พระไพศาล วสาโล

เปนมตรกบความเหงาพระไพศาล วสาโล

พระไพศาล วสาโลwww.visalo.org

เปนมตรกบความเหงา

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๑๖๓

พมพครงท ๑ : มกราคม ๒๕๕๕  จำ�นวนพมพ : ๑๐,๐๐๐ เลมจดพมพและเผยแผโดย : ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ตำาบลปากนำา อำาเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐๒-๗๐๒-๗๓๕๓, ๐๒-๗๐๒-๙๖๒๔ โทรสาร ๐๒-๗๐๒-๗๓๕๓

ภ�พปก / ภ�พประกอบ / รปเลม : สวด ผองโสภา รวมดวยชวยแจม : คนขางหลง, วชรพล วงษอนสาสน  พสจนอกษร : เจาแกม, อะตอม  ศลปกรรม : ตนกลาพมพท : บรษท สำานกพมพสภา จำากด ๑๑๘ ซอย ๖๘ ถนนจรญสนทวงศ เขตบางพลด กรงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐-๒๔๓๕-๘๕๓๐

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.kanlayanatam.com

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 3

ขอมอบเปนธรรมบรรณาการ

แด

จาก

สารบญ

ค ำ�ปร�รภ ๖

คำ � นำ � ๑๐

ค ว � ม ส ง บ ภ � ย ใ น ๓๔

ร ก � ย ร ใ จ ๔๘

จ ต ท ฝ ก ไ ว ด ค อ ม ต ร ท ด ท ส ด

๑๗

๕๖

ม อ ง เ ป น ก เ ห น ธ ร ร ม ๑๑๓

พ บ ท ก ข เ ห น ธ ร ร ม ๑๒๐

ร งอ ร ณ แ ห ง ก � ร ต น ร ๑๓๖

ป ร ะ ว ต พ ร ะ ไ พ ศ � ล ว ส � โ ล ๑๕๐

ท ก ข เ พ ร � ะ ย ด ๙๕

ส ง บ เ พ ร � ะ ร ๗๕

เ ป น ม ต ร ก บ ค ว � ม เ ห ง �

6 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เมอปลายเดอนพฤศจกายนศกกอน สมาชกชมรมกลยาณธรรม

โดยการนำาของคณหมออจฉรา กลนสวรรณ ไดพรอมใจกนมาปฏบต

ธรรมทวดปามหาวน (ภหลง) ตอเนองเปนปท ๒ การปฏบตธรรม

คราวนพเศษกวาครงกอนตรงททกคนไดหลกเรนไปคางแรมในปา

แมบรเวณนนจะมศาลาและเสนาสนะอย บาง แตทงคณะเลอก

ทจะกางเตนทเปนทคางแรมตลอด ๔ วน ทามกลางปาอนสงบสงด

ทงๆ ทสวนใหญไมคนเคยกบการมชวตอยในสภาพแวดลอมดงกลาว

เลยกตาม

แมกจวตรประจำาวนเรมตงแตต ๔ ครงดวยการทำาวตรเชา

แตทกวนเมอขาพเจาตนขนมากไดเหนนกปฏบตหลายทานเดน

จงกรมอยกอนแลวทามกลางอากาศทหนาวเยน ภาพนกปฏบต

เดนอยางสงบสำารวมกลางแสงจนทรทอาบไลหบเขานนงดงามมาก

คำ�ปร�รภ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 7

การปฏบตธรรมทดำาเนนตงแตเชามดไปจนถงคำาคน โดยเนนการ

อยกบตวเองและหลกเลยงการคลกคลกนนน ไมใชเรองงายสำาหรบ

ผทมากดวยภารกจทงงานสวนตวและงานสวนรวมหลายคนตอง

ตอสกบนวรณ โดยเฉพาะความงวงและความเหงา อกทงประจกษ

ดวยตนเองวาการอยกบตนเองนนเปนเรองยากไมนอย แตแม ๔ วน

เปนเวลาทไมนานนก แตหลายคนกพบวาเมอใดทเราสามารถอยกบ

ตนเองไดนนจะมความสขอยางมาก

การทเราจะอยกบตวเองไดอยางมความสข สงหนงทตอง

ผานใหไดกคอความเหงา แตนกปฏบตทกคนยอมรดวาการเอาชนะ

ความเหงานนไมอาจเกดขนไดจากการปฏเสธผลกไสมน ขนทำา

เชนนนมนกยงรงควาญเราหนกขน ไมตางจากอนธพาลทไลเทาไหร

ไมยอมไป หรอยงไลกยงกวน

ดงนนสงทควรทำากคอรบรหรอดมนเฉยๆ ดวยใจทเปนกลาง

นนคอรบรมนดวยสต แทนทจะผลกไสมน กยอมรบมน หรอพรอม

ตอนรบมนเสมอนอาคนตกะทมาเยยมเยอน เมอทำาใจค นกบ

ความเหงาจนเปนมตรกบมนได ความเหงากจะกลายเปนมตรกบเรา

เชนกน ในเวลาไมนานมนกจะจากลาไปเองเยยงอาคนตกะท

8 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ร เวลา และมมารยาทพอทจะไมรบกวนเจาบานผ มไมตรนาน

เกนไป นาแปลกกคอเมอเรามองความเหงาเปนมตรแทนทจะมอง

เปนศตร ความเหงากลบจะมาเยยมเยอนเรานอยลง และทกครง

ทมาเยอน กไมไดรบกวนใจเราใหเปนทกขเลย ถงตอนนนเราจะ

สามารถอยกบตวเองไดอยางมความสขโดยไมจำาเปนตองออกไป

แสวงหาความสขจากทไหนเลย กลาวไดวาหากเราไมรจกเปนมตร

กบความเหงาแลว กยากทจะเปนมตรกบตวเองได พดอกอยาง

กคอ ถาอยากเปนมตรกบตวเองกตองเปนมตรกบความเหงาใหได

หนงสอเลมนเปนผลพวงจากการปฏบตธรรมครงนน ซง

นบวาเปนสวนนอยเมอเทยบกบอานสงสทเกดขนกบผปฏบตธรรม

ทงคณะ อยางไรกตามอานสงสประการหลงนนดเหมอนวาจะตอง

ใชเวลาอกสกพกกวาทจะถายทอดมาเปนตวหนงสอได ในชนนชมรม

กลยาณธรรมเหนวาคำาบรรยายของขาพเจาแกผปฏบตธรรมคณะน

นาจะมประโยชนตอผ อนดวย จงไดจดทำาเปนหนงสอเลมนขน

รวมทงชวยกนตกแตงหนงสอใหนาอาน ทานใดทไดรบประโยชน

จากหนงสอเลมนขอโปรดอนโมทนาบญและขอบคณคณะนกปฏบต

ธรรมและชมรมกลยาณธรรมดวย

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 9

ในสวนขาพเจาขออนโมทนาคณะผปฏบตธรรมจากชมรม

กลยาณธรรมทกทานทไดใชเวลาอนมคาในการบำาเพญประโยชน

ทานโดยไมละเลยประโยชนตน หลงจากทไดทำางานมาอยางเตมท

เพอเผยแผธรรมใหผคนไดประจกษอยางกวางขวางแลว กยงมเวลา

สำาหรบการประจกษธรรมอนทรงคณคาดวยตนเอง ซงไมเพยง

นำาความสขมาหลอเลยงใจแลว ยงทำาใหเกดพลงในการบำาเพญ

ประโยชนเพอพระศาสนาและมหาชนอยางตอเนองยงยน ใชแต

เทานนฐานใจทหยงลกในธรรม ยงชวยใหการทำางานเพอสวนรวม

ดงกลาว เปนการปฏบตธรรมทนอกจากขดเกลาจตใจของตนให

งดงามแลว ยงนำาความสขและสงบเยนมาใหทามกลางสงแวดลอม

อนยงเหยงและวาวน

ไมตองสงสยเลยวาคณภาพจตและวถชวตดงกลาวเปน

แบบอยางทมความหมายมากมายเพยงใดในยคปจจบน

        ๑๓ กนยายน ๒๕๕๔

10 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

คณะเลกๆ ของเราชาวกลยาณธรรม มโอกาสเดนทางไป “ธดงค”

พกกายใจในปลายฝนตนหนาว เปนเวลา ๔-๕ วน ทวดปามหาวน

(ภหลง) จ. ชยภม นบเปนปท ๒ ทไดรบความเมตตาจากพระอาจารย

ไพศาล วสาโล ซงแมทานจะมภารกจมากมายเพอประโยชนของ

คนหมมาก แตกยงมเวลาเอาใจใสดแลคณะพวกเราอยางอบอน

และไดรบประโยชนจากการปฏบตภาวนาทามกลางสรรพธรรมชาต

โชคดทกลมของเราเปนคณะแรกทไดรบโอกาสมาเกบตวทกฎ ๑๑

ซงอยไกลออกไปจากวดปามหาวน ทนเปนจดทำาการปองกนไฟปา

ตามโครงการวนาพทกษ (ภหลง) มกฏเลกๆ และศาลานอยอยางละ

คำ�นำ� ชมรมก ลย�ณธรรม

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 11

๑ หลง ปราศจากไฟฟาและเครองอำานวยความสะดวกใดๆ เรา

ไมตองหวงเรองหงหาอาหาร ทางวดจดการดแลสงเสบยงใหวนละ

๒ มอ ดวยความเรยบงายในฉากของธรรมชาตทงดงามบรสทธ

แมกไม สายธารและขนเขา พระอาจารยเปดโอกาสใหพวกเราได

เรยนรทจะอยกบตวเองอยางแทจรง ตดขาดความสมพนธจากโลก

ภายนอก แตใจของเรากยงคงเหมอนลงทกระโดดโลดแลนไปทว

เราแยกยายกนกางเตนทนอน แรกๆ กนกสนกเหมอนมา

แคมป แตการอย ในกฎ ทหามพดคยกนและตองหมนเรยนร ด

กายใจตลอดเวลากไมงายอยางทคด ในรงอรณแรกทนน พระอาจารย

เปรยวา “ไมตองมากางเตนทอยกนเปนกลมหรอก แยกยายกนไป 

กางเตนทปฏบตตามเชงเขา ราวปา หรอรมน�า ถงเวลาปฏบตรวม 

จงคอยมารวมกนทศาลาน”...คำาของพระอาจารยดงคำาประกาศตให

ขาพเจาลากเตนทยอมๆ ขนาดนอนคนเดยวจากลานโลงขางศาลา

ขนไปทางเชงเขา หมายใจวาจะไปอยในพนทวางๆ ทพอมองเหน

แสงเทยนจากศาลาพอคลายความกลวและความเหงาไดในยาม

คำาคน เจากรรม...จดทหมายตาไวกลบมแตตอมนสำาปะหลงแหงๆ

แขงๆ ไมอาจกางเตนทนอนได นองชายผเอออารจงลากเตนท

และสมภาระของขาพเจาขนไปตามเชงเขา ไกลออกไป ไกลออกไป

12 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

จนลบตาจากหมเพอนพองและศาลาปฏบต ในทสดเขากสามารถ

หาพนเรยบทพอกางเตนทอยาง “สปปายะ” ไดบนเนนเขา รม

ทางเดนในราวปา ทามกลางหมตนสกใหญ วเวกวงเวงโดดเดยว

ไกลหางจากหมคณะ แมในยามกลางวนกสมผสความเหงาได ม

แตเสยงธรรมชาต นก แมลงและเสยงคลนสาดซดจากใบสกท

ตองลมทงราวปาฟงนากลวเหมอนมหาสมทรใหญ...โอ ชางนา

หวาดหวนเพยงไรเมอนกถงราตรทกำาลงจะมาเยอนในไมชา

ขาพเจาจำาใจฝากชวตไวในราวปาทไมเคยคน ทงวนทงคน

จากนไป ไมมเพอนคนใดลากเตนทตามขนมาแถบนเลย ทำาใจ

ยอมรบเรยนรอยกบความกลวและความเหงาในทวาราตรแหงความ

สงดโดดเดยว  ยกจตดวยความเชอมนในสงทพระอาจารยแนะนำา

สงสอน ทงเรยกวา “ยอมตายแตไมยอมเสยหนา” ถอไดวานเปน

ครงแรกในชวตทตองมานอนหวใจระทก ฟงเสยงคลนพายของ

หมทวสกใหญทเหมอนเสยงคำารามขมขนากลวมาก กลวทงคน

กลวทงสตว กลวทงผ ทามกลางรตตกาลทมดมด ไมมใครมาหวง

มาตามดแลวาขาพเจาอยอยางหวาดหวนเพยงไรและขมตาผาน

ราตรทหนาวเยนและเงยบสงดไปไดอยางไร

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 13

ดวยความมนคงในพระรตนตรยอนเปนทพงสงสดในยาม

ยาก ขาพเจาเรยนรเทาทนความปรงแตงและมายาแหงจต อยกบ

ความเหงาความกลวทถาโถมเขามาทดสอบอยางหนก ยกทกวชา

ทเคยเรยนรมาปฏบตจรง ทงการเดนจงกรม นงสมาธ ตามรตามด

จต ฟงเสยงธรรมะจากธรรมชาตกลอมขวญ จนในทสด..จตยอมรบ

ความกลวและความเหงาไดอยางเปนมตร ไมมความแปลกแยก

ระหวางขาพเจากบธรรมชาต จากคนแรกทนอนรองไห แอบคดวา

“พระอาจารยใจราย เพอนๆ ใจราย ไมมใครหวงเราสกคน” คนวน

ผานไป ขาพเจาเรยนรทจะดบความฟงซานปรงแตง สงบจตอยกบ

ปจจบน ลงมารวมกบหมคณะเพยงชวงปฏบตรวมและมอเพลเทานน

คนตอๆ มา กลบนอนหลบไดอยางสนท อบอนในออมกอดของ

รตตกาลทสงบสงด ทามกลางเสยงคลนดนตรแหงปาสกตางมโหร

วงใหญคอยขบกลอม ขามพนความเหงาและความกลวเพราะจต

ปรงแตงไปไดอยางคดไมถงวาจะทำาไดเชนนน

นเปนเพยงเสยวเลกๆ จากประสบการณความทรงจำาอนงดงาม

หากเปนไตเตล ภาพยนตรเรองนกนาตดตามมใชนอย เพราะมใช

เรองงายเลยทใครจะสามารถขามพนความเหงาและความกลว

มาส การเปนมตรกบตนเองได ทกทานทร วมคณะปฏบตธรรม

14 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ตางไดรบธรรมปตและอานสงสจากประสบการณภาวนาครงน

ทวกน เรามความสข เบกบาน โปรงโลงใจอย ในความบรสทธ

สดใสของธรรมชาต รวมถงการทำาวตรเยนทผาศรวไลและการ

ทำาวตรเชาในร งอรณทหนาวเยนของตาดภทองทพวกเราไดรบ

เมตตาจากพระอาจารยใหมาเยอนในคนวนสดทายกอนลาจาก

กน ชอของ “ภหลง” และ “กฏ ๑๑” และความทรงจำาทประทบใจ

หลายฉาก ทยอยยอนมาชโลมใจอยางอบอ น พรอมพระธรรม

เทศนาอนเปยมคณคาจากพระอาจารยทกลอมเกลาจตใจพวกเรา

ทกเชาคำา

พวกเราเหนประโยชนวาพระธรรมเทศนาของพระอาจารย

ไพศาล วสาโล ซงรวบรวมจดพมพเปนหนงสอ “เปนมตรกบ

ความเหงา” เลมน จะเปนเครองระลกถงความสงบวเวกบรสทธ

สปปายะของภหลงตลอดไปและเพอประโยชนแกมหาชนผ ใฝ

ในธรรมจะไดมโอกาสศกษาธรรมะทเรยบงาย ในนามของชมรม

กลยาณธรรมขอรงสรรคธรรมทานนเพอนอมบชาพระคณในความ

เมตตาของพระอาจารย หวงวาทกทานทไดอาน จะไดเหนรองรอย

แหงธรรมและความสขทไมจางคลายจากใจเรา ทงไดอนโมทนา

ในประสบการณทางธรรมทพวกเราปฏบตพสจนมาดวยตนเอง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 15

และหากทานโชคดไดมโอกาสปลกกายใจออกจากหมคณะและ

การงานแมในชวเวลาอนแสนสน มาอย กบธรรมะในโอบกอด

ของธรรมชาต ทปราศจากความปรงแตง ทานยอมมโอกาสทจะได

เรยนรการอยอยางเปนมตรกบตวเอง รจกตวเองโดยผานความเหงา

ความกลวและความแปลกแยกตางๆ จนในทสดทานยอมไดพบ

อานสงสแหงธรรมและความสงบเยนแหงจตใจทเกลยงเกลาเบกบาน

ทรงพลง เหมอนทพวกเราไดรบอานสงสมาทวถงกนทกคน

         ทพญ. อจฉร� กลนสวรรณ

        ประธานชมรมกลยาณธรรม

จ ต ท ฝ ก ไ ว ดค อ ม ต ร ท ด ท ส ด

พวกเราเปนกล มแรกทมาปฏบตธรรมกนโดยใช

ศาลาน ซงเราเรยกวากฏ ๑๑ บรเวณนเปนพนท

ททางวดใหความสนใจเปนพเศษ เพราะมไฟไหม

เปนประจำา โดยเฉพาะชวงหนาแลง ไฟไหมซำาซาก

มาก ทางวดกเลยมการฟนฟ มการปลกปากนอยาง

เปนเรองเปนราว ตงแตป ๒๕๓๗ ศาลานสรางขน

มากเพอประโยชนในการดแลรกษาปา เพราะเวลา

จะปลกปากตองมทพก แลวกใหคนทมาลาดตระเวน

ไดมาพกตรงกฏ เดมทกมกฏหลงหนงอยบรเวณใกลๆ

กบทพวกเราไดกางเตนทกน แตกรอไป เพราะวา

เกาแลว มาสรางกฏสำาหรบหลวงพอคำาเขยน เพอ

จะใหทานไดมาหลกเรน แตทานกยงไมมโอกาสมา

โดยสวนใหญ พนทบรเวณนมกจกรรมหลกคอการลาดตระเวน

ปองกนการลาสตว และสงเสรมการปลกปา จนกระทงมตนไม

ขนหนาแนน เรยกวาฟนฟสภาพปาไดพอสมควร ไฟกมานอยลง

กจกรรมการปลกปากลดลงไป เพอทจะไดไปปลกบรเวณอน แต

กยงไมเคยไดใชเปนทปฏบตธรรมสำาหรบกลมอยางพวกเรา อาจม

พระบางรปแมชบางทาน หลกเรนมาปฏบตในชวงเขาพรรษา

กมากนแครปสองรป เพราะวาทนเปนทวเวกมาก ใครทชอบวเวก

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 19

กมาปฏบตกนทน อย กนเจดวนบาง สบวนบาง พวกเราเปน

คณะแรกทไดมาใชทนเพอการปฏบตธรรมกนเปนกลม ถอวาเปน

การมาใชทน ให เกดประโยชนในทางธรรม ทจรงกยงไมค อย

สะดวกสบายเทาไหร เพราะวาอยางทเราเหนกน เรองเสนาสนะ

กยงไมพรอมเทาไหร เพราะวาไมไดมจดมงหมายเพอทจะใหคน

มาปฏบตธรรมกนเปนกล ม แตกมความสะดวกสบายมากขน

กวาแตกอน อยางไรกตามทางวดคงจะไมทำาใหมความสะดวกสบาย

มากไปกวาน เพราะยงอยากจะใหเปนสถานทสำาหรบผตองการ

หลกเรนมาปฏบต โดยไมมการเปลยนแปลงสภาพธรรมชาต

มากนก

พวกเราหลายคนอาจจะยงไมเคยมาปฏบตในสถานทแบบน

ทมปาเขาและธรรมชาตลอมรอบ อยากใหถอเปนโอกาสทเราจะ

ไดเรยนรการอยทามกลางธรรมชาต นบแตนไปจนกระทงถงวนท

๒๗ เราจะอยกนตรงน จะไมไดไปไหน ยกเวนเวลาเดนจงกรม

ตอนเชา เราจะเดนเลยไปไกลจากทนสกหนอย แตโดยสวนใหญ

แลวเรากจะอยกนบรเวณน สำาหรบพวกเราทค นกบการอยเมอง

กตองใชเวลาปรบตวหนอย แตคงจะใชเวลาปรบตวไมนานเพราะ

ธรรมชาตของคนเรางายอยแลวทจะปรบตว โดยเฉพาะในบรรยากาศ

20 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ทเปนธรรมชาตแบบน ทงนกเพอเราจะไดร จกตวเองไดในหลาย

ระดบอยางพนๆ กคอการเรยนรทจะอยอยางเรยบงาย เรยบงายทง

การกน การอย และการใชชวต

ชวตในเมองนนตองเรงรบ ตองแขงกบเวลา และมกจตางๆ

มากมาย แตวามาทน เราไมมกจอยางอน นอกจากการปฏบต

หรอการมาดจตดใจของตวเองในทกสถานการณ แมแตเรองการ

ทำาอาหารกไมมความจำาเปน ไมเหมอนครงกอน พวกเรากตอง

ชวยกนทำาอาหาร ตนแตเชา อาจทำาใหปฏบตไมไดเตมท ทจรงการ

ทำาอาหารกเปนสวนหนงของการปฏบตดวยเหมอนกน แตถาเรา

วางจตวางใจไมเปน มนกจะกลายเปนอปสรรคของการปฏบต

ในแงท เป นการดจตดใจของตน อาจจะไดประโยชนด านอน

เชน ฝกความเสยสละ ฝกความอดทน แตวาเรองการดใจของตว

กอาจจะบกพรองไปบาง แตวาคราวนเรามคนอนชวยทำาอาหาร

ใหเรา รสชาตอาจจะไมถกปากเราแตมนกเปนสวนหนงของ

การปฏบตดวยเหมอนกน เพราะถาเรามหรอไดทกสงทกอยาง

ทถกใจเราหรอใหความสะดวกสบายแกเรา เรากคงไมไดเรยนร

เรองการฝกฝนตนเองและการร จกตวเอง เพราะฉะนนถาจะมา

ปฏบตธรรม กตองเปดโอกาสใหตวเองไดเผชญกบความยากลำาบาก

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 21

บาง เผชญกบสงทไมถกใจเราบาง รวมทงอาจจะตองเจอกบทกข-

เวทนาบาง ทงหมดนเปนสวนหนงของการฝกฝนตนเอง ไมใช

ฝกฝนใหมความอดทนเทานน แตฝกฝนเพอยกจตใหอย เหนอ

ความไมสะดวกสบายเหลานนดวย

ถาจตใจของเราผกตดหรอผกพนกบความสะดวกสบาย

เรากงายทจะพลดตกไปในความทกข เพราะวาชวตเรานนไมใชวา

จะราบรน สะดวกสบายไปหมด บางครงเรากตองเจอกบความ

ไมสะดวกสบาย ตองเจอกบสงทไมถกใจ ถาหากวาเราคดพงพา

หรอผกตดกบความสะดวกสบาย พอเจอสงทไม ถกอกถกใจ

ไมสะดวกสบายเรากจะทกขทนท อนทจรงความไมสะดวกสบาย

ไมไดอยทสงภายนอก แตอยทมมมองของเรา ถาชาวบานหรอคน

สมยกอนมาอยทนกคงรสกวาสบายนะ อาหารกไมตองหา ขาวปลา

กไมตองทำา เพราะมคนมาทำาให มทพกทอาศย แมจะเปนเตนท

แตกอย สบาย ตรงกนขามกบคนในเมอง พอมาอย ในสถานท

แบบน กยอมรสกไมสบาย เพราะวาเรามาจากสถานททสะดวก

สบายมากอน แตถงแมวาเราจะอย ในททสะดวกสบายแคไหน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 23

มนกยอมเปนความไมสะดวกสบายสำาหรบคนจำานวนหนง คนท

อยในคฤหาสน แมมาพกรสอรตซงมสงอำานวยความสะดวกสบาย

มากมาย เขากยงไมรสกสะดวกสบายอยนนเอง มนอยทใจ อยท

มมมอง อยทวธคด และเปนเรองของความคนเคยดวย

เรามาทน ไมใชเพอฝกใหเกดความคนเคยกบชวตทเรยบงาย

เทานน แตเพอฝกใจใหไมผกตด หรอผกพนกบความสะดวกสบาย

สามารถทจะมองเหนความสขทเลยพนจากความสะดวกสบาย

สามารถเขาถงความสขทเกดจากความสงบ ความสขทเกดจาก

ความเรยบงาย เมอใดกตามทเราสามารถพาจตเปนอสระจาก

ความสะดวกสบายทางกายไดแลว ความสขความสงบเยนในจตใจ

กเปนเรองไมยาก ธรรมชาตทอยรอบตวเรานเอออำานวยใหเราได

พบกบความสงบเยนดงกลาว ใหมๆ ใจอาจจะฟงซานสกหนอย

เพราะวาเราเคยอยในททเตมไปดวยสงกระตนเรา บางคนแมไมชอบ

แสงส แตวาเมอใดกตามทไปอยในททไรแสงส บางทกมความอาลย

เหมอนกน คนทไมชอบเสยงดง กใชวาพอมาอยในททสงบแลว

จะปรบตวไดทนท หลายๆ คน พอมาอยในททสงบสงด เชน อย

กลางปากจะรสกงวง เกดถนมทธะ เพราะวาจตคนเคยกบสงกระตน

เรา ทงๆ ทไมชอบเสยงดง แตวาจตมนคนโดยไมรตว พอไมมเสยง

24 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

กระตน พอไมมแสงส จตกเหมอนกบวาไมมงานทำา ไมมสงเรา

กพาลใหงวง เกดถนมทธะ พรงนเราจะตองเจอกบอารมณอะไร

หลายๆ อยางมารบกวน ทเราเรยกวานวรณ ความงวงบาง ความ

ฟงซานบาง มนเปนธรรมดาของจตเวลาเจอสงแวดลอมทเปลยนไป

แตพอปรบตวไดสกพกกจะมความสงบมากขน

อยทนเราจะไดประโยชนอยางเตมท ถาหากวาเรามเวลาอย

กบตวเองมากๆ ไมใชมเวลาสำาหรบการครนคด แตมเวลาสำาหรบ

การดจตดใจ ไมวามอะไรมากระทบ พอใจ ไมพอใจ กลวนแตเปน

สงฝกใจใหร เทาทน เรยกวามสต ระลกรไดไว ปกตคนเราเมอม

อะไรมากระทบ อดไมไดทจะปรงแตงเปนชอบ ไมชอบ หรอปรงแตง

ตอไปเปนเรองเปนราว เชน ไดยนเสยงนกกชมวาเพราะด แลว

กคดตอไปวานกอะไร ทำาไมมาอยกนเปนฝงเลย ไมเคยเหน เปน

นกอพยพหรอเปลา คดไปไกลเลย เพยงแคไดยนเสยงมากระทบ

เทานน อนนเปนธรรมชาตของจต แตเมอใดกตามทเราเหนอาการ

ของใจ ใจทฟง ใจทปรงแตง กถอวาไดเรยนรในการฝกใจใหมสต

และมความรสกตว

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 25

ตรงกนขามถาเราอยในททสบาย ไมมอะไรมากระทบ ไมมสง

เสยดทาน กอาจจะไมมโอกาสรทนอารมณตางๆ เพราะใจมนเพลน

เคลบเคลม ใจทเพลน ใจทเคลมยอมงายทจะหลง งายทจะประมาท

และเผลอไผลได แตถาไดเจอแรงเสยดทาน เจอสงกระตก เจอแรง

กระทบ ทำาใหเกดความไมพอใจ หรอเกดทกขเวทนาขนมา บางท

กลบด เพราะวาพอเจอทกขเวทนา ใจกอยากจะถอน อยากจะหน

อยากจะหลดจากสภาวะเชนนน เกดแรงผลกเพอใหหลดจากอารมณ

ทไมนาพงพอใจ อาการอยางนถาใชใหเปน มนกกระตนใหเกด

ความตนตว ทำาใหเกดความรสกตวไดไวขนเหมอนกน ยงไมตอง

พดถงการเปนเครองฝกใหใจของเราอยเหนอทกขเวทนาเหลานน

ซงตรงขามกบสขเวทนา เวลาเจอสขเวทนาเขา ใจเรามกจะเขาไป

คลอเคลย ไมอยากหลด ไมอยากปลอยไมอยากวาง แตพอเจอ

ทกขเวทนา มนอยากหลด อยากปลอย อยากวาง ตรงนแหละ

สามารถกระตนใหเรามสตรตวไดงาย

ดงนนจงอยากใหเรานอมรบทกอยางทจะเกดขนกบเรา

ความรสกไมพอใจในดนฟาอากาศ เชนพรงนเชากจะรสกหนาว

กใหสงเกตดใจของตววาเกดอะไรขน เกดทกขเวทนา ไมใชแค

ทกขเวทนาเทานน มนมการปรงแตง เกดโทสะตอทกขเวทนาทเกด

26 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ขน อนนเปนโอกาสทเราจะไดเหนจต เหนใจของตวเอง เราตอง

ฉลาดในการใชประโยชนจากทกสงทเกดขนกบเรา แมกระทงจาก

ทกขเวทนา จากความหนาว ความรอน จากความเจบ ความปวด

เรองนเราจะไดพดกนตอไปในวนขางหนา

สงทอยากยำาคอ ขอใหเราใหโอกาสแกตวเอง นนคอโอกาส

ทจะไดอย กบตวเองมากๆ ถงแมวาเราจะมากนเปนกลม มาเปน

กลยาณมตรกน แตกตองหาโอกาสทจะอยกบตวเองมากๆ แมจะอย

ทามกลางผคน แตหากเราพดจาใหนอย พดเทาทจำาเปนกจะเหนใจ

ของตวเองไดดขน บางชวงกอยากใหพวกเราลอง

หลกเรนเขาไปปฏบตในปา สถานทกกวางใหญ

ไมมอนตรายอะไร ถงแมพวกเราจะไมคนกบ

ปาน แตกขอใหมนใจไดวาทนไมมอนตราย

แมจะมสงสาราสตวงเงยวเขยวขอกตาม ถาจะพด

ไปแลว สงทนากลวทสดไมใชงเงยวเขยวขอ ไมใชหมปา

ซงอาจจะเพนพานอยแถวน สงทนากลวทสดกคอใจของเรา

เพราะสามารถปรงแตงสงเลวรายตางๆไดสารพด

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 27

มหลวงพอทานหนงเคยเลาใหฟง วาตอนททานมาอยทวด

ปาสคะโตใหมๆ เมอยสบกวาปทแลว สมยนนคนไมคอยม มแต

ปาทบ สตวกยงมมากอย คนหนงทานกไดยนเสยงสตวขนบนได

กฏของทาน เสยงนนดงจนทานมนใจวาเปนหมแน ทานจงรบปด

ประตแลวหาสงทพอจะเปนอาวธไดเพอปองกนตว ทานไดยนเสยง

มนเดนขนมาถงระเบยงหนาประต แลวไดยนเสยงกกกกอยพกใหญ

จากนนมนกเดนลงไป แลวเสยงกหายไป คนนนทานวานอนไมหลบ

ทงคนเลย เพราะไมรวามนจะมาอกหรอเปลา รงเชาไดเวลาบณฑ-

บาต ทานกคอยๆ แงมประตออก กไมเหนมอะไร แลวกสงเกตวา

มสงหนงทหายไปนนคอสบ พอทานเดนลงจากกฏ กสงเกตเหน

สบตกอยใกลๆ พมไมหนากฏ พอเหนอยางนนทานกรเลยวาเมอคน

เกดอะไรขน สตวทขนกฏทานเมอคนนนไมใชหม แตมนเปนหน

หมกบหนตวตางกนคนละขนาดเลย แตทานกปรงแตงไปไดวาหม

ขนกฏของทาน ทานเลาเรองนดวยความขบขนวาใจหนอ ใจมน

ปรงแตงไปไดขนาดน 

ทานมเรองเลาเยอะ มอกคราวททานไดรบนมนตไปงานศพ

ของชาวบานคนหนงซงอยในหมบานปาไมใกลวดปาสคะโต สมยกอน

ไฟฟาของวดกไดจากหมบานน ตอนนนไมมพระอยเลย ทานไป

28 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เผาศพรปเดยว กอนทจะเผาศพกมการเปดศพเพอรดนำามะพราว

ตามประเพณ ทานเหนศพนนตวเขยว คงจะเกบศพไดสามวนแลว

เผาเสรจแลวทานกคยกบชาวบานอยพกใหญจนคำา ทแรกชาวบาน

จะขบรถมาสงทานกลบวด ทานบอกไมตองๆ อาตมากลบเอง แต

พอเดนใกลถงวด กนกถงหนาคนตายขนมา นกแลวกเกดความกลว

พอทานเดนมาถงศาลาใหญ กรสกเหมอนกบเหนวาคนตายนนมา

ยนอยใตศาลา ใจหายวบ แตดอกทไมเหนแลว ภาพนนหายไป 

ตอนนทานเรมรสกไมดแลว รบเดนขามสระนำา แลวขนเขา

พอถงหอไตรซงเปนศาลาอกหลงหนงทอยบนเขา ทานกเหนภาพ

ลางๆ คลายคนตายโผลมาอก คราวนแหละกลวสนเลย รบเดนตอ

ไปทกฏ ระหวางทเดนกหนหลงไปดวามใครเดนตามมาบางหรอ

เปลา พอใกลถงกฏกรบจำาเทา แตแลวกเหมอนกบมใครมาดง

ยามทานไว ทานกาวไปตอไมได ตกใจใหญ เรยกชอคนตายและ

ตะโกนวา อยาแกลงกๆ แตดงเทาไหร กดงไมไป เพราะวายามถก

รงเอาไว สดทายทานกสะบดยามทง แลวรบวงขนกฏ ปดประต

กฏอยางแนน ดวยความกลว คนนนนอนไมหลบเลย จนรงเชาก

คอยๆ ยองออกมาเพอจะไปบณฑบาต พอเดนมาถงจดเกดเหตก

เหนยามคาบนตนไม ปรากฏวายามถกกงไมเกยวเอาไว ทานจงร

ความจรงวาผไมไดมาหลอกทานหรอก กงไมแคเกยวยามทานไว

แตทานกลบนกวาผหลอก เรองนากลวนเกดจากจตทานปรงแตง

ทงนน พอจตปรงแตงแลว แมแตกงไมทเกยวกบยามกกลายเปน

เรองนากลวขนมาได นเปนอทาหรณสอนใจวาจรงๆ แลว ไมมอะไร

ทนากลวเทากบจตใจของเราซงสามารถปรงแตงไดสารพด

การปรงแตงนนเปนธรรมดาของใจเราอยแลว แตหากวา

เราไมรทน ความปรงแตงนนกสามารถจะทำารายเราได อยางกรณ

หลวงพอทานน ทานแคนอนไมหลบเทานน แตมคนจำานวนไมนอย

ทถกทำารายยงกวานนดวยจตทปรงแตง บางทกปรงแตงใหเจบปวย

เจบปวยเพราะความเครยด เจบปวยเพราะความกงวล เจบปวย

เพราะความโกรธ มคนหนงปวดทองและปวดหวเรอรงนานนบสบป

แถมมความดนสง ไปหาหมอ หมอกไดแตใหยารกษาอาการ แต

ไมสามารถรกษาโรคนได เพราะวาตรวจวนจฉยแลวรางกายไมได

มอะไรผดปกตเลย สดทายพอหมอใหคนไขเลาประวต เธอกเลาวา

เปนเดกกำาพราทงพอและแมอยในความดแลของพสาว พอพดถง

พสาวเธอกโกรธ ทงนอยเนอตำาใจ และโกรธพสาว หมอกเลย

รเลยวาสาเหตของโรคนเกดจากอะไร จงแนะนำาเธอใหอภยพสาว

แตเธอไมเชอ หายไปเลย หนงปตอมา หมอกไดจดหมายจากคนไข

คนน เธอบอกวาตอนนหายแลว ไมเปนอะไรแลว เพราะทำาตามท

หมอแนะนำาคอใหอภยพสาว 

เรองนชใหเหนวาจตทผกโกรธ นอยเนอตำาใจ กสามารถทำาราย

รางกายของเราได บางทสะสมนานนบสบปกม นเปนเพราะจตทไม

รจกปลอย ไมรจกวาง ไมรจกใหอภย อดตกผานไปแลว แตถาเรา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 31

ไมรจกปลอย ไมรจกวาง ยดตดเอาไว แถมยงปรงแตงไมหยด ไม

เพยงแตทำาใหกนไมไดนอนไมหลบ แตยงสามารถทำาใหทกขมากกวา

นน บางคนไมใชแคปวยเปนโรคเทานน แตทำารายตวเองยงกวานน

คอฆาตวตาย เพราะความนอยเนอตำาใจ เพราะความทอแทสนหวง

ทงหมดนเกดจากจตทปรงแตง จตทยดตด ไมร จกปลอย

ไมรจกวาง จตนแหละทสามารถจะทำารายเราได อยางทไมมใคร

จะทำารายไดมากเทา พระพทธเจาตรสวาศตรกบศตรทำารายกน

กไมกอความเสยหายมากเทากบจตทฝกฝนหรอตงไวผด แตถาจต

ฝกฝนถกหรอตงไวถกกสามารถจะทำาใหเราไดพบกบสงประเสรฐ

ซงแมแตพอแมกไมสามารถใหเราได 

จตทฝกไวด สามารถทจะทำาใหเราเขาถงประโยชนสงสดของ

ความเปนมนษยได สามารถจะกลายเปนมตรทดทสดของเรา มตร

ทดทสดของเรา กบศตรทนากลวทสดของเรา ไมไดอยทไหนเลย

อยกลางใจเรานเอง ถาฝกจตไวไมดหรอไมฝกเลย จตกจะกลายเปน

ศตรทนากลวทสด แตถาฝกไวดกจะกลายเปนมตรทประเสรฐทสด ท

สามารถจะทำาใหเราไดพบกบความสขทแทและอยเหนอความทกข

ทงปวงได 

32 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

พระพทธเจาตรสวาโลกตรธรรมอนประเสรฐนนเปนทรพย

ประจำาตวของทกคน เปนสงทมอยในจตใจของเราแลว แตทเราไมพบ

กเพราะเราละเลยจต ไมใสใจจตของตวเอง  จงทำาใหจตนแทนทจะ

เปนมตรอนประเสรฐ กลบกลายเปนศตรทนากลวได  จงอยากให

เราใชชวงเวลาสนๆ ไมกวนน สรางความเปนมตรนใหเกดขนกบ

จตใจของเรา เพอนำาพาเราใหเขาถงโลกตรธรรมอนประเสรฐ

ซงเปนรางวลสงสดแหงการเกดมาเปนมนษย ขอใหเรามเวลา

อยกบตวเองมากๆ คลกคลกนใหนอยๆ นอมรบทกอยางทเกดขน

โดยถอวาทกอยางเปนเครองฝกฝนจตใจของเรา

จ ต ท ฝ ก ไ ว ด สามารถทจะทำาใหเราเขาถงประโยชนสงสด

ของความเปนมนษยได สามารถจะกลายเปนมตรทดทสดของเรา

มตรทดทสดของเรา กบศตรทนากลวทสดของเรา ไมไดอยทไหนเลย

อ ย ก ล า ง ใ จ เ ร า นเอง

34 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ค ว า ม ส ง บ ภ า ย ใ น

นเปนเชาวนแรกของพวกเราทมาปฏบตทกฏ ๑๑ บรรยากาศคง

จะแตกตางจากทเราคนเคยกน เรามเพยงแสงเทยนทใหความสวาง

แกเรา ขางนอกกมแตแสงจนทรทอาบไลไปทวหบเขา มเสยงนำา

ไหล เสยงจงหรด และเสยงลมพดเบาๆ ไมมเสยงรถยนต เสยง

วทยโทรทศน หรอเสยงผคนขวกไขวอยางทเราคนเคย รอบตวเราก

ลวนแตเปนผลงานของธรรมชาต เสยงทไดยนกเปนเสยงทออกมา

อยางซอๆ ตรงๆ ไมมการปรงแตง อยทวาเราจะใหคาใหความหมาย

อยางไร บรรยากาศยามนเปนบรรยากาศทสงบสงด แมวาจะไมได

สงดแบบไรเสยง ไรสำาเนยง แตกเปนเสยงทสามารถจะนอมใจเรา

ใหกลบมาอยกบตวเองได 

34 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

36 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ธรรมชาตนนมความหมายหลากหลายในสายตาของคนทวไป

สำาหรบบางคน ธรรมชาตหมายถงสงทเอามาขายเปนสนคา สราง

กำาไร อยางเชนตดตนไมหรอยงสตวไปขาย แถวนมพรานทมา

ปวนเปยนเพอยงหมปาบาง ดกสตวบาง เดยวนสตวทเขาหมายตา

กคอตวนม ตวนมน กโลหนงกประมาณสองพนหา ตวละแปดกโล

กขายไดสองหมน กวาจะไปถงเมองจนซงเปนแหลงรบซอนม

รายใหญ ราคากเพมเปนหลายหมน อาจจะเปนแสน คนทมาเขาปา

ลาสตวเพอจดมงหมายนกมพอสมควร แตคนอกกลมหนงเขาหา

ธรรมชาต กเพอหวงจะไดพบสงสวยงามตระการตาหรอตนตาตนใจ

ชวงนมหลายคนเดนทางไปภาคเหนอ ไปเชยงใหม ไปแมฮองสอน

เพอชนชมธรรมชาต อาทตยทแลวอาตมาไดไปอบรมการเผชญ

ความตายอยางสงบทแมฮองสอน ขากลบไดแวะตามสถานทตางๆ

ทคนนยมไปกน เชน ปาย และปางอง ไดเหนคนจำานวนนบพนๆ

ไปเทยวชมธรรมชาต ดทะเลหมอก ดทงบวตอง ดอาทตยตกดน

ซงลวนแตภาพทตนตาตนใจ หาไดยาก หลายคนไปแลวกอดใจ

ไมไดทจะถายรปตวเองโดยมธรรมชาตเหลานเปนฉากหลง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 37

แตทจรงธรรมชาตสามารถจะใหเราได

มากกวานน นนกคอใหความสงบสงด ซงทำาให

เกดความสงบเยนในจตใจ ขนชอวาธรรมชาต

ทปราศจากการปรงแตง สามารถใหความสงบ

ความสงดแกเราไดทงนน ถงแมวาบางแหงไมไดสวยงามอะไรมาก

อยางเชนทนไมมอะไรโดดเดน เทยบไมไดกบสถานททองเทยวทคน

นยมไปกน ไมมสงทจะปรงใจใหเพลดเพลนลมหลง แตธรรมชาต

ทกแหง มสงทจะใหแกเราไดกคอ ความสงบสงด ซงมคามากสำาหรบ

ผคนยคนโดยเฉพาะทอยตามเมองใหญๆ ซงชวตจตใจเตมไปดวย

ความวนวาย ทำาไมเมองเหลานนจงดงดดผคนได ทงๆ ทวนวาย

กเพราะวามนมความสะดวกสบาย เปนแหลงทจะทำามาหาเงนได แต

กตองแลกกบความสงบและความรมรน อยางไรกตามคนเรานน

ไมวาจะมชวตทสะดวกสบายแคไหน ในสวนลกของจตใจกปรารถนา

ความสงบ ดวยเหตนเองคนจำานวนมากจงยอมทจะดนดนไปใน

ทททรกนดาร ทลำาบาก ไกลจากแสงส เพราะอะไร เพราะวาทนน

มความสงบใหสมผสได เพราะความสงบเปนสงทจตใจตองการ

เรยกวาเปนอาหารใจกได 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 37

38 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

อาหารกายหาไดทวไป แตอาหารใจนนไมใชวาจะหามาได

งายๆ แมแตเงนกซอไมได อยางเชนความสงบ ความสงด จรงอย

สมยนใครจะไปทสงบสงดไดกตองมเงน มรถ ไมตองพดถงมเวลา

แตมาถงแลวกใชวาจะพบกบความสงดในจตใจได ธรรมชาตสงบ

กจรง แตวาจตใจอาจจะไมสงบกได เพราะวายงหวนหาอาลยสถานท

ทเพงจากมา หรอวายงมความกงวลในเรองการงาน กงวลเรอง

ทบาน กงวลเรองอะไรตอมอะไรมากมาย พอจตไมวางแบบน

กไมสามารถเปดรบเอาความสงบสงดจากธรรมชาตจนซมเขาไปใน

จตใจได มเงนอยางเดยวกทำาไมได แตตองอาศยการวางใจทถกตอง

เชนปลอยวางสงตางๆ ทจากมาใหหมด

เพราะฉะนน เมอมาถงนแลวขอใหเราวางสงตางๆ ทเคย

เปนภาระแกจตใจของเรา ไมวาจะเปนงานการทบาน หนาทตอ

ครอบครว ภารกจทตองรบผดชอบ สงเหลานแมจะสำาคญเพยงใด

แตเมอมาทนแลว กถงเวลาทเราจะตองวางสงตางๆ เหลานนลงไป

เพราะวาหวงกงวลแคไหนกไมมประโยชน เนองจากเราอยทน เรา

จะคด เราจะกงวลถงลกหลาน ถงครอบครวเพยงใด เรากชวยอะไร

เขาไมได แถมยงทำาใหเราจตใจไมเปนสขดวย ถงตอนนแลวเรา

จำาเปนตองใสใจกบจตใจของตวเองใหมากทสด 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 39

เราอตสาหพาตวมาอยทามกลางธรรมชาตทสงบสงดแลว

กขอใหเปดใจ ทำาใจใหวาง เพอรบเอาความสงบสงดเหลานนมา

เปนสวนหนงของจตใจ การปฏบตธรรมกไมมอะไรมาก กคอการ

ทำาจตใหวาง อยกบปจจบนขณะ  ตวอยทไหน ใจกอยทนน ตวอย

ทามกลางปาเขา กใหใจอยกบปาเขาดวย นเปนวธทเราจะซมซบ

รบเอาความสงบสงดจากธรรมชาตได อยางไรกตาม เมอเราพบ

กบความสงบสงดแลว กขอใหเปนความสงบสงดทสามารถจะตดตว

เราไปจนถงบานได เราสามารถนำาพาความสงบสงดจากธรรมชาต

ไปสเคหะสถานบานเรอนได แตคนสวนใหญไมร วธ คอสงบไดก

เฉพาะเวลาอยทามกลางธรรมชาต อยทามกลางปาเขาลำาเนาไพร

แตพอจากสถานทนนไป จตใจกว นวาย จตใจวนวายเพราะอะไร

เพราะวาชวตในเมองนนวนวาย มเสยงอกทกครกโครม ความสงบ

สงดทอตสาหเสาะแสวงหามากละลายหายไปจากใจ เพราะอะไร

40 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

กเพราะวาเราพงพาสงแวดลอมมากเกนไป พอเจอสงแวดลอม

วนวายใจกเลยวนวายตาม

การมใจสงบเยนทามกลางธรรมชาตไมใชเรองงายสำาหรบ

คนเมอง แตกไมใชสงทยาก เพยงแคมาอยสกวน สองวน สามวน

หรออยางมากเจดวน ใจกสงบได ไมตองปฏบตธรรม ใจกสงบได

ถามาอยทามกลางธรรมชาตแบบน เพราะไมมเรองอะไรใหตอง

คดมาก ไมมสงยวยกระตนใจใหปรงแตง ไมตองรบร เหตการณ

บานเมอง แตความสงบทเกดขนนยงเปนความสงบทตองพงพา

สงแวดลอม ความสงบแบบนไมยงยน พอออกจากสถานทนไป

ใจกกลบวนวายใหม

เราตองรจกสงบใจไดแมอยทามกลางสงแวดลอมทวนวาย

อย ในเมองทพลกพลานอกทกเรากสงบไดเหมอนกบวาเราอย

ทามกลางธรรมชาต จะทำาอยางนนไดอยางไร เรากตองฝกใจของ

เรา พดงายๆ กคอใหเรารจกอยกบปจจบนขณะ และมสตรเทาทน

อารมณหรอความคดปรงแตง จนสามารถวางมนได ถาเราไมรเทาทน

อารมณหรอความคดปรงแตง เวลามอะไรมากระทบใจ กเผลอปรงแตง

ไปสารพด ยนดบาง ยนรายบาง สดแทแตวาเปนอจฐารมณ หรอ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 41

อนฏฐารมณ ถาเปนอจฐารมณคออารมณทพอใจ ใจกฟ ยนด พอเจอ

อนฏฐารมณ อารมณทไมนาพอใจ ใจกแฟบหรอวาจตตก ร สก

ยนรายขนมา อนนเปนธรรมชาตของจตทไมมสตเปนเครองรกษา

แตถาเรามสตรกษาใจ อะไรทมากระทบกทำาอะไรจตใจเรา

ไมได ไมวากระทบทางตา ห จมก ลน กาย รวมทงปรงแตงทางใจ

มนกไมสามารถทจะฉดใจเราใหเปนทกขได มนกระทบแคกาย

แตวาไมกระเทอนไปถงใจ อนนเพราะเรามสตเปนเครองรกษา พอ

เรามสตแลว เรากจะรใจ รใจกคอรทนอารมณความคดนกตางๆ

ทเกดขน มนไมไดเกดขนทไหน ไมไดเกดขนกบใจคนอน แตเกด

กบใจของเราเอง อนนสำาคญทสด การไปรใจคนอนกดอย แตวา

บางทรแลวกทกขเพราะวาไมสามารถทำาใหถกใจเขาได หรอหาก

รใจเขาวากำาลงทกข เรากพลอยทกขไปดวย แตถาหากวาเรารใจ

ของเราเอง รวามความทกขเกดขน มความขนเคองเกดขน ณ ตรงน

เรากสามารถวางความทกขนนลงได หรอยกจตใหอยเหนอความ

ขนเคอง ความโกรธ หรออารมณปรงแตงทเกดขนได แตถาไมรใจตว

เสยแลว อารมณเหลานกครอบงำา ทำาใหจตไมสงบ สาเหตทคนเรา

ไมสงบ ไมใชเพราะสงแวดลอมวนวาย แตเพราะใจไมสงบ เพราะใจ

ปรงแตง สดทายกหาความสขไมได

42 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ทจรงความสงบกบความสข

ไมไดอยทไหนไมไดอยไกลเลย อยทใจ

ของเรานเอง คนเราถาหากวาหาความสงบ

ในจตใจไมได กยากทจะไปหาความสงบจาก

สงอนได แมจะไปอย ในปาทสงบ สงด มนก

เปนความสงบชวคราวเทานน หรอแมแตจะไป

อยในวดวาอาราม ใจกสงบแคชวคราว มอาจารย

คนหนงเคยเลาใหฟง วาสมยทไปเรยนทประเทศ

อเมรกา วนหนงทางมหาวทยาลยขอรองใหไปชวย

เปนผอปฏฐากดแลพระธเบตรปหนงททางมหาวทยาลย

นมนตมาบรรยายธรรม ตอนนนกประมาณสกสามสบป

มาแลว พทธศาสนาแบบธเบตเรมไดรบความสนใจจาก

ชาวอเมรกน แมแตมหาวทยาลยกมความสนใจ เขาเหนวา

อาจารยทานนเปนคนไทย ถงแมวาจะพดภาษาธเบตไมได

แตกคงจะเขาใจจตใจคนธเบตซงเปนเอเชยดวยกน ทจรง

อาจารยทานนเปนครสตนะ แตวาทานเปนคนใจกวางและ

มนำาใจ กรบเปนอปฏฐากใหพระธเบตทานน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 43

พระธเบตทานนเปนผมเมตตา มความสงบและเปนกนเอง

ในชวเวลาไมกวนทดแลพระธเบต อาจารยทานนร สกประทบใจ

ในความสงบเยนของพระธเบต เมอถงเวลาทพระธเบตจะเดนทาง

กลบ อาจารยทานนกบอกวาเมอเรยนจบแลวอยากไปอยกบทาน

ทอนเดยสกพกหนง พระธเบตกถามวาทำาไมละ อาจารยทานน

ตอบวา “ผมอยากไปหาความสงบทนน กรงเทพฯ นนหาความสงบ

ไมไดเลย มแตความวนวาย” พระธเบตกเลยพดทวงวา “ถาคณ

หาความสงบทกรงเทพฯ ไมได กคงหาไมไดหรอกทวดของอาตมา”

พอไดยนเชนน อาจารยทานนกไดคดขนมา ใชนะ ถาเราอย

กรงเทพฯ ยงหาความสงบไมได อยทไหน กคงไมสงบ ทานกเลย

เปลยนใจ เมอเรยนจบแลวกไมไดไปทไหน กลบกรงเทพฯ มาเปน

อาจารยสอนทจฬาฯ จนเกษยณ

อนนเปนแงคดทดนะ คนเราถาจะหวงจะไปทอน โดยคดวา

สถานททตวเองอยนนหาความสงบไมไดเลย แมจะไปทอน กคง

หาความสงบไมไดเชนกน ทจรงพระธเบตทานนพดเปนนยวา

จรงๆ แลวความสงบนนอยทใจตางหาก ไมไดอย ทสงแวดลอม

ถาใจไมสงบแลว ไปทไหนกไมสงบทงนน จนกวาจะพบความสงบ

ทใจตนเอง

44 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

อนนเปนแงคดสำาหรบพวกเราวา อยาไปหาความสงบทไหน

ตองร จกหาความสงบในจตใจ อยางไรกตามเนองจากจตเราถก

ปรงแตงไวเยอะ มนสยชางคด ชางกงวล การจะเปลยนนสยของ

จตใหนอมสความสงบไดกตองอาศยการฝกฝน และการฝกฝนกตอง

อาศยสถานทเหมอนกน บางทเรากตองอาศยตวชวย อยางตอนน

เรามาอยทามกลางสงแวดลอม กอาศยสงแวดลอมเปนตวชวย ชวย

เพออะไร ชวยเพอใหเราเหนใจของเรา รใจของเราชดเจนขน ถา

ไมทำาอยางน ความสงบทเกดขนกเปนความสงบชวคราวเทานน

นงๆ นอนๆ กสบายด แตพอกลบบาน กลบเขาไปในเมอง กลบไป

ททำางานใจกวาวนอก เพราะวาไมรทนใจทกระเพอมขนลง

เพราะฉะนนขอใหระลกวาเรามาอย ในบรรยากาศแบบน

ไมใชเพอเสพความสงบสงดจากธรรมชาตอยางเดยว แตเพออาศย

ธรรมชาตเปนเครองชวยใหเรานอมจตมาอยกบปจจบน และรเทาทน

ความรสกนกคดของตน รวมทงใชธรรมชาตนใหเปนเสมอนกระจก

เพอสะทอนใหเราเหนใจของเรา อนนคอคณประโยชนทสำาคญของ

ธรรมชาตทผคนมกจะละเลยไป

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 45

พระสงฆสาวกในอดตตงแตสมยพระพทธกาล นยมมาอยปา

อยโคนไม อยในถำา กเพออาศยธรรมชาตนเสมอนกระจกสะทอน

ใหทานไดเหนใจของทานเอง ไมใชเพอใหใจตะลงพรงเพรดไปกบ

ความงามธรรมชาต อนนนกดอย  แตกควรอาศยธรรมชาตเปน

เครองนอมจตใหเราไดเหนใจของตนเองดวย ธรรมชาตทำาเชนน

ไดกเพราะวา ไมมสงปรงแตงอะไรมากมายทจะดงจตออกนอกตว

จงทำาใหเราเหนใจของตวเองชดเจนขน

บางคนกอาศยธรรมชาตนนเปนครหรออทธาหรณสอนใจ

เวลาใบไมรวงลงพน เวลานกบน หรอวาผเสอบนรอนไปมา เรา

มกจะปรงแตงความร สกนกคดไปตามภาพทเหน แตถาเราเหน

แลวกนอมเขามาใสตว วาไมมอะไรจรงยงยน แปรเปลยนเปนนจ

หรอจะมองกไดวา นกนนหากนแตพอตว ไมมการสะสม ไมม

ความกงวล เวลาหาอาหารมาได อยางเชนนกกระเตนหาปลามาได

ไดเทาไหรกพอใจเทานน ไมมการสะสมมากมาย เหนอยางนแลว

กควรมองกลบมาทตวเองวา แลวเราทำาไดอยางนนไหม เราอย

อยางเรยบงาย พอใจในสงทมยนดในสงทไดหรอเปลา เขาสอนใจ

เรา หากวาเรามองแบบนไดกจะชวยเตอนใจเราไดมาก เปนธรรม

ทเรยนรไดจากธรรมชาต

46 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

จรงๆ แลวนอกจากการร เทาทนความร สกนกคดของตน

หรอไดคตธรรมแลว ธรรมชาตยงชวยใหเราเหนธรรมชาตของใจ

ในความหมายทลกดวย เชน เหนความเปนอนจจง เหนความ

เปนทกข ไมใชตว ไมใชตน แตอนนเปนธรรมชาตอกระดบหนง

หลงจากทเรามสต รทนใจของเรา ตอไปกจะเหนธรรมชาตของใจ

เหนลกษณะของใจทเรยกวาไตรลกษณได เหมอนทครบาอาจารย

บอกวาเวลาเหนเงาของดวงจนทรอยในสระ สงทเหนอยนน มน

สะทอนใหเหนใจของเราไดเหมอนกน คอสะทอนใหเหนวาตวตน

นนเปนมายาไมตางจากเงาของดวงจนทรบนผวนำา สงทเหนบน

ผวนำานนดเหมอนมจรงแตวาทจรงไมใชของจรง มนเปนมายา

ตวตนของเรากเชนเดยวกน เรารสกวามนเปนสงจรงแท แตทจรง

มนกเปนแคมายา เปนเหมอนเงาบนนำา ไมมตว ไมมตน จบตอง

ไมได เพยงแคเอามอเออมไปจบบนผวนำามนกหายไป ครบาอาจารย

หลายทานเขาใจเรองมายาภาพของตวตนกเพราะเรยนร จาก

ธรรมชาต กทำาใหเกดปญญาขนมาได

หลวงป มนเคยพดวา “ธรรมมอย ทกหยอมหญา  สำาหรบ

ผมปญญา” ทกอณของธรรมชาตรอบตวเรา ลวนแตเปนธรรมะ

สอนใจเราไดทงนน อยทวาเราจะมองเปน มองเหน หรอเปดใจรบ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 47

หรอไม ขอใหเราใชเวลาในชวงทอยทามกลางบรรยากาศแบบน

เปดใจเรยนรธรรมจากธรรมชาต ขณะเดยวกนกเรยนรใจของเรา

ไปดวย ไมวาเราทำาอะไร กใหมสต ร ตวในสงททำา ใจคดนก ก

มสตร ทน การปฏบตธรรมในพทธศาสนาถงทสดแลวกหนไมพน

เรองรกาย รใจ ไมใชรสงนอกตว

48 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ร ก า ย  ร ใ จ

48 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ถาเรามสตอย กบปจจบน อะไรเกดขนไมใชแคภายในใจเทานน

นอกกายกร แตรแลวกไมไดยด ไมไดตด ไมไดจดจอ วางมนลงได

แตถาไปยดมนเมอไหร กลมกาย ลมใจเมอนน ในทำานองเดยวกน

ถาเรามความคดนกตางๆ แลวยดตดหรอปรงแตงไปตามความคดนน

อนนเรยกวาลมตว เพราะเราลมปจจบน กำาลงเดน กไมร วาเดน

กำาลงนง กไมรวานง อะไรกตามทเกดขนกบกายกบใจ หรอแมแต

เกดขนนอกตว เราเพยงแตรบรเฉยๆ รแลววาง ไมยด ไมตด เพราะ

ถายดตดเมอใด กเปนทกขงาย เชน ไดยนเสยงรถมอเตอรไซคดง

ใจเรากไปยดไปเกาะอยกบเสยงนน ถามวาเสยงนนเปนปจจบนไหม

กเปนปจจบน แตพอใจไปยดมน เรากทกขทนท เพราะหงดหงดกบ

เสยงนน ทงๆ ทเรากำาลงฟงคำาบรรยายอย หรออาจจะทำาอะไรอยแต

พอใจไปยดไปเกาะกบเสยงนน กเลยฟงไมรเรอง หรอลมสงททำาอย

บางทกำาลงคยกบเพอนอย กลมไปเลยวาพดอะไรไป 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 49

การมสตอยกบปจจบน ไมไดหมายความวายดเกาะอยกบ

ปจจบน เพยงแตรเฉยๆ รแลวกวางได พระพทธเจาเคยตรสสอน

พระนนทยะวา “ใหวางทงขางหนาขางหลง และทามกลาง อยา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 49

50 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ตดอย ในอารมณอนเปนอดต อนาคต

และปจจบนอารมณทพอใจหรอไมพอใจ

เมอเกดขน จงปลอยวางเปนกองๆ ไว

ณ ทนน อยาเอามาแบกเอาไว” นนคอ

ไมวาเหนหรอไดยนอะไรกรเฉยๆ รแลว

วาง ทำาใหจตอยกบปจจบนได เวลาเรา

เดนจงกรมกฝกใจใหร สงทเกดขน โดย

ไมไปเกาะเกยวมน เวลามความปวด

เกดขน เรยกวาเกดทกขเวทนา กรเฉยๆ

อยาไปเกาะมน ถาไปเกาะกจะยงปวด

ไมใชแคปวดกาย แตปวดใจดวย เพราะ

มการปรงตวฉนหรอตวกขนมา เลย

เกดความรสกวามตวฉนผเจบ มตวฉน

ผปวด ถาเราเจรญสตปฏฐาน เพยงแค

มอะไรมาสมผสกาย เชน เหยยบกรวด ยงกดกรวากายสมผสกบ

กรวด หรอวารสกวายงมาเกาะทแขน อนนเรยกวารกายพอเจบ

กรเวทนา พอเวทนาเกดขนถาไมมสต เรากจะเกดความไมพอใจใน

เวทนานน จนเกดโทสะตามมา เรากมโอกาสรใจดวย คอรอารมณ

ทเกดขน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 51

เพยงแคมสมผสอยางเดยว เราสามารถรกาย รเวทนา และ

รใจ ไลๆ กนเลย แคเหตการณเดยว เราสามารถเจรญสตปฏฐาน

ไดเกอบครบทงสหมวด คอ กาย เวทนา จต รกาย กคอรสมผส

เมอเทาเหยยบกรวด เมอยงเกาะแขน ร เวทนาคอร ความคน

ความเจบ แลวกร จตคอร ทนอารมณความรสกทมตอเวทนานน

หรอตอสงทมากระทบ เชน ไมพอใจกอนกรวด ไมพอใจยง โกรธ

ยง ถาเรารกาย รเวทนา รจต กถอวาปฏบตธรรมแลว ไมใชวา

ตองรอใหจตสงบเสยกอนจงจะเรยกวาปฏบตธรรม เราสามารถ

ปฏบตธรรม โดยเฉพาะการเจรญสตปฏฐานไดตลอดเวลา แมแต

ในยามทคนทวไปมองวาเปนความทกข เหยยบกรวดกทกข ยงกด

กทกข แตกเปนโอกาสทเราจะไดเจรญสตปฏฐาน คอ รกาย เวทนา

จต และถาฉลาดมปญญา กรธรรมดวย ไมวาธรรมารมณ หรอธรรม

ทเปนคำาสอน เชน อรยสจ หรอโพชฌงค

พวกเราเคยปฏบตธรรมกนมาแลว วธการอาจจะตางกนก

ไมเปนไร ทนเราทำาตามอธยาศย ใครถนดวธไหนกปฏบตวธนน

เพยงแตวาตอนเชาเราปฏบตรวมกน ในอรยาบถนงสกครงชวโมง

เสรจแลวเรากเปลยนเปนอรยาบถเดน จะเดนจงกรมบนศาลากได

หรอวารอบๆ ศาลากได อยาใหไกลนก เดนสกครงชวโมง แลว

52 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

กกลบมานงทศาลาน สลบกน ชวงเชานเรามเวลาประมาณสอง

ชวโมง จะปฏบตในอรยาบถนงกบเดนสลบกนจนถงเพล บางคน

อาจจะมความงวงบาง กธรรมดา เพราะเราตนมาตงแตตสามตส

แตอยาเผลอหลบไป ถางวงมากกเปลยนอรยาบถ

หลกของการปฏบตมอยางเดยว กคอ ใหรกายเคลอนไหว

ร ใจคดนก กายเคลอนไหวในทนกหมายถงอรยาบถ หรออาจจะ

รวมถงลมหายใจเขาและออก ถาละเอยดหนอยกกระพรบตา

กลนนำาลายกร  แตไมใชไปดกร กอนนะ มนเกดขนแลวถงคอย

ไปร  และร แบบเบาๆ กคอร แบบไมจองไมเพง สวนลมหายใจ

เรากดลมหายใจเขาออก ไมตองบงคบลมหายใจ ไมวาเขาหรอออก

ไมวาสนหรอยาว โยมบางคนกอาจจะใชวธกำาหนดตามไปดวย

เชน เขา-พท ออก-โธ แตบางคนกอาจจะรเฉยๆ โดยไมกำาหนด

กแลวแต ทนถาหากร เบาๆ มนกเปดโอกาสใหจตไดคดไดปรง

ซงกไมใชขอเสย ขอดกคอ พอมความคดเกดขน มนกเปนคซอม

ใหสต สตไดฝกทจะร ทนความคด คอถาเพง กดหรอบงคบจต

ไมใหคด อาจจะชวยใหใจสงบได แตวาทำาใหสตขาดคซอม จรงๆ

กพอมคซอมอยหรอก เพราะวาคนเราคงไมสามารถบงคบจตให

สงบไดตลอด กตองมเผลอไปคดบาง แตการบงคบจตจะทำาให

ความคดฟงปรงแตงเกดขนนอย ขอดกม แตขอเสยคอ มนทำาให

สตขาดค ซอม พอสตขาดค ซอม กไมเขมแขง ไมฉบไว สตจะ

เขมแขงฉบไวได กตองมคซอมอยเสมอ เหมอนกบนกมวยทตอง

ซอมบอยๆ

ครบาอาจารยบางทานไมไดสอนใหบงคบจต หรอเพงอารมณใด

อารมณหนงแตใหรเฉยๆ รเบาๆ จตจะฟงไปกไมหาม แตใหรทน

ไมหามในทนไมไดหมายความวาใหหาเรองคดนะ ไมใช เพยงแต

ไมไดไปบงคบจตไมใหคด เหมอนกบวาเราเลยงลกหมาแตเราไมได

ผกมนเอาไว ใหมๆ มนกชอบวงออกนอกบาน ถามวาผกดไหม

ผกกดเหมอนกนนะมนจะไดไมวงออกนอกบาน แตถาทำาเชนนน

กไมมโอกาสทจะฝกใหมนเชอง หรอใหมนควบคมตนเองได แตถา

เราไมผกเชอก ไมลามโซมนไว มนกสามารถจะวงออกไปนอกบาน

ได ไมเปนไร หนาทของเรากคอหมนเรยกมนใหกลบมา

54 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ใหมๆ มนกไมยอมกลบนะ ไปไกลกวาจะกลบมา แตพอเรา

เรยกบอยๆ มนกกลบมาไวขน ตอนหลงๆ มนแคกาวเทาออกจาก

บาน ไมกกาว มนกรตวแลว เราไมทนเรยกเลย มนกกลบมาเอง

เพราะอะไร เพราะมนรหนาท พดใหถกกคอมนระลกไดเอง นนคอ

มนมสต ทนเราไมตองลาม มนกอยบาน อยเปนทเปนทาง ตรงขาม

กบลกหมาทถกลามเอาไวตลอดเวลา พอปลอยเชอกหรอวาพอเชอก

ขาดนมนกวงเตลดเปดเปง ไมยอมกลบเขาบาน

ใจเรากเชนกน ถามวแตทองเทยว สนกสนานไปกบสงนอกตว

อนนนไมใชจตทฝกดแลว จตทฝกดแลว ไมจำาเปนตองผก ไมตอง

บงคบ มนกรหนาท เวลาเผลอแลนออกไปขางนอก ปบเดยวมนก

รตว รแลวกลบมา เหมอนกบหมาทฝกเอาไวดแลวไมตองลาม มน

ออกไปปบเดยวกกลบมา

อยากใหเราลองวธการแบบนด มนชวยใหเกดสตทเปน

ธรรมชาต ทำาใหจตมความระลกไดเรว รตวไดไว ชวงเชานเราจะอย

ในอรยาบถนง สลบกบอรยาบถเดน จะใชวธไหนกแลวแตขอใหดกาย

ดใจ รกาย รใจเปนหลก

ใ จ เ ร า กเชนกน

ถามวแตทองเทยว สนกสนานไปกบสงนอกตว

อนนนไมใชจตทฝกดแลว

จ ต ท ฝ ก ด แ ล ว ไมจำาเปนตองผก

ไ ม ต อ ง บ ง ค บ มนกรหนาท

56 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

วนแรกของการปฏบตกำาลงจะผานพนไป หลายชวโมงทผานมา

หลายคนคงรสกวาเวลาผานไปเชองชาเหลอเกน ไมเหมอนกบตอน

อยกรงเทพฯ หรอเวลาทำางาน ทเปนเชนนกเพราะวาการอยกบ

ตวเองไมใชเรองงาย ไมเหมอนเวลาเราอยกบงานการ อยกบสงตางๆ

รอบตว เพราะมเรองใหคร นคดจนบางทลมตวไปเลย พอลมตว

แลว เวลากผานไปเรว แตพอเรามาอยกบตวเอง อยกบเนอกบตว

มนคอนขางจดชด ไมคอยมรสมชาต กเลยรสกวาเวลาผานไปอยาง

เชองชา อกสวนหนงกเปนเพราะวามนวรณรบกวนดวย โดยเฉพาะ

นวรณตวแรกคอ “ถนมทธะ” หรอความงวง

56 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

58 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ความงวง เปนธรรมดาทมกเกดกบคนทออกจากสถานท

วนวายไปอยในทสงบสงด ไมมแสงส ไมมสงเรา คนจำานวนมาก

แมจะไมชอบแสงส ไมชอบความอกทกแตกเผลอยดตดมนโดย

ไมรตว จะเรยกวาเสพตดกได แตไมใชเปนการเสพตดอยางหยาบๆ

เชน ตดเหลา ตดบหร ตดยา แตเปนการตดทประณตกวา นนคอ

การเสพตดผสสะ พวกเราสวนใหญเสพตดผสสะโดยไมรตว แมจะ

ไมชอบความวนวายอกทก แตวาจตกเผลอไปเสพตดผสสะทรมเรา

ทางตา ห จมก ลน กาย รวมทงใจดวย เราไมรหรอกวา เราเสพตด

มน จนกระทงเรามาอยในทสงบสงดแบบน

เวลาคนเราตดอะไรซกอยาง เชน ตดกาแฟ หรอตดบหร

พออยหางจากสงนนกจะรสกกระสบกระสาย บางทกรสกงวงเหงา

หาวนอน บางทกฟงซาน ยงถาตดอะไรทแรงๆ เชน ตดเหลาตดยา

พอเหนหาง หรอไกลจากสงนนกจะเกดอาการทเราเรยกวาลงแดง

มอาการทงทางกาย ทางใจ ขอใหสงเกตด อาการทเกดขนกบ

หลายคนวนนมบางอยางคลายๆ กบลงแดง คอ รสกกระสบกระสาย

หรอไมกรสกงวงเหงาหาวนอน มนเปนทงอาการทางกายและทางใจ

ดวย อาตมาถงบอกวาพวกเราสวนใหญเสพตดผสสะกน แมเรา

จะไมชอบผสสะทรมเรา รมกระหนำา แตพอไกลจากสงนนอาการ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 59

ทางกาย ทางใจกแสดงตวออกมา ซงไมใชเปนเรองทนาตนตกใจ

อะไร มนเปนธรรมดาทตองเกดขน และอยางทเราร กนวาเวลา

คนลงแดง เขาจะลงแดงไมนาน แมตดเหลาตดยา พอหกดบก

มอาการลงแดง แตสกพกกหาย จะร สกโปรงเบาขน พวกเราก

เหมอนกน พอหางไกลจากผสสะ วนแรกๆ จะรสกงวงเหงาหาวนอน

กระสบกระสาย เบอหนาย เซง สารพด แตผานไปสกพกกจะดขน

จะรสกโปรงเบา แตกอนจะถงตอนนน กตองเตรยมใจรบมอกบ

นวรณตางๆ

“ถนมทธะ” เปนเพยงตวแรก ตอมากจะม “อทธจจะ กกกจจะ”

ตามมา คอความฟงซาน เพราะวาจตมนตดผสสะ จงพยายาม

หาทางเสพผสสะ สวนใหญจะใชวธหนจากทสงบสงด เชน อยบาน

กร สกเบอ เลยออกไปเทยวหาง หรอไมกไปสมหวกบเพอน ไป

ดหนงฟงเพลง หรอออกไปหาสงเสพสงกระตนเรา แตเนองจาก

เราอย ทน หนไปไหนไมได สงเร ากไมคอยม จะพดจะคยกน

กไมคอยสะดวก แลวจะมอะไรละทเปนเครองเสพสำาหรบจตใจ

กคอความคดนนเอง จตจงหาเรองคด คดโนน คดน เพราะถาไมคด

แลวมนจะหงอย มนจะเซองซม จตกหาเรองคดสารพด โดยเฉพาะ

ถาไมมอะไรภายนอกเปนจดสนใจของจต มนกจะยงแสส าย

60 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

มากขนไมเหมอนเวลาเราทำางาน จตของเราจะจดจออยกบงาน

กเลยไมแสสายถงแมจะเครยดบาง หรอเวลาเราดขาว จตกไปจบ

อยทขาว บางทกคดปรงแตงเกยวกบขาวโดยไมรตวแตพอเราไมม

สงเหลานมาใหจตไดเสพ มนกตองดงเรองเกาๆ หรอขยอนความ

ทรงจำาในอดตออกมาเสพแทน

ววหรอควายมนสยอยางหนงทเหมอนกนคอชอบเคยวเออง

เวลาไมมหญาใหมใหกน มนกจะขยอนเอาของเกาจากกระเพาะ

ออกมาเคยว จตของเรากเปนอยางนนเหมอนกน พอไมมสงเรา

ใหมๆ มาใหเสพ มนกจะคายหรอขยอนเรองเกาออกมา หรอไมก

หาเรองใหมๆ มาคดเพอใหจตมสงเสพ เพอใหหายเบอหายงวง

ดงนนจงเปนธรรมดาทเวลาปฏบตใหมๆ จะมอาการฟงซาน เดยว

งวง เดยวฟง ขอใหเรารวานเปนธรรมชาตของใจทเราควบคมให

เปนดงใจไมได

บางคนไมเขาใจ กบนวา เวลาปฏบตธรรมทำาไมใจถงฟงซาน

เหลอเกน ไมเหมอนเวลาทำางาน หรอเวลาไมปฏบต ใจไมคอยฟงซาน

เลย หลายคนคดแบบน แลวกเลยรสกเปนทกขเวลาปฏบตธรรม

อนนเปนเพราะไมเขาใจวาความฟงซานกเปนธรรมดาของจต จง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 61

เปนทกขเวลาฟงซาน ยงอยากใหใจสงบ กกลบยงเปนทกข เมอ

พบวาจตไมสงบ ใครทร สกแบบนกขอใหวางใจเสยใหม ใหร วา

มนเปนธรรมดาของใจทตองฟงซานเวลาอยคนเดยวหรอเวลาหลก

เรนมาปฏบตธรรม อยาไปกงวล ใหรมนเปนอยางนเอง ไมนานจต

กจะปรบตวไดและเรมเขาทเขาทาง แตถาเราพยายามตอตานหรอ

ตอสกบนวรณเหลาน เชน พยายามกดขมมน กจะยงทกข ยงเครยด

เขาไปใหญ เพราะมนไมยอมหายไปงายๆ สงทเราควรทำากคอร

หรอดมนเฉยๆ ดทกอยางทเกดขนกบใจ รวมทงความฟงซานและ

ความเบอดวย

62 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ความเบอ ความเหงา ความเซง เกดขนกบเรากดเหมอนกน

เราจะไดเรยนรทจะอยกบมนอยางสงบ อยางสนต แตสวนใหญ

เราชอบไปส รบตบมอกบอารมณเหลาน พอมความเบอเกดขน

กพยายามตอส กบมน แตคนสวนใหญไมคอยส กบมน ชอบหน

มากกวา เบอทนกหนไปทโนน ไปหาสงแปลกๆ ใหมๆ วยร น

เปนอยางนกนมาก คอเบองาย เบอแลวกหงอยเหงา ทนไมไหว

กเลยหนไปเทยวหาง ไปมวสมกบเพอน หรอไปเลนเกมออนไลน

แชตกบคนนนคนนทางอนเทอรเนต แตวายงหนความเบอกยง

พายแพมน ถกมนเลนงานเปนนจ ถงเวลาทเราตองเรยนรทจะอย

กบมน ไมหน แลวกไมกดขม แตจะอยกบความเบอใหได ตอนรบ

มนเสมอนกบเปนมตร นกคอการเปลยนศตรใหกลายเปนมตร ถาเรา

ไมรจกเปลยนความเบอหรอความเหงาใหกลายเปนมตร เรากจะ

ถกมนหลอกหลอน รงควาน และครอบงำา จนเปนทกขไมเลก

เวลามนเกดขน กเพยงแตร วามนมอย ร เฉยๆ ไมตองทำา

อะไรกบมน เราจะเปลยนอรยาบถบางกไดถาร สกวามนรบกวน

มากเหลอเกน คนทเพงปฏบตใหมๆ ทำาไมคอยไดหรอกถาจะใหร

เฉยๆ แตถาหากวาทนมนไมไหว กลองเปลยนอรยาบถบาง จาก

นงเปนยน จากยนเปนเดน หรอไมกมองไปไกลๆ มองไปททองฟา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 63

ใหร สกโปรงโลง หรอเวลากลางคน งวงขนมากจนตนาการถง

แสงสวาง เขาเรยกวา อาโลกสญญา อนนเปนวธหนงทพระพทธเจา

ทรงแนะนำาแกพระโมคคลลานะ พระองคทรงแนะนำาอกหลายประการ

เชน หาอะไรยอนห ลบเนอลบตา สดทายถาไมไหวจรงๆ กนอน แต

จะทำาอยางนนกตอเมอรางกายตองการพกผอนแลว แตถารางกาย

ยงไมเหนอย แมงวง เบอ ฟง กอยายอมแพ อยาทอถอย ตองม

ความเพยรในการรบมอกบมน

ถาการปฏบตธรรมคอการสกบกเลส แมทพใหญของการ

ตอสกบกเลสกคอความเพยร ความเพยรนสำาคญมาก คนจำานวน

ไมนอยมความเพยรมากเหลอเกน แมวาสงทเขาเพยรพยายาม

จะไมใชเรองใหญ อาตมาเคยไดยนเรองราวของคณปาชาวเกาหล

คนหนง เมอเดอนกมภาพนธปทแลว เธอเปนขาวกเพราะวาเธอ

สอบใบขบขมาแลว ๗๗๕ ครง แตกยงสอบไมได คณปาคนน

มาสอบตงแตป ๒๕๔๘ จนถงป ๒๕๕๒ กยงไมเลกสอบ แกสอบ

ทกวนเลยกวาได สอบมาถง ๗๗๕ ครง แตกยงไมเลกสอบ มา

ไดขาวอกทเมอเดอนพฤศจกายน ทเปนขาวกเพราะเธอสอบไดแลว

หลงจากสอบถง ๙๕๐ ครง แคใบขบขใบเดยว แตคณปาไมทอถอย

มความเพยรสงมาก สอบแทบทกวน สอบไมไดกสอบใหม แก

64 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

มอาชพขายผก แตกอนคงจะมคนสงผกให มาตอนหลงตองสงผก

เอง แตไมมใบขบข จงตองสอบใบขบข ถาเปนเมองไทย ใบขบข

หาไดไมยาก ซอเอากได สอบครงสองครงถาไมไดกซอเอา หรอไม

กใชเสน เมองไทยเราถามเงนกบเสน อยางใดอยางหนง หรอทง

สองอยาง ทกอยางกผานฉลย แตเกาหลทำาอยางนนไมได กเลย

ตองสอบ

ลองนกดวาเขามความเพยรขนาดน ทงๆ ทสงทเขาตองการ

กเปนเพยงใบขบข แลวตวเราละ สงทเรามงมาดปรารถนา ถอวา

เปนสงทสงสง ไมวาจะเปนเรองการพฒนาจต การเขาถงโลกตรธรรม

หรอเขาถงพระนพพาน เหลานเปนสงประเสรฐยง เปนประโยชน

สงสดทเรยกวาปรมตถ เรองใบขบขหรอการทำามาหากน ถอวาเปน

แคประโยชนชนตน หรอทฏฐธมมกตถะบางทกเรยกวาประโยชน

ปจจบน แตคนจำานวนไมนอยยอมทมเทชวต เพอสงเหลาน ทงๆ ท

มนกไมใชเปนสงสำาคญทสดในชวต อยางชวงนมกฬาเอเชยนเกมส

หลายคนท มเทมเปนสบป เพอ

ใหไดเหรยญทอง ยงเหรยญทอง

โอลมปกดวยแลวกยงท มเทกน

เปนการใหญ โดยเฉพาะนกยมนาสตก

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 65

ฝกกนมาตงแตหาขวบ สขวบกม ฝกมาเปนสบปเพอจะใหได

เหรยญทองเพอชาต และเพอครอบครวดวย อยางเชนในประเทศ

จน นกกฬาสวนใหญมาจากครอบครวทยากจน แตถาเปนนกกฬา

ทมชาต รฐกเลยงด และถาไดเหรยญทอง ชวตครอบครวกดขน

เขาจงทมเทมาก

ในขณะทเราอาจจะมองวา สงทเขาทมเทไมใชสาระสำาคญ

ของชวต ไมวาจะเปนเหรยญทอง หรอวาเงนทอง เหลานไมใช

สาระสำาคญของชวต ชวตเกดมาเพอสงทประเสรฐกวานน แต

บอยครงนกปฏบตกลบมความเพยรนอยกวานกกฬาเหลาน หรอ

เทยบไมไดกบคณปาคนทวาดวยซำา ทงๆ ทเรามองวาสงทเขา

แสวงหานนไมใชเรองสาระสำาคญ สงทเราแสวงหาสสำาคญกวา

ประเสรฐกวา แตวาเรากลบไมมความเพยรเทาเขา อนนนบวา

นาเสยดาย ตราบใดทเรายงไมมความเพยรเทาเขา เรากอยาดถก

เขาวากำาลงแสวงหาสงทมใชสาระสำาคญของชวตหรอเปนเรอง

จบจอย อยางนอยเขากมความเพยรทยงกวาเรา เวลาเรานกถง

คนเหลานแลว เรานาจะมความเพยรยงขน อยางนอยกไมให

ดอยไปกวาเขา

66 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

การเปรยบเทยบแบบนจรงๆ กไมคอยเหมาะ แตกชวยได

เหมอนกน เพราะเปนการเปรยบเทยบเพอกระตนมานะ แตบางท

เรากตองอาศยการกระตนแบบนเพอเปนแรงผลกใหเกดความเพยร

จะวาไปแลวเหตผลหนงททำาใหนกปฏบตธรรมจำานวน

ไมนอยมความเพยรนอยเมอเทยบกบนกกฬาเหลาน อาจจะเปน

เพราะวาสงทใชเปนแรงจงใจในการปฏบตธรรมนนไมแรงไมเขมขน

เหมอนแรงผลกของนกกฬาสวนใหญ คนเหลานเขาอาศยตณหา

เปนแรงขบเคลอน ตณหานนมพลงแรงจงทำาใหเขาเกดความเพยร

พยายามได ตณหานนเปนกเลสอยางหนง แตทำาไมเราถงคดวา

กเลสเทานนทเปนแรงกระต นใหเกดความเพยร คนสวนใหญ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 67

คดวาความเพยรจะเกดขนไดกตอเมอมกเลสตณหา แตทจรง

แลว ฉนทะกเปนแรงขบเคลอนทสำาคญเหมอนกน ไมเชนนน

ยอมไมเกดมหาบรษอยางพระพทธเจา พระองคทรงอาศยฉนทะ

เปนแรงขบเคลอน พระองคไมไดทำาเพอตวเอง แตทำาเพอสรรพสตว

และเมอถงคราวทจะตองท มเท พระองคกพรอมทจะสละชวต

อยางทพระองคทรงอธษฐานจตกอนตรสรวา “แมหนง เอน กระดก 

จะเหลออยหรอไม แมเนอและเลอดในสรระจะเหอดแหงไปกตาม 

ตราบใดทยงไมบรรลประโยชนทจะพงบรรลไดดวยความเพยร 

ของบรษ เราจะยงไมหยดท�าความเพยร” นแหละเปนความเพยร

ทยงใหญมาก เปนความเพยรทไมไดเกดจากกเลส แตเกดจากฉนทะ

ดงนนเราจงควรพยายามระดมความเพยร โดยอาศยฉนทะเปน

แรงขบเคลอนใหได ทำาใหเปนนสยสงทจะชวยไดกคอ การเรา

ทำาดวยใจทปลอยวาง ทำาเตมท โดยตระหนกวาจะสำาเรจหรอไม

ไมสำาคญ แตจะขอทำาไมหยด

เราคงเคยไดยนเรองพระมหาชนก ฉากสำาคญตอนหนงคอ

ตอนทพระมหาชนกวายนำาขามทะเล หลงจากเรอแตก ถามวา

ทานมองเหนฝงไหม ทานไมเหน แลวทานแนใจไหมวาจะถงฝง

กไมแนใจ แตทานกวายนำาไมหยด ผานไปหนงวน สองวน สามวน

68 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

สวน หาวน หกวน เจดวน กยงไมเหนฝง แตทานกยงวาย คน

จำานวนไมนอยถามองไมเหนฝงกทอหยดวาย ถาทำาความเพยร

แลวมองไมเหนความสำาเรจกเลก แตพระมหาชนก ทานไมสนใจ

ความสำาเรจ ทานขอทำาเตมทจนกวาจะหมดแรง นางมณเมขลา

มาเหนเขากสงสยถามวา ทานทำาไปทำาไม ในเมอมองไมเหนฝง

แลววายไปทำาไม พระมหาชนกกตอบวา “ขาพเจาเหนประโยชน 

ของความเพยร แมไมเหนฝง กพยายามวายตอไป” นางมณเมขลา

กถามวา เพยรไปกตายเปลา เพราะวาวายมาเจดวนแลวยงมอง

ไมเหนฝง พระมหาชนกกตอบวา “บคคลเมอท�าความเพยร เมอ 

จะตายกไดชอวาไมเปนหน ไมถกญาต เทวดา มารดาและบดา 

ตเตยน” แลวทานกพดตอวา “เมอท�าดวยความเพยรแลว แม 

กจนน จะส�าเรจหรอไมกตามท ผลแหงการงานนนยอมประจกษ 

แกตน”

เราควรมทศนคตตอความเพยรแบบน ซงตรงขามกบคน

สมยนทคดวา ถาไมสำาเรจกไมทำา ถาแพกไมทำา เรองการปฏบต

ธรรม เรากไมร เหมอนกนวาจะสำาเรจหรอไม โดยเฉพาะถาเรา

ตงเปาใหพนทกขหรอเขาถงนพพาน ซงเปนเรองทยากมาก แตใจ

กอยาทอถอย ถงแมเราจะเคยไดยนไดฟงวาตองบำาเพญเพยร

เปนพนเปนหมนชาตหรอมากกวานน สมมตวาเปนความจรง

กไมใชเปนเรองทเราควรจะทอถอย เพราะเราไมมทางรวากวามาถง

วนนเราอาจจะบำาเพญบญบารมมานบพนนบหมนชาตแลวกได

เพราะการทเราไดเกดมาเปนมนษย

ไดมามโอกาสพบพทธศาสนา ได

มโอกาสปฏบตธรรม อยางททำาอย

ขณะน นนแสดงวา เราตองไดสะสม

บญบารมมาไมนอยทเดยว เราถงจะ

มาอยตรงนได ทกคนทมาถงตรงน

ได แสดงวาตองมอะไรหนนนำาอย

ไมนอยเลย เพราะการทเพยงแค

เกดมาเปนมนษยกไมใชเรองงาย

70 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

พระพทธเจาตรสเปรยบเทยบเปนภาพพจนชดเจนวา เหมอน

กบเตาตาบอดลอยคออยกลางมหาสมทร แลวกมแอกไมอนหนง

ลอยเทงเตง เตาตวนรอยปถงจะโผลเหนอนำาสกครง การทเตา

ตาบอดตวนจะขนมาตรงกลางแอกเลยนน เปนเรองทยากมาก

ตองใชเวลาไมใชรอย ไมใชพน อาจเปนหมนป หรออาจจะนาน

กวานน พระพทธองคตรสวา การทเกดมาเปนมนษยกยากหรอนาน

ประมาณนน แตบดนเราไดมาครองรางมนษยแลว กแสดงวาเรา

ตองมอะไรดมาไมนอยถงมาอย ตรงนได  และเรากอาจจะได

บำาเพญบญบารมมาไมนอยแลวเหมอนกน เพราะฉะนนจงไมควร

ทอถอย ถาหากวาเราระดมความเพยรอยางเตมท ชาตนอาจจะเปน

ชาตสดทายกได  ใครจะร  เราเองไมมญาณวเศษทจะร ได ว า

ไดบำาเพญบญบารมมามากนอยแคไหน แตกคงไมนอยทเดยวกวา

จะมาถงจดนได เพราะฉะนนกขอใหระดมความเพยรอยาทอถอย

การคดแบบนทำาใหเราเกดกำาลงใจในการทำาความเพยร แต

ขอสำาคญอกขอหนงทตองคำานงกคอวา ตองเพยรในสงทถกตอง

ดวย อนนแหละทอรยมรรคมองคแปดเปนสงสำาคญ นนคอทาง

สายกลาง ถาหากวาเราเพยรผดทศผดทางมนกเนนชา สงทเรา

กำาลงปฏบตกนกคอการเจรญสตปฏฐาน สตปฏฐานนกถอวาเปน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 71

เอกมคโค เปนทางสายเอก ทจะนำาไปสความพนทกขได ขอให

เรามนใจในทางสายน และพยายามปฏบตใหกลายเปนชวตจตใจ

ของเรา สตปฏฐานส พดงายๆ กคอการรกาย ร ใจนนเอง มสต

ดกาย ดใจ ร ทนกายทเคลอนไหว ร ใจทคดนก การเจรญสต

สวนใหญหนไมพนสองหมวดใหญๆ น ทกวนนเราใชสตในการ

ระลกถงสงนอกตวมากแลว เชน จำาลกคาได จำากำาหนดนดหมาย

ได จำาเอกสารตางๆ ไดวาวางไวทไหน ถาเพยงแตเรานำาสตมา

ใชเพอการระลกไดในเรองกายและใจ ทำาใหร กาย รใจ กจะชวย

ใหการปฏบตธรรมเจรญกาวหนามากขน มนไมใชเรองยากเพราะ

เรากมสตกนทงนน อยทวาเราจะใชสตไปในเรองไหน กขอใหม

ความเพยร ตงใจปฏบต

ปญหาของการระดมความเพยรกคอวา ถาเพยรดวยอาการ

หนาดำาครำาเครง มนกทำาใหการปฏบตกาวหนาไดชา ไมเหมอนกบ

เวลาเราเรยนหนงสอหรอทำางานทำาการ เราทำาความเพยรจน

หนาดำาครำาเครงหรอเอาเปนเอาตาย กลบไดผลด แตถาเอาความ

เพยรแบบนมาใชการปฏบตธรรม กลบทำาใหการปฏบตเนนชา

หลวงพอเทยนมกแนะนำานกปฏบต วา “ท�าเลนๆ แตท�าจรงๆ” ทำา

เลนๆ กคอวาทำาโดยไมหวงผล อยาตงใจมาก อยาทำาดวยความ

72 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

อยาก แตใหทำาจรงๆ คอมความเพยรอยางตอเนอง ทำาอยางไร

ถงจะมความเพยรโดยใจปลอยวาง เหมอนกบทำาอะไรเลนๆ อนน

ไมใชเรองงายแตกทำาได ทำาดวยใจทไมมความอยาก ไมคาดหวงผล

กคอใจทอยกบปจจบนนนเอง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 73

ววหรอควายมนสยอยางหนงทเหมอนกนคอ

ชอบเคยวเออง เวลาไมมหญาใหมใหกน

มนกจะขยอนเอาของเกาจากกระเพาะออกมาเคยว

จตของเรากเปนอยางนนเหมอนกน

พอไมมสงเราใหมๆ มาใหเสพ

มนกจะคายหรอขยอนเรองเกาออกมา

หรอไมกหาเรองใหมๆ มาคด เ พ อ ใ ห จ ต ม ส ง เ ส พ

74 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 75

ทนทท เราตนขนมา ขอใหเราพรอมรบทกสงทจะ

เกดขนกบเรา ไมวาจะนาพอใจหรอไมนาพอใจ ใหถอวา

นเปนสวนหนงของการฝกฝนจตใจ เปนสวนหนงของ

การปฏบตธรรม อยางเชนอากาศหนาว เราอาจจะไมคน

กบอากาศหนาวแบบน แตกอยาไปปฏเสธมน ถอวา

เปนเครองฝกใจของเรา ไมใชแคฝกความอดทนเทานน

แตยงฝกสตไดดวย เชน เวลาเราหนาว เกดทกขเวทนา

ขน เรากไดดเวทนานน แตคนสวนใหญจะปลอยใจ

ใหจมอยในเวทนานน กลายเปนวาไมใชแคทกขกาย

อยางเดยวแตยงทกขใจดวย ผปฏบตใหมอาจจะดเวทนา

ลำาบาก กขอใหดใจทมปฏกรยาตอทกขเวทนานน หรอ

วามปฏกรยาตอความหนาว เหนใจทบนโวยวายไหม

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 75

ส ง บ เ พ ร า ะ ร

76 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เหนมนปรงแตงความคดหรออารมณทเปนลบไหม อยาเผลอ

ปลอยใจไปตามอารมณนน ใหตงสต ดมน รเฉยๆ ถาเราเหนใจ

ทบน ใจทโวยวาย อนนนถอวาเราไดประโยชนจากความหนาวแลว

ไมขาดทน นแหละคอการปฏบตธรรม

เวลาปฏบตธรรมโดยเฉพาะการเจรญวปสสนา อะไรเกดขน

กบกายและใจของเรากดทงนน เจบกด ปวยกด เพราะเขาสอนใจ

เราใหเหนอนจจง เหนทกขง เหนอนตตา เหนวากายไมเทยง

มนมทกขเปนเจาของ เปนเจาประจำา ครอบงำาอยเปนนจ เพยงแต

บางครงไมแสดงตวใหเราเหน เรากเลยเผลอคดวากายนเปนสข

แตพอความเจบปวยแสดงตวออกมา กทำาใหเราเกดปญญา ทำาให

ความหลงคลายไป เหนทงอนจจง ทกขง และอนตตา คอเหนวา

ไมใชตวเราทปวยทเจบน คอกายปวด กายเจบ ไมใชเรา ถาไมม

สต กไมเหนความจรง เพราะวาใจจะเผลอจมเขาไปในความปวย

ความเจบ แลวเกดความรสกขนมาวาฉนปวย ฉนเจบ อนทจรงไมใช

มนเปนแคกายปวย กายเจบ รวมทงกายหนาวดวยไมใชเราหนาว

จะเหนอยางนไดนกตองมทกขเกดขนเสยกอน มนสามารถสอน

ใหเราเหนความจรงเหลานได

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 77

พดในแงของการเจรญสตหรอวปสสนากรรมฐานแลว ขอ

ใหตระหนกวา อะไรทเกดขนกบกายหรอใจลวนดทงนน ถาหากวา

เราร เราเหนมน ความงวงกด ความโกรธกด ความหงดหงดกด

ถาเรารวามนเกดขนทใจเรา กถอวาดทงนน เพราะไดเหนความจรง

ในทางตรงขาม แมวาเกดความสขหรอความสงบขน แตถาไมร

กลบเพลนในความสขหรอความสงบ อยางนถอวาไมด เพราะ

แสดงวาไมมสต ความจรง ใครๆ กปรารถนาความสขและความ

สงบ แตถามนเกดขนแลว ใจเขาไปดมดำากำาซาบ หรอคลอเคลย

กบมนจมหายในความสขและความสงบนน อนนนไมใชของด

เพราะแสดงวาเราลมตวหรอขาดสตไปแลว และไมทำาใหเกด

ปญญาดวย ฉะนน เวลาเราปฏบตธรรม ถาเราปฏบตเพอหวง

ความสงบ อนนนกดอย แตวาถาไปตดกบความสงบ สตกไมเจรญ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 79

ปญญากไมเกด ไดแตเพยงสมถะหรอความสงบชวคราวเทานน

แตถาเราเจรญสตหรอเจรญวปสสนา อะไรเกดขนกบกายและใจ

กดทงนน เพราะวาเขามาฝกใจใหมสต และสอนธรรมใหเกดปญญา

ขอใหจบหลกใหถกวาเราปฏบตเพออะไร ถาเราปฏบตเพอ

ความสงบ อนนนไมใชเรองยาก ความสงบเปนสงทด เปนเครอง

หลอเลยงจตใจ แตกตองดตอไปวาความสงบนนเปนความสงบท

ยงยนหรอไม ความสงบเกดขนไดหลายอยาง เชนเกดขนใน

สงแวดลอมทสงด อยางมาอยในปาอยในหบเขาน ไมมสงรบกวน

ไมมงานการทตองรบผดชอบมาก ชวตไมตองวงตามเขมนาฬกา

ไมเหมอนคนสวนใหญในเมอง มชวตคลายๆ เขมวนาท ทวง

ตลอดเวลา ตอนน พอมาอยทน ชวตเรากเปลยนจากเขมวนาท

กลายเปนเขมนาท คอ เคลอนชาลง ถาอยไปนานๆ กอาจจะกลาย

เปนเขมชวโมง นานๆ กระดกท ตอนนเราไมมภาระตองทำามาก

แมแตอาหารเรากไมตองทำา สภาพชวตแบบนทำาใหเราสงบได

ไมยาก อยาวาแตนกปฏบตธรรมเลย คนหนหนหรอหนคดมา

อยปากสงบไดไมยาก

80 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เคยมคนหนหนมาอยสคะโต แมเขาไมไดมความตงใจจะ

มาอย อยแลวกทกข เพราะคดถงลก คดถงความสขสบายทบาน

หวงวาตำารวจจะตามมาเจอหรอไม สองสามวนแรกกเปนทกข

มาก ถงกบนอนรองไห แตพอผานไปหนงอาทตย จตใจกเรมสงบ

พออยไดสองอาทตยกร สกมความสขเพราะคนชนกบความสงด

นเปนความสงบทเกดจากสงแวดลอม แตกอยางทบอกตงแต

วนแรกวา พอออกจากสถานทสงบสงดเขาไปในเมอง จตกวนวาย

ใหม จากเขมชวโมง กลายเปนเขมนาท ในทสดกลายเปนเขมวนาท

วงวนตลอดเวลา ไมไดหยด ไมไดหยอนเลย นนเปนความสงบ

ทไมคอยยงยน เปราะบางมาก

มความสงบอกแบบคลายๆ กบความสงบทเพงพดถงเปน

ความสงบจากการทไมรบรสงใดๆ หรอวาไมมสงใดมารบกวน ไมม

อะไรขดอกขดใจ แตพอมสงนอกตวมากระทบ มคนพดไมถกใจ

ไมเปนไปอยางทคาดหวง จตใจกวาวนหรอระเบดออกมา ในสมย

พทธกาลมเศรษฐนคนหนง ชวตมความสข จตใจสบาย กหลง

คดวาตวเองปฏบตด จงสงบได วนหนงนางทาส แกลงทำาเปน

นอนตนสาย ทำาใหงานในบานเรรวนไปหมด เศรษฐนโกรธมาก

ดานางทาสตางๆ นานา นางทาสจงพดเปนขอคดวา ทเศรษฐน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 81

มความสงบ ไมใชเพราะปฏบตดหรอก แตเปนเพราะทกอยาง

รอบตวราบรนตางหาก

ในความเปนจรง ชวตของคนเราไมมวนทจะสงบราบรนไป

เสยหมด ตองมเรองทไมถกอกถกใจ ไมเปนไปอยางทคาดหวง

มปญหาเกดขน ไมใชจากสงแวดลอมหรอจากผคนรอบขางเทานน

บอยครงปญหากมาจากตวเราเอง เชน เกดเจบปวยขนมา กทำาให

ไมสบายใจและวตกกงวล แคนใจกไมสงบแลว ถาเราจะหวง

ความสงบราบรนจากสงแวดลอม จากผคนรอบขาง กเหนจะหวง

ไดยาก เพราะแมแตร างกายและจตใจของเราเอง จะควบคม

ใหสงบกยงทำาไดยาก

เปนเพราะชวตนเตมไปดวยปญหา มเรองวนวายเขามาใน

ชวต คนจำานวนไมนอยจงตองการหาความสงบในจตใจ แตความ

สงบทเขาร จกมกหมายถงการไมตองไปรบร สงใด เชน ปลกตว

ออกมาอยปา หรอไมกปดหปดตาไมตองไปรเรองอะไร อนนรวมถง

การปลกตวไปอยทเงยบๆ หลบตานงสมาธ อยในหองแอร หรอ

ในหองพระ ไมมเสยงดงเลดรอดเขามา การทำาแบบนกทำาใหใจ

สงบได แตพอออกจากหองพระไปเจอผคนหรอเจอการงาน จตใจ

82 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

กว นวายระสำาระสาย หรอหงดหงดเหมอนเดม อนนเปนผลของ

การทำาความสงบโดยตดการรบร  การปฏบตบางครงเรากตอง

ตดการรบรบาง เชน เกบตวอยในกฏ ในหองพระ หรอวาหลบตา

แลวกำาหนดจตอยทลมหายใจ หรอกำาหนดจตอยกบคำาบรกรรม

วธนชวยตดการรบรสงตางๆ นอกตวได พอใจไมไปรบรสงนอกตว

หรอไมมเรองคด รบร แตลมหายใจเขาและลมหายใจออก หรอ

อย กบคำาบรกรรม จตใจกสงบได แตพอมสงอนเขามากระทบ

กวนวายใหม นกเปนความสงบทไมยงยน

แตถาเรามสต ร ทนอารมณปรงแตงทเกดขนเวลามสงใด

มากระทบ ไมวารป รส กลน เสยง สมผส พอจตกระเพอม กร

และวางได วธนทำาใหจตสงบได แมวาจะอยทามกลางความอกทก

วนวาย “สงบเพราะร” มนตางจาก “สงบเพราะไมร ” หรอ “สงบ

เพราะการตดการรบร” “สงบเพราะไมร” ใครๆ กทำากนมาเยอะแลว

เราลองฝกใจให “สงบเพราะร” ดบาง รอะไร กรวาโกรธ รวาโมโห

ร ว าหงดหงด ร แลวกวางได ในทำานองเดยวกน เมอตาเหนรป

หไดยนเสยง กสกแตวาเหน สกแตวาไดยนอยางนกไมมอะไร

จะทำาใหจตใจหวนไหว หรอถาหากวายงไมสามารถทำาถงขน

สกแตวาร สกแตวาไดยน สกแตวาเหนได เวลาใจเผลอกระเพอม

กใหรวาใจกระเพอม เทานกพอ ใจกจะกลบคนสความปกต แลว

ความสงบกจะเกดขน อนนกคอ “สงบเพราะร” แตไมใชรอยางท

คนทวไปเขาใจกน ไมใชรเพราะตาเหนไมใชรเพราะหไดยนเทานน

แตรเพราะมสต

มสตตงแตขนผสสะ พอเกดผสสะกสกแตวาเหน สกแตวา

ไดยน และแมใจจะเผลอปรงแตง เพราะพอมเวทนาแลวกปรงแตง

เปนความชอบความชง ยนดยนราย หรอมอารมณเกดขน กให

มสตร เฉยๆ ถาร ดวยสต ใจกจะกลบมาเปนปกต เกดความสงบ

ตามมา ความสงบแบบนเปนความสงบทสากล เพราะเกดขนได

ในทกสถานการณ แมเจอทกขเวทนากยงสงบได

84 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

อาตมาเคยพาคนเดนจงกรม ตอนไปอบรมทชมพร ตอนเชา

กเดนจงกรมประมาณ ๔๐ ถง ๕๐ นาท เสนทางเดนกวบาก เพราะ

วามกรวดดวย กรวดนดสำาหรบรถแตไมใชสำาหรบคนโดยเฉพาะ

เวลาเดนเทาเปลา สำาหรบคนทไมค นกจะร สกเจบ มนไมใชแค

กรวดอยางเดยว บางชวงบางตอนเดนผานเขาไปในสวนกเจอยง

เดนอยดๆ ยงกมาเกาะแลวกด หลายคนรสกปวด ทงตอนเหยยบ

กรวดและโดนยงกด จตใจไมมความสงบเลย การเดนจงกรม

กลายเปนความทกข อาตมากบอกเขาวา เวลาเดนกอยารแคกาย

ใหรใจดวย คอรทนความคดและอารมณทเกดขน รวมทงความรสก

ตออาการเจบปวดขณะทเดน รวมทงใหรเวทนาดวย แตอยาเผลอ

จมอยในความปวด อยายดตดวาความปวดนนเปนเรา อยาคดวา

ฉนปวด ใหดใจทมนบน ใจทโวยวาย ใจทเกดโทสะ

เดนไปไดวนสองวนกเรมค นกบความปวด บางคนกทน

ไดมากขน บางคนกมสตเพม หนมาดใจทเปนทกขเวลาเหยยบ

กรวด ยงกด วางความปวดได เหนเวทนาหรอเหนกายทปวด

แตใจไมรสกปวดดวย บางคนกเหนอาการของกาย เวลายงเกาะ

แขน มนยงไมทนกดแขนกเกรงซะแลว หรอเกรงหนาขนมา

ทนททร ว ามนเกาะหนา พอมสตกเหนอาการทเกดขนกบกาย

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 85

รวมทงเหนความรสกไมชอบ ความกลว ความแขยง ทงๆ ทมน

ยงไมทนจะเกาะ ไมทนจะกดดวยซำา บางทมนกแคบนตอมเฉยๆ

ใจกกระเพอมขนมาทนท แตกอนไมเหนอาการเหลานเลยคราวน

เหนแลวเพราะมสตไวขนเมอใจมองเหนความกลวความเกรง

แลววางความกลวความเกรงได ความเจบกนอยลง คอเจบแตกาย

ใจไมเจบดวย

สามสวนตอมานกปฏบตทำาไดดขนเรอยๆ แตพอสองวน

สดทายเจอบททดสอบทหนกยงกวานน เชามดวนนนมฝนตก

แตหยดกอนทจะเรมเดนจงกรม ทนพอฝนหายไป มดกโผลมา

มนพากนยายรงเปนการใหญ ตามทางมมดเดนขวกไขว ไมใช

เปนพนนะ เปนหมนเลยเพราะวาทางเดนคอนขางยาว นกปฏบต

โดนมดกดเกอบตลอดทาง ไดยนเสยงพรบพรบ พรบพรบ เพราะ

มหลายคนเดนกระทบเทา ไมใชกระทบมดนะ แตพยายามสลด

ใหมดออกจากรมผา ความสงบสำารวมทเคยมหายไปหมด เพราะวา

โดนมดรบกวน อาตมากเลยแนะวาเวลาเดน ลองดใจใหเหนใจชดๆ

วาเปนยงไง ใจรสกอยางไรกบความปวดทเกดขน กายเปนอยางไร

เวลามดมนเรมไตขนมาตามตว

86 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

วนตอมามดกมาอก คราวนหลายคนทำาไดดขน มคนหนง

เลาถงประสบการณตอนทเดนวา พอร ว ามดไตขนมาตามขา

กทำาใจไวกอนเลยวาไดเจอมดสมใจ แลวกเลาวาตอนทมดมนไต

ขนมากร สกกลวขนมาทนท พอเหนความกลว ความกลวกหาย

สกพกมดกเรมกด กเหนความเจบ แสบรอน จด เหมอนโดนธปจ

เหนความปวดเปนจดๆ และกระจายเปนระลอกๆ และยงเหนตอไป

วา หวใจเตนเรว กลามเนอเกรง กะพรบตา เมมปากแนน จากนน

กเหนใจกระสบกระสาย พอเหนเทานน ความกระสบกระสาย

กหายไป ความสงบมาแทนท เธอรสกแปลกใจทใจสงบได ทงๆ ท

ความปวดยงมอย เธอเลาวาเหนชดเลย

วาลมหายใจ ความเจบปวดและใจทสงบ

นงนน แยกกนเปนคนละสวน

แตกอนนมองไมเหนชดขนาด

นน แตคราวนเหนชด พอเหน

แลวใจกสงบ เดนจงกรมได

อยางปกต ถามวาเธอสงบได

เพราะอะไร สงบเพราะร

ร อะไร กร กาย ร เวทนา

รจต รปฏกรยาของจตทมตอ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 87

ความปวด พอรแลววาง ใจกสงบได

เวลามดกด ถาไมมสต ไมใชกายเทานนททกข ใจกทกข

ดวย แลวกปรงตวกขนมา เกดความสำาคญมนหมายวาฉนปวด

ฉนทกข แตถามสต การปรงกจะหายไป มความสงบความปกต

มาแทนท จงอยากใหพวกเราลองเจรญสตแบบนดบาง นนคอ

พรอมทจะยอมรบทกอยางทเกดขนกบตน ตนเชาขนมาพรอม

ทจะยอมรบทกอยาง ไมใชหวงเจอสงทถกอกถกใจหรอหวงแต

ความสบายอยางเดยว สงทไมสบายกพรอมทจะเจอ เพราะวา

มนสามารถสอนธรรมะแกเราได อยางนกปฏบตทเลาเรองมดกด

เธอบอกวา ขอบคณอาจารยมด แตกอนนมแตความรสกเปนลบ

กบมด ไมอยากใหมนมาไต ไมอยากใหมนมากด แตตอนนร สก

ขอบคณอาจารยมด ทชวยใหเขาเหนธรรมะ นเปนเพราะเธอ

พรอมทจะรบทกอยาง กดกกด ฉนจะดมน จะไมตบจะไมปด

จะดมนดวยใจทเปนกลาง แลวมดกไดสอนธรรมะใหเธอ

ความปวด ถาเราพรอมยอมรบ ไมปฏเสธผลกไส มนก

สอนธรรมะแกเราได รวมทงฝกใจใหมสตไปในเวลาเดยวกนดวย

เพราะฉะนน ถาหากวาเราเจรญสตหรอเจรญวปสสนา เราจะ

88 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ยอมรบทกอยางตามทเกดขนกบกายและใจหรอกบชวตของเรา

ไมวาดหรอราย อนนไมเหมอนกบการทำาสมถะ ถาจะทำาสมถ-

กรรมฐาน กต องทำาในสถานททสงบสงด และตอนรบเฉพาะ

อารมณเปนกศล ถาอารมณอกศลฉนไมเอา ถาเปนความโกรธ

ความฟงซาน กพยายามกำาจดผลกไส หรอบางทกถงกดขมมน

แตถาเจรญสตปฏฐานทเปนบาทฐานของวปสสนา เราจะไมเลอก

ทรกมกทชง อะไรเกดขนกพรอมทงนน ไมใชพรอมอยางเดยว

ตอนรบดวย โกรธกด ถารวาโกรธ โมโหกด ถารวาโมโห หงดหงด

กด ถารวาหงดหงด

ในทำานองเดยวกน เรากไมปฏเสธความสงบ สงบกดถารวา

สงบ ไมวากศล หรออกศลกลวนมคาเทากน เพราะสอนธรรมะ

อยางเดยวกน ทงความสงบและความฟงซาน ลวนสอนเรองไตร-

ลกษณคออนจจง ทกขง อนตตา ความสงบมาแลวกไป ความ

ฟงซานกเชนกน มาแลวกไป ความสงบนนถงแมจะนาพงพอใจ

แตเราไมสามารถบงคบบญชาได เมอวานนปฏบตแลวสงบด

เหลอเกนแตวนนทำายงไงๆ กไมสงบ อนนกสอนเรองอนตตา

แกเรา วามนไมใชของเรา ไมอยในอำานาจของเรา ความฟงซาน

ความหงดหงดกเหมอนกน พอมนเกดขนแลว เราสงให มน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 89

หายไปไดไหม สงเทาไหรมนกไมยอมไป นคออนตตาสงเดยว

ท เราจะทำาได ดทสดกคอดมน และเหนมนตงอย  แล วดบไป

ยงเหนอาการดงกลาวชดเทาไหร กยงเหนอนจจงชดมากเทานน

เพราะฉะนนถาเราหวงจะเขาใจธรรมะ กขอใหพรอมรบ

ทกอยางทเกดขน เพราะวาทกอยางลวนสอนธรรมะอยางเดยวกน

แมจะมอาการตางกน กคงเหมอนกบคร ครบางคนใจด แตคร

บางคนดแตไมวาครใจดหรอครดกสอนบทเรยนเดยวกน ครด

สามารถสอนใหเราเขาใจบทเรยนไดเชนเดยวกบครทใจด ในชวต

เราคงเจอทงครใจด ครด แตกสามารถสอนใหเราเขาใจบทเรยน

ไมวาจะเปนเลขคณต ภาษาไทย ภาษาองกฤษไดเหมอนกน แต

ถาหากวาเราคดแตจะเรยนกบครทใจดอยางเดยวความรของเรา

คงจะไมพฒนามากเทาไหร เพราะเราไมสามารถจะเลอกครได

เราตองเจอทงครด ครใจด ในทำานองเดยวกนในการปฏบตกตอง

เจอทงสงทเปนบวกและลบ ทงทอยนอกตวและทเกดขนกบกาย

และใจของเรา เมอเจอแลว เราไมปฏเสธ แมเปนสงททำาใหทกข

เพราะรดวาการปฏเสธกลบทำาใหมความทกขมากขน

90 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เวลาเกดความหงดหงด เกดความฟ งซานขนมา ยงเรา

พยายามกดขม ผลกไสมน เรากยงทกข มนเปนทกขทเกดจากใจ

ทไมยอมรบ ใจทดนรนผลกไส ทกขจากใจทปฏเสธบางครงกลบ

รนแรงมากกวาความทกขทเกดจากความหงดหงดฟงซานเสยอก

ลำาพงความหงดหงดฟ งซานกทำาใหเราทกขอย แลว แตพอเรา

พยายามผลกไส กดขมมน กจะยงทกขมากขน กลายเปน ทกข

คณสอง คณสาม เพราะวาใจทไมยอมรบ แตพอเรายอมรบมน

และดมนดวยใจเปนกลาง พษสงของมนกจะลดลง ดงนนขอให

เราระมดระวงและระลกไวเสมอวา การทเราพยายามปฏเสธ

สงใดกตาม มนกลบทำาใหเราทกขเพมขน ทกขเพราะจตทดน

คนทอยากสงบ พอใจไมสงบ แลวพยายามขบไลผลกไสความ

ไมสงบกยงทำาใหเปนทกขมากขน

มหลวงพอรปหนงตงใจปฏบตมาก เพราะอยากไดความสงบ

แตพอใจไมความสงบกหงดหงด จากความหงดหงดกกลายเปน

ความโกรธ ปรากฏวาโกรธจนลมตว โมโหตวเอง ถงกบเอารองเทา

แตะฟาดหวตวเอง พรอมกบดาตวเองวา “ท�าไมมงคดมากอยางน 

ท�าไมมงคดมากอยางน” ฟาดไปกดาไป ททำาอยางนกเพราะลมตว

ลมตวเพราะอะไร ลมตวเพราะวาโกรธทความฟงซานไมยอมหาย

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 91

ถามตอวาทำาไมถงโกรธ กเพราะอยากใหใจสงบแตมนไมยอมสงบ

พอใจไมสงบ กยอมรบไมได เกดความหงดหงดขนมา ขณะ

เดยวกนกพยายามกดขมมน แตยงกดขมผลกไส มนกยงผดโผล

เลยทำาใหหงดหงดกวาเดม พอหงดหงดมากเขากเลยโกรธจน

ลมตว

อนทจรงป ญหาจะไมเกด หากหลวงพอทานนยอมรบ

ความไมสงบ ไมปฏเสธผลกไสมน หรอมสตเหนความหงดหงด

ทเกดขนถาเหนความหงดหงด กจะไมปลอยใหมนลกลามจน

กลายเปนความโกรธ เรองนเปนตวอยางทชใหเหนวา ยงปฏเสธ

ผลกไส ใจกยงเปนทกข และสาเหตทปฏเสธผลกไสความไมสงบ

กเพราะอยากไดความสงบนนเอง ความอยากสงบบอยครง

กกลายเปนตวปญหา เพราะทำาใหรงเกยจความไมสงบ ทำาให

เปนทกขเวลาใจไมสงบ เกดความหงดหงดขนมา กลายเปนวา

ยงอยากไดความสงบ ใจกยงไมสงบ

เวลาเจรญสต ขอใหดใจของตนวามความอยากสงบหรอไม

ถาใจอยากสงบ กแครบรเฉยๆ อยาใหมนครอบงำาจตใจ ในเวลา

เดยวกนเวลาปฏบต ถาความไมสงบเกดขน กเพยงแตรมนเฉยๆ

92 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ดมนไป ทำาในใจวา ไมสงบกชางมน ดมนไปเรอยๆ มนตงอย

ไมนานหรอก ในทสดกจะหายไป เพราะมนเปนอนจจง หลวงพอ

คำาเขยนสอนวา ใหเหน อยาเปน อะไรเกดขนกเหนมนเฉยๆ

อยาเขาไปเปน ถาเหนแลว เรากจะปลอดภย แตถาไมเหนกลบ

เขาไปเปน กจะเปนทกข

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 93

แตถาเรามสต รทนอารมณปรงแตงทเกดขน

เวลามาสงใดมากระทบ ไมวารป รส กลน เสยง สมผส

พอจตกระเพอม กร และวางได

วธนทำาใหจตสงบได แมวาจะอยทามกลางความอกทกวนวาย

“ ส ง บ เ พ ร า ะ ร ” มนตางจาก “ ส ง บ เ พ ร า ะ ไ ม ร ”

หรอ “ ส ง บ เ พ ร า ะ ก า ร ต ด ก า ร ร บ ร ”

“สงบเพราะไมร” ใครๆ กทำากนมาเยอะแลว

เราลองฝกใจให “ ส ง บ เ พ ร า ะ ร ” ดบาง

เมอพดถงความทกขกายแลว สาเหตมเยอะแยะไปหมด ความหว

ความเจบปวย แผนดนไหว อบตเหต อทกภย การปลนจ ทงหมดน

เปนสาเหตของความทกขทางกาย แตถาพดถงความทกขใจแลว

กมอยสาเหตเดยว นนคอ ทกขเพราะยด

ท ก ข เ พ ร า ะ ย ด

96 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ความยดตด ไมยอมปลอย ไมยอมวาง คอสาเหตหลกท

ทำาใหคนเรามความทกขใจ ยดตดเรองอะไรบาง กยดตดเรองราว

ในอดต เชน ความสญเสยในอดต โดยเฉพาะสญเสยของรก

สญเสยคนรก รวมไปถงความเจบปวดรวดราวทถกกระทำาโดย

ใครบางคน ทจรงมนผานไปนานแลว แตพอยดเอาไวทใจ ไมยอม

ปลอยวางกเลยทกข เจบปวด โกรธแคน เสยดาย อาลย ถาไมทกข

เพราะยดในอดต กกงวลกบอนาคต เหตรายยงไมเกดขน แตก

กงวลหรอตตนไปกอนไขเสยแลว บางทกนกถงอปสรรคทรออย

ขางหนา บางคนเจบปวยเพยงเลกนอย แตกนกปรงแตงไปไกลวา

ฉนจะตายแลวหรอน ความกงวลกบอนาคตกเปนความยดตดอกแบบ

ททำาใหเราทกข เมอไหรกตามทเราไมนกถงอนาคตความกงวล

กไมเกด ความกลวกเชนกน สวนใหญเรากลวสงทยงไมเกด ตอนน

ยงสบายดอย แตนกถงเหตรายลวงหนา อนนเรยกวาคดขามชอต

กเลยทำาใหเปนทกข

นอกจากความยดตดในอดต ในอนาคตแลว สงทเปนปจจบน

ถายดตดกทกขเหมอนกน อยางเชน เสยงทมารบกวนขณะท

เรากำาลงนงสมาธ เสยงโทรศพทกด เสยงรถยนตกดอาจจะไมดง

เทาไหร แตพอใจเราไปยดตดเขา กเปนทกขทนท เกดความ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 97

หงดหงดไมพอใจ ยงปรงแตงตอไปวามนไมนา มนไมควร เราก

ยงเปนทกขมากขน เกดโทสะ เกดความโกรธ นกเรยกวา เปน

เพราะยดตดกบอารมณปจจบน อารมณปจจบน อกอยางหนงกคอ

เวทนา เรานงนานๆ หรอวาอยกลางแดด กเกดทกขเวทนาขน ทกข-

เวทนาทเกดขนเปนของจรง ไมใชอดต ไมใชอนาคต มนเปน

ปจจบน แตพอใจเราปกตรงลงไปตรงนน ทนไมใชแคทกขกายแลว

แตยงมทกขใจดวย ถาเราไมปลอย ไมวาง ความทกขกตามมา

รบกวนจตใจของเรา

นอกจากนเรายงทกขเพราะยดตดกบสงทปรงแตงขนมา

อาจจะไมใชปรงแตงเกยวกบเรองราวในอนาคต แตปรงแตงตอ

จากสงทเหนดวยตา ไดยนดวยห เหนเงาพาดผานกลางดกกปรง

วาเปนคนบาง เปนผบาง เหนกงไมบนพนดนกปรงวาเปนงบาง

แคนกมากพอทจะทำาใหกลว ยงไปยดมนเขา บางทกทำาใหนอน

ไมหลบ หรอวาเหนเพอนรวมงานกระซบกระซาบกนกปรงวา

เขากำาลงนนทาเรา กเลยไมสบายใจ บางคนฟงหลวงพอบรรยาย

กปรงตอไปวาทานกำาลงตำาหนเรา ตอวาเรา พอคดอยางนเขา

กกระสบกระสาย รมรอนในใจ หารไมวาปรงทงนน

98 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ปกตคนเราปรงวนละหลายสบเรอง ถาปลอยใหผานเลยไป

กไมมอะไร แตพอไปยดเปนจรงเปนจง กทกขขนมาทนท บางท

สามภรรยาทำารายกน หรอทำารายตวเองกเพราะความคดปรงแตง

ปรงวาเขากำาลงนอกใจเรา ไมซอตอเรา พอคดแบบนกเลยเครยด

นอนไมหลบ จนเปนโรคประสาท หรอทะเลาะเบาะแวงกน อนน

กเพราะวายดตดในสงทปรงแตง ผคนเปนทกขกเพราะเหตนมาก

ยงไมมหลก ไมร จกไตรตรองกทำาใหหลงเชอความคด ความคด

ทงหลายลวนเกดจากการปรงของเรา แตสดทายมนกลบมา

ปรงเรา จนกลายเปนนายเรากม

เบองลกของความยดตดทงหลายทพดมา กคอความยดตด

ในตวตน อนนเปนรากเหงาของความยดตดและความทกขทงหลาย

เลยกวาได ความยดตดในตวตน จะวาไปแลว กเปนความยดตด

ในสงทปรงแตงอยางทพดเมอก แตเปนการปรงแตงในระดบจต

ใตสำานกเลยกวาได ยดตดวามตวก แลวกทำาใหมของกตามมา

ความทกขเกยวกบเรองราวในอดตและอนาคต กลวนเกยวของกบ

ของกและตวกทงนน เชน แคนใจทถกตอวา กลวตกงาน กลว

สอบเขาไมได กลวถกทง เหลานมรากเหงาทตวกของก กลว

บานจะถกยด กงวลวาลกจะอยอยางไร ใครจะดแล กงวลทลมทง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 99

กระเปาเอาไวทบาน หรอลมลอค

กญแจบาน เหลานลวนเกยวกบ

ของกทงนน ถาเปนของคนอน

กไมรสกกงวลใชไหม ใครจะตาย

ใครจะปวย กมากนอย กไมทำาใหเราทกข ตราบใดทเขาไมใชญาต

ไมใชพนอง หรอไมใชเพอนรวมชาตของเรา เรากไมทกขอะไร

ไดยนขาววามคนหวตายนบลานคนทแอฟรกา เรากไมเดอดรอน

เพราะไมใชเพอนรวมชาตของเรา ไมใชญาตของเรา ไมใชคน

ทเราร จก แตถาร วาพนองของเราปวยดวยโรคมะเรง เรานอน

ไมหลบเลยกม

ขอใหพจารณาด ความทกขใจทงหลายทงปวง สาวหาสาเหต

กจะไปสดอยทความตดยดในตวตน หรอความตดยดวามตวกของก

แมแตความทกขเพราะยดตดในอารมณปจจบน เชน หงดหงด

เพราะเสยงทดง หรอทกขเพราะปวดทอง เสยงดงและอาการปวด

ทองเปนอารมณปจจบนไมใชสงปรงแตง และทำาใหทกขกายกจรง

แตมนจะไมขยายจากทกขกายเปนทกขใจไปได ถาไมมความยดมน

ในตวกของกเขาไปผสมโรงดวย เชน เวลาปวดหรอเมอย มนเปน

รปทเมอย เปนกายทปวด เปนทกขเวทนาแตพอไปยดและปรง

100 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

วาฉนปวด ฉนเมอย ใจกจะเปนทกขทนท แทนทจะเหนวาเปนกาย

ทปวด เปนรปทเมอย กเกดความสำาคญมนหมายวาฉนปวด ฉน

เมอย ตรงนเปนทมาของความทกขใจ

การปรงจนเกดมตวกของกขนมา เปนสาเหตของความทกขใจ

เชน ปรงวาม กผ ปวด กผ เมอย กผ รำาคาญ กผ โกรธ อนนเปน

การเกดแบบหนง เรยกวาภพชาต ไมใชวาตองเกดจากทองแมถงจะ

เรยกวาเปนการเกด การมตวกเกดขนมากเปนภพชาตอยางทเรา

สวดเมอกวา การเกดทกคราวเปนทกขรำาไป ไมใชแคเกดจากทองแม

เทานน แมกระทงการเกดตวกขนมาในใจ กทำาใหเปนทกขเชนกน

มนเปนการเกดทสบเนองจากการปรงแตง เมอเกดตวกขนมาแลว

กเปนทกขทงนน เชน พอเกดตวกผ เปนพอเปนแมกยอมทกข

เพราะลก ไมใชแคหวงกงวลลกเทานน แตยงทกขเพราะวาลก

ไมเชอฟง ลกไมเคารพฉนซงเปนพอแม

ธรรมดาของคนเปนพอเปนแมกอยากจะใหลกเปนอยาง

ทตวเองคด  นเปนความยดตดถอมนอกแบบหนง  อยากจะให

เขาดเหมอนตว  อยากจะใหเขามชวตอยางทตวเองตองการ  แตพอ

ลกไมดเหมอนตว  มชวตไมตรงตามทเราวาดหวงกทกข  พดแลวก

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 101

ไมฟงกทกข ลกบางคนไมพดกบแม ประทวงแม เพราะถกแมตอวา

ทชอบเลนเนต  เลนเกมสออนไลนทงวนทงคนจนไมสนใจเรยน

หนงสอ และไมเปนอนหลบอนนอน พอถกแมวามากๆ เขา ลกก

ไมพดกบแม แมเลยเสยใจและโกรธลก ยนคำาขาดวาถาลกไมพด

กบแม แมจะโดดตก ขแลวคดวาจะไดผล ปรากฎวาไมไดผล แม

กเสยใจ นอยใจลก เลยโดดลงจากระเบยงตกตาย นกเปนความทกข

102 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ของคนเปนแม พอยดตดในความเปนแม กวาดหวงวาลกจะตอง

เชอฟงแม พอลกไมเชอฟง แมกเปนทกขทนท

คนเปนพอกทกขเพราะลกเหมอนกน พอเปนคนธรรมะ

ธรรมโมชอบเขาวด แตลกเปนเดกวยรน ไมคอยสนใจธรรมะ เรยน

หนงสอกไมคอยเรยน เหมอนกบวยรนทวๆ ไป แตทงๆ ทไมได

เกกมะเหรกเกเร ไมไดตดเหลาตดยา พอกร สกผดหวงในตวลก

ผดหวงแลวกเลยโกรธ ตอวาลก มปากเสยงกน สดทายลกกบพอ

กไมคยกนพอกพยายามเขาหาลก ซอรถมาใหลก แตกพยายาม

ควบคมการใชรถของลก ลกกไมพอใจ วนหนงลกจะขบรถไป

บานเพอนตอนกลางคน พอไมอนญาต แตลกไมฟง ขบรถฝน

คำาสงพอ พอโกรธ ตามไปบานเพอน แลวกไปเอารถกลบมาพรอม

ลก พอถงบานกมปากเสยงทะเลาะกน ทะเลาะกนทาไหนไมร

จๆ  พอกควกปนออกมายงลกตาย แลวกยงตวตาย คงทำาใจไมไดวา

ฉนเผลอฆาลก รสกผดมหนต กเลยฆาตวตายตาม

นเปนผลของความยดตดถอมน โดยเฉพาะความยดตด

ถอมนของพอ วาลกตองเชอฟงพอ ตองอยในโอวาทของพอ ตอง

ดเหมอนพอ หรอดอยางทพอคด แตเมอลกไมเปนอยางนนก

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 103

โกรธแลวกลายเปนเกลยด สดทายกทำารายลก นเปนความทกข

เพราะยดตด คอยดตดถอมนวาฉนเปนพอ แกเปนลก เพราะฉะนน

ตองฟงฉน พอลกไมฟง กเกดโทสะขนมา เหนไหมวาความยดตด

ถอมนในความเปนพอ กมโทษและทำาใหเปนทกข เชนเดยวกบ

ความยดมนสำาคญหมายในความเปนแม เพราะมนทำาใหเกดกเลส

ตวใหญตามมา วาลกตองเชอฟงฉน ตองเคารพฉน ตองเปนอยาง

ทฉนตองการ พอไมเปนดงใจ เมตตากกลายเปนโทสะไป หรอไม

กกลายเปนอกศล เปนความนอยเนอตำาใจ นกเปนความทกขจาก

การยดตดถอมนในตวกของกอกแบบหนง

ความยดมนถอมนในตวก เปนอปาทานอยางหนง พอม

อปาทานหรอความยดมนแลว ไมวาเรองอะไรกตาม กจะมกเลส

ตามมา และถากเลสนนไมสมหวง ไมสมประสงคกเกดทกข

ถาไมระบายทกขใสคนอน กระบายทกขใสตวเอง อนนรวมถง

ความยดมนสำาคญหมายวาฉนเปนคนดดวย มความยดมนแบบน

กทำาใหทกขได เชน ทกขเพราะวาคนไมเหนความดของฉนทกข

เพราะวาฉนทำาดไมไดด ทกขเพราะเหนคนอนดกวาตว ทำาความด

นนเปนสงด แตพอยดมนสำาคญวาฉนเปนคนด กทำาใหอตตาฟฟอง

พอเจอคนทเขาดกวา กไมพอใจ เกดความอจฉา นกเปนทกข

104 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ของคนด หรอทกขของคนทยดมนสำาคญหมายวาฉนเปนคนด นก

เปนทกขเพราะการเกดอกแบบหนง คอเกดตวกผเปนคนด เปนการ

เกดทปรงขนมาโดยมรากเหงามาจากความยดมนในตวกของก

ดวยเหตน เมอมพราหมณถามพระพทธองควาทานเปน

ใคร ทานเปนเทวดาหรอ พระองคกปฏเสธ ทานเปนคนธรรพหรอ

พระองคกปฏเสธ ทานเปนยกษหรอ พระองคกปฏเสธ สดทาย

พราหมณกถามวาทานเปนมนษยหรอ พระองคกปฏเสธอก

พราหมณยงงงใหญวาตกลงทานเปนอะไร พระพทธเจาอธบายวา

กเลสทจะทำาใหพระองคเปนเทวดา เปนคนธรรพ เปนยกษ เปน

มนษยไมมแลว พดงายๆ กเลสทจะทำาใหเปนนนเปนนไมมแลว

แตถาจะเรยกกเรยกพระองควาพทธะกแลวกน

ความรสกวาเปนนนเปนน มนไมใชของจรง มนเปนความ

ปรงแตง พอเราไปยดเขา กเตรยมตวทกขไดเลย เพราะวาไมมอะไร

ทจะยดตดถอมนไดเลยซกอยาง เนองจากทกอยางลวนไมเทยง

และแปรเปลยน ขณะเดยวกนพอยดตดถอมนวาเปนอะไร กจะม

กเลสตามมา ขนชอวากเลสกลวนทำาใหเกดทกขทงนน ไมวาจะเปน

ความอยากไดหรออยากผลกไส กลวนนำาไปสความทกขใจ เพราะ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 105

เมอความจรงไมเปนอยางทอยากกเปนทกขแลว ทจรงเพยงแคนก

อยากไมวาอยากผลกไสหรออยากไดครอบครองกเปนทกขแลว

เพราะมนทำาใหจตดนรน ทนอยเฉยไมได กทกขขนมาทนท

ถามวา ในเมอความยดตดเปนทกข แลวทำาไมผคนถงยด

อยได ไมยอมปลอย ไมยอมวาง นนกเพราะความหลงและลมตว

พดงายๆ คอเพราะลม และเพราะหลง ลมคอขาดสต หลงคอขาด

ปญญา ทำาอยางไรถงจะปลอยวางได กตองมสต และมปญญา

สตทำาใหระลกได ทำาใหไมลมตว ไมใชระลกไดในเรองอนเทานน

แตระลกไดในกายและใจ กทำาใหไมลมตว เมอไมลมตว กไมไป

ยดอดตกบอนาคต หรอถารวายด กวางได

คนเราเวลาเกดทกขแลวมกจะไมรทกข เพราะลมตว แตพอ

มสต กเหนทกข รวาแบกความทกขเอาไว กทำาใหวางได เปนการ

วางไดเองโดยไมตองสง และถาเหนวา ทกขนสกแตวาเกดขน

โดยไมไปยดเอาไว เชน เมอความปวด ความเมอย ความเจบเกดขน

แตไมเขาไปยดตดถอมนวาเปนเราเปนของเรา ความสำาคญหมายวา

เราทกข เราปวด เราเมอย เราโกรธ กไมเกดขน เวลานกถงอดต

นกถงอนาคตแลวเกดความโกรธหรอกงวลขนมา นเรยกวาลมตว

106 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

แตถามสต เหนความโกรธ เหนความกงวล ความยดมน

สำาคญหมายวาเราโกรธ เรากงวล กไมม เพยงแตเหนความกงวล

เกดขนทใจ ความโกรธเกดขนทใจ ไมเขาไปเปนมน ไมมฉน

ผโกรธ ฉนผกงวล ฉนผทกข จตกหลดจากความทกขได ความ

ปวดกายกเชนเดยวกน มนปวดมนเมอย กเหนความปวดความ

เมอย แตไมปรงเปนฉนผปวดผเมอย กไมมความทกขใจ ไมม

ความปวดใจ ถามวาทำาไมถงปรงเปนฉนผ ปวดผเมอยได ตอบ

สนๆ วาเปนเพราะไมมสต ไมมสตเมอไร กปรงตวกขนมาเมอนน

สตจงเปนเครองสลายตวตน หรอพดใหถกตองคอทำาลายความ

ยดตดถอมนในตวตน มสตเมอไร ความยดถอมนวามตวกของก

กหายไป ถาเพยงสกแตวารบรสงตางๆ อยางมสต อยางทพระพทธ-

เจาตรสกบทานพาหยะ กไมมตวกมากอความทกข

ทานพาหยะเปนนกบวชสมยพทธกาล อตสาหเดนทางขาม

วนขามคนเพอจะมาพบพระพทธเจา มาถงเมองสาวตถขณะท

พระพทธองคกำาลงเสดจบณฑบาตอย จงรบเขาไปทลขอใหพระองค

แสดงธรรม ทานพาหยะอยากจะฟงธรรมเดยวนนเลยพระองค

กปฏเสธ ทานพาหยะกยนกราน ขอใหพระองคแสดงธรรมอยนน

พระองคกปฏเสธวาไมใชเวลาเพราะกำาลงบณฑบาตอย  ทาน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 107

พาหยะทลขอถงสามครง สดทายพระองคกยอมแสดงธรรมทรง

แสดงธรรมสนๆ วา “เมอเหนรป กสกแตวาเหน เมอฟง กสกแตวา 

ฟง เมอทราบ กสกแตวาทราบ เมอร แจงในอารมณ กสกแตวา 

รแจงในอารมณ เมอนนตวเธอยอมไมม เมอใดตวเธอไมม เมอนน 

ยอมไมมทงในโลกน ทงในโลกหนา และระหวางโลกทงสองนแลคอ 

ทสดแหงทกข” พอพระองคตรสจบ ทานพาหยะกบรรลธรรมเปน

พระอรหนตทนท ไดชอวาเปนเอตทคคะในเรองการตรสรเรว แตทาน

ไมทนไดบวชกโดนววขวดตายกลางถนนนนเอง

นก เป นคำาสอนทช ให เหนว า เมอมสตขณะเกดผสสะ

สกแตวาเหน สกแตวาไดยน สกแตวาไดกลน สกแตวารบรอารมณ

กไมมตวตนเกดขน สตจงเปนอบายสลายตวตนทสำาคญมาก ฉะนน

การทจะไมเกดภพชาต ไมตองรอใหตายหรอหมดลมไปกอนถงจะ

หลดพนจากภพชาต ในขณะทเรายงมลมหายใจ การทำาใหความ

เกดไมม หมดการปรงเปนภพเปนชาตกสามารถทำาได ไมใชวา

ทำาไดเฉพาะพระอรหนตเทานน ปถชนกสามารถทำาได เพยงแตวา

เปนครงคราว ไมใชถาวรอยางพระอรหนต หรอพระพทธเจาททาน

ไมมภพไมมชาตแลว

108 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เรากสามารถทำาได แตกเฉพาะในยามทมสต พอไมมสต

กปรงตวกขนมาใหม เมอเหน แทนทสกแตวาเหน กมตวกผเหน

ไดยน-กไมใชสกแตวาไดยน แตมตวกผไดยน โกรธ-กไมใชสกแต

วาโกรธ หรอเหนความโกรธเฉยๆ แตมตวกผโกรธ เมอย-กไมใช

สกแตวาเมอย หรอเหนความเมอยเทานน แตวามตวกผ เมอย

มนมการปรงอยตลอดเวลาถาไมมสต แตถามสต การปรงกหมดไป

ไมมตวกขนมา ไมมกผโกรธ ผเมอย อยางนกเรยกวาไมมการเกด

แตสตเรามเปนขณะๆ พอมนดบไป กปรงตวกขนมาอก

สตหรอความระลกไดนนเกดเปนขณะๆ อยทวาจะตอเนอง

นานแคไหน หลวงพอคำาเขยนทานเปรยบเปนโซ ทตอกนเปนขอๆ

บางคนมไมกขอกขาด บางคนมสหาขอเทานนกขาด แตบางคน

ทก าวหนาในการปฏบต ขอของสตกเชอมตอกนเปนสายยาว

แตกขาดเหมอนกน จนกวาจะมสตสมบรณเปนพระอรหนต ซงม

ขอทยดยาว ไมขาด แตถงเราจะทำาไมไดขนาดนน กไมเปนไร ขอให

เพยรสรางสตใหตอเนอง เพอทจะทำาใหทกขนนสนลงๆ เปนลำาดบ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 109

การเจรญสตจงเปนเรองสำาคญมาก ถาเราเจรญสตแลว เรา

ไมพอใจแคใจสงบเทานน แตวายกจตขนสวปสสนา คอพจารณา

กายและใจหรอรปกบนามดวย กทำาใหเกดปญญาขนมา การ

เจรญสตน ทำาไปๆ เรอยๆ จตกสงบ แตระวงอยาใหจตแนบไปกบ

อารมณ ถาจตแนบกบอารมณ ไดความสงบกจรงแตไมเกดปญญา

เพราะไมเหนความจรงทเกดขนกบจต พอสงบแลว อาการขนลง

ของจตกไมปรากฏเพอแสดงใหเหนไตรลกษณอนนเปนขอเสย

ทไมทำาใหเกดปญญา หลวงพอเทยนจงแนะลกศษยวาเวลาจต

สงบมากๆ ตองเดนใหเรว ยกมอสรางจงหวะใหเรว เพออะไร

เพอกระต นใหความคดออกมา จะไดฝ กสตพร อมๆ กบเหน

ธรรมชาตของจตชดเจนขน นนคอ เหนอนจจงทกขง อนตตา

110 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ไมเชนนนถาจตสงบมากๆ บางทไปคดวาจตเปนนจจงคอเทยง

หรอคดวาเปนตวตนทควบคมบงคบบญชาไดดวยซำา

ดงนนจงจำาเปนตองกระตนจตใหมความคดออกมา จะได

เหนอาการอนเปนธรรมดาของจต ซงจะทำาใหเกดปญญาตามมา

ถาจตนงเสยแลว หรอแนบกบอารมณกจะเพลนในความสงบ แต

ปญญาไมเกด อนน เรากตองเขาใจหลกของการปฏบตดวย ตอง

ร ว ามหลมพรางตรงไหนเพอเราจะไดหลกเลยง ไมถลำาเขาไป

หรอเพลนนานเกนไปจนไมกาวหนา

ความทกขใจทงหลายทงปวง สาวหาสาเหตกจะไปสดอยท

ความตดยดในตวตน หรอความตดยดวาม ต ว ก ข อ ง ก

ตอนนเราไมมกจอยางอน นอกจากการตามร หรอรเฉยๆ รแบบ

ไมเลอกทรกมกทชง อะไรเกดขนกรดวยใจทเปนกลาง อนนเปนกจ

ของเรา เรยกวากจหลกเลย ทเหลอเปนเรองรอง บางครงเรา

อาจจะพยายามปรบเปลยนอารมณทเกดขนกบใจ อารมณไหน

ทมาแรงๆ เชน ความงวง บางครง ตวรไมมกำาลง ตามรไมไหว

ม อ ง เ ป น ก เ ห น ธ ร ร ม

114 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ไมสามารถร ทนความงวงได กเปลยนไปใชวธอน เชน เอานำา

ลบหนา หรอวาปรบเปลยนอรยาบถ กใชได หรอวามความหงดหงด

เกดขน ความฟงซานเกดขน ใจไมสามารถร อยางเปนกลางได

แทนทจะเหนเฉยๆ กเขาไปเปนเลย เจอแบบน เรากตองใชวธอน

หรอใชตวชวย เชนหนเหความสนใจของจตมาอยกบสงอน เพอ

ใหจตวางอารมณทรบกวนจตใจ อนนเปนการใชวธทเปนสมถะ คอ

ปรบเปลยนอารมณ มความโกรธเกดขนกอาจจะแผเมตตา หรอ

พจารณาใหเหนโทษของความโกรธ จะไดละวางความโกรธ วธ

แบบนใหถอวาเปนวธรอง วธหลกคอร เฉยๆ อารมณใดเกดขน

กร เฉยๆ ไมตองไปทำาอะไรกบมน อนนคอการเจรญสตทเปน

บาทฐานแหงวปสสนา

ความจรงการรบมอกบอาสวะ หรอความทกขนนทำาได

หลายวธ ละดวยการบรรเทากได เชน ปวดหว กนวดใหหายปวด

ละดวยการเสพกได เชน หวก

หาอาหารมาใสทอง หนาวกเอา

เสอผ ามาหม อกวธคอละดวยการ

หลกเรน ละเวน ไมไปของเกยวกบมน 

ทไหนวนวายอกทกครกโครม เรากไมไป

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 115

ของแวะดวย พยายามอยหางๆ อนนเปนวธทเราใชบอย แตวนน

เราจะลองใชวธอน นนคอการมสตร สงตางๆ ทเกดขน ไมหน

ไมปฏเสธ ไมผลกไส แลวกไมตามดวย แตกอน ตอนทยงไมสนใจ

ธรรมะ พอกเลสเกดขนเรากตามกเลสไปเลย ตามความอยาก ตาม

ความโกรธ กเลสมนอยากใหทำาอะไรกทำาตามมน ตอนหลงมา

สนใจธรรมะ กรวาตามกเลสไมด ตอนนกเรมตานกเลส การใหทาน

หรอการรกษาศล สวนใหญเปนการตานหรอทวนกระแสกเลส ใหทาน

กตานความเหนแกตว หรอความอยากจะเอาเขาตว ศล ๕ ก

เหมอนกน กเปนการตานกเลสทอยากจะไปทำาราย เบยดเบยนผอน

ทงดวยการกระทำาและดวยคำาพด หรอแมแตเวลามาภาวนา กยง

มกเลสบางตวทเราตองตาน เชนความโกรธ หรอราคะ เรากตาน

ดวยการเอาธรรมะทเปนคปรปกษมาจดการ มราคะกพจารณาอสภะ

มความโกรธกแผเมตตา วธเหลานลวนเปนการตานกเลส เหมอน

กบเจอไฟ เรากเอานำามาราดใหดบ

ตอนนเราลองมาใชการรทนกเลส คอไมตาม และ ไมตาน

เปนวธการทตองใชทกษะ ใชชวโมงบน ใชประสบการณมากกวา

วธเดมๆ เปนวธการขนสงกวาเดม กเหมอนเราเรยนหนงสอ

ตอนเรยนชนประถม-มธยม กใชวธการทองจำาเปนหลก ไมวาวชา

116 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

อะไรกทองตะพด ทำาใหสอบผานได แตพอเขามหาวทยาลย ทองจำา

อยางเดยวไมพอแลว ตองร จกคดหรอคดเปนดวย วชาชนสง

จะไมเนนการทองจำา แตใชวธคดอยางมเหตผล รจกวเคราะห และ

จบประเดนใหถก ถาตดอยกบการทองจำากไมสามารถจะเรยนจบ

อดมศกษาได

การปฏบตกเหมอนกน นอกจากการตามการตานกเลสแลว

เรากตองรทนกเลสดวย จนกระทงสามารถเหนไดวา กเลสกสอน

ธรรมะใหเราได เหนวากเลสเปนสภาวะหนงทสอนธรรมไมตางจาก

ธรรมะฝายกศล คอสอนเรองไตรลกษณ อนจจง ทกขง อนตตา

สอนใหเขาถงปรมตถ จนถงจดทเรยกวา เหนอบญ เหนอบาป

เหนอสมมต อนนเปนสงทเราสามารถเรยนไดจากกเลส เวลาเจอ

สงทไมพงประสงค สงทกระตนยวยกเลส แทนทจะหนหรอตานมน

กใครครวญจนเหนธรรมะจากมน

มพระรปหนงชอทานนาคสมาลเถระ ทานปฏบตบำาเพญเพยร

ในปา วนหนงทานเขาไปบณฑบาตในเมอง ระหวางทบณฑบาตทาน

เหนหญงสาวคนหนงกำาลงฟอนรำาอย กลางถนนแตงตวสวยงาม

รายรำา ลบไลดวยเครองหวน ชวนใหเกดกำาหนด แตทานเหนแลว

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 117

ไมไดรสกอยางนนเลย กลบมองเหนวานแหละคอบวงแหงมจจราช

ทดกผคนใหอยในความทกข พอเหนเชนนทานกเกดสงเวชในกาม

สงเวชนไมไดหมายถงความสลด แตหมายถงความเบอหนายในกาม

เพราะเหนโทษของกาม เหนวาไมนายดถอนคอ ธรรมสงเวช พอ

เหนโทษของกาม จตของทานกหลดพนจากกเลส บรรลธรรมเปน

พระอรหนตทนท

คนส วนใหญ พอเหนภาพแบบนกจะเกดกำาหนดแล ว

ปรงแตงเปนเรองเปนราวยดยาว อยางน เรยกวาตามกเลส แตม

คนอกพวกหนง พอหนมาสนใจธรรมะ กเหนวากำาหนดไมด เมอ

เจอภาพอยางนกพยายามถอยหาง เบอนหนาหน ไมอยากมอง

เพราะไมอยากเกดกำาหนด หรอถาเกดกำาหนดกกดขมเอาไว

หรอไมกพจารณาเปนอสภะไปลย เพอจะไดคลายกำาหนด แตทาน

นาคสมาลเถระทานไมทำาทงสองอยาง แตมองดวยใจทเปนกลาง

เกดโยนโสมนสการ กเหนโทษของกาม จตกหลดพนจากกเลส

ไดทนท ทานอาศยตวรอยางเดยว พจารณาสงทเหนตอหนาโดย

ไมปฏเสธมน ไมเบอนหนาหน ธรรมกเกดขนแกใจ

118 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ทกสงทกอยาง ถามองเปนกเหนธรรม แมแตสงทยวยให

เกดกำาหนด ถามองเปนกเหนธรรม ชวยใหจตหลดพนได จงอยาก

แนะใหเราลองมองสงตางๆ ดวยใจทเปนกลาง ไมหน ไมปฏเสธกคอ

มองดวยสต แลวปญญากจะเกดขนมาได แตวธนไมใชว าจะ

ใชไดทวไป ผฝกใหมกจะตองเรมจากการตานกเลสกอนฝกดวย

การละเวนถอยหาง หรอบรรเทาอารมณทเกดขน ตอเมอมอนทรย

แกกลา มสตไวขน เพยงแคดดวยใจเปนกลาง กเหนธรรมทแสดง

ออกมาจากทกสง ไมวาจะเปนบวก หรอลบ กศลหรออกศลกตาม

ถงจดหนงกลวนสอนธรรมอยางเดยวกน นเรยกวามคาเสมอกน ถา

หากร หรอดใหเปน

วธหลกคอ ร เ ฉ ย ๆ

อารมณใดเกดขน ก ร เ ฉ ย ๆ

ไมตองไปทำาอะไรกบมน

อนนคอการเจรญสต

ทเปนบาทฐานแหง ว ป ส ส น า

พ บ ท ก ข เ ห น ธ ร ร ม

คนนเปนคนสดทายของการปฏบต เราไดมาอยทามกลางธรรมชาต

เรยกวามาอยในแวดลอมและโอบกอดของธรรมชาตกวาได รอบตว

เรามแตธรรมชาตลวนๆ ไมมสงประดษฐของมนษยอยรอบตวเราเลย

การทเราไดมาอยทามกลางธรรมชาตในลกษณะน เปนเครองเตอนใจ

122 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เราวา เรากเปนสวนหนงของธรรมชาต ไมสามารถจะแยกขาดจาก

ธรรมชาตได ทจรงถามองใหลกกวานน กจะตระหนกวา เราทกคน

มาจากธรรมชาต และในทสดกตองคนส ธรรมชาต เหนอนไป

จากนไมได ทำานองเดยวกบลกคลนในทองทะเล ไมวาลกเลกลกใหญ

แมดเหมอนวาจะผดขนมาจากผวนำา แตในทสดกกลบคนสทะเล

กลายเปนสวนหนงของทะเลไป หาวแววของคลนลกเดมไมเจอ

เราทกคนกเปนอยางน แตบอยครง คนเรากอดยดมนสำาคญหมาย

ไมได วาฉนเปนสงพเศษทมหนงเดยวในโลกน หรอในจกรวาลน

แตเราลมไปวา พอเราคนสธรรมชาตแลว สงทคดวาเปนตวเราก

หามไม

คนเรามกอดคดไมไดวา เราเปนคนสำาคญทสดในโลกน ใน

จกรวาลน โลกนจะเปนอยางไรถาไมมเรา แตนเปนความสำาคญผด

ไมวาคลนจะใหญแคไหน สงกสบเมตรกตาม เมอถงเวลาทมน

กลบคนสทองทะเล ทกอยางกเหมอนเดมไมมอะไรเปลยนแปลง

โลกกยงหมนไปเหมอนเดม จกรวาลกยงขบเคลอนไปเหมอนเดม

ไมวาจะมเราอยหรอไมกตาม

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 123

ฉะนนการไดมาอยทามกลางธรรมชาต

โดยเฉพาะในยามสนธยาแบบน นาจะทำาให

เราระลกนกถงความเลกกระจรดและความ

ไมยงยนของเรา แมจะเผลอสำาคญตนวาฉนเปน

คนทยงใหญ เปนศนยกลางของจกรวาล แตพอได

มาอยทามกลางธรรมชาตแบบน กคงจะชวยใหเรา

หนมาตระหนกถงความจรงวาเรากเปนแคสงกระจอยรอยใน

ธรรมชาต ไมไดมความสลกสำาคญอะไรมากมาย เมอถงเวลาทเรา

ลาลบจากโลกนไป กเหมอนกบลกคลน คราใดทคนส ทองทะเล

กไมทงรองรอยหรอวแววใหเหนอกตอไป เหมอนกบวาไมเคยม

คลนลกนนอยในทองทะเลเลยดวยซำา จะแสวงหาตวตนของคลน

ลกนนกหาไมเจอแลว เพราะแททจรง สงทประกอบกนเปนคลน

ลกนนกคอนำาทะเลซงเปนสวนหนงของทองทะเลอนกวางใหญ

นนเอง

124 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

เรากเหมอนกน ดเหมอนวาเราแตละคนมเอกลกษณ ม

ความโดดเดนไมเหมอนใคร แตนนเปนสมมต เพราะวาแททจรง

แลวทกอยางทประกอบขนเปนเรา มนกคอธรรมชาตนนแหละ

และเมอถงเวลาทเราคนสธรรมชาต ในทสดกไมมรองรอยของเรา

ใหเหนอกตอไป จะหาตวตนของเราเทาไหรกไมเจอ ทเคยคดวาม

ตวตนทยงยน เปนเอกเทศ แทจรงนนเปนภาพลวง เปนมายาภาพ

มคนเปรยบเทยบไวดวาคนเรากเหมอนกบกอนนำาแขงทลอยอย

ในแกวนำา กอนนำาแขงนปรากฏตวอยชวคราว ในทสดมนกคอยๆ

ละลายหายไป กลายเปนสวนหนงของนำาในแกว ถงตอนนนกหา

ตวตนของนำาแขงกอนนนไมเจอ เพราะมนไมเคยมมาตงแตแรก

ถงแมวากอนนำาแขงนนจะมลกษณะโดดเดนจากนำาในแกว แต

องคประกอบหรอเนอแทของมนกเปนอนเดยวกบนำาในแกวนนเอง

เมอมนละลายหายไป กหาตวตนของมนไมเจอ ถามวามนหาย

ไปไหน คำาตอบกคอ มนไมไดหายไปไหน มนเพยงแตแปรสภาพ

ไป ไปอย ไหน กกลายเปนสวนหนงของนำาในแกว ฉะนนจะวา

มนสาบสญไปกไมใช แตจะวามนมตวตนยงยน กไมใชอกเชนกน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 125

ชวตเรากเหมอนกน พอเวลาเราลาลบจากโลกนไป กกลาย

เปนสวนหนงของธรรมชาต ไมได หายไปไหน เพยงแตแปร

สภาพไป อนนกรวมถงคนทเรารกดวย คนทเรารก เขาเปนคนสำาคญ

ในชวตของเรา ขอนไมมใครปฏเสธ แตพอถงเวลาทเขาตองลาจาก

โลกนไป เขากไมไดไปไหน เพยงแตแปรสภาพไป จะถามวา

เขาไปไหน กตอบไดวาเขาไดกลายเปนสวนหนงของธรรมชาต

อนกวางใหญไปแลว ธรรมชาตในทนไมไดหมายถงสงทมองเหน

ดวยตา ไดยนดวยหเทานน เพราะรปทมองไมเหนดวยตา เสยงท

ไมไดยนดวยหของเรากยงมอกมากมาย ความรบรของเรามขด

จำากด ดงนนจงไมไดหมายความวาธรรมชาตมเฉพาะสงทเราเหน

เทานน พดอกอยางกคอธรรมชาตไมใชสงทเราเหนดวยตา หรอ

ไดยนดวยหเทานน ยงมมากกวานนอกมาก ชางสงเสยง แตเรา

ไมไดยน ปลาวาฬกสงเสยง แตเราไมไดยน แตการทเราไมไดยน

กไมไดแปลวาเสยงนนไมม

126 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ธรรมชาตอนกวางใหญไพศาล คอทรวมของสรรพชวต

ทงทเกดมาบนโลกนและลาลบจากโลกนไป ทานตช นท ฮนห

ทานกพดไวด ทานพดวา เวลากอนเมฆบนทองฟาหายไป เรา

กไมเรยกวากอนเมฆนนตาย เพยงแตแปรสภาพกลายเปนหยดนำา

กลายเปนฝน กลายเปนสายนำาหรอไม กกลายเปนละอองนำาอย

รอบตวเรา ทานกำาลงจะอธบายเราวา คนทเรารก เมอเขาตายไป

เชน พอ แม ลก หลาน เขาไมไดหายไปไหน หากแตกลบไปเปน

สวนหนงของธรรมชาตทอย รอบตวเรา เราเองกจะเปนเชนนน

เหมอนกน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 127

นคอความจรงทเราอาจจะหลงลมหรอไมตระหนก แตการท

เราไดมาอยทามกลางธรรมชาตแบบน ในบรรยากาศแบบน นาจะ

ชวยเตอนใจใหเราตระหนกถงความจรงขอนได แตถงแมวาเรา

จะไมมโอกาสไดมาอย ทามกลางธรรมชาตแบบนบอยนก แต

ธรรมชาตของกายและใจเรากเตอนใหเราระลกถงความจรงทวาน

อยสมำาเสมอ หรอตลอดเวลาดวยซำาเพยงแตวาเราจะสงเกตหรอเปด

ใจรบความจรงเหลานหรอเปลา

ธรรมชาตของกายและใจ กบธรรมชาตทอยรอบตวเรา ทงท

เหนดวยตา หรอไมอาจเหนดวยตา ทงทไดยนดวยห หรอไมอาจ

ไดยนดวยห ทงทสมผสได และไมอาจสมผสได ลวนเปนสงเดยวกน

กคอมาจากขนธ ๕ หรอเปนขนธ ๕ ดวยกนทงนน มาจากธาต

ดน นำา ลม ไฟ เชนเดยวกน เพยงแตวารปลกษณแตกตางกน

ทำาใหเราหลงคดวามนเปนคนละสวนกบธรรมชาต เหมอนกบท

บางคนอาจจะมองวาลกคลนกบผวนำา เปนคนละอยางกน แลวเรา

กตงชอตางกน แตแทจรงแลวลกคลนกบผวนำามเนอแทอยางเดยวกน

เพยงแตมเหตปจจยบางอยาง เชน ลมทำาใหมนปรากฏตวในลกษณะ

ทเปนลกคลน แตเมอลมหายไป มนกกลบคนไปเปนสวนหนงของ

ทองทะเล หาตวตนของคลนไมเจอ

128 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

การภาวนาของเรา กคอการทำาใหเราเขาใจธรรมชาตของ

กายและใจ วาถงทสดแลวกไมไดมตวตนทเทยงแท หรอเปน

เอกเทศของมนเอง ทกสงลวนองอาศยเหตปจจยตางๆ มากมาย

เหมอนกบคลนทตองอาศยลมมากระทบผวนำาจงจะเชดตวสงขน

เปนคลน การทเรามรางกาย มนสยใจคออยางน แมจะแตกตาง

จากคนอน แตโดยสาระแลว กไมไดมตวตนของมนเอง เรยกวา

อนตตา การภาวนาทเรากำาลงทำาอย ถงทสดแลว ตองเออใหเรา

เหนความจรงตรงน หรออยางนอยกเหนประพมประพายของอนตตา

หรอชวยใหเราลดความยดตดถอมนในตวตน คอเหนแกตวนอยลง

ยดตดถอมนในตวตนนอยลง หากวาการปฏบตธรรม ไมสามารถ

ชวยใหเราคลายความยดตดถอมนในตวตน หรอเหนแกตวนอยลง

กแสดงวาผดทางแลว

บอยครง การทำาความดอาจจะเปนการเพมพนมานะ หรอ

เพมพนความยดตดถอมนในตวตนได เกดความสำาคญมนหมายวา

ฉนเปนคนด ไมเพยงแคนน หากยงเกดความสำาคญมนหมาย

ตอไปวาฉนดกวาคนอน ความร สกวาฉนดกวาคนอนทำาใหเกด

กเลสตามมาอกมากมาย เชน เหนคนอนตำาตอยกวาฉน เกดการ

ยกตนขมทานหรอถอตวถอตน นกปฏบตธรรมหรอคนทใฝธรรมะ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 129

จำานวนมากพลดตกลงไปในกบดกน เกดความสำาคญมนหมายวา

ฉนสงกวาประเสรฐกวา หรอวามความยดตดถอมนในทฐความเหน

ของตว เหนวาความคดของฉนถกตองทสด วธปฏบตของฉน

ดทสด วธของคนอนนนไมดเทาของฉน ไมตรงเทาของฉน หรอวา

ผดทางไปเลยกม ทำาใหเกดการทะเลาะเบาะแวงกนในหม นก

ปฏบตธรรม

ถาไมมสต หมนพจารณาตน กจะมองไมเหนมานะทฟฟอง

ขนมาในใจ ซงบางครงทำาใหเกดการถอเขาถอเรา มการแบงวา

นพวกของฉน นนพวกของแก พวกของฉนถก พวกของแกผด

นกเปนผลสบเนองมาจากอปาทานในทฐ หรอทฎฐปาทาน ซงม

รากเหงามาจากอปาทานในตวตน เรยกวาอตตวาทปาทาน เราตอง

ฉลาดในการร เทาทนกเลสเหลาน อยาใหความดมนทำารายเรา

อาจารยพทธทาสทานใชคำาวา “อยาใหความดกดเจาของ” กคอ

อยาตดด จนกระทงเกดความหลงตวลมตนขนมา

นกปฏบตธรรมตองกลาหวเราะเยาะตวเอง ในเวลาทอตตา

หรอมานะมนกำาเรบ บางครงกจำาเปนตองเขาหาสงทจะมากระแทก

อตตาดวยซำา เพราะถาหากอยในสงแวดลอมทพะเนาพะนออตตา

130 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

คอมแตผ คนสรรเสรญเยนยอ จะทำาใหเกดความหลงตวลมตน

ไดงาย โดยเฉพาะคำาสรรเสรญวาเปนคนด เปนนกปฏบตธรรม

เปนผ ใฝธรรม การอย ในบรรยากาศแบบนอาจทำาใหเผลอหรอ

ลมตวได ครบาอาจารยบางทานกลาทจะเขาไปเผชญกบคำาวพากษ

วจารณ เพอทดสอบวายดมนในอตตาตวตนแคไหน ถายดมน

มากกจะทนคำาวจารณไมได เพราะมนกระแทกตวตนอยางจง

บางทานตงใจทำาบางสงบางอยาง ทสวนทางกบความรสก

ของผ คน หรอแสดงอากปกรยาบางอยางทกระแทกความร สก

ของผ คน เพอเปนการทำาลายภาพลกษณของตนเอง และเพอ

ดวาหากผคนมองเราเปนลบ เราจะร สกอยางไร ถาเขาวพากษ

วจารณเรา เราจะหวนไหวไหม อนนเปนการปฏบตธรรมอยางหนง

จดมงหมายกเพอขดเกลาหรอทรมานอตตา เพราะธรรมชาตของ

อตตายอมตองการคำายกยองสรรเสรญ เพราะฉะนน บางครงเรา

กตองทำาสงทตรงขามกบความตองการของมน เพอกำาราบมน

หรอเพอทรมานมน

เราตองกลาทจะใหตวตนหรออตตาถกกระแทกบาง แต

ถาหากวาเรามความยดตดถอมนในตวตนนอย กจะไมร สกอะไร

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 131

สามารถทจะหวเราะขบขนกบคำาวพากษ วจารณ หรอคำาตำาหน

ดาวาได  หลวงพอประสทธ ถาวโร แหงวดถำายายปรก เกาะสชง

ทานเลาวาตอนททานมาบกเบกวดใหมๆ นกเลงทองถนหลายคน

ไมพอใจ  หาทางกดดนใหพระออกจากวดเพอจะไดฮบท บางคน

กมาดาวาทานเสยๆ หายๆ บางทกจางคนมาเดนชนทานขณะ

บณฑบาตจนตกถนนกม แตทานกไมโกรธ ยงคงยนหยดสรางวด

ตอไป

วนหนง ทานเดนผานหนาบานนกเลงคนหนง นกเลงคนนน

เหนเปนโอกาสกเลยดาทานอยางหยาบคาย แทนททานจะทำาห

ทวนลม ทานกลบเดนไปหาเขาแลวเขยาแขนเขา พรอมกบถามวา

“มงดาใคร มงดาใคร” เจานกเลงกตอบวา กดามงนะส แทนททาน

จะโกรธ ทานกลบตอบวา “ออ แลวไป ทแทกดามง ดแลว อยามา 

ดากแลวกน” พดจบเจาหมอนนงงไปเลย คงนกในใจวา ตกลงกดา

ใครวะเนย คนททำาอยางนได ใจทานตองไมมความยดตดถอมน

ในตวก หรอถงมกมนอยมาก จงสามารถทจะหยอกลอกบคนทมา

ดาแบบนได เหนเปนเรองขบขน ไมโกรธ ไมถอสา

นเปนเครองฝกใจของนกปฏบตธรรมไดเปนอยางด เวลา

จะทำาอะไรกไมกลวเปลองตว โดยเฉพาะถาทำาความดแลวอยา

กลวเปลองตว คนจำานวนไมนอยกลวเปลองตว โดยเฉพาะนก

ปฏบตธรรม ไมอยากเจอเรองกระทบใจ เพราะกลวใจจะไมสงบ

ฉะนนเวลาจะทำาอะไรบางทกกลวถกวาถกตำาหน กลวเสยภาพลกษณ

แตจรงๆ แลว ถาใฝธรรมรกความดกพรอมจะทำาสงทถกตอง

โดยไมกลวเปลองตว กในเมอเราตองการลดละตวตนอย แลว

จะไปกลวอะไรกบการเปลองตว ยงตวตนสกกรอนกยงดไมใชหรอ

จะไปถนอมตวตนไวทำาไม ตราบใดถาเรากลวเปลองตว กแสดงวา

เรายงหวงแหนตวตน ยงถนอมตวตนอย ถาเปนเชนนน การปฏบต

ธรรมของเราจะกาวหนาไดอยางไร แสดงวายงไปไมถงไหน เพราะ

ยงหวงแหนตวตน ยงถนอมตวตนอย

ตวตนนไมใชสงทตองถนอม มนเปนสงทตองละ ฉะนนถา

มอะไรมากระแทกตวตนกนาจะเปนของด ยงสอนใหเราเหนวายดตด

ตวตนมากเทาไรกทกขมากเทานน ยงถกกระแทกกยงทกข เพราะ

ยดมนถอมนตวตน เจอแบบนมากๆ เขากยงตอกยำาสอนใจเราวา

ตองละวางตวตนใหมากทสด เพราะถาไมละ ไมวางแลวกจะยงปวด

ยงเจบ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 133

สงขารรางกายกเหมอนกน เวลามความเจบความปวยใหมอง

วาเปนเรองด เพราะวา ยงเจบ ยงปวย กยงสอนใหเหนวารางกาย

เปนทกข และถาเรายดตดถอมนมากเทาไหรวารางกายเปนเรา

เปนของเรากยงทกขใหญ ไมใชแคทกขกาย แตทกขใจดวย ยง

ทกขใจเพราะความเจบปวยมากเทาไหร กยงแสดงใหเหนวา

เปนเพราะเรายดตดถอมนในกายน ความเจบปวยจงสอนใหเรา

ตองปลอยวาง เพราะถาไมปลอยวาง จะทกขหนกกวาเดม ความ

เจบปวย หรอทกขเวทนาสอนธรรมะไดดมาก มนเปนตวผลกดน

และบบคนใหเราตองปลอยวาง เพราะถาไมปลอยวางจะปวด จะทกข

จะทรมานเปนทวตรคณ

พระอรหนตหลายทานบรรลธรรมไดกตอนทปวยหนกนแหละ

เพราะทานมสต เหนวาเปนเพราะไปยดตดในกายนจงทำาใหเปนทกข

พอเหนอยางนทานกปลอยวางเลย จตหลดพนบรรลธรรมทนท

บางทานทกขกบการบวชมาก บวชมา ๒๕ ป หาความสงบไมไดเลย

จะสกกไมกลาสก ไมรจะทำายงไง เลยฆาตวตายดกวา  แตพอเอา

มดกรดคอตวเอง ขณะทมทกขเวทนาแรงกลา เหนเลยวารางกายน

เปนทกข มนไมนายดถอเลย พอมสตไดคดตรงนกปลอยวาง ละวาง

ความยดตดถอมนในกายน จตกหลดพน เปนพระอรหนต

134 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ฉะนน เวลาทเราเจออะไรทมากระแทกอตตาแลวทกข ขอให

มองวาดเหมอนกน มนสอนเราวาถาไมอยากทกข กตองปลอย ตอง

วาง ยงทกขเทาไหรยงด เพราะทำาใหเรารจกเขดหลาบ รวมทงยำา

เตอนวา เปนเพราะไมรจกปลอย ไมรจกวางนแหละ จงทกขขนาดน

ปลอยเสย วางเสย กจะไมทกขอยางน จงอยากใหเรามองวาเวลามคน

มากระแทกอตตาเรา นนเปนของด ไมควรโกรธหรอคบแคนใจ และ

ไมควรหนโอกาสอยางนดวย พดอยางนไมใชวาใหเขาหาแบบสม

เสยง แตหมายความวา เมอถงเวลาทเราจะตองทำาความด กไมกลว

คำาวพากษวจารณ ไมกลวถกตอวา คอไมกลวเปลองตวนนเอง

การปฏบตธรรมของเรากาวหนาแคไหน สวนหนงกดตรงน

แหละ วาเรายดตดถอมนในตวตนแคไหน ลดนอยหรอไมหวนไหว

ตอเสยงวพากษวจารณมากขน หรอนอยลง เหนแกตวมากขน

หรอลดลง พรอมทจะลำาบากเหนอยยากเพอผอนมากขนหรอไม

หลายคนไมกลาทำาอะไร เพราะวากลวใจจะไมสงบ จะทำาโนน

กไมกลา จะทำานกกลว ทงๆ ทเปนสงทด ถามวาทำาไมตอบวา

กลวใจไมสงบ อนนแสดงวาคดถงตวเองมากกวาความถกตอง ถา

เปนสงทดงามแลว กควรทำา ไมควรปฏเสธเพยงเพราะกลววาเราจะ

มจตใจสงบนอยลง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 135

เราตองแยกระหวางธรรมาธปไตย กบอตตาธปไตยธรรมา-

ธปไตยคอ ธรรมะเปนใหญ เอาความถกตองเปนใหญ เมอเปน

สงทถกตอง กควรทำา แมวาจะเดอดรอน หรอกระทบอตตาเราบาง

กไมเปนไร แตวากตองทำาอยางไมประมาท ไมสมเสยงรจกใชสต

ใชปญญา สวนอตตาธปไตยหมายถง การเอาตวเองเปนใหญ นกถง

แตผลประโยชนของตวเอง

ถาชาวพทธหรอนกปฏบตธรรมเรามนคงในธรรมาธปไตย

ไมกลวเปลองตว ไมมอตตาธปไตยครองใจ แมจะประสบกบ

ความยงยากลำาบาก กไมหวนไหว เพราะเอาธรรมะเปนใหญ เอา

ความถกตองเปนใหญ พรอมจะเสยสละประโยชนสวนตนเพอ

ประโยชนสวนรวม นแหละคอการปฏบตธรรมทจะชวยขดเกลา

และลดละอตตาตวตนไดมาก อกทงเปนเครองวดถงความเจรญ

กาวหนาในการปฏบตธรรมดวย

เชานเปนชวงสดทายของการภาวนาของพวกเรา ขณะเดยวกน

กเปนวนใหมในชวตของเราดวย ขอใหเราระลกวาการปฏบตครงน

ไมใชเปนการปฏบตครงสดทายของเรา แตจะเปนจดเรมตนของ

ชวตอกชวงหนงของเรา ทจะนำาสงดๆ มาใหแกจตใจของเรา และ

อาจจะรวมถงการนำาพาสงดๆ มาใหแกชวตของเราดวย

อ ร ณ ร ง แ ห ง ก า ร ต น ร

138 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

อกไมนานพระอาทตยกจะขน เปนสญญาณวาวนใหมกำาลง

จะเรมตน พรอมกบภารกจการงานตางๆ ทตามมา ขอใหเราตอนรบ

วนใหมดวยความรสกสดชน เบกบาน และตนร  ไมใชตนแตตว

แตวาใจกตนดวย คอตนดวยความรสกตว อนนจะทำาใหชวตของเรา

เปนชวตทตนรอยางแทจรง

คนจำานวนมาก แมจะตนมาพรอมกบเชาวนใหม แตในแง

ความรสกกเหมอนคนครงหลบครงตน คอตนแตตว แมจะเดนเหน

ไปไหนมาไหน แตวาใจลอย หมกจมอยกบเรองราวความทกขในอดต

หรอไมกกงวลกบสงทยงมาไมถง ไมไดมชวตอยกบปจจบนอยาง

เตมรอยเลย หากเราไมไดมชวตอยกบปจจบนอยางเตมรอย กพด

ไมไดวาเปนชวตทตนอยางแทจรง

การตนอยางแทจรง จะตองตามมาดวยความร หรอรสกตว

แตกนนแหละ ร สกตวไมไดหมายความเพยงแควา เปดตาและ

ตอบสนองตอสงเราภายนอกได ใครถามกไดยนและตอบได อนนน

ยงไมใชความรสกตวอยางแทจรง แมทางการแพทยจะเรยกวาเปน

ความรสกตว เชน คนทฟนจากความสลบไสล หรอฟนจากโคมา

กเรยกวารสกตวแลว แตนนยงไมใชการตนร หากวายงจมอยกบ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 139

ความทกข ใจลองลอยไปกบสงปรงแตงอยางน แมจะเรยกวารสกตว

แตกรสกตวไมเตมท รสกตวเตมทกตองอยกบปจจบนใจอยกบเนอ

กบตว ทำาใหเกดความตนรขนมา

ขอใหเราเรมตนเชาวนใหมดวยใจทตนร ซงจะนำามาซงความ

โปรงเบาและเบกบาน แมจะตระหนกรวาขางหนามอปสรรค รวา

อะไรๆ กไมเทยง รแมกระทงวา ตวเองกตองแก ตองเจบ แลวก

ตองตาย อยางทเราพจารณาเมอสกครน แตกไมไดทำาใหเราเกด

ความรสกหดห เศราหมอง หรอหวาดผวาเลย ยงเบกบานอยได

เพราะรวามนเปนธรรมดา เพราะรเทาทนความเปนธรรมดาของ

ชวตและยอมรบมนได

เมอระลกเชนนแลว เรากยงตองตอนรบวนใหม เพราะวา

นคอโชค นคอของขวญทเราไดรบ คนจำานวนไมนอย ไมมโอกาสท

จะตนขนมารบเชาวนใหมอยางพวกเราตอนน เพราะวาชวตของเขา

สนสดเพยงเทานน การทเราตนขนมา แลวรวามวนใหมอกหนงวน

เปนสงทนายนด ขอใหถอวาเปนโชค คนจำานวนไมนอยแมตนขนมา

และร วาตวเองยงมชวตอกหนงวน กไมไดตระหนกเลยวาอนน

เปนโชคอยางไร เพราะเขาไมไดตระหนกถงเรองอนจจง เขาไมได

ระลกวาความตายจะมาถงเมอไหรกได เขาอาจคดวาเขาจะอย

ไปไดเรอยๆ ไมมวนตาย เพราะเขาอยอยางลมตาย เขากเลยคดวา

มวนนแลวกตองมพรงน มพรงนแลวกมมะรนน มมะรนน แลว

กมอกวนตอๆ ไปไมมทสนสด คดแบบนน กเลยไมคดวาการมเชา

อกหนงวนเปนสงประเสรฐ เปนโชคทไมควรเพกเฉย

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 141

เชาวนใหมอยางน จะมคณคามความสำาคญมากถาหากเรา

ตระหนกวา นอกจากคนจำานวนไมนอยจะไมมโอกาสลมตาตน

มาพบเชาวนใหมแลว วนนอาจจะเปนวนสดทายของเรากได ถาเรา

ตระหนกวาวนนอาจจะเปนวนสดทายของเรา หรออาจจะเปน

วนรองสดทาย หรออาจจะเปนวนแรกในสามวนสดทายกได

ความหมายของวนนจะเปลยนไป จะกลายเปนสงทมคามากขน

เราไมมทางรวาวนนจะเปนวนสดทายของเรา หรอจะมอกหนงพนวน

หรอหนงหมนวนตามมา เราไมร แตถาเราระลกไววาอะไรๆ กไมแน

เรากจะตระหนกวาเชาวนใหมเปนสงมคา มความสำาคญ เราจะเหน

คณคาของวนนมากขน ตงแตวนาทแรกทตนมาพบกบเชาวนน

ซงกจะทำาใหเราใชชวตดวยความไมประมาท พยายามใชเวลาทกขณะ

ทกวนาทอยางมคา ใหเกดประโยชนพรอม อยางทพระพทธองค

ไดตรสเปนปจฉมโอวาท วา “สงขารทงหลายมความเสอมไปเปน 

ธรรมดา ทานทงหลายจงท�าความไมประมาทใหถงพรอมเถด”

บางทานกแปลความหมายใหชดเจนกวานนวา “ทานทงหลายจง 

ท�าประโยชนใหถงพรอม ดวยความไมประมาทเถด” อนนชดเจน

มากขนวาเราตองทำาประโยชนใหถงพรอม คอทงประโยชนตน

และประโยชนทาน สรางกศล หมนทำาความด หนความชว แลวก

ทำาจตใหบรสทธ สรางความตนร เพอใหเกดความเบกบาน โปรงเบา

142 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

และทสำาคญกคอเปนอสระจากความทกข คนเราเกดมาแลวกตอง

แก ตองเจบ และตองตายกจรง แตเราสามารถเปนอสระ คอมจต

ทอยเหนอความแก ความเจบและความตายได

คนเราตองพานพบกบสงไมนาพอใจกจรง และตองพลดพราก

จากสงทพอใจกจรง ไมมใครหนพน แมแตพระราชามหากษตรย

เปนเศรษฐมยศ ทรพย บรวารมากกตองเจอสงเหลานคอประสบ

กบสงทไมพอใจ และพลดพรากจากสงทพอใจ พลดพรากจาก

คนรก พลดพรากจากสงรก แตเรากมความสามารถทจะเปนอสระ

จากความทกข อนเนองจากความพลดพรากสญเสยได ถาหากวา

เราร ทนธรรมดา คอร วามนเปนธรรมดาของชวตร แลวกละวาง

ความยดตดถอมนวาเปนเรา เปนของเรา หากทำาเชนนไดกไมมอะไร

ทจะทำาใหเราเปนทกขได แตจะทำาไดกตอเมอเราเรมปฏบตเสยแต

วนน หรอเรมเสยแตเดยวน

ชวตของคนเรา ยอมมวนทจะพฒนาจากความหลงไปส

ความร คอปญญา เหมอนกบทกลางคนอนมดมดยอมเปลยนเปน

ร งเชาทสวางไสว เราทกคนมศกยภาพทจะววฒนพฒนา ไปส

ความสวางไสวในทางจตใจได พระพทธองคตรสวา “โลกตรธรรม 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 143

อนประเสรฐ เปนทรพยประจ�าตวของทกคน” โลกตตรธรรมคอ

ธรรมททำาใหเปนอสระจากความทกข เปนอสระเหนอโลก อยเหนอ

โลกธรรม โลกจะผนผวนแปรปรวนอยางไรกไมแผวพานหรอ

ไมกระทบใจจนเปนทกขได อยางสำานวนของคนโบราณภาคใตทวา

“ฝนตกไมตอง ฟารองไมถง” นนกคอ โลกธรรมใดใด กไมอาจ

แผวพานได แมเราจะอยในโลกทผนผวนแปรปรวน แตกไมทกข

เพราะความผนผวนแปรปรวนนน

พยายามใชวนน ใหมคณคามากทสด เพราะวามนเปน

สงเดยวทเราแนใจวามอยจรงๆ เปนของเราจรงๆ สวนวนพรงนนน

เราไมอาจแนใจไดวาจะไดพบหรอมวนพรงนหรอไม แมแตวนน

เรากแนใจแตเพยง ชวโมงน หรอนาทนเทานนวาเปนของเรา พน

จากชวงวนนไปกไมแนวาจะไดพบหรอเปนเจาของหรอไมพดวา

“เจาของ” คงไมถกนก เพราะเหมอนกบวามนเปนของเราแตจรงๆ

กไมใชของเรา เพยงแตผานเขามาใหเราไดใชประโยชน จะใช

ประโยชนไดแคไหน กขนอยกบวาเราม “อปมาทธรรม” แคไหน

คอถามความไมประมาท เรากสามารถใชประโยชนไดอยางเตมท

ทำาใหชวตของเรามคณคาขนมา เปนชวตทดงาม เปนชวตท

ประเสรฐ

144 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

ทานอาจารยพทธทาสสรปไดดมากวา ชวตทดงาม กคอ

ชวตท “สงบเยน และเปนประโยชน” สงบเยน และเปนประโยชน

สองวลนคลมความหมายของชวตทดงามไวครบถวน จะสงบเยนได

เพราะอะไร สงบเยนไดกเพราะมจตใจทผองแผว บรสทธ จะทำา

เชนนนไดกเพราะหมดสนความเหนแกตว หรอละวางความยดตด

ถอมนในตวกของกได คอถายงมความเหนแกตวอย ยงมกเลสอย

ยงมความยดตดในตวตนอยกสงบเยนไดเปนพกๆ หรอแยกวานน

กคอเรารอน เพราะถกแผดเผาดวยความโกรธ ดวยความโลภ  ดวย

กเลส ดวยความทกข จะสงบเยนไดกตองหมดสนซงกเลสอยาง

แทจรง หรอไมมความเหนแกตว ลดละความยดตดถอมนได

เพราะอะไร กเพราะวามปญญาแลเหนวา ตวกของกน ไมมอยจรง

มนเปนมายาภาพ จะเขาถงความสงบเยน อยางแทจรงกตอเมอ

ไดเหนความจรงทลกซงทสด ทหลบซอนในมมทลกทสด  กคอ

ความจรงทวาตวเราไมมอยจรง

จะเหนความจรงอยางนไดตองมปญญา ปญญาจะเกดขน

ไดกเกดจากการไตรตรอง หรอพจารณาความจรงของกายและใจ

อยางไมหยดหยอน ไมลดละ จนกระทงเหนความจรงทลกซงทสด

ขอน ไมมความจรงขอไหนทลกซงมากกวาขอน คอไมมอะไรท

เปนตวตน ไมมอะไรทยดถอวาเปนตวเราไดเลยสกอยาง แมวา

ทกสงทกอยางจะจบตองได สมผสได แตวาโดยแกนแทแลวมน

ไมมตวตนเลยแมแตนอย ไมมอะไรทมตวตนเลยสกอยาง รวมทง

กายและใจนดวย

เมอเหนเชนนดวยปญญา ใจกจะเปนอสระอยางแทจรง เมอ

เปนอสระแลวกมแตความสงบเยน ไมมความทกขแผวพาน ไมม

กเลสทจะแผดเผาใจใหเรารอนได นคอความหมายทแทจรงของ

คำาวาสงบเยน ไมใชสงบเพราะวาอยในททสงบสบายหรอเพราะ

ไมมอะไรมากระทบจตกระทบใจ ไมใช แมจะมสงมากระทบ แต

ไมกระเทอนถงใจเลย คอสงบเยนได กระทบเทาไหร ใจกไมทกข

ใจไมรอน แมกายจะปวย แมกายจะเจบ แตใจกยงสงบเยนได

สงบเยนนเองทเปนพนฐานใหชวตเปนประโยชนอยางแทจรง

เปนประโยชนกคอ เกอกลผอน เกอกลดวยอะไร กคอเกอกลดวย เมตตา คอความรกอยางไมมการเลอกทรกมกทชง

รกอยางไมมประมาณ ไมไดทำาเพอตวเอง แตทำาเพอ

ผอนอยางแทจรง ไมไดทำา เพราะปรารถนาจะไดชอวา

เปนคนด เปนคนเสยสละ เปนคนใจบญไมไดทำาดวย

146 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

แรงจงใจอยางนนเลย แตทำาเพราะนกถงประโยชนของผ อน

อยางแทจรง จะทำาเชนนไดกตองไมมความเหนแกตว หรอมความ

เหนแกตวนอยมาก เปนกรณาทไมมประมาณ

จตใจสงบเยนดวยปญญา และทำาประโยชนใหกบผอนไดดวย

กรณา ปญญากบกรณาจงเปนธรรมขอสำาคญมาก และเปนองคคณ

สำาคญของพระพทธองค คอ ทรงเปยมดวยพระปญญาคณ และ

พระกรณาคณ จากนนพทธคณขออนจงตามมา เชน สคะโต เปน

ผไปแลวดวยด โลกวท เปนผร โลกอยางแจมแจง พทโธ เปนผร

ผตน ผ เบกบานดวยธรรม รวมทงเปนครผ สอนของเทวดาและ

มนษยทงหลาย พทธคณเหลานตามมาหลงจากททรงเปยมดวย

พระปญญาคณ และพระกรณาคณ พระวสทธคณกเชนกน ดงนน

เราจงควรเจรญรอยตามพระองค ดวยการเจรญปญญาใหงอกงาม

บมเพาะกรณาใหถงพรอม ดวยการฝกตนตามหลกไตรสกขานแหละ

ไมไดมอะไรมากกวานน ศล สมาธ ปญญา ถาเราเจรญไตรสกขา

ใหถงพรอม กจะทำาใหชวตนเปนชวตทสงบเยนและเปนประโยชนได

อนนคอคณคา คอสาระของชวตทไดเกดมาในโลกน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล 147

อยากใหเราตงจตปณธาน ทกครงทไดลมตาพบวนใหม

ไมใชเฉพาะเชาวนน แตรวมถงเชาวนตอๆ ไป หากเรายงมโชค

หรอไดรบพรทจะมชวตพบวนใหม ใหเราตงปณธานวาจะดำาเนนชวต

ใหมคณคา นนคอ สงบเยนและเปนประโยชน พยายามเขาถง

พระปญญาคณ หรอนอมนำาพระกรณาคณใหสถตตงมนในจตใจ

ซงจะทำาไดดวยการดำาเนนชวตดวยความตนร  มสตอยเสมอ ให

แตละขณะของเราเปนการอยอยางมสต เปนการปฏบตธรรมใน

ทกขณะ แมแตการอาบนำา ถฟน กนขาว ลางจาน ทำาครว กขอ

ใหเปนการปฏบตธรรมไปดวย อยาคดวาตองมาหลกเรน เขาวดหรอ

เขาปาถงจะปฏบตธรรมได เราสามารถปฏบตธรรมไดตลอดเวลา

ทลมตา  หรอพดใหมากกวานนคอทกขณะทมลมหายใจ เมอ

เรามชวตอย ดวยความร สกตวและมสต ขออนกจะตามมา เชน

ความเพยรความเมตตา ความอดทน ไมวาจะเปนพรหมวหารหรอวา

สงคหวตถกจะคอยๆ ลำาเลยงออกมาจากจตใจ สคำาพดและการกระทำา

ของเรา  ทำาใหเราสามารถดำาเนนชวตทเปนประโยชนเกอกลตอ

เพอนมนษย และเพอนรวมโลก ทำาใหชวตของเราเปนเสมอนสมบต

ของโลกได

148 เ ป น ม ต ร ก บ ค ว า ม เ ห ง า

พระพทธองคตรสวา คนดกเหมอนกบสระนำา ทผ คนได

ใชสอย สระนำานนสะอาดและบรสทธได กเพราะมการถายเท

อยเสมอ นำาทไมถายเท หวงแหน ไมยอมให ยอมกลายเปนนำาเนา

สวนนำาทมการถายเท ไมหวงแหน พรอมทจะเผอแผ ใหถนอน

เทานนจงจะเปนนำาทใส สะอาด และเปนประโยชน กขอใหเรา

บำาเพญตนอยางน ใหตงปณธานวาทกเชา เมอตนและลมตาขนมา

จะตอนรบวนใหมดวยใจทเบกบาน ขอบคณทเรายงมวนน ขอบคณ

ทเรายงมวนใหม ขณะเดยวกนกตระหนกดวยวานอาจจะเปนวน

สดทายของเรา ดงนนจงขอใหเราใชวนนใหมคณคาทสด ทงเพอ

ความสงบเยนและเปนประโยชน

ชวตของคนเรา ยอมมวนทจะพฒนา

จากความหลงไปสความร คอปญญา

เหมอนกบทกลางคนอนมดมด

ยอมเปลยนเปนรงเชาทสวางไสว

เราทกคนมศกยภาพทจะววฒนพฒนา

ไปสความสวางไสวในทางจตใจได

ประวตพระไพศ�ล วส�โล

พระไพศาล วสาโล นามเดม ไพศาล วงศวรวสทธ เปนชาวกรงเทพฯ

เกดเมอพทธศกราช ๒๕๐๐ สำาเรจการศกษาชนมธยมศกษาปท ๕

จากโรงเรยนอสสมชญ และสำาเรจการศกษาชนอดมศกษา จาก

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

สมยเปนนกเรยน เรมสนใจปญหาสงคม จงเขารวมกจกรรม

คายอาสาพฒนาชนบทและกจกรรมอาสาสมครตางๆ เมออาย ๑๕ ป

ทานไดอานงานเขยนของทานอาจารยพทธทาสภกข จงไดปลกฝง

ความเปนพทธแตนนมา ทงยงสนใจงานหนงสอ โดยเรมจากการ

เขยนบทความตงแตสมยเรยนชนมธยม ทงในระหวางทศกษาอย

มหาวทยาลยธรรมศาสตร เคยเปนสาราณยกรวารสารปาจารยสาร

อยถง ๑ ปเตม

มความสนใจดานการเมอง ไดเขารวมประทวงในเหตการณ

๑๔ ตลาฯ ๒๕๑๖ ตอมาชวง ๖ ตลาฯ ๒๕๑๙ เคยไปรวมอดอาหาร

ประทวงในแนวทางอหงสา จนกระทงถกลอมปราบภายในมหา-

วทยาลยธรรมศาสตร และถกคมขงเปนเวลา ๓ วน เมอออกจากคก

แลวไดมาทำางานเปนเจาหนาทกลมประสานงานศาสนาเพอสงคม

ตงแตปพทธศกราช ๒๕๑๙ ถง พทธศกราช ๒๕๒๖ เนนงานดาน

สทธมนษยชน ชวยเหลอผ ถกคมขงดวยสาเหตทางการเมอง

ซงสามารถดำาเนนการประสบผลสำาเรจ เมอรฐบาลออกกฎหมาย

นรโทษกรรมผตองหา กรณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ ประมาณ ๓,๐๐๐

กวาคน

พระไพศาล วสาโล อปสมบทเมอพทธศกราช ๒๕๒๖ ณ

วดทองนพคณ กรงเทพมหานคร เรยนกรรมฐานจากหลวงพอเทยน

จตตสโภ วดสนามใน กอนไปจำาพรรษาแรก ณ วดปาสคะโต

อำาเภอแกงครอ จงหวดชยภม โดยศกษาธรรมกบหลวงพอคำาเขยน

สวณโณ แตแรกทานตงใจจะบวชเพยง ๓ เดอน แตเมอการปฏบต

ธรรมเกดความกาวหนา จงบวชตอเรอยมา จนจะครบรอบ ๒๙

พรรษาในตนปพทธศกราช ๒๕๕๕ น

ปจจบนทานเปนเจาอาวาสวดปาสคะโต แตสวนใหญจะจำา-

พรรษาอยทวดปามหาวน (ภหลง) เพอรกษาธรรมชาตและอนรกษ

ปา นอกจากการจดอบรมปฏบตธรรม พฒนาจรยธรรมและอบรม

โครงการเผชญความตายอยางสงบตอเนองตลอดมาแลว ทาน

ยงเปนประธานเครอขายพทธกา กรรมการมลนธโกมลคมทอง

กรรมการสถาบนสนตศกษา กรรมการมลนธสนตวถ และกรรมการ

สภาสถาบนอาศรมศลป เปนกำาลงสำาคญในเครอขายสนตวธ ลาสด

ยงเปนหนงในคณะกรรมการปฏรป

พระไพศาล วสาโล ไดชอวาเปนพระสงฆนกกจกรรม นกคด

นกเขยน และนกรณรงคหวกาวหนาทนำาธรรมะมาสรางสนต

เชอมโยงความรทางดานพทธธรรมมาอธบายปรากฏการณของชวต

และสงคมในบรบทของสงคมสมยใหมอยางเขาใจงาย  ชดเจนเปน

รปธรรม มทกษะในการอธบายหลกธรรมทยากและลกซงใหเหน

เปนเรองงาย นอกจากเผยแผธรรมผานการเทศนาแลว ทานยงม

งานเขยนตอเนองสมำาเสมอ ทงหนงสอ งานแปล และบทความ

ปจจบนมผลงาน หนงสอของทานมากกวารอยเลม  นอกจากนยง

เปนบรรณาธการหนงสอหลายฉบบ 

ปพทธศกราช ๒๕๔๘ ทานไดรบรางวลชเกยรต อทกะพนธ

ในสาขาศาสนาและปรชญา จากผลงานหนงสอ “พทธศาสนาไทย

ในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต” อกเกยรตประวตสำาคญ

คอ ทานเปนพระสงฆองคแรกทไดรบรางวลศรบรพา ประจำาป

พทธศกราช ๒๕๕๓ โดยมตเอกฉนท และลาสดในเดอนกมภาพนธ

๒๕๕๔ ทานไดรบรางวลนกเขยนอมตะประจำาป ๒๕๕๓ โดยมต

เอกฉนทจากมลนธอมตะ ซงทานไดมอบเงนรางวลทงหมด จำานวน 

๑ ลานบาท ใหแกมลนธโกมลคมทอง

แมจะมผลงานชวยเหลอสงคม อนรกษธรรมชาตสงแวด-

ลอม และสงเสรมการปฏบตภาวนาหลากหลายรปแบบจนแทบ

ไมมเวลาพก แตทงหมดทงปวงทกลาวมาแลว พระไพศาล วสาโล

ยงคงยนยนวา “ชวตอาตมา เปนแคพระอยางเดยว กเปนเกยรตและ 

ประเสรฐสดในชวตแลว ไมมอะไรสงสดกวาการเปนพระ ทเหลอ 

เปนสวนเกน”

. . . เรามาทน ไมใชเพอฝกใหเกดความคนเคยกบชวตทเรยบงายเทานน

แตเพอฝกใจใหไมผกตด หรอผกพนกบความสะดวกสบาย

สามารถทจะมองเหนความสขทเลยพนจากความสะดวกสบาย

สามารถเขาถงความสขทเกดจากความสงบ

ความสขทเกดจากความเรยบงาย

เมอใดกตามทเราสามารถพาจตเปนอสระ

จากความสะดวกสบายทางกายไดแลว ความสขความสงบเยน

ในจตใจกเปนเรองไมยาก

รายนามผรวมศรทธาพมพหนงสอ

เปนมตรกบความเหงา

คณวนด ๒๖,๗๗๐ ] คณศภกจ สำาราญชยกร ๒๔,๓๙๐ ] คณพมลมาศ ดาเนค ๑๕,๐๐๐] คณะฟงธรรมจาก รพ.สมเดจฯ ณ ศรราชา ๙,๐๓๗ ] คณอโยธย งดงาม ๖,๘๒๐ ] คณวชต ตงสขนรนดร ๕,๐๐๐ ] ชมรมพทธธรรม รพ.รามาธบด ๕,๐๐๐  ] คณเกษกาญจน ชณหวรยะกล ๔,๖๐๐  ] คณสเนตร โพธนทไท ๔,๐๐๐  ] คณสรศกด - คณภทรพร ลมายวฒนานนท ๔,๐๐๐ ] คณพเชษฐ เจรญศรวฒน ๓,๕๗๐ 

] คณสงศร  รงถาวรวงศ ๓,๕๐๐ ] คณประยทธ ชยจรพนธ ๓,๕๐๐ ] คณเอกชย ดรงโรจน ๓,๐๐๐ ] คณรนทรรดา โพธยานกล ๓,๐๐๐ ] คณสมภพ ไตรโภชน ๓,๐๐๐ ] คณอทยวรรณ พนเจรญ ๒,๘๐๐ ] คณอโยทย งดงาม และครอบครว ๒,๘๐๐ ] คณกองจต คำาทอน ๒,๖๘๐ ] คณลดดา บญชใจ และครอบครว ๒,๖๕๐ ] บ.มหพนธไฟเบอรซเมนตจำากด (มหาชน) ๒,๕๒๐ ] คณเกยรตสกนธ ภมมารนทร ๒,๒๒๐ ] คณนสา พรมวงษ ๒,๑๖๐] คณสงศร - คณศราชย รงถาวรวงศ และครอบครว ๒,๑๐๐] คณคกฤทธ อารปกรณ ๒,๐๙๐ ] คณสรตน วงศชาญศลป ๒,๐๐๐ ] คณเผดจ ศลยวฒ ๒,๐๐๐ ] คณประพณพฒน บญสราง ๒,๐๐๐ 

] ด.ญ. ธวลกร - ด.ญ.ธรณธนย ผองโสภา ๒,๐๐๐ ] คณกรวรรณ กจสมมารถ และครอบครว ๒,๐๐๐ วโรจน ศวะพรพนธ ๑,๘๙๐ ] คณบญมาก อาจสญจร ๑,๗๕๕ ]คณนช ๑,๖๓๐ ]  ผไมประสงคออกนาม ๑,๕๘๐] คณปานจตต วงษออนด ๑,๕๐๐ ] คณธรเดช เลศฐวงศ ๑,๔๐๐] คณอโยธย งดงาม และครอบครว ๑,๔๐๐ ] คณอตพจน สำาอางคญาต ๑,๓๘๐ ] คณสภาวรรณ สระพนธ ๑,๒๐๐ ]  คณพรรณ งานทว ๑,๒๐๐ ] คณวรวรรณ เหมทานนท ๑,๑๒๐ ] นพ.รตนกฤษ ออนแยม ๑,๑๑๑ ]

คณแมทองคำา สตกลางวหาร, คณลวเซง - คณขรรคชย - ด.ญ.ยลดา นำาวไลเจรญ,คณเชาวน ลมคาเจรญ, คณนยม - ด.ช.ทตตวนท ยมแยม, คณฐตการ - คณคณากร พเชฐไพศาล ] พระอานนท อรโย, คณฉนทะนนท - คณภาณ - คณประกายวรรณ - คณประกายดาว คนซอ ] คณปานทพย เหลองหรญวฒ 

] คณวเนต เลศวระศรกล ] คณจนทรา ทองเคยน และครอบครว ] คณสนนทา ลเลศพนธ ] คณสรรตน หะยะกงฉตร ] ผไมประสงคออกนาม ] คณบปผา เบญจชยพร ] คณศราพนธ  มณวงษ ] คณวทยา หวงกตตกล ] คณจารนนท วฒนกนก ] พ.ต.อ.บญเสรม ศรชมภ และครอบครว ๑,๐๐๐ ] คณอบล  เลาหเจรญสมบต และครอบครว ] คณจตตวไล จตรวฒนะ 

] ผไมประสงคออกนาม ] คณดวงเดอน หวงในธรรม ] คณเกสร ผองโสภา ] คณนฤณพร แชรฟ ]คณอดมพร สายเพชร และครอบครว ] คณวชย โพธนทไท และครอบครว

ผบรจาค ๑,๐๐๐ บาท

] อ.จนดา มาสมบรณ ๙๐๐ ] ] คณหงส แซฉว, รานทองชชวรณณ และลกหลานทกคน ๙๐๐ ] คณสรรกญญาณ ลอศรนนท ๘๕๐ ] คณสมคด เพญพจนากล ๖๗๐ ] คณกรธว ปงวฒนกล ๖๒๐ ] คณวสจน มาตรเลยม ๖๑๐ ] คณไพบลย-คณสชพ ศรสจจง และครอบครว ๖๐๐ ] คณงอ แซล พรอมบตรธดาและญาต ๖๐๐ ] คณอรตน คลงทอง ๕๗๐ ] คณทานตะวน หงษตน ๕๖๐ ] คณนสทธ ปทตตาบตร ๕๔๐ ] คณพพฒน (รานเบญจพร) ๕๓๐ ]

ผบรจาค ๕๐๐ บาท

คณสเทพ มานะสนทร ] คณญาณภค อาวรณ  ] คณสลดา อนทรโสธรฉนท ] พ.ต.ท.ศกดา ทองพทกษ ] คณกญจนณฏฐ เทอญชชพ ] คณเอตตา ] คณธญพร ภบงบอน ] คณโชตกา ธญทพธนาชย ] คณธนกร แกววงศ ] คณนฤด ประมาภรณ ] คณศรรตน ประมาภรณ ] คณวไล วชากร ] พ.ญ.สวรรณ สรตนโสภณ และครอบครว ] คณจตพร จงโชตชชวาลย ] คณพอพกไล แซนา ] คณประชา ศรสตย ] คณสพตรา ศรรานรกษ และครอบครว ] คณอดม โถวสกล ] คณประชา ผองโสภา ] คณรงอารย หอสธารงส ] คณบงอร ผองโสภา ] คณขจร โถวสกล ] คณสวด ผองโสภา ] คณยวด องศรวงษ ] คณอญชสา พรชอมศร ๔๕๐ ] คณภรญา เลยงจำาปา ๔๔๐] คณชาสกา หลมประเสรฐศร ๔๒๐ ] คณสภย โกศลชนวจตร ๔๒๐ ] คณสขสนต พชรพชร และครอบครว ๔๐๐ ] คณวสทธ มาตรเลยม ๔๐๐ ] คณสนย เจรญพงษ ๔๐๐ ] คณสขสนต พชรพชร และครอบครว ๔๐๐ ] คณกตต ธนสวรรณศกด ๓๘ ] คณชญาภา ศรดาวเรอง ๓๗๒] คณปจรส ภทรบรรเจด ๓๖๐ ] คณไพศาล ลมมถาวรภรต ๓๕๕ ] คณวาทน สธนรกษ ๓๕๐ ] คณรตนา เจยระมงคง ๓๕๐ ] จศด.สมโชค ศรพรม ๓๔๘ ] คณวภา เสรมพงษสวฒน ๓๓๐ ] คณศศนาฎ แสงแกว ๓๑๐ ] คณชลดา ไวกจอเนก ๓๑๐ ] คณวรรณนภา ศรสะอาดรกษ ๓๑๐ ] คณวรากร เจรญผล ๓๐๐ ] พ.ต.ท.หญงประณต เพงระนย ๐๐ ] คณยพา - คณภานพงศ พงศะบตร ๓๐๐ ] คณกลชล เทศตม ๓๐๐ ] พระชยพร จนทวำโส ๓๐๐ ] คณชต - คณธญพร ภบงบอน ๓๐๐ ] คณนวลศร - คณสวรรณ - คณสนน สรตงจตธรรม ๓๐๐คณวชต แกวประทป ๒๘๗ ] คณธญญา เลศศรจตพร ๒๘๐ ]คณกนกวรรณ จนทรเทยม ๒๗๖ ] คณบญญศา หลาคำาภา ๒๖๐ ]

คณพนกาญจน เกยรตประเสรฐ ๒๔๐ ] คณชญานศ แกวกระจาย ๒๔๐ ] คณวาป เรองวเศษ ๒๒๐ ] คณปรดา ปงชางกะด ๒๒๐ ] คณบญทวา ศรสวสด ๒๒๐ ] คณไพรน สงหทอง และครอบครว ๒๒๐  ] คณสมปอง สทธปอง ๒๑๗] คณอรตน คลงทอง ๒๑๐ ] คณวรษฐพร กลงวจตร ๒๑๐ ] คณทพย พรมดวงษ ๒๐๐ ] คณศรพรรณ นกรอง ๒๐๐] คณมนสนนท บญเจรญวงศธร และครอบครว ๒๐๐ ] คณภาณ คนซอ และครอบครว ๒๐๐ ] คณจตพร จงโชตชชวาลย และครอบครว ๒๐๐ ] คณมาโนช กตรตน ๒๐๐ ] คณเสร ปงวฒนกล ๒๐๐ 

] คณอกฤษฏ - คณเขษมศกด อายตวงษ ๒๐๐ ] คณกำาไล ศรสวสด ๒๐๐ ] คณศร มะพราวขด และครอบครว ๒๐๐ ] คณสรวรรณ นาตเสว ๒๐๐ ] คณเงก (อทศใหคณแมเซยม สรสตย) ๒๐๐ ] คณเตยง - คณพม สรเบญจา ๒๐๐] ผไมประสงคออกนาม ๒๐๐คณชวพร ณรงคสมทร ๑๙๐ ] คณสถาพร อตตาลกาญจนา ๑๙๐ ] คณสมชาย วราศ ๑๘๐ ] คณองอร คงบรรเทง ๑๗๐ ] คณอมรรตน มนเจก ๑๗๐ ] คณปารชาต ศรกระทม ๑๖๐ ] คณยทธนา ทบทมทอง ๑๗๐ ] คณอญชรพร ภแสง ๑๕๐ ] คณสวลกษณ ศภฤกษชยกล ๑๕๐ ] คณนรนาม จากชมรมชางปน ๑๔๐ ] คณวรตน รตนรงษโรจน ๑๔๐ ] คณงามจต มทะธากล ๑๔๐ ] คณสรดา ตนงอ ๑๔๐ ] คณณฐสทธ ชมวจตร ๑๔๐ ] Vincent VS Wong Ph.D ๑๔๐ ] คณดษฎ วงษศร ๑๔๐ ] คณทว เรอยมา ๑๓๘ ] คณรกฐชา ฉำาผว ๑๓๐ ] คณโอภาส เฮงภเจรญ ๑๓๐ ] คณวจตรา สารนทร ๑๓๐ ] คณจนตนา ตรศรสข ๑๓๐ ] คณแกวใจ สจจกล ๑๒๐ ] คณเบญจภา ศรพชญพเชฎฐ ๑๒๐ ] คณสทธชย ปญควจณาณ ๑๒๐ ] คณกลนท แสงนาค ๑๑๐ ]

ผบรจาค ๑๐๐ บาท

รวม ๒๒๔,๖๘๗ บาท

คณวรวฒน ล ] พ.ต.อ.กตตพงษ วเศษสงวน ] คณภคนนท ] คณทองคำา จารมโนกล ] คณอำานาจ ปลอดโปรง ] ผไมประสงคออกนาม ] คณประไพลกษณ ตายนต ] คณประมท อทยฉาย ] คณพรวด สกรนทร ] คณมกดา เภตราพนสนไชย ] คณกรนรตน  จรงชยประวร ] คณจนส ไชยเกตวฒนา ] คณศภโชค ประธาน ] คณกตตธช ขยนการ ] คณอาภรณ จนยงค ] คณพไลพร แพงไพร ] คณพอระนก - คณแมสงวน - คณปานทวา สขทองสา, คณศราชย - ด.ญ.กลยา รงถาวรวงศ 

] คณแนงนอย มณพนธ ] คณบญชวย - คณจรญรตน - ด.ช.ปฏภาณ - ด.ช.ปณชย พพฒนชลธ ] คณสมพงษ รงถาวรวงศ ]คณวไล หรญพฤกษ และครอบครว ] พ.ญ.อจจมา อสสระ] คณสงเวยน ชางส ๘๕ ] คณบรรหาญ สมบรณกล ๘๗ ] คณดวงฤด ถาวรสาล ๘๕ ] คณบษบา กงไกรลาศ ๘๒ ] คณจราภา บวศร ๘๒ ] คณสนต จาเรวณช ๘๐ ] คณโมจนย อนพนธนนท ๘๐ ] คณจนทรเพญ นอยปรชา ๘๐ ] คณมาลน ศรวรรณ ๗๒ ] พ.ญ.ศรยา วฒนพาห ๗๐ ] คณพรรณ ศรสม ๖๕ ] คณศรนนท เผอกโสภา ๖๐ ] คณสนต พกลทอง ๕๑ ] คณขวด พลกนา ๕๑ ] คณบรรจง กรรมย ๕๑ ] คณพไลพร แพงโพธ และครอบครว ๕๐ ] คณพรสวรรค วทยาอนมาส ๕๐ ] ร.ต.มณฑล พลทว ๕๐ ] คณมลวลย กลโชต ๕๐ ] คณรงเรอง ปนประดบ ๕๐ ] คณสำาอาง เจตสกทต ๕๐ ] คณชฌภค วฒพงษ ๕๐ ]  คณวรรตน ชยสวสด ๕๐ ] คณแกว ภทรวรยะกจ ๔๐ ]  คณอาภรณ อนรกษธนากร ๔๐ ] คณสมหมาย เฉลมสข ๓๐ ] คณนงนช วรรณสข ๓๐ ] คณวลาส ศรพรหม ๓๐ ] คณสราย เคลาคลง ๓๐ ] คณกรรณกา งามญา ๓๐ ] คณจนตนา ยกทม ๓๐ ] คณอญชลพร รงแสง ๒๐ ] คณสโรรตน ปตวงศ ๒๐ 

] คณอำานาจ ๒๐ ] คณเลก เถาสวรรณ ๑๐ ] คณเพมพงศ - ด.ช.เอกสหส ธนพพฒนสจจา ๑๐

พระไพศาล วสาโล

เ ป น

ม ต

ร ก บ

ค ว า ม

เ ห ง า

จะเหนความจรงอยางนไดตองมปญญา

ปญญาจะเกดขนได กเกดจากการไตรตรอง

หรอพจารณาความจรงของกายและใจ

อยางไมหยดหยอน ไมลดละ

จนกระทงเหนความจรงทลกซงทสดขอน

ไมมความจรงขอไหนทลกซงมากกวาขอน

คอ ไ ม ม อ ะ ไ ร ท เ ป น ต ว ต น

ไมมอะไรทยดถอวาเปนตวเราไดเลยสกอยาง

แมวาทกสงทกอยางจะจบตองได สมผสได

แตวาโดยแกนแทแลวมนไมมตวตนเลย

แมแตนอย ไมมอะไรทมตวตนเลยสกอยาง

รวมทงกายและใจนดวย

w w w . k a n l a y a n a t a m . c o mw w w . v i s a l o . o r g