ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

«ԿԱՐՄԻՐ ՏՈՒՖ»

ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՄԲ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՀՀ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ԵՐՎԱՆԴԱԿԵՐՏԻ ՏՈՒՖԵՐԻ ՀԱՆՔԱՎԱՅՐԻ

7-ՐԴ ՏԵՂԱՄԱՍԻ 3-A ԵՎ 4-B ԲԼՈԿՆԵՐՈՒՄ ՕԳՏԱԿԱՐ ՀԱՆԱԾՈՅԻ

ԱՐԴՅՈՒՆԱՀԱՆՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ

ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՎՐԱ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ

ՆԱԽՆԱԿԱՆ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՅՏ

«ԿԱՐՄԻՐ ՏՈՒՖ» ՍՊԸ տնօրեն՝ Վ. ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

Երևան 2016

ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՂ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ՏԵՐՄԻՆՆԵՐ

Օգտակար հանածոյի պաշարներ` օգտակար հանածոյի կուտակումներ, որոնց

ծավալը, քանակը, որակը և տարածքային դիրքն ու ձևը որոշված են

Հանքավայր` ընդերքի մաս, որը պարունակում է օգտակար հանածոյի պաշարներ

(այդ թվում` կանխատեսումային), որոնք ստացել են երկրաբանատնտեսագիտական

գնահատական.

Օգտակար հանածոյի երևակում` ընդերքի տեղամաս, որում հայտնաբերվել է

օգտակար հանածոյի առկայություն, որի քանակը, որակը և արդյունաբերական

նշանակությունը դեռ որոշված չեն

Օգտակար հանածոյի արդյունահանում` օգտակար հանածոյի դուրսբերումը

հանքավայրերից և դրանց մեջ պարփակված օգտակար բաղադրիչների կորզմանն

ուղղված աշխատանքների համալիր

Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության նախնական գնահատական`

երկրաբանական ուսումնասիրությունների ընթացքում շրջակա միջավայրի վրա

հնարավոր բացասական ազդեցությունների բացահայտում և գնահատում

Բնապահպանական միջոցառումների ծրագիր` երկրաբանական ուսումնասի-

րության աշխատանքների հետևանքով բնապահպանական կորուստների

նվազեցման/կանխարգելման նպատակով պլանավորվող միջոցառումներ

Ռեկուլտիվացիոն աշխատանքներ` երկրաբանական ուսումնասիրության ծրագրով

շրջակա միջավայրի պահպանության նպատակով նախատեսված

ընդերքօգտագործման արդյունքում խախտված հողերի վերականգնմանն ուղղված

(անվտանգ կամ օգտագործման համար պիտանի վիճակի բերելու) միջոցառումներ

Կարմիր գիրք՝ հազվագյուտ և ոչնչացման վտանգի տակ

գտնվող կենդանիների, բույսերի և սնկերի լրացման, խմբագրման ենթակա ցուցակ

1. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Նախատեսվող գործունեության անվանումը և նպատակը

ՀՀ Արմավիրի մարզի Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասի

3-A և 4-B բլոկերում նախատեսվում է իրականացնել օգտակար հանածոյի

արդյունահանում: Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասի տուֆերի

պաշարներն ուսումնասիրվել և գնահատվել են որպես հումք երեսապատման քարի

ստացման համար՝ ՀՀ բնապահպանության նախարարության աշխատակազմի ՕՀՊԳ

31.03.2003թ.-ի N 5 որոշմամբ: Տեղամասի տուֆերի պաշարները բավարարում են

«Բլոկների բնական քարերից երեսապատման իրերի արտադրության համար» ԳՈՍՏ

9479-98 և «Շինարարական քարեր տուֆերից, բազալտներից և տրավերտիններից»

ՀՍՏ 100-95 պահանջներին:

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրը, ինրպես նաև դրա տեղամասը,

հանդիսանում են Արմավիրրի տուֆային դաշտի մի մասը, որն ներկայացված է

միմյանցից ապարներով կամ ժամանակակից նստվածքներով մեկուսացված փոքր

մարմիններով և երկրացված նեղ հոսքերով: Տուֆային կուտակի հզորությունը 6-րդ

տեղամասի սահմաններում տատանվում է 1-ից 2.7մ սահմաններում, կազմելով

միջինը՝ 2.2մ: Տուֆերի հիմնական զանգվածում ապարների բեկորները ներկայացված

են բազալտներով, հիալոպիլիտային ստրուկտուրայի անդեզիտներով, ծակոտկեն

պեմզաներով և ռիոլիտներով:

Տուֆերի կուտակի մերձմակերևութային մասը ներկայացված է «փուշտա»

շերտով՝ 0.2-0.4մ հզորությամբ հողմահարած և խիստ ջարդոտված ապարներով:

Տեղամասի տուֆերը աղյուսակարմիր են, ծխախոտագույն, սև, ինչպես նաև

լինում են անցումային գույների:

Պիտանի բլոկների ելքը լեռնային զանգվածից կազմել է 44%:

Տուֆերը բնութագրվում են հետևյալ քիմիական կազմով (%%). SiO2 61.45-64.26,

TiO2 0.1-0.2, Al2O3 15.23-17.52, Fe2O3 3.45-4.10, CaO 1.18-3.95, MgO 1.12-4.74, Na2O 3.8-

4.87, K2O 3.4-4.25, խոնավություն – 0.08-0.30, ԿՇԺ 2.8-4.75:

Ստորև ներկայացված են տեղամասի տուֆերի Ֆիզիկամեխանիկական

հատկությունները. ծավալային զանգվածը` 1448կգ/մ3, խտությունը` 2.45գ/սմ3,

ծակոտկենությունը` 43.0% ջրակլանումը` 20.9%, ամրության սահմանը սեղմման

ժամանակ օդաչոր վիճակում` 145կգ/սմ2, ամրության սահմանը ջրահագեցած

վիճակում` 113կգ/սմ2, ջրահագեցած վիճակում սառեցման-հալեցման հերթագայվող

25 շրջափուլից հետո` 100կգ/սմ2, սառնակայունության գործակիցը` 0.88,

փափկացման գործակիցը 0.82:

Նախատեսվող գործունեության բնութագիրը

«Կարմիր տուֆ» ՍՊ ընկերությունը Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-

րդ տեղամասի 3-A և 4-B բլոկների շահագործումը նախատեսում է իրականացնել բաց

եղանակով՝ առանձին բացահանքերով:

Տուֆերի մշակման համար ընտրվում է ընդլայնական միակողմանի

ընթացքաշերտերով մշակման համակարգ, մակաբացման ապարները նախ

արտաքին, ապա հետագայում՝ ներքին լցակույտ տեղափոխելով: Միաքարի

արդյունահանման աշխատանքները նախատեսվում է կատարել հորատասեպային

եղանակով:

Մշակման համակարգի պարամետրերն են`

• հանույթային աստիճանի բարձրությունը – 2.2մ,

• հանքաստիճանի թեքման անկյունը - 90°,

• ընթացքաշերտի լայնությունը – 1.0մ,

• հանույթային բլոկի երկարությունը – 6-8մ,

• աշխատանքային հրապարակի ամենափոքր լայնությունը – 20.0մ,

Միաքարի անջատումը զանգվածից կատարվում է հորատասեպային

եղանակով: Այս դեպքում տուֆերի զանգվածի ճեղքում նախատեսվում է կատարել

սեպանցքների մեջ տեղադրված սեպերի օգնությամբ: Սեպանցքերի հորատումը

կատարվում է ПП-50В հորատման մուրճերով: Հիդրավլիկ ճնշումը կատարվում է

«Кварц» մակնիշի հորատասեպային կայանքի միջոցով:

Բացահանքերի ընդհանուր տարեկան արտադրողականությունն ըստ տուֆերի

զանգվածի ընդունվում է մոտ 6հազ.մ3 (շուրջ 3 հազ.մ3 յուրաքանչյուր բացահանքում):

Բացահանքի նախագծային պարամետրերն են.

Պարամետրը 7-րդ տեղամաս 3-A բլոկ

7-րդ տեղամաս 4-B բլոկ

առավելագույն երկարությունը, մ շուրջ 260 շուրջ 260 առավելագույն լայնությունը, մ շուրջ 100 շուրջ 160 առավելագույն խորությունը, մ 2.2 2.2

օտարման մակերեսը, հա մոտ 3հա մոտ 4հա

Ընտրված տարեկան արտադրողականության դեպքում բացահանքերի

ծառայման ժամկետը կկազմի շուրջ 25 տարի:

Մակաբացման ապարների և արտադրական թափոնների հետացումը

կկատարվի բուլդոզեր-էքսկավատոր-ավտոինքնաթափ լեռնահանքային համալիրով:

Բացահանքերի պաշարների սպառումից հետո կկատարվեն ռեկուլտիվացիոն

աշխատանքներ:

Նախագծման նորմատիվ-իրավական հենքը

Արդյունահանման աշխատանքների շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության

նախնական գնահատման հայտը կազմելիս ընկերությունն առաջնորդվել է

բնապահպանական օրենսդրության պահանջներով, որոնք ամրագրված են հետևյալ

իրավական ակտերում.

− «Մթնոլորտային օդի պահպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության

օրենքը (01.11.1994թ.),

− «Բուսական աշխարհի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը

(23.11.1999թ.),

− «Կենդանական աշխարհի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը

(03.04.2000թ.),

− Հայաստանի Հանրապետության «Հողային» օրենսգիրք (02.05.2001թ.),

− Հայաստանի Հանրապետության «Ջրային» օրենսգիրք (04.06.2002թ.)

− «Ընդերքի մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենսգիրք» ՀՀ օրենք

(01.01.2012թ.),

− Հայաստանի Հանրապետության «Անտառային» օրենսգիրք (24.10.2005թ.),

− «Բնության հատուկ պահպանվող տարածքների մասին» Հայաստանի

Հանրապետության օրենքը (27.11.2006թ.),

− «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման և փորձաքննության

մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը (09.08.2014թ.) :

2. ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸ

Գտնվելու վայրը

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասը գտնվում է ՀՀ Արամավիրի մարզում՝ Երվանդաշատ գյուղից մոտ 5.7կմ և Բագարան գյուղից մոտ 8կմ հեռավարորությունների վրա: Արմավիրի մարզի մարզկենտրոն Արմավիր քաղաքը գտնվում է 7-րդ տեղամասից մոտ 28կմ հեռավորության վրա: Վարչական առումով տեղամասի տարածքը գտնվում է ՀՀ Արմավիրի Երվանդաշատ համայնքում: Տեղամասը Արմավիր քաղաքի, ինչպես նաև հարակից բնակավայրերի (Երվանդաշատ, Կարակերտ, Բագարան) հետ կապված է ասֆալտապատ, մասամբ գրունտային ճանապարհներով (նկար 1, 2):

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասի տարածքը բնութագրվում է հետևյալ աշխարհագրական կոորդինատներով.

8392500, 4442500 – 3-A բլոկ և 8392250, 4442500 – 4-B բլոկ: Տեղամասի շրջանը բնութագրվում է համեմատաբար զարգացած

ենթակառուցվածքների համակարգով: Արմավիրի մարզկենտրոն Արմավիր (նախկին՝ Հոկտեմբերյան) քաղաքում գործում են հանրապետական ենթակայության մարզային կառույցները, որոնք զբաղվում են էներգամատակարարման, գազամատակարարման, անվտանգության և օրինականության պահպանման, հարկային քաղաքականության, փոստային և հեռախոսային կապի, բուժսպասարկման, սանիտարական հսկողության, ջրամատակարարման և այլ հարցերով: Գործում է 7 հիմնական դպրոց, 2 ավագ դպրոց, 1 հատուկ դպրոց, 12 մսուր-մանկապարտեզ, 2 քոլեջ, 3 մարզադպրոց, «Հոբելյանական» մարզադաշտ, արվեստի դպրոց, երաժշտական դպրոց, գեղարվեստի դպրոց, շախմատի դպրոց, 5 գրադարան, մշակույթի տուն, ռազմամարզական վարժարան, բժշկական կենտրոն, 2 հեռուստաընկերություն, քաղաքային զբոսայգի, բուսակենդանաբանական այգի, որը հանրապետությունում երկրորդն է և զբաղեցնում է 8 հա տարածք, ուր պահպանվում են վայրի կենդանիների 80 և բույսերի 40 տեսակներ, որոնց 50%-ը գրանցված է Կարմիր գրքում։ Քաղաքում գործում են կոնյակի, պահածոների, կաթի և կաթնամթերքի, հացի, գազապարատուրայի, մոլիբդենի հարստացման, շինանյութերի արտադրության, կահույքի արտադրության գործարանները, փոքր և միջին բիզնեսով զբաղվող բազմաթիվ արտադրական և սպասարկման ծառայություններ իրականացնող կազմակերպություններ: Արմավիրի մարզի տարածքով են անցնում հանրապետական նշանակություն ունեցող ավտոխճուղիներ` Երևան-Արմավիր, Երևան-Քարակերտ, Երևան-Գյումրի, ինչպես նաև Երևան-Թբիլիսի երկաթուղին: Արմավիրի մարզում է գտնվում Արաքս գետի միջին հոսանքում կառուցված, առայժմ միակ ավտոճանապարհային կամուրջը (Մարգարա գյուղի մոտ), որը հանրապետությունը միացնում է Թուրքիային:

Նկար 1.

Նկար 1.

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի

7-րդ տեղամաս

Նկար 2.

Ռելիեֆ, երկրաձևաբանություն

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի տարածքը գտնվում է

Արարատյան դաշտավայրի հյուսիս-արևմտյան մասում: Գեոմորֆոլոգիական

տեսակետից դաշտավայրի այդ մասը իրենից ներկայացնում է

նախալեռնաթեքվածքային, թույլ ալիքաձև հարթավայր: Ընդհանուր առմամբ,

տարածքի ռելիեֆը հարթ է, աննշան, հյուսիս-արևելքից դեպի հարավ-

արևմուտք բավական հավասարաչափ թեքվածությամբ: Հյուսիսում`

տարածքը իրենից ներկայացնում է հրաբխային սարահարթ, հատված

ձորակներով, ոչ խորը կիրճերով, որոնք հանդիսանում են մթնոլորտային

տեղումների կոլլեկտորներ: Ծայրամասային արևելյան և հյուսիս-արևմտյան

մասերում տարածքը ընդունում է բլրակային բնույթ: Շրջանի երկրաբանական

կառուցվածքում մասնակցում են վերին պլիոցենային և պլեյստոցենային

բազալտները, տուֆերը և տուֆաբրեկչիաները, որոնք ծածույթների ու

հոսքերի տեսքով տեղադրված են երրորդական հասակի նստվածքային

հաստաշերտերի վրա և ծածկված են ավելի երիտասարդ ալյուվիալ-

պրոլյուվիալ-դելյուվիալ նստվածքներով: Շրջանի լանջերի թեքությունների

սխեմատիկ քարտեզը ներկյացված է ստորև նկար 3-ում:

Նկար 3.

Շրջանի կլիման

Հանքավայրի շրջանի կլիմային բնորոշ առանձնահատկությունը`

խիստ մայրցամաքային լինելն է, ջերմաստիճանի և օդի խոնավության

տարեկան և օրեկան մեծ տատանումներով: Ստորև ներկայացվում են

կլիմայական հիմնական բնութագրերն ըստ մոտակա Քարակերտ

դիտակայանի:

Աղյուսակ 1.

Օդի միջին ջերմաստիճանը, °C

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

-4.2 -2.6 3.7 11.1 16.1 20.4 24.7 24.5 19.9 13.4 5.8 -0.9 11.0

Գրանցված բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը` -33°C է,

բացարձակ առավելագույնը` +41°C, միջին առավելագույն ջերմաստիճանը`

+18°C:

Տարածքը գտնվում է Անդրկովկասի առավել չոր, երաշտային

շրջաններից մեկում: Տարվա ընթացքում տեղումների գումարային միջինը

կազմում է 271մմ, օրական առավելագույն քանակը 38 մմ:

Աղյուսակ 2.

Օդի հարաբերական խոնավությունը ըստ ամիսների, %

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

71 64 57 52 50 45 43 43 54 66 72 57

Միջին հարաբերական խոնավությունը ժամը 13-ի դրությամբ կազմում

է` ամենացուրտ ամսին` 66%, ամենաշոգ ամսին` 30%:

Արարատյան հարթավայրի և շրջակա լեռնաշղթաների միջև ջերմային

կոնտրաստները առաջացնում են լեռնա-հարթավայրային ուժեղ քամիներ,

հատկապես ամռանը, իսկ ձմռանը հարթավայրի սահմաններում դիտվում է

թույլ քամի առանց հողմի: Առանձին դեպքերում քամու արագությունը

հասնում է 15-20մ/վ:

Աղյուսակ 3.

Քամու միջին արագությունը ըստ ամիսների, մ/վ

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

0.8 1.1 1.5 1.7 1.5 1.3 1.8 1.5 1.3 1.0 0.8 0.6 1.2

Շրջանում ձմեռը ցուրտ է, չոր: Ձնեծածկով օրերի միջին թիվը 45,

ձմեռվա ընթացքում ծածկույթի միջին բարձրությունը 10սմ: Գարունը

տևական չէ, տաք է, հիմնականում խոնավ և սկզբում առանձնանում է

փոփոխականությամբ: Գարնանային սառցակալումները, միջին տվյալներով,

կրճատվում են ապրիլի սկզբի 2-րդ տասնօրյակին: Ամառը տևական է, շոգ,

չոր, պարզ եղանակի գերակշռմամբ: Ամառային ամիսների միջին

ջերմաստիճանը 24.2°C, առավելագույնը` +41°C: Զգալի են նաև օրական

տատանումները: Ցերեկային ժամերին հարաբերական խոնավությունը

իջնում է մինչև 30%: Աշունը չոր է, տևական և փափուկ, արևային, տաք և չոր

եղանակի գերակշռմամբ:

Մթնոլորտային օդ

Մթնոլորտային օդի մոնիտորինգի դիտակայան Երվանդակերտի

տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասի մոտակայքում չկա, հետևաբար

մթնոլորտն աղտոտող նյութերի պարունակությունների վերաբերյալ

տեղեկատվություն ներկայացվել չի կարող:

Ջրային ռեսուրսներ

Երվանդակերտի հանքավայրի 7-րդ տեղամասից մոտ 8կմ հյուսիս-

արևմուտք գտնվում է այսպես կոչված «Խառնարանը», ուր միախառնվում են

Արաքս և Ախուրյան գետերը:

Շրջանի կարևորագույն ջրագրական միավորը Արաքս գետն է: Արաքս

գետը սկիզբ է առնում Բյուրակն հրաբխային բարձրավանդակից (մոտ 3000մ

բարձրությունից), մինչև Արարատյան դաշտ մտնելը հոսում է նեղ կիճերով,

տեղ-տեղ՝ լայնացված հովտով, ունի մեծ անկում: Գետի երկարությունը

1720կմ է, ավազանը՝ 102 հազ.կմ2: Այն սնվում է ձնհալքի, անձրևների և

ստորերկրյա ջրերից: Հորդանում է մարտից հունիս ամիսներին,

առավելագույն ծախսը դիտվում է մայիսին: Առաջին հորդացումը կապված է

ցածրադիր վայրերի ձնհալքի և գարնանային անձրևների հետ, երկրորդը

ավելի երկարատև է ու բուռն, առաջանում է լեռներում ձնհալքի հետևանքով:

Ամենացածր մակարդակները լինում են հուլիս-օգոստոսին և ձմռանը: Երրորդ

թույլ արտահայտված հորդացումը կապված է աշնանային անձրևների հետ:

Արաքս գետի բազմամյա միջին տարեկան հոսքի բնութագրիչները բերված են

ստորև աղյուսակ 4-ում:

Աղյուսակ 4.

Գետը Ծախսը,

մ3/վ

Տարեկան

հոսքը,

մլն.մ3

Հոսքի

մոդուլը,

լ/վ կմ2

Հոսքի շերտի

բարձրությունը,

մմ

Հոսքի

գործակիցը

Արաքս 86.2 272.4 3.90 123 -

Շրջանի մյուս խոշոր ջրային միավորը Ախուրյան գետն է: Այն սկիզբ է

առնում Արփի լճից, հոսում է Վերին Ախուրյանի լայն հովտով դեպի արևելք,

ապա թեքվում է հարավ և մտնում խորը կանիոնի մեջ, մինչև Շիրակի դաշտը :

Ստորև բերվում են Ախուրյան գետի բազմամյա միջն տարեկան հոսքի

բնութագրերը, միջին տարեկան առավելագույն և նվազագույն ծախսերը:

Աղյուսակ 5.

Գետը Ծախսը,

մ3/վ

Տարեկան հոսքը, մլն.մ3

Հոսքի մոդուլը, լ/վ կմ2

Հոսքի շերտի բարձրությունը,

մմ

Հոսքի գործակիցը

Ախուրյան 31.8 847.4 3.91 123 -

Աղյուսակ 6.

Գետը

Միջին տարեկան

ծախսը,

մ3/վ

Առավելագույն

ծախսը,

մ3/վ

Նվազագույն

ծախսը,

մ3/վ

Ախուրյան 31.8 529 15.7

ՀՀ Բնապահպանության նախարարության «Շրջակա միջավայրի վրա

ներգործության մոնիտորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ը «Հանրապետության

շրջակա միջավայրի մոնիտորինգի իրականացում» պետական ծրագրի

շրջանակներում իրականացվում է ջրային ռեսուրսերի աղտոտվածության

մոնիթորինգ: Ստորև ներկայացված է Ախոևրյան գետի ավազանի

մոնիթորինգի դիտակետերը:

Նկար 4.

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի շրջանին ամենամոտ գտնվող

դիտակետը Երվանդակերտ գյուղից 0.5կմ ներքև գտնվող N 35 դիտակետն է:

Համաձայն 2016թ.-ի I-IIIեռամսյակներում իրականացված

մշտադիտարկումների, այդ դիտակետում Ախուրյան գետի ջրի որակը

գնահատվել է որպես «միջակ»՝ պայմանավորված նիտրիտ իոնի և ֆոսֆատ

իոնի սահմանային թույլատրելի պարունակությունների գերազանցմամբ:

Հողեր

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի շրջանում զարգացած են

գլխավորապես կիսաանապատային գորշ հողերը: Հողերի բնական տիպերի

տարածման քարտեզը ներկայացված է նկար 5-ում: Կիսաանապատային գորշ

հողերը զարգանում են խիստ ցամաքային, շոգ կլիմայի և կիսաանապատային

բուսածածկույթի պայմաններում, կարբոնատներով և խճով հարուստ

ավազակավերի և թեթև կավավազների վրա: Բնորոշվում են վերին հորիզոնի

շերտավոր-թեփուկային, իսկ միջին հորիզոնում` անկայուն կնձկային

ստրուկտուրայով: Իլյուվիալ-կարբոնատային հորիզոնի զգալի մասը խիստ

ցեմենտացված է: Հողերն աչքի են ընկնում հումուսի փոքր քանակով (1-2%),

միջին և ավելի փոքր կլանման ծավալով, թույլ հիմնային ռեակցիայով,

քարքարոտությամբ և ուժեղ կարբոնատացվածությամբ: Հողերը

հիմնականում ունեն սակավ հզորություն, միջին կավավազային (62%)

մեխանիկական կազմ, ծավալային զանգվածը տատանվում է 1.24-1.48գ/սմ3

սահմաններում, տեսակարար զանգվածը` 1.34-1.42գ/սմ3, ընդհանուր

ծակոտկենությունը` 46-48%: Կիսաանապատային գորշ հողերի քիմիական և

ֆիզիկաքիմիական հատկությունները բերված են ստորև աղյուսակում.

Աղյուսակ 7.

Խորոթյունը, սմ

Տոկոսներով Կլանված հիմքերի գումարը

մ/էկվ 100գ հողում

pH-ը ջրային քաշվածքում հումուս CO2

գիպս SO4

0-8 2.10 1.3 0.05 22.0 8.0 8-21 1.81 4.7 0.08 30.5 8.3

21-32 1.55 10.6 0.5 23.6 8.2 32-65 0.87 15.5 0.8 18.3 8.1 65-140 0.22 2.2 42.1 - 7.3

Հողերի բնական տիպերի տարածման սխեմատիկ քարտեզ

Նկար 5.

Շրջանում առկա են նաև աղուտ-ալկալի հողեր: Աղուտ-ալկալի հողերը

աչքի են ընկնում խիստ թույլ հումուսացվածությամբ (մինչև 1%), բարձր

հիմնայնությամբ, կարբոնատների զգալի պարունակությամբ (15-18%),

շերտավորված մեխանիկական կազմով: Պրոֆիլում պարզորոշ

առանձնացվում է մակերեսային աղային հորիզոնրը, որտեղ հեշտ լուծվող

աղերի քանակը 2% և ավելի է, սակայն դեպի ստորին շերտերը նրա

պարունակությունը նվազում է: Հողերի գերակշռող մասին հատկանշական է

փոխանակային նատրիումի բարձր պարունակությունը (առանձին շերտերում

20-25 մգ/էկվ):

Բուսական և կենդանական աշխարհ

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասի շրջանի

բուսական աշխարհը ներկայացված է Երևանյան ֆլորիստական շրջանի,

ավազա-կավային մայրապարների վրա բաց և մուգ դարչնային հողերի վրա

զարգացած չոր տափաստանային լանդշաֆտային գոտուն բնորոշ՝

անապատային և կիսաանապատային բուսականության տեսակներով (նկար

6): Այստեղ, համաձայն Ա. Մաղաքյանի հետազոտությունների, գրանցված է

մոտ 130 բուսատեսակ, որոնցից որպես դոմինանտ կարելի է նշել

հովվափողազգիների, աստղածաղիկազգիների, մեխակազգիների, թելուկ-

ազգիների, լոբազգիների, ֆրանկենազգիների, բորակաթուփազգիների,

կարմրանազգիների և զուգատերևազգիների ընտանիքների

ներկայացուցիչներին:

Tanacetum achilleifolium

Artemisia vulgaris Poa bulbosa L. Bromus

Նկար 6.

Նկարագրվող տարածքում տարածված են ցածր բարձրության (մինչև

1000մ ծովի մակերևույթից բարձր) հարթավայրերին բնորոշ կենդանական

աշխարհի ներկայացուցիչներ: Սակայն այստեղ հանդիպում ե ն նաև

արտազոնալ բնակավայ- րերին (քարաթափեր, ցանքեր,

այգիներ,բնակավայրեր) բնորոշ տեսակներ: Համաձայն Ս. Դալի

հրապարակված տվյալների, այս լանդշաֆտային զոնայում տարածված են 113

տեսակ ողնաշարավոր կենդանիներ (որոնցից 82-ը՝ հանդիպում են նաև

արտազոնալ բնակատեղերում), այդ թվում՝ 28 (20) կաթնասուն, 67 (41)՝

թռչուն, 15 (8)՝ սողուն և 3 (3)՝ երկկենցաղ: Կաթնասունները առավել կերպով

ներկայացված են կրծողներով, որոնց մի մասը վարում է ստորգետնյա

կենսակերպ: Թռչունները ներկայացված են բաց տարածքներին բնորոշ

տեսակներով:

Սողունները և երկկենցաղները փոքրաքանակ են: Գարնան և աշնան

սեզոններին այստեղ հանդիպում են բազմաթիվ չվանցող տեսակներ: Տվյալ

տարածքի դոմինանտ և բնորոշ տեսակներից կարելի է նշել Հայաստանում

ամենուրեք տարածված Crocidura (սպիտակատամիկ), Vulpes vulpes L. (աղվե

ս), Cricetus auratus Nat. (գերմանամուկ), Mucrotus arvalis Pall. (դաշտամուկ),

Perdix perdix L.(կաքավ), Grus grus L. (կռունկ) և այլն: Տվյալ տարածքին բնորոշ

են՝

- ողնաշարավոր կենդանիներից՝ անատամ, եղեգնակատու, կռնչան բադ,

ճահճակուղբ, լճագորտ, ժայռային մողես, սովորական լորտու, տնային

ճնճղուկ, մոխրագույն ագռավ, կաչաղակ, մոխրագույն առնետ, գայլ, աքիս,

- անողնաշարավոր կենդանիներից՝ ծովախեցգետին, մրջյուն, մեղու, ճռիկ,

մորեխ, կաղամբաթիթեռ, ճանճեր, մոծակներ։

Վտանգված էկոհամակարգեր, բնության հատուկ պահպանվող

տարածքներ

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասի մոտակայքում

բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ, որտեղ իրականացվում է

վտանգված էկոհամակարգերի պահպանություն, չկան : Ապագա

բացահանքերի և նախատեսվող ենթակառուցվածքների տարածքում ՀՀ

Կարմիր գրքերում գրանցված բուսական և կենդանական տեսակներ չեն

արձանագրվել :

3. ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐ

• Ենթակառուցվածքներ

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասը գտնվում է

ՀՀ Արմավիրի մարզում՝ Մյասնիկյան համայնքի տարածքում:

ՀՀ Արմավիրի մարզը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության

տարածքի արևմտյան հատվածում: Մարզկենտրոնը Արմավիր քաղաքն է

որի հեռավորությունը Երևանից 48կմ է: Մարզն ունի 3 քաղաքային

(Արմավիր, Վաղարշապատ, Մեծամոր ) և 94 գյուղական համայնքներ:

Համայնքներից 7-ը սահմանամերձ են: Մարզը արևմուտքից և հարավից

սահմանակից է Թուրքիային, հյուսիսում սահմանակից է ՀՀ Արագածոտնի

մարզին, արևելքից՝ Երևանին և ՀՀ Արարատի մարզին։ ՀՀ պետական

սահմանից մարզին բաժին է ընկնում 130.5 կմ հատված:

Մարզը զբաղեցնում է ՀՀ տարածքի 4.2 %-ը (տարածքը` 1242 քառ.կմ),

1քառ. կմ-ի վրա ապրում է 251 մարդ: Մարզի բնակչությունը 2011թ. ապրիլի

1-ի դրությամբ կազմում է 286.2 հազ. մարդ, որից 102.1 հազ. բնակվում են

քաղաքներում: Արմավիրի մարզը բնակչության բացարձակ թվով գրավում է

միջին տեղ, բայց առաջինն է բնակչության խտության ցուցանիշով: ՀՀ

Արմավիրի մարզի տարածաշրջանի ճանապարհների ընդհանուր

երկարությունը կազմում է 595,3 կմ, որից` միջպետական նշանակության

ճանապարհները - 109.0 կմ, Հանրապետական նշանակության

ճանապարհները - 96.1 կմ, մարզային նշանակության ճանապարհները -

279.9 կմ, համայնքային նշանակության ճանապարհները - 110.3 կմ:

ՀՀ Արմավիրի մարզին բաժին է ընկնում հանրապետությունում

թողարկված արդյունաբերական արտադրանքի ծավալի մոտ 4%-ը և

գյուղատնտեսական համախառն արտադրանքի ծավալի շուրջ 17.6%-ը։

Եկամուտների հիմնական մասը առաջանում է գյուղատնտեսական

գործունեությունից: Չնայած մարզի գյուղացիական տնտեսությունները

հիմնականում ունեն սեփական հող, այնուամենայնիվ զիջում են

քաղաքային տնտեսություններին և եկամտային, և մարդկային

աղքատության առումով, և հիմնական կապիտալի առկայությունը չի

նպաստում աղքատության կրճատմանը: Մարզում 97066.9 հեկտար

գյուղատնտեսական նշանակության հողերից 61592.3 հեկտարը ոռոգելի են:

Շուրջ 19000 հա գյուղատնտեսական նշանակության ոռոգելի հողեր չեն

մշակվում հիմնականում ոռոգման ջրի պակասի, ներտնտեսային ցանցերի

բացակայության, կրկնակի աղակալված լինելու, ինչպես նաև առանձին

գյուղացիական տնտեսությունների ցածր վճարունակության և արտագնա

աշխատանքի մեկնելու պատճառով:

Մարզում գյուղատնտեսական արտադրությունը հիմնականում

կազմակերպվել է 50634 գյուղացիական տնտեսությունների միջոցով:

ՀՀ Արմավիրի մարզի համայնքներում վերջին տարիներին որոշ

ծրագրեր են իրականացվել ճանապարհաշինության, սոցիալական

ենթակառուցվածքների, գազաֆիկացման և բնակարանաշինության

բնագավառներում: Մարզային զարգացման ծրագրի շրջանակում ևս

մարզում վերանորոգվել և բարեկարգվել են համայնքային ճանապարհներ,

դպրոցներ, պոլիկլինիկաներ, հիվանդանոցներ, խմելու ջրի և ոռոգման

համակարգեր:

Երկրի տարածքային սոցիալ-տնտեսական զարգացման

անհամաչափությունները սոցիալական ու տնտեսական զարգացման

մակարդակների շեղումներն են, որոնք որպես արդյունք խոչընդոտում են

տնտեսական աճն ու կայուն մարդկային զարգացումն ինչպես

տարածքներում, այնպես էլ ամբողջ երկրում: Հայաստանի տարածքների

բնակլիմայական առանձնահատկությունները, արտադրողական ուժերի ու

բնական ռեսուրսների անհամաչափ բաշխումը, տնտեսական զարգացման,

սոցիալական, ժողովրդագրական ու մշակութային տարբերությունները

պայմանավորել են տարածքային միավորների զարգացման մակարդակների

անհամաչափություններ: Շուկայական տնտեսությանն անցման փուլում,

սկսած 2000-ականներից, այդ անհամաչափություններն էլ ավելի են

խորացել և շարունակում են անընդմեջ խորանալ՝ հասնելով մտահոգիչ

մակարդակի: Տնտեսական զարգացումը կենտրոնացել է Երևանում և

որոշակի, խիստ սահմանափակ թվով մարզերում (հիմնականում՝ Սյունիք,

Կոտայք), որպես արդյունք՝ առաջացնելով երկրի տարածքներում

բնակչության կենսամակարդակի/աղքատության ու մարդկային

զարգացման բնութագրիչների խիստ արտահայտված տարբերություններ

2013-2014 ուսումնական տարում մարզի հանրակրթական

դպրոցներում աշխատում են թվով 3287 ուսուցիչներ, աշակերտ-ուսուցիչ

թվերի հարաբերակցությունը 10.9 է, աշակերտների միջին խտությունը

դասարաններում` 20.9:

Արմավիրի մարզում ներկայումս գործում են նախնական

(արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթական ծրագրեր

իրականացնող 6 ուսումնական հաստատություններ` Արմավիրի

տարածաշրջանային պետական քոլեջ, Արմավիրի պետական ինդուստրիալ-

մանկավարժական քոլեջ, Արմավիրի արվեստի պետական քոլեջ, Էջմիածնի

պետական քոլեջ, Արմավիրի բժշկական քոլեջ և Էջմիածնի

արհեստագործական պետական ուսումնարան:

Համաձայն ՀՀ կառավարության 2013 թվականի օգոստոսի 22-ի նիստի

N33 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած՝ «Կայուն

դպրոցական սնունդ» ծրագրի ռազմավարության և փորձնական ծրագրի,

2014 թվականից ներդրվել է կայուն դպրոցական սննդի համակարգը: Այդ

նպատակով ՀՀ պետական բյուջեից կտրվեն համապատասխան

հատկացումներ՝ ըստ տարիների: 2014 թվականից դպրոցական սննդի

ծրագրում կներառվեն Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերի, իսկ 2015

թվականից նաև Արարատի մարզի հանրակրթական դպրոցների

տարրական դասարաններում և դպրոցին նախապատրաստման խմբերում

(նախակրթարաններում) ընդգրկված բոլոր սովորողները: Ընդ որում,

ծրագրում ընդգրկվող երեխաների թիվը ենթակա է ճշտման յուրաքանչյուր

տարի՝ նոր ուսումնական տարվա փաստացի կոմպլեկտավորման

արդյունքում: Եռամյա ծրագրի արդյունքների հիման վրա 2016 թվականից

հետո այն աստիճանաբար կտարածվի մյուս մարզերում նույնպես:

Միաժամանակ 2014-2016թթ. կշարունակվի ՄԱԿ-ի Պարենի

համաշխարհային ծրագիր (ՊՀԾ) դպրոցական սննդի ծրագիրը

հանրապետության 9 մարզերում, ընդգրկելով տարրական դասարանների

շուրջ 67000 սովորողների:

Մարզում առկա է համայնքային ենթակայության 85 մշակույթի տուն,

որից Արմավիրի տարածաշրջանում՝ 38, Էջմիածնի տարածաշրջանում՝ 40,

Բաղրամյանի տարածաշրջանում՝ 7: Մշակույթի տներից լիարժեք գործում

են 16-ը: Մարզի մշակույթի տները հիմնականում անցյալ դարի 60-70-ական

թվականների կառույցներ են, այդ իսկ պատճառով կարիք ունեն

վերանորոգման, որը համայնքը միայն իր սեփական միջոցներով չի կարող

իրականացնել: Արմավիրի մարզում գործում են 102 գրադարաններ, որոնցից

1-ը ՀՀ մշակույթի նախարարության ենթակայությամբ, 12-ը՝ քաղաքային, 89-

ը` գյուղական: Գրադարանային ֆոնդը կազմում է 1161830 կտոր գիրք՝ ՀՀ

մշակույթի նախարարության, Հայաստանի գրողների միության, «Գիրք»

հիմնադրամի, «Արևիկ» հրատարակչության, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի

կողմից կատարված նվիրաբերությունների շնորհիվ:

Գործում է 9 թանգարան. Սարդարապատի հուշահամալիր-

Հայաստանի ազգագրության և ազգային ազատագրական պայքարի

պատմության պետական թանգարան, Մուսալեռի հուշահամալիր-

թանգարան, Զվարթնոց պատմաճարտարապետական արգելոց-թանգարան,

Էջմիածնի գավառագիտական թանգարան, Էջմիածնի Խորեն Տեր-

Հարությանի անվան թանգարան, Էջմիածնի Հովհաննես Հովհաննիսյանի

տուն-թանգարան, Մեծամորի պատմահնագիտական թանգարան, Մհեր

Աբեղյանի անվան թանգարան, Բաղրամյանի «Արաբոյի և ֆիդայիների

հայրենասիրական թանգարան», որոնց հավաքածուները պարբերաբար

համալրվում են նոր թանգարանային նմուշներով` հնագիտական նոր

նյութերի և անհատների կողմից կատարած նվիրաբերությունների շնորհիվ:

Արմավիրի մարզի պատմամշակութային արժեքներն են` սբ.

Էջմիածին Մայր Տաճարն իր Գանձատնով, Մեծամորի և Զվարթնոցի

հնագիտական թանգարանները, Հայաստանի Ազգագրական պետական

թանգարանը Սարդարապատում, Զվարթնոց տաճարը, Հայաստանի

ստորերկրյա ջրերի ամենամեծ ելքը` Այղր լիճը, «Մուսալեռ» և

«Սարդարապատ» հուշահամալիրները: Էջմիածին քաղաքի եկեղեցիները և

Զվարթնոց հնագիտական վայրը ընդգրկված են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ցանկում:

Մարզում գործում Է 9 մարզադպրոց, ինչպես նաև նշված

մարզադպրոցների մասնաճյուղեր մարզի տարբեր համայնքներում:

Համայնքային ենթակայության մարզադպրոցներում գործում են 92 խմբեր`

13 մարզաձևերից: Արտադպրոցական և արտադասարանական մարզական

խմբերի պարապմունքներում ընդգրկված են դպրոցահասակ երեխաների

30-40%-ը: Մարզի հանրակրթական դպրոցներում և համայնքներում գործում

են 189 խմբեր` 20 մարզաձևերից: Արմավիրի մարզում մարզպետարանի

ենթակայությամբ գործող մարզադպրոցներ չկան: գործում են 61

առողջապահական հիմնարկներ, որոնցից 7-ը` մարզպետարանի

ենթակայության, այդ թվում` բժշկական կենտրոններ - 2 (Արմավիր,

Մեծամոր ), հիվանդանոց - 1 (Վաղարշապատ), ծննդատուն - 1

(Վաղարշապատ), պոլիկլինիկա - 2 (Վաղարշապատ, Բաղրամյան), արյան

փոխներարկման կայան - 1 (Արմավիր): Համայնքային ենթակայության

թվով 52 «Գյուղական բժշկական ամբուլատորիա» ՓԲԸ-ներ ընդգրկում են 43

բուժակմանկաբարձական կետեր:

Հողերի տնտեսական յուրացման բնութագիր

Ինչպես արդեն նշվել է Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ

տեղամասը գտնվում է Երվանդաշատ համայնքում:

Համայնքի բնակչությունը կազմում է 713 մարդ է: Համայնքի հողային

ֆոնդի բաշխվածությունը (ընդամենը՝ 3807.2հա) հաստատվել է ՀՀ

կառավարության 11.03.2004թ.-ի N 281-Ն և 24.12.2003թ.-ի N1184-Ն

որոշումներիովև ներկայացված է ստորև, աղյուսակ 8-ում:

Աղյուսակ 8. Նպատակային

նշանակությունը Հողատեսքը, գործառական

նշանակությունը Ընդամենը

(հա) 1 2 3

1. Գյուղատնտեսական

վարելահող 267.2 բազմամյա տնկարկներ

ընդամենը 5.9

այդ թվում` պտղատու այգի

5.1

խաղողի այգի 0.8 այլ բազմամյա -

խոտհարք 26.7 արոտ 686.1

այլ հողատեսքեր 2624.6 ընդամենը 3610.5

2. Բնակավայրերի

բնակելի կառուց. 68.1 այդ թվում` տնամերձ 67.5

այգեգործական (ամառանոցային)

-

հասարակ. կառուցապատման

15.2

խառը կառուցապատման 3.4 ընդհանուր

օգտագործման -

այլ հողեր 1.5 ընդամենը 88.2

3. Արդյունաբերության, ընդերքօգտագարծման և

այլ արտադրական նշանակության

օբյեկտների

արդյունաբերության - գյուղատնտ. արտադր. 5.6

պահեստարանների - ընդերքօգտագործման 12.0

ընդամենը 17.6

4. Էներգետիկայի, տրանսպորտի, կապի կոմունալ

ենթակառ. օբյեկտների

էներգետիկայի - կապի -

տրանսպորտի 1.3 կոմուն. ենթակառ. 1.3

ընդամենը -

5. Հատուկ պահպանվող տարածքների

բնապահպան. այդ թվում` արգելոց.

արգելավայրեր ազգային պարկ առողջարարակ. -

հանգստի - պատմ. և մշակութ. 19.4

ընդամենը 19.4

6. Հատուկ նշանակության Ընդամենը

5.5

7. Ջրային

լճեր - ջրանցքներ -

այլ օբյեկտներ - գետեր 66.4

ընդամենը 66.4 8.Անտառային թփուտներ 8.3

Ինչպես երևում է վերոնշվածից, համայնքի տնտեսության

մասնագիտացման ուղղությունը գյուղատնտեսությունն է: Գյուղատնտեսա-

կան հողահանդակների հիմնական մասն օգտագործվում է որպես

արոտավայրեր, վարելահողեր, խոտհարքեր: Զբաղվում են

բանջարաբոստանային, հացահատիկային, կերային կուլտուրաների

մշակությամբ: Տնամերձ հողակտորներում կան բազմամյա տնկարկներ:

Զբաղվում են խոշոր և մանր եղջերավոր անասնաբուծությամբ,

թռչնաբուծությամբ:

Երվանդաշատի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասում տուֆերի

արդյունահանման աշխատանքների բնույթը և նախնական գնահատման

հայտը ներկայացվել են համայնքի բնակիչներին: Քննարկվել է

շահագործման աշխատանքներին համայնքի բնակիչների ներգրավվման

հարցը :

Պատմության, մշակութային հուշարձաններ

ՀՀ կառավարության 2007 թվականի մարտի 15-ի թիվ 385-Ն որոշմամբ

հաստատվել է ՀՀ Արմավիրի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ

հուշարձանների ցանկը: Համաձայն նշված իրավական ակտի,

Երվանդաշատ համայնքի տարածքում հաշվառված են հետևյալ

հուշարձանները.

1) Ք.ա. 3դ. – Ք.հ. 4դ. – քաղաքատեղի Երվանդաշատ – գտնվում է Արաքս և

Ախուրյան գետերի միախառնման արևելյան անկունում,

2) 14-15դդ.-ի խաչքար – հենած է Ռուսական սահմանապահ զորքերի

ուղեկալի պատին: Նշված հուշարձանները գտնվում են տեղամասի

տարածքից ավելի քան 7.5կմ հեռավորության վրա: Տուֆի արդյունահանման

տեխնոլոգիան և հեռավորությունը պատմության, մշակութային օբյեկտների

թույլ է տալի ենթադրել, որ տեղամասի շահագործումը չի կարող որևիցե

կերպ անդրադառնալ պատմամշակութային հուշարձանի իրավիճակի վրա:

4. ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ԲԱՂԱԴՐԻՉՆԵՐԻ ՎՐԱ ՀՆԱՐԱՎՈՐ

ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ

Երվանդակերտի տուֆի հանքավայրի 7-րդ տեղամասի «Կարմիր Տուֆ»

ՍՊԸ-ի բացահանքերում օգտակար հանածոյի արդյունահանման

աշխատանքերի իրականացման ընթացքում տեխնածին ճնշումներ են

դրսևորվելու մթնոլորտի, մակերևութային ջրերի, հողային ծածկույթի,

բուսական և կենդանական աշխարհի, ինչպես նաև լանդշաֆտային

ամբողջականության վրա:

Մթնոլորտային օդ.

Բացահանքերում աշխատող ավտոտրանսպորտը դառնալու է

վնասակար գազերի և փոշու արտանետման աղբյուր, փոշեգոյացում տեղի է

ունենալու նաև բացահանքերի սահմաններում: Փոշեգոյացումը կապված

կլինի ավտոտրանսպորտի, հանույթաբարձման և հավաքակուտակման

աշխատանքների հետ: Մեքենաների և սարքավորումների աշխատանքի

արդյունքում օդ են արտանետվելու ածխածնի օքսիդ, ազոտի երկօքսիդ, մուր

և ծծմբային գազ:

Համաձայն շրջակա միջավայրի պահպանությանը վերաբերվող

նախագծման նորմերի (СНИП 11-01-95, СНИП 1.02.01-85)՝ սահմանային

թույլատրելի խտությունները ածխածնի օքսիդի, ազոտի օքսիդի, մրի և

ծծմբային գազի համար համար համապատասխանաբար կազմում են

0,0005գ/մ3; 0,000085գ/մ3; 0,00015գ/մ3; 0,0005գ/մ3:

Նախնական հաշվարկներին համաձայն, օդում փոշու և վնասակար

գազերի (ազատի օքսիդ, ածխածնի երկօքսիդ, մուր) առավելագույն

կոնցենտրացիաները չեն գերազանցելու նորմատիվային փաստաթղթերով

ամրագրված սահմանային թույլատրելի խտությունները:

Ջրային ավազան. Ջրային ռեսուրսների աղտոտում տեղի չի ունենա,

քանի որ հանքերևակման տարածքում գրունտային ջրերը բացակայում են,

իսկ լեռնային աշխատանքների տեխնոլոգիայով արտահոսքեր չեն

նախատեսվում:

Հողային ծածկույթ.

Խախտված հողերի լեռնատեխնիկական վերականգնումները

իրականացվելու է շահագործական աշխատանքների ավարտից հետո:

Բուսական և կենդանական աշխարհ.

Տուֆերի արդյունահանման աշխատանքների բացասական

ազդեցությունը հանքավայրի տարածաշրջանի բուսական և կենդանական

աշխարհի վրա գրեթե զրոյական է:

Ստորև բերվում է շրջակա միջավայրի բաղադրիչների վրա

հնարավոր ազդեցության նախնական գնահատական մատրիցը.

Աղյուսակ 9.

Շրջակա միջավայրի բաղադրիչներ

Գործողություններ

Մոտեցնող ճանապարհ-ների անցում

Բացահանքերի անցում

Արդյունահանման աշխատանքներ

Մթնոլորտային օդ ցածր

կարճատև ցածր

կարճատև ցածր կարճատև

Ջրեր - - -

Հողեր աննշան աննշան աննշան

Կենսաբազմա-

զանություն աննշան աննշան աննշան

Պատմամշակութային հուշարձաններ

- - -

5. ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՎՐԱ ՎՆԱՍԱԿԱՐ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ

ՆՎԱԶԵՑՄԱՆՆ ՈՒՂՂՎԱԾ ԲՆԱՊԱՀՊԱՆԱԿԱՆ

ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ

Շրջակա միջավայրի բաղադրիչների վրա վնասակար ազդեցության

մեղմացման/վերացման նպատակով նախատեսվում են հետևյալ

բնապահպանական միջոցառումները.

- Նավթամթերքների պահեստավորում և պահում արտադրական

հրապարակում հատուկ հատկացված տեղում (բացօթյա կամ ծածկի

տակ պահեստ), որի տրվում է համապատասխան թեքություն, որն

ապահովում է թափված նավթամթերքների հոսքը դեպի այն հավաքող

բետոնապատված փոսը:

- Օգտագործված յուղերի ու քսայուղերի հավաքում առանձին տարրաների

մեջ` հետագա ուտիլիզացման կամ երկրորդական վերամշակման

համար :

- Հնամաշ դետալների ու մասերի հավաքում հատկացված առանձին

տեղում և հանձնվում որպես մետաղական ջարդոն :

- Կենցաղային աղբի տեղափոխվում մոտակա աղբահավաք կետեր :

- Արտաթորվող թունավոր նյութերի չեզոքացուցիչ սարքերի տեղադրում :

- Փոշենստեցման նպատակով փոշեառաջացման օջախների

(աշխատանքային հրապարակները, հանքախորշերը, լցակույտերը,

մուտքային և դեպի լցակույտեր տանող ավտոճանապարհը և այլն)

ինտենսիվ ջրում տարվա չոր և շոգ եղանակներին :

- Կեղտաջրերի հավաքում հորատիպ զուգարանում, որը հետագայում

դատարկում են հատուկ ծառայության ուժերով :

- Խախտված տարածքների ռեկուլտիվացիա :

Երվանդակերտի տուֆերի հանքավայրի 7-րդ տեղամասի

շահագործման ընթացքում «Կարմիր Տուֆ» ՍՊ ընկերությունը

իրականացնելու է շրջակա միջավայրի վրա բացասական ազդեցության

կանխարգելմանն և մեղմացմանն ուղղված հետևյալ մշտադիտարկումները.

1. մթնոլորտային օդ կատարվող աղտոտող նյութերի արտանետումների

որակական և քանակական պարամետրերի պարբերական չափումներ,

տարին երկու անգամ հաճախականությամբ : Որպես սահմանային

թույլատրելի խտությունները ընդունվելու են. ածխածնի օքսիդի համար`

5մլգ/մ3, ազոտի երկօքսիդի համար` 0.085մլգ/մ3, մրի համար` 0,15մլգ/մ3:

Մշտադիտարկումների կետերի տեղադիրքը ներկայացված է ստորև

նկար 7-ում :

Բնապահպանական միջոցառումների համար նախատեսվում է

տարեկան մասնահանել 200.0 հազ.դրամ:

Հանքավայրի շահագործման աշխատանքային նախագիծը ենթակա է

տեխնիկական անվտանգության փորձաքննության, որի արդյունքում

տրամադրվում է փորձաքննական եզրակացություն, անվտանգության

վկայագիր: Արտակարգ իրավիճակների հետ կապված խնդիրներն

ամրագրվում են վերոնշյալ փաստաթղթերում: «Կարմիր Տուֆ» ՍՊԸ-ի

բացահանքերում կնախատեսվի համապատասխան հաղորդակցման

համակարգ (ինֆորմացիոն և շարժակակ կապ), որով հնարավոր է կապ

հաստատել ձեռնարկության վարչական կազմի, տեղական

ինքնակառավարման մարմինների, շտապ օգնության հետ:

Նկար 7.

Գրականություն

1. ՀՀ Բնապահպանության նախարարության «Շրջակա միջավայրի վրա

ներգործության մոնիտորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ -ի տվյալներ, 2016թ.

2.Почвы Армянской ССР. Ред./ Р.А. Эдилян, Г.П. Петросян, Н.Н. Розов.

Ереван: “Айастан”, 1976 г.

3. Հայաստանի բույսերի Կարմիր Գիրք.– 2010թ.

4. Հայաստանի կենդանիների Կարմիր Գիրք.– 2011թ

5. Флора Армении / под ред. А.Л.Тахтаджяна. – Ереван: изд-во АН Арм

ССР

6. Животный мир Армянской ССР. Даль С.К ,1954

7. ՀՀ Արմավիրի մարզպետարանի պաշտոնական կայք