1

1

Azçrbaycanën dahi oälu Heydçr Çliyevç ithaf olunurÇÂÎËÍÓÏÛ Ò˚ÌÛ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ - ÉÂȉ‡ðÛ ÄÎËÂ‚Û - ÔÓÒ‚fl˘‡ÂÚÒfl

ÄÁflð·‡ÈÊ‡Ì êÂÒÔÛ·ÎË͇Ò˚ åfl‰flÌËÈÈflÚ ‚fl íÛðËÁÏ ç‡ÁËðÎËÈËÄÁflð·‡ÈÊ‡Ì Ñ˛‚ÎflÚ êflÒÒ‡ÏÎ˚„ Ä͇‰ÂÏËȇÒ˚ÄÁflð·‡ÈÊ‡Ì åfl‰flÌËÈÈflÚËÌËÌ ÑÓÒÚ·ð˚ îÓ̉ÛÄÁflð·‡ÈÊ‡Ì êflÒ҇Ϸð àÚÚËÙ‡„˚

åËÌËÒÚÂðÒÚ‚Ó äÛθÚÛð˚ Ë íÛðËÁχ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍËÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌ̇fl Ä͇‰ÂÏËfl ïÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡îÓ̉ “ÑðÛÁ¸fl äÛθÚÛð˚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡”ëÓ˛Á ïÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡

ÅÛ ÍËÚ‡·˚Ì Ìfl¯ð ÓÎÛÌχÒ˚̉‡ ˝˛ÒÚflð‰ËÈË ıˉÏflÚËÌfl ˝˛ðflÄÁflð·‡Èʇ̉‡ Ä‚ðÓÔ‡Ì˚Ì à„ÚËÒ‡‰ËÈÈ‡Ú ëfl̇È ‚fl íËʇðflÚ è‡Î‡Ú‡Ò˚Ì˚Ì Òfl‰ðË çËÁ‡ÏË èËðËÈ‚fl‚fl “ÅìíÄ” àÌÊflÒflÌflÚ ÏflðÍflÁËÌfl ‰flðËÌ Úfl¯flÍ͈ð ·ËΉËðËÎËð.

Ç˚ð‡Ê‡ÂÏ Ò‚Ó˛ ·Î‡„Ó‰‡ðÌÓÒÚ¸ ‚ ËÁ‰‡ÌËË ‰‡ÌÌÓÈ ÍÌË„Ë èð‰Ò‰‡ÚÂβ Ö‚ðÓÔÂÈÒÍÓÈ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓÈ, ÚÓð„Ó‚Ó-ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÈ Ô‡Î‡Ú˚ ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì - „-ÌÛ çËÁ‡ÏË èËðË‚ÛË ñÂÌÚðÛ ËÒÍÛÒÒÚ‚ “ÅÛÚ‡”.

3-ʈ Òfl˘ËÙfl‰fl ôÂȉflð üÎËÈ‚ËÌ ÔÓðÚðÂÚË.êflÒÒ‡Ï: ê‡Ù‡ÂÎ Ä··‡ÒÓ‚, ÄÁflð·‡ÈʇÌ˚Ì üÏfl͉‡ð ðflÒÒ‡Ï˚.

ç‡ ÒÚð‡Ìˈ 3 - “èÓðÚðÂÚ ÉÂȉ‡ð‡ ÄÎË‚‡”.ïÛ‰ÓÊÌËÍ: ê‡Ù‡˝Î¸ Ä··‡ÒÓ‚, Á‡ÒÎÛÊÂÌÌ˚È ıÛ‰ÓÊÌËÍ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡.

ô‡Á˚ðÍË Ìfl¯ð‰fl ‡¯‡¸˚‰‡Í˚ ÙÓÌ‰Î‡ð‰‡ Ò‡ı·Ì˚Î‡Ì Ï‡ÚÂðˇÎ·ð‰‡Ì ËÒÚËÙ‡‰fl ‰ËÎÏ˯‰Ëð:ÄÁflð·‡ÈÊ‡Ì Ñ˛‚ÎflÚ àÌÊflÒflÌflÚ åÛÁÂÈËÄÁflð·‡ÈÊ‡Ì Ñ˛‚ÎflÚ òflÍËΠɇÎÂðÂȇÒ˚ÄÁflð·‡ÈÊ‡Ì êflÒ҇Ϸð àÚÚËÙ‡„˚Ì˚Ì FÓ̉ÛëflÚÚ‡ð Åfl˘ÎÛÎÁ‡‰fl ‡‰˚̇ åflðÍflÁË ëflð˝Ë ë‡ÎÓÌÛ“Q˚z Qalas˚” êflÒÏ É‡ÎÂðÂȇÒ˚ŇÍ˚ àÌÊflÒflÌflÚ åflðÍflÁË

B ̇ÒÚÓfl˘ÂÏ ËÁ‰‡ÌËË ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ì˚ χÚÂðˇÎ˚ ËÁ ÙÓ̉ӂ:ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ„Ó ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó åÛÁÂfl àÒÍÛÒÒÚ‚;ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ä‡ðÚËÌÌÓÈ É‡ÎÂðÂË;îÓ̉‡ ëÓ˛Á‡ ïÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡;ñÂÌÚð‡Î¸ÌÓ„Ó ‚˚ÒÚ‡‚Ó˜ÌÓ„Ó Ò‡ÎÓ̇ ËÏ. ë‡ÚÚ‡ð‡ ŇıÎÛÎÁ‡‰Â;ïÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ „‡ÎÂðÂË “Q˚z Qalas˚”;ŇÍËÌÒÍÓ„Ó ñÂÌÚð‡ àÒÍÛÒÒÚ‚.

Copyright © 2007, Chingiz Farzaliyev

ISBN 978-9952-8095-3-4

Bak˚ - 2007

óàçùàá FüêáüãàâÖÇ

ÜË‚ÓÔËÒ¸ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡Ä Ì Ú Ó Î Ó „ Ë fl

åˆflÎÎËÙ ÚflðÚËb‡Ú˜˚ - óËÌ˝ËÁ îflðÁflÎËÈ‚, flÏfl͉‡ðËÌÊflÒflÌflÚ ı‡‰ËÏË, ÔðÓÙÂÒÒÓð éðÚ‡ flÒð ðflÌ˝Í‡ðÎ˚¸˚ ˆÁðfl ÂÎÏË ÏflÒÎfl˘flÚ˜ËÎflð -ÜflÏËÎfl ôflÒflÌÁ‡‰fl, ÒflÌflÚ¯ˆÌ‡ÒÎ˚„ ‰ÓÍÚÓðÛ;퇢Ëð ŇÈð‡ÏÓ‚, ÒflÌflÚ¯ˆÌ‡ÒÎ˚„ ̇ÏËÁfl‰Ë

Ä‚ÚÓð-ÒÓÒÚ‡‚ËÚÂθ - óËÌ„ËÁ î‡ðÁ‡ÎË‚,Á‡ÒÎÛÊÂÌÌ˚È ‰ÂflÚÂθ ËÒÍÛÒÒÚ‚, ÔðÓÙÂÒÒÓð ç‡Û˜Ì˚ ÍÓÌÒÛθڇÌÚ˚ÔÓ Òð‰Ì‚ÂÍÓ‚ÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË -ÑʇÏËÎfl ɇ҇ÌÁ‡‰Â, ‰ÓÍÚÓð ËÒÍÛÒÒڂӂ‰ÂÌËfl;í‡Ëð ŇÈð‡ÏÓ‚, ͇̉ˉ‡Ú ËÒÍÛÒÒڂӂ‰ÂÌËfl

102XIX flÒð / ‚ÂÍ

XXI flÒð / ‚ÂÍ

369àÎΈÒÚð‡ÒËȇ·ð˚Ì ÒËȇ˘˚Ò˚ /ëÔËÒÓÍ ËÎβÒÚð‡ˆËÈ

Mˆndflricat / CÓ‰ÂðʇÌËÂ

ùËð˯ / ÇÒÚÛÔÎÂÌË 9

22XIII-XVIII flÒðÎflð / ‚Â͇

150

1781940-1960 ilÎflð / „Ó‰‡

2621960-1980 ilÎflð / „Ó‰‡

1980-2000 ilÎflð / „Ó‰‡

1900-1940 ilÎflð / „Ó‰‡

9

ÄÁflð·‡Èc‡Ì „fl‰ËÏ Ïfl‰flÌËÈÈflÚfl ‚fl ËÌcflÒflÌflÚfl χÎËÍ ˛ÎÍflÎflð‰flÌ ·ËðˉËð.âÛð‰ÛÏÛÁÛÌ flð‡ÁËÒË̉flÍË 12 ÏËÌ ËΉflÌ ‡ðÚ˚„ ȇ¯˚ ÓÎ‡Ì ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì „‡È‡ˆÒÚˆ ðflÒÏÎflðË ‰fl

·Û̇ Òˆ·ÛÚ‰Ûð.ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì „‡È‡ ðflÒÏÎflðËÌË ËÎÍ ‰flÙfl 1947-Ê˚ ËΉflÌ Å‡Í˚‰‡ ‡ıÚ‡ð˚¯ ‡Ô‡ð‡Ì ÄÁflr·‡ÈʇÌ

‡ÎËÏÎflðË Ífl¯Ù ÂÚÏ˯Îflð. ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì „fl‰ËÏ ËÌ̷҇ð˚Ì Òflc‰fl ‚fl ÁËÍð ÂÚ‰ËÈË, ˝ÛÁ‡ð‡Ì·ð˚Ì˚ cËÁ˝Ë-Îfl‰ËÍÎflðË Ò¢ðÎË ðflÒÏÎflðËÌ ‰ËÎË ËÎfl ͘Ï˯ ‚fl ˝flÎflcflÍÎfl ÚflÏ‡Ò È‡ð‡Úχ¸‡ cfl˘‰ ÂÚ‰ËÈË Ïˆ„fl‰-‰flÒ ·Ëð Ïfl͇Ì, „‡È‡ˆÒÚˆ ðflÒÏÎflð - ¯flÍÎË È‡Á˚·ð ËÒfl í‡Ìð˚ȇ ψð‡cËflÚ‰Ëð.

ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì ·ËÁËÏ ËÎÍËÌ ‚fl flÒ‡Ò Ïfl·fl‰ËÏËÁ‰Ëð, ·ËÁËÏ Ú‡ðËıËÏËÁË ÓÌÒÛÁ ÚflÒfl‚‚ˆð ÂÚÏflÍ ÓÎ-χÁ. ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì - ÒflÌflÚËÌ ÒÓÌÒÛÁÎÛ¸ÛÌÛ ·flÈ‡Ì Â‰fln, flÒðÎflðËÌ ‚fl ÌflÒËÎÎflðËÌ ÒflÒÎfl¯‰ËÈË ‚fl ȇ-ð‡‰˚Ê˚Î˚¸˚Ì ‰‡ËÏË ÓΉ۸ÛÌÛ Úfl҉˄ÎflÈflÌ ËÎÍËÌ ‚fl ÛÎÛ Ïfl·fl‰‰Ëð.

àÒÚflð ·fl¯flðËÌ ÂðÍflÌ ˜‡¸˚Ì˚Ì ÒflÌflÚ˜ËÒË, ËÒÚflðÒfl ‰fl ·Û ˝ˆÌ͈ ÒË‚ËÎËÁ‡ÒËȇÌ˚Ì ·ËÎËÍÎflðËÌË ˘ËÙÁÂÚÏ˯ ψ‡ÒËð ÒflÌflÚ͇ð flÒÎË̉fl ˘Â˜ ‰fl ·Ëð-·ËðË̉flÌ Ùflð„ÎflÌÏËð, ˜ˆÌÍË ˘flð ËÍËÒË Ë΢‡Ï ‡ðÁÛ-ÒÛ̉‡ ÓÎÛ· ‚fl ÍÓÒÏÓÒ‡-fl·fl‰ËÈÈflÚfl ˆÁ ÚÛÚÛ·.

ä‡Ì‰ËÌÒÍË È‡Á˚ð‰˚: «àÌcflÒflÌflÚ, Á‡Ï‡Ì˚Ì ÓÌÛ Ôflð˜ËÏ ÂÚÏflÈfl ̃ ‡Î˚¯‰˚¸˚ ̆ ˆ‰Û‰Î‡ð‰‡Ì ̃ ˚ı˚ð‚fl ˝flÎflcflÈËÌ ÏflÁÏÛÌÛ̉‡Ì ıfl·flð ‚ÂðËð».

Éfl‰ËÏ ‰˛‚ðÎflð‰flÌ ·Û ˝ˆÌfl „fl‰flð ÓðÚ‡ flÒðÎflð, ËÌÚË·‡˘ ‚fl ÈÂÌË ‰˛‚ð ˆÒÎ۷·ð˚̉‡Ì ͘˷ÈÂÌˉflÌ ÔðËÏËÚË‚fl (èË͇ÒÒÓ, êÛÒÒÓ, äÎÂÈÂ, åËðÓ, ш·ˆÙÙÂ) „‡È˚ÚχÒ˚ ËÎfl Ò‡ÌÍË ËÌcflÒflÌflÚÚ‡ðËıË ÚflÍð‡ð ‰Ëð ‚fl ·Û ‰˛‚ðˆ ÔðÓÒÂÒ‰fl ÓÎ‡Ì ïï flÒð ÚflÒ‚ËðË ÒflÌflÚË̉fl ‰fl ÙÓðχ ÂÚË·‡ð˚ ËÎflÓÎχ҇ ‰‡, ÏflÁÏÛÌ ÂÚË·‡ð˚ ËÎfl ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì ðflÒÏÎflðËÌËÌ ËÁË ˝˛ðˆÌˆð.

èÓÒÚÏÓ‰ÂðÌ ‰˛‚ðˆÌ‰fl ȇð‡ÌÏ˚¯ ÒflÌflÚ flÒflðÎflðËÌËÌ ‰‡¯˚‰˚¸˚ ËÌÙÓðχÒËȇ, ˛ÚflÌ ‰˛‚ðÎflð-‰flÌ ‰‡˘‡ ˜Óı flÌflÌfl È˛ÌˆÏΈ‰ˆð. åÂÌÚ‡ÎÎ˚¸˚Ì flÒ‡Ò ‚fl ψ˘ˆÏ ÚflÁ‡˘ˆð ÙÓðχÒ˚, ÍÓ‰Û Ò‡-È˚Î‡Ì flÌflÌfl ïÂÈËð - ôfl„Ë„flÚ - ù˛ÁflÎÎËÍ ‡Ï‡Î˚Ì˚Ì ‰‡¯˚È˚c˚Ò˚‰˚ð.

ÄÁflð·‡Èc‡Ì ËÌcflÒflÌflÚËÌËÌ È‡‰ÂÎÎË Ë¯¸‡Î˜˚·ð˚Ì ̃ ÓıÒ‡ÈÎ˚ Úflc‡‚ˆÁÎflðËÌfl ‰ÛðÛ¯ ̋ flÚËðfl ·ËÎÏfl-ÒË, ·‡¯„‡ Ïfl‰flÌËÈÈflÚÎflðËÌ ‰flÈflðÎflðËÌË flıÁ ‰˷ ‚fl ÓÌ·ð‰‡Ì ·fl˘ðflÎflÌflðflÍ ‰ˆÌȇȇ fl‚flÁÒËÁÒflÌflÚ ËÌcËÎflðË ·flı¯ ÂÚÏflÒËÌfl Òfl·fl· ‰fl Ïfl˘Á flÌflÌflÈfl ·‡¸Î˚Î˚„ ÓÎÛ·.

ÄÁflð·‡Èc‡Ì cÓ¸ð‡ÙË ÒflÏÚÎflðËÌ, Ùflð„ÎË ÏÂÌڇΠ‚fl ‰ËÌË ·‡ı˚¯Î‡ð˚Ì „Ó‚Û¯‰Û¸Û fl΂Âð˯ÎË ·ËðÏfl͇̉‡ ÈÂðÎfl¯Ëð. ôflȇÚ˚Ì ·‡¯Î‡Ì¸˚c˚ ÓÎ‡Ì ‰˛ð‰ ˆÌÒˆð ‰fl ·Ûð‡‰‡ ÏflÒÍflÌ Ò‡Î˚· ‚fl „Ó-‚Û¯Û·, ˝˛Èfl ˆÁ ÚÛÚ‡Ì, ÚflÍcfl ÈÂðËÌ ‡ÎÚ˚̉‡Ì ‰ÂÈËÎ, ‰flÌËÁ‰flÌ ‰fl ÔˆÒ͈ð‰flÌ ‡ÎÓ‚ ÚˆÍflÌÏflÁÈÂð‡ÎÚ˚ Òflð‚flÚÎflð‰flÌ ıfl·flð ‚ÂðË·. 刄fl‰‰flÒ Ò‡È˚·Ì, Ó‰ ˜˚ı‡Ì ·Û ÈÂðÎflðËÌ - ‡Úfl¯˝‡˘Î‡ð˚ÌÁËȇðflÚËÌfl ËÒfl ÛÁ‡„ ÂÎÎflð‰flÌ ‰fl ÒËÚ‡È˯ ‰flÌÎflð ˝flÎËð‰Ë.

åfl‰flÌËÈÈflÚËÏËÁ â‡ð‡‰‡Ì‡ ËÚ‡flÚ, à·˘Ë „ˆ‚‚flÈfl Ë̇Ï, ü„Îfl ¢ÚËð‡Ï ·ˆÌ˛‚ðflÒË ˆÁflðË̉fl„ÛðÛÎÛ·. ÅËÁ‰flÍË ‰ËÌË ÚÓÎÂð‡ÌÚÎ˚„ ‚fl ‰ÂÏÓÍð‡ÚËÁÏ ‰fl Ïfl˘Á ·Ûð‡‰‡Ì ËðflÎË ˝flÎËð. ÅflÁË Éflð· ÙË-ÎÓÒÓÙ·ð˚ ÚˆðÍ ÏÂÌÚ‡ÎÎ˚¸˚Ì˚ Ͳ˜flðËÎËÍ, ÈÛð‰ÒÛÁÎۄ· ·‡¸Î‡Ò‡Î‡ð ‰‡, flÒÎË̉fl ÚˆðÍÎflð ̂ ˜ˆÌ ‰Ó¸Ï‡Â‚ - Óc‡¸ ·ˆÚˆÌ ͇Ë̇ډ˚ð. íˆðÍÎflðËÌ òflð„ËÌ ‚‡ðÎ˚„ ‚fl Éflð·ËÌ ̄ flıÒËÈÈflÚ Ïfl‰flÌËÈÈflÚËÌË ̨ ÁˆÌ‰flÛ¸Ûð· „Ó‚Û¯‰Ûð‡ ·ËÎÏflÒËÌËÌ flÒÎ Òfl·fl·Ë ‰fl ·Û̉‡‰˚ð. ÅÛ ·˛ÈˆÍ Ò¢ðË ÄÁflð·‡Èc‡Ì Ïfl‰flÌËÈ-ÈflÚËÌËÌ ËÌcËÎflðË̉fl, ¯‡˘ flÒflðÎflðË̉fl - Ë·˘Ë ÏÛ¸‡Ï‰‡, ífl·ðËÁ ÏËÌˇڈðˆÌ‰fl, ı‡Î˜‡ ËÎÏflÎflðËÌËÌÙˆÒÛÌ͇ðÎ˚¸˚̉‡, ÍÂð‡ÏË͇, ÏÂÚ‡Î, ɇc‡ð ðflÌ˝Í‡ðÎ˚¸˚ ‚fl ‰Ë˝flð ‚ËÁۇΠ‚fl ÏÛÒË„Ë flÒflðÎflðËÌËÌψıÚflÎËÙ ·fl‰ËË ËÙ‡‰fl ÙÓðχ·ð˚̉‡ ˝˛ðÏflÍ Ó·ð. ÅÛ̇ ˝˛ðfl ‰fl ÄÁflð·‡Èc‡Ì ı‡Î„˚Ì˚Ì È‡ð‡‰˚-c˚Î˚„ ðÛ˘ÛÌÛÌ ÚflÁ‡˘ˆðˆ ÓÎ‡Ì flÁflÎËÎËÍ ‚fl fl·fl‰ËÎËÍ ·ˆÚˆÌ ‰˛‚ðÎfl𠈘ˆÌ ‡Ì·ÏÎ˚ ÓÎÛ·.

ÄÁflð·‡Èc‡Ì ðflÌ˝Í‡ðÎ˚¸˚̇ ·Û˝ˆÌˆÌ ·‡ı˚Ï˚̉‡Ì, ‰ˆÌȇ ÏflÌÁflðflÒËÌËÌ ·Ëð Ô‡ð˜‡Ò˚ ÍËÏËÌflÁflð Ò‡ÎÒ‡„ ÙÓðχÒËȇ·ð‰‡Ì ͘‰Ë͘fl ÓÌÛÌ ˝˛ÁflÎÎËÍ ‚fl ‰flÈflð ÏÂȇð·ð˚Ì˚Ì Ìfl „fl‰flð‰flÈ˯‰ËÈËÌË ˝˛ðflðËÍ.

«êflÌ˝Í‡ðÎ˚„ Úfl·ËflÚËÌ Ìfl‚flÒË ‚fl Äη˘˚Ì fl„ðfl·‡Ò˚‰˚ð»ãÂÓ̇ð‰Ó ‰‡ ÇË̘Ë

ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì. ɇȇ ˆÒÚˆ ðflÒÏÎflðË.ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì. ç‡Ò͇θÌ˚ ðËÒÛÌÍË.

ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì. ɇȇ ˆÒÚˆ ðflÒÏÎflðË.ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì. ç‡Ò͇θÌ˚ ðËÒÛÌÍË.

10

ÄÁflð·‡Èc‡Ì ÚflÒ‚ËðË ÒflÌflÚË ‚fl ÓÌÛÌ ËÌcËÒË ÓÎ‡Ì ÏËÌˇڈð ÒflÌflÚË, Í·ÒÒËÍ òflð„ ÔÓÂÁËȇÒ˚ ‚flÏÛÒË„ËÒËÌËÌ ‡˘flÌ˝‰‡ð ‚fl˘‰flÚË ˆÁflðË̉fl „ÛðÛÎÛ·. ô˜ ÈÂð‰fl ËÒÎ‡Ï ‡ÎflÏË̉fl ÓÎ‰Û¸Û ÍËÏËȇÁ˚ ·ÂÎfl ‡ÎË ÂÒÚÂÚËÍ-ÏflÌfl‚Ë ˛ÌflÏ ÍflÒ· ÂÚÏflÏ˯‰Ëð. åËÌˇڈðÎfl ˯ÎflÌÏ˯ ·Ëð ËÎΈÒÚð‡ÒËȇÎ˚flÎȇÁχÌ˚Ì ˘‡Á˚ð·ÌχÒ˚ ðflÒÒ‡Ï, ıflÚÚ‡Ú, cËΉ˜Ë ‚fl ·‡¯„‡ ÒflÌflÚ͇ð·ð˚Ì ËÎÎflð ·ÓÈÛ ÒflðÙ ÂÚ‰ËÈËÁfl˘ÏflÚËÌ ÌflÚËcflÒˉËð. ÅÛ̇ ˝˛ðfl ‰fl ÍËÚ‡· ·flÌÁflðÒËÁ, „ËÈÏflÚË ÓÎÏ‡È‡Ì ÌflÙËÒ ·Ëð ÁËÌÈflÚ˘ÂÒ‡· ‰ËÎËð‰ËË.

ÅˆÚˆÌ Úfl‰„Ë„‡Ú˜˚·ð òflð„ ÏËÌˇڈðˆÌˆ ÓðÚ‡ flÒð ËÌcflÒflÌflÚËÌËÌ flÌ ˝˛ÁflÎ ÒflÌflÚ̈ÏÛÌflÎflðËÌfl ‡Ë‰ ‰ËðÎflð.

êflÒÏÎflðË̉flÍË ð‡ÎÎ˚¸˚Ì ‰ËÌcÎËÍ, ̇¸˚΂‡ðË ıÓ¯·flıÚÎËÍ ‚fl cflÌÌflÚÏfl͇ÌÎ˚„ ‰ÛȸÛ·ð˚ ËÎfl˘ÂÈðflÚ‡ÏËÁ ‡˘flÌ˝‰‡ðÎ˚¸˚ ÏËÌˇڈðˆÌ ÒflcËÈÈfl‚Ë ıˆÒÛÒËÈÈflÚˉËð. ÅÛ ÒflÌflÚ flÒflðÎflðË̉flψflÎÎËÙËÌ ‰ˆÌȇȇ ψ̇ÒË·flÚË̉flÍË ‚Ûð¸ÛÌÎÛ„ ‚fl ˘ÂÈð‡ÌÎ˚„, ‰ˆÌȇÌ˚Ì flÒΠχ˘ËÈflÚËÌflË̇ω‡Ì ‰Ó¸‡Ì ıÓ¯·flıÚÎËÍ ‰ÛÈÛÎÛð. åˆ˘‡ðË·fl ‚fl ‰˛Èˆ¯ Òfl˘ÌflÎflðËÌËÌ ÚflÒ‚ËðË ‰fl ‰ˆÌȇÌ˚ÌÓÎ‰Û¸Û ÍËÏË „fl·ÛΠ‰ËÎÏflÒËÌfl ˯‡ðfl‰Ëð. åËÌˇڈðˆÌ ·fl¯flðË ˝˛ÁflÎÎËÍ Ë¯˚„˚ Ò‡˜Ï‡Ò˚ ‰‡ ·Ûð‡‰‡ÌËðflÎË ˝flÎËð.

«Çflð„‡ ‚fl ùˆÎ¯‡» flÒflðËÌËÌ flÎȇÁχÒ˚̉‡ XIII flÒðfl ‡Ë‰ ‰ËÎflÌ ËÎΈÒÚð‡ÒËȇ·ð ÄÁflð·‡Èc‡ÌÏËÌˇڈðˆÌˆÌ ·ËÁfl ˝flÎË· ˜‡Ú‡Ì flÌ „fl‰ËÏ ÌˆÏÛÌflÎflðˉËð.üÎ-ïÓÈË ÚflðflÙË̉flÌ È‡ð‡‰˚Î‡Ì ·ÛËÎΈÒÚð‡ÒËȇ·ð˚Ì ˆÒÎÛ·Û ÓÌ·ð˚Ì „fl‰ËÏ flÌflÌflÎflðÎfl ·‡¸Î˚Î˚¸˚Ì˚ Úfl҉˄ ‰Ëð.

XIV flÒðËÌ Óðڇ·ð˚̉‡Ì ËÒfl ífl·ðËÁ ÏflÍÚfl·ËÌËÌ ÏËÌˇڈð ÒflÌflÚË̉fl ÚaχÏËÎfl ÈÂÌË, ÓðËjË̇ΈÒÎÛ· ÙÓðχ·¯Ï‡¸‡ ·‡¯Î‡È˚ð. 1330-40-c˚ ËÎÎflðfl ‡Ë‰ ‰ËÎflÌ ÑÂÏÓÚÚÛÌ ‡‰˚ ËÎfl ·‡¸Î˚ Å˛ÈˆÍífl·ðËÁ «ò‡˘Ì‡Ïfl»ÒË̉flÍË ÓðÚ‡ flÒð òflð„ ÚflÒ‚ËðË ÒflÌflÚËÌËÌ Ì‡‰Ëð ËÌÊËÎflðË̉flÌ Ò‡È˚Î‡Ì ËÎΈÒÚð‡-ÒËȇ·ð ·Ëð ·ËðË ËÎfl ÒˆjÂÚ ‚fl Ï˛‚ÁÛ ·‡ı˚Ï˚̉‡Ì ·‡¸Î˚ ÓÎχ„· ȇ̇¯˚, ËÎΈÒÚð‡ÒËȇ ψflÎÎËÙË ËÎflÏflÚÌ ÏˆflÎÎËÙËÌËÌ ·fl‰ËË ÚflıflÈȈΠˆÒÎÛ·Û ‰‡ ȇı˚̉˚ð. Å˛ÈˆÍ ífl·ðËÁ «ò‡˘Ì‡Ïfl»ÒËÌËÌ ‰˛‚ðˆ-ψÁfl ˜‡Ú‡Ì 58 ‚flðfl„iÌËÌ ÏËÎÎË ÚflÒ‚ËðË ÒflÌflÚ‰fl fl‚flÁÒËÁ fl˘flÏËÈÈflÚË ÓðÚ‡ flÒð ðflÒ҇Ϸð˚Ì˚ÌÔÓÂχ „fl˘ðflχÌ·ð˚Ì˚Ì ‰‡ıËÎË ‡ÎflÏ ‚fl ÔÒËıÓÎÓjË ̆ ‡Î·ð˚Ì˚ ÂÍÒÔðÂÒÒË‚ ÙÓðÏ‡Î‡ð‰‡ ̃ ‡Ú‰˚ð‡ ·ËÎ-ÏflÒË ËÎfl ψflÈÈflÌ Â‰ËÎËð. åfl˘Á ÒˆjÂÚÎflð‰flÍË ÒÛðflÚÎflðËÌ Ë˜ ‰ˆÌȇÒ˚Ì˚ ÚflÒ‚ËðË ÈÓÎ ËÎfl ‡˜Ï‡„ ·‡-c‡ð˚¸˚̇ ˝˛ðfl Å˛ÈˆÍ ífl·ðËÁ «ò‡˘Ì‡Ïfl»ÒËÌËÌ ðflÒ҇Ϸð˚ ψ‡ÒËðÎflðË ÓÎ‡Ì òflð„ËÌ ·‡¯„‡ Òfl-ÌflÚ͇ð·ð˚̉‡Ì ˆÒÚˆÌ ÚÛÚÛÎÛð‰Û.

ÄÁflð·‡Èc‡Ì ÏËÌˇڈðˆÌˆÌ „˚Á˚Î ‰˛‚ðˆ ̆ ÂÒ‡· ‰ËÎflÌ ïÇõ flÒð‰fl ̋ flÌc ëflÙfl‚ËÎflð ‰˛‚ÎflÚËÌËÌÔ‡ÈÚ‡ıÚ˚ ífl·ðËÁ flÒÎ Ïfl‰flÌËÈÈflÚ ‚fl ÒflÌflÚ ÏflðÍflÁËÌfl ̃ ‚ðËÎÏ˯‰Ë. ù˛ðÍflÏÎË ÛÒÚ‡‰ ëÓÎÚ‡Ì åfl-˘flÏÏfl‰ËÌ ðfl˘·flðÎËÈË ‡ÎÚ˚̉‡ ‰˛‚ðˆÌ flÌ ËÒÚ‰‡dÎ˚ ÒflÌflÚ͇ð·ð˚ ò‡˘ àÒχÈ˚Î˚Ì Ò‡ð‡È˚̉‡Í˚ ÍË-Ú‡·ı‡Ì‡ ÌflÁ‰Ë̉fl ȇð‡‰˚ÎÏ˚¯ ·fl‰ËË Âχ·Úı‡Ì‡‰‡ Ùfl‡ÎËÈÈflÚ ˝˛ÒÚflðËð‰ËÎflð. éÌ·ð˚Ì Ë˜flðËÒËÌ-‰fl ëÓÎÚ‡Ì åfl˘flÏÏfl‰ËÌ ˛Á Ӹ·Ì·ð˚ - åËðÁfl üÎË ‚fl åfl˘flÏÏfl‰Ë, ·‡c˚Ò˚ Ó¸ÎÛ åËð áÂÈ̇Î-‡·‰˚Ì, ĸ‡ åËðflÍ ‚fl ÓÌÛÌ Ó¸ÎÛ åËð åˆÒflv‚Ëð, åËð ëÂÈˉ üÎË, ÑÛÒÚ åfl˘flÏÏfl‰, åˆÁflÙÙflðüÎË ‚fl ·Ëð ˜Óı ·‡¯„‡ ËÒÚ‰‡‰Î˚ ˝flÌcÎfl𠂇ð ˉË. ífl·ðËÁ ÏËÌˇڈð ÏflÍÚfl·Ë flÌflÌflÎflðËÌËÌ ·ˆÚˆÌòflð„fl ȇÈ˚Î˚· ¯˛˘ðflÚ ˝‡Á‡ÌχÒ˚̇ Òfl·fl· ‰fl Ïfl˘Á, ÓÌ·ð˚Ì È‡ð‡‰˚c˚Î˚¸˚ ÓÎÛ·.

XVII flÒð ÄÁflð·‡Èc‡Ì ÏËÌˇڈð Ú‡ðËıË ë‡‰Ë„ ·flÈ üÙ¯‡ð˚Ì È‡ð‡‰˚c˚Î˚¸˚ ËÎfl ÈÂÍÛÌ·¯˚ð. ÉÂÈðË-‡‰Ë ËÒÚ‰‡‰ Ò‡˘Ë·Ë ÓÎ‡Ì ë‡‰˚„ ·flÈ üÙ¯‡ð ÚflÍcfl ÏËÌˇڈð ‚fl ÔÓðÚðÂÚ ÛÒÚ‡Ò˚, ıflÚÚ‡Ú ‚fl ðflÌ˝Í‡ð,¯‡Ëð ‚fl ÏÛÒË„Ë˜Ë ‰ÂÈËÎ, ˘flÏ ‰fl fl‰fl·ËÈÈ‡Ú ‚fl ËÌcflÒflÌflÚ ÌflÁflðËÈÈfl˜ËÒË, ðflÒÒ‡ÏÎ˚„ „‡È‰‡-„‡ÌÛÌ·ð‰‡Ì ·fl˘Ò ‰flÌ «É‡ÌÛÌ-flÒ ëˆ‚flð» ‡‰Î˚ ð˯‡ÎflÌËÌ ÏˆflÎÎËÙˉËð.

òflÍË, òÛ¯‡, ò‡Ï‡ı˚, ífl·ðËÁ ‚fl üð‰fl·ËÎËÌ ˝ˆÌˆÏˆÁfl ˜‡Ú‡Ì ÏÂχðÎ˚„ ‡·Ë‰flÎflðË, Ä‚ðÓÔ‡Î˚‚fl ðÛÒ Òflȇ˘flÚ˜ËÎflðËÌËÌ È‡Á˚·ð˚, ðÛÒ ðflÒ҇Ϸð˚ ɇ„‡ðËÌ ‚fl 凯ÍÓ‚ÛÌ ÓÌ·ð˚ flÍÒ Â‰flÌðflÒÏÎflðË ïÇõõ-ïÇõõõ flÒð ÏÂχðÎ˚¸˚Ì˚Ì ÁflÌ˝ËÌ ËÌÚÂðÈÂðË̉flÌ ıfl·flð ‚ÂðËð.

åfl¯˘Ûð ÏÂχðÎ˚„ ‡·Ë‰flÎflðË ÓÎ‡Ì òflÍË ı‡Ì·ð˚Ì˚Ì Ò‡ð‡È˚, òflÍËı‡Ìӂ·ð˚Ì Â‚Ë, ïÓÈ ¯fl-˘flðË̉flÍ˚ ï‡Ì Ò‡ð‡È˚, àðfl‚‡Ì‰‡Í˚ ëflð‰‡ð Ò‡ð‡È˚, ífl·ðËÁ‰flÍË È‡¯‡È˚¯ ·Ë̇·ð˚ ˛Á ̇ı˚¯ ‚fl·flÁflÍÎflðË, ‰Ë‚‡ð ðflÒÏÎflðË ‚fl ¯fl·flÍflÎflðË ËÎfl ıˆÒÛÒËÈÎfl Ùflð„ÎflÌËð.

ÄÚfl¯˝‡˘. ëÛð‡ı‡Ì˚. ÄÚ¯„flı - ıð‡Ï Ó„ÌÂÔÓÍÎÓÌÌËÍÓ‚.

ëÛð‡ı‡Ì˚.

ôˆÒÂÈÌ„ÛÎÛ ı‡Ì˚Ì ÒËÙ‡ðË¯Ë ËÎfl 1762-cË ËΉfl Ë̯‡ ‰ËÎflÌ òflÍË ï‡Ì Ò‡ð‡È˚Ì˚Ì ‰Ë‚‡ð·ð˚Ì˚ flÌfl-Ìfl‚Ë ˝ˆÎ Óð̇ÏÂÌÚli ÍÓÏÔÓÁËÒËȇ·ð, ˘ÂÈ‚‡Ì ‚fl „Û¯ ÚflÒ‚ËðÎflðË ËÎfl ȇ̇¯˚ SflÍË ı‡Ì·ð˚Ì˚Ì˘flȇÚ˚ ËÎfl ·‡¸Î˚ Òfl˘ÌflÎflð, Ó‚ ‚fl ‰˛Èˆ¯ ðfl¯‡‰flÚÎflðËÌËÌ ÚflÒ‚ËðÎflðË ·flÁflÈËð. ùˆÁ˝ˆÎˆ ËÌÚ‡ðÒËȇ ‚fl¯fl·flÍflÎflðdfl, ÓÈχ ‚fl ͇¯˚Î‡ð‰‡ ÁflðÎflðËÌ È‡ð‡Ú‰˚¸˚ ÚflÏÚflð‡„· ‰Ë‚‡ð ðflÒÏÎflðËÌËÌ ̆ ÂÈðflÚ‡ÏËÁ‚fl˘‰flÚË ˛Á ˘flχ˘flÌ˝ÎËÈË, ·‡Èð‡Ï fl˘‚‡Î-ðÛ˘ËÈÈflÒË ËÎfl ıÓ¯ Ó‚„‡Ú ȇð‡‰˚ð. ë‡ð‡È˚Ì Ë̯‡Ò˚ ‚flÚflðÚË·‡Ú˚̉‡ ÒflÌflÚ͇ð ‚fl ðflÒ҇Ϸð - Ä··‡Ò ÉÛÎÛ, åËðÁfl ëflÙflð, üÎË ÉÛÎÛ ‚fl ÉflÏ·flð ˯ÚËð‡ÍÂÚÏ˯Îflð.

àð‡Ì‰‡ îflÚflÎË ¯‡˘ ɇc‡ð˚Ì ˘ËχÈflÒË ‡ÎÚ˚̉‡ Ä‚ðÓÔ‡ ÒflÌflÚ¯ˆÌ‡ÒÎ˚¸˚̉‡ «É‡c‡ð ðflÌ˝-͇ðÎ˚¸˚» ÍËÏË Ú‡Ì˚Ì‡Ì ·flÌÁflðÒËÁ ·fl‰ËË cflðflÈ‡Ì ÏÂȉ‡Ì‡ ˝flÎËð. ÅÛ cflðflȇÌ˚Ì È‡ð‡ÌχÒ˚ ‚flËÌÍ˯‡Ù˚̉‡ flÒ‡Ò ðÓÎÛ Ä··‡Ò åËðÁfl ɇc‡ð˚Ì ¯flıÒË ðflÒÒ‡Ï˚ ÄÁflð·‡ÈʇÌ˚Ì Ïfl¯˘Ûð üÙ¯‡ð·ðÌflÒÎË̉flÌ ÓÎ‡Ì Äη˘‚Âð‰Ë ÓÈ̇È˚·. ÅÛ ÌflÒËΉflÌ ̃ ÓıÎÛ ‰˛‚ÎflÚ ‚fl Ïfl‰flÌËÈÈflÚ ı‡‰ËÏÎflðË ̃ ˚ı˚·.ü·ˆÎ ɇÒ˚Ï ífl·ðËÁË, àÒχÈ˚Î Üfl·Ëð ‚fl å¢ðflÎË ÍËÏË ÒflÌflÚ͇ð·ð ˘flÏËÌ ÏflÍÚfl·ËÌ Ô‡ð·„̈χÈfl̉flÎflðË̉fl̉Ëð. åËðÁfl Éfl‰ËÏ àðfl‚‡ÌË ‰flÁ˝‡˘ ðflÌ˝Í‡ðÎ˚¸˚Ì˚Ì ËÌÍ˯‡Ù˚̉‡ ψ˘ˆÏðÓÎ ÓÈ̇χ„· ȇ̇¯˚ àðfl‚‡Ì ëflð‰‡ð˚Ì˚Ì ë‡ð‡È˚̉‡Í˚ ·flðÔ‡ ˯ÎflðËÌË ‡Ô‡ð˚ð, Ò‡ð‡È flÒËÎ-Á‡‰flÎflðËÌËÌ ÔÓðÚðÂÚÎflðËÌË È‡ð‡‰˚ð.

XIX flÒð òÛ¯‡‰‡ ËÒfl åËð å˛˘ÒˆÌ çfl‚‚‡·, ïÛð¯Û‰·‡ÌÛ ç‡Úfl‚‡Ì, ÛÒÚ‡ ÉflÏ·flð ÍËÏË˝˛ðÍflÏÎË ÒflÌflÚ͇ð·ð ȇ¯‡È˚·-È‡ð‡‰‡ð‡„ ÄÁflð·‡Èc‡Ì Ïfl‰flÌËÈÈflÚËÌfl „ËÈÏflÚÎË Ú˛‚˘flÎflð·flı¯ ‰ËðÎflð.

ïï flÒð cflÏËÈÈflÚ‰fl ˝Â‰flÌ Úfl͇ψΠÔðÓÒÂÒÎflðË Ïfl‰flÌËÈÈflÚ, ËÌcflÒflÌflÚ ‚fl ÂÎÏËÌËÌÍ˯‡Ù˚Ì˚ ·ˆÚ˛‚Έ͉fl ıÂÈÎË ÒˆðflÚÎfl̉Ëð‰Ë. ÅÛ flÒð ÂÎÏË-ÚÂıÌËÍË ‚fl ÒÓÒˇΠ҇˘flÎflðÎfl ȇ̇¯˚ ËÌ-cflÒflÌflÚfl ‰fl ڇχÏËÎfl ÈÂÌË ÌflÙflÒ, ÈÂÌË ·‡ı˚Ï ˝flÚËð‰Ë.

ëÚð‡·ÓÌ ‚fl èÎËÌËÈËÌ ı‡Ú˚ð·ډ˚„·ð˚ „fl‰ËÏ Í˛ÍΈ äflÌ˝flðÎËÎflð ÌflÒÎËÌËÌ ÌˆÏ‡Èfl̉flÒË, ËÎ͇‚ðÓÔ‡È˛ÌˆÏΈ Ô¯fl͇ð ðflÒÒ‡ÏÎ˚„ Úfl˘ÒËÎË ‡ÎÏ˚¯ Åfl˘ðÛÁ äflÌ˝flðÎË ÄÁflð·‡Èc‡Ì ðflÒÒ‡ÏÎ˚¸˚Ì-‰‡ ð‡ÎËÒÚ ÔÓðÚðÂÚ j‡Ìð˚Ì˚Ì flÒ‡Ò˚Ì˚ „ÓȉÛ. åËÎÎË ðflÌ˝Í‡ðÎ˚„ ÏflÍÚfl·ËÌËÌ ‚fl Ô¯fl͇ð ðflÒÒ‡Ï͇‰ð·ð˚Ì˚Ì ÈÂÚ˯ÏflÒË ËÒfl ·flÌÁflðÒËÁ „ð‡ÙË͇ ÛÒÚ‡Ò˚ üÁËÏ üÁËÏÁ‡‰flÌËÌ ‡‰˚ ËÎfl ·‡¸Î˚‰˚ð.

ÅËðËÌcË ÑˆÌȇ Ò‡‚‡¯˚ ‚fl êÛÒËȇ‰‡Í˚ éÍÚȇ·ð ËÌ„Ë··˚ ÄÁflð·‡Èc‡Ì˚ ‰‡ ÈÂÌË ˘flȇÚ˚Ì ‡ı‡-ð˚̇ ˜fl͉Ë. ÅËð ˜Óı ËÒÚ‰‡‰Î˚ ˝flÌc ‡Í‡‰ÂÏËÍ ðflÒÒ‡ÏÎ˚„ Úfl˘ÒËÎË ‡Îχ„ ËÏ͇Ì˚̇ χÎËÍ ÓΉÛ.àÍËÌcË ÑˆÌȇ ψ˘‡ðË·flÒË̉flÌ ÒÓÌð‡ ëflÚÚ‡ð Åfl˘ÎÛÎÁ‡‰fl, Å˛ÈˆÍ‡¸‡ åËðÁflÁ‡‰fl, åË͇È˚ÎÄ·‰ÛηȂ, 燉Ëð ü·‰ˆððfl˘Ï‡ÌÓ‚, í‡ÌËð ë‡Î‡˘Ó‚, íÓ¸ðÛÎ çflðËχ̷flÈÓ‚ ‚fl ‰Ë˝flð Ô‡ð·„ËÒÚ‰‡‰‡ χÎËÍ ÄÁflð·‡Èc‡Ì ðflÌ˝Í‡ð·ð˚ ‰ˆÌȇ‰‡ ÒÓ‚ÂÚ ÚflÒ‚ËðË ÒflÌflÚËÌËÌ ˝˛ðÍflÏÎË ÌˆÏ‡-Èfl̉flÎflðË ÍËÏË Ú‡Ì˚̉˚·ð. ü¯ðflÙ åÛð‡‰, ê‡ÒËÏ Å‡·‡È‚, íÓÙË„ C‡‚‡‰Ó‚, C‡‚‡‰ åËðc‡‚‡-‰Ó‚, ÉÓðıχÁ üÙfl̉ËÈ‚, åˆÒÎˆÏ Ä··‡ÒÓ‚ ËÒfl ˛ÁÎflðËÌflÏflıÒÛÒ ˆÒÎ۷·ð˚ ËÎfl ðflÌ˝Í‡ðÎ˚¸‰‡ÈÂÌË ËÒÚË„‡ÏflÚ È‡ð‡Ú‰˚·ð.

ïï flÒð ðflÌ˝Í‡ðÎ˚¸˚ ̋ Âð˜flÍÎËÍÎfl ȇ̇¯˚ ÒflÌflÚ͇ð˚Ì ̄ flıÒË, ̨ ÁflÎ ‰‡ıËÎË „‡ÌÛÌ·ð˚̉‡Ì ‰Ó¸‡Ì·fl‰ËË ÚflıflÈÈˆÎˆÌˆÌ È‡ð‡Ú‰˚¸˚ ıflȇÎ˚ ‡ÎflÏË ‰fl flÍÒ ÂÚ‰ËðËð. íflÒ‚ËðË ÒflÌflÚ‰fl ˝˛ÁflÎÎËÍ ‚fl ð‡ÎÎ˚„ÏÂȇð·ð˚ Á‡Ï‡Ì-Á‡Ï‡Ì Ìfl „fl‰flð ‰flÈ˯Òfl ‰fl ÓÌÛÌ flÒ‡Ò „‡ÈflÒË - ôfl„Ë„flÚfl „ӂۯχ„ËÒÚflÈË ‰flÈ˯ÏflÁ „‡Î˚ð. ôÛχÌËÒÚÎflð ˘flÏ˯fl Ïfl‰flÌËÈÈflÚË ÏËÎÎË ˜flð˜Ë‚flÈfl Ò˚¸Ï‡È‡Ì,ˆÏÛÏ·fl¯flðË ·Ëð ˘‡‰ËÒfl Ò‡ÈÏ˚¯Î‡ð.

åˆıÚflÎËÙ ‰˛‚ðÎflðËÌ ÚflÒ‚ËðË ÒflÌflÚËÌËÌ È‡ð‡Ì‰˚¸˚ Á‡Ï‡Ì ‚fl Ïfl͇̉‡Ì ‡Ò˚Î˚ ÓÎÏ‡È‡ð‡„ È‡-ı˚Ì·¯‰˚ð‡Ì, ˘flð ËÍËÒËÌËÌ ˝˛ÁflÎÎËÈfl ÏÂÈΉflÌ ‰Ó¸Û·, ˝˛ÁflÎÎËÈËÌ ‰flðÍË Ïfl„Òfl‰ËÌË ‰‡¯˚χÒ˚‰˚ð.

üÒÎ ÒflÌflÚ͇ð ‚fl ðflÒÒ‡Ï ˆ˜ˆÌ ËÒfl flÌ ˆÏ‰fl ‚fl ‚‡cË· - ˘flȇڇ Ïfl˘fl··flÚ Ïfl„‡Ï˚,˘fl„Ë„flÚ ˘ËÒÒË, ȇð‡Úχ„ ¯„Ë ‚fl ÈÓÎ ‡ıÚ‡ð˚¯˚‰˚ð.

ùˆÎðfl̇ åËðÁfl ɇʇð,SflÌflÚ¯ˆÌ‡ÒÎ˚„ ̇ÏËÁfl‰Ë

11

Frontispis.èfl‰Á‡˘ð äËÚ‡·˚ (“äËÚ‡· ‡‰-ÑËðËÈflÍ”).1193. åÓÒÛÎ (òËχÎË àð‡Í). ÄÁflð·‡ÈʇÌÄÚ‡·flÈÎflð Ñ˛‚ÎflÚË. Paris, åËÎÎË äËÚ‡·ı‡Ì‡.

îðÓÌÚËÒÔËÒ.“äÌË„‡ ÔðÓÚË‚Ófl‰ËÈ” (“äËÚ‡·-‡‰-íËð¸flÍ”).1193. åÓÒÛÎ (ë‚ÂðÌ˚È àð‡Í).ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÄÚ‡·ÂÍÓ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡.è‡ðËÊ, 燈ËÓ̇θ̇fl ÅË·ÎËÓÚÂ͇.

12

“àÒÍfl̉flðËÌ ‰flÏËð ‡ÚÎ˚ ‰flÒÚflÒË”.îËð‰Ó‚ÒËÌËÌ “ò‡˘Ì‡Ïfl” flÎȇÁχÒ˚̉‡Ì ÏËÌˇڈð. “B˛yˆk Tflbriz òahnamfl”si. Tflbriz, 1330-1340. äÂÏ·ðËÊ, îÓ„„ åÛÁÂÈË.

ÜÂÎÂÁ̇fl ÍÓÌÌˈ‡ àÒÍẨÂð‡.åËÌˇڲð‡ ËÁ ðÛÍÓÔËÒË “ò‡ı-̇Ï” îËð‰Ó‚ÒË. “ÅÓθ¯Ó í·ðËÁÒÍÓ ò‡ı-̇Ï”. í·ðËÁ, 1330-1340. äÂÏ·ðˉÊ, åÛÁÂÈ îÓ„„.

13

“ÜË‚ÓÔËÒ¸ - ‚Ì͇ۘ ÔðËðÓ‰˚ Ë ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌˈ‡ ÅÓ„‡”ãÂÓ̇ð‰Ó ‰‡ ÇË̘Ë

ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì ‚ıÓ‰ËÚ ‚ ˜ËÒÎÓ ÌÂÏÌÓ„Ëı ÒÚð‡Ì ÏËð‡, ̇ ÚÂððËÚÓðËË ÍÓÚÓ-ð˚ı ӷ̇ðÛÊÂÌ˚ ‰ð‚ÌÂȯË ̇Ò͇θÌ˚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËfl, ˜ÂÈ ‚ÓÁð‡ÒÚ ‰ÓÒÚË„‡-ÂÚ 12 Ú˚Òfl˜ ÎÂÚ. óÂÒÚ¸ ÓÚÍð˚ÚËfl ̇Ò͇θÌ˚ı ðËÒÛÌÍÓ‚ ‚ ÉÓ·ÛÒڇ̠ÔðË̇‰ÎÂÊËÚ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÏ Û˜ÂÌ˚Ï, ÍÓÚÓð˚Â Ò 1947 „Ó‰‡ ÔðÓ‚Ó‰ËÎË Ú‡Ï ËÒÒΉӂ‡ÌËfl.ç‡Ò͇θÌ˚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËfl - ˝ÚÓ ðËÒÛÌӘ̇fl ÔËÒ¸ÏÂÌÌÓÒÚ¸, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌ̇fl ÅÓ„Û.Ä ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì - ˝ÚÓ ıð‡Ï, „‰Â ÔÓÒð‰ÒÚ‚ÓÏ Ì‡Ò͇θÌ˚ı ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËÈ Î˛‰Ë Ô˚Ú‡-ÎËÒ¸ ÙÓðÏËðÓ‚‡Ú¸ ·Û‰Û˘ÂÂ, ÏÓÎËÎËÒ¸ Ë Ï‰ËÚËðÓ‚‡ÎË, ‚ıÓ‰ËÎË ‚ ÍÓÌÚ‡ÍÚ Ò·Û‰Û˘ËÏ Ë ÔðÓ¯Î˚Ï. ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì - ̇¯ ÔÂð‚˚È Ë „·‚Ì˚È ïð‡Ï, ·ÂÁ ÌÂ„Ó Ì‚ÓÁ-ÏÓÊÌÓ Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ Ò· ̇¯Û ËÒÚÓð˲. ÉÓ·ÛÒÚ‡Ì - ÒÛ·Òڇ̈Ëfl ÔÂð‚ÓðӉ̇fl,Á‰ÂÒ¸ fl‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ ˜Û‚ÒÚ‚Û¯¸ Ò‚flÁ¸ ‚ðÂÏÂÌ Ë ÔÓÍÓÎÂÌËÈ, ÌÂÔðÂð˚‚ÌÓÒÚ¸ ÒÓÁË-‰‡ÌËfl, Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡.

Ç Ò‚ÓËı ÍÓ̘Ì˚ı ˆÂÎflı ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó ÔÂð‚Ó·˚ÚÌÓÂ Ë ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ ÒıÓ‰flÚÒfl -ıÛ‰ÓÊÌËÍ, Ú‚Óðfl, ‚˚ð‡Ê‡ÂÚ Ò‚Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ÏËðÛ: ðËÒÛfl ̇ Ò͇·ı, ‰ð‚ÌËÈıÛ‰ÓÊÌËÍ ÙÓðÏËðÓ‚‡Î ·Û‰Û˘ÂÂ, ‡ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È, ðËÒÛfl ̇ ıÓÎÒÚÂ, ÔÂðÂÌÓÒËÚÒ‚ÓË Ï˚ÒÎË Ë ˜Û‚ÒÚ‚‡ ‚ ·Û‰Û˘ÂÂ. í‚Óðˆ ̇ Á‡ð ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ Ë Ú‚Óðˆ ÒÓ‚ðÂ-ÏÂÌÌ˚È, Ó·ðÂÏÂÌÂÌÌ˚È Á̇ÌËflÏË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, ‚ Ó·˘ÂÏ-ÚÓ, Ì˘ÂÏ Ì ÓÚ΢‡-˛ÚÒfl ‰ðÛ„ ÓÚ ‰ðÛ„‡, Ó·‡ ÌÛʉ‡˛ÚÒfl ‚Ó ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËË Ë Ó·‡ ÛÒÚðÂÏÎÂÌ˚ ‚ ÍÓÒÏÓÒ.

ä‡Ì‰ËÌÒÍËÈ ÔËÒ‡Î: “àÒÍÛÒÒÚ‚Ó ‚˚ıÓ‰ËÚ ËÁ „ð‡Ìˈ, ‚ ÍÓÚÓð˚Â Â„Ó Ê·ÂÚ‚ÚËÒÌÛÚ¸ ‚ðÂÏfl, Ë Û͇Á˚‚‡ÂÚ ÒÓ‰ÂðʇÌË ·Û‰Û˘Â„Ó”.

ÇÓÁÏÓÊÌÓ, ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó, ÔðÓıÓ‰fl ‚ Ò‚ÓÂÏ ð‡Á‚ËÚËË ˜ÂðÂÁ ÒÚËÎË Òð‰Ì‚ÂÍÓ-‚¸fl, ÇÓÁðÓʉÂÌËfl Ë ÌÓ‚Ó„Ó ‚ðÂÏÂÌË, ‚ÌÓ‚¸ Ôð˯ÎÓ Í ÔðËÏËÚË‚Û (èË͇ÒÒÓ,êÛÒÒÓ, äÎÂÂ, åËðÓ, Ñ˛·˛ÙÙÂ) - ‚‰¸ ËÒÚÓðËfl ˆËÍ΢̇, Ë ‚ËÚÓÍ Â ‚ ËÁÓ·ð‡-ÁËÚÂθÌÓÏ ËÒÍÛÒÒÚ‚Â ïï ‚Â͇ ̇ÔÓÏË̇ÂÚ ðÂÏËÌËÒˆÂ̈ËË ËÁ ÉÓ·ÛÒڇ̇ - ÌÂÒÚÓθÍÓ ÙÓðÏÓÈ, ÒÍÓθÍÓ ÒÓ‰ÂðʇÌËÂÏ.

Ç ˝ÔÓıÛ ÔÓÒÚÏÓ‰ÂðÌËÁχ ËÌÙÓðχˆËfl, Á‡ÎÓÊÂÌ̇fl ‚ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËË, ͇ÍÌËÍÓ„‰‡ ð‡Ì ð‡·ÓÚ‡ÂÚ Ì‡ Úð‡‰ËˆË˛. lj¸ íð‡‰ËˆËfl - ̇˷ÓΠ„ÎÛ·ËÌÌÓÂ,ÒÛ˘ÌÓÒÚÌÓ ‚˚ð‡ÊÂÌË ÍÓ‰‡ ÏÂÌڇθÌÓÒÚË - ̇ˆÂÎÂ̇ ̇ ÑÓ·ðÓ-àÒÚËÌÛ-äð‡-ÒÓÚÛ. àÏÂÌÌÓ ·Î‡„Ó‰‡ðfl ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÈ Úfl„Â Í Úð‡‰ËˆËË ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ ËÒÍÛÒ-ÒÚ‚Ó ð‡Á‚Ë‚‡ÎÓÒ¸, ÒÏÓ„ÎÓ ‚˚ÒÚÓflÚ¸ ÔÓ‰ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚Ï Ì‡ÚËÒÍÓÏ Á‡‚Ó‚‡ÚÂÎÂÈ,‚Ó·ð‡Ú¸ ‚ Ò·fl ‚Ò ˆÂÌÌÓ ËÁ Ëı ÍÛθÚÛð Ë, ÒËÌÚÂÁËðÓ‚‡‚ Ëı, ‰‡Ú¸ ÏËðÛ ¯Â‰Â-‚ð˚ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡.

ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ ‚ ·Î‡„Ó‰‡ÚÌÓÏ ÏÂÒÚÂ, ̇ ÔÂðÂÒ˜ÂÌËË ÏÌÓ„ËıÔÛÚÂÈ: „ÂÓ„ð‡Ù˘ÂÒÍËı, ÏÂÌڇθÌ˚ı, ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı, Ò‡Íð‡Î¸Ì˚ı. àÁ‰ð‚ΠÁ‰ÂÒ¸ÒÓ˜ÂÚ‡ÎËÒ¸ ‚Ò ˜ÂÚ˚ð ÒÚËıËË, Ë Ó„Ó̸ ð‚‡ÎÒfl Í ÌÂ·Û Ì ÚÓθÍÓ ËÁ ÁÂÏÎË, ÌÓ ËËÁ ÏÓðfl. ë‚flÚÓÏÛ Ó„Ì˛ ÔðËÂÁʇÎË ÔÓÍÎÓÌflÚ¸Òfl ËÁ ‰‡ÎÂÍËı ÒÚð‡Ì. äÛθÚÛð‡ ̇-¯‡ ÒÎÓÊË·Ҹ ËÁ ÔÓ˜ËÚ‡ÌËfl í‚Óðˆ‡, ÔÓÌËχÌËfl èðӂˉÂÌËfl Ë Û‚‡ÊÂÌËfl Íå˚ÒÎË. éÚÒ˛‰‡ ‚ÂðÓÚÂðÔËÏÓÒÚ¸ Ë ‰ÂÏÓÍð‡ÚËÁÏ. çÂÍÓÚÓð˚ Á‡Ô‡‰Ì˚ ÙËÎÓ-ÒÓÙ˚ ËÌÚÂðÔðÂÚËðÛ˛Ú Ú˛ðÍÒÍÛ˛ ÏÂÌڇθÌÓÒÚ¸ Í‡Í ÍӘ‚¸Â, ·ÂÁ‰ÓÏÌÓÒÚ¸, ÌÓ̇ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂΠ‰Îfl Ú˛ðÓÍ ‚ÂÒ¸ ÏËð - ˝ÚÓ ðÓ‰ÌÓÈ ‰ÓÏ. à ÔÓÚÓÏÛ ÓÌË Ò˜‡ÒÚÎË‚ÓÒÓ˜ÂÚ‡ÎË ‚ Ò· ‰‚Û‰ËÌÒÚ‚Ó Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ÍÛθÚÛð˚ ΢ÌÓÒÚË Ë ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÍÛθÚÛ-ð˚ ÒÛ˘ÌÓÒÚË. ÇÒ ˝ÚÓ ÏÓÊÌÓ Û‚Ë‰ÂÚ¸ Ë ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ ¯Â‰Â‚ð‡ı ‡ÁÂð·‡È‰-

ÄÚÎ‡Ò (ËÔflÍ) ˆÁ Ô‡ð˜‡Ò˚.XVI flÒð. òflð„ åfl‰flÌËÈÈflÚ åÛÁÂÈË. åÓÒÍ‚‡.

í̸͇ ¯ÂÎÍÓ‚‡fl Îˈ‚‡fl.XVI ‚ÂÍ. åÛÁÂÈ àÒÍÛÒÒÚ‚ ÇÓÒÚÓ͇. åÓÒÍ‚‡.

14

15

“òÂÈı ëflÙË” ı‡Î˜‡Ò˚. 1539. ãÓ̉ÓÌ. ÇËÍÚÓðËȇ ‚fl ÄηÂðÚ åÛÁÂÈË.

äÓ‚Âð “òÂÈı ë‡ÙË”. 1539 „. ãÓ̉ÓÌ, åÛÁÂÈ ÇËÍÚÓðËË Ë Äθ·ÂðÚ‡.

16

ʇÌÒÍÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡: ‚ ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÏÛ„‡ÏÂ, Ú·ðËÁÒÍÓÈ ÏËÌˇڲðÂ, ‚ χ„Ë-˜ÂÒÍÓÈ ÍÛθÚÛð ÍÓ‚ð‡, ÍÂð‡ÏËÍÂ, ÏÂÚ‡ÎÎÂ, ‚ ͇‰Ê‡ðÒÍÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË Ë ‰ðÛ„Ëı‚ËÁۇθÌ˚ı Ë ÏÛÁ˚͇θÌ˚ı ÙÓðχı ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ï‡ÚÂðˇÎËÁ‡ˆËË Ú‚Óð-˜ÂÒÍËı ÓÚÍðÓ‚ÂÌËÈ. ÇÓ ‚ÒÂı ˝ÚËı ‚˚ÒÓ˜‡È¯Ëı ÔðÓfl‚ÎÂÌËflı Ú‚Óð˜ÂÒÍÓ„Ó ‰Ûı‡‡ÁÂðË ÂÒÚ¸ ̘ÚÓ ÔÂð‚ÓÁ‰‡ÌÌÓÂ Ë ‚˜ÌÓÂ, ÔÓÌflÚÌÓ ‚Ó ‚Ò ‚ðÂÏÂ̇.

èÓÒÚ‡ð‡ÂÏÒfl Ê ‚Á„ÎflÌÛÚ¸ ̇ ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÛ˛ ÊË‚ÓÔËÒ¸ Í‡Í Ì‡ ˜‡ÒÚ¸ Ó·-˘ÂÈ Í‡ðÚËÌ˚ ÏËð‡ Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ̇¯Â„Ó ‚ðÂÏÂÌË, ÛflÒÌËÚ¸, ͇ÍË ËÁÏÂÌÂÌËflÓ̇ ÔðÂÚÂðÔ· ÒÓ ÒÏÂÌÓÈ ÙÓðχˆËÈ, ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ˝Ú‡ÎÓÌÓ‚ ÔðÂÍð‡ÒÌÓ„Ó.

íð‡‰ËˆËË ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË Ë Â ÊÂϘÛÊËÌ˚ - ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈÏËÌˇڲð˚ - ÒÎÓÊËÎËÒ¸ ÔÓ‰ ÒÂ̸˛ ‚ÂÎËÍÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ÒÎÓ‚‡, Í·ÒÒ˘ÂÒÍÓÈ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÔÓ˝ÁËË Ë ÏÛÁ˚ÍË. lj¸ ÌË„‰Â ÔËÒ¸ÏÂÌÌÓÒÚ¸ Ì ÔÓÎۘ˷ Ú‡ÍÓ„Ó ‚Á‡-ËÏÓÒ‚flÁ‡ÌÌÓ„Ó ˝ÒÚÂÚ˘ÂÒÍÓ„Ó Ë Ò‡Íð‡Î¸ÌÓ„Ó Á̇˜ÂÌËfl, Í‡Í ‚ ËÒ·ÏÒÍÓÏ ÏËðÂ.êÛÍÓÔËÒÌ˚ ÍÌË„Ë, ÛÍð‡¯‡ÂÏ˚ ÏËÌˇڲð‡ÏË, ÒÓÁ‰‡‚‡ÎËÒ¸ ÚðÛ‰ÓÏ Ó„ðÓÏÌÓ-„Ó ÍÓÎÎÂÍÚË‚‡ χÒÚÂðÓ‚ - ̇ ÒÓÁ‰‡ÌË ӉÌÓÈ ËÎβÒÚðËðÓ‚‡ÌÌÓÈ ðÛÍÓÔËÒË ÛıÓ-‰ËÎË ÏÌÓ„Ë „Ó‰˚. äÌË„‡ ·˚· ËÒÚËÌÌÓÈ Ë Î˛·ËÏÓÈ ‰ð‡„ÓˆÂÌÌÓÒÚ¸˛.

ÇÒ ËÒÒΉӂ‡ÚÂÎË ÓÚÌÓÒflÚ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÛ˛ ÏËÌˇڲðÛ Í ˜ËÒÎÛ Ò‡Ï˚ı Á‡Ï˜‡-ÚÂθÌ˚ı ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÒÓÁ‰‡ÌËÈ Òð‰Ì‚ÂÍÓ‚¸fl. Ö ÓÚ΢‡ÂÚ Û‰Ë‚ËÚÂθ̇fl„‡ðÏÓÌËfl Ò͇ÁÓ˜ÌÓÈ ð‡‰ÓÒÚË, ÛÏËðÓÚ‚ÓðÂÌÌÓÒÚË Ë Ó˘Û˘ÂÌËfl ð‡fl ‚ÌÛÚðË Ì‡-ðËÒÓ‚‡ÌÌÓÈ ð‡θÌÓÒÚË. éÚÌÓ¯ÂÌË ıÛ‰ÓÊÌË͇ Í ÏËðÛ Á‰ÂÒ¸ ‚ÓÒÚÓðÊÂÌÌÓÂ,ÚÂÔÎÓÂ, „ÎÛ·ÓÍÓÂ, ÓÌ Û‚ÂðÂÌ ‚ Ôð‡‚ËθÌÓÒÚË ˝ÚÓ„Ó ÏËðÓÛÒÚðÓÈÒÚ‚‡ Ë ÔÓÚÓÏÛÒ˜‡ÒÚÎË‚. чÊ ‚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËflı ‚ÓÈÌ˚ Ë ·Óð¸·˚ ÂÒÚ¸ ˜Û‚ÒÚ‚Ó ÔðËÌflÚËfl ˝ÚÓȉ‡ÌÌÓÒÚË. èÓËÒÚËÌ ËÁ ÏËÌˇڲð˚ ËÒıÓ‰ËÚ ˝ÌÂð„Ëfl Íð‡ÒÓÚ˚ ÏËð‡.

ë‡Ï˚ ð‡ÌÌË ‰Ó¯Â‰¯Ë ‰Ó Ì‡Ò ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍË ÏËÌˇڲð˚ - ËÁ ðÛÍÓÔË-ÒË “Ç‡ð„‡ Ë É˛Î¸¯‡” - ÓÚÌÓÒflÚÒfl Í Ì‡˜‡ÎÛ ïIII ‚Â͇. ë‡Ï ÒÚËθ ˝ÚËı ËÎβÒÚð‡ˆËÈ,‚˚ÔÓÎÌÂÌÌ˚ı ‡Î¸-ïÓË, Û·Âʉ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÓÌË ÒÓÁ‰‡Ì˚ ̇ ÓÒÌÓ‚Â „ÎÛ·ÓÍÓÈ Úð‡‰ËˆËË.

“ôË̉ËÒڇ̉‡Ì ˝flÚËðËÎÏ˯ ˘fl‰ËÈÈflÎflðËÌïÓÒðÓ‚‡ Úfl„‰ËÏ Â‰ËÎÏflÒË” (Ùð‡„ÏÂÌÚ).

åËðÁfl üÎË.îËð‰Ó‚ÒËÌËÌ “ò‡˘Ì‡Ïfl” flÎȇÁχÒ˚̉‡Ì ÏËÌˇڈð.

ò‡˘ ífl˘ÏflÒË·ËÌ “ò‡˘Ì‡Ïfl”ÒË.Tflbriz, 1520-1530.

ABò, çÈÛ-âÓðÍ, åÂÚðÓÔÓÎËÚÂÌ ÏÛÁÂÈË.

èðËÌÓ¯ÂÌË ‰‡ðÓ‚ ËÁ à̉ËË ïÓÒðÓ‚Û(Ùð‡„ÏÂÌÚ).åËðÁ‡ ÄÎË.

åËÌˇڲð‡ ËÁ ðÛÍÓÔËÒË “ò‡ı-̇Ï”îËð‰Ó‚ÒË. “ò‡ı-̇Ï” ò‡ı‡ íÂıχÒË·‡.

í·ðËÁ, 1520-1530 „„.ëòÄ, 縲-âÓðÍ, åÛÁÂÈ åÂÚðÓÔÓÎËÚÂÌ.

17

“ò‡˘Á‡‰fl Ä··‡Ò åËðÁfl ˘flð·Ë ˘ËÒÒflÎflðfl ·‡ı˚¯ ͘ËðËð” (Ùð‡„ÏÂÌÚ).Äη˘‚Âð‰Ë üÙ¯‡ð. ɇc‡ð ðflÌ˝Í‡ðÎ˚„ ÏflÍÚfl·Ë. XIX flÒðËÌ fl‚‚flÎË. Sankt èÂÚÂð·Ûð„. Ñ˛‚ÎflÚ ÖrÏËÚ‡˙ åÛÁÂÈË.

“ëÏÓÚð ‚ÓÈÒÍ ÔðË̈ÂÏ Ä··‡ÒÓÏ åËðÁÓÈ” (Ùð‡„ÏÂÌÚ).Äηı‚Âð‰Ë ÄÙ¯‡ð. 䇉ʇðÒ͇fl ¯ÍÓ· ÊË‚ÓÔËÒË. 燘‡ÎÓ XIX ‚Â͇. ë‡ÌÍÚ-èÂÚÂð·Ûð„. ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È ùðÏËÚ‡Ê.

18

“é‚ Òfl˘ÌflÒË” ( Ùð‡„ÏÂÌÚ). òflÍË ı‡Ì Ò‡ð‡È˚. ÑË‚‡ð ðflÒÏË. îðËÁ. òflÍË.

“ëˆÂ̇ ÓıÓÚ˚” (Ùð‡„ÏÂÌÚ). Ñ‚Óðˆ ¯ÂÍËÌÒÍËı ı‡ÌÓ‚. ç‡ÒÚÂÌ̇fl ðÓÒÔËÒ¸. îðËÁ. òÂÍË.

é‰Ì‡ÍÓ ÛÊÂ Í ÒÂð‰ËÌ XIV ‚Â͇ ‚ ÏËÌˇڲðÌÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË Ú·ðËÁÒÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚ÙÓðÏËðÛÂÚÒfl ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÓ‚˚È, ÓðË„Ë̇θÌ˚È ÒÚËθ. àÎβÒÚð‡ˆËË ÅÓθ¯Ó„ÓÚ·ðËÁÒÍÓ„Ó, Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏÓ„Ó ‰ÂÏÓÚÚÓ‚ÒÍÓ„Ó “ò‡ı-̇Ï” 1330-40 „Ó‰Ó‚, - ˝ÚÓÛÌË͇θÌ˚ ‚ ËÒÚÓðËË Òð‰Ì‚ÂÍÓ‚ÓÈ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ ¯Â-‰Â‚ð˚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ ‚Ó‰ËÌÓ Ì ÚÓθÍÓ Ò˛ÊÂÚÌÓ, ÌÓ Ë Ó·ð‡ÁÌÓ, ÔÓ ÒÚËβ Ú‚Óð˜ÂÒ-ÍÓ„Ó Ï˚¯ÎÂÌËfl. àÒÍβ˜ËÚÂθÌÓ Á̇˜ÂÌË ˝ÚËı 58 ÒÓıð‡ÌË‚¯ËıÒfl ÎËÒÚÓ‚ “ò‡ı-̇Ï” ‚ ËÒÚÓðËË Òð‰Ì‚ÂÍÓ‚ÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË - ‚ „ÎÛ·ÓÍÓÏ ËÌÚÂðÂÒ Ëı ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚Í ‰Û¯Â‚ÌÓÏÛ ÒÓÒÚÓflÌ˲ „ÂðÓ‚ ÔÓ˝Ï˚, ‚ ÚÓ̘‡È¯ÂÈ ÔÒËıÓÎӄ˘ÌÓÒÚË Ó·ð‡ÁÓ‚, ‚˝ÍÒÔðÂÒÒË‚ÌÓÒÚË ÙÓðÏ˚. èÓ „ÎÛ·ËÌ ӷð‡ÁÌÓ„Ó ð‡ÒÍð˚ÚËfl Ò˛ÊÂÚÓ‚ ıÛ‰ÓÊÌËÍËÅÓθ¯Ó„Ó Ú·ðËÁÒÍÓ„Ó “ò‡ı-̇Ï” ÒÚÓflÎË ‚˚¯Â ‚ÒÂı ÓÒڇθÌ˚ı ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌËÍÓ‚,ð‡·ÓÚ‡‚¯Ëı ̇ ÇÓÒÚÓÍÂ.

XVI ‚ÂÍ - ÁÓÎÓÚ‡fl ˝ÔÓı‡ ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ ÏËÌˇڲð˚. í·ðËÁ, ÒÚÓÎˈ‡ÏÓÎÓ‰ÓÈ ÒÂÙ‚ˉÒÍÓÈ ‰Âðʇ‚˚, ÒڇΠÒð‰ÓÚÓ˜ËÂÏ ‚˚ÒÓ˜‡È¯ÂÈ ÍÛθÚÛð˚. lj‚ÓðˆÓ‚ÓÈ ·Ë·ÎËÓÚÂÍ ÔÓ‰ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ ÌÂÔð‚ÁÓȉÂÌÌÓ„Ó ëÛÎڇ̇ åÛı‡Ï-ω‡, „·‚˚ Ú·ðËÁÒÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚ ÔðË ëÂÙ‚ˉ‡ı, ÚðÛ‰ËÎÓÒ¸ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó Ú‡Î‡ÌÚ-ÎË‚ÂȯËı ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚: Â„Ó Ò˚ÌÓ‚¸fl åËðÁ‡ ÄÎË Ë åÛı‡ÏωË, ÔÎÂÏflÌÌËÍåËð áÂÈ̇··‰ËÌ, Ä„‡ åËðÂÍ, åËð åÛÒ‡‚‚Ëð Ë Â„Ó Ò˚Ì åËð ëÂˉ ÄÎË, ÑÛÒÚåÛı‡Ïω, åÛÁ‡ÙÙ‡ð ÄÎË Ë ÏÌÓ„Ë ‰ðÛ„ËÂ. ì˜ÂÌËÍË ëÛÎڇ̇ åÛı‡Ïω‡ ËıÛ‰ÓÊÌËÍË Â„Ó ¯ÍÓÎ˚ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌËÎË Úð‡‰ËˆËË Ú·ðËÁÒÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚ ÏËÌˇڲ-ð˚ ÔÓ ‚ÒÂÏÛ ÇÓÒÚÓÍÛ. àÒÚÓð˲ ÏËÌˇڲð˚ Í XVII ‚ÂÍÛ Á‡‚Âð¯‡ÂÚ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó‚˚‰‡˛˘Â„ÓÒfl ÌÓ‚‡ÚÓð‡-ÔÓðÚðÂÚËÒÚ‡, ͇ÎÎË„ð‡Ù‡, ÏÛÁ˚͇ÌÚ‡, ÔÓ˝Ú‡, Û˜ÂÌÓ„Ó,‡‚ÚÓð‡ Á̇ÏÂÌËÚÓ„Ó Úð‡ÍÚ‡Ú‡ ÔÓ ÊË‚ÓÔËÒË ë‡‰˚„ ·Â͇ ÄÙ¯‡ð‡.

ëÓıð‡ÌË‚¯ËÂÒfl Ô‡ÏflÚÌËÍË Å‡ÍÛ, òÂÍË, òÛ¯Ë, òÂχıË, í·ðËÁ‡, Äð‰Â·ËÎflXVIII ‚Â͇, ‡ Ú‡ÍÊ Á‡ðËÒÓ‚ÍË åÓ¯ÍÓ‚‡ Ë É‡„‡ðË̇, ÓÔËÒ‡ÌËfl ‚ðÓÔÂÈÒÍËı ÔÛÚ¯Â-ÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚ ҂ˉÂÚÂθÒÚ‚Û˛Ú Ó ·Ó„‡ÚÒÚ‚Â ËÌÚÂð¸Âð‡ ÔÓÒÚðÓÂÍ ÚÂı ÎÂÚ. àÁ˚Ò͇Ì-ÌÓÒÚ¸˛ ðÓÒÔËÒÂÈ ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚˚‰ÂÎflÎËÒ¸ Ñ‚Óðˆ ̄ ÂÍËÌÒÍËı ı‡ÌÓ‚, ‰ÓÏ òÂÍËı‡ÌÓ-‚˚ı, ï‡ÌÒÍËÈ ‰‚Óðˆ ‚ ïÓÂ, Ñ‚Óðˆ ë‡ð‰‡ð‡ ‚ àð‡‚‡ÌÂ, ÊËÎ˚ ‰Óχ ‚ í·ðËÁÂ.

Ñ‚Óðˆ ¯ÂÍËÌÒÍËı ı‡ÌÓ‚, ÔÓÒÚðÓÂÌÌ˚È ÉÛÒÂÈÌı‡ÌÓÏ ‚ 1762 „Ó‰Û, fl‚ÎflÂÚÒflËÒÚËÌÌ˚Ï ̄ ‰‚ðÓÏ. ÇÒ ÒÚÂÌ˚ ‰‚Óðˆ‡ ð‡ÒÔËÒ‡Ì˚ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚Ï ̂ ‚ÂÚÓ˜Ì˚Ï Óð-̇ÏÂÌÚÓÏ Ò ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËÂÏ ÔÚˈ Ë ÊË‚ÓÚÌ˚ı. ŇڇθÌ˚Â Ë ÓıÓÚÌ˘¸Ë ÒˆÂÌ˚ ÓÔË-Ò˚‚‡˛Ú ÔÓ‰‚Ë„Ë ¯ÂÍËÌÒÍËı ı‡ÌÓ‚. êÓÒÍÓ¯¸ ÔÓÁÓÎÓÚ˚, ‚ËÚð‡ÊÂÈ, ÁÂð͇θÌ˚ı ËÌ-Ú‡ðÒËÈ, ðÂÁ¸·˚ ‚ÏÂÒÚÂ Ò Û‰Ë‚ËÚÂθÌÓÈ ÊË‚ÓÔËÒ¸˛ ÒÓÁ‰‡˛Ú „‡ðÏÓÌ˘ÌÓÂ, Ôð‡Á‰-Ì˘ÌÓ ̇ÒÚðÓÂÌËÂ. Ç ÓÙÓðÏÎÂÌËË Ë ÒÚðÓËÚÂθÒÚ‚Â ‰‚Óðˆ‡ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ıÛ‰ÓÊ-ÌËÍË Ä··‡Ò ÉÛÎË, åËðÁ‡ Ñʇهð, ÄÎË ÉÛÎË Ë É‡Ï·‡ð.

Ç àð‡Ì ÔÓ‰ Ô‡ÚðÓ̇ÊÂÏ î‡Ú‡ÎË ¯‡ı‡ 䇉ʇð‡ ÓÙÓðÏÎflÂÚÒfl Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÂıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ̇Ôð‡‚ÎÂÌËÂ, ÔÓÎۘ˂¯Â ‚ Á‡Ô‡‰ÌÓÏ ËÒÍÛÒÒڂӂ‰ÂÌËË Ì‡-Á‚‡ÌË ͇‰Ê‡ðÒÍÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË. ÄÍÚË‚ÌÛ˛ ðÓθ ‚  ÒÓÁ‰‡ÌËË Ò˚„ð‡ÎË ‡ÁÂð·‡È-‰Ê‡ÌÒÍË ıÛ‰ÓÊÌËÍË, ‚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË Î˘Ì˚È ıÛ‰ÓÊÌËÍ Ôð‡‚ËÚÂÎfl ÄÁÂð·‡È‰-ʇ̇ Ä··‡Ò åËðÁ˚ 䇉ʇð‡ - Äηı‚Âð‰Ë ËÁ Á̇ÏÂÌËÚÓ„Ó ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ„ÓðÓ‰‡ ÄÙ¯‡ðÓ‚, ‰‡‚¯Â„Ó ÔÎÂfl‰Û ‚˚‰‡˛˘ËıÒfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ë ÍÛθÚÛðÌ˚ı‰ÂflÚÂÎÂÈ. üð˜‡È¯ËÏË ıÛ‰ÓÊÌË͇ÏË ˝ÚÓ„Ó Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËfl ·˚ÎË Ä·Ûθ ɇÒ˚Ï í·-ðËÁË, àÒχËÎ Ñʇ·Ëð, åÂıð‡ÎË.

åËðÁ‡ ɇ‰ËÏ àð‡‚‡ÌË, Ò˚„ð‡‚¯ËÈ Ó„ðÓÏÌÛ˛ ðÓθ ‚ ð‡Á‚ËÚËË ÒÚ‡ÌÍÓ‚ÓÈÊË‚ÓÔËÒË Ë ð‡ÒÔËÒ‡‚¯ËÈ ÔÓÒΠðÂÒÚ‡‚ð‡ˆËË Ñ‚Óðˆ ë‡ð‰‡ð‡ ‚ àð‡‚‡ÌË, ÒÓ-Á‰‡ÂÚ ·ÎËÒÚ‡ÚÂθÌ˚ ÔÓðÚðÂÚ˚ ‰‚ÓðˆÓ‚ÓÈ Á̇ÚË.

19

“ù˛È Ô‡Ô‡„Î˚ Ӹ·̔.Åfl˘ðÛÁ·flÈ äflÌ˝flðÎË. 1919. ÄÁflð·‡Èc‡Ì Ñ˛‚ÎflÚ àÌcflÒflÌflÚ ÏÛÁÂÈË,ŇÍ˚.

“å‡Î¸˜ËÍ ‚ ÒËÌÂÈ ¯‡ÔÍ”.ÅÂıðÛÁ·ÂÍ äÂÌ„ÂðÎË.1919. ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ÈÏÛÁÂÈ àÒÍÛÒÒÚ‚, ŇÍÛ.

20

Ç òۯ ڂÓðflÚ åËð åÓıÒÛÌ ç‡‚‚‡·,ïÛð¯Û‰ ŇÌÛ ç‡Ú‡‚‡Ì, ÛÒÚ‡‰ ɇϷ‡ð. XX‚ÂÍ Á̇˜ËÚÂθÌÓ ÛÒÍÓðËÎ ˝‚ÓβˆËÓÌÌ˚ÂÔðÓˆÂÒÒ˚ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ̇ÛÍÂ, ÍÛθÚÛðÂ.ÇÏÂÒÚÂ Ò Ì‡Û˜Ì˚ÏË, ÚÂıÌ˘ÂÒÍËÏË Ë ÒÓ-ˆË‡Î¸Ì˚ÏË ÔðÓð˚‚‡ÏË ÓÌ ÔðËÌÂÒ Ë ÌÓ-‚Ó ‚ˉÂÌË ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. èÂð‚˚Ï ‡ÁÂð·‡È-‰Ê‡ÌÒÍËÏ ıÛ‰ÓÊÌËÍÓÏ ˝ÚÓ„Ó ‚Â͇, ÔÓÎÛ-˜Ë‚¯ËÏ ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌÓ ӷð‡ÁÓ‚‡-ÌË ‚ ‚ðÓÔÂÈÒÍÓÏ ðÛÒÎÂ Ë Á‡ÎÓÊË‚¯ËÏÓÒÌÓ‚˚ ð‡ÎËÒÚ˘ÂÒÍÓ„Ó ÔÓðÚðÂÚÌÓ„ÓʇÌð‡ ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ, ÒڇΠÅÂıðÛÁ äÂÌ-„ÂðÎË, ÔÓÚÓÏÓÍ ‰ð‚ÌÂÈ¯Â„Ó ðÓ‰‡ ‡ÁÂðË,Ó ÍÓÚÓðÓÏ ÛÔÓÏË̇˛Ú ¢ ëÚð‡·ÓÌ ËèÎËÌËÈ ëÚ‡ð¯ËÈ.

Ç ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË Ì‡ˆËÓ̇θÌÓȯÍÓÎ˚ ÊË‚ÓÔËÒË, ‚ ÒÓÁ‰‡ÌËË Â ıÛ‰Ó-ÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ͇‰ðÓ‚ ÔÎÓ‰ÓÚ‚ÓðÌÛ˛ ðÓθÒ˚„ð‡Î ÓðË„Ë̇θÌ˚È Ë Ò‡ÏÓ·˚ÚÌ˚ÈχÒÚÂð „ð‡ÙËÍË ÄÁËÏ ÄÁËÏÁ‡‰Â.

èÂð‚‡fl ÏËðÓ‚‡fl ‚ÓÈ̇ Ë ÓÍÚfl·ð¸-Ò͇fl ð‚ÓβˆËfl ‚ êÓÒÒËË ‚‚Âð„ÎË ÄÁÂð-·‡È‰Ê‡Ì ‚ ‚Ó‰Ó‚ÓðÓÚ ÌÓ‚ÓÈ ÊËÁÌË.Ä͇‰ÂÏ˘ÂÒÍÓ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ӷð‡-

ÁÓ‚‡ÌË ÒÚ‡ÎÓ ‰ÓÒÚÛÔÌ˚Ï ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı ÏÓÎÓ‰˚ı ڇ·ÌÚÓ‚. èÓÒΠÇÚÓðÓÈ ÏËðÓ-‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚ ‚ ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ ÊË‚ÓÔËÒË ÔÓfl‚ËÎÓÒ¸ ÏÌÓ„Ó ÔðÂÍð‡ÒÌ˚ı, flðÍËııÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚, ÒÚ‡‚¯Ëı Á‚ÂÁ‰‡ÏË ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂθÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. ùÚÓí‡Ëð ë‡Î‡ıÓ‚, ë‡ÚÚ‡ð ŇıÎÛÎÁ‡‰Â, åË͇ËÎ Ä·‰Ûη‚, Ų͇„‡ åËðÁ‡Á‡‰Â,燉Ëð Ä·‰Ûð‡ıχÌÓ‚, íÓ„ðÛÎ ç‡ðËχ̷ÂÍÓ‚ Ë ÏÌÓ„Ë ‰ðÛ„ËÂ.

é‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ Ò ÌËÏË, ÌÓ ÔÓ ‰ðÛ„ÓÏÛ ÔÛÚË ¯ÎË Ä¯ð‡Ù åÛð‡‰, ê‡ÒËÏ Å‡-·‡Â‚, íÓÙËÍ Ñʇ‚‡‰Ó‚, Ñʇ‚‡‰ åËð‰Ê‡‚‡‰Ó‚, ÉÓðıχÁ ùÙẨË‚, åÛÒÎËÏÄ··‡ÒÓ‚. Ç 1970- „Ó‰˚ Ë ÔÓÁÊ ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂθÌÓ ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡Ó·Ó„‡ÚËÚÒfl ÌÓ‚˚ÏË ËÏÂ̇ÏË. ꇷÓÚ˚ ‚ÒÂı ˝ÚËı ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ ‚˚ ۂˉËÚ ‚ ˝ÚÓÈÍÌË„Â. àı Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó - ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó ˝ÔÓıË ÔÓÒÚÏÓ‰ÂðÌËÁχ. ÜË‚ÓÔËÒ¸ XX ‚Â͇,̇ðfl‰Û Ò ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ËÏ ÏËðÓÏ, ÓÚð‡Ê‡ÂÚ ÏËð ‚˚Ï˚¯ÎÂÌÌ˚È, ÒÍÓÌÒÚðÛËðÓ-‚‡ÌÌ˚È ÔÓ Î˘ÌÓÏÛ, ÔÂðÒÓ̇θÌÓÏÛ Á‡ÍÓÌÛ ıÛ‰ÓÊÌË͇. é̇ ÔÂðÂÒχÚðË‚‡ÂÚ ËÍÓ̈ÂÔˆË˛ ð‡θÌÓÒÚË, Ë ÍÓ̈ÂÔˆË˛ Íð‡ÒÓÚ˚, ÌÓ ‰Â·ÂÚ Ó̇ ˝ÚÓ ‚ ÚÂı Ê ˆÂ-Îflı, ˜ÚÓ Ë ð‡Ì¸¯Â - ‰Îfl ÔðË·ÎËÊÂÌËfl Í àÒÚËÌÂ.

ÉÛχÌËÒÚ˚ ‚Ò„‰‡ ‰ÂÚÂðÏËÌËðÓ‚‡ÎË ÍÛθÚÛðÛ Í‡Í Ó·˘ÂÂ Ë Ì‡‰Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÂfl‚ÎÂÌËÂ. Ö ‚˚үˠ‚ÁÎÂÚ˚ ‚ ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂθÌÓÏ ËÒÍÛÒÒÚ‚Â ‚Ò„‰‡ ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚ Ë ÌÂÁ‡‚ËÒflÚ ÓÚ ‚ðÂÏÂÌË Ë ÏÂÒÚ‡, Ë·Ó ËÏÂ˛Ú Ó‰ËÌ ÍÓðÂ̸ - ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÛ˛ Úfl„Û Í ÔðÂ-Íð‡ÒÌÓÈ ËÒÚËÌÂ, Ë Ó‰ÌÛ ̂ Âθ -  ÔÓÒÚËÊÂÌËÂ. ÑÎfl ıÛ‰ÓÊÌË͇, ‰Îfl Ú‚Óðˆ‡ „·‚ÌÓÂ- ˝ÚÓ ÏÓÏÂÌÚ ËÒÚËÌ˚, ‡ÍÚ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡, ÒÓÒÚÓflÌË β·‚Ë Í ÏËðÛ, ÔÓËÒÍ èÛÚË...

ɲθðÂ̇ åËðÁ‡ 䇉ʇð͇̉ˉ‡Ú ËÒÍÛÒÒڂӂ‰ÂÌËfl

“Ä·¯ÂðÓÌ „‡‰˚Ì·ð˚”.í‡hËð ë‡Î‡˘Ó‚.

1967. äflÚ‡Ì, ȇ¸Î˚ ·Óȇ. 263ı263.Ñ˛‚ÎflÚ íðÂÚȇÍÓ‚ „‡ÎÂðÂȇÒ˚, åÓÒÍ‚‡.

“ÜÂÌ˘ËÌ˚ Ä·¯ÂðÓ̇”.í‡Ëð ë‡Î‡ıÓ‚.

1967. ïÓÎÒÚ, χÒÎÓ. 263ı263.ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌ̇fl íðÂÚ¸flÍÓ‚Ò͇fl ɇÎÂðÂfl,

åÓÒÍ‚‡.

“䲢Ìfl ‡¸‡Ê”.ëflÚÚ‡ð Åfl˘ÎÛÎÁ‡‰fl.

1974. äflÚ‡Ì, ȇ¸Î˚ ·Óȇ. 92ı105.ÄÁflð·‡ÈÊ‡Ì Ñ˛‚ÎflÚ àÌÊflÒflÌflÚ ÏÛÁÂÈË, ŇÍ˚.

“ëÚ‡ðÓ ‰Âð‚Ӕ.ë‡ÚÚ‡ð ŇıÎÛÎÁ‡‰Â.

1974 „. ïÓÎÒÚ, χÒÎÓ. 92x105.ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÍËÈ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È

ÏÛÁÂÈ àÒÍÛÒÒÚ‚.