HAPOflHE DECME H3 monJlYKA(m3 3BHPKE OBMEnOJbUA)

1. MeceMHHO, uapesa Heeepo,LUto He rpejeiii uapy Ha BCMepy,

Ho CH rpejem ajjiyueM no ropy,

Kyjie jiejiy nape cnpoTMHiCKe.

AjjiyuH cy Kpo3 ropy oahjim

M MHore cy MaJKe pasuBejiHJiM.

He h' je >Kaji6a iuto fh ohh Jiejiy,

Ho HH }Kaji6a mio na HjH rpejem.

MeceMHHa saj^e, a cjianue orpeja.

AjjiyMKe cy nape cac crpaoSy.— CaMOMy ce Bory ca>Kajiejio,

ria saTOJ je cjianue orpejajio.

^ Obc Ham je nec/vie peuHTOBajia y UpHOJ TpasM y Bjia-

coTHHaMKOM Cpe3y Bpan>CKora Onpyra HCKa Ba6a Kana, ponoMM3 cejia Hacajbeeaua (nom. Haca;beBu,n) y nan. TpHCKOJOkojimjh y KHOKeBHHH ByrapcKOJ. 3aT0 cmo h 3a6ejie>KH;in nacy necMe n3 LUonjiyKa. Ba6a KaHa je ose necwe, npema CBOJeMKa3HBaH>y, joiu Kao JieBOJMHua HaysHjia on. cbojhx crapHx yCBOJeiw poAHOM mecTy HacejbeBunMa. Ona ce, nouHHJe, yAajia

3a noTOiter CBemrenHKa Plerpa y cejiy Flpecjiariy, Koje je onpa3rpaHHMaBaH>a CpSuje h ByrapcKe 1878. rojiMHe y Cp6nJH.riocjie CMpTM CBOJera My>Ka, Bafia Kana je AOiujia y ce;io

Upny Tpasy, r^e je yiiijia y Kyiiy oSyaoBCJia ceocKora cbc-

lUTCHHKa, M Ty ocTa;ia CBe no 1893. roAHHe, nosHara noA »Me-

HOM „nonaAHJa Kana" hjih Ba6a Kana. FIoMeHyTe roAHHCBa6a Kana ce npeceJiHJia cbojhm cviH0Bi\N\ay ceno JlaiiomuHne

y TonjiHMKOM OKpyry.

Oae Haw je necwe peuHTOBajia Ba6a KaHa 1892. poahhcJla cy OBe necMe H3 LUoiuiyKa, 3a6e;ie>KH.nn cmo h c

Tora, UJTO H HacajbCBUH h Hpecjian h U.pna Tpasa cnaaajy y

18*

276

2. AeBOJKa je Kpaj ropy cTojajia,

CBa Boj ropa ojx JiMue cjajajia.

JleeoJKa ce c Jimi,e jioroeapa

:

„JlMue, jiMue, Moje 6ejio j\mxe,

„JXa. 3HaM, jiHue, KaKoo tie le jbySw

:

„Jla jiH MJiajio, Jia jin ojibhiu ciapo ?

„JXa 3Hajv\, JiMue, MJiajio jia xe Jby6M,

„yjie3Jia 6m y hobc rpamue,„KH;i,ajia 6h MMpHiujbaBO UBetie,

„BpjhV[j\a 5h y MCKa jiymeKa,

„Kaji. cnaBaMO la jia hm MMpMUje.

„Jl,a SHaM, JiMue, ciapo jia le jby5H,

„Ja 6h HLUJia y ropy sejieHy

„Uoji, OHOJa APBO ociapejio

;

npea.eo kojh ce, npema roeopy a, no npe HBaaeceraK roflWHa

H HOiiiftH craHOBHHKa Tora Kpaja, sobc LUonjiyK. flpema OHOMeKaKO Hapoji cxeaxa, nma LUonjiyKa y LUHpem CMHCJiy, lUHpHxrpaHHua, h LUonjiyKa y yjKem CMMCJiy re pemi — npaBor LLIon-

jiyKa. LLIonjiyKOM,yonmTe, Hapoji30Be CBe ohc KpajeBe homcb ohBHHHHa H THMOKa HO McKpa; on HmuaBe h Mopase (jyjKHe)

HO H3a Co(|)HJe, HO JXynHHue, CawoKOBa h OBMera no-Tja. YLLIonjiyK y lUHpeM CMMCjiy peMH yjiasH nojiOBHHa HHiuKora,caB riHpoTCKH, jenaH neo UpHopcMKora h BpaitCKora OnpyraH CBH KpajeBM HO HOMCHyTHx Mc^a y HaH. ByrapcKOJ ; nojiOBHHa

ripemeBCKe, csa FlajiaHaHKa m noJiOBHHa KymaHOBCKe Kase —CBH ceBepo-HCTOHHH HJiaHMHCKH KpajcBM, CBC HO OBHera nojba.TaKO, Hnp. KoKOiiiHHaMaHH Ha Obmcm Hojby HaSHBajy CBOJe cy-

cene MSnajiaHaMKHx ceJiaM3cejiane30Ba, Koje jie>KM y KyT;iH6eiii-

KHM njiaHHHawa, lJLlonoBHA\a. TaKO mcto h KoqaHUH h KparOBUHHasHBajy CBOJe cycene us najiaHaMKHX h tsycreHHHJiCKnx ce;ia

LUonoBHMa.

A LLlonjivK y y>KeM CMHCJiy pemi, npasn LLlonjiyK,noMHrt.e

OH ce;ia KpHBe <t>eje y MacypHMKOM Cpe3y, y BpaH>CKOM Onpyry,M saxBara ULlon Hobo Ce;io, BapneHMK, BjiacHHy, lipHy Tpasy,Pynje, UpBCHy JaSyKy, flpecjian, Kajiny h caB jy)KHn h hctohhhKpaj riHpoTCKOra OKpyra y CpSHJn, 3a thm y nan. ByrapcKOJCBe HO CocjDHJe h TiycxeHHHJia. Y ohom nejiy LUonjiyKa, y Cp-6njn, roBopH ce pa3JinMHT0. TaKO BJiacwHCKH roBop pa3;iHKyje

ce OH upHOTpaBCKora roBopa, a cjiHMaH je ca npecjianCKHMroBopOM. TaKO ce mcto pasjiHKyje hckojihko roBopa h y LUon-jiVKy y ByrapcKOJ. M3Me^y thx roBopa y LUonjiyKy y Byrap-CKOJ HCTHMe ce mpncku lOBop. FIok. Tb. HaHHMiiti je y ujupoj

TpHCKOJ Okojihhh, y Cjihbhuuh, cjiyiuao iiCKBapen cpuckii loaopa Hajia3H0 Hucrna cpucka Aiina !

277

„Tyj CM HMa TpH>e h rjioroBH,

„BpJbH-na 6n oajie y Jierajio,

„Ta Kaji JierHe, Ta jua ce He AHrne

!

3. Ha Ji' MH rpMH, jxa Ji' ce seMJba rpece?

riporoBapa OBMap y njiawMHe

:

„Hh mm rpMM HM ce seMJba ipece,

„Ho MM 6jiajy OBue sa jaranuM;

„Ha jaraHUM rpjio noBeHyjio.

„Ha cTajio je MJieKO ojiojiejio,

„0 JiMBajio, sejieHa jiMBa^o,

„A samTO cm sejieHa nojierjia ?

„A KaKO tiy jajiHa jia He jieraM,

„npejjiome Me OBue m jaranuM,

„M3 njiaHMHy OBue m jaranuM.

„My3HMue cy jio ipM MJbajiHMue,

„JajiOBMHa jio nex HJbajiHMue,

„CMeiLiaiiie ce ra Me nojiernyuje".

4. 3a CiaHy ce ByjiMM 6MJe,

ByjiMM 6MJe, ByjiMM rpa^.

BMLue, 6Miue Jia pasSMJy.

He Morome ^a pas^MJy.

Cmthm KJbyHM noKpiuMLue,

MsBejiome laHKy CxaHy,

MeiHyiije ry y KOMMJe,

Tepaiiie ry no JlynoBa.

Kajia 6eiiie npM JlyHOBO,

Pmhm CxaHa, mckomm,

y^apM ce y pyKe,

M npojiyMa jiBe xpM peMM :

„Mope pM6e, BMJe pM6e,

,Je^xe BMJe Kpxo Meco,

,,Bojbe BMJe Hero TypuM ;

„nMxe BMJe upHe omm,

„BoJbe BHJe Hero TypuH".

5. CajiMjia Cxana SocHJbaK,

y nycxy ropy sejieny.

278

HeiuTO Boj nace 5ocHJbaK.

OTHjie CiaHa jia bm;i.m,

JejieH Boj nace 6ocHJbaK.ypMOH CiaHa y SaujMy,

MspMnH jejieH m3 Saumy.ypHHH jejieH y AynoB,YpHHH CiaHa no Hjera.

SanjiMBa jejien, ncnjiMBa,

3anjinBa Cxana, ne MO)Ke,

ria BMMe Cxana ji,a njiane :

„JX3. JiH HMaM pojia eji' ncMajw" ?

J3.0My ry MaJKa na jiojAe.

riocTOJa na 6per, nonjiaKa,

Ha6pa en cyMKe, na AOMa.ria BMMe CiaHa jxa njiane;

JXoHy ry laiKO na Rojue.riocioja Ha 6per nonjiaKa,

Hacene HM6yK, na jiojvia.

ria BHMe Ciana nsJlyuoB;HoMy ry oBHap m3 njiany,^

na cia;i.e na 6per jia nnia,

ria HHia Ciany luio njiane.

Ciana My Bepno Kasajia,

OBHap joj npy)KM lojary.

„Bp-n3H MM, Ciano, iKaHHuy".Ciana My Bpjbn iKanMuy,VBaiH OBMap, ojiBeji.e.

6. Kapaj, ZloJKe,^ na Kpaj j;a KapaMO,Ha Kpaj Ka>Ky sejiena jiMBa^a,

Ha jiMBajLy JipBo oCjienoBo,HojiH jipBO mapena nociejba,

Ha nociejby MOMaK h jieBOJtia.

HrpajiH ce cac sjiainy ja6yKy;.

Pile HrpajiH laMO cy sacnajiw.

Meji>Ky^ H>H je ji.eie npoBHiojio,

^ OjiaHMHa.- Obo je CKpai^eHO hmc PajioJKa — JloJKa.^ y UpHOJ TpaBH ce Ka>Ke jne^y, a y BjiacHHH m Pipe-

cjiany Mei^y.

279

rioBHiiie ra cBHJie m Ka^MBe,

BauHiiie ra y Bojiy roJieMy,

MsSauM ra Bojia na o6ajie.^

7. rioBejia JeJia nBa KOhta na Bo;i.y,

JejiaH Boj je bojhob, jipyrw Boj je 6paThbeB.

BoJHOBora KOhfaa 3 jiecHy pyKy bojih,

BpaTH>eBora KOhba c JieBy pyKy boam.

BoJHOBora KOhba 3 6MCTpy BOJiy noJH,

BpaThbCBora KOhta c Myiny Bo;iy noJH.

BpaxaK BOJ roBopn: „3aLiiT0 raKa, Jejio ?"

— „KaHO 6eiy pasMkipne ronMHe,

„Typm-i Me BaHame, th Me He xe oiHeiu,

„Tm Me He xe oxHem, ho Me BOJHa oxe,

„3a xoBa je, 6pajie".

8. noujJia Cxana cac JoBana,

Cac JoBana c htojna 6paxa.

Ona noLUJia na co6opa,

ria 3a6pajn Hjojny Mpe>Ky,

JXdi 3aMpe>KH Sejio JiHue.

ria HjioLue Kpo3 cpeji ropy,

Kpo3 cpeji ropy 6o>KypoBy.

Kan CH 6eiue y cpeji ropy,

y cpeji ropy 6o>i<ypoBy,

06pHy ce Jobbh 6paxaK

:

„Mope CxaHO, Jiena CxaHO,

„JXo car cecxpa, oa ca;i hccm".

ria roBopH Jiena Cxana :

„Mope 5pajie, mhjih dpajic,

„3aiiJX0 xaKO xm roBopHiu ?"

— „CxaHM, CxaHO, na xe jby6nM?"

3anjiaMe ce Jiena Cxana,

ria noBHHe ujxo rot) MO)Ke

:

„Mope ropo 6o>KyFOBa,

„Pa3jiaj rjiacM na cBe cxpaiic,

„Aa noMyje Moja MaJKa,

„}Xa McnpaxM MCHC Mpe>Ky,

» 3a o6ajiy CTOJii MMGHHua cawo y a\iio>khhm.

280

„Zl,a 3aMpe>KHM 5ejio JiMue;

„C MCHe 5paTaK nymy rpeuiM".

ripoKJiHhbe ry H>oJHa MaJKa :

„npoKJieTa CH, Moja CraHO,„LLJto orpeiuM 3 Spaia jiyiuy ?!

„Kyji.e caM le 3anp>Kajia,

„3aji,p>Ka.na mecHajec rojiMHa,

„LL1to He ji.p>Ka h oboj Jieio?

„Ako cm ce orpeiLiHJia

„C TBora Spara, cac JoBana,„CBora CHHa He pojimia ;

„Ako 6h ra h pojiHJia,

„y BOJCKy ra HcnpaiMJia„M3 BOJcKy TM He noiuaj].

„Cbm Aa nojuy, oh na Hes\a.

„Tar jxa bmamlu KaKO >Kajimu".

MaJKa KJiejia, jom ne 6mio,Ciana jiyiuy ncnymTHJia.

9. TypMMH Jany HCKame,Jana luery xepaiiie.

TypMMH lijery ne snaje,

Oh cm caSpa cBaroBe,TpM cxa KOH^a aiJiMJe,

XIbc era KaOjia kommjc,

Ha OTMne y JaHMHM ;i,BopoBH.

Jana no jiBop ojieiue,

Bene pyKe Kpiiieuje,

XlpoSne cjiase upoSeiue.XlpyiiiKe Boj ce cBeiejejy :

„Ako, aKO, Jane Jie,

„He 6m HMJia, Jane jie.

„TypcKy Jbyiy paKMJy

;

„He 6m jejia, Janejie,

„TypcKe 6.nare ja6yKe".

10. Jane, 6aHe abc pajiociH xepa;

CMHa >KeHM, MMJiy MepKy Jiasa.

0;iajieK My iWOMy 3aTaKMMJi,

281

OjiOHyjie npcKO chhjC Mope.Ka je 6mjio ojiosyjie Mope,CHhbe Mope npecKOM npecahyjio,M no Mope MopcKa JbySuMMua.Cbh cBaTOBe no tiMTKy HaSpame,Mjiaji.o>KeHja m jiee n ipM Ha6pa.— Jejina iiMTKa sa ca/viora Hjera,

Jlpyra t^mKa Kyiwy m crapojtiH,

Tpet\a tiMTKa 1^M3ji,aB0J jicbojuh.

Ka cy noiujiM ojiOHyjie Mope,Cnhbe Mope m3 6per y 6per Onje,

Cbh CBaTOBe hmkom noHMKHyme,A ;i.eBojtia hhkom ne noHMMe.— JI.Ba jieBepa na OKaio nepo,Kyjvia M cTapojtiy y cbmjihm CKyiOBM,M;iajio>KeHjy y CBHJiHe nasyi^e,

na npenjiHBa npeKO CHfee Mope.

11. rioiujia Bejia na BOjiy,

Cac jiBe cTOBHe sejiene.

ripeji, Hjy no H>y MJia^ bojho :

„Ja HSJiesHM, Majie jynaKOBa,

„TpM TM cjianua jiBopw orpejaiue,

„JejXH0 cjianue KyMaK m ciapojtia,

„XI,pyro cjianue MJiajiH MJiajxojKehba,

„Tpetio cjiaHue i^MSjiaBa ^eBOJt^a".

12. 36MpaJTe ce, dyjiMMCKe jieBojt^e,

JXa tiMTHMO 6apjaK ojx uiaropa.

36MpajTe ce, GyjiMMCKa MOMMexa,Aa t^MTMMO 6apjaK or luaropa.— BpMHM HM ce, MJiajiH MJ]ajioyKe\±>a,

— rijiexe HM ce, i)H3ji.aBa jieBOJtia,

Aa 6n anajia, wajie jyHaKOBa,

KaKO nrpa cpu,e y jynaKa,

KaKo pM6a y cryAena Bojia,

Ta 6m, Majie, npcien pacKOsajia,

Ta jynaKy KOit)a noTKOBajia.

282

13. BpMMM MM ce A^Jia;i.H MJiaji.o>KeH>a,

BpMMy MM ra iicBer 6ep6epHHa.CbM Cy JieBCT 6pH4H nOKpiUHJlH,

Caji ociane Hajwajio 6ep6epMe,

Aa jio5pHMH MJiajia MJiaji,o^eH>y,

ria noBMMe MaJKMHy jieBOJKy

:

„Ja HCKOMH, MaJKMHa JieBOJKO,

„ZI,a sarjienauj HaBJia jio6pa jyHaKa",

McKOMMJia MaJKHHa jieBOJKa,

norjiejiajia Flaejia ji,o6pora jyHaKa

:

„CBeTyJTe Aie, jieBei 6ep6epMHa,

„Xla oji lUTO ere 6pHMn noKpmnjiH,

„JXa Ji' je riaBOJT OABrnue 6ejbaBaH,

„E;i' je riaBOJi MJioro TBpnorjiaBec" ?

— „Ja He 6oj ce, MaJKMHa jieBOJKO,

„Heje HaBJie ojiBHiue 6ejbaBaH,

„Heje riaBJie A\Jioro TBpjiorjiaBec,

„Ho cy HaiuM cjia6n 6pHHH 6mjim".

14. riojjiH, nocrynM, cTapoJKO,

Tpw re 3jipaBHU,e Ha jiom MCKajy :

JejiHa Te qeKa jxa BeHMam,Jlpyra re neKa jia KpcTMUi,

Tpei^a re MeKa Jia. cTpH>Keiii.

— „Ako, aKO MHJio Me je!

„CHHa tiy npaiHM jia Benna,

„BpaTa hy npaiMM Aa KpcTH,

„CaM i^y na MjieM jia cTpH>KeM".

15. BeHMaj, none, ne Kaj ce,

CaMM cy ce Jiarajiw,

TpH rojiHHe 3 rajrana,

A MeTMpw cac omh.

>Kajie rajxan, npe>Kajie,

Upne OHM He MO>Ke.

16. npoLuexa ce Kpajb MMjiane,

Hm3 Toj nojbe CapajeBO,McKO'iMuie CapajeBUM,Cbm My KOHaa AOjip)Kaiiie,

283

Cbm My pyKy nojby6Hiiie,

MoMa FwHa He hckomm,

Ho CH CTOJM Ha AHBane.^

Ojispny^ ce Kpajb Mnjiane,

ria roBopH MOMH Thmh :

„Ako, aKO, MOMO Phho,

„Jl,ojtie jieTO M npoJieio,

„McKOHHi^e JiMC Ha ropy,

„Th cm MMam tbojh 6pat^a,

„Tbojh 6pat^a jisa 6jiM3HaKa,

„yBaTHtiy TBOJH 6pat^a,

„Tepatiy ru Kyjie otiy,

„J],ojtieiii, Phho, Jia m BM;imu,

„yBaTMtiy Te6e, Fmho".

17. CajiMJia MOMa canHJia,

CajiMJia jejiy sejieny,

y Toja cyBO KaMCHje,

3a TpM roAMHe ne Miujia.

OiHjie MOMa jLa bmjih,

Xl,a JIM ce jejia npHBaiM.

Jejia ce jieno npMBaiM.

ria Jie)Ke MOMa ji,a cnasa,

3ay3BH 6ejiH cKyiOBH.

OsAOJia Mjiy aJKapM,

Tepajy UMBJaM no ropy,

Ha pwnH MOMa jia 5era.

Tyj ry cjio6ojLy aJKapw :

„Mh He CMO uapcKH syjiyMgMJe,

„Ho CMO uapcKH aJKapgnje,

„Jl,a oiepaMO jiMBjan h3 ropy,

„Ha BecejiHMO namera uapa".

» UMBaHaHe — xouhmk, kjock.

2 OBjie ce ynoTpeSji^aua mac s Kao iiito r;iacn n siiji,

syHsap, SaHa, shj. h npyre pern.