NDËRMJETËSIM NË KUSHTE TË

KONFLIKTEVE NDËRETNIKE

Violeta Petroska-Beshka

Safet Ballazhi

SJELLJA NË MES TË PALËVE TË KONFRONTUARA

sjelljeinterpersonale

sjellje ndërgrupore

Tajfel (1978)

(flas meAfrimin/Zoranin)

(flas meShq/Maq)

(1) Ndarje në „NE“ dhe „JU“/„ATA“

(2) Sa të gjithë „mendojnë“ njëlloj (tradhtarë?)

(3) Shprehje stereotipesh dhe paragjykimesh negative për të „tjerët “

DOMETHËNIE TË IDENTITETEVE

ТEORIA E IDENTITETIT SOCIAL

Tajfel & Turner (1986)

Nevoja për vlerësim pozitiv të vetvetes

identiteti personal

arritjepersonale

nënçmimii grupeve të „tjera“

identitete grupore

lartësimii

grupit të vet

vetë-respektim

NEVOJA PËR NËNÇMIM

TË GRUPEVE TË „TJERA“ SHPIEN DERI NË FORMIMIN

DHE RUAJTJEN E STEREOTIPEVE DHE

PARAGJYKIMEVE NEGATIVE

paragjykimet kanë komponentë emocionale –veprimi racional rrallë herë ndihmon

më lehtë vërehen te të tjerëtsesa te vetëvetja

TIFOZAT NË GARË FUTBOLLI

Identifikimi i lartësimit të grupit të „vet“ dhe nënçmimit të grupit „tjetër“

KUR KA ÇËSHTJE NDËRETNIKE?

Kur lënda e çështjes ka të bëjë së paku me dy etnikume(psh.: përdorimi i gjuhës, përdorimi i simboleve të bashkësive etnike, aplikimi i dispozitave për përfshirje të drejtë...)

Kur lënda e çështjes ka rëndësi të veçantë së paku për një etnikum(psh.: ndërtimi apo shfrytëzimi i ndonjë infrastrukture të caktuar, zgjidhje të trafikut lokal, shfrytëzimi i ujrave, ...)

Kur palët e konfliktit janë njerëz me përkatësi të ndryshme etnike

konflikt mes individësh

konflikt ndërkombëtar

konflikt në nivel të shtetit

konflikt mes shteteve në rajon

konflikt mes bashkësive

konflikt mes grupe individësh

Nivele të transferimit të konfliktit

RRAHJE NË MES TË NXËNËSVE TË

SHKOLLAVE TË MESME

• A është konflikti interpersonal apo intergrupor?

• Në cilin nivel ka filluar dhe në cilin transferohet?

ÇKA JANË KONFLIKTET INTERGRUPORE?

sjelljedestruktive

qëndrime dhesupozime

stereotipe dhe paragjykime

kundërthëniemospërputhje e qëllimeve

e dukshme

e padukshme

dhunë(sjellje)

ndarje(qëndrime dhe

supozime)

konflikt i pazgjidhur(kontadiktë)

NGA KONFLIKTI DERI NË DHUNË

KOMPONENTA TË KONFLIKTIT INTERGRUPOR

objekt i vni komponent i

objektivesubjekt i vnikomponent i

(i ndi vi dual nii kol ekt i vni )

subjektive(percepcione kanosjesh ndaj

identitetit individual apo kolektiv dhe/ose ndaj mirëqenies)

GJUHA E KOMUNIKIMIT GJATË SEMINARIТ

grupe të vogla:

1. Identifikimi i supozimeve dhe kundërthënieve

2. Zbulimi i nevojave/interesave të vërteta

PARIME ETIKE NË NDËRMJETËSIM (1)

kompetencë

shkathtësi dhe dituri përkatëse të fituara nëpërmjet të trajnimeve dhe praksës së supervizuar

përmirësim i pamvarur në kontinuitet

obligim moral për tu tërhjekur nëse në ndonjë situatë konkrete nuk ndjehen kompetent sa duhet

paanshmëri

neutral – nuk merr anën e askujt, sado që ti duket se njëra nga palët ka të drejtë apo është më pak e fuqishme

PARIME ETIKE NË NDËRMJETËSIM (2)

besueshmëri

gjithëçka që ndodh gjatë ndërmjetësimit duhet medoemos „të mbesë atje“ – as ndërmjetësi, as palët e konfrontuara nuk guxojnë të flasin për atë që ka qenë e shpalosur gjatë ndërmjetësimit

kur ndërmjetësi takohet me njërën prej palëve në takim të veçantë duhet të ketë kujdes mos të transmetojë informata për të cilat nuk ka marrë pajtueshmëri eksplicite nga pala tjetër.

PARIME ETIKE NË NDËRMJETËSIM (3)

mosshkaktimi i dëmit

ndërmjetësi është i obliguar të punojë në interes të mirëqenies të të dyja palëve në konflikt/çështje

nuk u shkakton dëm palëve dhe nuk u lejon të shkaktojnë dëm njëri tjetrit ose vetvetes(psiqik/fizik/material)

PARIME ETIKE NË NDËRMJETËSIM (4)

pamvarësi

ndërmjetësi duhet të mos lejojë që ndonjë(individ, grup, institucion etj.) të ndikojë në procesin apo në përfundimin

përkushtim

ndërmjetësi përherë duhet të punojë duke dhënë gjithëçka nga vetja në interes të sigurimit të zgjidhjes, sa më shpejt që është e mundur dhe sa më me kualitet

XHAMIapo

KISHË

grupe të vogla:

Identifikim i reziqeve të mundshme ndaj parimeve etike gjatë ndërmjetësimit të konflikteve ndëretnike

RIZIQE NDAJ PARIMEVE ETIKE

Dalin nga përkatësia etnike e ndërmjetësit

mosndjeshmëri për nevojat e palës „tjetër“ – të kujdesurit kryesisht për nevojat e palës së „vete“

dhënia e informatave të besueshme në takimet e veçanta me palën e „vete“

të lejuarit i ndikimit të autoriteteve nga pala e „vete“

përfaqësimi i agjendës së palës së „vete“

SFIDAT E NDËRMJETËSIMIT

1. Supozimet me të cilat vijnë palët

2. Shtrembërimi i inormatave të cilat i japin palët (me apo pa vetëdije)

3. Asimetri në fuqi të palëve(e dukshme apo e fshehur)

4. Përputhje e ndonjë cilësie të ndërmjetësit me ndonjë cilësi relevante të njërës nga palët

5. Kushtet fizike në hapësirën (ndërhyrje, zhurmë plotësuese, aranzhmani i të ndenjurit)

6. Ngjarje nga konteksti më i gjërë që janë jashtë kontrolës të ndërmjetësit ose të palëve

SFIDAT E NDËRMJETËSIMIT NË ÇIFTE

kur nuk njihen paraprakisht...

kur nuk komunikojnë njëlloj si me palën e „vete“ ashtu edhe me palën „tjetër“ ...

kur nuk tregojnë senzitivitet për nevojat e palës „tjetër“ ... (psh: parafrazimin e njërës palë e bën ndërmjetësi nga e „njëjta“ palë)

kur në takimet e veçanta me palën e „vete“ marrin anë...

XHAMIapo

KISHË

Identifikimi i sfidave reale gjatë ndërmjetësimittë konflikteve ndëretnike

FAZA TË NDËRMJETËSIMIT (1)

1. Krijimi i atmosferës për ndërmjetësim

Fillohet me një prezantim hyrës – për të krijuar atmosferë besimi dhe bashkëpunimi gjatë tërë kohës përderisa zgjat procesi

Elemente të prezantimit hyrës janë: - të prezentuarit- spjegimi i rolit të ndërmjetësit- spjegimi i rrjedhës së procesit- bëhen me dije rregullat e sjelljes

FAZA TË NDËRMJETËSIMIT (2)

2. Definimi i çështjeve kontestuese

Dëgjohet secila palë veçmas për të marrë sa më shumë informata për çështjen/konfliktin nga perspektiva e palëve kundërshtuese

Sipas nevojës, ndërmjetësi mund të caktojë edhe takime me vetëm njërën nga palët

Nëse identifikohen më shumë çështje kontestuese, ato rradhiten sipas prioritetit dhe zgjidhen një nga një

FAZA TË NDËRMJETËSIMIT (3)

3. Kërkimi i zgjidhjeve

Ndërmjetësi i nxit palët të propozojnë zgjidhje të mundshme të konfliktit, por duke mos i vlerësuar

Ndërmjetësi ofron ide të veta vetëm nëse palët nuk ia dalin që të ofrojnë zgjidhje konstruktive

FAZA TË NDËRMJETËSIMIT (4)

4. Arritja e pajtueshmërisë

Ndërmjetësi u ndihmon palëve ti vlerësojnë zgjidhjet e mundshme dhe ta zgjedhin atë që e llogarisin për të më mirën (i plotëson nevojat/interesat e të dyja palëve)

Rekomandohet që zgjidhja e zgjedhur të vërtetohet me marrëveshje të nënshkruar mes tyre

XHAMIapo

KISHË

Simulim i ndërmjetësimit në çifte