พระมงคลวเสสกถา และพระธรรมเทศนา ในการพระราชกศล ฉลองพระชนมาย 80 พรรษา,

๓ ตลาคม ๒๕๓๖.

พระราชทานนามวดถาวรวราราม ฉลองสมโภช 100 ป. ๑๑-๑๕ กนยายน ๒๔๓๙.

พระราชมงคลโมล (สนน ปาธโร), อดตเจาอาวาสวดเทวสงฆราม (วดเหนอ) พระอารามหลวง

อำเมอง จงหวดกาญจนบร.

พระศรวฒน สรวฒโน วดสนตคร จงหวดเชยงราย. บทความ ‘เจาพระคณสมเดจพระสงฆราช กบการ

วางรากฐานพระพทธศาสนาแกชนกลมนอยและชาวไทยภเขา ณ ดอยแมสลอง จ.เชยงราย’.

พทธสาสนคต และรวมเรองเมองกาญจนบร, พมพเปนอนสรณในงานพระราชทานเพลงศพ พระเทพ-

มงคลรงษ (ด พทธโชตเถร), เมษายน ๒๕๑๑.

มลนธมหามกฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ. พระประวต สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยา

วชรญาณวโรรส เนองในงานมหาสมณานสรณครบ 50 ป วนสนพระชนม สมเดจพระมหาสมณเจา

กรมพระยาวชรญาณวโรรส. ๒๕๑๔.

วดปาภรทตตปฏปทารา. หลวงปเจยะ จนโท พระผเปนดงผาขรวหอทอง. วดปาภรทตตปฏปทารา

อำเภอสามโคก จงหวดปทมธาน

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก. การบรหารทางจต สำหรบผใหญ.

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพมพ

พระราชทาน ในการพระราชพธฉลองพระชนมาย สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน ครบรอบ ๖ รอบ,

๒๑ ตลาคม ๒๕๑๕.

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก. พระธรรมเทศนาวนกาชาดโลก.

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก. พระพทธเจาของเรานนทานเลศลำ.

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก. ศาสนากบชวต.

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาปรณายก. สวฑฒนธรรม: เครอเจรญโภคภณฑ

จดพมพถวาย, ๒๕๔๐.

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก. แสงสองใจ (อนดบท 21).

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาปรณายก. หลกพระพทธศาสนา เทศนาสอนเดก

นกเรยน ณ หนงสอพมพศรสปดาห, ๒๕๐๒-๒๕๐๔.

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก องคท 19 แหงกรงรตนโกสนทร

พระประวตและพระนพนธ, ทระลกการฉลองพระชนมาย ๘๐ พรรษา, ตลาคม ๒๕๓๖

หนงสออนสรณในงานพระราชทานเพลงศพ พ.ต.ท. สมมต ณ ตะกวทง. : โรงพมพไพศาลศร,

มถนายน ๒๕๑๘.

อครวฒน โอสถานเคราะห. สองธรรมราชา. กรงเทพฯ: รวมดวยชวยกน. ๒๕๔๘.

อาจารยทศพล จงพานชยกล. สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก.

กรงเทพฯ: สำนกพมพคอมมา, ๒๕๕๑.

125 ป คณชเทศน ณ ตะกวทง.

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. แหมมเขาวด หนงสอสงเสรมการอาน. Jane Hamilton-Merritt

และนายสมฤทธ พนธคมเกา เปนผตรวจ.

หนงสอประกอบการเขยน

Buddha-Chapter 9.indd 270-271 11/6/09 10:41:15 AM

272 พระผเจรญพรอม

อนโมทนากถาดวยจตคารวะในเมตตา ไมตร และอนโมทนาบญ ตอผมจตอนเปนกศลทใหความชวยเหลอดานขอมล เออเฟอภาพ

ตลอดจนอำนวยความสะดวกตางๆ จนการจดทำหนงสอเลมนลลวงไปดวยด

วดปาบานตาด พระอาจารยสมภพ พระเลขาของพระธรรมวสทธมงคล (หลวงตามหาบว ญาณสมปนโน)

วดบวรนเวศวหาร พระแครอล กนตสโล พระชาตชาย ชตชาโต (จารพนธ) วดเทวสงฆาราม พระครอนกลกาญ

จนกจ เจาอาวาส พระครปลดไพโรจน วดไชยชมพลชนะสงคราม พระราชวสทธเมธ (เจาคณปญญา) เจาอาวาส

วดถาวรวราราม องสตบทบวร (ดร.เดชาธร เกวกซน) เจาอาวาส วดเสนหา พระราชวนยาภรณ (มานต

ฐตมโน) เจาอาวาส พระครใบฎกาคนธรรม วดประยรวงศาวาสวรวหาร พระธรรมโกศาจารย (ศ.ดร. ประยร

ธมมจตโต) อธการบด มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วดไทยพทธคยา อนเดย พระเทพโพธวเทศ

(เจาอาวาส หวหนาพระธรรมทตสายประเทศอนเดย) พระมหาพรฬห พทธสโล (พระธรรมทตสายประเทศ

อนเดย) พระศภชย ชยวฑโฒ แมชคำพนธ สมบต แมชจนไท โพธ แมชบวทอง สมสวสด แมชจนดารตน

วาระคำนง แมชจราภรณ เชอพรวน วดปาพทธคยา อนเดย พระอาจารยพนมศกดพทธญาโณ (เจาอาวาส)

วดไทยสรราชคฤห อนเดย พระครปลดสวฒสพทธคณ (พระมหา ดร.วเชยร วชรวงโส ประธานสงฆ)

สำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต คณสนย เพยรด (เจาหนาทสวนงานในสมเดจพระสงฆราช) โรงเรยนสมเดจ

พระปยหาราชรมณยเขต อาจารยไชโย มเชอ (ผอำนวยการ) คณนรธ สบอนทร (ศษยเกา) คณสถาพร แสน-

โคตร (ศษยเกา) สมาคมอาศรมวฒนธรรมไทย-ภารต ศ. ดร. ปรด เกษมทรพย (นายกสมาคมฯ) สพตรา จาบ-

ทอง (ผประสานงาน) การทองเทยวแหงประเทศไทย คณสนนทา หามนตร คณสรพล สภาวฒนกล

คณวระชย ชนวฒน คณสธ กจอำนวยพร คณณฐพจน พลลมงคล คณนายชคทพล ใจนอม คณกตตนนท

รอดสพรรณ คณชนจตต เจรญจตต

หองสมดหนงสอพมพบางกอกโพสต ศนยขอมลภาพมตชน หอสมดแหงชาต คณธนวลย วชรพล และหองสมด

หนงสอพมพไทยรฐ คณประกตย วรประสทธ (บรรณาธการบรหาร เดอะแมกกาซน) คณสรมน ณ นคร (บรษท

นะนาว-บราเดอร จำกด) นตยสารสารคด เยาวลกษณ นศามณวงศ

Photo Library, Pirate Studio, Daily Touch, Paap Niyom, Dr. Peter Skilling อาจารยสทธ ชโยดม (มลนธ

สงเสรมวปสสนากรรมฐานในพระสงฆราชปถมภ) คณณรงค เสรมสกลวฒน พ.อ.อ. ประพนธศกด พวงทว

(เจาหนาทถวายความปลอดภย) คณจำเนยร คชวตร คณบญรตน บรณะศร คณสภา คชวตร คณมาล นนทสคนธ

คณพลทรพย รงสวาง นายแพทยสรยะ นนทสคนธ คณฐตพฒน รวบรวม คณสพรรณ รวบรวม คณสมหมาย

ชวงประยร นายดาบตำรวจฐานสร รงสวาง คณบรรจงศร ณ ตะกวทง คณกอบกาญจน เสนามนตร คณชใจ

ณ ตะกวทง คณเรณ สทธการ คณคฑา สทธการ คณวโชค ศรกศลานกล คณคฑายทธ จรเจรญลกษณ คณทนกร

รตนกสมภ คณสทธโชค ศรสคนธ นายแพทยถนอมชย คทวธรรม คณสมเกยรต ธงศร (ผอำนวยการสำนกงาน

พระพทธศาสนาจงหวดกาญจนบร) อาจารยลำใย สรเวชชะพนธ (อดตผอำนวยการโรงเรยนกาญจนานเคราะห)

นายแพทยสเพยว องวจารณปญญา (ผอำนวยการโรงพยาบาลพหลพลพยหเสนา) คณจร เหลองไพบลย คณไสว

ศลปาภสนทน (กรรมการผจดการ เดอนฉายรสอรท) คณกาญจนา กรตวรนนท คณพทยา รมดสต คณสวชญา

พงศวฒนาวจตร คณกมลเนตร สมาพฒนพงศ คณราช รามญ คณปารชาต ปาณฑะผลน คณสรยรตน ชลนธร

คณปรศนนท กงศศเทยม คณสรพงษ สวะวบลย คณพลอยพงค ศรภกด คณจารณ ทองสา คณสรชย โกมข

คณสมปราชญ อารรกษ คณกาญจนฐมา สงขนเวศน คณธนวชร ถนอมพงศสานต ดร.ดาราวรรณ เดนอดม

คณพงษสนต ชงช คณอภชย สนทรเวช ครอบครว ”มวงสนท” คณกญญา แซเตยว คณเกรยงไกร ปฐมเนตกล

คณฉฐวชร พฤกษบรณโกศล คณดาราพร สถตพทยายทธ คณจนตนาและคณอลน เฉลมชยกจ คณจนทรา

ตนตตองตา คณจารณ ทองสา ดร.สมฤทธ พนธคมเกา ดร.ชยสทธ ทองบรสทธ ผศ.ดร.สรวฒน ศรเครอดง

Buddha-Chapter 9.indd 272 11/6/09 10:41:15 AM