برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري ديابتssu.ac.ir/.../behvarzi/amoozeshi/hastah_amozesh/diabet.docx · Web viewكاهش داد و يا از بين

ويژه كارشناس مراقبدستورالعمل ديابت سالمت خانواده بيماري كنترل و پيشگيري كشوري برنامه

به نام ايزد يكتا

برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماريديابت

دستورالعمل ويژه كارشناس مراقب سالمت خانواده

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكيمعاونت بهداشت

واحد مديريت بيماري هاي غيرواگيرگروه پيشگيري و كنترل بيماري هاي غدد و متابوليك

1393آذر

فهرست مطالب2......................................................................................فهرست مطالب

3..................................................................................................مقدمه3..............................................................................اهداف تاليف اين كتاب

4...............................................................تعريف و طبقه بندي بيماري ديابت4..............................................................................بيماري ديابت چيست؟

5.................................................................................انواع ديابت كدامند؟6....................................................................2عوامل خطر بروز دیابت نوع

1


6.................................................................عوامل خطر بروز دیابت بارداری7....................................................................عوارض بيماري ديابت كدامند؟7....................................................................عوارض بيماري ديابت كدامند؟

9...............................................................................مدیریت بیماری دیابت11.........................................................................................فعاليت بدني

11.............................................................................اصول برنامه ورزشي12.....................................................................مصرف داروهاي تجويز شده

12..........................................مصرف قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون15..............................................................................محل تزريق انسولين

15...............................................................كاهش خطر بروز عوارض ديابتي16.................................................................كنترل مطلوب چربي هاي خون

17.........................................................................كنترل مطلوب فشارخون17....................................................................................معاينات چشمي

18.................................................بهداشت و مشكالت دهان و دندان در ديابت20.....................................................................مهارت حل مشكالت بيماري

21......................................................مهارت حل مشكالت و مديريت استرس22.................................................................................................منابع:

مقدمه بيماري ديابت يكي از بيماري هاي شايع، قابل كنترل و مزمن است. اين بيماري در

صورت عدم كنترل مطلوب منجر به عوارض زودرس و ديررس مهمي مي شود. بيمار ديابتي با خود مراقبتي مي تواند نقش بسيار مهمي در كنترل بيماري ديابت و پيشگيري از بروز عوارض آن ايفا نمايد. خود مراقبتي بيماران ديابتي موجب ارتقا

كيفيت زندگي وكاهش هزينه هاي ناشي از ابتال به اين بيماري مي شود. خودمراقبتي در ديابت يعني اين كه بيمار توانمندي داشته باشد و مسئول باشد كه

رفتارهاي سالمي در زندگي روزمره داشته باشد. ايجاد اين توانمندي در بيمار ازوظايف كارشناس خودمراقبتي و يا پرستار آموزش ديابت به شمار مي رود.

رفتار در بيماران ديابتي مي تواند منجر به بهبود7مطالعات نشان داده اند كه پيامدهاي بيماري شده و زندگي سالم و بهتري را براي آنان به ارمغان آورد. آن رفتارها عبارتند از: داشتن تغذيه سالم فعاليت بدني كافي، اندازه گيري مستمر

ساختاريافته قند خون، مصرف درست داروهاي تجويز شده، مهارت حل مشكالت ومديريت استرس و مهارت در كاهش خطر بروز عوارض ديابتي.

2


اهداف تاليف اين كتاب هدف كتاب حاضر اين است كه كارشناس مراقب سالمت خانواده مطالب زير را

بياموزد و بتواند آموزش دهد:.با بيماري ديابت، انواع آن و عوارض ناشي از آن آشنا مي شود.عوارض زودرس وديررس بيماري را مي آموزد.راه هاي پيشگيري وكنترل از هيپوگليسمي )افت قندخون( را فرا مي گيرد.راه هاي پيشگيري وكنترل از هيپرگليسمي )افزايش قندخون( را مي آموزد.با انواع درمان هاي ديابت آشنا مي شود.اصول تغذيه سالم را ياد مي گيرد.اهميت نقش فعاليت بدني كافي در كنترل ديابت را درك مي كنند.مراقبت از پاها و پيشگيري از مشكالت آن را ياد مي گيرند.اندازه گيري قندخون ساختار يافته را مي آموزند.مراقبت از خود در روزهاي ناخوشي را ياد مي گيرند.به اهميت ترك سيگار پي مي برند.نحوه مصرف داروها را مي آموزند.به اهميت بهداشت دهان و دندان پي مي برند

تعريف و طبقه بندي بيماري ديابت

بيماري ديابت چيست؟ بيماري ديابت، بيماري شايع، قابل كنترل ومزمن مي باشد. مواد غذايي بعد از مصرف

در بدن به صورت قند )گلوكز( درمي آيد و از اين قند براي توليد انرژي استفاده مي شود. انسولين هورموني است كه در بدن از غده لوزالمعده )پانكراس( ترشح

شده و موجب ورود قند به سلول و استفاده از آن مي شود. )انسولين مثل كليد براي سلول عمل مي كند( اگر انسولين كم باشد و يا نتواند خوب كار كند، قند وارد سلول نشده و سلول گرسنه مي ماند و در نتيجه كار بدن دچار اشكال مي شود، از طرفي

قند خون باال رفته وقند خون باال مي تواند مانند سم عمل كرده و به سلول ها وبافت هاي بدن آسيب برساند.

3


: انسولین همچون کلید در سلول را باز کرده و اجازه می دهد که قند وارد ان شده و1تصویر مورد استفاده سلول قرار گیرد.

انواع ديابت كدامند؟ نوع عمده ديابت وجود دارد:3

1ديابت نوع.12ديابت نوع .2ديابت بارداري .3

1ديابت نوع در اين نوع بيماري، بدن مي تواند انسولين توليد كند و يqqا بسqqيار كم توليqqد مي كنqqد، بqqه همين دليل در اين نوع ديابت، حتما بايد انسولين تزريق شود تا نياز بqqدن تqqامين گqqردد.

الزم به ذكر است كه انسولين ازهورمون هاي حياتي بدن است.2ديابت نوع

دراين نوع بيماري، بدن به مقداركم انسولين توليد مي كند ويqqا بqqدن مي توانqqد بqqه طqqور كامل از انسولين توليد شده استفاده كند )مقاومت به انسولين(. دراغلب اين بيمqqاران نياز به مصرف قرص هqqاي پqqايين آورنqqده ي قنqqدخون ودر تعqqدادي از آن هqqا نqqيز نيqqاز بqqه

مصرف انسولين وجود دارد.ديابت بارداري

4


دیابت بارداری به شرایطی گفته می شود که افزایش قند خون برای اولین بار، در طی درصد از بارداری ها بروز می کند.۴دوران بارداری دیده شود. دیابت بارداری، تقریباً در

دیابت، به طور کلی، می تواند برای روی رشد و نمو جنین در طی بارداری اثر داشته باشد. در اوایل بارداری، دیابت مادر می تواند منجر به بروز نقص های مادرزادی و

افزایش خطر سقط جنین گردد. ناهنجاری های مادرزادی، در قلب شایع است. در طی سه ماهه دوم و سوم بارداری، دیابت مادر می تواند منجر به تغذیه و رشد زیاد از حد کودک گردد. داشتن نوزاد بزرگ و با وزن باال، خطر زایمان های سخت را افزایش

می دهد؛ مثالً نوزادهای بزرگ اغلب برای تولد نیاز به عمل سزارین دارند و اگر به طور طبیعی متولد شوند، خطر آسیب به ناحیه شانه آنها وجود دارد و وزن باالی نوزاد

همچنین باعث تاخیر در زمان زایمان و خطرات کمبود اکسیژن برای مغز نوزادمی شود.

به عالوه وقتی جنین بیش از حد تغذیه گردد و در نتیجه به دنبال آن سطح انسولین خونش افزایش یابد، پس از زایمان، احتمال افت شدید قند خون در نوزاد وجود دارد،

زیرا دیگر آن مقادیر باالی قند را از خون مادر دریافت نخواهد کرد و نوزاد نیاز بهدرمان اورژانسی دارد.

2عوامل خطر بروز دیابت نوع اضافه وزن و چاقیفشارخون باالاختالل چربی های خون)زندگی کم تحرک )فعالیت بدنی ناکافیمصرف دخانیات سن

هستند.2چاقی و فعالیت بدنی ناکافی از عوامل خطر مهم بروز دیابت نوع

5


عوامل خطر بروز دیابت بارداری بسیاری از زنانی که دیابت بارداری در آنها بروز می کند، هیچ یک از عوامل خطر

شناخته شده ابتال به دیابت بارداری را ندارند.

سال25سن باالی داشتن اضافه وزن قبل از بارداریسابقه خانوادگی ابتال به دیابت )اگر مادر و پدر یا برادر و خواهر شما دیابت

داشته باشند.( کیلوگرم در گذشته۴سابقه تولد نوزاد بیش از سابقه تولد نوزاده مرده در گذشتهسابقه ابتال به دیابت بارداری در بارداری قبلی میزان خطر دیابت بارداری را در

برابر می نماید.۳ تا ۲دفعه بعد وجود قند در ادراراختالل تحمل گلوکز و اختالل در گلوکز ناشتا )در این شرایط قند خون باال

است، ولی به حدی باال نیست که بتوان آن را دیابت در نظر گرفت. به اینحالت مرحله پیش از دیابت گفته می شود(

عوارض بيماري ديابت كدامند؟ در صورت كنترل مطلوب بيماري ديابت، بيمار مي تواند زندگي طqqبيعي داشqqته و دچqqار عوارض ديابت نشود. كنترل مطلوب بيمqqاري ديqqابت بqqا رعqqايت مqqوارد زيqqر بqqه دسqqت

مي آيد:تغذيه سالم و مناسب.1فعاليت بدني كافي.2داشتن وزن مناسب.3نگهداري قندخون درحد مطلوب.4اندازه گيري قندخون ساختاريافته.5مصرف داروهاي تجويز شده به درستي.6

در صورت عدم كنترل مناسب بيماري ديابت عوارض متعددي براي بيمار ايجاد خواهدشد.

عوارض بيماري ديابت كدامند؟ عوارض ديابت را مي توان به دو نوع "عوارض زودرس" و "عوارض ديررس"

تقسيم نمود.عوارض زودرس

عوارض زودرس ديابت شامل موارد زير هستند: ميلي گرم در دسي ليتر و70)كاهش قند خون به هيپوگليسمي

كمتر( هيپوگليسمي ممکن است به علت مصرف زیاد انسولین یا قرص های پايين

آورنده قند خون، کم خوردن یا حذف یک وعدۀ� غذي اصلي و يا ميان وعده وفعالیت بدني زیاد ایجاد شود.

6


عالئم هيپوگليسمي شامل احساس ضعف یا گرسنگی، رنگ پریدگی، عرق سرد، طپش قلب، سرگیجه، گیجی، خواب آلودگی و در موارد شديد بیهوشی

است.اقدام الزم:

اگر بیمار بیهوش نشده باشد بايد به وي چند حبه قند یا یک مادۀ� غذایی-شیرین بدهيد.

اگر بیمار بیهوش باشد، بايد وی را در وضعیتي قرار دهید که راه- تنفسی او باز باشد . در حالت بیهوشی هیچ مادۀ� غذایی نباید از طریق دهان

داده شود و بالفاصله او را به اورژانس انتقال داده و يا از مركز اورژانس كمكبخواهيد.

ميلي گرم در دسي130 )افزايش قند خون بيش از هيپرگليسمي ساعت بعد از غذاخوردن( 2 ميلي گرم، 180ليتر در قبل از ناشتا وبيش از

به دلیل پرخوری و یا مصرف ناکافی داروهای پایین آورندۀ� قند خون ایجادمیشود.

عوارض ديررس عوارض دیررس دیابت بتدریج و در صورت عدم کنترل قند خون باال بوجود می آیند.

مهم ترین عوارض به شرح زیر است:عوارض قلبي عروقي

عوارض قلبی عروقی شامل افزايش فشارخون و افزايش احتمال سكته هاي قلبي ومغزي است.

با كنترل مطلوب قند خون مي توان از بروز مشكالت قلبي- عروقي پيشگيري كرد.عوارض عصبي

عوارض عصبي از عارضه هاي طوالني مدت ديابت است که معموال نيمي از افراد مختلف بروز می کنند ازديابتي از اين عارضه رنج مي برند. این عوارض به صورت هاي

جمله :مورمورشدن، درد، بي حسي يا ضعف در دست و پاهامشكالت گوارشي مانند احساس پري شكم، تهوع، استفراغ، اسهال و يبوستمشكالت ادراريمشكالت جنسي مانند بي ميلي جنسي

7


سرگيجه و غش كردنازدست رفتن حس درد به طوري كه حتي در حمالت قلبي فرد ممكن است درد

را حس نكند.افزايش يا كاهش تعريق دوبینی و یا فلج یک طرف صورت

عوارض کلیوی در سير بيماري ديابت و عدم کنترل مطلوب آن، احتمال آسیب به كليه ها زیاد است به طوری كه قادر به تصفيه كامل خون نبوده و مواد زايد در بدن تجمع پيدا مي كنند و در

صورت عدم درمان مناسب، كليه ها به سمت نارسايي پيش مي روند و حتي ممكناست نياز به دياليز و پيوند کلیه ایجاد شود.

ميزان قند خون، ژنتيك و فشارخون در بروز اين عارضه موثر هستند. بنابراين هرچه كنترل قند و فشار خون بهتر باشد، احتمال بروز اين عارضه كم تر مي شود. نشانه ها و

عاليم اين عارضه خيلي دير خود را نشان مي دهند و گاه خيلي هم اختصاصي نيستند؛ مانند ورم کردن پاها و زیر چشم ها، به اختالل شدید خواب، کم اشتهايي، احساس

ناراحتي در معده و ضعف و اختالل تمركز.

مشكالت چشمي همان طور كه گفته شد، ديابت به عروق صدمه مي زند و عروق چشمي هم از اين

قاعده مستثنا نيستند. بنابراين ممكن است آب سياه ) گلوکوم(، كدورت عدسي )آب مرواريد( و اختالالت عروقی شبکیه )رتینوپاتی(؛ خونریزی در شبکیه چشم و حتی

کم بینایی و نابینایی بروز کند.مشكالت اندام تحتاني

مشكالت و عوارض ايجاد شده در پا به وسيله ديابت به حدي است كه از اين عارضه به عنوان پاي ديابتي ياد مي شود. اين عارضه معموال وقتي ايجاد مي شود كه مشكالت

عصبي در پا رخ داده باشد كه به كاهش حس در پا منجر مي شود، در واقع در اثر كاهش حس، فرد ديابتي متوجه بروز زخم ها و ضربات وارده بر پاهاي خود نمي شود و در صورت غفلت اين زخم گسترش مي يابد. از طرفي آسيب عصبي موجب تغيير در

ظاهر پاها و انگشتان فرد ديابتي مي شود كه اين امر به افزايش در معرض آسيب قرارگرفتن پاها مي انجامد. از طرفي ديابت موجب خشك شدن و ترك خوردگي پوست پا مي شود: اگر زخمي در پا ايجاد شود ديرتر از زخم پاي افراد سالم خوب مي شود و

دليل آن هم كاهش و كندي جريان خون در افراد ديابتي است كه بهبود زخم را بهتاخير مي اندازد.

8


ايجاد زخم در پاي بيماران ديابتي يكي از عوارض جدي و خطرناك عدم كنترل مطلوب ديابتاست.

مدیریت بیماری دیابت مدیریت انواع بیماری دیابت بر چند محور استوار است. اصالح روش زندگی و درمان

های دارویی. در مدیریت بیماری دیابت، حداقل، یک تیم متشکل از پزشک، پرستار، مراقب سالمت،کارشناس تغذیه و خود بیمار فعالیت می کنند. خودمراقبتی یکی از

محورهای مهم کنترل و پیشگیری از عوارض بیماری دیابت است.

مديريت ديابت بارداري در مرحله اول بايد به زن مبتال به ديابت بارداري رژپم غذايي مناسب داده شود و در

ارتباط با رعايت آن بايد تاكيد شود. فعاليت بدني مناسب يكي ديگر از اصول درماني است و با توجه به شرايط زن باردار طراحي مي شود. بهترين فعاليت بدني براي زن باردار پياده روي

دقيقه در روز باشد. شنا كردن و انجام نرمش هاي30است كه بايد حدود سبك هم مناسب هستند.

در صورتي كه به هر علتي زن باردار نبايد راه برود و يا قادر به راه رفتن 500نيست، مي تواند از ورزش باالتنه )تكان دادن ريتميك دست ها( حداقل،

بار در روز، سود برد. بسياري از زنان مبتال به ديابت بارداري نيازي به دارودرماني ندارند. اما اگر با رعايت رژيم غذايي . فعاليت بدني مناسب، قند خون ها به حد مطلوب نرسيد

از انسولين درماني كمك گرفته مي شود. اندازه گيري قند خون در منزل با گلوكومتر بر اساس دستور پزشك ضروري است و نتايج بايد به كارشناس مراقب سالمت و يا پزشك اطالع داده شود تا

بر اساس آن اقدامات الزم انجام پذيرد. ساعت بعد از2 اندازه گيري قند خون در زمان هاي قبل از صبحانه و "معموال

مصرف غذا در وعده هاي اصلي توصيه مي شود. در بعضي از موارد قبل ازخواب نيز چك مي گردد.

سالمت جنين بايد بطور منظم بررسي شود. زن مبتال به ديابت بارداري شاتس بيشتري براي ابتال به فشارخون باال دارد. در

نتيجه اندازه گيري فشارخون در هر ويزيت ضروري است.

9


زن مبتال به ديابت بارداري در موارد زير بايد به طورر اورژانس ويزيت شود:o كم شدن تحرك و يا عدم تحرك جنينoاختالل ديدoتشنگي بيش از حدoتهوع و استفراغoهرگونه آب ريزش، لكه بيني و خونريزي واژينال

هفته پس از زايمان )درآمدن از چله( از نظر قند خون و6اين بيماران بايد ابتال به ديابت مورد بررسي قرار گيرند.

زنان با سابقه ابتال به ديابت باردار شانس بااليي براي ابتال به ديابت آشكار در سال هاي بعد از زايمان دارند. براي پيشگيري از بروز ديابت بايد رژيم غذايي

سالم را رعايت كنند، وزن ايده آل داشته باشند و فعاليت بدني كافي انجامدهند.

فعاليت بدني انجام فعاليت بدني هر چند كم بهتر از عدم انجام آن است و مي تواند به سوختن

كالري بيشتر كمك كند و موجب بهبود در وضعيت جسماني شود. بايد انجام فعاليتبدني بخشي از زندگي روزمره باشد.

نكات ايمني هنگام ورزشحتما از كفش و لباس مناسب استفاده شود.

حتما مقادير كافي آب و مايعات بدون قند نوشيده شود.قند خون پيش و پس از ورزش اندازه گيري شود.

دقيقه در ابتدا و انتهاي هر جلسه ورزش به "گرم كردن" و " سرد10-5بدن اختصاص داده شود. كردن"

ميلي گرم در دسي ليتر بود، حتما100اگر قند خون پيش از ورزش كمتر از يك واحد كربوهيدرات ميل شود.

ميلي گرم در دسي ليتر بود نبايد ورزش كرد.300اگر قند خون بيش از حتما مواد قندي با خود داشته باشد كه در صورت افت قند خون مصرف

شود.هيچ گاه در حال گرسنگي به ورزش پرداخته نشود.

پس از ورزش، پاها و بين انگشتان از نظر قرمزي و تاول بررسي شوند.

اصول برنامه ورزشي اصل توجه كرد:4در برنامه ورزشي بايد به

بار در هفته بايد ورزش كرد.5 حداقل دفعات: شدت ورزش بايد طوري باشد كه به راحتي بتوان صحبت كرد.شدت:

10


دقيقه در هر جلسه شروع و بتدريج زمان5-10 در افراد مبتدي بايد با زمان:را افزايش داد ورزشي بايد انتخاب شود كه براي انجام دهنده لذت بخشنوع ورزش:

باشد.

پیاده روی یکی از بهترین ورزش ها برای افراد دیابتی است.

مصرف داروهاي تجويز شده انواع مختلفي از داروها براي بيماران ديابتي تجويز مي شود )انسولين، قرص هاي پايين آورنده قند خون، آسپرين، داروهاي تنظيم كننده فشارخون باال و چربي هاي

خون و ...(. بايد به بيماران نام داروهاي مصرف، مقدار مصرف، علت مصرف، زمان مصرف،

عوارض جانبي احتمالي اقدام الزم در صورت فراموشي دارو و هر گونه توصيهمربوط به دارو را آموزش داد.

بعضي از داروها با داروهاي ديگر تداخل دارند. به بيمار توصيه كنيد كه اگر به پزشك ديگري مراجعه مي كند . حتما ليست داروهاي مصرفي خود را به وي نشان دهد تا از

تجويز داروهايي كه با هم تداخل دارند اجتناب شود.

مصرف قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون گروه اصلی تقسیم کرد:4قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون را می توان به

داروهایی که موجب افزایش ترشح انسولین از لوزالمعده می شوند.(1داروهایی که موجب كاهش تولید قند در كبد می شوند. (2 داروهایی که موجب كاهش جذب قند از روده ها می گردد و به این ترتیب(3

نقش مهمی در كاهش قند خون بعد از غذا دارند.داروهایی که باعث كاهش مقاومت بدن به انسولین می شوند.(4

پزشک بر اساس شرایط بیمار از این داروها استفاده می کند. دانستنی هایی در ارتباط با قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون

2قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون در بیماران مبتال به دیابت نوع استفاده می شوند.

11


بیمار باید نام داروها، روش استفاده )پیش و یا پس از غذا میل شدن دارو( و عوارض احتمالی دارو های مصرفی را یاد بگیرد.

.هیچ گاه نباید سرخود دوز دارو را کم، زیاد و یا قطع کردبعالوه باید به بیمار تذکر داد که همراه داشتن لیست داروهای مصرفی در هر

ویزیت پزشک ضروری است.بهترين نتيجه درماني از مصرف قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون تنها

هنگام انجام هم زمان فعاليت بدني منظم، رعايت برنامه غذايي صحيح و درصورت لزوم كاهش وزن به دست ميآيد.

مصرف قرص هاي خوراكي به معني ترك انجام فعاليت بدني منظم و عدم رعايت برنامه غذايي صحيح نيست چرا كه در اين صورت، استفاده از اين

قرصها به تنهايي كمك كننده نخواهد بود.

هنگام مراجعه به هر پزشكی، بیمار باید ابتال به دیابت و نیز نام داروهایی كه مصرف می كند را به پزشک بگوید. زیرا بسیاری از داروها ممكن است اثرات نامطلوبی بر روی كنترل دیابت داشته باشند و یا اثرات قرص های مصرفی را كم یا زیاد كنند. )بهتر است لیستی از داروهای مصرفی بیمار و مقدار مصرف

آنها تهیه و در ویزیت ها همراه وی باشد(.

مصرف انسولين

امروزه روش های گوناگون و متعددی برای تزریق انسولین وجود دارد، ماننqqد سqqرنگ،قلم و پمپ انسولین.

در میان روش های ذکر شده در باال، عملکرد پمپ انسولین بیش از سqqایرین قqqادر بqqه مناسqب اسqqت.1شبیه سازی عمل لوزالمعده بوده و برای برخی از دیابتی هqqای نqqوع

این دسqqتگاه الکqqترونیکی بqqه یqqک لولqqۀ� باریqqک و سqqوزنی در انتهqqای آن متصqqل اسqqت. انسولین داخل دستگاه از مسیر لوله و توسط سوزن باریکی که در زیر پوسqqت شqqکم قرار دارد، به درون بدن تزریق می شود. آنچqqه کqqه پمپ انسqqولین را بسqqیار شqqبیه بqqه لوزالمعده می کند آن است که این دستگاه همواره مقدار مشخصی از انسولین را، به طqور مqqداوم و آهسqqته ، بqqه عنqqوان دوز پایqqه در زیqqر پوسqqت تزریqqق می کنqqد. پیش از مصرف هر وعده غذایی، استفاده کنندۀ� پمپ می تواند دستگاه را برای تزریqqق مقqqدار مشخصی انسولین سریع االثر تنظیم کرده و از باال رفتن قند خون بعqqد از غqqذای خqqود جلوگیری کنqد. مqیزان انسqqولین تqqزریقی پمپ در طqول روز، بqqر حسqqب نیqqاز مصqqرف

کننده، قابل تنظیم و تغییر می باشد.

12


تفاوتی ندارد که از چqqه روشqqی بqqرای تزریqqق انسqqولین اسqqتفاده می کنیqqد، فقqqط بایqqد مطمئن باشید که تزریق خود را در محلی انجام می دهید که میزان مناسqqبی از چqqربی در زیر پوست قرار دارد. تزریق انسولین به صورت زیر جلqqدی )زیqqر پوسqqتی( و اغلب

بدون هیچ گونه درد و یا سوزشی انجام می شود.

سرعت جذب انسولین، به محل تزریqqق بسqqتگی دارد. بqqه طqqور مثqqال جqqذب انسqqولین تزریق شده برروی ران ها کند تر از ناحیه شکم صورت می گqqیرد.توصqqیه می شqqود از تزریق انسولین در یک ناحیۀ� ثابت که موجب ایجاد تqوده هqqای چqqربی در زیqqر پوسqت و مانع از جذب به موقع انسولین می گردد، خودداری کنید و محل تزریqqق را بqqه صqqورت

گردشی عوض نمایید.

:شرایط نگهداری انسولین

،تqqهمیشه باید انسولین را طبق آنچه که در بروشور داخل جعبه ذکر شده اس نگهداری کرد.

الqqد ویqqل، نبایqqحرارت بسیار باال می تواند از تأثیر انسولین بکاهد، به همین دلی ها در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرند.

.پس از باز شدن درب ویال ها، حتماً در یخچال نگهداری شونداqqال و یqqباید از یخ زدگی انسولین جلوگیری شده و هرگز نباید در سردخانه یخچ

فریزر قرار داده شوند.دqqان را بایqqولین تqqای انسqqاگر زمان مسافرت )در هوای گرم و یا سرد(، ویال ه

در جایی، به طور مثال در داخل کیف دسqqتی و در شqqرایطی متعqqادل نگهqqدارینمود تا در معرض تغییرات دمایی شدید نباشند.

چنانچه از انسولینNPHفqqاستفاده می شود، پیش از تزریق ویال آن را در ک دستتان به آرامی غلطانیده شود و به هیچ وجqqه محکم تکqqان داده نشqqود. تکqqان های شدید، ساختار انسولین را از بین برده، آن را لخته لخته کرده و از تأثیرات

آن می کاهد. دqqاهده کردیqqاگر در ویال انسولیِن رگوالر توده های کریستالی و یا کدورتی مش

از مصرف آن خودداری شود. انسولین رگوالر تنها در شqqرایطی قابqqل اسqqتفادهاست که کامالً شفاف باشد.

اریخqqای تqqولین هqqود. انسqqولین دقت شqqر روی انسqqده بqqا درج شqqبه تاریخ انقض گذشته بی اثر بوده و قند خون را پایین نمی آورند.

13


اگر انسولین به نظر سالم می رسد، اما قندخون را پایین نمی آورد، باید آن را دور انداخته و انسولین جدیدی تری را جایگزین آن کرد.

انسولين را با سرنگ و قلم مي توان تزريق نمود.

محل تزريق انسولين

محل هاي مناسب براي تزريق انسولين

14


كاهش خطر بروز عوارض ديابتي

نكات مهم در مراقبت از پاها در بيماران ديابتي مراقبت از پای فرد مبتال به دیابت بسیار اهمیت دارد. ممکن است دو عارضه برای

:آنها پیش آیدبی حسی و کرختی پا،

عفونت و دیر بهبودیافتن زخم و جراحت های پا. بنابراین رعایت نکته های ذیل در حفظ بهداشت پای افراد مبتال به دیابت بسیار

:مهم است هر روز پاهای خود را با آب ولرم و صابون بشویند و بین انگشتان خود را با

حولۀ� نرم خشک کنند. ناخن های پا را کوتاه نگه دارند و باید ناخن را به طور مستقیم گرفته و کنار نا

خن را نگیرند . ناخن نباید از ته گرفته شود و درصورتی که دید بیمار مشکلداشته باشد، شخص دیگری ناخن هایش را بگیرد.

جوراب خود را روزانه عوض کرده و از جوراب نخی و ضخیم استفاده کند.از کفش راحت، پاشنه کوتاه و پنجه پهن استفاده کنند.

در خانه از کفش راحتی و دمپا یی استفاده کنند و برای جلوگیری از جراحت های احتمالی پا،

با پای برهنه در منزل راه نروند. پاهای خود را روزانه از نظر وجود قرمزی، تورم، تغییر رنگ، زخم، ترک

خوردگی و ترشح اطراف ناخن بررسی کنند، و برای این منظور و مشاهدۀ� کف پا می توانند از آینه

استفاده نمایند. از نزدیک کردن پای خود به آتش، بخاری، شوفاژ و هر وسیلۀ� گرمایی دیگر

.خودداری کنند

15


داخل كفش قبل از پوشيدن چك شود.هنگام ورزش از كفش مناسب استفاده شود.

پوشيدن دمپايي بندي و يا كفش پشت باز مي تواند مشكل آفرين باشد. هميشه عصر و شب براي خريدن كفش اقدام شود. زيرا در اين زمان پا در

بزرگ ترين حالت خود است و فرد مي تواند كفش مناسب پاي خود راخريداري كند.

كفش جلو پهن انتخاب شود تا انگشتان فضاي كافي داشته باشند.كف كفش بايد كلفت و راحت باشد كه ضربه را از زمين به پا منتقل نكند.

سانت مناسب3 تا 5/1پاشنه كفش نبايد خيلي كوتاه و يا بلند باشد. )پاشنه است(.

كنترل مطلوب چربي هاي خون بيماران ديابتي شانس بيشتري براي ابتال به فشارخون باال و يا اختالل چربي هاي خون

دارند. حداقل سالي يك بار بايد چربي هاي خون بيماران ديابتي اندازه گيري شود و در

صورت نياز تحت درمان هاي غير دارويي )تغذيه مناسب، فعاليت بدني كافي قطعمصرف دخانيات و الكل( و در صورت نياز دارويي قرار گيرد.

16


قطع مصرف دخانيات در پيشگيري از عوارض ديررس ديابت نقش مهمي دارد.

كنترل مطلوب فشارخونفشارخون بيماران ديابتي بايد در هر ويزيت پزشك اندازه گيري شود.

در صورت غيرطبيعي بودن، بايد بيمار تحت درمان هاي غيردارويي و اگر نياز بوددارويي قرار گيرد و مراقبت هاي الزم در اين خصوص اعمال شود.

در بيماران ديابتي كه فشارخون باال دارند بهتر است آموزش داده شده و در منزل نيز فشارخون خود را اندازه گيري كرده و در دفترچه اي ثبت و به كارشناس مراقب

سالمت خانواده و يا پزشك اطالع دهند.

اندازه گيري فشارخون در هر ويزيت ضروري است.

معاينات چشمي مراجعه در فواصل زمانی مناسب برای معاینه چشم ها. مراجعه به پزشک معالج در

صورت تاری دید، دوبینی، کاهش بینایی، افتادگی پلک و دیگر مشکالت چشمی. حداقل سالي يك بار بايد معاينات كامل چشم در بيماران ديابتي انجام شود و در

صورت عدم كنترل مطلوب قند خون امكان بروز آب مرواريد، خونريزي در شبكيه و آب سياه باالست. خونريزي در شبكيه مي تواند منجر به كاهش بينايي و يا نابينايي

شود.

17


عدم كنترل مطلوب قند خون مي تواند منجر به خونريزي در شبكيه چشم شود.

بهداشت و مشكالت دهان و دندان در ديابت افراد ديابتي مستعد ابتال به بيماري دهان، دندان و لثه هستند. وجود قنqqد بqqاال در بqqزاق بيماران ديابتي و اختالل در پاسخ هاي سqqلول هqqاي دفqqاعي بqqدن، زمينqqه بqqراي ابتال بqqه عفونت هاي مختلف از جمله قارچي فراهم است و ميزان مشكالت دهqqان و دنqqدان در

اين بيماران بيشتر است.عاليم مشكالت دهان و دندان در بيماران ديابتي مي تواند به شرح زير باشد:

گوشه لب ها در اثر كاهش ترشح بزاق و خشكي دهانترك شديد مخاط دهان، احساس درد و سوزش زبان و مخاط دهانقرمزي

تغيير حس چشايي ضايغات قارچي شكل زبان.وجود

كنگره شدن جاي دندان ها در كنار زبان.كنگره زبان، ضخيم و شيار دار شدن آنها.بزرگي

لثهخونريزي قرمزي شديد و تورم لثه ها

حساسيت دندان ها به ضربه، به ويژه در ناحيqqه اتصqqال لثqqه بqqهافزايشدندان

لق شدن دندانبوي بد دهان

ضربان دار شدن لثهدنداني بدون وجود پوسيدگيدرد

ميناي دندان و افزايش پوسيدگي دندان ها تخريبزخم در حفره دهاني

توصيه هاي الزم در بهداشت دهان و دندان براي بيماران ديابتي رعايت رژيم غذايي مناسب و مصرف وعده هاي اصلي و ميان وعده هqqا طبqqق

توصيه كارشناس تغذيه شستشqqوي مسqqتمر دهqqان و دنqqدان هqqا و اسqqتفاده اسqqتاندارد از مسqqواك و نخ

دندانآموختن مسواك زدن و نخ دندان كشيدن

سيگار و ديگر دخانياتعدم مصرف مصرف آب كافي

مصرف دهان شويه ها به طور مرتب 18


مراجعه فوري به كارشqqناس دهqqان و دنqqدان و يqqا دندانپزشqك در صqqورت بqqروزهركدام از عاليم باال

رعايت توصيه ها و انجام پيگيري هاي الزم دندانپزشكي تا بهبود كامل عارضه مراجعه به مركز دندانپزشكي و معاينه از نظر سالمتي دهان و دنqqدان )سqqاالنه

دو بار(

رعايت بهداشت دهان و ندان درحفظ سالمتي بسيار موثر است

19


مهارت حل مشكالت بيماريروزهاي ناخوشي

هنگامي كه بيمار ناخوش است قند خون مي تواند باال برود و شرايط بيمار را بدتر كند. در اين شرايط نبايد، خودسرانه، مصرف داروهاي تجويز شده كم و يا قطع شود،

مگر اين كه پزشك دستور بدهد. در دوران ناخوشي )مثال ابتالي بيمار به سرما خوردگي، اسهال و استفراغ و ...( بايد

اقدامات زير را انجام شود:خودسرانه، مصرف داروهاي تجويز شده كم و يا قطع نشود.

بار در روز اندازه گيري شود.4قند خون حداقل مقدار زيادي آب، چاي كم رنگ و يا ساير نوشيدني هاي بدون قند نوشيده

شود. گرم15اگر بيمار در غذا خوردن معمولي مشكل دارد، هر ساعت

گرم كربوهيدرات ميل45-50 ساعت 3-4كربوهيدرات ميل شود و يا هر شود.

مصرف داروي جديد حتما به دستور پزشك انجام شود. مثال بعضي از شربت هاي ضد سرفه قند زيادي دارند . داروها بايد مناسب افراد ديابتي انتخاب

شوند.حتما بيمار توسط پزشك معاينه شود. بخصوص اگر:

o روز طول كشيد.2ناخوشي بيش از o ساعت ادامه داشت.6اسهال و استفراغ بيش از o ميلي گرم در دسي لتير باالتر300اگر دو بار قند خون هاي چك شده از

كمترر بودند.70و يا از o.گيجي و عدم تعادل در ايستادن وجود داشت

اندازه گيري مستمر و در زمان هاي مناسب در كنترل ديابت نقش موثري دارد.

20


مهارت حل مشكالت و مديريت استرس بطور كلي، زندگي با بيماري هاي مزمن همچون ديابت مي تواند بر جسم و روح و

روان مبتاليان تاثير بگذارد و آنان را دچار اندوه، بي حوصلگي، استرس و حتيافسردگي كند.

مبتاليان به ديابت در زمانها و روزهاي مختلف مي توانند دچار تغييرات روحيه شده كه كامال قابل انتظار است. مثال" بعضي از روزها از مصرف داروها، كنترل مرتب قند

خون، تزريق انسولين، رعايت رژيم غذاي يمناسب و فعاليت بدني خسته و ناراضيباشند.

بايد بيمار را آگاه كرد كه بروز اين احساسات در آنان طبيعي است اما بايد همچنان بهكنترل بيماري شان ادامه دهند و نتيجه انجام آن كار ها به سود خودشان خواهد بود.

احساسات منفي در رابطه با بيماري را مي توان با انجام ورزش در پارك و يا در باشگاه هاي ورزشي، شركت در مراسم مذهبي و اجتماعي، عضو شدن در گروه ها و انجمن هاي مربوط به بيماري، شركت در كارهاي عام المنفعه، پرداختن به سرگرمي

هاي شادي آفرين و كارهاي هنري، گردش و تفريح با اعضاي خانواده و دوستان، انجاميوگا و مراقبه و ... كاهش داد و يا از بين برد.

شركت در كالس هاي آموزشي ديابت و دانستن بيشتر در ارتباط با اين بيماري ميتواند بيمار را در درك و كنترل بيماري توانمندتر كرده و از استرس وي بكاهد.

اگر عاليم زير در بيمار وجود دارد بايد به مشاور و يا روانپزشمك معرفي شود:بي رغبتي و نداشتن شوق براي انجام كارهاي روزانهاختالل خواب شبانه و خوابيدن بيش از حد در روزعدم تمايل به خودمراقبتي و عدم همكاري با تيم درمانياحساس شكست و ناتواني در برابر بيماري ديابتپنهان نگه داشتن ابتال به بيماري ديابت از خانواده و دوستان

بايد قدرت " مثبت انديشي" را به بيمار القا نمود و هر پيشرفتي، حتي بسيار كوچك،را به بيمار خاطر نشان كرد تا انگيزه خودمراقبتي در وي تقويت شود.

منابع:1) Shirvastava SR, Shirvastava PS, and Ramasamy J. Role of self care in

management of diabetes mellitus. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders. 2013; 12:14. http://www.jdmdonline.com/content/12/1/14.

21

http://www.jdmdonline.com/content/12/1/14


1391دستورالعمل برنامه كشوري پيشگيري و كنترل ديابت. پاييز (2

22

Documents

برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري ديابتssu.ac.ir/.../behvarzi/amoozeshi/hastah_amozesh/diabet.docx · Web viewكاهش داد و يا از بين