ОБЛЫСТЫҚ ҚОҒАМДЫҚ­САяСИ ГАЗЕТ

www.zhaIKPress.Kz

Бейсенбі,26 қыркүйек 2013 жыл№119 (19880)

+ 16 0С

+ 7 0С

Газет 1918 жылғы 17 қарашадан шығып келеді. 1968 жылы "Құрмет Белгісі" орденімен марапатталған oral_oniri@inbox.ru

12

ДАЛА-ҚАЛА

ТАРиХ

Соңғыбаспалдақ

Орал өңірі

Шағын несиешаруаны шалқытты

10

5

Соядан сүт сауған

АҚПАРАТТАР АҒЫНЫ¶лем

Республика ОблЫс

ауДаН

БҰҰ-ның сарапшылары тамыз айының соңындағы химиялық қару қолдануға қатысты оқиғаны тергеу-ді жалғастыру үшін Сирияға қайта оралды.

Бұған дейінгі БҰҰ-ның сарапшылары дайындаған есепте, 21 тамыз күні Дамас-кі маңындағы кентте қолданылған улы зарин газынан жүздеген адам құрбан болғаны көрсетілген.

Сарапшылар енді химиялық шабуыл жасалды деген қауіп бар Алеппо мен Қомыс қалаларында тексеру жүргізбек.

Сирияның ресми билігі мен көтері-лісшілер химиялық қару қолданды деп бірін-бірі айыптап отыр. «Би-Би-Си» агент-тігінің хабарлауынша, БҰҰ инспекторла-ры тек қандай улы зат қолданғанын ғана анықтайды, ал оны қай тараптың қолдан-ғанына назар аудармайтын көрінеді.

Химиялық қаруды кім қолданды?

Қазақстандық тоғыз универ-ситет үздік деген әлемдік ЖОО­лардың қатарына енді.

«Quacquarelli Symonds» деп аталатын британдық беделді агенттік құрған рей-тингке әлемнің 800 үздік университеті кірген. Отандық ЖОО-лардың ішінде әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық универ-ситеті көш бастап тұр. Бұл тізімде сондай-ақ Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Қазақ-Британ техникалық университеті, М.Әуезов атындағы ОҚМУ, Е.Букетов атындағы Қарағанды мемле-кеттік университеті, Абылай хан атын-дағы ҚазХҚжӘТУ, Абай атындағы ҚҰПУ, Қ.Сәтпаев атындағы ҚҰТУ, С.Сейфуллин атындағы ҚАТУ бар.

Қазақстандық білімжоғары бағалануда Қыркүйек айының 14­17

күндері аралығында Ресейдің Мензелинск қаласында парашюттық­атлетикалық көпсайыстан (парашютпен дәлме­дәл секіру, жүзу, кросс) халықаралық жарыс өтті.

Жарысқа Ресей, Қазақстан, Австрия, Украина елдерінен келген 6 команда қатысты.

БҚО құрамасы 2-орынға ие болды. Илья Китин, Михаил Землянушин, Евге-ний Кутафин топтық парашютпен дәлме-дәл секіруден 2-орын алса, Александра Ларина жеке дәлме-дәл секіруден алтын алды. Дарья Москалева кросстан (1500 м) қола медальды өз қоржынына салды.

Күміспен оралдыАқсай қаласында «Бөрлі

ауданының әйелдері және жаста-ры арасындағы кәсіпкерлермен жұмыста шағын несие ұйымдарын (ШНҰ) дамыту және олардың әлеуетін арттыру арқылы тұрғындардың әл-ауқатын жақсарту» жобасы шеңберінде дөңгелек үстел өтті.

Бұл жобаны Қайта құру және даму еуропалық банкімен (ҚҚДЕБ) бірге «Би Джи Қазақстан» компаниясы іске асыруда. Жоба аясында 40-тан аса жергілікті кәсіпкер бизнесті жүргізу және қаржыны басқарудың негізгі дағдыларына оқытылды.

Облысымыздағы 5 ШНҰ-ның жұ-мыстары сарапталып, нәтижесі бойын-ша «Теректі-Финанс» шағын несиелеу ұйымы жеңімпаз деп танылды және қайтарымсыз негізде 7 млн. 500 мың теңге грантқа ие болды.

«Теректі-Финанс» грантқа ие болды

АҚПАРАТБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

2oral_oniri@inbox.ru

Қазақстанның жұлдызды жобасы –

Қыркүйектің 24-і күні Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-дың үлкен мәжіліс залында облыс әкімі Нұрлан Ноғаевтың және ҚР Парла-менті Сенатының депутаты, «Ғалымдардың Еуразиялық экономикалық клубы» қа- уымдастығы үйлестіру ко- митетінің тең төрағасы Серік Нөгербековтің қаты-суымен қазақстандық «G-Global» жобасын насихат-тауға арналған жиын өтті.

Жиынды облыс әкімі Нұрлан Ноғаев ашты.

– Қадірлі бүгінгі жиынға қа- тысушылар, әлемде жаһандану үрдісі тоқтаусыз жүріп жатқанды- ғы баршаңызға белгілі. Бұл құбы- лыспен XX ғасырдың аяғы XXI ға- сырдың басында бетпе-бет кел- дік. Яғни біз дүние жүзіндегі бо- лып жатқан оқиғалардан тыс, оқ- шау қала алмаймыз. Олардағы жағдай, әлеуметтік, экономика- лық, саяси өзгерістер бізге де белгілі бір дәрежеде өз әсерін тигізеді. Олай болса, біз сол ел-дермен барынша байланыс ор-натып, интеграциялануымыз ке- рек. Елбасымыз Нұрсұлтан Әбіш- ұлы Назарбаевтың көшбасшылы-ғымен Қазақстан көптеген халық- аралық ұйымдарға мүше бол-ды, әлемдік деңгейдегі форум- дарды табысты өткізді. Біз бірін-ші болып ядролық қарудан бас тарттық және оған барша адам-заттың қарсылық білдіруіне қол жеткіздік. Дүние жүзіндегі діндер мен конфессиялардың басын бір үстел басына тоғыстырған съезд, ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету, Ислам ел- дері конференциясына жетекші-лік, басқа да толып жатқан баста-маларды сәтті жүзеге асырдық. Жаһандану жағдайында барлық мемлекеттердің тізе қосып әре- кет етуі қажеттігін таяуда өткен «үл- кен жиырмалықтың» басқосуын- да Елбасымыз тағы қадап айтты. Ендеше, отандық «G-Global» жо-

басының маңызы айрықша екен- дігі даусыз», - деді Нұрлан Ас-қарұлы.

Өңір басшысынан кейін сөз алған сенатор Серік Нөгербеков Батыс Қазақстан облысына кел-ген мақсатын былайша түсіндірді. «G-Global» – әлемдегі көкейкесті мәселелерді шешу мақсатында әлем ғалымдарының басын қоса-тын көпфункционалды интернет алаңы, ал оның негізгі бағыты – әлемдік қаржылық дағдарыстан шығу жолдарын іздестіретін тетік-терді табу, талқылау. Дағдарысқа қарсы жолдарды іздестіретін қа-тысушылардың санын арттыру. Мен осы жобаның мән-маңызын насихаттау үшін келіп отырмын», - деді С.Нөгербеков.

– Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2012 жылғы халыққа Жолдауында әлемдік дағдарысқа қарсы шешім- дердің қатысушыларының шеңбе-рін кеңейтуді ұсынған болатын. «Жаңа келіссөздер алаңын «G-Glo-bal» жобасы деп атауды ұсына- мын. Ол электронды жүйелі Брет- тон Вуд іспетті қызмет етпек. Ал қызмет алаңы Астана экономи-калық форумы болып табылмақ», – деген-ді Елбасы. Міне, Астана фо-румы жанынан диалогтың жаңа форматы болып құрылған «G-Global» идеясы осы уақытқа дейін өзінің қажеттігін көрсетті және бұл идея саяси, іскер топтар мен әлемдік қауымдастық тарапынан кеңінен қолдау тапты.

Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев әлемдік дағдарыстың тежелмей тұрғанына қынжылыс білдіріп, «G-8» және «G-20» басқосуларының нәтижесіне көңілі толмайтынын айта келіп, «G-Global» алқалы жиы- ны ерекше қажет екенін, мұн- дай мәселені талқылайтын үлкен жиынды Астана экономикалық форумының аясында өткізуге Қа- зақстанның дайын екенін мәлім- дегені баршаның есінде болар. Қуантатыны, бүгінде Елбасымыз-дың осындай келелі бастамасы-на ой қосқан әлемдік деңгейдегі ғалымдар мен қоғам және мем-лекет қайраткерлері уақыт өткен сайын көбейіп келеді. Әлем жұрт- шылығы да бұл мәселеге айрық- ша көңіл бөлуде. Біздің ойымыз- ша, айылын жимай тұрған дағ- дарыстың «жұқтырушысын» анық-тап, дүние жүзі экономикасын

«G-Global»

одан емдей алатын жалғыз жол – аталған мәселе төңірегінде әлем мемлекеттерінің бірлескен қимы-лы.

Негізі Елбасымыз мұндай бас-таманы бұрын да көтерді. Елба-сымыз 2009 жылдың өзінде-ақ Делиде дүниежүзілік дағдарыс- тың «қоздырушы вирусын» дөп басып анықтап бергені бар. Содан соң Н.Назарбаев осы тақырыпты тереңдете талқылаған бірнеше мақаласын халықаралық бұқара-лық ақпарат құралдарында жа- риялап үлгерді. Онымен жан-жақ-ты танысқан дүние жүзінің бір топ даңқты ғалымдары, сондай-ақ Қытай Халық Республикасы, Ре-сей Федерациясы, Франция се- кілді мемлекеттердің бірінші бас-шылары да Елбасымыздың бұл ұсынысын орынды деп таныды.

Дағдарыс айылын жиюдың ор- нына өрісін кеңейтіп, адамзат эко- номикасының тынысын тарылтып барады. Еуроодақтың іргесі де арагідік шайқалып тұрады. АҚШ экономикасындағы жағдай да ушыға түскен. Грекия, Кипр мем-лекеттерінде жұмыссыздық бе- лең алуда. Жергілікті тұрғындар жаппай көтерілістер ұйымдасты- руда. Білуімізше, АҚШ-тағы жұ-мыссыздық деңгейі 10 пайыздан баяғыда асқан, ол уақыт озған сайын көбейе түсуде. Ал бұл елде жұмыссыздықтың 9 пайыздан ас-уы қатерлі жағдай деп аталады. Демек, әлем қатерлі жағдайда тұр. Өйткені АҚШ және Еуроодақ елдерінің қосынды жылдық ішкі жалпы өнімінің мөлшері қалған бүкіл әлем өндіретін өнімнен де көп. Демек, бір-бірімен тығыз байланысқан жер шары мемле-кеттерінің барлығы да «тізбекті реакция» қарсаңында. Олай бол- са, Н.Назарбаевтың «G-Global» ту-ралы жобасын әлемдік экономи- каға дағдарыстан шығу жолын көрсететін сәуле деп қабылдану керек. Ендеше, «G-Global» жобасы да Қазақстанның жұлдызын жар-қыратады деген сенімдеміз, – де- ді Серік Нөгербеков.

Басқосуда БҚАТУ ғалымы Рау-шан Ғабдуалиева, Орал қалалық мәслихатының хатшысы Марс Са-тыбалдиев және т.б. сөз сөйлеп, өз ой-пікірлерін білдірді.

Cуретті түсірген Рафхат ХАЛЕЛОВ

Таяуда ғана «Жайықмұнай» ЖШС-ның басшысы ауысқан болатын. Сейсенбі күні облыс әкімі Нұрлан Ноғаев өңіріміздегі мұнай-газ өндірісі саласындағы ірі компанияға басшылыққа келген Херманн Вендельді қабылдады.

Еламан ӘЙПІШЕВ,«Орал өңірі»

Компанияның жаңа басшысын

Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ,«Орал өңірі»

Жылы шырайлы жағдайда өткен кездесуде Нұрлан Асқар-ұлы Хеннинг Хойман мырзаға жыл сайын біздің өңірге келіп, жүздеген науқастарға ота жасап, олардың сауығып кетуіне көмек бергені және отоларинголог дә-рігерлерді даярлағаны үшін об-лыс тұрғындары және өз атынан алғыс айтты.

– Дәрігер Хойман біздің об-лысқа 2011 жылдан бері жыл сайын екі рет келіп жүр. Әр жо- лы есту қабілеті нашар жерлес-терімізге күрделі ота жасап, өз тәжірибесін біздің дәрігерлерге үйретеді. Біздің облыстық ауру- хананың үш лор-хирургі Герма-нияның Штутгарт емханасында

ҚАБылдАды

Херманн Вендель Баку (Әзір- байжан) мұнай және газ инс-титутының түлегі. Бұған дейін Германия, Польша, Ресей және Қазақстанның мұнай-газ өндірі- сі саласында басшылық қыз- метте жасаған. «Жайықмұнай» ЖШС-ында 2012 жылдан бері қызмет жасап келеді.

Облыс басшысы кездесу ба- рысында оның басшылық қыз-меттегі бай тәжірибесіне жоға- ры баға беріп, жаңа міндеті- не сәттілік тіледі. Бұған дейін ұзақ жыл компанияны басқарған Вя- чеслав Дружининге облыс эко- номикасын дамытуға қосқан зор үлесі үшін шынайы ризашылы-

ғын білдіріп, мықты денсаулық, ұзақ ғұмыр тіледі.

– Облыс әкімі Нұрлан Асқар-ұлы мені жаңа лауазымға таға-йындалуыммен құттықтады. Бұл – мен үшін үлкен құрмет, сонымен қатар маған зор сенім жүктейді. Компания аяғына нық тұрып ке-леді. Кен орнын игерудің жаңа кезеңіне қадам жасадық. Жаңа зауыт құрылысы жүріп жатыр. Оны 2016 жылы іске қоссақ, өндіріс көлемі екі есеге ұлғая- ды. Енді осы жұмыстарды ойда-ғыдай жүзеге асыру үшін жұмыс-танатын боламыз, – деді облыс басшысының қабылдауынан ке- йін журналистерге берген сұх-батында Херманн Вендель.

* * * Осы күні облыс әкімі Нұрлан Ноғаев Германияның белгілі

дәрігері, профессор Хеннинг Хойманды қабылдады.

болып, білім-білігін жетілдіріп, халықаралық сертификат алды. Осы жолғы сапарында тек біз-дің облыстың емес, көршілес Ақтау, Атырау облысынан кел-ген науқастарға ота жасады. Ол жасаған ота еуропа елдерінде 5-6 евро тұрады. Бізде жасалған ота үшін бір тиын да алмайды, – дейді облыстық денсаулық сақ- тау басқармасының басшысы Қа-мидолла Ирменов.

Дәрігер Х.Хойман осы жолы Орал қаласында өтетін лор-хи-рургтердің халықаралық конфе-ренциясына қатысып, бірнеше шеберлік дәрістерін өткізеді.

Суреттерді түсірген Арман МӘМБЕТОВ

Бейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл3

oral_oniri@inbox.ru

ҚоғАМ

Батыс Қазақстан облыстық та-рихи-өлкетану музейінде «Халық тарих толқынында» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде «Ұлт-тық тарих көкжиегі» атты жобаның тұсауы кесілді.

Сейсенбі күні өткен алғашқы басқосуда Батыс Қазақстан тарих және археология орталығының аға қызметкері Мұрат Қалменов Жайық қалашығында жүргізіліп жатқан қазба жұмыстарының ба-рысы туралы әңгімелеп берді. Жәңгір хан атындағы БҚАТУ сту-денттері, «Жас ғалымдар кеңесі» ҚБ өкілдері, жастар белсенділері бас қосқан жиынның тағылымы мол болды. Мұрат Дабылұлы ХІІІ-ХІV ғасырлардағы қала мәде-ниеті, өңіріміздің тарихы туралы нақты мысалдар келтіре отырып сөйледі.

Осы басқосуда өлке тарихына қызығушылық білдіретін оралдық-тардың тұрақты клубын құру тура-лы ұсыныс айтылды.

археологпен кездесужұмыспен қамтуды

жАҚСАРТу ТАлҚылАндыЖақында облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру

және әлеуметтік бағдарламалар басқармасында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министр-лігі Көші­қон комитеті төрағасының орынбасары Аслан Қаржаубаевтың қатысуымен «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасының» жаңа мүмкіндіктері» тақырыбында кеңес өтті.

Еламан БАДЕНҰЛы, «Орал өңірі»

Өз тілшілеріміз

Облыс аумағында конфессия-аралық келісімді нығайту, діни экстремизм, радикализм және терроризмнің алдын алу, жастар-ды экстремизмнің әсерінен қор- ғау, қажет болған жағдайда экс-тремизмге қарсы тұруда бірлес-кен шараларды жұмыла оты-рып орындау үшін мемлекеттік және құқық қорғау органдары, жоғары және арнаулы орта оқу орындары, дінтанушылар қа- уымдастығы, діни бірлестіктер, үкіметтік емес ұйымдар, жастар қауымдастығы және бұқаралық ақпарат құралдары өкілдері қа- тысуымен өткен «Діни экстре-мизм: мәні және қарсы тұру-дың түйткілді мәселелері» ат- ты республикалық ғылыми-прак-

тикалық конференцияға қатысу-шылар терроризм мен экстре-мизм идеологиясы діннің шына- йы құндылықтарымен еш үйлес- пейді деген ортақ пікірді ұста-нады.

Біз қоғам мен мемлекеттің қо- ғамдық санаға экстремизм идео-логиясының енуіне кедергі кел- тіру мен діни сауаттылықты арт-тыруға байланысты барлық бас-тамаларын қолдаймыз және ке-лесіні ұсынамыз:

1. Тұрғындардың діни сауатты-лығын арттыру, экстремизмнің алдын алу, дәстүрлі рухани имандылық және діни құнды- лықтарды насихаттау, кеңінен тү-

«Діни экстремизм: мәні және қарсы тұрудың түйткілді мәселелері» туралы республикалық ғылыми-практикалық конференцияның қарары

Орал қаласы 23 қыркүйек 2013 ж.

сіндіру бойынша дін саласында-ғы ақпараттық-ағарту жұмысын жүргізу мақсатында облыстық ақпараттық-насихаттау топтары кездесулерді жалғастырсын;

2. Ақпараттық-насихаттау топ-тарының жұмысын жетілдіру мақсатында діни ахуалды зер-делеу және талдау, әлеуметтік зерттеулерді және ақпараттық-түсіндіру іс-шараларын өткізу, психологиялық және заңгерлік кеңес беру, деструктивті діни ағымдардан зардап шеккен тұл-ғаларды сауықтыру бойынша қызметтер көрсету үшін «Зерттеу орталығы» коммуналдық мем- лекеттік мекемесін құру мүмкін-дігі қарастырылсын;

3. Теолог мамандарды тарта отырып, өңірдегі діни ахуалды ақ-параттандыратын жергілікті БАҚ журналистері, мемлекеттік қыз-метшілер, мектептердегі «Дін-тану» пәні мұғалімдері, жоғары оқу орындарындағы дінтану ку-раторлары, ақпараттық насихат топтары мүшелері, құқық қор- ғау органдарының дін мәселесі- мен айналысатын қызметкер- лері, жалпы дін мәселесі бо-йынша жұмыс жасайтындар ара-сында діни біліктілікті арттыру және оқыту курстарын өткізу ұйымдастырылсын;

4. Үгіт-насихат жұмыстары ба-рысында ғаламтор арқылы ин- терактивті танымдық дәріс са-

бақтарын ұйымдастыру мүмкін-діктері қарастырылып, осы іске ғалымдар мен дінтанушылар тар-тылсын;

5. Облыс жастарының діни сауаттылығын жетілдіруге, кон- фессияаралық келісімді нығай- туға, сондай-ақ әр түрлі дәстүр- лі емес діни ағымдар идеология-сының зиянды әсерін ашып көрсетуге бағытталған ақпарат- тық және әдістемелік материал-дардың санын ұлғайту және осы бағыттағы мақалалардың тұрақ-ты түрде БАҚ-та жариялануы қам-тамасыз етілсін;

6. Теолог мамандарды тар-та отырып, жоғары және орта арнаулы оқу орындарының сту- денттері арасында ҚР «Діни қыз- мет және діни бірлестіктер ту- ралы» заңын және өңірдегі ді- ни ахуалды түсіндіру бағытын- да діни біліктілікті арттыру және оқыту курстары 2013 жылдың қазан-қараша айларында ұйым-дастырылсын;

7. Тұрғындар, атап айтқанда, мешіт жамағаттары арасында орын алатын түрлі жағдайлар бо- йынша кеңесу және шешудің жол-дарын қарастыру мақсатында Орал қаласы, аудан және ауыл әкімдері төрағалығымен, қоғам-дық негізде жұмыс жасайтын ақ-сақалдар кеңесі құрылып және қызметі мен функциялары белгі-ленсін;

8. Мемлекеттік, құқық қорғау органдары, білім, денсаулық сақ- тау, мәдениет және ақпарат са-ласында жұмыс істейтін қызмет- керлер арасында діни саладағы мемлекеттік саясатты насихат-тау және дін мәселелері бойын- ша ақпараттық-түсіндіру жұмыс-тары күшейтіліп, тұрақты түр- де жалғастырылсын;

9. Бұқаралық ақпарат құрал-дарына дәстүрлі ислам және православие діндерінің, басқа әлемдік діндер және конструк-тивті діни бірлестіктердің оң іс-әрекеттері мен деструктивті ағымдар және ағымдардың қа-уіптілігі туралы аналитикалық ма-қалалар кеңінен жариялансын;

10. Діни экстремизмнен зар-дап шеккендерге психологиялық көмек көрсету орталығын діни ахуалы күрделі болып табылатын елді мекендерде ашу мүмкіндігі қарастырылсын.

11. М.Өтемісов атындағы Ба- тыс Қазақстан мемлекеттік уни- верситетінде «Дінтану» факульте-тінің ашылуын қарастырсын.

Конференцияға қатысушылар Қазақстан Республикасының Тұң- ғыш Президенті – Ұлт Көшбас-шысы Н.Ә.Назарбаевтың қоғам-дағы татулық пен келісімнің, тұ- рақтылықтың сақталуын қамта-масыз етуге бағытталған бағда-рына бірауыздан қолдау білдіреді.

Конференция қатысушылары

Оның жұмысына қала және аудандық жұ- мыспен қамту орталық-

тарының басшылары, қоғам- дық ұйымдар, жоғары оқу орын- дарының өкілдері, ҚР азаматты-ғын алған оралмандар, қаладағы жоғары оқу орындарында білім алып жатқан шетел азаматтары қатысты.

Мәжілісте облыстық ішкі сая-сат басқармасы басшысының орынбасары Серік Бисембаев сөз алып, күн тәртібіне ұсыныл- ған мәселелердің маңыздылы-ғына тоқталды.

– Елбасы «Қазақстан – 2050» Стратегиясында халықты жұмыс-пен қамтуды қамтамасыз ету саясатын жаңғырту жөнінде зор міндеттер қойды. Қазір еліміз-

де «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» жаңа бағдарламасы жүзеге асырылуда. Бұл бағдарла- мада оралмандарды жұмысқа орналастыру мәселесіне ерек-ше көңіл бөлініп отыр. Осыған орай бүгінгі дөңгелек үстелде бәріміз үшін ең өзекті мәселе – жұмыссыздықты азайту, соның ішінде ата-бабаларының Отаны- на оралған азаматтарды жұмыс- пен қамтудың мүмкіндіктері тал- қыланбақ, – деді Серік Құмар-ғалиұлы.

Дөңгелек үстел мәжілісіне қа-тысушылар алдында «Қазақстан аграрийлері» республикалық қо-ғамдық бірлестігінің «Оралман-дарға және «Жол картасы – 2020» бағдарламасы бойынша қоныс аударған жандарға тұрғын үй және жұмыспен қамту тетіктері

туралы түсіндіру жұмыстарын жүргізу» әлеуметтік жобасының орындалу барысы туралы жоба жетекшісі Мирболат Сахметов, Тасқала және Ақжайық аудан-дық халықты жұмыспен қамту орталықтарының директорлары Жәрдемғали Балықов, Жанна Нұржанова хабарлама жасады.

Бұдан соң «Қазақстанның тұр- ғын үйқұрылысжинақбанкі» АҚ БҚО филиалы басшысының орын-басары Айгүл Наурызәлиева «Қолжетімді тұрғын үй – 2020» бағдарламасы аясында баспана-мен қамту туралы», «Ауыл шар-уашылығын қаржылай қолдау

қоры» АҚ Батыс Қазақстан облыс- тық филиалы несие бөлімінің басшысы Ғалымжан Қойшиев «Ауылдық жерлерде кәсіпкерлік-ті дамыту туралы» мәжіліске қа-тысушыларға баяндап, олардың сауалдарына жауап берді.

Дөңгелек үстел мәжілісінде ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Көші-қон ко-митеті төрағасының орынбаса- ры Аслан Қаржаубаев талқылан-ған барлық мәселелер бойынша жан-жақты түсінік беріп, жиын- ға қатысқан оралмандардың са-уалдарына тұжырымды жауап берді.

Кеше Зеленов ауданында аудан-дық мәдениет және тілдерді да-мыту бөлімінің бастамасымен үш жылдан бері дәстүрлі өткізіліп ке- ле жатырған «Пай-пай, қыздар-ай!» конкурсы өз мәресіне жетті.

Бұл байқау мемлекеттік тілді өзге ұлт өкілдері арасында кеңінен насихаттау, отандастарымыздың туған елге құрметін арттыру мақ- сатында ұйымдастырылған еді. Әр ауылдық округтен келген 6 үміт- кер «Таныстыру», «Білімді мыңды жығар», «Шебер қолдар», «Өнерлі- нің шоқтығы биік» сынды төрт бө-лім бойынша бақ сынады.

Сайыс қорытындысында пере-метныйлық Элизавета Романтеева ІІІ, дарияндық Виолетта Павлюк пен Үлкен Шаған ауылынан кел-ген Людмила Плетнева ІІ, Раздоль-ныйдан келген Дарья Малкина І орыннан көрінді. Ал байқаудың бас жүлдесін Янайкин ауылының инабатты келіні Юля Мусина же- ңіп алды.

«Пай-пай, қыздар-ай!»

Облысымыздағы барлық шар- уашылық санаты бойынша ағым-дағы жылдың қаңтар-тамызында 43,5 мың тонна мал мен құс еті өндірілді. Сауылған сиыр сүті 163,2 мың тоннаны, тауық жұмыртқасы 92,3 млн. дананы құрады.

Негізгі ет өндіруші ретінде Жа-ңақала (ет өндірісі жалпы көлемі- нің 13,2%), Қазталов (12,6%), Ақжа-йық (12,3%) және Зеленов (12,2%) аудандарының шаруашылықтары танылып отыр. Сүт өнімінің қомақ-ты көлемі Зеленов (15,1%), Ақжа- йық (14,8%) және Теректі (13,6%) аудандарына тиесілі. Тауық жұ- мыртқасын өндіру бойынша Орал қаласы маңындағы (48,1%) және Зе- ленов (27,8%) ауданындағы агро-құрылымдар көш бастап келеді.

мал өнімін өндіруқарқын алуда

МӘСЕлЕ Бейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

4oral_oniri@inbox.ru

Полигоннан гөрі ӘлЕуМЕТТік дАМу МӘСЕлЕлЕРі АлАңдАТАды

Сейсенбіде «Капустин Яр» және «Азғыр» полигондарының экологиялық жағдайын, экологиялық залалын анықтайтын республикалық комиссияның көшпелі отырысы Қоршаған ортаны қорғау вице-министрі, аталмыш комиссияның төрағасы Бектас Мұхамеджановтың төрағалығымен Орал-да өтті. Онда «Капустин Яр» және «Азғыр» әскери полигондарының әсері аймағындағы экологиялық жағдайы жөніндегі мәселе қаралды. Комис-сия жұмысына облыс әкімінің орынбасары Серік Сүлеймен, облыстық басқармалар мен департаменттердің басшылары, бірқатар аудандардың әкімдері, қоғамдық ұйымдардың өкілдері қатысты.

да әңгімелеп, оның қорытынды материалдарын республикалық комиссия төрағасына табыс етті. Сөйлеушілердің бірқатары таби- ғатта радиациялық зиянды зат- тардың 60-70 жыл бойына сақта- луы мүмкін емес деген де пікір айтты. Алайда бұл аумақтардағы адамдардың аурушаңдығы, мүге- дектер саны мен балалар өлімі-нің көрсеткіштері республикалық деңгеймен салыстырғанда жоға- ры. Солай болғанмен қолданыс-тағы материалдар «Капустин Яр», «Азғыр» ядролық сынақ поли- гондарының зиянды әсерінің кө- лемін нақты анықтау үшін жет- кіліксіз. «Полигондар маңында- ғы аудандарды зілзала апатты ай- мағы деп тану дұрыс емес. Өйтке-ні аймақтарды экологиялық апат-ты деп танып, ондағы адамдар-ды басқа жерлерге көшіруден гөрі олардың әлеуметтік-эконо- микалық жағдайларын жақсар- туға көңіл бөлген жөн», - деді ко-миссия мүшесі, ҚР Парламенті Сенатының депутаты Сәрсенбай Еңсегенов. Жаңақала ауданы-ның әкімі Лавр Хайретдинов сы-нақ алаңдарын жалға беруден

та республикалық комиссия ай- мақтардың тұрғындарымен, бас- шылығымен кездесіп, оның қоры-тындыларымен тиісті бюджеттік бағдарламаларға енгізу үшін қар- жының мөлшерін анықтап, Үкі-меттің алдына мәселе етіп қоюды көздейді.

Облыс әкімінің орынбасары Се- рік Сүлейменнің айтуынша, жыл сайын бала кезден және 18 жас- қа дейінгі мүгедектерге мемле-кеттік жәрдемақыларға қосымша жергілікті бюджеттен 121,5 млн. теңге шамасында жәрдемақылар төленуде. Жаңақалада медицина- лық оңалту орталығы салынды, жыл сайын онда 1500-дей адам медициналық-сауықтыру көмегін алуда. Соңғы жылдары осы ау- дандардың 13 елді мекеніне газ жеткізілді, 13 елді мекенге су құ- быры тартылды. Чапаев-Жаңақа-ла, Орал-Қазталов бағытындағы жол құрылыстары басталды. Се- рік Сүлейменнің айтуынша, бұл ай- мақтың тұрғындары полигон зар- дабынан гөрі әлеуметтік даму мә-селелеріне алаңдайды. Аймақтар- да ауыз су жетіспейді. Зерттеу бойынша судың сапасы нашар-

лығы, құрамына ауыр металдар-дың көптігі анықталған. Судың тап- шылығына байланысты осы ай- мақтарда халықтың, жануарлар мен құстардың өмір сүру жағ- дайларының нашарлауы, жердің шөлге айналу қаупі артуда. Са-рыөзен және Қараөзен өзенде-ріне Еділден көктемгі ағын су алу үшін Ресей Федерациясына жыл сайын 820,0 млн. теңге шамасын-да қаражат төленеді. Жол сапасы да өткір мәселелердің бірі, об-лыстағы 517 елді мекендердің 62-сінде немесе 12%-ында қатты жамылғылы жолдар болса, Бөкей ордасы, Қаратөбе аудандарында ондай да жоқ. Бұл мәселелердің бірқатары облыстық, мемлекет- тік салалық даму бағдарламала-рына енгізілді. Серік Кенжебек- ұлы бағдарламаларды іске асыру барысында әскери полигоннан зардап шеккен аймақтарға қатыс-ты жобаларды бірінші кезекте қа-рауды ұсынды.

«Нарын» қоғамдық қозғалысы- ның жетекшісі Кәкен Көбейсі-нов (суретте) сынақ зардапта- рын анықтау бағытында жүргізіл-ген зерттеу жұмыстары жайын-

республикалық бюджетке түсетін қаражаттың бір бөлігін полигон-дарға жақын аудандарға бөлуді, полигонға іргелес аумақтар тізімі-не енбей қалған ауданның кей- бір округтерін енгізуді, мүгедек- терге берілетін қосымша жәрдем-ақы мөлшерін көтеруді ұсынды. Комиссия мүшесі, халықаралық «Невада-Семей» ядроға қарсы қозғалыстың батыс өңірлері бо-йынша филиалының директоры Ізімғали Көбенов Семейдегі ұлт-тық радиологиялық институты-ның филиалын батыс өңірінде ашу қажеттігін алға тартты.

Комиссия отырысын қорытын-дылаған Қоршаған ортаны қор-ғау вице-министрі, комиссия төр- ағасы Бектас Мұхамеджанов бас- қосуда айтылған ұсыныс-пікірлер-дің ескерілетінін, ұлттық ғылы- ми-зерттеу институттарымен по-лигондардың аймақтарға, адам-дардың денсаулығына әсерін зерттеуге бағытталған төрт бағ-дарлама дайындалып, тиісті зерт- теу жұмыстары басталғанын жә-не зерттеу жұмыстарының қоры-тындысына орай нақты шешім қа-былданатынын жеткізді.

Суретті түсірген Н.ГОРОХОВА

Полигондарға жақын ор-наласқан облыстың 6 ау-данында (Ақжайық, Бө-

кей ордасы, Жәнібек, Жаңақа- ла, Қазталов, Қаратөбе) 150 мың халық тұрады. Сынақ алаңдарын-дағы жарылыстар мен әскери сы-нақтардың қоршаған ортаға жә- не жергілікті халықтардың ден- саулығына кері әсер еткені анық. Мұны анықтау мақсатында по-лигондарға жақын орналасқан аудандарға 1994 жылдан бастап 2005 жылға дейін 13 ғылыми-зерт-теу жұмыстары жүргізілді. Соң- ғы рет 2005 жылы 6 аудандағы экологиялық жағдайды анықтау үшін ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді. Алайда мәселе түпкі-лікті шешімін тапқан жоқ, өйткені аудандардың тұрғындарына ке- шенді медициналық тексеру өткі-зілмеді. Сондықтан 2008 жылы Елбасы өңірімізге келген сапары- нан кейін Үкіметке осы аудандар-дың экологиялық жағдайын зерт- теу жөнінде берген тапсырмасы бойынша құрылған комиссия осындай кешенді тексеріс өткізе- тін аудандарды, олардың радиу-сын анықтауы керек. Осы мақсат-

Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА,«Орал өңірі»

Олар Қытай, Мысыр, Ұлыбри-тания, Германия сынды он елдің мұрағаттарын зерттеп келді. Нә-тижесінде республикамыздың мә- дениеті мен тарихы жөнінде бір-қатар тың деректер анықталған. Бұл туралы кеше ҚР Президенті жанындағы ОКҚ алаңында өткен баспасөз мәслихатында айтылды.

Ш.Уәлиханов атындағы Та-

«Диуани хикметтің» ҚолжАзБАСы жЕТкізілді

«Халық тарих толқынын-да» бағдарламасы аясында 20 маусым мен 20 қыркүйек аралығында отандық ғалым-дардың ғылыми іссапарлары ұйымдастырылды.

Сәкен ӘБІЛхАЛыҚОВ,«Орал өңірі»

рих және этнология институты директорының орынбасары Нұр-лан Атығаевтың мәлімдеуінше, экспедиция мүшелері Шыңғыс хан дәуіріне дейінгі түркі тайпа-ларының бірыңғай этнография-лық байланыстары және тарихи мұрагерлік жөнінде мәліметтер тапқан.

Иран, Үндістан, Түркия және Моңғолия жеріне жасалған экс-педицияның нәтижесі бойынша Қазақстанға Қожа Ахмет Яссауи-дің «Диуани Хикмет» еңбегінің қолжазбасы жеткізілді. «Онымен бірге ғұлама ғалым, философ әл-Фарабидің он шақты қысқа трак- татын да әкелдік. Бұл шығарма-лардың барлығы Иран Ислам Республикасының өзінде де еш уақытта зерттелмеген, - дейді Р.Сү- лейменов атындағы Шығыстану институтының ғылыми қызмет- кері Ғалия Қамбарбекова. – Үн-дістанның Саларджанг мұражайы-

ның қолжазбалар қорынан Аб- дурахим ханның Тәуке ханға жаз-ған хаты табылды. Ол шамамен 1717-1718 жылдары жазылған. Аб- дурахим хан кезінде Қоқан хан-дығын билеген. Оны кейбір дерек-терде Шахрух ханның ұлы, енді біреулер Бабур шахтың ұрпағы деп атайды. Тәуке ханға жазған жауап хатында ол «Сіздің Шыңғыс ханның ұрпағы екеніңізді жақсы білемін. Сол үшін құрметтеймін. Мен өтінішіңізді орындап, сон-дай-ақ сыйлық ретінде бірнеше семсер қылыш жіберіп отырмын» деп жазған. Біздіңше, осы хатта ас-тарлап айтылған «өтініш» әскери көмек болуы мүмкін».

Ғылыми іссапар кезінде жалпы саны 28 түрік эпитафикалық ес- керткіш көшірмесі, 60 архитекту-ралық ескерткіштің суреттеме кө-шірмесі және 2000 сандық сурет те табылды. Қазіргі кезде табылған материалдар өңделуде.

Сейсенбі күні қаламыздағы “ҚазИИТУ” ғылыми-білім кешені-нің кітапханасында Нарындағы әскери полигон зардабы тура-лы жазылған кітаптар мен қа-ламгерлердің баспасөз бетінде жарияланған еңбектері қойыл-ған «Көп жапа шеккен Нарын» атты көрме ұйымдастырылды.

Көрмені көрушілер қата-рында ҚР Қоршаған ортаны қор- ғау вице-министрі Бектас Мұха-меджанов бастаған «Капустин Яр» және «Азғыр» әскери по-лигондары жөніндегі өзекті мә- селелерді қарастыру үшін құ-рылған республикалық комис-сияның мүшелері, сондай-ақ об- лыс әкімінің орынбасары Серік Сүлеймен, БҚО табиғи ресурстар және табиғатты пайдалану бас-қармасының басшысы Амангел-ді Дәулетжанов болды. Олар

Нарынға арналған көрмеНұртас НАБИОЛЛАҰЛы,«Орал өңірі»

аталмыш көрмемен танысқаннан кейін сол ғылыми-білім кешенін-дегі эколог мамандығына оқып жатқан студенттермен кездес- ті. Кездесу барысында елімізде-гі экология мәселесіне қатыс-ты бүгінгі таңда Елбасы қойып отырған міндеттемелер туралы айтылды. Сондай-ақ вице-ми-нистр Бектас Ғафурұлы студент-тердің сұрақтарына жауап берді.

– 2002 жылдан елімізде әскери полигондардың экологияға тигі-зетін зардабын зерттеу жұмыс-тары басталды. Бүгінгі құрылып отырған комиссияның да басты мақсаты - «Азғыр» және «Капус- тин Яр» полигондарының қор- шаған ортаға әсерін кешенді түр-де анықтап, үкіметке тиісті ұсы- ныс дайындау. Бұл ел Президен-тінің нақты тапсырмасы бойын-ша қолға алынып отыр, - деді ҚР Қоршаған ортаны қорғау вице-министрі Бектас Мұхамеджанов шара барысында журналистер- ге берген сұхбатында.

Бейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл5

oral_oniri@inbox.ru

Шағын несие Облысымызға іссапармен келген «ҚазАгро» Ұлттық басқарушы

холдингі» еншілес компаниясының «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ-ның басқарма төрағасы Нармұхан Сарыбаев «Жұмыспен қамту - 2020» бағдарламасының екінші бағыты бойынша берілген шағын несиелерді игеру барысымен танысу мақсатында бірнеше нысанды аралады.

Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА,«Орал өңірі»

Басқарма төрағасы ал- дымен Зеленов ауда-нындағы Мичурин ауы-

лындағы кәсіпкер Олег Тюриннің пластикалық есік және терезе жасайтын цехында болды. Олегтің несие алғанға дейін тұрақты жұ-мыс орны болмаған. Аудандық әкімшілікте өткен жиналыста аталмыш қор қызметкерлерінен шағын несиені қалай алуға бола-тынын, қандай мақсатқа пайдала- нуға болатынын естиді. Құрылыс- шы жора-жолдастары қазір құ-рылыс нысандарының көпшілігі пластикалық терезесіз салынбай-тынын айтып, ақыл қосады. Осы-лайша Олег пластикалық есік-те- резе шығаратын цех ашуға бекі-неді. Оның бизнес-жоспары тиіс- ті орындарда мақұлданды. Қор 10 жұмыс күні ішінде оның құ-жаттарын рәсімдеп, 6 %-дық мөл-шерлемемен негізгі қарызды тө- леу мерзімі 4,5 жылға дейін және 18 айға жеңілдетілген төлеу мерзі- мімен 5 млн. теңге несие берді. Кепілге жеке үйін жер телімімен қойды. Іскер жас жеке үйінің ау-ласынан 150 шаршы метрлік цех ғимаратын салды. Несиесі- нің бір бөлігіне қажетті жабдық-

шАРуАны шАлҚыТТы

тарды Түркия мен Ресейдің өнді- рісшілерінен сатып алды. Те-резе, есік жасайтын материал-дарды Орал қаласындағы кәсіп-орындардан алып тұрады. Цехқа жұмысқа екі адамды алған Олег тапсырыстар молырақ түсіп жат- са, әлі қосымша жұмыс күшін тартпақ. Бүгінде ол өнімдерімен Мичурин ауылын бір өзі қамтып отыр. Цех ашылғаннан бергі уа-қыт ішінде 2 млн. теңгенің өнімін шығарды. Алдағы уақытта үл- кен нарыққа шыққысы келеді. Кә- сіпкер «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ-ның басқарма төрағасы Н.Сарыбаевқа «Жұмыспен қамту - 2020» бағдар- ламасының кәсіпті жаңа бастау-шыларға қолайлы екенін және алдағы жылы өндірілетін өнім кө- лемін екі еселеуді жоспарлап отырғанын әңгімелеп берді.

Бұдан кейін Н.Сарыбаев Заша-ған кенттік округіндегі Болашақ ауылындағы «Құрбанбаева» жеке кәсіпкерлігінің тігін цехының жұ-мысымен танысты. Кәсіпкерлік нысанның иесі Зухра Құрбанбаева 2010 жылы Өзбекстаннан тарихи отанына оралып, Орал қаласына қоныстанған. Көшіп келген жыл-

дары отбасын асырау үшін өзінің конструктор-дизайнер маманды- ғы бойынша түрлі мекеме-ұйым-дарға, сауда орындарына ұлттық нақышта жасаған бұйымдарын, кәдесыйларын, қуыршақтарын са- тып жүрді. Арзан несие алуға болатынын естіп, биылғы сәуір айында Орал қалалық жұмыспен қамту орталығына жолығып, кә-сібін ашуға кеңес алады. «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ-ның Батыс Қазақстан филиалы арқылы «Жұмыспен қам-ту – 2020» бағдарламасымен 2,5 млн. теңге көлемінде 4,5 жылға жеңілдетілген несие алды. Оның пайыздық мөлшерлемесі 6%, не-гізгі қарызды өтеуге 18 айға дейін үзіліс берілді.

дАлА-ҚАлА

– Несиеге 4 тігін машинасын алып, үй жанындағы гаражды цех- қа айналдырдым. Екі ауылдасым-ды жұмысқа алдым. Бір студент қызды тігінге үйретудемін. Жазда қала мектептеріне 400 дана мек-теп киімін тіктік. Бір мектеп фор-масының орташа бағасы 6 мың теңге болды. Тапсырыс көлемі 2,4 млн. теңгені құрады. Қазір сауда орындарының тапсырыстары бо-йынша спорт киімдерін, би көй-лектерін тігудеміз. Қуыршақтарға, кәдесыйларға да сұраныс бар. Тек мектеп формасының тапсырысы-нан жылдық табысымның 70%-ын орындап отырмын, – деді Зухра Құрбанбаева.

Іскер келіншек алдағы уақытта жер теліміне қол жеткізіп жатса,

тігін цехын салмақ. Өйткені цех өнімдерінің сапасына көз жеткіз-ген тапсырыс беруші компания- лар тұрақты байланыс орнатуға ниетті. Қазірдің өзінде «Швей- ник», «Зауыт плюс» кәсіпорында-рынан арнаулы жұмыс киімде- ріне тапсырыс түскелі отыр. «Тап-сырыс мол болса, нәпақа тапқы-сы келетін қыз-келіншектерді жұ-мысқа тартамын», - деген Зухра мұндай бағдарламаның барына ризашылығын білдірді.

- «Ауыл шаруашылығын қар-жылай қолдау қоры» АҚ биылдан бастап «Жұмыспен қамту – 2020» бағдарламасы бойынша 14 об-лыста да уәкілетті орган ретін- де жұмыстануда. Бағдарламаның екінші бағыты шағын кәсіпкер- лікті дамыту бойынша 9 облыста бюджетте қарастырылған қара- жат біздің филиалдар арқылы, 5 облыста әлеуметтік-кәсіпкер- лік корпорациялармен бірге ор- наластырылады. Биыл өңірлерге 13 млрд. теңге шамасында қаржы бөлу жоспарланды. Бүгінге со-ның 9 млрд. теңгесі игеріліп, 4,5 мың ауылдыққа берілген. Батыс Қазақстан облысына ауыл кәсіп-керлігін көтеруге, шағын бизнесті несиелеу мақсатына 1 млрд. 75 млн. теңге бөлініп, 600 адамға несие берілді. Оның 300-дейі жұмыссыз-дар, 200-ден астамы өзін-өзі қам- тушылар, олардың барлығы кә-сіптерін ашып, ауылдастарына жұ- мыс беріп отыр. 650-дей жаңа жұмыс орны ашылуда. Несие тек мал шаруашылығы бағытымен шектеліп жатқан жоқ. Қала аума- ғы ұлғайып келеді, сондықтан ша- ғын несие көмегімен іргелес ауыл-дарда сервистік қызмет көрсету нысандарының ашылуы орынды, - деді журналистерге берген сұх- батында басқарма төрағасы Н.Са-рыбаев. Оның айтуынша, алдағы жылы аталмыш қор желісі бойын-ша 1,5 млрд. теңге қаржы бөлінеді.

Алдымен Қызылоба ауыл- дық округіне ат басын бұрып, «Сыбаға» бағдар-

ламасы арқылы несие алып, ірі қара малының санын көбейткен «Айдар» шаруа қожалығының Итен қыстағына барып, алынған мал-ды көрді. Жаңадан тұрғызылған қысқы мал қорада электр жарығы жоқтығын көріп, қожалық жетек-шісі Айдар Испембетовке атал- мыш қор арқылы күн батарея-ларын алуға кеңес берді. Ал ау- дан орталығындағы «Байболат» жеке кәсіпкерлігі шығарып жат- қан жиһаздар келген қонақтар-ды тәнті етті. Қор өкілдері не-сие ала алмай жүрген Байболат Өтеевке Ислам банкімен бірле- се қолға алынған «Мурабаха» бағ-дарламасын таныстырды. Төрт жыл бұрын осы қор арқылы «Биз-нес-Аймақ» бағдарламасы бойын- ша несие алып, жылыжай тұр- ғызған «Ерхан» шаруа қожалы-ғының жетекшісі Ерболат Апа-қаевқа да кәсібін кеңейту ге жәр-

мемлекеттік бағдарламаларойдАғыдАй оРындАлудА

«Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ басқармасы төрағасы Нар- мұхан Сарыбаев Жаңақалада болып, мемлекеттік бағдар-ламалардың жүзеге асу ба-рысымен танысты.

демдесер жеңілдігі мол жаңа несиелендіру жобаларының мә- нін түсіндірді. Кәсіпкер Талғат Бай-кеновтің ұйытқы болуымен бой көтерген қоғамдық монша, сауна, автожуар, құрылысы аяқтала кел-ген қонақүйді аралады. «Жұмыс- пен қамту – 2020» бағдарла- масы арқылы 2 млн. теңгеден ас-

там несие алып, дөңгелек жөн- деу цехы мен шағын шеберха-на ашқан Нұржан Сағынғалиев- тің жұмысы мен болашаққа ар-налған жоспарын тыңдады.

– Бірнеше жылдан бері біздің қор ауыл шаруашылығын қаржы- лан дырумен айналысып келеді. Қазір мемлекетіміз ауыл шаруа-

шылығына берілер қаржылай қолдауды көбейтті. Көп адам не- сие алып, өз істерін бастады. Қи-налған шаруашылықтардың бі- разы осы несие, лизингтер арқы-лы шаруасын өрістетуде. Бұл кө- мек әлі де жалғаса береді. Өзге облыстарға қарағанда батысқазақ-стандықтардың белсенділігі жо- ғары екендігін баса айтқым келе-ді. Мемлекеттік бағдарламалар- ды орындауда жаңақалалықтар-дың аянбай еңбек етіп жат-қанын өз көзіммен көрдім. Байланысы-мыз алдағы уақытта одан әрі да- митынына сенемін, – деді Нар- мұхан Сарыбаев аудан әкімдігінде кәсіпкерлермен, шаруа қожалы- ғы жетекшілерімен болған кезде-суде.

Иә, жаңақалалықтар ауыл шар-уашылығын дамытуға берілер же- ңілдетілген несиелерді алуда об-лыс бойынша алдыңғы орында. Соның көбі «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ арқы-лы алынған. Мысалға, «Жұмыспен

қамту - 2020» бағдарламасы бо-йынша 46 адам 86 млн. теңге, ауылдық шағын несие бойынша 47 адам 23,7 млн. теңге, «Сыбаға» бағдарламасы бойынша 37 тұлға 243,4 млн. теңге, «Бизнес-Аймақ» бойынша 8 адам 7,3 млн. теңге, барлығы 151 адам 360, 325 млн. теңге несие алған. Одан бөлек қор арқылы 56 адам 97,8 млн. теңгенің ипотекалық несиесіне қол жеткізді. 2011-2013 жылдар аралығында ауданымызда «Сыба- ға» бағдарламасы арқылы 1345 бас аналық ірі қара, 56 бас асыл тұ-қымды бұқа сатып алынды. Бұл да облысымыздағы үздік көрсеткіш.

Сапар барысында осы мәлі- меттердің бәріне қаныққан қор төрағасы республикамыздағы ауыл шаруашылығын қаржылан-дыру ұйымдарымен жұмысты үз-дік ұйымдастырған 10 ауданның қатарына енген Жаңақаладан кө- ңілі толып аттанды.

Қаһарман ЗИНУЛЛИН,Жаңақала ауданы

Нұрлыбек РАхМАНОВ,«Орал өңірі»

көкЕйкЕСТіБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

6oral_oniri@inbox.ru

М.Өтемісов атындағы БҚМУ-дың профессоры Серікқали Ша-рабасов құттықтау сөз сөйлеп: «Тіл майданы – көрінбейтін май-дан. Бұл майданның тарихы бар. Біреулер тіл үшін күресті тәуел-сіздік алғаннан кейінгі жылдар-мен байланыстырып жатады, бұл дұрыс емес. Кеңес дәуірінде бізді «кіші жұрт» деп менсінбеді, тілі-мізді «кіші жұрт тілі» деді. Ал біз-дің жазба тарихымыздың өзі қай ғасырларда басталғанын өздері- ңіз білесіздер. Бірақ зерттеуші Радлов «Қазақтың жай сөзінің өзі өлең боп құйылып жатады» десе, миссионер Мелиоранский «Қазақ тілі – түркі халықтарының ішінде- гі ең таза әрі бай тіл» деп мойын-даған болатын. Жастарға айтарым, тілдің болашағы сіздерге де бай-ланысты. Тілге деген талапты кү-шейтетін кез жетті», - деді.

Облыстық тілдерді дамыту бас-қармасы басшысының міндетін атқарушы Жомарт Ерназаров баяндама жасап, мемлекеттік тіл-дің қолданыс аясын кеңейтуге ба-ғытталған жұмыс жоспарларын тілге тиек етті.

Халықаралық “Қазақ тілі” қоға-мы облыстық бөлімшесінің төра-ғасы Болат Жексенғалиев тілдің құзіреттілігі жайлы ойларын орта-ға салды.

- Конституциясында мемлекет-тік тілінің мәртебесі айқындал-ған кез келген өркениетті елде тілдің құзіреттілігі жайлы әңгіме көтерілмейді, - деді жиынның та- қырыбына қатысты Болат Жексен-

Талапты күшейтетін кез келдіСейсенбі күні

Ғ.Құрманғалиев атындағы облыстық филармония ғимаратында «Мем-лекеттік тілдің құзіреттілігі: тіл қолданысы және оның әлеуметтік мәртебесі» тақырыбында облыстық конферен-ция өтті.

ғалиев, - Ал тәуелсіздік алғаны-мызға жиырма жылдан асқанмен, мемлекеттік тіліміздің мәртебесін Ата Заңымызда нақты белгілен-генмен, бізде мемлекеттік тілдің мәселесі қайта-қайта күн тәртібі-не қойылумен келеді. Мемлекет-тік тіліміз қаншалықты құзіретті? Мемлекеттік тіліміз мемлекеттік басқару тіліне, заң шығару тіліне айналды ма? Астана қаласында өткен дөңгелек үстелдің бірінде Парламент депутаттары мемле- кеттік тілде бір ғана заң шығары- лып, кейін орыс тіліне аударылға-нын, ал қалғанының барлығы орыс тілінде дайындалғанын айтқан болатын. Ал басқару тіліне ай-налды ма дейтін болсақ, өзім бі-летін дерекке тоқталайын. Батыс Қазақстан облыстық әкімдігіне қарасты облыстық басқармалар мен аудан әкімдіктері, Орал қала- сы әкімдігінің мемқызметкерлері-нің 49 пайызы мемлекеттік тілді өз деңгейінде білеміз деп жауап берген. Бұл – өздерінің жүргізген сараптамасы. Мемлекеттік меке-мелерде өзінің саласына қатысты ең түйткілді мәселеге байланысты сараптама жасап, сонысын ауыз-ша, жазбаша мемлекеттік тілде еркін жеткізетін қызметкерлер әлі де саусақпен санарлық. Облыс басшысының өзі аудармашының көмегімен емес, мемлекеттік тіл-де шын мәнінде іс жүргізе алатын мамандар қалыптасу керек деген болатын. Ал қоғамдық қатынас тіл ретінде, көпшілікке қызмет көр-сету тілі ретінде қалыптасуын айт- пай-ақ қоюға болады. Мәселен, тәуелсіздік алғалы бері мемлекет-тік тілді білетін өзге ұлт өкілдері арасында жарыс өткізуді қоймай келеміз. Мұндай қай елде бар? Кез келген өркениетті елге ба-ратын адам алдымен сол елдің тілін үйренеді тіршілік үшін. Бізде керісінше, өз еліміздің адамдары-на мемлекеттік тілді үйретіп, сол тілде сөйлейтін өзге ұлт өкілдері-не таңданыспен қараймыз. Осы бағытпен жүре беретін болсақ, қа-зақ тілі мемлекеттік тіл ретінде өз құзіреттілігінде қолданылмайды. Елбасының өзі: «Қазақ тілі барлық қазақстандықтардың сөйлеу тілі- не айналған кезде біз шын мәнін-де елімізді қазақ мемлекеті деп атайтын боламыз» деді. Мемле-кеттік қызметте 90 пайыздан аса ұлты қазақ азаматтар жүріп, қазақ тілі басқару тіліне айналмаса, қо-ғамның басқа бөлігіне не айта-

мыз? – деп Болат Өтеғалиұлы өт- кір ойларын айтты.

Жиында тіл мамандары шетел-дік сарапшылардың елімізде тіл туралы заңның солқылдақ тұста-рын ашық айтқанын, мемлекеттік тіл туралы заңды бұзған адамды арнайы айыптай да алмайтыны-мызды айтты. Мемлекеттік тілді тиісті деңгейде білуі керек де-ген лауазымдардың тізімі Үкімет қаулысымен бекітілмеген.

- Жапондық сарапшы Отто На-цуко: «Қазақстанда қазақ тілін біл- мей өмір сүруге болады» деп тұ-жырымдады. Ащы шындық. Мем- лекеттік тілге қатысты жыл сайын қайталанатын шаралардан қашан құтыламыз? Тілді дамытуға бөлін- ген қаржы осындай таптаурын болған әдіспен жұмсалуда. Қайсы- сы тиімді екенін сараптап жатқан ешкім жоқ. Тиімді жүйе, тетік ой-ластырылмайды. Талап қатайма- са, тілдің құзіреттілігі артпайды. Ал екі айдан соң Лондонға бара-сың десең, екі айда ағылшын тілін үйрене аламыз. Міне, тетік де-ген осы. Мәселен, еліміздің аза- маттығын алу немесе мемлекет-тік қызметке орналасу үшін қазақ тілін осыншалық деңгейде мең- геруге тиіссің деген талап қойыл-са, қажеттілік туындар еді. Біздің тіл саясатына тың да батыл қа-дамдар, қажет болса тәуекел де керек. Реформалар әлеуметтік са- раптауларсыз, қоғамдық пікірмен санаспай жасалғандықтан, арты-

нан опық жеп жатамыз. Елбасы- ның өзі: «Қазіргі Қазақстан қоға-мында мемлекеттің кез келген жауапты мәселесіне азаматтық қоғамның араласатын уақыты кел- ді. Азаматтық қоғам мемлекеттік маңызды саяси істерге араласып қана қоймай, мемлекеттік меке-мелердің жұмысын қадағалай-тын, бақылайтын кез келді» деген еді. Ал Елбасы айтқан азаматтық қоғамның үні қайда? Елімізде қа- зақ тілін өркендетуге керемет мүмкіндік бар. Қазақ тіліне еш жерде шектеу қойылмайды, енде- ше, неге қолданбаймыз?! Г.Бель-гер айтпақшы, бұл жерде жетіс-пей тұрған ұлттық намыс пен рух. Ұлттық намыс пен рух өз деңгейін-де болса, ешқандай заңсыз да ту- ған тілдің көсегесін көгертуге бо-лар еді. Тәуелсіздіктің бастауы - туған тіл. Осы мүмкіндікті жіберіп алмайық, - деді тіл жанашыры Бо-лат Жексенғалиев.

Мемлекеттік тілдің құзіреттілі- гі заңдық құқықтық негіздері жө- нінде заңгер Абзал Құспанов баян- дады. Ол мемлекеттік тілдің заң- дық мүмкіндігін саусақпен сана- ғандай нақты әңгімелеп, Елбасы-ның мемлекеттік тілді дамыту, қол- дану аясын кеңейту жайлы тапсыр-маларын жіпке тізгендей айтып шықты. «Мұны тізбелеп отырғаным, мемлекеттік тіл туралы заңнама-лардың мүмкіндігі үлкен екеніне, осыларға сүйеніп біраз шаруаның басын қайыруға болатынына тоқ- талғым келді. Ал мемлекеттік заң- нама мүлдем осал, тиісті заңнама- лық база қалыптаспаған деген жаңсақ пікір» деген заңгер мем- лекеттік тілдің шетқақпай көруі- нен анық мысалдар келтірді. Ад-вокат Абзал Темірғалиұлы аты-жөні, мекенжайын анық айтқан Орал қаласының бір тұрғыны же-дел жәрдемге қоңырау шалады. Тұтқаның ар жағындағы дауыс орыс тілін талап еткесін қалаға ауылдан жақында көшіп келген, ол тілге шорқақтау қандасымыз тілі жеткенше түсіндіруге тырысқан. Жедел жәрдем тетігіндегі қазақ тіліне мүлдем түсінбейтін өзге ұлт өкілі үтікке күйіп, шұғыл көмекті қажет етіп жатқан екі жасар сәби-

ге жүрек дәрігерін жіберген. «Ата Заңымыздың 1-бабында «Мемле-кеттің ең басты байлығы – адам-ның өмірі және оның денсаулығы» деп көрсетілген, өміріміздің аса маңызды, жауапты саласында заң талаптарын тікелей бұзатын осын-дай адамдар отыр. Кінәлі адам жауапқа тартылды, бірақ қоғам-дық негізде. Іс сотқа тірелгенде ғана мекеме кешірім сұрап, 103 пультіне мемлекеттік тілді білетін мамандар отырғызды», - деген Аб-зал Темірғалиұлы осындай бірне-ше мысалдарды тілге тиек етті.

Орал қалалық №28 мектеп-ли- цейі директорының оқу ісі жөнін- дегі орынбасары Ақтолқын Аман- дәулетова орыс тілді мектептер- де қазақ тілі пәнінің сағат саны қысқаруын, оқулықтар жетіспеу- шілігі сияқты мәселелерді келтір-ді. “Күнтізбелік-тақырыптық жос- парлар жүйесіз. Мәселен, бір күні шылауды оқытсақ, екінші күні септікті, одан кейін фонетиканы өтеміз. Себебі бағдарлама солай, ауытқи алмаймыз. Мектебімізде төрт сағатпен жүрген қазақ тілі пәнінің мұғалімдері бар, се-бебі басқа баратын жері жоқ. Ал зейнет жасына жақындаған ұс- таздарымызға сағатты үйірме-фа- культатив сабақтармен әрең тол- тырамыз» – дейді Ақтолқын Аман- дәулетова. Назарбаев зияткерлік мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Нұрлыгүл Дәулет-кереева қазақ тілін оқытудың, үй-ретудің тиімді әдістерін, БҚИГУ доценті Алтынбек Әбділманов мемлекеттік тілдің жекелеген са-лалардағы қолданысы жөнінде өз пікірлерін білдірді.

Жиын қорытындысында тіл саясаты турасында азаматтық қо- ғамның, ғалымдардың, тіл жана-шырларының ұсыныс-пікірлерін елеп-екшеу, тиісті ұсынбалар бе-ру үшін облыс әкімдігі жанынан арнайы жиын өткізу, қазақ тілі оқытушыларының қауымдасты-ғын құру, мемлекеттік тіл тура-лы заңға өзгеріс енгізуге ұсыныс түсіру жайлы қаулы қабылданып, тиісті орындарға конференцияға қатысушылар атынан ұсыныстар әзірленетін болды.Суреттерді түсірген Арман МӘМБЕТОВ

7ТуРизМoral_oniri@inbox.ru Бейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

Әлемдік тәжірибеден бірер мысал. «Араб

көктемінің» кесірінен Мысыр секілді ірі туризм елі сол саладан тұрақты

түрде түсіп отыратын кірістің 80 пайызынан айырылыпты. Ал оған қарағанда, саяси шие­

ленісі сәл бәсеңдеу түрік бауырлар биыл

сыртқы туризмнен түсетін пайданың қазірдің өзінде

40 пайызын жоғалту қаупі төніп тұрғанын

айтып, дабыл қағуда. Демек, ішкі және сыртқы

туризмнің кез келген ел бюджетінің бүйірін толтырудағы маңызы

айрықша.

Елбасымыз Н.Назарбаев әлем-дік қаржы дағдарысына байла-нысты ел бюджетіне қосымша кіріс көздерін іздеп табудың қа-жеттілігін үнемі айтып келеді. Бұл орайда Алматы қаласы мен сол облыстың қарымды да қайтарым-ды қимылы өзгеге үлгі болғандай. Республикалық телеарналарда хабарланғанындай, табиғаты сұлу Көкше мен Қорғалжын ұлттық қорығын туризм ісіне пайдалану-да тындырылған іс мол. Мәселен, осы жылдың өзінде Көкшетау аймағына жарты миллион ішкі және сыртқы турист аяқ басып-ты. Әлі де пайдаланылмай жат-қан мүмкіндік жеткілікті. Басқаны айтпағанда, өзіміздің Ақ Жайық өңірінде де.

Енді облыстық туризм, дене шынықтыру және спорт басқар-масынан алынған анықтамаға сілтеме жасайық. Облыста турис-тік қызметпен айналысатын 62 кәсіпорын тіркелген екен. Соның ішінде 12 туристік фирма, сол қызметке қатысты 13 жеке кәсіп-кер, 15 орналасу нысаны және ке-лушілерге орын табумен айналы-сатын 22 жеке кәсіпкер бар.

Біздің Жайық өңірі де сыртқы және ішкі қонақты өзіне тарта-тын көрікті жерден кенде емес. Облыс аумағында көптеген тари-хи-археологиялық, табиғи-ұлттық сипатқа ие нысандар мол. Жыл сайын «Бөкей хандығына жорық», «Шалқар көлі - дала теңізі», «Жа-йықта - қалашық, Оралда - қала» атты туристік жолбағыттар және басқа шараларды «Панорама» және өзге де фирмалар ұйымдас-тырып жүр. Жұртшылықтың на-зарын экологиялық мәселелерге аудару мақсатында Қазақстан мен көршілес Ресейдің зиялы қауымы мен депутаттардың қатысуымен өтетін «Жайық-Орал» тарихи-

27 қыркүйек - Бүкіләлемдік туризм күні

мәдени экспедиция ұйымдастыру да дәстүрге айналған. Сондай-ақ облыстың туристік беделбағасын жарнамалау мақсатында біздің делегация халықаралық дәреже-де өтетін «KITF: Туризм. Саяхат», «Спорт. Туризм. Демалыс» атты жәрмеңкелерге, көрмелерге қа-тысады. Туған жердің туристік әлеуетін жарнамалау мақсатында буклеттер, туристік анықтамалар, тағы басқаларын басып шығару жолға қойылды. Туризм саласына қатысты туристік фирмалармен дөңгелек үстелдер, кеңесулер өткізуді жоғарыда аталған бас-қарма қашанда басты назарында ұстайды. Соның бір дәлелі - таяу-да өткен дүниежүзілік туризм күніне және Жайық өңіріндегі балалар туризмінің халықаралық ынтымақтастық жылына арналған білім қызметкерлері арасындағы «Еуропа-Азия 2013» фестивалі. Сондай-ақ соңғы жылдары таныла бастаған Жайық қалашығын ашық аспан астындағы мұражайға ай-налдыру хақындағы өрелі ойлар жүзеге асса, оның да өлкемізге қонақтарды еріксіз тартатын сәнді нысанға айналары айдан анық.

Бізде әуелден белгілі мәдени-тарихи нысандардан басқа келуші игілігіне ұсынылатын Шалқар көлі, Ақтау, Сантас таулары, Әлжансор қарабалшығы және басқалары бар. Ал балалар мен жасөспірім-дер туризмі - ішкі туризмді дамы-тудың және жас ұрпақты саяхат мәдениетіне тәрбиелеудің негізін қалаушы. Облыста облыстық ба-лалар-жасөспірімдер туризмі, эко-логия орталығы, №1 балалар-жасөспірімдер спорт мектебінде «Спорттық туризм» бөлімі және аудандарда жоғарыда аталған ор-талықтардың бөлімшелері жұмыс істейді. Биыл аудан оқушылары ара-сында «Менің Отаным - Қазақстан» іс-шарасы бойынша «Ерлікке тағ-зым» тарихи-өлкетану экспеди-циясы өткізілген. Оған 91 оқушы қатысыпты. Бұдан басқа білім беру ұйымдарында дүниежүзілік туризм күніне арналған «Туризм күні» тақырыбында ашық сабақтар өткізіліп, осыған арналған «визит-казахстан» сайтындағы ақпарат үнемі толықтырылуда.

Өңірімізде өткізілген және өт-кізілетін іс-шаралар ҚР Үкіметінің 2010 жылғы №1048 қаулысымен

бекітілген «Қазақстан Республи-касы туристік индустриясының перспективалы бағыттарын дамы-ту жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған бағдарламасы» бойын-ша жүргізіліп келеді. Туристік инфрақұрылымды дамыту, өзіміз-ге қонақтарды кеңінен тарту мақ-сатында қазір жергілікті бюджет есебінен Бөкей ордасы ауданы-ның Орда ауылында қонақүй са-лынуда. Осындай туристік маңызы бар қонақүй Зеленов ауданының Янайкино ауылында да бой кө-теруде. Шалқар көлі аумағында

дерге жедел аттануды шұғыл ту-ризмге жатқызамын. Ұжымдық жә-не отбасылық туризм көбіне-көп жеке және жалдап алған көлікпен саяхат жасауға, демалып-емделуге қатысты. Олар әдетте турфирмаға жүгінбейді, себебі қызметі өте қымбат. Сондықтан отбасы не-месе ұжым болып ұйымдасып, са-парға не демалуға шығады. Бізде ұжымдық және отбасылық туризм көбіне Шалқар көліне, Әлжансорға және басқасына қатысты. Демек, жыл өткен сайын адамдардың ту-ризмге ынта-ықыласы артуда. Тек

кеңейтіп, жақсартып, тау шаңғысы базасына айналдырсақ. Бірінші-ден, бізде алты ай қыс болады, екіншіден, облыс орталығы да жақын, үшіншіден, Ресей де ір-гемізде...

Міне, осындай ахуал. Егер жо-ғарыда көрсетілген қиындықтар біртіндеп шешімін тапса әрі осы салаға бөлінер қаржы көбейтілсе, оның қарымды қайтарымы бола-тыны еш күмәнсіз. Қит етсе, шетелге шапқаннан гөрі Отанымыздағы Баянауыл мен Алакөл, Әлжансор мен Жайық бойында демалсақ, артық па?! Әрі ол күнде айтылатын қазақстандық отаншылдықтың да айқын көрінісі болар еді. Рас, әзір-ге онда қамту құны қымбат, ал ше-телде арзан. Бірақ сонда да отан-дық туризмді жарқын келешек күтіп тұрғанынан күдер үзбейік!

Өлке туризмінің келешегі кемелБылтыр өңірде туризмді өркен-детуге бөлінген қаржы - 12 млн. 815 мың теңге.

- Жалпы туризм саласының да-му барысы қалыпты. Әрине, әлі де пайдаланылмай жатқан мүмкіндік баршылық, - дейді облыстық ту-ризм, дене шынықтыру және спорт басқармасының бас маманы Мира Баянова. – Мамандардың айтуын-ша, туризмнің шұғыл, ұжымдық және отбасылық түрлері де бар. Мәселен, жыл сайын жазда Түркия, Араб әмірліктері және басқа ел-

Серік ИхСАНҒАЛИ,«Орал өңірі»

соған сай талап үдесінен табылсақ, қандай жақсы!

Мақаланы даярлау барысында Бөкей ордасы және Тасқала аудан-дары әкімдерінің орынбасарлары Лариса Қайырғалиева мен Люция Жұбанышқалиеваға хабарласқан едік. Лариса Тельманқызы ау-дандағы бұл саланың барысына түгелімен алғанда көңілі тола-тындығын айта келіп: - Шіркін, біздің ауданға және соның ішінде Бөкей ордасы ауылына қатқыл та-банды жол салынса, құлашты кең жаяр едік! Қасиетті Орда аймағына тек облыс қана емес, көршілес Ресейдің Астрахан және Волгоград өңірлерінен келуге, тамашалауға талай адам ықыласты. Ал жерлестер жыл сайын жиі қатынап жүр. Соған ризамыз, - десе,

- Тасқала өңірінде де көрікті жерлер жеткілікті, - дейді Лю-ция Әсетқызы. - Тек соны тиімді пайдалануға әзірге қол қысқа. Келешекке үміт артамыз. Аудан орталығының іргесінде «Шұғыла» атты демалыс орны бар. Соны

демалыс базасын ашу үшін Терек-ті ауданы әкімшілігіне ұсыныс хат жолданған. Мәселе қаралу деңгейінде. Айтпақшы, ішкі туризм мен туристік өнім беделбағасын қалыптастыру мақсатында об-лыстағы туристік ұйымдардың қатысуымен «Ақжайық» туризм бірлестігі» құрылды. Осы саланы дамыту үшін облыстық бюджеттен жыл сайын 13 миллионнан астам теңге қаржы бөлінеді екен. Бір ғана көрсеткіш: былтыр ішкі туризм бойынша 48191, сыртқы туризм бойынша 7701 адам қамтылған.

эконоМикАБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

8oral_oniri@inbox.ru

Мұнайгаз секторында «ҚазМұнай-Газдың» айтарлықтай үлесі бар: мұнай және газ конденсатын өндіру бойын- ша – 26,4 пайыз; мұнай өңдеу – 83,2 пайыз; құбыр арқылы мұнай тасыма- лы – 67 пайыз; құбыр арқылы табиғи газ тасымалы – 95,7 пайыз.

Компаниялар тобының жинақтал- ған кірісі 3,1 триллион теңгені құрады және ол 3,0 триллион теңге негізгі қыз- меттен түскен кіріс есебінен жиналды. Шығын 3,0 триллион теңгені құрады, оның ішінде негізгі үлес өндірістің өзін-дік құны 2,1 триллион теңге (70 пайыз), өткеру шығындары 361 миллиард теңге (12 пайыз) есебінен келді. Өткен жы- лы жалпы көлемі 490 миллиард теңге қаржы игерілді. «ҚазМұнайГаз» ком-паниялар тобының жинақталған қоры-тынды кірісі былтыр 369,4 миллиард теңгені құрады.

ҚМГ – еліміздегі ең ірі салық тө-леушілердің бірі. Өткен жылы компа-ния тарапынан республикалық және жергілікті бюджетке салық және басқа да төлемдер ретінде 599 миллиард тең- ге аударылды. Бұл 2011 жылмен салыс-тырғанда 11 пайызға артық. Өткен жы-лы Қазақстанның ішкі жалпы өнімінің 26,0 пайызын мұнайгаз секторы құра-ды, онда ҚМГ компаниялар тобының жинақталған түсімі – 9,8 пайыз.

2012 жылы мұнай мен газ конден-сатының өндірілуі 21,4 миллион тон-наны құрады, бұл жоспардағыдан 2,4 пайызға (518 мың тонна) төмен. Мұндай жағдайға «Өзенмұнайгаз» бен ТШО бойынша жол берілді.

«Өзенмұнайгаз» 2011 жылы Өзен және Қарамандыбас кен орындарында жұмыстың уақытша тоқтауынан кейін бұрынғы қалыпты деңгейіне әлі жете алмай келеді. Өнімнің төмендеуіне жерасты жабдықтары жұмысының тұ-рақты болмауы, ұңғыларды жөндеу ке-зеңінің аздығы, тұрып қалған ұңғылар қорының көбеюі себеп болды. Жағдай-ды түзеу үшін ҚМГ былтыр жерасты жаб- дықтарының диагностикасы мен жөн-деу жөніндегі цехтың, оңтайландыру бағдарламасы бойынша қатпарлық қы- сымды қолдап, ұңғыларды толтыру үшін сұйықтық әзірлейтін желі құрылысын бастап жіберді. Аталған нысандарды пайдалануға беру мұнай өндіру көле- мін ұлғайтуға мүмкіндік берді. Үстіміз-дегі жылдың 22 сәуірінен тәуліктік жос-пар асыра орындалуда.

2012 жылы ТШО-ның нақты өндір-ген мұнай көлемі жылдық жоспардағы 25, 136 миллион тоннаның орнына 24,212 миллион тоннаны құрады немесе 96,3 пайыз. Жоспардың орындалмауы-на бірқатар сыртқы факторлар әсер етті. Оның ішінде жабдықтардың тұрып

«ҚазмұнайГаз»: болашақ бүгіннен басталады

«ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ – көмірсутегін өндіруден, оларды тасымалдау және өңдеуден бастап арнау­лы сервистік қызмет көрсеткенге дейін тіке-лей интеграцияланған мұнайгаз компаниясы. Компаниялар тобының құрамына 243 компания енген, оның ішінде бар-лау және өндіруде 78 компания, көмірсутегін тасымалдауда 47, мұнай өңдеу және мар-кетингте 66 компания бар. Бұдан басқа 52 компания қосымша сер-вистік қызмет көрсетеді.

қалуы және Ресей аумағында теміржол желісінің жөнделуін айтуға болады.

Жоғарыдағы нысандарда жоспар-лы алдын алу шараларын жүргізу нә- тижесінде 2012 жылдың тамыз-қыр- күйек айларында пайдалануға беру сенімділігі бойынша жағдай жақсарды, 2013 жылдың бірінші тоқсанының қо-рытындысы бойынша ТШО-ның мұнай өндіру көлемі 107,4 пайызды құрады.

Теңіз жобасын одан әрі дамыту үшін ҚМГ және ТШО-ның өзге әріптестері сағалық қысымды басқару жобасын жүзеге асыру қажеттігін және Болашақ кеңею жоспарын қолдады. Осы жоба-ларды жүзеге асырған соң ТШО-ның мұнай өндіру көлемі жылына 38,6 миллион тоннаға жетеді. Қатпарлар қысымын қолдау үшін шикі газды қайыра айдау жылына 12 миллиард текше метрді құрайтын болады. Ұзақ мерзімді болашақта технологиялық схема шеңберінде ҚМГ ТШО баста-масымен Теңіз кенішін игеруде еңіс бөліктегі суды сору және екінші ны-санда ұңғыларды бұрғылауға бағыттал- ған жобаларды жоспарлауға мұрын- дық болды. Бұл технологиялар тиім-ділігін қолдау үшін 2013-2019 жылда- ры тәжірибелік жұмыстар жүргізу жос- парлануда. Олар табысты болған жағ- дайда осы Теңіз мұнай кенішінде, оның ішінде келісімшарттан кейінгі кезең ішінде (2033 жылдан кейін) мұнай өн-дірудің жоғары деңгейін ұстап тұруға мүмкіндік туатын болады.

2012 жылы маусым айында Қазақ-станға Қарашығанақ жобасының 10 па- йыз үлесін беру аяқталды. Бұл үлес «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ-ның жүз пайыз еншілес ұйымы болып табылатын «Өнімді бөлу бойынша соңғы келісім-шартта үлесті басқару жөніндегі ком-пания» ЖШС-ға берілді.

Қарашығанақтағы нақты өндірілген өнім көлемі былтыр газ бойынша 17,5 миллиард текше метрді құрады. Оның 8,7 миллиард текше метрі – қайта ай-далатын газ. Сұйық көмірсутегі бойын-ша – 11 миллион тонна. Қазіргі таңда Қарашығанақ жобасын одан әрі дамы-ту стратегиясы жасалуда. Жобалар-ды дамыту аясында газ өндіру көлемі айтарлықтай ұлғаяды деп күтілуде (40-46 миллиард текше метр). Газды қайта айдау 20-25 миллиард текше метрге жетеді. Сұйық көмірсутегі өндіру дең- гейі жылына 11 миллион тонна көле- мінде болады. Қарашығанақты дамыту-дың түрлі нұсқалары 2013 жылдың со- ңына қарай қорларды қайта есептеу және техникалық-экономикалық не-гіздемелер аясында қарастырылып, әзірленеді. Қарашығанақты дамыту- дың түпкілікті нұсқасы 2014 жылдың соңына қарай кен орнының техноло-гиялық схемасын нақтылау кезінде бе- кіту үшін мемлекеттік органдарға бе-ріледі.

2012 жылы мұнай өндірудің жалпы деңгейі Қашаған кен орнына сөзсіз ық- пал етіп, оның 2013 жылы коммерция-лық негізде мұнай өндіруге бастама жасауына негіз болды. Көпке белгілі, 2008 жылы жобаға қатысушылардың барлығымен келіссөз жүргізіліп, соның нәтижесінде Солтүстік Каспий жоба-сындағы «ҚазМұнайГаз» үлесі 8,33 па-йыздан 16,81 пайызға өсті.

2010-2011 жылдары ҚМГ-ның белсе- не қатысуымен Қашаған кен орнының жаңартылған геологиялық, геология-лық-гидродинамикалық нұсқасы әзір-ленді. Осы үлгінің негізінде 2012 жылы Қашаған кен орны бойынша қорлар-ды қайта есептеу және техникалық-экономикалық негіздемелер бекітілді. Сондай-ақ 2012 жылы Қаламқас-Теңіз

кен орны бойынша қор есебі жүргізіліп, бекітілді. Солтүстік Каспий жобасының кен орнындағы мұнай қоры 5 миллиард тоннаны құрайды. Оның 2,2 миллиард тоннасы алынатын қор.

Қазіргі таңда Қашағанның тәжіри-белік-өндірістік жобасын бастауға өту бойынша тиісті шараларды жүзеге асыратын кез. Жедел сынап көру жұмыстары кезеңінде Қашағаннан өн-дірілетін мұнай көлемі жылына 13 мил-лион тоннаға жетеді. Солтүстік Каспий жобасының әріптестері мұнай өндіру-ді одан әрі ұлғайтуға бағытталған ЦК-01 және Миди 1 Стоп жобаларын қарастыруда. Егер мемлекеттік орган-дар аталған жобаны мақұлдаса, мұнай өндіру көлемі жылына 24 миллион тоннаға жетеді.

Теңіз, Қарашығанақ және Солтүстік Каспий жобалары қоры жағынан да, өндірістік көлемі жағынан да әлемдік деңгейдегі алпауыттар саналады. Мә-селен, ТШО мұнайының геологиялық қоры 3,6 миллиард тоннадан астам деңгейде бағаланады, Қарашығанақ кен орнында – 1,2 миллиард тонна, Сол-түстік Каспий жобасында – 5 миллиард тонна. Аталған үш ірі жоба бойынша алынатын мұнай қоры жалпы 4 мил-лиард тонна шамасында. Болашақта Қазақстанда мұнай өндіру көлемін арттырудың перспективалық өсуі осы үш алпауытқа байланысты болмақ. ҚМГ үш жоба бойынша да әріптес санала-ды. Сол арқылы келісімшарт кезінде және келісімшарттан кейінгі кезеңде еңбек қауіпсіздігін сөзсіз сақтау және экологиялық талаптарды орындау не- гізінде олардың бұдан әрі тиімді да-муына ықпал ете бермек. Еліміздің эко- номикалық дамуының қазіргі кезеңі республика экономикасын пайдалы қазбалардың қуатты ресурстық база-сымен, оның ішінде сутегі шикізатымен қамтамасыз ету қажеттігін көрсетеді. «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ және жалпы еліміздің экономикалық жағдайы көп жағдайда барлаудың тиімділігімен, пайдалы қазбалар кеніштерін игеру-мен, минералды шикізаттарды өндіріп, одан әрі өңдеумен айқындалады.

Қазіргі таңда мұнай мен газдың ашылған кен орындарының көпшілігі жобалаудың пісіп-жетілген кезеңінде тұр. Ал жаңадан барланған кеніштер-дегі қор көлемі 20-30 жыл өткен соң да өндірудің қазіргі көлемін сақтауға мүмкіндік береді. Осыған байланыс-ты ҚМГ тәуелсіздік алған кезден бас-тап бірінші рет 2009 жылы «Қазақстан Республикасындағы шөгінді бассейн-дерді кешенді зерттеу» жобасын қолға алды. Геологиялық қызмет мамандары- ның күшімен компания 3 жыл бойы ауқымды жұмыстар жүргізіп, жаңа нә-тижелерге көз жеткізді. Қазақстандағы осындай 15 бассейннің бәрінде жаңар- тылған геологиялық құрылым моделі жасалды, перспективалық жаңа мұнай-газ аймақтары анықталды. Каспий ой-патын жоғары дәлдікті аэромагниттік суретке түсіру бұрын-соңды кеңестік кезеңде болған емес. Бұл ҚМГ-ның ҚР көмірсутегі шикізаты мемлекеттік ре-зервін жасауға қосқан алғашқы үлесі болып табылады.

Компания Каспийдің оңтүстігінде ірі кен орнының ашылуын күтуде. Ол Ақтөбе-Астрахан аймағымен (Қоша-лақ-Тортай, Новобогатинск, Сарайшық, Айранкөл, Темір және басқалар) кей тұста жалғасып жатыр. 2011 жылы Биікжалдың солтүстік бетінде Шығыс-Оңтүстік Тасым өрімен жалғасып, 7100-7200 метр тереңдікте жатқан көмірсутегі ағыны осы құрылымды зерттеу қажеттігін көрсетеді. Оның пер-

спективасы және болжанған нәтиже- сі өте жоғары. Алдағы жылдан бастап ҚМГ Маңғыстау бассейні сатысында- ғы Өзен-Жетібай аумағында 4500-5700 метр тереңдікте жатқан кен көзі ашы-лады деп болжам жасап отыр.

Каспийдің Қазақстан аумағындағы бөлігінің жекелеген ірі Н блогы мен Ре-сей жағындағы Хвалынское, Централь-ное кен орындарын зерттеудің соңғы мәліметтері олардың болашағына бір-шама жаңа көзқараста келуге мүмкіндік беруде.

2012 жылы ҚР Мұнай және газ ми-нистрлігіне Қансу, Жазғұрлы, Өріктау, Үстірт, Исатай және Абай жобалары бойынша тікелей келіссөздер жүргізу үшін 6 өтініш берілді. ҚМГ өзінің жеке күшімен іздестіру жұмыстарының жоба-ларын дайындап, пайдалы қазбаларды барлау және өндіру жөніндегі орталық комиссияда қорғап шықты. Мұндай ғылыми-тәжірибелік әдісті іздестіру-барлау зерттеулерін жандандыру үшін және сәйкес аумақтарды зерттеудің деңгейін арттыруда жергілікті нысан-дар мен С3 санатындағы ресурста-рын кезекті сапаға сай дайындаудағы күшті ынталандыру ретінде толығымен қарастыруға болады. Сонымен бір мез-гілде, бұл, сөз жоқ, бұдан бұрын түрлі себептермен келешегі аз аудандарға жатқызылып келген үлкен аумақтардың олардың зерттелу деңгейінің артуына орай және жаңа көкжиектер есебінен инвестициялық тартымды болуына жағымды әсер етуі тиіс.

Биылғы жылдың өзінде Қансу кен орнындағы бұрын бұрғыланған ұңғы- маны қайта іске қосу бойынша геоло-гиялық барлау жұмыстарын тың күш-пен бастау және Оңтүстік-Манғыстау-Үстірт иіні жүйесі шегінде орналасқан Қансу учаскесіндегі бұрғылау үшін жа- ңа құрылымдарды дайындау, ҚазГӨЗ газ жүктемесін азайту және Маңғыс-тау облысын газбен қамтамасыз ету мақсатында, сондай-ақ алдын ала мә- ліметтер бойынша Қызылсай құрылы-мында 4800 метр тереңдіктегі іздесті- ру ұңғымасында озық бұрғылау жүр-гізуді триас жобалық шегінде жоспар-лап отыр.

Кешенді-кеңкөлемді зерттеулер жүргізу, дау жоқ, бассейндердің зер-деленуін бейнелейтін «базалық инди-каторларды» жақсартуға, тұтастай ал- ғанда, мұнай-газ келешегіне және сала- ның хал-ахуалына әсер етті және жа-ғымды нәтиже берді. Мәселен, соңғы үш жылда геологиялық барлау жұмыс- тарын жандандыру нәтижесінде жа-ғымды жаңалықтар болып, Рожковская, Өріктау, Оңтүстік-Шығыс Тасым және Оңтүстік-шығыс Новобогатинск (тұзды кешен) Каспий алабы алаңында жаңа кен орындарының ашылуына алып келді. Жұмыстарды одан әрі өрістету үшін кесімді оптимизм Каспий айды-нындағы Н блогы аумағында Ракушеч- ное теңізі мен Нұрсұлтан құрылымда-рындағы бұрғылау нәтижелері бойын- ша алынды. Оңтүстік-Торғай алабында өнеркәсіптік айтарлықтай «керемет» сападағы карбонаттық құрамдағы (Қы-зылқия, Дощан, Кеңлік және басқала-ры) юр кезеңіне дейінгі шөгінділерде (жоғарғы палеозой) кен бары анық-талды. Екіншіден, жаңа учаскелерді геологиялық барлау және өңделген кен орындарын аяғына дейін барлау нәтижесінде жаңа қорлардың көлемі ұлғайды. Мәселен, «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ нысандары бойынша геологиялық бар-лау жұмыстарының аясында Қайран, Қаламқас-Теңіз, Жемчужина, Лиман, IV Келісім блогы учаске/алаңдарында және Құмкөл, Ақшабұлақ, Теңіз, Қамыс-

ты ЮЗ, Жаңаталап, С.Нұржанов, Мақат кен орындарын барлауда 2008 жыл мен 2013 жыл аралығында алынатын мұнай қорының 77 млн. тоннасы ҚМГ-ның үлесіне тиді.

Жақын кезеңнің өзінде ғана Сәтбаев (1 ұңғыма), Жамбыл (1 ұңғыма), Жем-чужина (2 ұңғыма) және Н (1 ұңғыма) блоктарындағы 5 іздестіру және баға-лау ұңғымаларын бұрғылау жоспар-лануда. Ракушечный теңізіндегі ашық құрылымда «Н» блогы бойынша баға- лау жұмыстарының одан арғы страте-гиясы анықталу үстінде.

Құрғақта жобалық девон қабатын-дағы Өріктау алаңындағы терең ұңғы-маларды бұрғылау жоспары бойын-ша және бұдан бұрын айтылғандай, жобалық палеозой қабатындағы Өзен алаңында және триас жобалық қаба-тындағы Қансуда бұрғылау көзделуде.

«ҚазМұнайГаз» стратегиялық серік-тестерімен бірге белсенді жұмыстар жүргізуде. Қазіргі кезеңде СNPC ком-паниясымен Өріктау кен орнын бір-лесіп игеру бойынша және ЭНИ ком-паниясымен Исатай блогын бірлесіп жүзеге асыру бойынша келіссөздер жалғасуда. 2012 жылы ҚР теңіздері мен құрлықта барлау мен өндіру саласын- да ықтимал ынтымақтастық мақсатын-да OMV, ЛУКОЙЛ, Пертамина, Петро-вьетнам, UnionField Group, Маерск компанияларымен өзара түсіністік жөніндегі меморандумға қол қойылды.

Сөз жоқ, Қазақстандағы жобалар халықаралық экспансиялар үшін не-гіз болып табылатын болады. Және бүгінгі күні ҚМГ Румыния аумағында геологиялық барлау жүргізуде. Өткен жылдардағы геологиялық барлау мә- ліметтері және жүргізілген сейсмика-лық және гравиметрлік жұмыстардың негізінде компания Румыниядағы бар-лау блоктарының бірінде 5000 метр тереңдікке дейінгі барлау ұңғымасын бұрғылады. Бұрғылау қорытындысы бойынша қуаттылығы 90 м дейінгі 3 ке- лешегі зор пласт және қуаттылығы 100 м 1 пласт табылды. Қазіргі кезде каротаж жүргізу және ұңғымаларды сынау бойынша жұмыстар жүргізілуде және жақын уақытта ҚМГ сынақтың қорытындысы туралы ақпарат беретін болады. Сондай-ақ ағымдағы жылдың наурызында барлық қолда бар гео-логиялық барлау ақпараттарына тал-дау жасау негізінде Румыниядағы екінші барлау блогында барлау ұңғыма- сын бұрғылау басталды.

Орталық жобасы бойынша геоло-гиялық барлау жұмыстарын жүргізу аясында «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ және «ОрталықКаспмұнайгаз» ЖШҚ арасын-да «Орталық Мұнайгаз Компаниясы» ЖШҚ БК құрылды. Хвалынск, Централь-ное және Имашевск трансшекаралық кен орындарында кен қойнауын пайдалануға құқық алу бойынша ресей-лік тараппен келіссөздер жүргізілуде, сондай-ақ «Қазмұнайгаз» БӨ АҚ ЛУ-КОЙЛ-мен бірлесіп КСКМ–Оқжетпес, I-P-2 және Жеңіс учаскесі аумағында теңіз блоктарының қуаттылығын зер-делей бастады.

Ең бір қарапайым есеп пен болжам бойынша жақын жылдарда ұсыныл- ған нысандарды іске қосу және егжей-тегжейлі зерделеу, іздестіру-барлау бұрғылауларын түрлі көлемдегі кен орындарын табуда жалпы қолда бар статистика есебінен енгізу 2022 жыл- ға қарай компанияға алынатын қорды 1,4 млрд. тоннаға дейін ұлғайтуға мүм-кіндік береді.

Нұрлан ЗАҢҒАРҰЛыЖ

Бейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл9

oral_oniri@inbox.ru

Ел жӘнЕ ӘлЕМ

Сейсенбі күні Премьер­министр Серік Ахметовтің

төрағалығымен өткен Үкіметтің селекторлық

мәжілісі жылу беру маусымына дайындық жұмыстарын тағы бір пысықтауға арналды.

Онлайн режімінде өткен жиынға облыс әкімі

Нұрлан Ноғаев қатысты.

«Үйге паспорт не керек?»Алғашқы болып баяндама

жасаған ҚР Индустрия және жа- ңа технологиялар вице-министрі Бақытжан Жақсалиев жылу беру маусымына дайындық ұйымшыл-дықпен жүріп жатқанын айтты. Десек те әлі күнге дейін шешімін таппай отырған мәселелер жоқ емес. Мәселен, Астана, Риддер, Екібастұз сынды қалалардағы жә-не «Қазатомөнеркәсіп» АҚ-ның жылу электр станцияларын жөн- деу жұмыстары шабан жүруде. Ал Рудный мен Арқалық шаһа-рындағы жылу стансаларында жоспарланған күрделі жөндеу жұмыстарының орнына ағымда-ғы жөндеу жүргізілген. Астана, Алматы және Көкшетау қалалары бойынша қысқа дайындық жұ- мыстарының сылбырлығы бай-қалады.

Жиын барысында сөз алған ҚР Өңірлік даму вице-министрі Серік Нокин жылу желілерінің 99%-ы жаңа жылу беру маусымына да- йын екенін мәлімдеді. Электр

Орман­орыстың танымал қаласы, алдағы қысқы Олимпиаданың астанасы – Сочи су астында қалды. Соңғы күндері толассыз құйған нөсер жауын қаланың іргесіндегі Лоо ауылын басып кетті.

Сочиді су басты

Қала көшелерін бөліп тұрған кейбір көпірлерге қатер төнуде. Әкімшілік тұрғындарды қаланың биік бөлігін уақытша паналай тұруға шақырған. Көлік және әуе байланысына шектеу қойылды. Адамдарға қауіп туғызуы ықтимал болғандықтан, көп жерде электр қуатын беру доғарылды. Қазір Ресейдің төтенше жағдайлар қызметі тілсіз жау- мен белсенді күрес үстінде.

Лондон қаласында Иран мен Англия

тараптары еларалық дипломатиялық

қарым­қатынастарды реттеу жөнінде

келіссөздер жүргізуде. Бұл жөнінде кеше

Ұлыбританияның Сыртқы істер ми­

нистрі Уильям Хейг өзінің ирандық

әріптесі Джавад Зарифпен кез-

десуден соң, ар-найы мәлімдеме

жасаған. Лауа-зым иесі алғашқы

кездесудің нәтижесін оң бағалады. Рас, тараптар

Иранның ядролық бағдарламасына баса

мән бермепті.

Келіссөздер жүруде

«Тұманды Альбион» елі 2011 жылы Теһрандағы елшілігін жауып, дипломат-тарын кері қайтарып алды. Оған Иран- ға жаңа халықаралық шектеулер қойы- луына байланысты сол ел студенттері-нің ағылшын елшілігіне шабуыл жаса- уы себеп болды. Теһран оған жауап ре- тінде өз елшілігін жауып, қарым-қаты-насты үзіп тастады. Кейбір саяси сарап-шылар биылғы саяси жылымық Иран- дағы билік басына жаңа Президент Х.Роуханидың келуімен байланысты-рады. Бұдан басқа АҚШ пен Жапо- ния, Германия да Иранмен қарым-қа- тынасты қалпына келтіруге мүдделі еке-нін мәлімдеп үлгерді. Израиль болса, мұндай қадамнан сезіктенетінін жасыр-майды.

Ғаламтор деректері бойынша дайындағанСерік ИхСАНҒАЛИ

Биыл күзде Украинада бар болғаны 3 млн. тонна картоп жиналмақ. Бұл ел қажеттілігінің 40 пайызын құрайды. Соған орай шаруалар алдағы маусымда азықтың осы маңызды түрінің сөреде мейлінше қат болатындығын айтып, дабыл қағуда.

Өзі аз картопты мезгілінде және мұ-қият жинап алуға соңғы кезде тыйыл-май тұрған жауын-шашын кері әсерін тигізуде. Әрі табиғаттың тосын қылығы өнім сапасына да зиянды, арасында шірік көп. Сондай-ақ картоптың ұсақ болуы ірісіне көңілі үйреніп қалған халықты абыржытқан. Бағасының да күрт қымбаттауы талайдың қалтасына ауыр тиген сияқты. Жалпы картопқа қатысты осындай ахуал көршілес Ресей, Польша және Голландияда қа-лыптасып отыр.

жүйесіне уақтылы қосылуын қа-дағалауды жүктеді. «Жалпы, жы- лу беру маусымына дайындық жаман емес секілді, – деді Үкі-мет басшысы. – Алайда бол-жам бойынша биыл қыс ерте түсуі ықтимал. Осыған байла-нысты өңір әкімдері қысқа да- йындық мәселесін ұдайы бақы-лауда ұстауы тиіс. Жылыту мау-сымының сапалы өтуіне облыс, қала және аудан әкімдерінің жеке жауапкершілігін тағы да еске салып өткім келеді».

– Біз жоспарланған қысқа да- йындық жұмыстарының 90 па- йызын орындадық. Жаңа селек-торлық жиында тұрғын үйлер-

Картоп тапшы...

Сәкен ӘБІЛхАЛыҚОВ,«Орал өңірі»

Биыл тізімде 90 ел бар екендігін ескерсек, бұл біз үшін өте жоғары

көрсеткіш болып табылады. Тұ- рақтылық индексін шығару ба-рысында елдердің күтпеген жер- ден болатын табиғи апаттар- ға қарсы әрекет ету мүмкіндігі, демографиялық өсімі, техноло-гиялық дамуы, ғаламдық бәсе-келестікке төтеп беру қабілеті, инвестиция тартуы, бизнес ор- таның ахуалы, мемлекеттік инс- титуттардың жұмысы, әлеумет-тік әлеует, адам капиталы және басқа да көптеген факторлар ес- керілді. Барлығы 26 бағыт бо- йынша сараптама жүргізілді. 500-ден аса сарапшылар зерттеуге

Қазақстан әлемдегі дамуы тұрақты20 Елдің ҚАТАРындА

Әлемдік деңгейдегі аудиторлық KPMG фир-малар жүйесі дүние жүзі елдерінің тұрақтылық ин­ дексін жариялады. Тізімнің көш басында Сингапур тұрса, Ауғанстан көш соңында. Қазақстан болса АҚШ, Ұлыбритания секілді мемлекеттермен көршілес, 20­орынға орнықты. №1 Елдер Бизнестің

мүмкіндіктеріҮкіметтің

мүмкіндіктеріАдам капиталы және азаматтық

қоғамның мүмкіндіктері

123456789

1011121314151617181920

СингапурШвецияКатарЖаңа ЗеландияГерманияИзраильЖапонияСауд АрабиясыАвстралияҰлыбританияЧилиАҚШТайваньОңт. КореяФранцияТайландЛитваФилиппиндерПанамаҚазақстан

15287346

159

14101116241222232131

12375

10948

136

191211182325142617

51

12268

102034

1679

11193015262525

тартылды. Сонымен қатар Дүние- жүзілік экономикалық форум, Әлемдік банк, Дүниежүзілік ден-саулық сақтау ұйымы секілді бе- делді халықаралық институттар-дың да бағалары назарға алын-ды.

Қазақстанның ең жоғары көр-

сеткіштері: оңтайлы фискалдық, бюджеттік, сауда саясаты, эконо- микалық ашықтық, экономика-лық инфрақұрылым және басқа-лар. Бір ерекшелігі Қазақстан – үздік 20-лыққа енген ТМД-дағы бірден-бір ел. Мәселен, Ресей тек 62-орынға тұрақтапты.

желілеріне қатысты жөндеу жұ- мыстары да жоспарланған дең- гейде орындалды. Биыл облыс-тарда қуаты сағатына 100 Гкал болатын 4058 қазандықты жөн- деу қарастырылса, 20 қыркүйек- тегі жағдайға бойынша соның 4010 қазандығы жөнделді (98%). Дебиторлық қарызды төмендету бағытындағы шаралар да өз нә- тижесін беруде. Бүгінгі таңда бере- жақ 10 пайызға, яғни 675 млн. теңгеге азайды. Дебиторлық қа- рызды өндіріп алуда Астана қа- ласы 276 млн., Қостанай облы-сы 171 млн., Оңтүстік Қазақстан облысы 86 млн., Ақмола облысы 43 млн. және Батыс Қазастан об- лысы 34 млн. теңге жинап, бел- сенді жұмыс жүргізді. Ал Павло- дар облысында коммуналдық тө-лем үшін ешбір қарыз жоқ.

Жиынды қорытындылаған Пре- мьер-министр Серік Ахметов об-лыс әкімдері мен тиісті ведомство басшыларына ең бірінші кезекте әлеуметтік нысандардың жылу

дің қысқа дайындық құжатта- рын алу жайына жете мән беріл-ді. Бұл біздің өңірде де өзекті мәселе. Әсіресе, ПИК-ке кірмей-тін тұрғын үйлерге қатысты мә-селе көп. Соған сәйкес, облыс, қала басшылары да бұл бағытта-ғы жұмыстарды реттеу туралы тапсырма берді. Сөздің шыны ке-рек, біраз тұрғындар «үйге пас- порт не керек» деп, өзімізге реніш білдіреді. Паспорт бол-са, үй тиісті тексерулер мен сы-нақтардан өтіп, қысқа дайын- дық актісінің толтырылғанды- ғын білдіреді. Егер мұндай ша- ралар жүргізілмесе, ертең қыс- тың көзі қырауда үйдегі бата-реялардың істен шықпауына, басқа жайттардың орын алып, жағдайдың ушықпауына ешкім кепілдік бермейді, – деді селек-торлық мәжілістен соң жергі- лікті БАҚ өкілдеріне сұхбат бер-ген «Жайықжылуқуат» АҚ-ның бас директоры Айтқали Тілекті-нов.

Қазақ елі ықылым заманнан бері небір қиын кезеңді бастан өткізді. Заманның ауыр жүгіне арқасын тосып, қоғамның ашкөз саясатының өңешіне тоғытылған ұлт тұл-ғаларының бірі – Садықбек Сапарбеков. 1902 жылы Сыр бойында дүниеге келіп, Түркістан Республикасының орталығы Ташкент қаласында комсомол жетекшісі болып басталған оның қызмет сатысының соңғы баспалдағы Батыс Қазақстан облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы қызметі болды.

ТАРихБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

10oral_oniri@inbox.ru

Садықбек Сапарбеков Ақ Жайық өңіріне қызметке келгенге дейін Сырда-

рия, Ақмола губерниялық партия комитеттерінде партиялық ұйым-дар бөлімінің меңгерушісі, Қазақ Өлкелік комитетінде үгіт-насихат бөлімінің меңгерушісі, Ақмола ок-ругінде, Қарсақпай, Қызылорда аудандық комитеттерінде бірінші хатшы, Семей облысында хатшы болып қызмет баспалдақтарынан өтті. 1935 жылдың қазан айынан 1936 жылдың қаңтары аралығын- да Қазақ Өлкелік кәсіподағы ке-ңесінің төрағасы, 1936 жылдың қаңтар-мамыр аралығында Қара- ғанды облыстық партия комите-тінің ІІ хатшысы болып қызмет іс-теді. 1936 жылдың мамыр айында ҚК(б)П Гурьев округтік комитеті- нің бірінші хатшылығына, бір жыл- дан соң - 1937 жылы 15 мамыр-да ҚК(б)П Орал қалалық партия комитетінің пленумында бірінші хатшылыққа ұсынылған С.Сапар-беков бірауыздан сайланады.

Осы пленумнан бір апта бұрын ҚК(б)П Батыс Қазақстан облыс- тық комитетінің бюро мәжілісін- де (7 мамыр, 1937 ж. хаттама №40) «І.Құрамысов (Құрамысов Ізмұқан Мұқашұлы (1896-1938) – 1937 ж. мау­- сымынан Жеңіл өнеркәсіп халко-мының бірінші орынбасары, та- мыз айынан ҚКСР Мемлекеттік Жоспарлау­ комитеті төраға- сының орынбасары, ҚК(б)П ОК мү­- шесі. 1938 жылы 25 ақпанда ату­ жазасына кесілген) бірінші хатшы қызметінен босатылып, облыстық партия конференциясында есеп-ті баяндама жасаған соң Өлке- лік комитеттің қарауына жіберіл-сін, бірінші хатшы міндетін атқа- рушы болып С.Сапарбеков бекі- тілсін» деген шешім қабылданды.

Батыс Қазақстан облысындағы ауыл шаруашылығының жайы об-лыстық партия комитетінің жіті назарында болды. Бұл кезде кол-хозшылардан астық өнімдерін әкімшілік жолмен тартып алу тоқ- татылып, астықты мемлекетке са- тып алу жолымен жинау теті- гі орныға бастаған. Қолда бар ас- тығын мемлекетке сатуға мүмкін-дік алған колхозшылар өнімді молайтуға құлшына бастады. Осы іске партиялық басшылықтың мә- нісі – сатып алынатын астық мөл- шерін жоспарластыру және оны іске асыру, соған қатысты ұйым-дастыру, жабдықтау шараларын қамтитын. Батыс Қазақстан облы-сы сол кезде 19 аудан (Гурьев, Жылықосай, Есбол, Маңғыстау, Теңіз, Бөрлі, Жәнібек, Жаңақала, Жымпиты, Камен, Қаратөбе, Ілбішін, Приурал, Тайпақ, Теректі, Қазталов, Орда, Шыңғырлау) және

Гурьев округі мен Орал қала-сынан құралды. 1937 жылы 16 тамызда обком мен облатком төралқасы ау-дандардан жина-латын астықты Приурал - 170, Ка-мен - 160 мың, Теректі - 150 мың, Бөрлі - 88 мың, Шыңғырлау -120 мың, Ілбішін - 10 мың, Қазталов - 15 мың, Жымпиты - 10 мың пұт мөлшерінде бекіткен екен. Бұл деректер С.Сапарбековтің қыз-мет саласының бірі ғана. Алда өңірдің халық шаруашылығын да- мыту, елдің әл-ауқатын көтеру- де көптеген міндеттер күтіп тұр-ды. Бірақ бүкіл елді қамтыған сая- си қуғын-сүргіннің қуатты толқы- ны ол міндеттерді іске асыруға уақыт қалдырмады.

1937 жылдың 10-11 қыркүйе- гінде өткен облыстық партия ұйы- мының екінші пленумында С.Са- парбеков ҚК(б)П Орталық коми-тетінің екінші пленумының қоры- тындылары және партия ұйым-дарының міндеттері туралы баян-дама жасайды. Бұл пленум Ор- талықтан түскен таптық қыра- ғылықты күшейту, халық жаула- рын әшкерелеу тапсырмалары-ның жергілікті ұйымдарда атқары-луына арналғандықтан, баяндама және жарыссөздерде ауыл шар-уашылығы мен өндірістегі орын алған кемшіліктердің шынайы се- бебін іздеудің орнына, оған жа-уапты қызметкерлерді айыптау са- рыны белең алды. 1918-1919 жыл-дары Жымпитыда құрылған Алаш- орда үкіметі Батыс бөлімінің қыз-мет істеуі, Орал казактарының “ақтар қозғалысына” белсене қа- тысуы, оның үстіне 1928-1931 жыл-дары Орал округіне Сырдария округінен және басқа да жерлер-ден кәмпескеленген байлар мен мал-мүлкі тәркіленген бай-кулак- тар, саяси құқығынан айырылған мыңдаған адамдардың жер ауда-рылуы барысында қалыптасқан әлеуметтік топ шын мәнінде Кеңес өкіметіне, оның күні кеше жол берген бассыздықтарына наразы ғана емес, жан-тәнімен қарсылық білдіретін үлкен әлеуметтік күш болатын.

Осы пленумда әшкереленген халық жаулары ретінде Орым-баев, Нұрсейітов (Нұрсейітов Нұр-ғали Нұрсейітұлы (1903-1937) – 1937 ж. мамырынан Гу­рьев окру­ж-комының бірінші хатшысы, 1937 ж. қарашасында ату­ жазасына ке- сілген), Серікбаевтар (Серікбаев Есқайыр (1900-1938) - Гу­рьев қала- сында ту­ған. 1935 жылдың ақпа-нынан Қаратөбе, кейіннен Жаңа-

қала ау­парткомының хатшысы. 12.09.38 жылы тұтқындалып, 1938 жылы ақпанда атылған) және обком комсомолдың бірінші хат-шысы Қожахметовтер пленум мү- шелігінен босатылып, партия қа-тарынан шығарылады.

«Правда» газетінде жарық көр-ген К.Пуховтың мақаласы ҚК(б)П Орталық Комитетінің тамыз айын-да өткен партия активі жина- лысының қорытындысы бойын-ша жазылып, республика басшы-лары Л.Мирзоян, Ұ.Құлымбетов, С.Есқараев, С.Нұрпейісов және Алматы облыстық партия коми- тетінің бірінші хатшысы Ж.Садуа- қасовтардың атына қатаң партия- лық сын айтылды. Мақаланың түйіні «Қазақстандағы өзара сын-ның осындай жағдайы басшы-лыққа араласып кеткен жауларды әшкерелеуге кедергі келтіруде» деп түйінделген. Мақала жарық көрген уақытта Л.Мирзоян мақта жинау науқанына байланысты Оң- түстік Қазақстан облысында ісса-парда жүрген болатын. Мақала-ны шамшылдықпен қабылдаған Мирзоян Мәскеуге жіберуге да-йындаған жеделхатында «Пухов кем дегенде 70 пайызға өтірік айтады, өйткені оның көптеген дәйектері шындыққа сай келмей-ді» деп жазды. Ол автордың шы- найылығына қатысты 29 қыркү-йек күнгі Пуховтың мақаласын талқылаған ҚК(б)П ОК бюро мә-жілісінде «мақаланың 70 пайызы өтірік» деп мәлімдеп, онда кө-терілген мәселелерге айқындық береді. Дегенмен Орталық Коми-тетінің баспасөз органы ретінде «Правда» газетінде мұндай мақа-ланың жариялануы партия ұйым- дарының белсенділігін арттыруы, өзара сынды өрістетуі тиіс де-ген баға беруге мәжбүр болады. «Правда» газетіндегі мақала рес- публикадағы саяси қуғындау ша- раларын еселеп күшейтуге итер- мелейтін факторға айналды. Ма- қаланы талқылау бойынша қабыл- данған қаулыда ҚК(б)П ОК рево-люцияға қарсы ұлтшылдарды әш-керелеуде және аластауда кешігіп қалғандығы атап айтылды.

Осы жерде назар аударатын бір мәселе бар. ҚК(б)П ОК бюро мә-жілістеріндегі талқылауларда қа- былданған қаулыларда, айыпта- лушылар мен әшкереленушілер- дің қатарында С.Сапарбековтың

есімі мүлдем аталмайды. Соған қарап, оның халық жауы аталып, тұтқынға алынуы аяқ астынан болған оқиға деп санауға болмай- ды. Бұл сөзімізге мына құжаттың деректері дәйек болады. Л.Мир-зоян 1937 жылы 30 шілдеде И.Ста-линге «Ұлтшыл-фашистік ұйым-ның әшкереленген және қамауға алынған мүшелері туралы» жазған хабарламасында республикалық, облыстық деңгейде қызмет істей-тін 14 қайраткердің қамауға алын- ғандығын және кейбір тұтқын-дардың көрсетулерінде Алматы обкомының қазіргі хатшысы Са-дуақасов пен БҚО обкомының хатшысы Сапарбековтердің есім-дері аталатындығы, қазір осы екі хатшыға қатысты материалдар- дың растығы тексерілуде екенді- гін хабарлайды. Демек, Садық- бекке қатысты НКВД органдары-ның тіміскі әрекеті ол тұтқынға алынғаннан екі айдан астам уақыт бұрын басталған.

БК(б)П ОК Саяси бюросының 1937 жылғы 4 қазандағы мәжілі-сінде “Принять предложение ЦК КПК(б) Казахстана об увеличении количества репрессированных по 1-й категории по Казахской ССР дополнительно на 350 че-ловек. Секретарь ЦК” деген ше- шім қабылдаған болса, 15 желтоқ-сандағы мәжілісте ҚК(б)П Орта- лық комитетінің бірінші кате-гория бойынша 900, екінші ка-тегория бойынша 3500, барлы- ғы 4400 адамға ұлғайту туралы ұсынысы мақұлданған (Гинзбург А.Феномен “революционной со- циалистической” законности. Ми- фы и факты: правовый аспект. (52-68 с.) (С.57) //Саяси қуғын-сүргіндер және оның зардапта- ры. – Алматы, 2009.-158 б).

Осы саяси қуғын-сүргін-нің шырқау шыңына жеткен кезеңдегі Л.Мир-

зоянның саяси әрекеті өте күрделі сипат алды. Бір жағынан, партия-кеңес және шаруашылық басшы-ларының жүздеп тұтқынға алы- нуына келісім беріп жатса, екінші жағынан, өзіне тағылатын айып-таулардан тайсалмай кейбіреу-лерге шырылдап араша түсу, қу-ғын-сүргіннің негізсіздігін біле тұрып, қуғындалушылардың са- нын арттыру туралы жоғары бас- шылыққа ұсыныс жасауы Мир-зоянның тұлға ретінде қарама-қай-шылықты келбетін қоюландыра түседі. Бұндайды “Қарғайын де-сем жалғызым, қарғамайын де-сем жалмауызым” деп түйіндеген халқымыз оны “Мырзажан” деп төбесіне көтергені де рас.

Өзара сын – партия қай-раткерінің өзін-өзі әш- керелеуге берілген “мүм-

кіндігі”. Ағынан ақтарылған қыз-меткердің айтқандары көбіне өзін айыптауға дәйек береді. Партия қайраткерлері бұл тәсілді жақсы білген, содан да лажы болса, өзі-не қатысты сынды айналып өтуге тырысқан. Орал қалалық пар-тия комитетінің 1937 жылғы 7-14 мамырында өткен ІІІ пленумын-да сөз сөйлеген С.Сапарбеков Құрамысовты өткір сынға алады.

Құрамысовқа тағылған кінәнің бірі - мектептерде мұғалім кадр-лары жетіспеуіне байланысты «басқа көзқарастағы» мұғалімдер- ді жұмыстан қумау туралы обл-аткомға тапсырма беруі болды. Облыстық партия комитеті бюро-сының 10 қазан күнгі мәжілісінде «Облыс мұғалімдерін аттестация-лау барысы туралы» мәселе қа- ралып, онда осындай «басқаша көзқарастағы» алашордашыл Таң-қытаев, Букин, Исмағанбетов пен поптың қызы Пикано аталады.

Қазақстандағы ширығып тұрған саяси ахуалды 1937 жылдың 21 қыркүйегінде «Правда» газетін-де жариялаған «На поводу у бур-жуазных националистов» атты ма- қала мүлдем ушықтырып жібер- ді. Осы мақалада көтерілген мә- селелерді ҚК(б)П Орталық коми-тетінің бюросы 29 қыркүйек күн-гі мәжілісінде талқылап, арнайы қаулы қабылдайды. Ал 4 қараша күні Орталық комитеттің осы қау-лысынан туындайтын міндеттер туралы облыстық партия комите-ті бюросының жабық мәжілісінде С.Сапарбеков баяндама жасаған. Баяндама бойынша сөйлеген Си- зов «Казахстанская правда» газе-тінің бас мақаласында біздің кем-шіліктер дұрыс көрсетілген, бірақ халық жауларын әшкерелеуде біз қол қусырып қарап отырғаны- мыз жоқ. Соңғы кезде 31 халық жауын ортамыздан сүйреп шы- ғардық. Біздің кемшілігіміз – ол ту- ралы баспасөзде жарияламаға- нымыз» деді.

Ал Воробьев деген «Ипмаған-бетовтың (Ипмағамбетов Әмір-ғали Сәрсенұлы (1904-1992) – Шың-ғырлау­ ау­данында ту­ған, 1936 ж. ақпанынан Жәнібек ау­парткомы-ның бірінші хатшысы) әкесі - ала-шордашыл. Оны аупартком хат-шысы етіп қалдыруға болмайды» - деді.

Бюро мәжілісі күн тәртібіндегі мәселе бойынша қабылдаған қау- лысында обкомға қатысты айтыл-ған сынды толығымен мойындап, тездету жұмыстарын жүргізге- німен, 3 жыл бойы облыстың бас-

Соңғы Қк(б)П Батыс Қазақстан

Садықбек Сапарбеков

ТАРихБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

11oral_oniri@inbox.ru

шы партия және кеңес аппараты-на шпиондар мен бүлдіргіштерді енгізген ұлтшыл-фашист, антұр- ған Құрамысовты көзден таса ет-кені, обком және оның бірінші хатшысы Сапарбековтың тарапы-нан жол берілген сылбырлықтан, саяси қамсыздықтан Құлымбетов- тың, Құрамысовтың халық жаула-ры бандасының Батыс Қазақстан- да кең өрістеуіне жол бергендігі атап көрсетілді. Сол сияқты осы қаулыда «Правда» газетіндегі ма- қаладан және ҚК(б)П ОК қаулы-сынан соң Құрамысовтың ұлт-шыл-фашистік тобының мүшелері Құлшурин (облплан), Өсербаев пен Дәулетов (ауыл шаруашылығы мектебі), Есенқұлов (облвнуторг), Бекжанов (окрФО), Қалебаев (кон- серві заводы) және т.б. әшкере-ленгені, партия қатарынан шыға-рылғандығы мәлімделді.

«Казахстанская правда» газе-тінде аты аталғандардың бірі Қо- щанов 10 қазан күнгі бюро мәжі-лісінде обком аппаратындағы қыз- метінен босатылды. Нұрымов (Бөр-лі ауданы), Құрманбаев (облатком төрағасының орынбасары) партия қатарынан шығарылады.

Облыстағы саяси ахуал күн өткен сайын шиеленісе түсті. 1937 жылы 10 қазан күні өткен Батыс Қазақстан обкомы бюросының мә-жілісінде Гурьев активі жөніндегі мәселе бойынша сөйлеген сөзінде С.Сапарбеков өзінің тарапына ай- тылған сынға жауап беріп, ақталу-ға мәжбүр болды. Осы бюро мә-жілісінде Өтеғұлов оны Орымбаев, Нұрсейітов, Ақботин (Акботин Ха- лид Сейітқалиұлы (1902-1938) – Бөкей ордасында ту­ған. 1933-1936 жылдары Гу­рьев окру­жкомы-ның бірінші хатшысы, 1936-1937 жылдары ҚК(б)П БҚО ау­ыл шару­а- шылығы бөлімінің меңгеру­шісі. 08.03.1939 ж. атылған), Амания-зов (Аманиязов Қошбай (1900-?) Маңғыстау­ ау­данында ту­ған.

1933-1937 жж Еспол ау­парткомы-ның бірінші хатшысы, 1937 ж. БҚО обкомының үшінші хатшысы), Ибраев, Жиенбаев, Меңдібаевтар- ға қамқорлық жасап, құрамысов- шыларды қорғаштайды деп айып- тайды. Бұл айыптауды обком бю-росы мүшелігіне кандидат Кес- лер іліп алып кетеді.

Дегенмен осы мәжілісте Сапарбековты жала-дан арашалауға тырыс-

қандар да болды. «Прикаспийс-кая правда» газетінің редакторы Медведев обком бюросы және Сапарбековтың қателіктерді түзе-туге бағыт алғаны көрініп тұр. Сондықтан Сапарбековті кінәлау-ды доғарайық» деген ұсыныс жа- сады. Партия қызметкері Буд-кий де осы бағытта сөз сөйлеп, «Сапарбековтың қызметіне күмән келтіруге болмайды» - дейді.

Бюро мүшесі Сидоров Сапар-бековты сын мен өзара сынды тұншықтырып отыр, сөйлеген сө- зінде ағынан жарылмады дей ке-ліп: «Меніңше, Сапарбековке өз қатесін жөндеу оңайға түспейді, өйткені ол өзінің саяси сенімсіз-дігін көрсетті» дейді.

Өзіне тағылған айыптар мен айтылған сынға жауап беру үшін С.Сапарбеков қорытынды сөз сөйлеп, «ұлтшылдықпен күресте кешігіп қалғанымыз рас, мұндай кемшілік өзге облыстарда да кез-деседі, кемшіліктерді түзетуге біз-дің күшіміз жетеді» деп ақталуға мәжбүр болады.

Облыстық партия комитеті бюросының 1937 жылғы 16 қазан-дағы мәжілісінде қызу талқылау- ға негіз болған обкомның үшінші хатшысы Алманиязов партиялық топшылдыққа қатысқаны үшін қызметінен, бюро мүшелігінен алынып, ісі облыстық партиялық коллегияға тапсырылады; Қазта- лов аупарткомының хатшысы Айт-

мағамбетов, Фурманов аупарт-комының хатшысы Әубәкіров (Әу­- бәкіров Мұхсин Илеу­ұлы (1903-?) Теңіз ау­данында ту­ған. 1935-1937 жылдары Фу­рманов ау­парткомы-ның бірінші хатшысы), Шыңғыр- лау аупарткомының хатшысы Қа-иев (Қазиев Орынтай (1901-1938) Жәнібек ау­данында ту­ған. 1937 ж. Шыңғырлау­ ау­парткомының бі-рінші хатшысы. 13.11.1938 ж. ату­ жазасына кесілген), Орда ауатко-мының төрағасы Құлтасов, ал 19 қазан күнгі мәжілісте Теңіз ау- парткомының хатшысы Шолақов- тар (Шолақов Жылыбай Қойлығұл-ұлы (1897-1938) Маңғыстау­ ау­да-нында ту­ған. 13.12.1938 ж. ату­ жазасына кесілген) қызметтерінен босатылып, партиялық мәселесін қарау тиісті органдарға тапсыры-лады.

Облыстық, қалалық пар-тия ұйымдарындағы бұл саяси пікірталастан соң

іле-шала 27 қыркүйек күні «При-каспийская правда» газетінде “Вы- корчевывать всех национал-фа-шистов, разоблачить их прис- пещников” деген көлемді мақала жарық көрді. Бұл мақалада не-гізінен сынның бәрі бұрынғы об- ком хатшысы І.Құрамысовты әш- керелеуге бағытталғанымен, об- комның қазіргі хатшылары Са-парбеков пен Курылов және өзге бюро мүшелерінің қызметі де сын мен өзара сынды өрістеткен белсенділердің назарынан тыс қалмады. Осы мақалада облатком төрағасы Спирин «Сапарбеков пен Курыловты мамыр айындағы кон- ференциядан кейін ұзақ уақыт бойы ұлтшыл-фашистермен күрес жүргізбей келді, бұл жағдай ха- лық жауы Құрамысовтың дұшпан- дық әрекетін дер кезінде әшке-релеуді кешіктірді» деп айыптады.

Осы газетте 30 қыркүйекте жа-рияланған “Выкорчевывать ос-

татки национал-фашистской бан-ды” атты мақала (авторы Н.Сель- ников) Құрамысовпен қызметтес болған партия-кеңес кадрлары-ның арасынан оның «құйыршық-тарын» әшкерелеуге арналды. Онда НКВД қамауына алынған Өсербаев, Дәулетов, Балғания-зов, Ишанкуловтардың жаулық әрекеттері әшкереленеді. Ал 16 қазанда жарияланған “Комму-нисты районных парторганиза- ции разоблачают буржуазных на- ционалистов” атты мақалада Ба-тыс Қазақстан облысы ауданда-рындағы ұлтшыл-фашистерді әш-керелей келіп, «Сапарбеков пен Курылев сын мен өзара сынды өрістете алмады» деп айыптаса, артынша Орал қалалық партия активі жиналысының есебі ретін-де жазылған “Уральский партак-тив обсуждает статью “Правды” “На поводу у буржуазных на-ционалистов” (“Прикаспийская правда” 20 октября 1937 г.) атты мақалада обкомның бюросы және оның хатшысы С.Сапарбеков өз қателіктерін түзетіп, халық жау- ларын қуып шығуға партия ұйым-дарын жұмылдыруға және сын мен өзара сынды өрістетуге қа-білеті жетеді деген пікірді жария етті. Әйтсе де келесі күні жарық көрген “Уральский городской партийный актив правильно критикует ошибки обкома, вы-ражают политическое недове- рие т.т. Сапарбекову и Куры-леву” (21 октябрь 1937 г.) атты мақала Садықбектің саяси карь-ерасына нүкте қойды. Облыстық партколлегияның хатшысы Воро-бьев былай деді: «Маған Сапар-бековтің сөзі ұнамады. Оның сөзінде өз қателігін большевик-тік сынау, мойындау жоқ. Халық жауы Нұрсейітовті Сапарбеков 9 жылдан бері біледі. Бірге іс-теді, жоғары партиялық лауа-зымдарға тартты. Орымбаев, Иб- раев, Жиенбаевтар туралы да түскен сигналдарды дер кезінде тексермеді». НКВД органдарымен қоян-қолтық жұмыс істейтін ор- ган басшысының бұл айыптауы-ның ресми салмағы ауыр болды.

Садықбек Сапарбеков ҚК(б)П Батыс Қазақстан облыстық коми-тетінің бюро мәжілісіне 19 қазан күні соңғы рет төрағалық жаса-ды. Ал 23 қазан күнгі мәжілісте С.Сапарбековты қызметтен боса- тып, Орталық комитеттің қарауы- на жіберу туралы шешім қабыл-данған. Ал 31 қазан күнгі бюро мәжілісінде ҚК(б)П Орталық ко- митетінің обком хатшысы туралы шешімі талқыланып, Шәріп Өте- пов бірінші хатшы міндетін атқа-рушы болып бекітілді.

Батыс Қазақстан облыстық пар-тия комитетінің бірінші хатшысы Садықбек Сапарбековке тағыл-ған ең басты айып – І.Құрамысов- ты әшкерелеу жұмысына партия-лық басшылық жасамады, халық жауларына қатысты саяси қыра-ғылық танытпады дегенге келіп саяды. НКВД органдарының қо- лында оның ұлтшылдыққа қатыс-тылығын айғақтайтын дәлел-дә- йек болмағандықтан, екінші жа- ғынан обкомның бірінші хатшысы Орталық Комитеттің номенкла-туралық тізімінде болғандықтан да, оны Орал қаласында бірден тұтқынға алмай, саяси қуғын-сүр-

гіннің ошағына айналған Орталық Комитеттің қарауына жіберілді.

Алматыға келген С.Сапарбеков «Кеңестер үйі» қонақүйіне орна-ласқан. 1937 жылдың 18 қараша- да осы қонақүйде тұтқынға алы-нады. КСРО Жоғарғы Соты Әске- ри коллегиясының 1938 жылғы 28 ақпандағы үкімімен ату жаза-сына кесілді.

С.Сапарбековтың ісі КСРО Жо- ғарғы Соты Әскери коллегиясы-ның сотында қаралуына И.Ста-линнің, Молотовтың, Кагановичтің өздері келісім беріп қол қойған! Әрине, жалғыз өзіне емес. 1938 жылы 3 қаңтарда КСРО Ішкі Іс- тер Халкомы Мемлекеттік қауіп-сіздік Бас басқармасы 8-бөлімі- нің бастығы мемлекеттік қауіпсіз-діктің аға майоры Цесарскийдің биліктің ең жоғары инстанция- сына ұсынған тізімінде Алматы облысы бойынша 38, Шығыс Қа-зақстан облысы бойынша 8, Ал-маты-Түркістан-Сібір темір жолы бөлімі бойынша 71 қайраткердің аты-жөні келтірілген. Осы тізім бойынша С.Сапарбековпен бір- ге Сәкен Сейфуллин, Қайсар Тәш- титов, Сейітқали Меңдешов, Мұ-қаш Орымбаев, Қазмұхамбет Кү-летов, Ізмұхан Құрамысов, Нар-зулла Рүстемов, Мұхтар Саматов, Сейітбек Кенбаев сияқты үзеңгілес, идеялас жолдастары да бар еді.

Республикалық «Әділет» қоғамының тікелей ара- ласуымен Алматы қала-

сының жанындағы Жаңалық ауы- лына жақын жерден аты жоқ жап-пай жерлеу орны анықталды. Құқықтық құрылымдардың ара- ласуымен зиратқа қазба жұмысы жүргізіліп, мүрделерге сот-меди- циналық сараптама жасалды. Нә- тижесінде прокуратураның «Жа- ңалық – 1937-1938 жылдары атыл- ғандарды жерлеген орын» де-ген қорытындысы дүниеге келді. Алматыдағы НКВД ғимаратының жертөлесінде атылған 3,5 мың адам- ның мүрдесі құпия түрде осын- да жерленген екен. 1938 жылы С.Сапарбеков те өзімен бірге атыл-ғандармен осы аты жоқ зираттан мәңгілікке орын тепті.

1937-1938 жылдары еліміздің халық шаруашылығы салалары барлық көрсеткіштер бойынша кері кеткен кезең болды. Ел тізгі- нін ұстаған партиялық-мемлекет- тік номенклатураның халықтың игілігіне жұмсалатын қажыр-қай- ратын саяси қуғын-сүргіннің тол-қыны жұтып қойды. Үлкен облыс- ты басқарған С.Сапарбеков те өңірді дамытуда ойға алған жұмыстарын іске асырып үлгермеді. Осылайша күш-қуаты кемеліне келген кезінде бойдағы бар қайратын ел игілігіне жұмсай алмау тұтас бір буынның қасіретіне айналды.

Осындай қасіреттен ел рухын жанитын қасиет іздеуіміз керек-ау. Тарихтың сабағы деген осы болса керек!

хазіретәлі ТҰРСыН,тарих ғылымдарының

докторы, Қожа Ахмет яссауи

атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті

«Қазақстан тарихы» кафедрасының

профессоры, Түркістан қаласы

баспалдақоблыстық партия комитетінің бірінші хатшысы

саяси қуғын-сүргінге қалай ұшырады?

дӘулЕТБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл12 oral_oniri@inbox.ru

Ресейлік әріптестерінен соядан сүт өндіру жайына қаныққан ағамыз ондай

өндірісті ауылда ұйымдастыруға бел байлайды. Жаңа істі бастамас бұрын ол Саратов қаласындағы ресейлік сояшылар қауымдастығы ұйымдастырған бір апталық ақы-лы оқу курсынан өтті. Онда құрал-жабдықты пайдалану, шикізатты дайындау, өнім түрлерін өндіру технологияларының қыр-сырына қанықты. Пугачев ауылындағы үйі- нің ауласынан шағын цех жасақ-тады. Саратов қаласынан Красно- дар өлкесіндегі зауыттан шыққан «Союшка-2» құрал-жабдығын сатып алып, биыл наурыз айында іске қосты. Жабдық техқұжаттамасы-мен, сертификатымен, технология- сымен және шикізатымен 4,5 млн. теңгеге шықты.

– Сүт алу үшін құрғақ 2 келі соя- ны (соя ірімшігін (тофу) алуға 2,5 келі соя кетеді) мына қондырғы-ға саламыз (қондырғысы сүттен қаймақ алатын үлкендеу сепера- торға ұқсайды – авт.). Мұнда соя уақталып, 105 градустық буға пі- седі, содан соң езіледі. 2 келі соя- ға 14-15 литр су қосылады, нәти-жесінде 15-18 литр шамасында соя сүті алынады. Оның қалдығы бот- қа тәрізді окара - ақуызға бай, оны тамақ өнімдерін байытуға пай-даланады. Ыстық сүт суытылған-нан кейін ыдыстарға құйылады, - деп түсіндірді ағамыз. Соядан сүт алу үрдісін іс жүзінде көрсетіп жатқан оның ұлы Қанат айтқандай, сүт дәмі жоқ, ақшыл сарғыш түсті. Негізі сояны жылы суға 8-12 са- ғатқа бұқтырып алып, содан кейін өңдейді. Өсімдіктен алынған сүт болғандықтан, ол 72 сағатқа сақ-талады. Одан әрі оны айранға ай-налдыру қиын емес. Соя сүтінен асқазан-ішек жолдарына пайдалы қышқыл сүт өнімдерін алуға да болады. Анығы, соя сүтінде холес- терин болмайды. Салмонеллез де, антибиотик те жоқ болған-дықтан, соя өнімдері медицинада диеталық тағам саналады. Сояны Ресейде және өзіміздің Алматы облысында өсіруде. Негізінен соя- ны мал азығы ретінде, шикізат- тық негізде фармацевтикада, та- мақ өнеркәсібінде пайдаланады. Пугачевтік кәсіпкер биыл бұршақ тұқымдас бұл дақылды байқап көру үшін 10 гектар жерге егіп- ті. Жауын-шашынның жиілеуінен

Бөдене өсіріп, оның жұмыртқасының адам ағза­сына пайдалы екенін іс жүзінде насихаттап жүрген Қайырғали Нығметов тағы бір игі шаруаны бастады. Инновациялық жобасына 3 млн. теңге көлемінде грант алып, сояның ақуызы негізінде сүт өндіретін бо-лыпты. Жаңалыққа жаны құштар қазақты іздеп, Бөрлі ауданының Пугачев ауылына барып қайттық.

соя шыққанымен, әлі пісе қойма- ған.

Бүгінде кәсіпкер соядан тек сүт алуда. Соя сүтін өндіретін жаб-дық тәулігіне 1 тонна 200 литр, 8 сағатта 400 литр сүт өндіре ала-ды. Мемлекеттік сатып алулар конкурстарынан кешігіп қалған- дықтан, кәсіпкер сүтті тек жеке-леген тапсырыстар бойынша да-йындауда. Көбіне дімкәс балала-ры бар отбасылар алады. Өйткені соя сүті асқазанға жеңіл әрі ал-лергия туғызбайды. Оралдық бір отбасы мұндай сүтті литрін 800 теңгеге Мәскеуден алдырып кел-се, ендігісін Пугачевтан литрін 80 теңгеден алдыруда.

– Республикалық балалар таға-мының тізімінде сиыр сүті бар да, соя сүті деген атымен жоқ. Соған енгізуге жұмыстандық. Өнімдері-мізге дайын стандарттар болма- ды, оны да жасадық. Тиісті құзыр-лы органдардың барлығының тек-серісінен өттік. Алдағы уақытта Шыңғырлау, Бөрлі аудандары бо- йынша тендерге түсуді, соя сүті-мен балабақшаларды, мектептерді қамтуды жоспарлаудамыз. Екінші жаңа жабдық та сатып алдық. Оны Шыңғырлауға орната аламыз. Бөр-

лі ауданы орталығында балалар асүйін ашу жоспарланды. Ол жа-йында осы істің басы-қасында жүрген қарындастан естірсіздер, – деді Қайырғали Нығметов.

Қазір жаңа цех 4 адамды тұрақ-ты жұмыспен қамтуда. Ағамыздың ұлы Қанаттың «Құрмалаев» жеке кәсіпкерлігі Ақсай қаласындағы 7 балабақшаны, 3 мектепті бөдене жұмыртқасымен «жарылқап» тұр.

Тегінбизнес-идея

Кәсіпкер ағамыз бизнесті дамы-ту жайындағы ойларымен бөліс- ті. Тоғанда балық түрлерін өсіруді қолға алуды жоспарлап, жерді да-йындап қойған. Тек инвестор қа- жет. Аулада біраз түп топинамбур деп аталатын көпжылдық өсім-дігі жайқалып тұр. Картоп тәрізді топырақтың астында өсетін оны жер алмұрты деп атайды. Одан өнім жылына екі мәрте күзде және ерте көктемде жинауға болады. Оның жемісін пісіріп, тағам ретін- де пайдаланады. Мұндай өсім-діктен фармацевтика саласында обыр ауруларына қолданылатын

СояданСүТ САуғАн

ға түсіп кетсе, соя тағамдары ор-талығын құру жоспарланған. Оның үстіне түрлі факторларға тәуел- ді (жайылым жайына, маусым-дық өзгерістерге т.б) сиыр сүтіне қарағанда соя сүтінің өзіндік құны төмен.

– Бастысы, мұндай өнім адам ағзасындағы ауыр металдарды шығарады, асқазан-ішек жолда-рының жұмысын жақсартады. Әдетте майлылығы 3,2% сиыр сү- тін балаға сіңіруге ауыр деп су қосамыз. Ал соя сүті майлылығы жағынан да (1,5% шамасында) сә-билерге беруге жарамды. Қант диабетімен және асқазан, ішкі құ- рылысы ауыратындарға соя сүті мен оның өнімдері – қорықпай пайдалануға болатын бірден-бір өнім, – деді Айман. Оның айтуын- ша, сүт асүйі орталығында 5 адам- ға жұмыс беріледі. Жалпы, бұл жо- баны қолға алуда Мәскеу қала-сындағы «Сояшылар клубының» жұмысына иек артып отыр.

Жаңа бизнес нысанға Ақсай қа- ласынан қолайлы орын қарасты- рылуда. Оралдағы «Медмаркет» ЖШС арқылы құрал-жабдық сатып алу көзделуде. Аталмыш жоба әзірге аудан деңгейінде моноқа-лаларды дамыту бағдарламасы шеңберінде мақұлданған. Инно-вациялық жобаларға берілетін 3 млн. теңге грантқа қол жеткізу үшін аймақтық үйлестіру кеңе-сінің шешімін күтуде. Келешекте экологиялық таза соя сүтіне сұ-раныстың өсетініне жас кәсіпкер сенімді.

Қайырғали аға өзі өсірген топинамбур-жер алмұрты өсімдігінің жанында

Қанат «Союшка-2» аппаратына 2 келі соя салуда

Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА,«Орал өңірі»

Айман Мұқанова қызымен бірге

Оралдық бір отбасы мұндай сүтті

литрін 800 теңгеге Мәскеуден ал-

дырып келсе, ендігісін Пугачевтан

литрін 80 теңгеден алдыруда.

дәрі-дәрмекке қажетті инулин ұн- тағын және оның тамырынан крем-ний алынады. – Бүгінде Ресейдің Пермь облысында жылына 300 мың тонна топинамбурды өңдей-тін зауыт салынуда. Мына шикі-затты сол кәсіпорынға тапсыруға болады. Қараңыз, жер қойнауынан кремнийдің 1%-ын өндіру мүм- кін болса, жер бетінде өсетін өсім-діктің тамырынан 3% кремний алу-ға болады. Ресейде салынып жат- қан зауыт өкілдері ТМД елдері бойынша шикізат қабылдайтын-дарын айтты. Сондықтан алдағы уақытта осы өсімдікті де өсіріп көргім келеді. Бизнес-идея көп, оның бәрін іске асыру үшін алқап-та жүгіріп жүретін жас емеспін. Бі- рақ менің идеяма көңілі ауған- дарға тегін кеңес беруге әзірмін, - деп күлді Қайырғали аға.

Сүтті асүйжобасы

Пугачев ауылының тұрғыны, бұрын мұғалім болған Айман Мұқанова ауылдас ағасы Қайыр-ғали Нығметовтың ұсынысымен Ақсай қаласынан балалардың та-ғам орталығын ашуды жоспарлап отыр. Соя сүтін Қайырғали аға- ның цехынан алып өңдейтін бо-лады. Ақсай қаласында балалар- ды сүтпен қамтитын орталық сүт-пен қамтушы болмағандықтан жа- былып қалды. Әдепкіде балалар асүйі ретінде ашылып, педиатр- лардың ұсынысымен жасанды сүт- ке мұқтаж және диареямен, дис-бактериозбен ауыратын, лакто-заға аллергиясы бар сәбилерді соя сүтімен қамтиды. Оған қоса тұр- ғындарға еркін саудаға соя сүті мен оның өнімдерін (сүзбе, ай- ран, ірімшік т.б.) шығарады. Кейін балалар асүйінің жұмысы жол-

АйнАлАйынБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жылoral_oniri@inbox.ru 13

Асыл ердің жырын оқып көптеген,Жаным құмар, ақындыққа беттегем.Еліктедім батыр, ақын бабама,Хас дұшпанға оқ боп жаумай кетпеген.

Махамбетім – асыл бабам, ер данам,Оныменен мақтанады ел, далам.Ұқсап бағам қаның барда бойымдаАманат қыл болашақты, ер бабам.

Ғалымжан МҰТӘЛИЕВ,Теректі аудандықлингвистикалық

гимназиясының оқушысы

Махамбет рухына арнау

Біз – өмірдің гүліміз

«Гүл өссе, жердің көркі, қыз өссе, елдің көркі» дегендей, әжем мені гүлге теңейді. Себебі қыздар гүл сияқты әдемі. Біздің үйде үш қыз – үш гүл бармыз. Яғни екі әпкем және мен.

Гүлдің түрі өте көп. Кейбір гүлдер бірнеше жылда бір рет қана гүлдейді. Мен раушан гүлін жақсы көремін. Себебі менің әжемнің аты – Роза (Раушан). Раушанның исі жұпар. Біздің үйде Қытай рау-шаны өсіп тұр. Мен оны суарып, күнде қарап жүремін.

Ділназ МЕҢДІГЕРЕЕВА,В.Шубин атындағы мектептің 2-сынып оқушысы,

Сырым ауданы

Жүргізуші – менің ағам,Жолаушылар тасымалдаған.Жүргізуші мен де болам,Жол тәртібін сақтаған.

Раукен ЗАЙДУЛЛИН,2-сынып оқушысы,

Өркен ауылы,Зеленов ауданы

Жүргізуші боламын

Менің әлемдегі ең жақын адамдарым – анам мен әкем. Себебі олар мені аялап өсіріп, тәлім-тәрбие беруден жалықпайды. Мен үшін қолдарынан келгенше бар жақсылықты жасай-ды. Ата-анам мені ерек-ше жақсы көреді, ерке-летеді, ақылдарын айтады.

Ал менің мұғалімімнің есімі - Тілекші Мағзомқызы Өмірзақова. Ол кісі менің туған анамдай болып кетті. Себебі ұстаз бізге білім беріп, алғаш әріп танытты. Тілекші Мағзомқызы – мейірімді, шәкірт жанын керемет түсінетін адам. Мен ұстазымды ренжітпеуге тыры-самын. Мен бақытты баламын. Ата-анамның, ұстазымның үмітте- рін ақтаймын деп өзіме мақсат қойдым.

АнаАна деген – әр баланың жүрегі,Ана деген – ән мен күйдің тілегі.Ана деген – мейірімнің иесі,Ана деген – ынтымақтың тірегі.

Жайлау

Қала тынысы

«Тазалықты ұмытпайық!»

Суреттерді салған Саят НҰРЛыБЕК,2-сынып оқушысы,

Үлкен Шаған ауылы,Зеленов ауданы

Мен – бақытты балдырған

Фарида МҰхАМБЕТЖАНОВА,5-сынып оқушысы,

Ғ.Махамбетов атындағы мектеп,Базаршолан ауылы,

Ақжайық ауданы

“оРАл өңіРі” - 95Бейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

14oral_oniri@inbox.ru

Газет жұмысы жүрек пен жүйкеге ауыр салмақ түсіретін азабы мол қызмет екенін журналистер өз ор-тасында жиі сөз қып жата-ды. Алдымыздағы ағалар «Шахтерлардан кейін өмірі ең қысқа мамандық иелері – журналистер» дегенді кезінде миымызға мықтап сіңірген. Қиын кәсіп екені рас. Оны өз көзімізбен көрдік те. Бірақ бір ғажабы, қалам қызметінің қамытын мойнына ілгендердің осы кәсіптен біржола безініп кете қалатындары шыған­тоғай. Үйреншікті терінің пұшпағын ондаған жыл-дар бойы илеп «омалып» отырғандары. Мысал ма? Жетіп артылады.

Есімін айрықша сый-құрметпен атауға тұратын сондай ардақты тұлғалардың бірі – редакция табалдырығын аттағанда мені ең бірінші қабылдап, жылы қабақ та-нытып қанаттандырған Махмұт аға Шомбалов. Ол ағамыз – «Орал өңірінің» 95 жылдық тарихының дәл үштен бір бөлігінде маңдай терін мың сығып, осы газетте жан аямай еңбек еткен кісі. Соғыс аяқталуға жақын шамада майдан-нан жаралы болып оралған ғой. Оқ оң қолының сағағынан тиіп, буын сүйектердің ұштасқан тұсын быт-шыт жасап кетіпті. Қолының басы соның салдарынан солға қарай көп қисайып, кәрі жілікке көлденеңдеп барып біткен. Алақаныңды жа-радар қолымен көлденең ұстап амандасатын. Қаламды да солай ұстайтындықтан, қағазды алдына көлденең қойып жазушы еді.

Майданға арнайы оқу оқып, ма-мандық алып үлгермей аттанған жас жігітті алғашында ретушер етіп алған екен редакцияға. Газет шығару ісіне компьютер дендеп енгенге дейін өзіміз көре қалдық, осындай да кәсіп түрі болған. Күнделікті міндеті – басылымның беттерінде айқын шығу үшін фотосуреттерді өңдеп, ажар-лап сапалы дәрежеге жеткізу. Осы мақсатпен фотосуреттердің бір жерлерін тушпен қарайтып бояуын қанықтырса, ал қайсыбір тұстарын керісінше жүзі жіңішке скалпель пышақпен жұқалап қырнап, ақ түстендіріп аша түседі. Содан соң ғана фотосуретті кли-шеде таңбалау үшін цинкогра-фия цехы қабылдап алатын. Май-да жұмыс, бірақ оған да үлкен шеберлік керек.

Ретушер, сосын корректор се-кілді редакциядағы ең кіші қыз-меттерден бастаған Мәкең өзі-нің іске орасан ұқыпты, мұқият, ыждағаттылығы арқасында өз бетімен ізденіп, талаптанып жазу өнерін де жедел меңгеріп алып-ты. Әуелі әдеби қызметкер болып істеп, кейін бөлім меңгерушілігі- не жоғарылатылған. Еңбекқорлық жөнінен алдына жан салмайтын. Күнбе-күнгі қауырт жұмыста жүріп

оқып, білімін көтеруге уақыт таба білгендігі – соның жарқын куәсі. Орал педагогикалық институтын сырттай, ал Мәскеу жоғары пар-тия мектебін басына барып жата-жастана оқып бітіріп алған.

Біздің алғаш танысып білісуіміз – Мәкеңнің үлкен астанада емін-еркін білім алып, жан дүниесі жа-ңарып, ақыл-санасы шырайлана түсіп, бойына ғажайып күш-қуат бітіп серпіліп келген кезі. Ең кіші қызметтерде болып, бәрін өз ба-сынан өткеріп, біртіндеп өскендік-тен де, газет шығару үдерісінің бү-кіл тізбегін бес саусағындай жетік білетін және керек жерінде білек сыбана кірісіп кететін еді. Жауап-ты хатшы мен оның орынбасарла-ры макет сызғанда, жандарында тұрып материалдардың тұрқы мен көлемін мұқият екшеп есептеп ақыл қосу – айнымас дағдысы. Кешкісін тағы да жұмыс басы-нан – баспаханадан көресің. Бет құраушыға жәрдемдесіп, үйлес-тіре алмаған тұстарын жымдасты-рып жібереді.

Ол уақытта газет «Правданың» форматымен аптасына бес рет шығады. Тура бір бітік егінді бау-дай түсіріп жалмап жұтып жатқан комбайнның жаткасы секілді. Материал шақ келмейді. Жазу-дан бас көтермей күнде-күнде қапылып жатқанымыз. Материал жеткізе алмауымыздың бір се-бебі: қазіргідей тақырып таңдау, жазу еркіндігі жоқ. Партиялық қақпайлау күшті. Қайырмалап тар шеңберге тықпалаудан діңкең құриды. Ең басты, «күйіп-жа-нып» тұрған тақырыптар – халық шаруашылығы, сан салалы өндіріс, науқандық жұмыстар... Және нақ-ты деректерге сүйеніп, қыруар мысал, сан сапат цифрлар келтіріп жазу талап етіледі.

Мен басқарған мәдениет бөлі-міне қойылар талап та біржақты, қисынсыздау. «Клуб қызметкер-лерін, кітапханашыларды сөйлет, өз жұмыстары жайында халық ағарту саласындағыларға, мұға-лімдерге мақала жаздыр» дейді. Қанша хат жазып, өтінсек те, еш-кім селт ете қоймайды. Жаза қал-ғанның өзінде де тірлік-тыныс-тары өзара айнымастай ұқсас болғандықтан, бірсарынды қайта-лау болып шығады. Содан да

әбден ығырмыз. Бірақ газетті не-гізінен штаттан тыс авторлардың материалдарымен шығару – бұл-жымас заң. Бүгінгі газет беттері редакция журналистерінің өздері жазған туындыларға тұнып тұрады ғой. Біздің уақытымызда редак-ция қызметкерлері өз атынан жазғандарының газеттің әр санын-да әрі дегенде үшеу-төртеуі ғана жарияланатын. Одан асып түссе, «жау шапқандай-ақ» алай-дүлей ұрды дей бер.

Өміріміздің денін сөйтіп біреу-лердің атынан материал жазу-мен өткізгенімізге бүгінде онша өкінбейміз де. Қара басымыздың қамынан гөрі қоғам ісін, қоғам мүддесін жоғары қойып, ерінбес еңбекқор, көпшіл болып қалып-тандық. Жұртшылықтың сауабына қалған сәттеріміз көп. Міндет-терімізді адал атқардық. Талай жандарға жәрдеміміз тиді. Қы-тымыр партияның қатал тәрбие мектебінен өткен, соғыстың адам төзбестей ауыртпалығын бастан кешкен біздің аға буын басшыла-рымыз да қоғам ісіне шын беріл-ген адал азаматтар еді.

Олардың балалық шағы, есейіп ержету кезеңдері біздің заманы-мыздан көп өзгешелеу, күрмеуі

отырса, олардың қасында біз кім-біз, тәйірі.

Қызық еді-ау Хабекең. Көрер көзге былай сүйкімді, бипаз, мә-дениетті адам. Қулық, сұмдығы жоқ. Ақырып, жекіріп ешқашан да-уыс көтермейді. Жиі қайталайтын «Жігітім, түсінбейсің де...» басын шайқап отырып, бәсең дауыспен айтар еді. Әлдекімдерге қасақана ор қазып, омақастыра құлатудан аулақ. Ал бірақ түсінігінің түрі анау. Журналистер жанын са-лып қорытып, жазып, редакция-лап дайындаған материалдарды ол қараса, бүкіл еңбек ысырап болды дей бер. Тақырыбынан бастап талқандап сызып, быт-шытын шығарып бүлдіріп, еш ойланбастан қарадүрсін күйде әп-сәтте қайта жаза салады. Аяу-сыз қидалап қысқартып, құнтитып тастайтыны және бар. Обал-ақ! Өз атыңнан жазылып, аяғында фамилияң тұрса – тіпті ұят! Газет оқырмандарынан сол үшін де өлердей қысылатынбыз.

Егер жазғанымыз Мәкеңнің қо-лына тисе – жолымыздың болға-ны. Орынсыз түзеп-күзеп қиянат жасамайды. Бұрынырақта елі іші-не іссапарға жиі шығып, жағдайды өз көзімен көріп, нақты деректер

генмен, басқалардан бөле жарып өзіне жақындатпайтын, бәрін тең қашықтықта ұстады. Басшы бол-ған соң қарамағындағылардың алдында ішін бермей, сұсты кейіп-те жүру лайықты деп санады-ау деймін, сірә. Қабағы көбіне қатулы болғандықтан да, қаламдастар оны қатал басшы ретінде қабылдай-тын. Бірақ сырт көзге қаталдығы біртүрлі жасанды сияқты көріне-тін-ді маған. Он жылдай бірге қызмет еткенде оны ішінің жылы, кіршіксіз екенін қапысыз талай аңғардым да.

Аға буын өкілдеріне қарағанда өзгешелеу заманда шат-шадыман еркіндеу өскен ұрпақпыз. Оқуы-мыз олардан артығырақ. Әдебиет айдынында, көркемдік, сұлулық әлемінде шалқып жүзуімізге де жағдай болды. Күні ертең комму-низмде өмір сүретінімізге сенімді едік. Уақыттың толқи ескен желі-нен бе, арасында «ғарышқа да сам-ғап-самғап» алатынбыз. Газеттің көшбасшысы болғандай бір досы-мыз «самғай-самғай» тіптен «ор-битадан» да асып кетті. Жұмыстан шығаратын болды ақырында. Ап-талап, айлап редакцияға қарасын көрсетпей қойса, шығармағанда қайтеді енді?! Махмұт аға – ол

жадымда жарқын бейнесі

қысқа күрделі, өте қиын болғанын білеміз. Көбісі дер шағында білім ала алмай, әбден есейіп, үйлі-ба-ранды болған соң барып оқыған. Араларында соғысқа дейін жоғары білім алған жалғыз адам – редак-торымыз Хабир Нұрмұхамедов еді. Майданда әскери тілші, соғыстан соң КСРО Министрлер Кеңесін-де аудармашы болған. Орынбор жақта орыс арасында өскен. Жұ-байы да орыс ұлтынан. Яғни үй ішінде ылғи орысша сөйлеседі. Қазақша газет-журнал, кітап оқуды әлдеқашан қойып кеткен кісі. Сөйте тұра, қазақ тілін өзінен артық ешкім білмейді, қазақша өзінен артық ешкім жаза алмай-ды деп санайтын. Қазақтың небір мықты ақын-жазушыларының өзін менсінбей, мысқылдап кем тұтып

негізінде жазуға қаламы керемет төселген ғой. Соның ішінде ауыл шаруашылығы жанына жақын, та-қырыпты тереңнен қозғап шебер қиыстырып ашар еді. Редакция-дағы осы қалай жақсы жазатын журналистерді танып-біліп, сенімін әбден орнықтырған, олардың ма-териалдарына қол тигізе бермей-тін. Бір ерекшелігі, шын сүйсіне тұрса да ашық баға беріп, мадақ сөз айтуға жоқ. Көңілі толған ризалық сезімін жылы шыраймен күлімдей қараған көз жанарынан үнсіз ұғатынбыз.

Әлдеқалай сынға ұшыраудан, жаманатқа қалудан қатты қорқа-тын. Өте сақ еді. Редакциядағы бірқатар журналистерді жұмысқа адалдығы, келісті жазатын өне-рі үшін іштей қанша жақсы көр-

кезде редактор, жүйкесін тәмам талдырып, оны біраз діңкелеткен-ді досымыз. Журналистиканың тайпалған жорғасын сонда да қи-мағаны ғой, Мәкең қолына еңбек кітапшасын ұстатып тұрып, досы-мызды оқыс құшақтап сүйіп-сүйіп алыпты. Бұл нағыз табиғи шын болмысы болатын. Өмір бойына шын бейнесін бүркемелеп жасы-рып, қатулы қабақпен жасанды кейіпте өтті ағамыз, әйтеуір.

Жасанды қатулы мінез оның редакторлық қызметтен кетуінің де бірден-бір себебі болды-ау деп ойлаймын.1977 жылдың бас кезінде Мәкеңнің үстінен обкомға шағым түскен екен. Сол шағымға байланысты обком әрқайсысы-мызға түсініктеме жаздырып алды. Шағымда атап көрсетілгендей,

“Орал өңірі” газетінің ұжымы. 1970 жылдар

Махмұт Шомбалов

Бейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл15

oral_oniri@inbox.ru

ӘдЕБиЕТ ӘлЕМі

Ақын рухына...Сіркіреп жаңбыр жауғанда

Байқарсың өзің анықтап.Жаным бір жүзер ауаңда,

Ауаңда сенің қалықтап...«Орал». Қасым Аманжолов

Нөсердей төгіп, төгіп басылатын,Тұратын жырларынан жасын атып,Көшесін көп қыдырған аманат қып,Оралға оралмады Қасым ақын.

Десек те өткен күннің бұлдыр бәрі,Жастық шақ кімге сайран құрғызбады.Үздігіп «Қасым, Қасым» деп тұрғандай,Шағанның шалғыны мен бұлбұлдары.

Бөленген жазда жасыл желектерге,(Біздерге ақын жайлы дерек берген),Арқасын сүйеп қашан тұрады деп,Сарғайды сағыныштан теректер де.

Жылдарға жылжып жатқан дәру бар ма,(Тозады қанша мықты қарулар да...)Өксумен бұл өмірден кетті-ау өтіпАпыр-ай, ақын сүйген арулар да...

Бір бейжай көңіл күймен тыныстаған,Көсіліп жатыр көше күміс табан.Сонау бір шеттегі үйді бетке алыпты,Қасымы бүгінгінің гүл ұстаған.

Осылай заман жайлап аяңдаған,(Барлығын жіпке тізіп баяндаман).Жақсының шарапатын бойға жиып,Көбейе берсін ұрпақ ой аңдаған.

...Бұлттанып, сәтте шайдай ашылатын,Достарға құшақ жая асығатын,Жайықтың толқындары сылқ-сылқ күлді,Оралға оралған-ау Қасым ақын!..

ЖалдыларӘнші Сағадат Рахметжановқа

Бұл өңірде болған талай арғымақ,Қия-құздан өте шыққан қарғып-ақ.Құлаш жалы түседі екен тізеге,Бір арнаға құйылғандай сан бұлақ.

Батыр мініп, жауға шапса – алапат,Бәйге болса, дүбіріне – дала шат.Қысқа күнде түскен қанша додаға,Қайда да сол бас жүлдені ала сап.

Құрманғазы бабамызда жал болған,Жан болмаған қара күште әлді одан.Күй тартқанда, іңген иіп, құс ұшпай,Тербеліпті қараша үй мен сәнді ордаң.

Жас кезіңде не көп десең, желік көп,Егделендік соның бәрін көріп кеп.Қадыр аға қатарынан ерек-ті,Жал өсірдік сол ақынға еліктеп.

Бұл өмірден өтті қанша дүлдүлдер,Іздеріне өсті қанша тың гүлдер.Мыңнан бірдің аты қалар артында,Алдын ала кімдер мұны білдім дер...

Айтқали НӘРІКОВ

Өмір көші бара жатыралға асып...

Сен келесің сахнаның сәні боп,Теңесер жан Ақ Жайықта әлі жоқ.Мен де келем өлең толғап өзімше,Осы ғана өмірімнің мәні деп.

Ерте, кеш пе жүрегіміз тоқтайды,Қимасымыз арқалайды көп қайғы.Қалың елдің қабырғасы қайыспас,Жоқтайтындар, бізді, әйтеуір, жоқтайды.

Өз қызығын күннен-күнге еселерТүк сезінбес біздер жүрген көшелер.Бір жүзтаныс жан-жағына қарап ап,«Бұл жалдылар қайда кеткен?» десе, дер.

Күн де шығар, шығып жүрген орнынан,Ай да туар , туып жүрген оңынан.Іздейтіндер іздер сенің даусыңды,Құлағынан кетпей қойып сол бір ән.

Мен де өзіңдей күдері жал ағаңмын,Қандайлығын білмен елді бағамның.Өлеңдерім тез ұмыт боп кете ме?Осыны ойлап, інім саған, шағам мұң.

Жыр болмаса құр әуеннің «тілі» жоқ,Үндескенде әуелейді құдірет.Сенің әнің, менің жырым жоғалмай,Ел есінде жүрсе екен тірі боп!

Досыма хатАманмын, сол баяғы қалпымдамын,Жұмбақ жас – жетпісіңді алқымдадым.Өлең кеп өзегімді өртегенде,Шәйнектей газға қойған сарқылдадым.

Аманмын, сол баяғы қалпымдамын,Келеді әр күнімді алтындағым.Көп күнім алтын болмай, жез боп шығып,Қурайдай желді күнгі қалтылдадым.

Аманмын, сол баяғы қалпымдамын,Алдында, біреулердің артындамын.Басымды тікпедім мен бәсекеге,Мінезім ыссы, бірақ салқын қаным.

Аманмын, сол баяғы қалпымдамын,Озғым кеп қатарымнан талпынбадым.Алалап адамдарды жүргенім жоқ,Болса да қалтам жұқа, жарқын жаным.

Аманмын, сол баяғы қалпымдамын,Белгілі мезгіл жетсе, сарқылмағым.Келемін мазасыздау тірлік кешіп,Өзімше ойлауменен халқым қамын.

Композитор Әшір Молдағайыновпен қоштасу

Қиялында ән-әуен еселеген,Көңіл күйі белгілі бесенеден.Кереқарыс маңдайы «менмұндалап»,Әшір келе жататын көшеменен.

Ұқсамайтын жан еді бір кісіге,Адамдарды бөлмейтін «түр-түсіне».Қысып-қысып бауырына алғаннан соң,Бөлек еді лекіген күлкісі де.

Өмірінде көрген жоқ дара қалып,Алақанға салдық біз – бағаладық.Жайықтағы жайсаңдар ортаға алып,Талай жерді Әшірмен араладық.

Тіршілікте жоқ еді ептілігі,Тұрар еді сезіліп тектілігі.«Халық айтса, қалт айтпас» деген сөз бар,Қоштасуға қалың ел кепті бүгін.

Отбасында жан еді төреге тең,(Тағдырының талқысы бөлек екен).Өмір бойы көктемді жырлағандар,Айтыңдаршы, көктемде өле ме екен?!

Бала кезден серік етіп қаламды,Талаптандық «таңғалтуға» ғаламды.Жаның бөлек, болса бірақ ойың бір,Туысқан қып жібереді адамды.

Қатар кештік жастық шақтың базарын,Қатар тарттық махаббаттың «азабын».Мен отырмын ақ қағазға үңіліп,Біткені ме, енді сенің жазарың.

Өтті досым байлық қумай, бақ қумай,(Ондай жанға әрқашан да жақ Құдай).Зор өкініш – жарың қалды артыңда,Сыңарынан айырылған аққудай.

Достарменен ғұмыр кешкен мәндірек,Кетсе бірі, қалады екен жан жүдеп.Көз жұмғанша, жүрегімде сақталар,Жайсаң жігіт Әлібеков Сәндібек!

ЗейнегүлгеЖол жөнінен құдаша,Жас жағынан қарындас.Жыр арнадым ұнасаПейілімдей тарылмас.

Жылдар жылжып жатады,Жасымызға жас қосып.Ұрпақ өсіп баталы,Басымызға бас қосып.

Сыйласып біз келеміз,Мың жылдық деп құдалық.Сыйласа да береміз,Жатса Тәңір құп алып.

Кеудедегі шыбын жанАманаты Құдайдың.Күндерде бір бұйырғанҚайтаруды сұрайды...

Сондықтан да арамызСуымасын, от болсын.Куә болып даламыз,Өкпе, реніш жоқ болсын!

Экспромт

Өмір көші бара жатыр алға асып,Бір керуенге екіншісі жалғасып.Қарттық келер, көзді ашып-жұмғанша,Көмір қара шашыңды аппақ қар басып,

Мүмкін, жырың жас кезгідей болмайды,Тіршілігің басқа жырды толғайды.Десек-тағы, жылдар бойы нәр бергенМахаббаттың шын сезімі солмайды.

Жүрсең-дағы ертелі-кеш сабылып,Сұм жалғанның билігіне бағынып,Ей, жігіттер, бір-біріңе қонақсың,Тірісінде қосағыңның жанын ұқ!..

Қимас көңілДостарменен ғұмыр кешкен мәндірек,Кетсе бірі, қалады екен жан жүдеп.Ақтөбеде «Кірпіш зауыт» қауымынМәңгілікке мекен етті Сәндібек.

Осы күнде көңіл – көлшік, бойым – мұз,Осы күнде қиял – кермек, ойым – тұз.Қарамайтын ажарына ешкімнің,Қара жер-ай крокодилдей тойымсыз.

Жұрт қатарлы ұлан болдық кекілді,Екі өңірде өстік, өндік, жетілдік.Қос өзендей қатар ақты арнамыз,Аға-інілі Жайық-Елек секілді.

Мәкеңнің редактор лауазымын иелен-ген соң, кең ойлап, кемел пішу, жайма-шуақ пейіл таныту орнына бұрынғыдан бетер қы-тымырланып, майда-шүйде мәселелердің өзіне шала бүлініп қалатыны шындық еді. Өзін-өзі ширықтыра бергеннен жүйке тал-май ма, шаршамай ма?! Ұжыммен тіл табыса алмауының негізгі себебі содан екенін сезіп жүрдік. Оның шет-жағасын өзіне сыр ашып сездіруге ішкі әлемінің қақпасы тарс жабулы болуы бізді беттетпеді.

Қолдан келмек енді не бар? Обкомға берген түсініктемемде шығармашылық қыз-меткерлермен тіл табыса алмай жүрген мі-незі, ұсақ-түйекке бола қарым-қатынасты қиындатып ала беретіні жайында, сондай-ақ іс-қызметке ерекше адалдығы, адами таза болмысы, тура жолдан тайқымайтын кісілік қадір-қасиеттері туралы барынша әділ, об-разын көркем бейнелеп, терең тебірене жазғанмын. Шағымды тексеру қорытындысы бойынша редакция ұжымында болған жина-лыста обкомның насихат және үгіт бөлімінің меңгерушісі Ғ.Оразәлиев маған ризалық білдіріп, түсініктемемнен үзінді, мысалдар келтіре сөйледі. Мәкең орнында қала бе-ретіндей үміт оты жылт еткен. Редакторлық сырты адам сияқтанғанмен, ішінен шіріп жатқан өлексеге қиятын қызмет емес қой. Кісілігі мол, кіршіксіз таза тұлға отыратын орын. Амал не, Мәкең артынша көп ұзамай газет басшылығынан босады. Баспасөзде мемлекеттік құпияны сақтау жөніндегі облыстық басқарманың (обллито) бастығы болып тағайындалды. Редакторлықтан саяси-қоғамдық бәсі төмендеу демесең, жанға жайлы керемет қызмет еді. Ұжым де-ген жоқтың қасы. Жұмыста небары екі-үш адам. Шығармашылық ортаға, көпшілікке үйреніп қалғандығынан ба, бастапқыда Мәкеңнің көңілі қоңылтақсып өкінішті күй-де жүргенін білеміз. Қазақтың «жіп телефо-ны» қашанда жедел, отбасы да уайымдап жұбайы Нұрзияның «Махмұттың редакция ұжымымен үйлесе алмағаны ұят болды» дегені демде жетіп үлгерді. Мәкеңнің кейіні-ректе бір оңаша ортада «Жігіттердің кезінде қадірін білмеген екенмін» деген өзекжарды өкінішті сөздерін де естідік.

Адам-пенденің табиғи жаратылысы сон-дай. Тірлігінде бір-бірімен ұғысып-түсінісе алмай қалып жатады. Қарамағында қызмет еткенде де, одан соң да Мәкеңе ерекше сый-құрметпен қарадым деп айта аламын. Тағдыр сынында тәрбиеленіп шыңдалған, арын жанының садағасы санайтын азамат еді. Отбасы мүшелері де ар-ұят пен әдеп шеңберінен қия басып көрген емес. Бала-лары үлгілі, тәрбиелі, білікті болып өсті. Қызы, екі ұлы – бәрі де дәрігерлер. Үлкен ұлы Нұржан – медицина ғылымдарының докторы, қазір Батыс Қазақстан медицина колледжінің директоры. Менің қызыммен бір мектепте және мединститутта қатарлас оқығандықтан ба, кіші ұлы Ерлан маған танысырақ. Кішкентайында редакцияға жиі келіп жүретін. Ұшыраса қалғанда бүгінгі күндері шын қуанып сәлем бергеніне мен де мерейленіп қаламын.

Жалпы, газетте бірге істеген ағалары-мыздың да, қатар құрбыларымыздың да ұрпақтарының мақтан тұтар азамат болып қалыптасқанына зор қуаныштымын. Хабекең-нің (Нұрмұхамедов) кенже ұлы Игорь мемле-кеттік қауіпсіздік саласының полковнигі, об-лыстық департаментті басқарды. Идақаңның (Мұратов) баласы Дамир – спорт сайыпқыра-ны, допты хоккейден республика құрамасы-ның басы-қасында жүрген мықтылардың бірі. Көрген жерде жарқ етіп, жылы шырайлана қалатындарының өзі бір ғанибет!

«Әкең өлсе де, әкеңді көрген өлмесін» деп біздің қазақ қалай тауып айтқан десейші! Осылай өлмей жүре бергенім өзімнен гөрі олар үшін тиімдірек тәрізді. О, Жаратқан, мұны шынымен-ақ ескеретін шығар.

Тихон ӘЛІПҚАЛИ

ТАғзыМ16oral_oniri@inbox.ru

Мәмен, Дина, Қали күй-шілер туралы да көп айтатын. Ол кісінің есте

сақтау қабілеті, жады өте мықты еді. Абайдың қара сөздерін жатқа білетіні ғажап! Әлденеге кейісе, Абайдың қара сөзінен тәмсіл ай-татын. Әлі есімде, Тұяқ ағамен таксиде келе жатқанбыз. Ағам әлгі көлік жүргізіп келе жатқан жас жігітке: «Абайдың қара сөзін білемісің, жігітім?» - дейді, «қырық бірінші қара сөзінен» үзінді кел-тіріп. Орысша тәрбиемен өскен жігіт ол кісінің айтқандарын ұға қоймады. Ағам сол арада такси жүргізушісіне дәріс оқи жөнелді. Айтқандарын жолма-жол орыс ті-ліне аударып беріп: «Енді түсіндің бе?», - деді жүргізушіге ожырая қарап. «Енді түсіндім!» - деді руль-де отырған жігіт те дана Абайдың қара сөздерін осы кезге дейін оқымағанына шын қысылып. «Е, түсінсең бопты. Абайдың кітабын сатып ал да, қара сөздерін оқы, ондағы айтылған ойдың мәнісін түсін!», - деді даусын нығарлай түсіп. «Жарайды, аға!». Міндетті түрде тауып алып оқимын!». «Шы-нымен айтып отырсың ба?». «Шын айтам, аға». «Мә, мынау осы ниеті-ңе білдірген ризашылығым бол-сын». Тұяқ аға қалтасынан 10 мың теңгелікті суырып алып, жүргізуші жігіттің қолына ұстатып, көліктен түсіп жүре берді. Ағамның осын-дай тосын мінездері де болушы еді.

* * *Тұяқ аға – дәулескер күйші, ком-

позитор, дирижер, «Отырар сазы»

Бейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

аға туралы естелікТұяқ ағамыз ұстазы Қали Жантілеуовтің күй тарту мәнерін әңгімелегенде, жүзі бал­бұл жа-нып, арқаланып кететін. Ұлағатты ұстазының табиғи дарыны мен оның күй ойнаудағы қайталанбас қағыстарын дәріптеуден әсте жалықпайтын.

оркестрін ұйымдастырушы, «Ха-лық қаһарманы», өзінің аға досы Нұрғиса Тілендиевті пір тұтып, құрметтеп өтті. Нұрағаң да Тұяқ інісін айрықша жақсы көріп, жаны-на жақын тұтыпты.

Тұяқ аға жыл сайын көктем мез-гілінде Нұрағаңның зиратына ба-рып, зиярат етуші еді. Нұрағаңның туған күні 1 сәуірде немесе осы айдың 1-3 аралығында міндетті түрде жанына оркестрдің жігіт-терін ертіп жолға шығатын. Тұяқ ағаның жолға дайындалғаны да қызық. Дүкенге барамыз. Етті өзі таңдайды. Құны қаншаға шықса да, ақшасын өзі төлейді. Дастарқанға қойылатын өзге тағам түрлерін біздер мойнымызға аламыз. Тұяқ аға белгілеген тәртіп солай. Сөй- тіп, Ұзынағашқа жол тартамыз. Тағы бір айта кететін жағдай, ол кісі жыл сайын баратын жігіттер- дің қатарын өзгертіп отырады. Яғни өткен жылы бара алмаған жі- гіттерді ертеді бұл жолы. Ұзын- ағашқа кіре берістегі қырдың ба- сына шығамыз. Бұл құбылыс жыл-да қайталанады. Қырдың басына шығып Тұяқ аға алысқа көз жібе- ретін. Мұзарт шыңды тау көріні- сіне қарап, айрықша әсер алып тұ- ратын. Әлден уақыттан соң көлік- ке отырып тұп-тура Жамбыл ба- баның зиратына келеміз. Құран

бағыштап болған соң, Жәкеңнің, Жамбыл жәкеміздің бейіті басын- дағы «қызыл жолбарысының» ба-сынан сипап, соны айналшықтап біраз бөгеледі. Жыл сайынғы әдетінен жаңылмайды. Ондайда біз ағаны оңаша қалдыруға ты-рысамыз. Әлгі жолбарыспен өза- ра сырласып, тілдескендей күй кешетін. Сосын өзінің өсиеті бо- йынша Жамбыл жәкесінің жаны- нан мәңгіге жай тапқан Нұрағаң-ның бейітіне келіп, Құран оқиды. Сосын ұлы композитор туралы аңызға айналған естеліктерді ақ-тарады.

Бейіт басынан Алматыға қайтар жолда өзіміз «Тұяқ ағаның жазы-ғы» дейтін алаңқай бар. Сол жер- ге келіп жайғасамыз да, дастар-қанды жайып жіберіп, қаужаң-қу- жаңға кірісеміз. Тұяқ аға әдетте-гесінше шығу тарихын баяндай отырып, небір күйлерді төгеді-ай келіп. Салалы сүйір саусақтары домбыраның пернесіне тиісімен, тастан-тасқа орғыған ортекенің лағы секілді еркелей өрмелеп ба- рып, домбыраның төменгі сағасы-на қалай жетіп барғанын аңғара да алмай қаласыз. Неткен шебер- лік! Ұстазы Қали Жантілеуовтен, одан беріде Нұрағаңнан үйренген күйлерін нағыз «ұлттық классика» ғой, - деп отырушы еді мұндайда.

Расында Тұяқ аға ұмыт бола бас-таған, тіпті әлі күнге біз естімеген күйлерді көп білетін. Кейін түсін-геніміздей, Тұяқ ағамыз қазақтың күйшілік дәстүрін жалғастырудағы көрнекті өкілі болған екен-ау... Өйткені ойнаған әрбір күйі ке-шегі өткен баба күйшілердің сұлу саздарымен сарындас келетін. Осындай қайталанбас шақтарда біздерге де күй тартқызатын. Бі- рінші «ұлы күйшілердің ізін жал-ғаушы» деп шәкірті Батыржан Мықтыбаевқа біраз күй тартты-рып, «Енді інілерімізді тыңдайық» деп Қуанышбек, Жалғас, мені тың- дайтын. Төртеумізге өзінің туған ұлындай қарайтын. Күй тартып, арқа-жарқа боп өнер туралы әңгі- ме айтып, бір демалып қалатын-быз...

* * * Бірде төртеумізді бірдей үйіне

шақырып алды. Әдеттегідей: «Ке-ліп кетші» дейді. Бір-ақ ауыз сөз. Ағам кейде ақтарылып әңгіме айтқысы келгенде, яки болмаса ұлы күйшілердің әлі күнге дейін еш жерде ойналмаған күйлерін тартып, оның тарихын таратып ай-тып, рухани демалғысы келгенде ылғи осылай етеді.

Тұяқ ағаның үйі мұражай секілді. Қолданатын әрбір затын шаң жуыт-

пай ұстайтыны бір бөлек, көрмеге қойғандай бөлме ішін безендіріп қоятын. Жаны таза адам ғой, оқыған кітаптарына дейін сәбиін өбектегендей шынайы көңілмен қарайды. Өмірден өтер шағында мені шақырып алып, Тұяқ ағам маған үйінде ешкімге көрсетпей сақталып келген көне домбыраны көрсетті. «Бұл – Қали Жантілеуов-тің домбырасы», - дейді ағам бет тақтайын биязы сипап тұрып. Қа-ли Жантілеуовтің саусақтарының ізі қалған мұнда!» - деді ағам әлгі көне домбыраны маңдайына апа-рып, тәу етіп. «Ұстап көрші, қане!» Қасиетті домбыраны қолыма алып, қағып-қағып жібердім. Құлақ күйі келіп-ақ тұр екен! Пернелеріне Қали дүние салғалы Тұяқ ағамнан өзге ешкімнің саусақтары тимеген қасиетті қара домбыра ғой, бұл! Жан дүнием тебіреніп, бойымда ыстық қан жүгіріп өткендей.

Шіркін, Құрманғазының күйле-рі-ай! Балбармақ күйшінің дом-бырадан төгілген қоңыр үні, маржандай мөлдір, саф алтын-дай тап-таза! Тұяқ ағам бұл жолы да әңгіменің тиегін ағытып, күй өнері, оның шығарушысы мен орындаушылық шеберлігі тура-сында көп әңгімеледі. Ол кісі әңгімешіл болатын. Не айтса да байыппен, жетеріне жеткізіп айта-ды.

* * *Күнде кешкісін жұмыстан соң

Тұяқ ағама барып, әлден уақытқа дейін қасында болып қайтатын едім. Сол кеште ағам «Сәуле апаңа телефон шалшы» деп Сәуле апам-мен біраз сырласты. Қасында қарап отырып, ағамнан анаға де-ген, «шырағына» (шырағым деп Сәуле апамды айтатын) деген шексіз бала сезіміне таңғалдым. Қасында жүріп, ағамыздан әйел затына деген құрметін көріп, бай-қап, көкейімізге түйіп жүретінбіз. Сол кеште қасында отырып, бір Алладан және келген дәрігерден ғана көмек, жәрдем күттім. Адам-ның алдамшы ойы ма білмеймін, ағам тәуір боп кететініне сенген-мін. Бірақ...

Нұрғиса ДАУЕШОВ,Құрманғазы атындағы

қазақ мемлекеттік академиялық

халық аспаптары оркестрінің директоры

басына барып қайтсам деп едім...«Орал өңірі» газетінде жарияланған соғыстан еліне қайтпай қалған солдаттарды жоқтаған Н.Жапақовтың «Ржевте шейіт болған», А.Ойшыбаеваның « Ардагер отбасына іздеу саламын» деген мақалаларына көзім түсті.

Сонау өткен ғасырдың алпы-сыншы жылдарында Дәмен ше-шем ағам Жапақов Серікбай екеу-мізге соғыстан қайтпай қалған баласының хаттарын оқытып оты-

алынған Төлеуғали 1944 жылға дейін анасына үзбей хат жазып тұрыпты...

1944 жылда Төлеуғалидан келген «қарақағазды» колхозда басқарма болған әкем жасырып шешеме көрсетпепті. «Хабарсыз кеткен жалғызым бір күні келіп қалар» деп аңсаған ана анда-санда біздер ежіктеп оқыған хаттарды демеу көріп жүріпті. Анаға, туған жерге деген сағынышқа толы сол хаттарды 1959 жылы қайтыс болған шешемді жерлегенде бірге көмгені есімде.

Былтыр компьютер арқылы Бекмұханов Тілеуғалидың қазасы тіркелген жорналды Украина-дан тауып алдым. 1944 жылдың 18 ақпанында №4488 эвакогос-питальда оң жақ қолынан алған жарақаттан қайтыс болыпты. Орыстар Тілеуғали дегенді Кью-вали деп жазғаны болмаса туған жылы, ауданы, шешесінің аты дәл келіп тұрғасын Днепропетровск қаласындағы соғыс ардагерлері-мен хабарласып, жерленген жерін де білдім. Олар он солдат жер-ленген бейіт басына қойылған

белгінің суретін де жіберді. Әттең, 9 мамырда басына барып, бір уыс топырақ салып келсем де-ген арманымды қалалық әскери комиссариаттағылардың «мы таки-ми делами не занимаемся» деген суық сөзі басып тастады. Мүмкін елі үшін қанын төккен сарбаздың басына тағзым етіп, Құран оқып қайтуға көмек болар деген үмітпен осы мақаланы жазып отырмын.

Оралбай САТУОВ,Орал қаласы

рушы еді. Он жасқа жаңа толған ойын баласымын ғой, қайта-қайта «тағы оқышы» деп кемсеңдеп жы-лап отырған шешемнің қылығына дұрыс түсінбеппін сол кезде. Дәмен шешем әкемнің жеңгесі еді. Шешемнің жалғыз ұлы Тілеуғали армияға алынғаннан кейін әкем оны қамқорлығына алып, қайда көшсе де бірге алып жүрді. Ағаларым Боранбай, Серік-бай үшеуміздің балалық шағымыз туған анамнан гөрі сол кісінің қасында өтті. Қазталов ауылында тұрса да, Жалпақталдан армияға

Ел-жұРТБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

17oral_oniri@inbox.ru

Біздің ауылдың күншығыс жағында шопандар үйі орналасқан. Ол ауылдың тірлігі бөлек. Маңыраған қой, енесін іздеген қозы, бірдеңеге өршелене үрген ит ызың­қызың боп жатады. Шопан балаларының ойынының өзі өзгеше, ақ сымнан түрлі қошқар, қой, жылқы жасап ойнайтын. Қойлы ауылдың көрінісі бір көрген адамға таңсық болары сөзсіз. Осы шопан ауылындағы үйдің бірінде қарапайым ғана тірлігі бар, астында күрең аты, қолынан қоңыр домбырасы түспейтін Ораз есімді жігіт тұрады. Жо­жоқ, шатастырмаңыз, бұл Сәбит Мұқановтың саятшы Оразы емес, бұл ­ біздің Ораз.

біздің Ораз(қаз-қалпында)

Шағын денелі, кең далада домбыра-сын шертіп қо-

йып, қойын жайып жүрген Ораз. Домбырасының тиегінен әнді ағызғанда, еріксіз елігесің. Қиқуға еліктеген сәйгүліктей еріксіз елең ете қаласың. Ән бір-де көктұйғындай көкке самғай жөнеледі. Көз жетпес биікке барып-барып төмен қарай зу-лай құлдилайды. Тарс етіп қара тасқа соғылар ма екен дейсің, жоқ-жоқ, төмендеп барып қайта көтеріледі. Қалың тұяқтың дау-сы, қиқулаған сан мың қолдың ұраны естіліп, төкпелете ұрған әннің құдіретінен бері қарай толқындаған су күшпен әрі қарай толқындай жөнеледі. Домбырадан шыққан екпін-нен қамыс бастары жапырыла құлайды. Домбыра екпіні бір-тіндеп бәсеңдеп тына барып, тыңқ етіп тоқтай қалады. Сол кезде Ораз да, домбыра да ұзақ шабыстан келген сәйгүліктей шабыты басылмай біразға дейін ентігіп тұрады. Сәкеннің «Біздің жақта», «Тау ішінде» әндерін орындағанда “Паһ, шір-кін Сәкен емес пе екен?” деп қаласың. Әр ән сайын Ораз Қасымның, Сәкеннің, Исаның бейнесіне түскендей болады. Өзі де томағасын сыпырған көктұйғын сияқты бір жерде

тыпыршып отыра алмайды. Қазақтың кең даласымен біте қайнасқан мінезі бар. Тіпті кей-де Т.Айбергенов ағамыздың «қонаққа, маңдайындағы бір атын жайратып салып жайраң-дап күліп тұратын» деген өлең жолдары осы Оразға ар-нағандай боп кетеді. Өзінің қа-зақ жігітіне тән мәрттік, шарт етпе, бір кесер мінезі бар.

Қазіргі таңда қазақ жігітте-рінің бойындағы ең ұлы, ең құдіретті қасиет - мәрттік жо-ғалып бара жатқанда, бұл оның бойындағы ең ұлы құдірет пе деп қаласың. Оның бойынан артық сөйлеу, орынсыз қылжақ, жәдігөйсу, жалбаңдау, өтірік айту, тарқақтық, дарақылық дегенді таба алмайсың. Қазіргі таңда кей жігіттеріміздің түлкі мінезін, құрт-құмырсқа, жын-жы-пырға айналып бара жатқанын көріп, қасиетсіздік жаулап бара жатқанын сезінуге де болады. Бірақ осы Ораз Жупиев жайын-да жазылған ақ параққа осы бір қасиетсіз мінездерді бір-ге жазудың өзін артық па деп қалдым.

Бірде жаңадан үйленген кезі болса керек, соғымның үстіне келе қалған соғымсыз досына, менің балаларым соғым же-генде, сенің балаларың соғым жемей ме деп, қорасындағы екі

сиырының бірін сойып, досына салып жібергені мәрттік емей немене?! Па, шіркін! Осындай құдірет кез келген жігітте бол-са, шіркін. Жоқ, бұл тек біздің Оразда ғана болар. Кей кез-дері қарап отырып жапанда-ғы жалғыз үй, кездігін қайрап, домбырасын керегеге іліп, дұш-панының мысын басып отыр-ған наркескен Махамбет пе деп қаламын. Әй, бірақ бұндай азаматта жау болуы да мүмкін емес шығар. Бүгінде Ораз ағамыз қырықтың қырқасынан шығып, елуді еңсеріп қалды. Құм арасында жатқан көненің көзі, қазақ жігітіне ғана тән асыл қасиеттерді бойына сақ-тап қалған асылдың сынығы сияқты. Асыл маңдайын сүртіп-сүртіп жіберіп, Ақан сері мен Ыбырай әндерімен халықтың алдына бір жарқ еткізер ме еді, шіркін!

Арқалы қазақ бір сілкініп қа-лар еді. Өз алтынымызды өзіміз ардақтағанымыз дұрыс бола-тын сияқты.

Ораз Жупиев бойындағы әр мінез жас ұлдарымызға дары-са, қазағымызға төнер қауіп те болмас еді.

Қуаныш ЕСЕНОВ,Шыңғырлау ауылы

Пошта тасу – жауапкершілігі зор жұмыстың бірі. Газеттің жаңа нөмірлерін арқалап, үйді­үйге таратып, халықты рухани азықпен қамтамасыз етуге асыққан пошташы Рая Хұсайынованың көше бойын жағалап жүргенін жиі кездестіреміз. Осы салада 1986 жылдан бері табан аудармай еңбек етіп келе жатқан Рая апа көптің көзайымына айналғалы қашан!

Рая Ғафурқызы хатшы-ма-шинист, іс қағаздарын жүргізуші, жеделхат тасу-

шы, пошта байланысы операторы болып түрлі қызметтер атқарып, бұл саланың қыр-сырына қанық-ты. Сонау тоқсаныншы жылдар-дың тоқырау кезінде қысқаруға да ұшырады, жұмысқа қайта кіріп, бір өзі бірнеше адамның жұмысын үлгеріп атқара білді. Шиеттей төрт ұлына қарауға да, үйдің шаруасына да, жұмысына да үлгеріп, нағыз еңбекқор қазақ әйелінің бейнесін танытты.

Бүгінде жасы егде тартқан Рая апаның денсаулығы сыр бе-ріңкіресе де, өзінің үйреніп қал-ған кәсібінен айырылғысы жоқ. Аудан орталығындағы 13 көшенің поштасын тасу оның бір өзіне жүктелген. Қыстың бораны мен аязын елемей, күздің қара суығын да еңсеріп, көктемнің көлкіген суын да кешіп, аптап ыстыққа да шыдас беріп, тек адамдарға газет-журналдарын, хат-хабарын, зейнетақыларын кешіктірмей жет- кізуді мақсат тұтқан пошташы үйі-не кешкі сағат сегіз жарым-тоғыз-сыз оралмайды екен.

Бүгінде халық түгелдей га-зет-журнал алдыртады. Тұрғын-

дардың көзі ашық, көкірегі ояу, жаңалықтарды білуге құмар. Рая апаны ҰОС ардагері Л.Кереев, ауыл тұрғыны Е.Нуфтиев сықылды асыға күтіп отыратындар да бар екен.

Бір өкініштісі, таңның атысы, күннің батысы тікесінен жүріп, Жымпитының о шеті мен бұ шеті-не дейін аяқ талдырып жүрген Рая апаның алатын еңбекақысы не-бары 13 мың теңге ғана. ҰОС мен еңбек ардагерлеріне зейнетақы тасығаны үшін қосылатыны 1400 теңге. Елбасымыз еңбек адам-дарының мәртебесін көтеруді тапсырды. Олай болса, Рая апаның да еңбегі елеусіз қалмайды деп се-неміз.

Рая ері Әбдірахман екеуі арыс-тай төрт ұл тәрбиелеп өсірді, бүгінде екі келін түсіріп отыр. Келіндері Жұлдыз бен Гауһар, егіз ұлдары Айбек пен Нұрбек те – сту-денттер. Алмаз бен Жұлдыздан сүйіп отырған Бекзат есімді неме-ресі - әжесінің жұмыстан қажып келгенде бар шаршағанын ұмыт-тырып жіберетін көз қуанышы.

Шынар ЯУДАҚЫЗЫ, Сырым ауданы

Пошташы Рая

Тыныштық сақшыларының

жәрдеміТаяуда «Мектеп-

ке жол» акциясын Зашаған кенті әкімдігі мен №30 мектептің ұжымы бірлесе өткізді.

Акцияның алғашқы күндері-ақ мектеп директоры үйлерді аралап, отбасылардың тұрмыстық-әлеу-меттік жағдайын анықтауға мұға-лімдер арасынан арнайы адам- дар бекіткен болатын. Мақсат – табысы төмен жанұялар мен көп балалы отбасыларға нақты көмек көрсету.

Мектептің акт залында өткен шараға бір күндік еңбекақыларын жинап, соған алынған киім-ке-шек пен оқу құралдарын табыс етуге полковник Самат Мұхатов бастап облыстық ішкі істер де-партаментінің бір топ қызмет-

кері келді. Сондай-ақ аталмыш шараға осы мектепке жыл сайын құрылыс материалдарынан көмек көрсетіп жүрген «БҚО құрылыс корпорациясы» АҚ өкілдері мен оқушыларға оқу құралдарымен көмектескен ата-аналар өкілі Бе-рік Сисеков те қатысты.

Облыстық ішкі істер департа-менті басшысының орынбасары, полковник Самат Мұхатов сөз алып, өз ұжымы бір күндік та-быстары – 1 млн. теңгеден астам қаржыға осы мектептің жәрдемге мұқтаж отбасы балаларына арнап киім-кешекке қоса, басқа да керек-жарақтар мен компьютер ала кел-гендерін айтты.

Мектеп директоры Ләззат Те-мірхан демеушілерге алғыс айтып, шара соңы концертке ұласты.

Социал ПҰСыРМАН,ҚР Журналистер одағының

ҚұҚыҚ18oral_oniri@inbox.ruБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

Сот жүйесі қарқынды дамудаАлдымыздағы

қараша айында Қазақстан Республи-касы судьяларының VI съезі өткізілмек. Бұл форумда сот жүйесінің дамуы жөнінде сөз қозғалып, алдағы кезеңге жаңа міндеттер қойылатын болады.

Судьялардың 2009 жылы 18 қарашада өткен съезін-де қабылданған қаулыда сот жүйесінің алдына көптеген мін-деттер қойылды. Сол кезден бастап сот жүйесінің қызметінде болған елеулі өзгерістердің куәсі болдық. Осы кезеңде облыстық соттардың құрылымы екі рет өзгерді. Егер бұрын негіз-гі басымдылық бірінші сатыдағы соттарға жасалса, 2009 жыл-дан бастап облыстық соттардың ролі күшейді. Атап айтқанда, апелляциялық сатыдағы соттар нығайтылды. Енді апелляциялық сатыдағы соттар істерді қайта қараған кезде бірінші сатыдағы соттардың құзіреттіліктерін қоса қамтитын болды. Сонымен қатар апелляциялық сатыдағы соттар судьяларының дербес жауапкер-шілігі күшейді.

Азаматтық және Қылмыстық іс жүргізу кодекстеріне өзгерістер енгізілді. Енді істер Жоғарғы сотта қадағалау тәртібімен қаралмастан бұрын облыстық соттарда кассациялық тәртіппен зерттеледі. Бұл қисынды. Се-бебі осы арқылы Жоғарғы сот

� Қазақстан судьяларының VІ съезі қарсаңында

облыстық және оған теңестірілген соттардың қызметіне баға бере алады. Соттардың қызметіне жаңа ақпараттық технологиялардың жетістіктері енгізілуде. Іс жүргізу электронды түрде жүзеге асыры-лады. Еліміздің көптеген соттарын-да өздерінің интернет-ресурстары бар. Мысалы, Батыс Қазақстан облысының барлық соттарын-да веб-сайттар жұмыс жасайды және ақпараттары күнбе-күн жаңартылып тұрады. Облыс сот-тарында үнжазба құралдары пай-даланылады, ал кейбір соттарда бейнежазба жүргізіледі.

Елбасының 2009 жылғы 24 тамыздағы Жарлығымен бекітіл-ген Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасында белгіленген тапсырмалар жүзеге аса бастады. 2011 жылы 28 қаңтарда «Медиа-ция туралы» заң қабылданды. Бұл заң қазіргі кезде қолданылып жа-тыр. Батыс Қазақстан облысының соттары кәсіби және кәсіби емес медиаторлардың қатысуларымен азаматтық және қылмыстық істер-ді қарау үстінде. Медиаторлардың қатысуымен қаралатын істердің саны жылма-жыл арта түсуде.

Судьялардың кәсіби деңгейін жетілдіру бағытында да жұмыстар жасалуда. Судьялар бекітілген кес-теге сай жоғары тұрған соттарда тағыламдамадан өтіп, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының Сот төрелігі ин-ститутында кәсіби білім-білігін жетілдіріп, халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияларға және семинарларға қатысып жүр. Чехия Республикасында, Германияда, АҚШ-та өткен осын-

дай халықаралық іс-шараларда біздің облысымыздың судьяла-ры да болды. Мұндай тәжірибе алмасу көзқарасты кеңейтіп, ма-мандандыруды жетілдіріп және алдағы атқарылатын жұмысқа бағыт-бағдар береді. Сот актілерін мүлтіксіз және сапалы орындауды жүзеге асырудың пәрменді шара-лары алынды. 2010 жылы 2 сәуірде «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушылардың мәртебесі ту-ралы» заң қабылданып, «жеке сот орындаушы» ұғымы енгізілді. Со-нымен, бұл қызмет бәсекелестік ортаға түсіп, азаматтардың сот ак-тілерін орындау үшін кімге жүгіну керектігіне таңдау құқығы берілді. Қазіргі уақытта жеке сот орын-даушылар өздеріне жүктелген қызметтерді орындап келеді.

Жоғарыда айтылғандар – сот жүйесін жетілдіруге бағытталған жұмыстардың тек бір бөлігі ғана. Қазақстандық соттардың халықаралық-құқықтық ортаға ин-теграциясы таңдалған бағыттың дұрыстығына дәлел бола ала-ды. Атап айтқанда, 2011 жылғы қыркүйек айында Стамбулда, Түркияда өткізілген Халықаралық судьялар ассоциациясы орталық кеңесінің мәжілісінде Қазақстан Республикасының судьялар одағы аталған халықаралық ұйымның тең мүшесі ретінде танылды.

Бірақ бұл жетістіктермен шек-телуге болмайды. Азаматтардың сотқа деген сенімін арттыру үшін таңдалған бағыттағы жұмысты жалғастыру қажет.

Ербол ТӨЛЕЕВ,Батыс Қазақстан облысы

Қазталов аудандық сотының төрағасы

ІздестіріледіБҚО ішкі істер департаментіне Жүсіповтер отбасының туысқандарынан келіп түскен арызы бойын-ша, маусымның 10­ы күні сағат 18.00­де Орал қаласы Пугачев көшесі, 39 мекенжайы бойынша орналасқан өз үйінен шығып кетіп, қазіргі уақытқа дейін оралмаған мына кісілер-ге іздеу салынады:

1. Жүсіпов Қуандық Сағындық-ұлы, 1990 ж.т. Белгілері: бойы 180-185 см, толық денелі, қара торы, шашы қара, қысқа қиылған. Киген киімі: ақ футболка, ақшыл түсті шолақ шалбар.

2. Ерекешова Айдана Жеңісқы-зы, 1993 ж.т. Белгілері: 160-165 см, толық денелі, көзі қоңыр, шашы ұзын, қоңыр түсті. Киген киімі: ба-сына қоңыр түсті орамал тартқан, үстінде кішкене көбелек суреттері бар қою көк түсті ұзын көйлек, аяғына қара балетка киген.

3. 2011 жылы туған Жүсіпова

Тасним Қуандыққызы.4. 2013 жылы туған Жүсіпова

Атика Қуандыққызы.5. Джаишева Әсел Қаршыға-

қызы, 1986 ж.т. Белгілері: 160-165 см, толық денелі, көзі қоңыр, ша-шы қара.

Егер сізге осы кісілердің қазіргі мекенжайы белгілі болса, шұғыл түрде мына телефон нөмірлері арқылы: 98-45-51, 98-41-69, 98-41-75, 98-42-72 БҚО ІІД-ға хабар-ласуыңызды сұраймыз.

БҚО ІІД баспасөз қызметі

Жер қатынастарына қатыс-ты талап-арыздар көбінесе аза-маттардан ауыл шаруашылы- ғы санатындағы жер телімдерін мақсатына сәйкес пайдаланба-уына байланысты мәжбүрлеп алып қою, өз бетінше иеленген жер телімдерін босату, сондай-ақ мемлекет мұқтажы үшін иелiк- тен шығару мәселесіне байла-нысты жолдануда.

Жер кодексінің 65-бабы 1-бө-лімінің 1-тармақшасына сәйкес жер телімдерінің меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар жер-дi оның нысаналы мақсатына сәйкес, ал уақытша жер пайда-лану кезiнде жер телімін беру актiсiне немесе жалдау шарты- на (өтеусiз уақытша жер пайда-лану шартына) сәйкес пайдала-нуға міндетті. Бірақ, өкінішке орай, адамдардың бәрі бірдей өздеріне берілген жер телімде- рін мақсатқа сәйкес белгіленген мерзім аралығында пайдалан-байды. Ал оны тиісті органдар тексеріп, жоғарыдағы заңды бұз-ғандардың жер телімін мемле-кет меншігіне қайтару жөнінде әрекет жасаса, онда жер иелері өздерінің келіспейтінін айтып, дау көтеріп шыға келеді.

Мысалы, Шыңғырлау ауданы әкімдігінің 2003 жылдың 28 шіл- десіндегі №164 және 2009 жыл- дың 8 мамырындағы №79 қау-лыларына сәйкес «Ж» ЖШС-не ауыл шаруашылығы тауарларын өндіру үшін уақытша, ақысыз пайдалануға 49 және 5 жыл мер-зімге жалпы ауданы 1882 га егістік жер телімдері берілген. Аумақ- тық жер инспекциясы 2011 жыл- дың 27 маусымында жауапкердің қатысуымен жоспарлы тексеру жүргізіп, нәтижесінде 1339 га жер телімінің мақсаты бойын-ша пайдаланылмай жатқанын анықтаған.

Осыған орай жауапкер ҚР ӘҚБтК-ның 251-бабымен әкім-шілік жауапқа тартылып, оған 2012 жылдың 27 маусымына дейін жер телімін мақсаты бо- йынша пайдалану жөнінде нұс-қама берілген. Алайда өткен жылдың 11 қазаны күні қайта тек-серу кезінде аталған жер телімі-нің тағы да пайдаланылмағаны анықталған. Яғни жер инспек- циясының нұсқамасы орындал-маған. Жер кодексінің 92-бабы 1-бөліміне сай, егер ауыл ша-руашылығы өндiрiсiне не тұрғын

үй құрылысына немесе өзге де құрылысқа арналған жер учас- кесi екi жыл iшiнде (егер Қазақ-стан Республикасының заңда-рында неғұрлым ұзақ мерзiм көзделмесе) тиiстi мақсатында пайдаланылмаса, онда мұндай жер телімі осы кодекстiң 94-ба-бында көзделген тәртiппен мен-шiк иесiнен және жер пайдала-нушыдан мәжбүрлеп алынады.

Жер кодексінің 94-бабының 2-бөліміне сай осы кодекстiң 92-бабында көзделген жағдайда жер учаскесiн мәжбүрлеп алып қою туралы талап-арыз меншiк иесiне немесе жер пайдалану-шыға талап-арыз қойылғанға дейiн кемiнде бiр жыл бұрын ескертілуі тиіс. Жоғарыдағы де-ректерден жер инспекциясы қызметкерлерінің заңға сәйкес жұмыстанғаны көрініп тұр. Де-мек, талапкердің қатарынан екі жыл бойы пайдаланылмаған жер телімін мәжбүрлеп алу жөнінде талап қоюы орынды. Нәтижесін-де сот талапты негізді деп та- нып, оны қанағаттандыру тура- лы шешім қабылдады.

Бұған қарама-қарсы тағы бір мысал келтірейік. Орал қаласы-ның әкімі С. атты кәсіпкердің жеке меншігінде орналасқан жер телімін Орал қаласының бас жоспарын орындау мақсатында қалалық жағалау құрылысын са-лу үшін аталған жер телімін оның иелігінен мәжбүрлеп шығаруға талап-арыз берген болатын. Істі қарау барысында қалалық әкімдіктің жер телімін кәсіпкер иелігінен мәжбүрлеп шығару жөніндегі қаулыны 2012 жылдың 16 наурызында шығарғаны бел-гілі болды. Ал бұл қаулы қалалық «Пульс города» газетінде 2012 жылдың 30 наурызында, яғни белгіленген мерзімнен кешік-тіріп басылған. Бұдан басқа мен- шік иесіне басқа жер телімі ұсы-нылмағаны, сондай-ақ иелік-тен шығарылатын жер теліміне бағалау өткізілмегені анықтал- ды. Осыған байланысты сот та-лапты қанағаттандырудан бас тартты.

Ләззат ҰСТАҒАЛИЕВА,облыстық

мамандандырылған ауданаралық

экономикалық сотының судьясы

жер дауы жиілеп тұр

Облыстық мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының өндірісіне былтыр жер қатынастарынан туындайтын даулар бойынша барлығы 34 арыз түсіп, 25 іс қозғалса, биылғы жылдың І тоқсанының өзінде 17 арыз түсіп, соның 15­і бойынша азаматтық іс қозғалды.

090006, БҚО, Орал қаласы, Х.Чурин көшесі, 116-үй, 2-қабат, 214-бөлме, анықтама алу үшін телефон: 87112-51-06-29, е-mail: zko-transavtodor@mail.ru

1. Басқарманың автомобиль жолдарын пайдала-ну бөлімінің бас маманы (1 бірлік), жалақысы еңбек өткерген жылдарына байланысты 64063 теңгеден 86485 теңгеге дейін (Д-О-4 санаты).

Функционалдық міндеттері: Автожолдарға жә-не оның құрылыстарына ағымдағы жөндеу жүргізу және күтіп ұстау жұмыстары бойынша орындалған жұмыс көлемдерін ай сайын қабылдап алу; мердігер ұйымдармен бірге қысқы жағдайға жолды, жол құры-лыстарын және техниканы дайындау жұмыстарын, су тасқыны кезінде алдын алу, оны өткізу бойынша іс-шараларды жүзеге асыру; автожолдарды ағым-дағы жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін титул тізімін құрастыру және оған түзетулер енгізу; автожолдар- ды ағымдағы жөндеу және күтіп ұстау бойынша әзір- ленген жобалық-сметалық құжаттамалардың есепте-мелеріне түзетулер енгізу; ақаулық ведомстарды, шұң-қырларды жөндеу жұмыстары бойынша жылдық жос-парды құрастыру және дайындау; бөлімде бекітілген іс номенклатурасына сәйкес іс-қағаздарды рәсімдеу; келіп түскен хаттармен, арыз-шағымдармен жұмыс жүргізу.

Үміткерлерге қойылатын талаптар: «Техника-лық ғылымдар және технологиялар» (құрылыс немесе құрылыс материалдарын, бұйымдарын және конс-трукцияларын өндіру, жол қозғалысын ұйымдастыру, көлік, көлік технологиясы және технологиялары), «Әлеуметтік ғылымдар және бизнес» (экономика, мем-лекеттік және өзін-өзі басқару) мамандықтары бойын-ша жоғарғы немесе орта кәсіптік.

Қазақстан Республикасының заңдарын білу жөні-нен тест тапсыру бағдарламасына сәйкес норматив-тік-құқықтық актілерді меңгеру; Қазақстан Консти-туциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Пре- зиденті туралы», «Қазақстан Республикасының Пар-ламенті және оның депутаттарының мәртебесі тура- лы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасы- ның «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жем-қорлыққа қарсы күрес туралы», «Әкімшілік рәсімдер туралы», «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сәйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, «Қазақстан – 2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі; осы санаттағы лауазым-дар бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер; компьютерде

жұмыс істей білу қажет.Конкурс Қазақстан Республикасы Мемлекеттік

қызмет істері жөніндегі агенттігі төрағасының 2013 жылғы 19 наурыздағы №06-7/32 бұйрығымен бекітіл- ген бос әкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс өткізу және конкурс комиссиясын қалыптас-тыру қағидалары негізінде өткізіледі.

Қажетті құжаттар тізбесі:1) белгіленген нысан бойынша өтініш;2) 3х4 өлшемдегі суреті бар белгіленген нысанда-

ғы сауалнама;3) нотариалды куәландырылған білімі жөніндегі

құжаттардың көшірмесі;4) нотариалды куәландырылған еңбек жолын рас-

тайтын құжаттардың көшірмелері;5) Қазақстан Республикасы денсаулық министрлі-

гінің 2010 жылғы 23 қарашадағы №907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілердің тізілімінде 2010 жылғы 21 жел-тоқсанда №6697 болып тіркелген) нысан бойынша денсаулық жағдайы туралы анықтама;

6) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігінің көшірмесі;

7) Құжат өткізу сәтінде күші бар шекті мәннен тө-мен емес нәтижелі тесттен өту туралы сертификат.

Конкурс комиссиясының қарауына құжаттарды қабылдау мерзімінде азаматтардың өздері әкеліп берген, поштамен немесе электрондық мекенжайы-

на жіберілген (қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көрсетілген құжат тігілетін папкада орналастырыл- ған) құжаттары қабылданады.

Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну конкурс комиссиясының оларды қараудан бас тартуы үшін не-гіз болып табылады.

Азаматтар біліміне, жұмыс тәжірибесіне, кәсіби шеберлігіне және беделіне қатысты (біліктілігін арт-тыру, ғылыми дәрежелер мен атақтар берілуі туралы құжаттардың көшірмелері, мінездемелер, ұсыным-дар, ғылыми жариялымдар және өзге де олардың кәсіби қызметін, біліктілігін сипаттайтын мәліметтер) қосымша ақпараттар бере алады.

Конкурсқа қатысуға қажетті құжаттар конкурс ту-ралы хабарландыру жарияланған сәттен бастап 10 жұмыс күні ішінде мына мекенжайға: 090006, БҚО, Орал қаласы, Х.Чурин көшесі, 116-үй, 2-қабат, 214-бөлме, анықтама алу үшін телефон: 87112 51-06-29, е-mail: zko-transavtodor@mail.ru тапсыруы тиіс.

Конкурсқа қатысу үшін электрондық пошта арқы- лы құжат тапсырған азаматтар әңгімелесу басталған-ға дейін бір жұмыс күнінен кешіктірмей құжат тұп-нұсқаларын тапсырады.

Әңгімелесуге жіберілген үміткерлер осы үміткер-лерді әңгімелесуге жіберу туралы хабардар ету күн- нен бастап 5 жұмыс күні ішінде Батыс Қазақстан облысының жолаушылар көлігі және автомобиль жол-дары басқармасында өтеді.

19oral_oniri@inbox.ru

ҚызМЕТБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

«Батыс Қазақстан облысының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы» мемлекеттік мекемесі Б корпусы бойынша бос әкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды:

1. Батыс Қазақстан облысы әкімі ап- паратының талдау және бақылау бөлі-мінің бас маманы («Д-4» санаты, 1 бір-лік).

«Д-4» санаты үшiн лауазымдық жа-лақысы қызмет өткерген жылдарына бай-ланысты 71 751 (min) теңгеден 96 735 (max) теңгеге дейiн.

Функционалдық мiндеттерi:Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылы-

ғын жаңғырту және қайта құру, елді мекен-дерді газдандыру бағдарламаларын іс- ке асыру мәселелері, «ҚПО б.в.» компания-сымен (өкілеттік шегінде) өзара іс-қимыл жасау, энергетика және тұрғын үй-ком-муналдық шаруашылық, сумен жабдықтау мәселелері. Жетекшілік ететін бағыттар бойынша Қазақстан Республикасы Прези-денті Жарлықтарының, өкімдерінің, Үкімет қаулыларының, облыс әкімінің шешімдері мен өкімдерінің, облыс әкімдігі қаулыла-рының орындалуын бақылау. Облыс әкімі актілерінің жобаларын, облыс әкімдігінің отырыстарына, кеңестерге және жұмыс топтарының отырыстарына материалдар, ақпараттық-талдау жазбаларын дайындау.

Конкурс қатысушыларына қойыла-тын талаптар:

«Құқық» немесе «Өнер» (сәулет) неме-се «Әлеуметтік ғылымдар және бизнес» (экономика немесе менеджмент немесе есепке алу және аудит немесе қаржы не-месе мемлекеттік және жергілікті басқару немесе маркетинг немесе статистика не-месе әлемдік экономика) немесе «Жараты-лыс ғылымдары» немесе «Техникалық ғы- лымдар және технологиялар» немесе «Ауыл шаруашылығы ғылымдары» (энергиямен қамтамасыз ету немесе электр энергети-касы) немесе «Қызметтер» мамандықтары бойынша жоғары білім.

Жұмыс тәжірибесі келесі талаптардың біріне сәйкес болуы тиіс:

1) мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес;

2) осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сәйкес салалар-да жұмыс өтілі екі жылдан кем емес;

3) жоғары оқу орындарынан кейінгі бі-лім бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тап-сырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даяр-

лау жөніндегі республикалық комиссия бе-кітетін басым мамандықтар бойынша оқу- ды аяқтауы;

4) ғылыми дәрежесінің болуы.Қазақстан Республикасының Конститу-

циясын, Қазақстан Республикасының «Қа- зақстан Республикасының Президенті ту-ралы», «Қазақстан Республикасының Пар- ламентi және оның депутаттарының мәр- тебесi туралы», «Қазақстан Республикасы-ның Үкіметі туралы» Конституциялық заң- дарын, Қазақстан Республикасының «Мем- лекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жем-қорлыққа қарсы күрес туралы», «Әкімшілік рәсімдер туралы», «Жеке және заңды тұл-ғалардың өтiнiштерiн қарау тәртiбi тура- лы» заңдарын, осы санаттағы нақты лауа-зымның мамандануына сәйкес салаларда-ғы қатынастарды реттейтін Қазақстан Рес- публикасының нормативтік-құқықтық акті- лерін, «Қазақстан – 2050» стратегиясы: қа-лыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағы- ты» стратегиясын білуі.

Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер.

2. Батыс Қазақстан облысы әкімі ап- паратының мемлекеттік-құқықтық жұ-мыстар бөлімінің бас маманы («Д-4» са-наты, 1 бірлік).

«Д-4» санаты үшiн лауазымдық жа-лақысы қызмет өткерген жылдарына бай-ланысты 71 751 (min) теңгеден 96 735 (max) теңгеге дейiн.

Функционалдық мiндеттерi:Облыс әкімдігі жанындағы терроризмге

қарсы комиссия отырыстарын дайындау-ды және өткізуді қамтамасыз ету және өткізу, комиссия шешімдерінің орында-луын бақылау. Облыстағы, қаладағы неме-се аудандағы қоғамдық-саяси, әлеуметтік-экономикалық және басқа да үрдістер туралы ақпараттарды талдау, сондай-ақ терроризмге қарсы комиссияның оның пайда болуына ықпал ететін себептер мен шарттарды жою жөніндегі ұсыныстарын дайындау. Ақпараттық-талдау материалда-рын, анықтамалар, жазбалар, кеңестерге материалдар дайындау.

Конкурс қатысушыларына қойыла-тын талаптар:

Жоғары білім.Жұмыс тәжірибесі келесі талаптардың

біріне сәйкес болуы тиіс:

1) мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес;

2) осы санаттағы нақты лауазымның функ-ционалдық бағытына сәйкес салаларда жұмыс өтілі екі жылдан кем емес;

3) жоғары оқу орындарынан кейінгі бі-лім бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тап-сырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даяр-лау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтауы;

4) ғылыми дәрежесінің болуы.Қазақстан Республикасының Конститу-

циясын, Қазақстан Республикасының «Қа- зақстан Республикасының Президенті ту-ралы», «Қазақстан Республикасының Пар- ламентi және оның депутаттарының мәр- тебесi туралы», «Қазақстан Республикасы- ның Үкіметі туралы» Конституциялық заң- дарын, Қазақстан Республикасының «Мем- лекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жем-қорлыққа қарсы күрес туралы», «Әкімшілік рәсімдер туралы», «Жеке және заңды тұл-ғалардың өтiнiштерiн қарау тәртiбi тура- лы» заңдарын, осы санаттағы нақты лауа-зымның мамандануына сәйкес салалар-дағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, «Қазақстан – 2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси ба-ғыты» стратегиясын білуі.

Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер.

Конкурс Қазақстан Республикасы Мем- лекеттік қызмет істері агенттігі төрағасы-ның 2013 жылғы 19 наурыздағы №06-7/32 бұйрығымен бекітілген мемлекеттiк әкiм-шiлiк лауазымдарға орналасуға конкурс өткiзу және конкурс комиссиясын қалып-тастыру қағидалары негiзiнде жүргiзiледi.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құ-жаттар:

1) осы қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысандағы өтініш;

2) 3х4 үлгідегі суретпен осы қағидалар- ға 3-қосымшаға сәйкес нысанда толтырыл-ған сауалнама;

3) бiлiмi туралы құжаттардың нотариал-дық куәландырылған көшiрмелерi (мемле-кеттік қызметшілер ұсынатын құжаттарды олар жұмыс істейтін мемлекеттік орган- ның персоналды басқару қызметі (кадр

қызметі) куәландыра алады);4) еңбек қызметін растайтын құжаттың

нотариалдық куәландырылған көшiрмесi (мемлекеттік қызметшілер ұсынатын құжат-тарды олар жұмыс істейтін мемлекеттік органның персоналды басқару қызметі (кадр қызметі) куәландыра алады);

5) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2010 жылғы 23 қа-рашадағы №907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасының Нормативтік-құқықтық актілердің тізілімінде 2010 жылы 21 желтоқсанда №6697 болып тіркелген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама;

6) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігінің көшірмесі;

7) құжаттарды тапсыру сәтінде уәкілет- ті органмен белгіленген шекті мәннен тө-мен емес нәтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертификат.

Азаматтар бiлiмiне, жұмыс тәжiрибесi- не, кәсiби шеберлiгiне және беделіне қа- тысты (бiлiктiлiгiн арттыру, ғылыми дәре- желер мен атақтар берiлуi туралы құжат-тардың көшiрмелерi, мiнездемелер, ұсы-нымдар, ғылыми жарияланымдар және өз- ге де олардың кәсіби қызметін, біліктілі-гін сипаттайтын мәліметтер) қосымша ақ-параттарды бере алады.

Құжаттарды қабылдау мерзімі:Құжаттар конкурс өткiзу туралы хабар-

ландыру соңғы жарияланған күнінен бас-тап 10 жұмыс күн ішінде ұсынылуы керек. Конкурс комиссиясының қарауына қабыл-дау мерзiмiнде қолма-қол тәртіпте немесе пошта арқылы жіберілген құжаттар (құжат тігілетін мұқабада орналастырылған) қа-былданады.

Азаматтар құжаттарды хабарламада көр-сетілген электрондық пошта мекенжайына электронды түрде бере алады. Конкурсқа қатысу үшін құжаттарды электрондық пош-та арқылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын әңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешіктірілмей береді.

Әңгімелесу жүргізу уақыты мен ор-ны:

Әңгімелесуге жіберілген кандидаттар, оны кандидаттарды әңгімелесуге жіберу туралы хабардар ету күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде Батыс Қазақстан облы- сы әкімі аппаратында өтеді.

Осы лауазымдарға орналасқан тұлға- лар үшін көтермелеу шығындары төлен-бейді, үй және жеңілдіктер берілмейді.

Батыс Қазақстан облысы әкiмiнің аппараты, 09000, Орал қаласы, Достық-Дружба даңғылы, 179, анықтама үшін телефон (факс): 8(7112) 51-39-04, е-mail: zapkazakim@westkaz.kz, бос мемлекеттiк әкімшілік

лауазымдарға орналасуға конкурс жариялайды

ДҮйСеНбІ, 30 ҚыРКҮйеКҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.25 ЖАҢАЛЫҚТАР8.40 «Апта.Kz» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...»10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Қазақтың қолөнері» 11.55 «Дауа» 12.25 «Ақсауыт». 12.55, 18.30 «Алғашқымахаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу 16.00 «Менің Қазақстаным» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «Көк тарландары». 18.00 «ЗАҢ ЖӘНЕ БІЗ». Тікелей эфир 20.50 «ҰЛЖАН». 9- бөлім 21.35 «КЕЛІН». 23.00 «SPORT.KZ» 23.20 «Көкпар» 0.00 «Монтана аспаны» К/ф 1.40 «Өзекжарды» 1.55 «Көк тарландары». 2.35 «Кітапхана».

ОрАл16.50 «Апта» 17.40 “Мәңгілік ел”

ҚАЗАҚСТАН-ОрАл 06.55 Аңдатпа 07.00 Деректі фильм07.25 «Телемаркет», жарнама07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама. 08.00 Деректі фильм08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ»таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Менің ұлдарым”.Телехикая.10.00 «Будьте здоровы»10.20 “Сыр толғау”10.40 “Темірқазық”11.00 “Балапаннан” базарлық12.00 Мультсериал12.45 “Аспан аруы”. Телехикая.13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары.Тікелей эфир18.20 «Телемаркет», жарнама18.30 “ЖАЙЫҚ ЖАУҺАРЛАРЫ”19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир

19.25 «Телемаркет», жарнама19.30 “ЗАҢҒА СҮЙЕН”. Тікелей эфир20.00 “”МЕНІҢ ҰЛДАРЫМ”. Телехикая. 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “ТОПЖАРҒАН” 21.50 «Телемаркет», жарнама22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “Аспан аруы”. Телехикая.23.15 Деректі сериал00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАр06.00 «Жаңа күн». 08.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн. 9.00 Жетi күн 10.00 Бармысың, бауырым? 10.50 «Көпке ортақ жаңатехнологиялар». Д/ф. 11.30 Көзқарас12.00, 16.00, 19.00, 23.40, 01.00 Жаңалықтар 12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.10 Кулинарная академия.13.45 «Халық сарапшысы» .14.00, 17.00, 20.00, 00.10 Новости14.10 «Танго с ангелом».15.00 «Телефон доверия».

15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 18.10 «Біз». Ток-шоу.19.30 «Бюро расследований».20.30 «Пилоты». 21.10 «Орталық ХАБАР». 22.00 Тотальный футбол.00.40 Журналдар

Ел АрНА7.30 “Ән арна”. 8.25 “Пора тюльпанов”. 10.00 Д/ф “Гео-джуниор”. 10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Тракторшының махаббаты”. 12.30 «Жар@йсың».13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “Начистоту”. 15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”. 15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың».17.30 “Табиғи микроәлемдер”. 18.00 “Инновационный форсаж”.18.30 “Ән арна”. 19.20 “Мүмкін емес...” 20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Тракторшының махаббаты”. 21.55 Кино. “Сүйіктім менің”.

ЕУрАЗИЯ5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» (каз.) 6.00 Телеканал «Доброе утро»9.00 Новости9.05 «ЖДИ МЕНЯ» 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!» 13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕСЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.30 Х/ф «РАЗВЕДЧИЦЫ» 0.40 «ВЕЧЕРНИЙ УРГАНТ»1.10 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 1.40 «МАРУСЯ.ВОЗВРАЩЕНИЕ» (каз.) 2.25 «Понять. Простить» (каз.) 2.55 Фильм «ВЕСНА НА ЗАРЕЧНОЙУЛИЦЕ» (каз.)4.25 «Контрольная закупка» (каз.)

ҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Ұлжан». 9.40, 20.05 «Айтуға оңай...»10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Мұстафа Шоқайжолымен». Д/ф12.10 «Алаң» ток-шоуы 12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ».Ток-шоу 16.00 «ҰЛТТЫҚ ӨНІМ» 16.25 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «Еңселі Елорда» 17.10 «... Үй болу қиын». 1-бөлім 18.05 «ТАРИХ ТОЛҚЫНЫНДА» 21.35 «КЕЛІН». 22.55 «Жер кіндігіне саяхат» К/ф 0.40 «Тарих толқынында» 1.10 «Еңселі Елорда»1.20 «Ұлттық өнім» 1.40 «... Үй болу қиын». 1-бөлім 2.15 «Өркениет».

ОрАл16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.40 «Жандауа»

ҚАЗАҚСТАН-ОрАл 06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.07.55 «Телемаркет», жарнама08.00 Новости «Ақжайық»08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая.10.00 “Заңға сүйен”10.30 “Бәрекелді”10.50 «Арнайы репортаж»11.10 “ЖОЛЫҢ БОЛСЫН, БАЛАҚАЙ!”11.35 Мультсериал12.20 “Аспан аруы”.Телехикая. 13.05 Деректі фильм13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.25 «Телемаркет», жарнама18.30 “АТАМЕКЕН”19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ».Тікелей эфир19.25 «Телемаркет», жарнама

19.30 “ЕЛ АЛДЫНДА”. Тікелей эфир20.00 “МЕНІҢ ҰЛДАРЫМ”. Телехикая.21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “СВОЕ ДЕЛО”21.50 «Телемаркет», жарнама22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “Аспан аруы”.Телехикая. 23.15 Деректі сериал00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАр06.00 «Жаңа күн». 08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00, 00.30 Жаңалықтар08.10 «Бюро расследований»08.40 «Адамзаттыңұлы жетістіктері». Д/ф.9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.10 «След».10.50, 20.30 «Пилоты».11.30 Көзқарас12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Танго с ангелом».15.00 «Телефон доверия».

15.50 «Подари детям жизнь».16.15, 17.15 «Сүлейман сұлтан». 19.30 Арнайы хабар 19.50 «Ұлттық тарих»00.10 Журналдар Бизнес Ауа райы Спорт Журналдар

Ел АрНА7.30 “Ән арна”. 8.25 “Пора тюльпанов”. 10.05 Д/ф “Гео-джуниор”.10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Тракторшының махаббаты”. 12.30 «Жар@йсың».13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “Пятый угол”. 15.10 “Әселдің құрбы -құрдастары”. 15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгер-лер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың».17.30 “Шіркін, life - Бурабайда!”. 18.30 “Ән арна”. 19.20 “Архифакт”19.40 “Әзіл Tube” бағдарламасы. 20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Күн сақшылары”. 21.45 Кино. Мила Йовович в трилле-ре “Обитель зла”. 23.20 «Жар@йсың».

ЕУрАЗИЯ5.00 «Понять. Простить» (каз.) 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал«Доброе утро»9.00 Новости9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР»13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.30 Х/ф «РАЗВЕДЧИЦЫ» 0.40 «ВЕЧЕРНИЙ УРГАНТ»1.10 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 1.40 «МАРУСЯ.ВОЗВРАЩЕНИЕ» (каз.) 2.25 «Понять. Простить» (каз.) 2.55 Фильм «ДУЭНЬЯ» (каз.) 4.25 «Контрольная закупка» (каз.)

СәРСеНбІ, 2 ҚазаН

СейСеНбІ, 1 ҚазаН

ТЕлЕжоСыҚ20oral_oniri@inbox.ruБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

ҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Ұлжан». 9.40, 20.05 «Айтуға оңай...»10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Еңбек түбі - береке» 11.55 «Тарих толқынында» 12.20 «Заң және біз» 12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу 16.00 «Ұлт мақтанышы». 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ»17.10 «... Үй болу қиын». 2-бөлім 18.05 «ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА» 21.35 «КЕЛІН». 22.55 «Қара қоңыз» К/ф 0.35 «Сыр-сұхбат» 1.05 «Өзекжарды»1.20 «Ұлт мақтанышы». Деректі фильм 1.50 «... Үй болу қиын». 2-бөлім 2.25 «Әлі есімде»

ОрАл16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 «Сыр толғау»17.35 “Бәрекелді”

ҚАЗАҚСТАН-ОрАл 06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

07.55 «Телемаркет», жарнама08.00 Новости «Ақжайық»08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Менің ұлдарым”.Телехикая. 10.00 “Ел алдында”10.35 “Жайық жауһарлары”11.00 «Топжарған»11.20 “Другой Уральск”11.40 Мультсериал12.25 “Аспан аруы”. Телехикая. 13.10 Деректі фильм13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.25 «Телемаркет», жарнама18.30 Деректі фильм 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.25 «Телемаркет», жарнама19.30 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир20.00 “МЕНІҢ ҰЛДАРЫМ”. Телесериал. 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “ЖАСАМПАЗДЫҚ БЕЛЕСІ 2050”21.50 «Телемаркет», жарнама22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “Аспан аруы”. Телехикая. 23.15 Деректі сериал

00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАр06.00 «Жаңа күн». 08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00, 00.30 Жаңалықтар08.10 Арнайы хабар08.35 «Адамзаттың ұлы жетістіктері» Д/ф. 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.10 «След».10.50, 20.30 «Пилоты».11.30 Көзқарас12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Танго с ангелом».15.00 «Телефон доверия». 15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 19.30 Жаңа қоғам19.40 «ЭКСПО -2017». 19.50 «Ұлттық тарих»00.10 ЖурналдарБизнес Ауа райы Спорт Журналдар

Ел АрНА7.30 “Ән арна”. 8.25 “Пора тюльпанов”. 10.05 Д/ф “Гео-джуниор”.10.40 “Ібіліс”.

11.50 “Күн сақшылары”. 12.30 «Жар@йсың».13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “Что наша жизнь...”. 15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”. 15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгер-лер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың».17.30 “Табиғи микроәлемдер”. 18.00 “Инновационный форсаж”.18.30 “Ән арна”. 19.20 “Пятый угол”. Социальное шоу. 20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Күн сақшылары”. 21.45 Кино. “Питер ФМ”.23.20 «Жар@йсың».

ЕУрАЗИЯ5.00 «Понять. Простить» (каз.) 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро»9.00 Новости9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР

10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР»13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА.ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.30 Х/ф «РАЗВЕДЧИЦЫ» 0.40 «ВЕЧЕРНИЙ УРГАНТ»1.10 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 1.40 «МАРУСЯ.ВОЗВРАЩЕНИЕ» (каз.) 2.25 «Понять. Простить» (каз.) 2.55 Фильм «МИМИНО» (каз.) 4.25 «Контрольная закупка» (каз.)

Жоғары қабілетті және сәулелік жүктемесі айтарлықтай төмен соңғы үлгідегі аппаратта компьютерлік томография (қабатталған рентгенология) өткізіледі.

Мекенжайымыз: Орал қаласы, Есенжанов көшесі, 19-үй (“Омега” зауыты ауданы). “Медициналық орталық” ЖШС.

Анықтама алу үшін телефон: 53-72-59.

бейСеНбІ, 3 ҚазаНҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Ұлжан». 9.40, 20.05 «Айтуға оңай...»10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.40 «Агробизнес»12.00 «Мұстафа Шоқай жолымен». Д/ф13.00, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». 16.00 «Мың түрлі мамандық» 16.50 «Қылмыс пен жаза» 17.10 «... Үй болу қиын». 3-бөлім 18.05 «ЖАҢА ҚАЗАҚСТАН-2050»21.35 «КЕЛІН». 22.55 «Ереуілге шыққан ана» К/ф 0.30 «Жаңа Қазақстан-2050»0.50 «Қылмыс пен жаза» 1.10 «Мың түрлі мамандық» 1.40 «... Үй болу қиын». 3-бөлім 2.20 «Қылқалам»

ОрАл16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 «Топжарған»17.35 “Атамекен”

ҚАЗАҚСТАН-ОрАл 06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» 08.00 Новости «Ақжайық»08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ»09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая10.00 «Время вашего вопроса»10.30 «Атамекен»10.50 “Свое дело”11.10 “Жолың болсын, балақай!”11.40 Мультсериал12.25 “Аспан аруы”. Телехикая.13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.25 «Телемаркет», жарнама

18.30 “ЖЕРГІЛІКТІ УАҚЫТ”19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.25 «Телемаркет», жарнама19.35 “ЕЛ АЛДЫНДА”. Тікелей эфир20.00 “МЕНІҢ ҰЛДАРЫМ”. Телесериал.21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “АЛТЫН БЕСІК”21.50 «Телемаркет», жарнама22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “Аспан аруы”. Телехикая23.15 Деректі сериал00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАр06.00 «Жаңа күн». 08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00, 00.30 Жаңалықтар08.10 Жаңа қоғам08.20 «ЭКСПО -2017». Д/ф. 08.30 «Адамзаттың ұлы

жетістіктері» . Д/ф9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.10 «След».10.50, 20.30 «Пилоты».11.30 Көзқарас12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Танго с ангелом».15.00 «Телефон доверия». 15.50 «Подари детям жизнь».16.15, 17.15 «Сүлейман сұлтан». 19.30 Арнайы хабар19.50 «Ұлттық тарих»00.10 ЖурналдарБизнес Ауа райы Спорт Журналдар

Ел АрНА7.30 “Ән арна”. 8.25 “Пора тюльпанов”. 10.05 Д/ф “Гео-джуниор”.

10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Күн сақшылары”. 12.30 «Жар@йсың».13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “Сенім. Білім. КZ”. 14.50 Мультфильм.15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”. 15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың».17.30 “Махаббатқа 10 қадам”. 18.30 “Ән арна”. 19.20 “Побочный эффект”. 19.30 “Туған өлке”20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Күн сақшылары”. 21.45 Кино. “Экспат”.23.20 «Жар@йсың».

ЕУрАЗИЯ5.00 «Понять. Простить» (каз.) 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро»

9.00 Новости9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР»13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.30 Х/ф «РАЗВЕДЧИЦЫ» 0.40 «1992. ОСЕНЬ В ОГНЕ»1.35 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.) 2.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» (каз.) 2.45 Фильм «КАЛИНА КРАСНАЯ» (каз.) 4.25 «Контрольная закупка» (каз.)

жұма, 4 ҚазаНҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 23.05 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45 «Ұлжан». 9.40, 20.05 «Айтуға оңай...»10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «МЕНІҢ ҚАЗАҚСТАНЫМ» 12.15 «Мұстафа Шоқай жолымен». Д/ф12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ».Ток-шоу 16.00 «Жарқын бейне» 16.25 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ»17.10 «Жаңа Қазақстан-2050» 17.35 «ПАРЛАМЕНТ» 18.00 «ИМАН АЙНАСЫ» 20.50 «ҰЛТТЫҚ ШОУ» 21.55 «КЕЛІН». 22.40 «Жайдарман». 23.35 «Жекпе-жек» К/ф. 1.25 «Парламент»1.45 «Иман айнасы» 2.10 «Өзекжарды» 2.25 «Ғасырлар пернесі»

ОрАл16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 “Алтын бесік”17.35 “Арнайы репортаж”

ҚАЗАҚСТАН-ОрАл 06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.07.55 «Телемаркет», жарнама08.00 Новости «Ақжайық»08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая.10.00 «Ел алдында»10.30 “Жасампаздық белесі 2050”10.50 Мультсериал11.35 “Аспан аруы”. Телехикая.12.20 Көркем фильм13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс

17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.25 «Телемаркет», жарнама18.30 «ЖАНДАУА» 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.25 «Телемаркет», жарнама19.30 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир20.00 “Менің ұлдарым”. Телесериал.21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “МӘҢГІЛІК ЕЛ”21.50 «Телемаркет», жарнама22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “Аспан аруы”. Телехикая.23.20 Деректі сериал00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАр06.00 «Жаңа күн». 08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00, 00.30 Жаңалықтар

08.10 Арнайы хабар08.35 «Адамзаттың ұлы жетістіктері». Д/ф.9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.10 «След».10.50, 20.30 «Пилоты».11.30 Көзқарас12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Танго с ангелом».15.00 «Телефон доверия». 15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 19.30 Вектор развития19.40 «ЭКСПО -2017». Д/ф. 19.50 «Ұлттық тарих»00.10 ЖурналдарБизнес Ауа райы Спорт Журналдар

Ел АрНА7.30 “Ән арна”. 8.25 “Пора тюльпанов”. 10.05 Д/ф “Гео-джуниор”10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Күн сақшылары”. 12.30 «Жар@йсың».13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “FreshmanЫ”. Молодежная программа.14.50 Мультфильм15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың».17.30 “Фобия” - қорқыныш пен үрейге толы реалити-шоу.18.30 “Ән арна”. 19.20 “Бәрі есімде”. Тамара Асармен бірге. 20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Күн сақшылары”. 21.45 Кино. комедия “Завтра я выхожу замуж”.23.20 «Жар@йсың».

ЕУрАЗИЯ5.00 «Понять. Простить» (каз.) 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро»9.00 Новости9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.00 «ЖҰМА УАҒЫЗЫ»10.15 Х/ф «БУМЕРАНГ» 12.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР»13.05 Премьера. «САМЫЙ ЛУЧШИЙ МУЖ» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 Х/ф «ШХЕРА 18» 16.25 «ЖДИ МЕНЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПОЛЕ ЧУДЕС»22.30 Премьера. Приключенческий фильм «ДРАЙВ» 0.40 «ЧЕЛОВЕК И ЗАКОН»1.35 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» (каз.) 2.20 «Понять. Простить» (каз.) 2.50 Фильм «БАРХАТНЫЙ СЕЗОН» (каз.) 4.25 «Контрольная закупка» (каз.)

СеНбІ, 5 ҚазаНҚАЗАҚСТАН 6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт.7.20 «Қазақстанның жиырма кереметі»7.40 «Еріншектер елі». 8.35 «АГРОБИЗНЕС» 9.00 «ДАУА»9.35 «АС МӘЗІРІ»10.10 «Қазақстан дауысы» 11.35 «ЕҢСЕЛІ ЕЛОРДА» 11.50 «ТЕЛҚОҢЫР» 12.35 «МЫҢ ТҮРЛІ МАМАНДЫҚ» 13.05 «БІЛГІРЛЕР ОТАУЫ». 14.00 «Туған елдің түтіні». 14.55 «Жүзден жүйрік»15.25 «Күлегеш». Әзілкештер алаңы15.35 «КЕЛБЕТ» 16.00 «Әлемді дүрліктірген дағдарыс». 16.30, 19.30, 22.10 ЖАҢАЛЫҚТАР16.50 «Келін». 597-601-бөлімдері 18.40 «ЖАН ЖЫЛУЫ» 19.05 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.05 «ЖАЙДАРМАН».

21.40 «СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ?»22.45 «Махаббат және пицца» К/ф. 0.25 «Арнайы репортаж» 0.45 «Әлемді дүрліктірген дағдарыс». 1.10 «Ұлттық шоу» 2.15 «Жайдарман». 2.35 «Қазақстанның жиырма кереметі»

ҚАЗАҚСТАН-ОрАл 08.55 Аңдатпа 09.00 «Ақжайық» жаңалықтары09.30 «Алтын бесік»09.50 «Телемаркет», жарнама10.00 Новости «Ақжайық»10.30 “Время вашего вопроса”11.05 «Жергілікті уақыт» 11.25 «Балапаннан» базарлық12.25 Көркем фильм13.55 “Телемаркет”, жарнама14.00 16.55 Үзіліс16.55 Аңдатпа17.00 “БАЛАПАННАН” базарлық

17.30 “І.Жақановтың шығармашылық кеші”18.50 «Телемаркет», жарнама19.00 «АПТА». Апталық сараптамалық шолу 19.40 “ТЕМІРҚАЗЫҚ”20.00 «ПАНОРАМА НЕДЕЛИ»20.40 «БУДЬТЕ ЗДОРОВЫ» 21.00 «СЫР ТОЛҒАУ»21.20 «Телемаркет», жарнама21.30 Көркем фильм23.00 Көркем фильм01.00 Аңдатпа

ХАБАр06.00 «Махаббат мерейі». 07.35 Балалар уақыты. «Бәрін жоғарыға шақыр!». 08.55 Подари детям жизнь.9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 00.05 Новости9.10 Народный эксперт.9.25 Ұлт саулығы. 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.35 Жаңалықтар 10.10 Едим дома

10.40 ПРОД.ВОПРОС11.00 Халық сарапшысы11.15 «Наследие Земли». 11.30 «Контуры на карте». 12.10 Көшпенділер».14.10 Кино. «Три тополя на Плющихе».15.25 Толқын Забированың орындауындағы әндер.16.15 Бармысың, бауырым?17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 19.30 «Менің жерім. Өлкетану». 20.30 «Сол бір кеш...».21.45 Х/ф “Тихая гавань».00.35 Қазақтың мемлекеттік М.Әуезов атындағы академиялы драма театры. Әбіш Кекілбаев «Абылай хан»

Ел АрНА7.30 Концерт “Әсем әуен Ел арнада”.8.00 “Сенім. Білім. КZ”. 8.20 “Оян.KZ”. 9.10 “Суперпапа”.

10.00 М/ф “Машины сказки”.10.30 “Архифакт”.11.00 “Әселдің құрбы - құрдастары”.12.40 “Ду-Думан”.14.10 “Жаным”.15.30 Концерт “Әсем әуен Ел арнада”.15.50 Футбол. Премьер-лига. “Астана” - “Қайрат”. Прямая трансляция18.00 Х/ф “Две судьбы. Новая жизнь”.18.50 “Что наша жизнь...”. 19.20 Кино. “Почему мужчины никогда не слушают, а женщины не умеют парковаться”.21.00 “Әзіл-кеш” . 21.45 Кино. “Ең бастысы-үлгеру”.

ЕУрАЗИЯ5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» (каз.) 5.45 Комедия «МЫ ИЗ ДЖАЗА» (каз.)

7.15 ЖАҢАЛЫҚТАР 7.45 «СМЕШАРИКИ. НОВЫЕ ПРИКЛЮЧЕНИЯ» 8.00 Новости8.10 «СМАК»8.50 Х/ф «С приветом, Козаностра» 10.40 «ФАБРИКА ГРЕЗ» 11.15 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 12.10 Премьера. «ЗВЕЗДНЫЕ РАЗВОДЫ» 13.00 Премьера. «КУБ» 14.05 «Княжна из хрущевки» 18.20 Премьера. «МИНУТА СЛАВЫ. ДОРОГА НА ОЛИМП» 20.00 «НОВОСТИ В СУББОТУ» 21.05 «СЕГОДНЯ ВЕЧЕРОМ» 23.15 Х/ф «ХИЩНИК»1.00 Х/ф «КОМИССАР МОНТАЛЬБАНО» 1.55 «КОТОВСКИЙ» (каз.) 2.50 «Понять. Простить» (каз.) 3.20 Комедия «МЫ ИЗ ДЖАЗА» (каз.)

жеКСеНбІ, 6 ҚазаНҚАЗАҚСТАН 6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт.7.10 «Жиһанкез»7.35 «Еріншектер елі». 8.30 V маусым. «АЙГӨЛЕК». 10.05 «СЫР-СҰХБАТ» 10.35 «АҚСАУЫТ» 11.05 «Сіз не дейсіз?» 11.40 «Ұлттық шоу» 12.45 «ЕҢСЕЛІ ЕЛОРДА»13.10 «ТОЛАҒАЙ». 14.00 «Туған елдің түтіні». 14.55 «Жүзден жүйрік»15.25 «Күлегеш». 15.30 «ҰЛТ МАҚТАНЫШЫ». 15.55 «Жайдарман» 16.20 «Қазақстанның жиырма кереметі»16.45 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «Келін». 18.40 «Ұстазым, менің ұстазым» Қазақстан эстрада

жұлдыздарының қатысуымен концерт 19.30 «АПТА. КZ» 20.35 «ҚАЗАҚСТАН ДАУЫСЫ»22.00 «АЛАҢ» ток-шоуы 22.50 «КӨКПАР». 23.30 «Әулие» К/ф 1.30 «Телқоңыр» 2.10 «Сіз не дейсіз?»

ҚАЗАҚСТАН-ОрАл 08.55 Аңдатпа09.00 «Апта». Апталық сараптамалық шолу09.40 «Жандауа»10.00 «Панорама недели»10.30 «Телемаркет», жарнама10.40 “Мәңгілік ел” 11.00 «Балапаннан» базарлық12.00 Мультфильм12.30 Көркем фильм13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 16.55 Үзіліс

16.55 Аңдатпа17.00 “БАЛАПАННАН” базарлық18.00 “Сағындырған әндер-ай”19.50 «Телемаркет», жарнама20.00 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.25 «БӘРЕКЕЛДІ»20.50 “ЖЕНСКИЕ СЕКРЕТЫ” 21.10 «Телемаркет», жарнама21.20 Көркем фильм 22.00 Көркем фильм 01.00 Аңдатпа

ХАБАр06.00 «Махаббат мерейі». 06.50 Дела армейские. 07.20 АС АРҚАУ 07.40 Айбын. 08.10 Балалар уақыты. «Кішкентай өрт сөндіргіш Финли». 9.00 «Битва умов». 9.45 Кино. «Джули и Джулия: Готовим счастье по рецепту». 11.45 М/ф «Тэд Джонс и

Затерянный город 3D» 13.15 «Наследие Земли». 13.30 «Ару Астана». 14.30 ТВ Бинго. 15.30 Кино. «Зумрад және Киммат» 17.10 Аймақтар аламаны17.45 «Сол бір кеш...».19.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн. 20.00 Жетi күн21.00 «Посмотрим, обсудим» Кино. «Лютый» .23.15 Кино. «Қызыл оттар».01.05 «Река звука». Абай атындағы мемлекеттік опера және балет театры симфониялық оркестрі.

Ел АрНА7.30 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 8.20 “Оян.KZ”. 9.20 “Побочный эффект”. 9.40 Мультфильм.

10.00 “FreshmanЫ”. 10.15 “Әзіл-кеш” 11.00 “Әселдің құрбы - құрдастары”.12.00 “Әлем халықтарының ас мәзірі”.12.40 “Суперпапа”. 13.30 “Жаным”.14.20 “Жас қанат-2013”. 15.00 Х/ф “Амар, Акбар, Энтони”.18.00 “Две судьбы. Новая жизнь”18.50 “Әзіл Tube” бағдарламасы. 19.20 “Мүмкін емес...” 20.10 Кино. “Одно звено”.21.45 Кино. “Сақшы”.

ЕУрАЗИЯ5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» (каз.) 6.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 7.10 «ИГРАЙ, ГАРМОНЬ

ЛЮБИМАЯ!» 7.45 «ВОСКРЕСНЫЕ БЕСЕДЫ» 8.00 Новости8.10 «ЗДОРОВЬЕ»9.10 «КАЗЛОТО». Прямой эфир (каз/рус)9.55 «ИГРА НА ВЫЖИВАНИЕ». «СУПЕРБОЛЕЗНИ» 11.00 «СВАТЫ У ПЛИТЫ» 11.35 «Большая разница в Казахстане». 12.00 Х/ф «ДЕЖУРНЫЙ ПАПА» 14.15 «УГАДАЙ МЕЛОДИЮ» 14.50 Х/ф «МАМИНА ЛЮБОВЬ» 17.00 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!» 18.05 «ЛЕДНИКОВЫЙ ПЕРИОД» 20.00 «АНАЛИТИКА» 21.00 «ЛЕДНИКОВЫЙ ПЕРИОД». Продолжение 23.05 Х/ф «ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЕ» 1.55 «КОТОВСКИЙ» (каз.) 2.50 Фильм «КИН ДЗА-ДЗА» (каз.)

ТЕлЕжоСыҚБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

21oral_oniri@inbox.ru

хАБАР-ошАРБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

22oral_oniri@inbox.ru

Кеңсе ретінде қолдануға Строи - тель ш/а-да орналасқан жалпы ауда-ны 62 ш.м. ғимаратты сатамын. Баға-сы – 80 000 ш.б.

Тел. 8-702-330-02-43

d-54 жаңа теледидар сатылады. Бағасы арзан.

Тел.: 27-72-21

Сатамын немесе бидайға айыр-бастаймын:

- К-700 тракторы, өте жақсы күйде – 30000$. Саудаласу;

- ДТ-75 тракторы (2 дана) - 3000$. Саудаласу;

- ЖВП-9 егін оратын аударыл- малы машина (жатка свальная) – 1 200 000. Саудаласу;

- СК-5 «Нива» бидай жинайтын комбайны, 2002 ж.ш., күнба ғыс жи-науға негізделген сұрыптауышы бар;

- «КамАЗ» автокөлігіне арналған жартылай тіркеме, 9 м;

- ПД-3,3 дискілі соқа.Тел.: 8-777-256-75-31,

8-775-132-55-57, 8-777-195-40-20

Қатар тұрған 2 жер телімі сатыла- ды, әрқайсысы 10 сотықтан. Жарық, су қасында. 20-30 ірі қараға арнал- ған мал қорасы бар. Октябрь ауылы.

Тел.: 8-777-568-86-68

Орал қаласынан 50 шақырым, Владимировка ауылында (Зеленов ауданы), Орал-Атырау тас жолы

бойында (МАИ посты, Көшім) үй са-тылады, гараж, жазғы сарай, монша, жертөле, құдығы бар. Жер көлемі 15-20 сотық, жеміс-жидек ағаштары (алма, өрік т.б.) бар. Бағасы 1 млн. 500 мың теңге. Тоғай, өзендер қасында.

Тел.: 8-705-150-52-57, 8-775-300-20-40,8-705-592-80-00

Тасқала ауылы, бұрынғы Сәулет шағынауданынан 10 сотық жер телі-мі сатылады. Барлық коммуникация бар. Бөлінеді. Су баспайтын биік жерде орналасқан.

Тел: 8 777 516 51 28

Екі үйір жылқы сатылады. Тел: 8-701-261-31-65,

8-705-830-58-92

Т-25 тракторын шөп шабатын құ- ралдарымен және қосалқы бөлшек-терімен қоса сатамын.

Тел.: 8-771-014-48-25,Ақжайық ауданы

Салық комитеті ауданынан жал- пы аумағы 12 сотық жер сатылады. Барлық коммуникациялар бар. Басқа да нұсқаларды қарастыруға болады.

Тел.: 26-60-13, 8-702-547-16-02, 8-777-184-10-22,

Жаңақала ауданы Қызылоба ауы-лы, Ж.Молдағалиев көшесі, 5/1-үй ме- кенжайы бойынша үй сатылады.

110 м2, 4 бөлмелі, әжетхана, ванна, (кәріз) жүйесі бар. Гараж, сарайы (жертөлесімен) үйге дейін асфальт, табиғи газ, телефон, ғаламтор, спут-никтік тарелка орнатылған.

Тел.: 871123757

Күрең қызыл түсті, ұзындығы 3,20 метр жиһаз сатамын. Жағдайы жақсы.

Тел.: 26-82-06, 8-775-527-36-58

- Орал қ. НҚК-дан 2-кл. арпа сата-мын, бағасы келісім бойынша;

- Орал қ. қоймадан астық сата-мын: ж/с – 63 тг/кг, 1/с – 53 тг/кг, 2/с – 42 тг/кг. Сапа сертификаты бар.

Тел.: 8-777-256-75-31, 8-702-514-85-82, 8-777-195-40-20,

24-03-34

«КамАЗ» а/к-мен жеткізіп беру мүмкіндігі қарастырылады.

Қызмет көрсетуҚұрылыс жұмыстары: сантехни-

ка, су құбыры, кәріз жүйесі, электр- лік, ағаш ұстасының жұмыстары, ка- фельдік және ішкі жұмыстарды орын-даймын. ГВЛ, ГКЛ орнату, іргетасын қалаудан төбесін жабуға дейінгі жұ-мыстарды жасаймын, “кілтін тапсыру”. Тас қалау. Сапалы! Қымбат емес!

Тел.: 8-705-328-60-54,8-701-849-07-78

Сауда-саттық

Қазталов ауданы Қошанкөл ауылының тұр-ғыны болған еліне, ағайын, тума-туысқа сыйлы бола білген, анамызға асыл жар, балаларына аяулы әке бола білген Ғарифолла Ғалымұлы Қайбышевты сағына еске аламыз.

Күндер өтті мұң-сағыныш жүректі тербеткелі,Үзілмеді түтіні үйіңіздің, әкешім, сіз кеткелі.Бала деген асылдан қызық көрмей,Ұл-қызың өзіңсіз тұр ғой, міне, ер жеткелі.

Құран оқып, дұға етеміз аруағыңа,Қол жайып дәм береміз бауырыңа.Болсаңыз да бұл өмірден бақилық,Барып тұрады ұрпағыңыз басыңа!

Сағына еске алушылар: зайыбы Гүлбаршын, ұлы Айдархан, қызы Жарқынай және бауырлары

Қаратөбе ауданы Қаратөбе ауылының тұр-ғыны болған бірімізге адал жар, аяулы ана Мақпал Асқарқызы Қасымның бақилық болғанына 29 қыркүйекте 100 күн болуына орай сағына еске аламыз.

Асыл ана, сөнбейді шырағыңыз,Өмірде биік тұрар Құраныңыз.Алдың жарық, ал артың пейіш болып,Жәннатта болсын орын, тұрағыңыз.

Сағына еске алушылар: жұбайы Алтынбек, бала-келіні Балғынбек-Гүлсара, қыз-күйеу

балалары Анес-Бақытгүл, Бек-Назгүл, Айнагүл, Гүлбақша, Ләйлім, немерелері Ерген, Мерген, жиендері Сейілхан,

Мәдина, Нұрсыйла

Сырым ауданы Жымпиты ауылының тұрғыны болған әжесінің сүйікті немересі, ата-анасының тірегі Қадыр Қанатұлы Рамазанов егер де арамызда болса, 27 қыркүйекте 20 жасқа толар еді. Әттең, ортамыздан ерте кеттің. Бұған себеп болған бірге жүрген адам кінәлі. Сол адамның кесірінен жол апаты болып, ұлым қаза болды.

Айналайын Қадыржан!

Ерекше туған ұл едің,Өз ортаңда ірі едің.Арманың құлыным көп еді,Әскерге барсам деп едің.Келген соң әке әскерден, Үйленсем қайтед деп едің.Сүйген қызың да бар еді,Ақылды, сұлу, әдемі.Бір өзіңе пар еді,Бір көруге зар енді.Айналайын құлыным!Осы айтқандарыңның бәрі де,Ер жігіттікке тән еді,Өз атыңа сай едің.

Сенің жарқын жүзің біздің жүрегімізде мәңгі сақталады. Жаны жән- натта, топырағы торқа болсын.

Еске алушылар: әжесі Жансұлу және ата-анасыҚанат-Бибігүл

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі денсаулық сақтау басқар-масының «Қаратөбе аудандық ор-талық ауруханасы» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіп- орны Батыс Қазақстан облысының әкімдігі денсаулық сақтау басқар- масының шаруашылық жүргізу құ- қығындағы «Қаратөбе аудандық орталық ауруханасы» мемлекет- тік коммуналдық кәсіпорны болып өзгерту жолымен қайта құрылуы- на байланысты талаптар осы ха- барландыру жарияланғаннан бас- тап 2 ай мерзім ішінде БҚО, Қа- ратөбе ауданы, Қаратөбе ауылы, С.Датұлы көшесі, №19 (тел.: 8 (71145) 31-7-55) мекенжайында қабылда-нады.

БҚО МАЭ сотының шешімдерімен 11.03.2013 ж. «Аксай Профи Сервис» ЖШС (БҚО, Бөрлі ауданы, Ақсай қаласы, Шәкенов көшесі, 2-үй), мем. тіркеу куәлігі №162-Ю, берілген күні 17.07.2008 ж.), БСН 080740011202 банкрот деп табылды. Талап-шағымдар осы хабарлама жарияланған күннен бастап 2 ай мерзім ішінде Орал қаласы, Неусыпов көшесі, 26/2-үй, 4-пәтер мекенжайы бойынша қабылданады. Тел.: 8(7112) 50 76 43.

Жаңақала ауданы әкімінің аппа- раты, 090400, Жаңақала ауылы, Ха- лықтар достығы көшесі, 44-үй, 309-бөлме, анықтама алу үшін телефон-дар: 8-71141 21-8-47, 21-8-41 факс: 21-8-41, электр. мекенжай: akim jangala @mail.ru. бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасуға конкурс жа-риялайды.

Жаңақала ауданы әкімі аппараты-

ның бақылау, құжаттамалық қамту жә- не қаржылық-шаруашылық жұмыста-ры бөлімінің меңгерушісі, Е-3 санаты, лауазымдық жалақысы қызмет өткер- ген жылдарына байланысты 78798 тең-геден 106345 теңгеге дейін.

Функционалдық міндеттері:Аудан әкімі аппаратында құжаттар,

іс қағаздарының айналымын жүзеге асыру, жүргізілуін қадағалау. Электрон-ды құжат айналымын ұйымдастырады.

Аудан әкімі аппаратына келіп түс-кен жеке және заңды тұлғалардың өті-ніштерін мерзімінде қарау және жауап беруді ұйымдастырады.

Аудан әкімі аппараты ғимаратын күтіп ұстау, тазалығын қамтамасыз ету, өрт қауіпсіздігін сақтауды ұйымдасты-рады.

Мемлекеттік қызмет көрсету стан-дарттары мен регламенттерінің орын-далуын жүзеге асырады.

Конкурсқа қатынасушыларға қойылатын талаптар:

Білімі жоғары кәсіптікБілім, Гуманитарлық ғылым, құқық,

әлеуметтік ғылым және бизнес, ауыл шаруашылығы саласындағы мамандар.

Жұмыс тәжірибесі келесі талаптар-дың біріне сәйкес болуы тиіс:

1) мемлекеттік қызмет өтілі бір жыл-дан кем емес;

2) жоғары оқу орнын кейінгі білім бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанын-дағы білім беру ұйымдарында мемле-кеттік тапсырыс негізінде немесе ше- телдің жоғарғы оқу орындарында Ше- телде кадрлар даярлау жөніндегі рес-публикалық комиссия бекіткен басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтауы.

3) ғылыми дәрежесінің болуы;4) осы санаттағы нақты лауазымның

функционалдық бағыттарына сәйкес облыстарда жұмыс өтілі екі жылдан кем емес. Тестілеу бағдарламасына сәйкес ҚР заңнамаларын, нормативтік-құқықтық актілерді білу, мемлекеттік тілді білу, компьютерде жұмыс істей білу;

Конкурсқа қатынасу үшін қажетті құжаттар:

Өкілетті орган белгілеген нысанда-ғы өтініш және сауалнама, білім тура-

лы құжаттардың, еңбек қызметін рас- тайтын құжаттардың нотариалдық куә- ландырылған көшірмелері, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау ми- нистрлігінің 2010 жылғы 23 қарашада- ғы №907 бұйрығымен бекітілген ны-сандағы денсаулық жағдайы туралы анықтама, Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігінің көшірмесі, құжаттарды тапсыру сәтінде уәкілетті органмен бекітілген шекті мәннен тө-мен емес нәтижемен тестілеуден өтке- ні туралы қолданыстағы сертификат.

Құжаттарды қабылдау мерзімі кон-курс өткізу туралы хабарландыру соң- ғы жарияланған күннен бастап 10 жұ-мыс күнінің ішінде, көрсетілген мекен-жай бойынша сәйкесті мемлекеттік органға тапсырылуы тиіс.

Конкурс комиссиясының қарауына құжаттарды қабылдау немесе пошта- мен жіберілген (қоса тіркелген құжат-тардың тізбесі көрсетілген құжат тігі- летін папкада орналастырылған) құ- жаттары қабылданады.

Әңгімелесуге жіберілген кандидат-тар оларға хабардар етілген күннен бастап бес жұмыс күн ішінде Жаңақа- ла ауданы әкімі аппаратында әңгіме-лесуден өтеді.

Аталмыш лауазымға орналасатын үміткерлер үшін көтермеақы шығын-дары, жеңілдіктер берілмейді.

«Б» корпусының бос әкімшілік мемлекеттік лауазымына орналасуға конкурс туралы хабарландыру

Тәрбиеші – 1 бірлік.Конкурсқа қатысатын үміткерлерге қойылатын талаптар: мектепке дейінгі

оқыту мен тәрбиелеу ұйымының жоғары және арнаулы орта педагогикалық білімі болуы қажет.

Тәрбиеші (декреттік орынға) – 1 бірлік.Конкурсқа қатысатын үміткерлерге қойылатын талаптар: мектепке дейінгі

оқыту мен тәрбиелеу ұйымының жоғары және арнаулы орта педагогикалық білімі болуы қажет.

Шет тілі – 0,75 бірлік.Конкурсқа қатысатын үміткерлерге қойылатын талаптар: шет тілі пәні

бойынша жоғары және арнаулы орта педагогикалық білімі болуы қажет.Қажетті құжаттар:1. Конкурсқа қатысу жөнінде өтініш.2. Жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі.3. Кадрларды есепке алу жөнінде толтырылатын жеке парақ, білім мен біліктілігі

туралы.4. Еңбек кітапшасының нотариалды түрде куәландырылған көшірмесі.5. Медициналық анықтама ф-086У, 2 дана 3х4 фотосурет.

Бөкей ордасы ауданының «Ер Төстік» ясли-бақша әкімшілігіСайқын ауылы, А.Оразбаева көшесі, 29-үй, телефон: 8 (71140) 21414

Бөкей ордасы ауданы білім беру бөлімінің «Ер Төстік» ясли-бақшасы мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны бос қызмет орнына конкурс жариялайды

Батыс Қазақстан облыстық ішкі саясат басқармасының ұжымы танымал журналист

Рашид Шақудыңұзаққа созылған ауыр науқастан қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасы мен ағайын-туысының қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

Батыс Қазақстан облысының әкімі Н.Ноғаев Кеңес Одағының Батыры, Халық қаһарманы және Қазақстан Республикасының тұңғыш Қорғаныс министрі, көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері

Сағадат Нұрмағамбетовтыңқайтыс болуына байланысты марқұмның отбасы мен туған-туыстарына қайғырып көңіл айтады.

«ОРАЛ ӨҢІРІ» Батыс Қазақстан облыстық қоғамдық-саяси газеті. 090000, Орал қаласы, Мұхит көшесі, 57/1. Е-mаіl: оral_oniri@inbox.ru

Газет облыстық «Орал өңірі» газетi редакциясының компью­терлiк орталығында терiлiп, беттелдi."Жайық Пресс" ЖШС баспаханасында басылдыИндексі: 65428 Таралымы: 16058, 6 баспа табақ. Газет аптасына үш рет шығады.Корректорлар: Н.СҰЛТАНОВА, Д.ШАНКИШеВА, Ж.ЖАйЛАуОВАКезекшi редакторлар: А.ҚАБыЛОВА, Н.РАхМАНОВ

Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС

Бас директорЖантас Набиоллаұлы САФУЛЛИН

Бас редактор Бауыржан ҒҰБАЙДУЛЛИН Газет ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінде2006 жылғы 4 мамырда тіркеліп, №7201-г куәлігі берілгенБас редактор 51-25-80,

Бас редактордың орынбасарлары 24-17-08, 51-18-08,

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Тілес ЖАЗыҚБАЙ (Ақжайық ауданы) 8-711-42-21-720,Нұрымбек ЖАПАҚОВ (Жәнібек ауданы) 8-711-35-21-770, Өмірзақ АҚБАСОВ (Жаңақала ауданы) 8-711-41-21-755, Серік ЖҰМАҒАЛИЕВ (Қазталов ауданы) 8-711-44-31-468, Мүсірбек АЙТАШЕВ (Сырым ауданы) 8-711-34-31-126

Редакция алқасы: Есенжол ҚыСТАУБАЕВ,Сырымбек ТҰяҚОВ (бас редактордың орынбасарлары), Жаннат ЕСПОЛАЕВА (жауапты хатшы),Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ (қоғамдық-саяси бөлім), Қазбек ҚАБЖАНОВ (арнайы тілші),Сәкен ӘБІЛхАЛыҚОВ (экономика бөлімі),Нұрлыбек РАхМАНОВ (гуманитарлық бөлім).

Қолжазбаларға пiкiр айтылмайды және пайдаланылмаған хат авторларына жауап қайтарылмайды. Деректердің дәлдiгi үшiн автор жауапты. Жарияланым авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. Редакция тапсырысымен жазылмаған материалдар үшін қаламақы төленбейді. «Орал өңірінде» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп ба-суға болмайды. Мақалалар электрондық нұсқада қабылдана-ды.

белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептеледі.

Ж

Жауапты хатшы 50-83-99.Жарнама қабылдау

тел/факс: 51-51-09; Бухгалтерия 50-63-99.

е-mail: zhaikpress@inbox.ru

Телефондар:

хАТ-хАБАРБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл

23oral_oniri@inbox.ru

Барлық конкурсқа қатысушыларға қойы-латын жалпы біліктілік талаптары:

E-R-1 санаты үшін: жоғары кәсіптік білім. Жұмыс тәжірибесі келесі талаптардың біріне сәй- кес болуы тиіс. 1) мемлекеттік қызмет өтілі үш жылдан кем емес; 2) жоғары немесе жоғары оқу орындарынан кейінгі білім бағдарламалары бо-йынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында, шетелде кадрлар даярлау жөнінде-гі республикалық комиссия бекітетін басым ма-

мандықтар бойынша оқуды аяқтаған жағдайда мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес; 3) ғылыми дәрежесінің болуы; 4) мемлекеттік ор-гандарда басшылық немесе өзге лауазымдарда жұмыс өтілі бір жылдан кем емес; 5) осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағыттары- на сәйкес облыстарда жұмыс өтілі төрт жылдан кем емес, оның ішінде басшылық лауазымдарда бір жылдан кем емес.

Е-4, E-R-4, E-G-3 санаттары үшін: жоғары бі- лім. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функ-

ционалдық бағытына сәйкес облыстарда екі жыл-дан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

E-G-4 санаты үшін: жоғары немесе ортадан кейінгі білім не орта техникалық немесе кәсіптік білім.

Е-4, E-R-1, E-R-4, E-G-3, E-G-4 санаттары үшін: Осы санаттағы нақты лауазымның мамандануы- на сәйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқық-тық актілерін, тестілеу бағдарламасына сәйкес нормативтік-құқықтық актілерді білу, «Қазақстан

– 2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жа-ңа саяси бағыты» стратегиясын білуі. Осы санатта- ғы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттер-ді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер.

«Б» корпусы мемлекеттік әкімшілік лауазым-дарының санаттарының үлгілік біліктілік талапта-рын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Мем-лекеттік қызмет істері агенттігі төрағасы бірінші орынбасарының 2008 жылғы 9 қаңтардағы №02-01-02/5 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Респуб-ликасы Әділет министрлігінде 2008 жылғы 10 қаң-тардағы №5084 тіркелген).

1. Қазталов ауданы әкімі аппаратының ұйымдастыру-бақылау жұмыстары және мем-лекеттік қызметтер мониторингі бөлімінің бас маманы, Е-4 санаты.

Функционалдық міндеттері: ҚР Президен-тінің, Үкіметтің актілерінің, облыс пен аудан әкімдіктерінің қаулыларын, облыс пен аудан әкімдерінің шешімдері, өкімдері, хаттамалық тапсырмаларының орындалуына бақылау және тексеру жүргізеді, оларға талдау жасайды және мәлімет дайындайды. Аудан әкімінің қатысуымен өтетін жоспарлы апталық және басқа да шаралар-дың хаттамаларын дайындайды. Аудан әкімінің ауданды аралау кезінде көтерілген түйінді мәсе-лелер бойынша іс-шаралар жоспарын әзірлейді, орындалуын бақылауға қояды. Жоғары тұрған органдарға бөлімнің құзіреті шеңберінде мәлі-меттер әзірлейді және уақытында тапсырады. Ау- дан әкімінің түрлі шараларда сөйлейтін сөздері-нің, құттықтаулары мен баяндама желілерін әзір-леуге қатысады. Азаматтарға құттықтаулар мен алғысхаттар әзірлейді. Ауылдық округ әкімі ап-параттары және бөлімдермен түрлі ақпараттар алмасып, жинақтайды, аудан басшылығына не- месе жоғары тұрған органдарға жібереді. Аудан-ның мекемелері мен бөлімдеріне, ауылдық ок- ругтерге кураторлық жасайды. Жалпы ұқсас бас- қа да қызметтер атқарады.

2. Қазталов ауданының мәдениет, тілдер-ді дамыту, дене шынықтыру және спорт бө-лімінің басшысы, Е-R-1 санаты.

Функционалдық міндеттері: ауданда мәде- ниет және өнер саласының жұмысын жоспар-лайды, іс-шаралардың перспективалық жоспар- ларын, мәдениет пен өнердің кешенді-мақсат бағдарламаларын жасақтайды. Бөлімнің ведом-стволық қарамағындағы мәдениет мекемелерінің халыққа сапалы және уақтылы жаппай түрлі ны- сандағы қызмет көрсету жұмыстарын үйлестіреді. Ауданда бірыңғай мемлекеттік тіл саясатын жүргі-зуді қамтамасыз етеді. Дене шынықтыру мен спорт- ты дамытудың аудандық жоспарларын әзірлеу. Ұйымдастырушылық, жұмысты жоспарлау және орындауын бақылау, ақпараттық талдау әдістері мен түрлерін білу. Азаматтарды қабылдау жұмысындағы тәжірибесі. Қызметкерлермен жұмыс істей білу.

3. Қазталов ауданының білім беру бөлімі- нің бас маманы, Е-R-4 санаты.

Функционалдық міндеттері: Балалар құқы- ғын қорғау комиссиясының жұмысы, жасөспірім-

дер арасындағы құқықбұзушылықтың алдын алу жұмыстары, жетім балаларды қамқорлыққа, қор-ғаншылыққа алуды ұйымдастыру, жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың статистикалық есебін жүргізу, кәмелетке толма-ған балалардың құқықтарын қорғау мақсатында қорғаншы және қамқоршы және қамқоршы ор- ганның анықтамасын беру. Оқушылардың ден- саулығын қорғау, үйден оқытылатын балалармен, кемтар, мүгедек балалармен жұмыс, ППТК жұмы-сын қадағалау. Балаларды патронаттық тәрбиеге беруді ұйымдастыру. Мемлекеттік қызмет көрсе- ту регламенті мен стандартының орындалуын қа- дағалау. Азаматтардың арыз-шағымдары мен ұсы-ныстарын қарау, тіркеу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын та-лаптар:

«Білім беру» немесе «Құқық» мамандықтары бойынша жоғары немесе ортадан кейінгі білім.

4. Қазталов ауданының экономика және қаржы бөлімінің бас маманы, «E-R-4» санаты

Функционалдық міндеттері:Аумақтық салық органымен бірлесіп, жергілік-

ті бюджетке кірістерді болжау; аудандық бюд-жеттік бағдарламалар әкімшілері бойынша шы- ғыстар көлемін болжау; жоспарлы кезеңге арнал-ған аудандық бюджетті бекіту, нақтылау туралы аудандық мәслихат шешімінің жобасын әзірлеу және оны аудандық бюджеттік комиссия құрамы-на ұсыну; тиісті қаржы жылына арналған аудан- дық бюджетті бекіту; бөлім басшысынын тапсыр-маларын орындау

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын та-лаптар: Әлеуметтік ғылымдар және бизнес (эко-номика және менеджмент, немесе есеп және ау- дит, немесе қаржы, немесе мемлекеттік және жер-гілікті басқару, немесе маркетинг) мамандықта- ры бойынша жоғары немесе ортадан кейінгі білім.

5. Бірік, Болашақ, Жаңажол, Қазталов, Көк-терек, Қараоба, Қараөзен, Қарасу, Қошанкөл, Талдыапан, Тереңкөл ауылдық округтер әкімі аппараттарының бас маманы, Е-G-3 санаты.

Функционалдық міндеттері:Қоғамдық жұмыстарды, жастар практикасын

және әлеуметтік жұмыс орындарын ұйымдасты-руға жәрдемдеседі. Округ бойынша табысы аз адамдарды анықтайды, оларды еңбекпен қамтуды және атаулы әлеуметтік көмек көрсету жөнінде ұсыныстар әзірлейді. Өз құзіреті шегінде әскери міндеттілік және әскери қызмет, азаматтық қор-

ғаныс, сондай-ақ жұмылдыру дайындығы туралы мәселелер бойынша ҚР заңнамасының орында- луын ұйымдастырады. Шаруашылық кітабын тол- тырады. Сайлаушылар есебін жүргізеді. Шаруа қо-жалықтарын ұйымдастыруға, кәсіпкерлік қызмет-ті дамытуға жәрдемдеседі. Жалпы ұқсас басқа да қызметтер атқарады.

6. Ақпәтер, Болашақ, Бостандық, Жаңа-жол, Көктерек, Қайыңды, Қараоба, Қараөзен, Қарасу, Қошанкөл, Талдыапан ауылдық округ-тер әкімі аппараттарының жетекші маманы, Е-G-4 санаты.

Функционалдық міндеттері: Ауыл тұрғын-дарының әр түрлі сұраныстарына қарай анықта-ма береді. Шаруашылық кітабын жүргізеді. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті тө-лемдерді жинауға жәрдемдеседі. Көші-қон, де-мография есебін жүргізу. Келген құжаттарды тір- кеу және олардың уақтылы орындалуын қада-ғалау. Округ бойынша сайлаушылардың санын анықтау, есебін жүргізу, сайлауларды өткізуді ұйым- дастыру. Жалпы ұқсас басқа да қызметтер атқа-рады.

7. Бірік, Бостандық, Жалпақтал, Қайыңды, Қараөзен, Қошанкөл ауылдық округтер әкімі аппараттарының жетекші маманы-бухгалтер, Е-G-4 санаты.

Функционалдық міндеттері: Негізгі қаржы, түрлі мүлік, құнды заттар және ақшалай қаражат түсімдерінің есебін жүргізу. Мемлекеттік бюд-жетке аударылатын төлемдерді уақтылы төлеу. Жалақылар қоры шығындарының жұмсалуының дұрыстығын қадағалау. Штаттық, қаржылық және кассалық тәртібін қатаң сақтау. Жергілікті қауым-дастықтың жиналысында келісілгеннен кейін жергілікті өзін-өзі басқарудың ақша түсімдері мен шығыстары жоспарын әзірлейді. Әкім аппараты әкімшісі болып табылатын бюджеттік бағдарлама-ларды әзірлеуге жәрдемдеседі.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын та-лаптар:

Әлеуметтік ғылымдар және бизнес мамандық-тары, соның ішінде қаржы, есеп, экономика, мем-лекеттік және жергілікті басқару мамандықтары бойынша жоғары немесе ортадан кейінгі білім не орта техникалық немесе кәсіптік білім.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар: 1) өкiлеттi орган белгiлеген нысандағы өтiнiш;2) 3х4 үлгідегі суретпен өкілетті орган белгі-

леген нысандағы толтырылған сауалнама;

3) бiлiмi туралы құжаттардың нотариалдық куәландырылған көшiрмелерi /мемлекеттік қыз-метшілер тапсыратын құжаттарды олар жұмыс істейтін мемлекеттік органдардың кадр қызметі куәландыра алады/;

4) еңбек қызметін растайтын құжаттың нота-риалдық куәландырылған көшiрмесi /мемлекет- тік қызметшілер тапсыратын құжаттарды олар жұмыс істейтін мемлекеттік органдардың кадр қызметі куәландыра алады/;

5) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы №907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республика-сының Нормативтік-құқықтық актілердің тізілі-мінде 2010 жылы 21 желтоқсанда №6697 болып тіркелген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама;

6) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігінің көшірмесі;

7) Құжаттарды тапсыру сәтінде уәкілетті орган- мен белгіленген шекті мәннен төмен емес нәти-жемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертификат.

Құжаттарды қабылдау мерзімі конкурс өткізу туралы хабарландыру соңғы жарияланған күнінен бастап 10 жұмыс күнінің ішінде, көрсетілген мекен- жай бойынша сәйкесті мемлекеттік органға тапсы- рылуы тиіс. Конкурс комиссиясының қарауына құ- жаттарды қабылдау мерзімінде азаматтардың өздері әкеліп берген, поштамен немесе электрондық ме-кенжайына жіберілген (қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көрсетілген құжат тігілетін папкада орналас-тырылған) құжаттары қабылданады.

Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну кон-курс комиссиясының оларды қараудан бас тартуы үшін негіз болып табылады. Конкурсқа қатысу үшін құжаттарды электрондық пошта арқылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын әңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешік-тірілмей беріледі. Осы құжаттардың түпнұсқасы берілмеген жағдайда тұлға әңгімелесуден өтуге жіберілмейді.

Әңгімелесуге жіберілген кандидаттар оны кан-дидаттарды әңгімелесуге жіберу туралы хабар- дар ету күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде Қаз-талов ауданы әкімі аппаратында өтеді.

Аталмыш лауазымдарға орналасатын үміткер-лер конкурсқа қатысу шығындарын (әңгімелесу өтетiн жерге келу және қайту, тұратын жер жалдау, байланыс қызметiнiң барлық түрлерiн пайдалану) өздерiнiң жеке қаражаттары есебiнен жүргiзедi.

Қазталов ауданы әкімінің аппараты, 090700, БҚО, Қазталов ауданы, Қазталов ауылы, Шарафутдинов көшесі, №1 үй, аудан әкімі аппаратының персоналды басқару қызметі (кадр қызметі), анықтама телефондары: 8 (71144) 31169; 31167,

электрондық мекенжайы: akimkaztalov@mail.ru, бос әкімшілік мемлекеттік лауазымдарға орналасуға конкурс жариялайды

Әкімшілік мемлекеттік қызметшілердің лауазымдық жалақылары

СанатЕңбек сіңірген жылдарына байланысты

СанатЕңбек сіңірген жылдарына байланысты

min max min maxЕ-4 59578 80719 E-G-3 53808 72386

E-R-1 115954 156314 E-G-4 48047 64704E-R-4 56375 76235

Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің кейбір мәселелері туралы» 2013 жылғы 26 тамыздағы №828 қаулысына сәйкес, «Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыс-тары бойынша Ақтөбе қаласындағы «Батыс» өңіраралық көліктік бақылау инспекциясы» мемлекеттік мекемесі «Ақтөбе облысы бойынша көліктік бақылау инспекциясы» мемлекеттік мекемесі мен «Батыс Қазақстан облы-сы бойынша көліктік бақылау инспекциясы» мемлекеттік мекемесіне қайта ұйымдастырылады.

Несиегерлердің наразылықтары осы хабарлама жарияланған күннен бастап екі ай бойы келесі мекенжай бойынша қабылданады: 030019, Ақтөбе облысы, Ақтөбе қаласы, Маресьев көшесі, 95/1-үй. Тел.: 8(7132) 54-29-03.

«Уралэнергострой» ЖШС «БҚО Зеленов ауданы Дариян ауылында жылына 15 600 тонна қуаттылығы бар шөпті құрама азық өндірісін ұйымдастыру» жо- басы үшін «Белгіленген жұмыстардың қоршаған ортаға әсерін алдын ала баға- лау» (ҚОӘААБ) жобасы бойынша қоғамдық тыңдау өтетіндігін хабарлайды.

Қоғамдық тыңдауды өткізу 2013 жылдың 17 қазаны сағат 11.00-ге белгілен-ген, өтетін орны: ҚР, БҚО, Зеленов ауданы, Дариян ауылы, ауылдық мәдениет үйі. Қызығушылық танытқан тұлғалар «ҚОӘААБ жобасының» материалдарымен Орал қ., Жүнісов көш., 95 мекенжайы бойынша алдын ала таныса алады. Тел.: 8 (7112) 25-30-70, 50-77-14.

ҚОӘААБ материалдарының электрондық нұсқасын электрондық поштаның firmaadilzhan@mail.ru мекенжайы арқылы сұратуға болады, сондай-ақ көрсе- тілген мекенжай бойынша ескертпелер мен ұсыныстар қабылданады.

«Сентрас Иншуранс» СК АҚ БҚО бойынша филиалы өзінің сақтандырушылары мен өзге де қызығушылық танытқан тұлға- ларға Орал қаласы, Ихсанов көшесі, 73-31 филиал мекен-жайының Орал қаласы, Ж.Дос-мұхамедов көшесі, 57 мекен-жайына ауысқанын хабарлайды.

Құттықтаймыз!

Бөкей ордасы ауданы Құрманғазы ауылының тұрғыны, сүйікті қызымыз Аида Баянқызы МЕРКУЛОВАНЫ 28 қыр-күйекте толғалы отырған шабытты шалқар 25 жасымен құт-тықтап, ақ тілегімізді жолдаймыз.

Сәби ең кеше іңгәлап келген өмірге, Алаңсыз өстің ыстық ұяң төрінде.Маман болдың тәрбие мен білім ап,Шықтың бүгін 25-тің төріне.Ұзақ жасты өмірлі бол,Тіл мен көзден аман бол.Берекелі, беделді бол,Ғылымға өнерменен зейінді бол,Жетектеушің Қызыр, қадір Алла болып,

Дініне Мұхамбеттің қайратты бол.

Ақ ниетпен құттықтаушылар: ата-анаң Баян-Гүлжиян, ағаң Мереке,апа-жезделерің Аманжол-Фарида, Рауан-Эльвира және жиендерің

Қазталов ауданы Қазталов ауылының тұрғыны, ардақты әкеміз Есімхан МЕҢЕШОВ 30 қыркүйекте 80-нің сеңгіріне шыққалы отыр. Барша Меңешовтер әулеті ағайын-туыста- рыңыздың, дос-жарандарыңыздың бұрынғы және қазіргі қызметтес болған әріптестеріңіздің арасында айрықша сый-құрметке ие болып отырған сізді туған күніңізбен құт- тықтайды. Біз сізді әулетіміздің тұғырлы тірегі, береке-бірлігіміздің ұйытқысы деп мақтан етеміз. Сізге зор денсау- лық, ұзақ ғұмыр тілей отырып, ұрпақтарыңыздың қызығы мен қуанышына, олардың сүйіспеншілігіне бөлене беріңіз деген ниетімізді білдіреміз.

Құттықтаушылар: Меңешовтер әулеті

Негізі қаратөбелік, Орал қаласында тұратын еңбек арда-гері, құрметті Орынғали ЖҰМАҒАЛиЕВ, сізді адам өмірінің елеулі белестерінің бірі – сексеннің сеңгіріне шығуыңызбен құттықтаймыз!

Еңбек өтіліңіздің басым бөлігін Ақтөбе облысының шаруашылықтарында бас мал маманы, шаруашылық жетек-шісі, аудандық ауыл шаруашылығы басқармасының бас мал маманы болып өткердіңіз.

Соңғы кездері Қаратөбе ауданында, Орал қаласында еңбек етіп, зейнеткерлікке шықтыңыз.

Бұл күндері өзіңізден тараған ұл-қыздарыңыз бен неме-ре-жиендеріңіздің сүйікті әкесі мен ардақты атасы болып, олардың қуанышы мен қызығына кенеліп отырсыз.

Сізге зор денсаулық, ұзақ ғұмыр тілеп, әдемі қарттықтың қызығын көре беріңіз деген ниетімізді қабыл алыңыз.

Орал қаласындағы Қаратөбе өңірі ардагерлер бірлестігі

Қазталов ауданының тұрғыны, біріне тұңғыш ұл, біріне бауыр, арқа сүйер ағамыз Бекжан Дүйсекенұлы ӘЛІМОВТІ 55-ке толған мерейлі жасымен құттықтап, осы бір ардақты жанға мұқалмайтын мықты денсаулық, қуанышқа толы күн-дер тілейміз.

Шаңырағыңыз шаттыққа бөленіп, ғұмырыңыз ғибратқа толсын. Күндеріңіз көркем, жылдарыңыз жемісті болсын, көңіліңіз әрқашан шат болғай, өмірдегі жақсылық атаулы мәңгі серік болсын.

Көңіліңіз қартаймасын, құт-береке ортаймасын.Мерейлі болып әр күнің жылжып өткен.Көңіліңде нұр жарсын нұрлы көктем,Бақыт құсы басыңнан таймасын,Тілектеспіз біз саған шын жүректен.

Құттықтаушылар: анаңыз Балия, ініңіз Қадыржан, қарындастарыңыз бен күйеу балаларыңыз, жиендеріңіз

Орал қаласының тұрғыны, қымбатты да аяулы ана, адал жар Венера Жәрдемқызы ӘЛЖАНОВАНЫ 55 жас мерейтойымен шын жүректен құттықтаймыз! Туған күніңіз ме-рейлі істердің бастау күні бола берсін, бақыт пен береке әкелсін, өміріңізге барша жарық дүние шапағатын, зор денсаулық, мейірім мен қуаныш, еңбекте табыс пен абырой тілейміз. Барлық арман-тілектеріңіз бен ой-мақсаттарыңыз орындалсын!

Өмір жыры таусылмасын мәңгілік,Тұрсын алдан арайланып таң күліп,Бақыт болсын әрқашанда жолығар,Шаттығыңыз тау суындай молығып.

Ізгі ниетпен: жұбайыңыз Қуаныш, қыз-күйеу балаңыз Артем-Аягүл, бала-келініңіз Айбек-Жанар, ұлыңыз Айбол, немере-

жиендеріңіз Әлихан, Нұрайым

� Ән-күйдің тарихы

«айнам қалды»

Аталарымыз «Қыздың жолы жіңішке» деп үйретеді. Қызғалдақтай ғана ғұмыры бар жас өскінді қатарынан қалдырып, кемсіткеннен емес, қайта солардың «қырық үйден тыю» көрген тәрбие жолына қарап отырып салмақтап, шегелеп айтқан, сірә.

Ал осы жол өнерге келгенде, Әбіш Кекіл-баев айтқандай, тіптен қылдырықтанып ке-теді, білем.

Аузымен құс тістеген атақты Сырым ба-тырды сөзден сүріндірген қыз жөніндегі аңызды біраз кісі біледі, ал сол сұңғыла арудың аты-жөнін түстеп айтып беретін ғұлама ғалым да, кейінгі тағдырын талдап жіктейтін шежіреші тарихшы да жоқ. Құр тамсанады да қояды.

Атақты ақын Сараның да Біржаннан басқа айтысы ауызға алынбайды. Шарықтап шырқау биікке шығып, артынан лезде төмен құлдилаған болуы мүмкін. Тіпті солардың кейінгі халі не болғанын да жады мықты халықтың өзі ұмытқан, ешкім тап ба-сып білмейді. Бұл тек қазақ әдебиеті мен мәдениетінің, өнерінің маңдайына жазылған сор емес.

«Ақын да қайыршы секілді, елдің қайыр-садақасымен күн көреді... Бір ғана айырмашылығы – көшеде қол жайып тұрмайды».

Мұны айтып тұрған көп ақынның бірі емес, Анна Ахматова!

Қадыр Мырза Әлі әйгілі «Жазмышында» осылай деп жазады.

Марина Цветаеваның көрген құқайы мен теперіші бір басынан жетіп-артылады.

Авар халқының суырыпсалма ақын қызы Анхил Мариннің аузын қайыс таспамен тігіп тастағанымен, жылауын тыйса да, қызыл қанға боялып тұрып жырлауын тоқтатпаған.

Сол сияқты «Айнам қалды» күйі, бірін-ші кезекте, қолына домбыра ұстаған, өнер қуған қазақ қызының талайлы тағдыры тура-лы кесек шығарма. Онда ғашықтық, сұлулық, өз қызығын сүйгені үшін құрбан қылушылық, қазақ қыздарына тән ибалылық – бәрі бар.

Осыны ақын жүрегімен терең аңғарған Ақұштап Бақтыгереева күйге арнап жазған «Айнам қалды» деген өлеңін:

Болмаса дүниеде сұлу қыздарКейінге айтылатын қалмайды аңыз, – деп

аяқтайды.Ал ақын Сабыр Адайдың қаламынан «Ай-

нам қалды» деген сүбелі поэма туды. Оқиға егжей-тегжейлі көркем суреттеледі.

Мен бұл күйді марқұм Мәди Хам-зиннен үйрендім. Туған ауылымдағы мәдениет үйінде басталған әңгіме мәдениет ошағының сол кездегі директо-ры Мұрат Мұқанбетқалиевтің төрінен бір-ақ шығарған. Аузын ашса, жүрегі көрінетін қайран Бақытжамал жеңгеміз құрақ ұшып барын жайып, бәрін алдымызға тосып жүгіріп жүргені. Қою күрең шайды асықпай сіміргеннен кейін Мәди ағамыз бастайды әңгімесін:

– Ақбикеш көруге көз керек сұлу әрі күйшілігі тасып тұрған өнерлі қыз болған. Көрші ауылдағы күйші Есжанмен астыр-тын кездесіп, сөз байласып жүреді екен. Бірақ сол жолы Есжан істі болып, абақтыға қамалып, Ақбикеш бесіктен атастырылған

жігітіне ұзатылады. Бәлкім, жол-жөнекей естігесін, әдейі

ат басын бұрып, қоштасқалы да барған шығар, әйтеуір, Есжан тура осы тойдың үстінен шығады. Киіз үйге кірсе, Ақбикеш төрде отыр. Екі ғашық бірін-бірі көзбен жеп барады. Артық қимылға орын жоқ. Алып-қашпа сөз гулеп кетуі ықтимал. Екеуінің арасындағы құпия сырды шамалайтындар бар. Қызғаныш деген құрғыр қай кезде де қалмайды ғой, екеуінің ынтық сезімін таба-лайтындар да жоқ емес, әрине.

Сонымен ұзақ сынға шыдай алмаған Ақбикеш домбырасын сұратады. Бебеулетіп күй ойнай жөнеледі. Бұлақ суының сылды-рындай таза, ерке самалдай мойыныңа асы-ла кететін нәзік наз – бәрі араласып төгіледі. Қаумалаған жұрт тыңдап отырса, күй өне бойында қайта-қайта «Айнам қалды» деп сөйлеп тұр. Қу жеңгелері тойдың шырқы бұзылмасын деп «кетіп бара жатқан қыз өкпелеп барады, айнасын қайсың тығып тастаған» деп жүкке қолын жүгіртіп, ай-нала сабылып жүгірісіп жүр дейді. Күйдің астарындағы ғашығының жан сырын ұғынған Есжан «Қош, аман бол, Ақбикеш» деген күй тартыпты деседі.

К.Сахарбаева өзінің «Атырау ән-күй мұхиты» кітабында «Айнам қалды» күйін Зәмзам Есжанованың апасы Баршаның күйі деп береді.

Зәмзам Құрманғазының атышулы «Бұқтым-бұқтым», «Қызыл қайың», «Сер-пер» күйлерін «Алтын қорға» берген, өзі де «Шаттық» деген күй шығарған жан.

Барша 32 жасында сәбиі екі жасқа кел-генде дүние салады. Шамасы, төсек тартып жатып, ұзаққа созылған науқастан қайтса керек. Артында көзі жәудіреп жетім қалып бара жатқан сәбиіне аналық қимастық сезім-мен «Айнам қалды» күйін арнаған деседі.

Мұндай аттас күйлер ел ішінде баршы-лық. Біз орындап жүрген нұсқада нақ сол сезім көрінбейді. Оның есесіне, еркелік, аз уақыт болса да наздану басым.

Бәлкім қыздың аты Ақбикеш те болмас. Есжан ұзатылып бара жатқан қызды ерке-летіп солай атаған шығар. Өйткені екеуі де жұмбақтап тартысқан ғой.

Қалай болған күнде де «Айнам қалды» – қыздың тартқан күйі.

«Соқыр Есжан» күйін де осы оқиғамен байланыстырады. «Біржан-Сара» операсын-да пайдаланған нұсқасының әсері мықты болса керек, содан кейінгі домбырашылар «Ақ желеңдер» екпінінде ерке, назбен тар-тады. Сол себепті осы оқиғаның желісімен орындалғанда сәл қабыспай қалып жатады. Оны көзі қарақты адам бірден аңғарады. Меніңше, интерпретациясын болар-болмас өзгертіп, ашу-ыза қосып байқап көрсе де бо-латын тәрізді.

Дәулеткерей ҚҰСАЙыНОВ,күйші

кЕРуЕн САРАйБейсенбі, 26 қыркүйек 2013 жыл24 oral_oniri@inbox.ru