3

Коммерциялық емес

акционерлік қоғам

Электр жетегі және

автоматтандыру кафедрасы

ЭЛЕКТР ЖЕТЕГІ

5В081200-Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету мамандығының

студенттері үшін есептеу-сызба жұмыстарын орындау бойынша әдістемелік

нұсқаулықтар

Алматы 2017

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА

ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС

УНИВЕРСИТЕТІ

ЭНЕРГЕТИКИ И СВЯЗИ

4

ҚҰРАСТЫРҒАНДАР СБ Алексеев КЖ Калиева ДМ Чныбаева

Электр жетегі 5В081200 - Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету

мамандығының студенттері үшін есептеу-сызба жұмыстарын орындау

бойынша әдістемелік нұсқаулықтар ndash Алматы АЭжБУ 2017 ndash 21 б

laquoЭлектр жетегіraquo пәнінен есептеу-сызба жұмыстарын орындау бойынша

әдістемелік нұсқаулықтар теориялық мағлұматтардан есептерді шешу

мысалы мен әдістемесін қамтыған

Сур9 кесте 6 әдеб- 6 атау

Пікір беруші аға оқытушы Курпенов БМ

laquoАлматы энергетика және байланыс университетіraquo коммерциялық емес

акционерлік қоғамының 2017 жылғы баспадан шығару жоспары бойынша

басылады

copy laquoАлматы энергетика және байланыс университетіraquo КЕАҚ 2017 ж

5

2017 жиынтық жоспар реті17

Сергей Борисович Алексеев

Казима Жанбырбаевна Калиева

Данна Максуткановна Чныбаева

ЭЛЕКТР ЖЕТЕГІ

5В081200-Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету мамандығының

студенттері үшін есептеу-сызба жұмыстарын орындау бойынша әдістемелік

нұсқаулықтар

Редактор ЖН Изтелеуова

Стандарттау бойынша маман НК Молдабекова

Басуға___қол қойылды

Таралымы ____ дана

Көлемі 138 оқу ndash басәд

Пішіні 60х84 116

Баспаханалық қағаз 1

Тапсырыс___Бағасы 690 тг

Алматы энергетика және байланыс университетіraquo коммерциялық емес акционерлік қоғамының

көшірмелі-көбейткіш бюросы

050013 Алматы Байтұрсынұлы көшесі 126

6

Мазмұны

Кіріспе 4

1 Түсіндірме жазбасын жазуға және мазмұнына құрылымына

қойылатын негізгі талаптар

5

1 Есептеу-сызба жұмыс 1 Тұрақты ток электрқозғалтқышының

механикалық сипаттамасын есептеуhelliphelliphellip

5

2 Есептеу-сызба жұмыс 2 Жиілік реттегішті электр жетегінің

механикалық сипаттамасын есептеу helliphelliphelliphellip

8

3 Есептеу-сызба жұмыс 3 Жиілік реттегішті электр жетегін

модельдеуhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

10

А қосымшасы 16

Б қосымшасы 18

Әдебиеттер тізімі 20

7

Кіріспе

5В081200 - Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету

мамандығының барлық білім беру түрлеріне студенттерді дайындау үшін

laquoЭлектр жетегіraquo пәнінен есептеу-сызба жұмыстарын орындауға арналған

әдістемелік нұсқау

Есептеу-сызба жұмысының басты мақсаты ndash ол студенттердің дәрістік

зертханалық жұмыстарда алған білімдерін теориялық қағидаларын тереңірек

түсінуге сонымен бірге студенттердің электр жетегінен қолданбалы есептерді

шешу тәжірибелерін жетілдіру

Пән бойынша үш есептеу-сызба жұмысын (ЕСЖ) орындау

қарастырылған оларда тұрақты және айнымалы токтағы

электрқозғалтқыштарын басқару принциптері қарастырып сонымен қатар

берілген режимдерде механикалық сипаттамаларды есептеу және тұрғызу

орындалады

Электрқозғалтқыштардың табиғи және жасанды сипаттамаларын

есептеу және тұрғызу студенттерге электр жетегінің жұмыс режимдерінің

сараптамасын игеруіне және олардың түрлеріне сәйкес реттелетін

шамаларының өзгерістерін көрнекі бағалауға көмектеседі

Әдістемелік нұсқауда студенттерге өз бетінше тапсырмаларды орындау

үшін қысқаша теориялық мағлұматтар жазба түсініктемесінің мазмұнына

және жазылуына құрылымына ұсынылған библиографиялық көздерге

қойылатын негізгі талаптар келтірілген

8

1 Жазба түсініктемесінің мазмұнына және жазылуына

құрылымына қойылатын негізгі талаптар

Жазба түсініктемесі (ЖТ) А4 (297times210) мм форматтағы бетте

орындалады Жазба түсініктемесінің мәтіні КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 [6]

талаптарына сәйкес жазылуы тиіс

Есептеу-сызба жұмыс негізгі мынадай компоненттерден тұрады

1) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 (қосыша С) [6] формасындағы мұқаба

2) Есептеу-сызба жұмысының арнайы бланкасындағы (қосымша В)

тапсырма ЖТ-нің екінші парағы болып табылады

3) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 формасындағы мазмұны ЖТ-нің

үшінші парағы болып табылады

4) Кіріспе мазмұны есептеу-сызба жұмыс тақырыбының өзектілігі

жұмысты орындау кезіндегі тапсырмалар тізімі осы есептерді шығарардағы

қолданылған әдістер және құрылғылар

5) Жұмыс тақырыбы бойынша қысқаша теориялық мағлұмат

6) Әрбір есептер бойынша сұлба есептеулер сызбалар модельдеу

нәтижесі және қорытындысы бар есептеу-сызба бөлік

7) Қорытынды негізгі нәтижелерден және қысқаша түйіндемеден тұру

керек

8) Әдебиеттер тізімі жұмысты орындау барысында қолданылған ғылыми

техникалық көздердің тізімі авторларының тектері альфавиттік тәртіпте КЕАҚ

СТ 56023-1910-04-2014 [6] талаптарына сәйкес орындалуы керек Жазбаша

түсініктеме мәтінінде библиографиялық көздерге сілтемелер болуы керек

Есептеу-сызба жұмысты қорғау кезінде ескеріледі жұмыстың бекітілген

оқу үрдісі сызбада көрсетілген қорғауға мезгілінде тапсырылғаны

тапсырылған жұмыстың мазмұны берілген тапсырмаға сәйкестігі есептеу-

сызба жұмыстың жазылуы [6] және ҚҚБЖ талаптарына сәйкестігі есептеу-

сызба жұмысты қорғау кезінде қойылған сұрақтарға жауаптары

2 Есептеу-сызба жұмыс 1

21 Тапсырма 1

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы үшін

1) 2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін анықтау керек

2) Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток және жылдамдығы Кωн (К коэффициентін оқытушы береді) тең жұмысын

қамтамасыз ететін қосымша резистор (RД) мәнін анықтау керек

3) Егерде якорь тізбегінде орнынан қозғау және қосымша резисторлар

қосылған болғанда жұмыс істейтін электрқозғалтқышының жылдамдығын

анықтау керек

9

4) (120596 = К ∙ 120596Н I=IH) нүктесінен өтетін және тізбектей жалғанған

резисторларға (RД +RП) сәйкес табиғи электрмеханикалық орнынан қозғау

электрмеханикалық сипаттамаларын бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша А

бойынша береді және 11-кестесіне толтырылады

11 кесте ndash Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының

шамалары

Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Электрқозғалтқышының

номинал қуаты

Рн кВт

2 Якор тогы Iя А

3 Номинал кернеу U В

4 Актив кедергі Rя Ом

5 Индуктив кедергі Lя Гн

6 Айналу жиілігі ωн радс

7 Номинал момент Мн Нм

8 Инерция моменті Jя кгм2

9 Коэффициент К

Алға қойылған тапсырманы орындау үшін тәуелсіз қоздырылған

тұрақты ток электрқозғалтқышының электрмеханикалық сипаттамасын

түсіндіретін формуланы қолдану қажет [1]

120596 =119880119867minus 119868Я∙(119877Я+119877)

119896∙Ф (21)

мұндағы UH ndash номинал кернеу В

IЯ ndash якорь тогы А

RЯ ndash якордің актив кедергісі Ом

k ndash құрылымдық коэффициент

Ф ndash магниттік ағын Вб

С коэффициенті мына формуламен анықталынады

С =МН

119868Н (22)

2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін (23) формуласымен анықталынады

Электрқозғалтқышты қосқан кезде оның жылдамдығы ω=0 тең Барлық

белгілі шамаларды электрмеханикалық сипаттама теңдеуіне қойып орнынан

қозғау резисторы RП мәнін анықтаймыз

10

120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877П)

С (23)

Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток I=IН және жылдамдығы ω=КωН тең жұмысын қамтамасыз ететін қосымша

резистор (RД) мәнін (24) формуласымен анықтаймыз

К120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877Д)

С (24)

мұнда К-коэффициент берілген тапсырмаға сәйкес

Электрмеханикалық сипаттамасын тұрғызу үшін идеал бос жүріс

жылдамдығын анықтаймыз

1205960 =119880119867

119862 (25)

Табиғи электрмеханикалық сипаттама мына нүктелер бойынша (ω=ω0

I=0) (ω=ωН I=IH) орнынан қозғау электрмеханикалық сипаттамалары мына

нүктелер бойынша (ω=ω0 I=0) (ω=0 I=2IH) тұрғызылады Якорь

тізбегіндегі қосымша кедергілерді ескере отырып дәл осылай жасанды

сипаттамалар тұрғызылады [2]

Төменде электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу мысалы

көрсетілген

21 сурет - Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқышының

электрмеханикалық сипаттамалары

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

4

ҚҰРАСТЫРҒАНДАР СБ Алексеев КЖ Калиева ДМ Чныбаева

Электр жетегі 5В081200 - Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету

мамандығының студенттері үшін есептеу-сызба жұмыстарын орындау

бойынша әдістемелік нұсқаулықтар ndash Алматы АЭжБУ 2017 ndash 21 б

laquoЭлектр жетегіraquo пәнінен есептеу-сызба жұмыстарын орындау бойынша

әдістемелік нұсқаулықтар теориялық мағлұматтардан есептерді шешу

мысалы мен әдістемесін қамтыған

Сур9 кесте 6 әдеб- 6 атау

Пікір беруші аға оқытушы Курпенов БМ

laquoАлматы энергетика және байланыс университетіraquo коммерциялық емес

акционерлік қоғамының 2017 жылғы баспадан шығару жоспары бойынша

басылады

copy laquoАлматы энергетика және байланыс университетіraquo КЕАҚ 2017 ж

5

2017 жиынтық жоспар реті17

Сергей Борисович Алексеев

Казима Жанбырбаевна Калиева

Данна Максуткановна Чныбаева

ЭЛЕКТР ЖЕТЕГІ

5В081200-Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету мамандығының

студенттері үшін есептеу-сызба жұмыстарын орындау бойынша әдістемелік

нұсқаулықтар

Редактор ЖН Изтелеуова

Стандарттау бойынша маман НК Молдабекова

Басуға___қол қойылды

Таралымы ____ дана

Көлемі 138 оқу ndash басәд

Пішіні 60х84 116

Баспаханалық қағаз 1

Тапсырыс___Бағасы 690 тг

Алматы энергетика және байланыс университетіraquo коммерциялық емес акционерлік қоғамының

көшірмелі-көбейткіш бюросы

050013 Алматы Байтұрсынұлы көшесі 126

6

Мазмұны

Кіріспе 4

1 Түсіндірме жазбасын жазуға және мазмұнына құрылымына

қойылатын негізгі талаптар

5

1 Есептеу-сызба жұмыс 1 Тұрақты ток электрқозғалтқышының

механикалық сипаттамасын есептеуhelliphelliphellip

5

2 Есептеу-сызба жұмыс 2 Жиілік реттегішті электр жетегінің

механикалық сипаттамасын есептеу helliphelliphelliphellip

8

3 Есептеу-сызба жұмыс 3 Жиілік реттегішті электр жетегін

модельдеуhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

10

А қосымшасы 16

Б қосымшасы 18

Әдебиеттер тізімі 20

7

Кіріспе

5В081200 - Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету

мамандығының барлық білім беру түрлеріне студенттерді дайындау үшін

laquoЭлектр жетегіraquo пәнінен есептеу-сызба жұмыстарын орындауға арналған

әдістемелік нұсқау

Есептеу-сызба жұмысының басты мақсаты ndash ол студенттердің дәрістік

зертханалық жұмыстарда алған білімдерін теориялық қағидаларын тереңірек

түсінуге сонымен бірге студенттердің электр жетегінен қолданбалы есептерді

шешу тәжірибелерін жетілдіру

Пән бойынша үш есептеу-сызба жұмысын (ЕСЖ) орындау

қарастырылған оларда тұрақты және айнымалы токтағы

электрқозғалтқыштарын басқару принциптері қарастырып сонымен қатар

берілген режимдерде механикалық сипаттамаларды есептеу және тұрғызу

орындалады

Электрқозғалтқыштардың табиғи және жасанды сипаттамаларын

есептеу және тұрғызу студенттерге электр жетегінің жұмыс режимдерінің

сараптамасын игеруіне және олардың түрлеріне сәйкес реттелетін

шамаларының өзгерістерін көрнекі бағалауға көмектеседі

Әдістемелік нұсқауда студенттерге өз бетінше тапсырмаларды орындау

үшін қысқаша теориялық мағлұматтар жазба түсініктемесінің мазмұнына

және жазылуына құрылымына ұсынылған библиографиялық көздерге

қойылатын негізгі талаптар келтірілген

8

1 Жазба түсініктемесінің мазмұнына және жазылуына

құрылымына қойылатын негізгі талаптар

Жазба түсініктемесі (ЖТ) А4 (297times210) мм форматтағы бетте

орындалады Жазба түсініктемесінің мәтіні КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 [6]

талаптарына сәйкес жазылуы тиіс

Есептеу-сызба жұмыс негізгі мынадай компоненттерден тұрады

1) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 (қосыша С) [6] формасындағы мұқаба

2) Есептеу-сызба жұмысының арнайы бланкасындағы (қосымша В)

тапсырма ЖТ-нің екінші парағы болып табылады

3) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 формасындағы мазмұны ЖТ-нің

үшінші парағы болып табылады

4) Кіріспе мазмұны есептеу-сызба жұмыс тақырыбының өзектілігі

жұмысты орындау кезіндегі тапсырмалар тізімі осы есептерді шығарардағы

қолданылған әдістер және құрылғылар

5) Жұмыс тақырыбы бойынша қысқаша теориялық мағлұмат

6) Әрбір есептер бойынша сұлба есептеулер сызбалар модельдеу

нәтижесі және қорытындысы бар есептеу-сызба бөлік

7) Қорытынды негізгі нәтижелерден және қысқаша түйіндемеден тұру

керек

8) Әдебиеттер тізімі жұмысты орындау барысында қолданылған ғылыми

техникалық көздердің тізімі авторларының тектері альфавиттік тәртіпте КЕАҚ

СТ 56023-1910-04-2014 [6] талаптарына сәйкес орындалуы керек Жазбаша

түсініктеме мәтінінде библиографиялық көздерге сілтемелер болуы керек

Есептеу-сызба жұмысты қорғау кезінде ескеріледі жұмыстың бекітілген

оқу үрдісі сызбада көрсетілген қорғауға мезгілінде тапсырылғаны

тапсырылған жұмыстың мазмұны берілген тапсырмаға сәйкестігі есептеу-

сызба жұмыстың жазылуы [6] және ҚҚБЖ талаптарына сәйкестігі есептеу-

сызба жұмысты қорғау кезінде қойылған сұрақтарға жауаптары

2 Есептеу-сызба жұмыс 1

21 Тапсырма 1

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы үшін

1) 2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін анықтау керек

2) Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток және жылдамдығы Кωн (К коэффициентін оқытушы береді) тең жұмысын

қамтамасыз ететін қосымша резистор (RД) мәнін анықтау керек

3) Егерде якорь тізбегінде орнынан қозғау және қосымша резисторлар

қосылған болғанда жұмыс істейтін электрқозғалтқышының жылдамдығын

анықтау керек

9

4) (120596 = К ∙ 120596Н I=IH) нүктесінен өтетін және тізбектей жалғанған

резисторларға (RД +RП) сәйкес табиғи электрмеханикалық орнынан қозғау

электрмеханикалық сипаттамаларын бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша А

бойынша береді және 11-кестесіне толтырылады

11 кесте ndash Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының

шамалары

Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Электрқозғалтқышының

номинал қуаты

Рн кВт

2 Якор тогы Iя А

3 Номинал кернеу U В

4 Актив кедергі Rя Ом

5 Индуктив кедергі Lя Гн

6 Айналу жиілігі ωн радс

7 Номинал момент Мн Нм

8 Инерция моменті Jя кгм2

9 Коэффициент К

Алға қойылған тапсырманы орындау үшін тәуелсіз қоздырылған

тұрақты ток электрқозғалтқышының электрмеханикалық сипаттамасын

түсіндіретін формуланы қолдану қажет [1]

120596 =119880119867minus 119868Я∙(119877Я+119877)

119896∙Ф (21)

мұндағы UH ndash номинал кернеу В

IЯ ndash якорь тогы А

RЯ ndash якордің актив кедергісі Ом

k ndash құрылымдық коэффициент

Ф ndash магниттік ағын Вб

С коэффициенті мына формуламен анықталынады

С =МН

119868Н (22)

2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін (23) формуласымен анықталынады

Электрқозғалтқышты қосқан кезде оның жылдамдығы ω=0 тең Барлық

белгілі шамаларды электрмеханикалық сипаттама теңдеуіне қойып орнынан

қозғау резисторы RП мәнін анықтаймыз

10

120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877П)

С (23)

Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток I=IН және жылдамдығы ω=КωН тең жұмысын қамтамасыз ететін қосымша

резистор (RД) мәнін (24) формуласымен анықтаймыз

К120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877Д)

С (24)

мұнда К-коэффициент берілген тапсырмаға сәйкес

Электрмеханикалық сипаттамасын тұрғызу үшін идеал бос жүріс

жылдамдығын анықтаймыз

1205960 =119880119867

119862 (25)

Табиғи электрмеханикалық сипаттама мына нүктелер бойынша (ω=ω0

I=0) (ω=ωН I=IH) орнынан қозғау электрмеханикалық сипаттамалары мына

нүктелер бойынша (ω=ω0 I=0) (ω=0 I=2IH) тұрғызылады Якорь

тізбегіндегі қосымша кедергілерді ескере отырып дәл осылай жасанды

сипаттамалар тұрғызылады [2]

Төменде электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу мысалы

көрсетілген

21 сурет - Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқышының

электрмеханикалық сипаттамалары

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

5

2017 жиынтық жоспар реті17

Сергей Борисович Алексеев

Казима Жанбырбаевна Калиева

Данна Максуткановна Чныбаева

ЭЛЕКТР ЖЕТЕГІ

5В081200-Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету мамандығының

студенттері үшін есептеу-сызба жұмыстарын орындау бойынша әдістемелік

нұсқаулықтар

Редактор ЖН Изтелеуова

Стандарттау бойынша маман НК Молдабекова

Басуға___қол қойылды

Таралымы ____ дана

Көлемі 138 оқу ndash басәд

Пішіні 60х84 116

Баспаханалық қағаз 1

Тапсырыс___Бағасы 690 тг

Алматы энергетика және байланыс университетіraquo коммерциялық емес акционерлік қоғамының

көшірмелі-көбейткіш бюросы

050013 Алматы Байтұрсынұлы көшесі 126

6

Мазмұны

Кіріспе 4

1 Түсіндірме жазбасын жазуға және мазмұнына құрылымына

қойылатын негізгі талаптар

5

1 Есептеу-сызба жұмыс 1 Тұрақты ток электрқозғалтқышының

механикалық сипаттамасын есептеуhelliphelliphellip

5

2 Есептеу-сызба жұмыс 2 Жиілік реттегішті электр жетегінің

механикалық сипаттамасын есептеу helliphelliphelliphellip

8

3 Есептеу-сызба жұмыс 3 Жиілік реттегішті электр жетегін

модельдеуhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

10

А қосымшасы 16

Б қосымшасы 18

Әдебиеттер тізімі 20

7

Кіріспе

5В081200 - Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету

мамандығының барлық білім беру түрлеріне студенттерді дайындау үшін

laquoЭлектр жетегіraquo пәнінен есептеу-сызба жұмыстарын орындауға арналған

әдістемелік нұсқау

Есептеу-сызба жұмысының басты мақсаты ndash ол студенттердің дәрістік

зертханалық жұмыстарда алған білімдерін теориялық қағидаларын тереңірек

түсінуге сонымен бірге студенттердің электр жетегінен қолданбалы есептерді

шешу тәжірибелерін жетілдіру

Пән бойынша үш есептеу-сызба жұмысын (ЕСЖ) орындау

қарастырылған оларда тұрақты және айнымалы токтағы

электрқозғалтқыштарын басқару принциптері қарастырып сонымен қатар

берілген режимдерде механикалық сипаттамаларды есептеу және тұрғызу

орындалады

Электрқозғалтқыштардың табиғи және жасанды сипаттамаларын

есептеу және тұрғызу студенттерге электр жетегінің жұмыс режимдерінің

сараптамасын игеруіне және олардың түрлеріне сәйкес реттелетін

шамаларының өзгерістерін көрнекі бағалауға көмектеседі

Әдістемелік нұсқауда студенттерге өз бетінше тапсырмаларды орындау

үшін қысқаша теориялық мағлұматтар жазба түсініктемесінің мазмұнына

және жазылуына құрылымына ұсынылған библиографиялық көздерге

қойылатын негізгі талаптар келтірілген

8

1 Жазба түсініктемесінің мазмұнына және жазылуына

құрылымына қойылатын негізгі талаптар

Жазба түсініктемесі (ЖТ) А4 (297times210) мм форматтағы бетте

орындалады Жазба түсініктемесінің мәтіні КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 [6]

талаптарына сәйкес жазылуы тиіс

Есептеу-сызба жұмыс негізгі мынадай компоненттерден тұрады

1) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 (қосыша С) [6] формасындағы мұқаба

2) Есептеу-сызба жұмысының арнайы бланкасындағы (қосымша В)

тапсырма ЖТ-нің екінші парағы болып табылады

3) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 формасындағы мазмұны ЖТ-нің

үшінші парағы болып табылады

4) Кіріспе мазмұны есептеу-сызба жұмыс тақырыбының өзектілігі

жұмысты орындау кезіндегі тапсырмалар тізімі осы есептерді шығарардағы

қолданылған әдістер және құрылғылар

5) Жұмыс тақырыбы бойынша қысқаша теориялық мағлұмат

6) Әрбір есептер бойынша сұлба есептеулер сызбалар модельдеу

нәтижесі және қорытындысы бар есептеу-сызба бөлік

7) Қорытынды негізгі нәтижелерден және қысқаша түйіндемеден тұру

керек

8) Әдебиеттер тізімі жұмысты орындау барысында қолданылған ғылыми

техникалық көздердің тізімі авторларының тектері альфавиттік тәртіпте КЕАҚ

СТ 56023-1910-04-2014 [6] талаптарына сәйкес орындалуы керек Жазбаша

түсініктеме мәтінінде библиографиялық көздерге сілтемелер болуы керек

Есептеу-сызба жұмысты қорғау кезінде ескеріледі жұмыстың бекітілген

оқу үрдісі сызбада көрсетілген қорғауға мезгілінде тапсырылғаны

тапсырылған жұмыстың мазмұны берілген тапсырмаға сәйкестігі есептеу-

сызба жұмыстың жазылуы [6] және ҚҚБЖ талаптарына сәйкестігі есептеу-

сызба жұмысты қорғау кезінде қойылған сұрақтарға жауаптары

2 Есептеу-сызба жұмыс 1

21 Тапсырма 1

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы үшін

1) 2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін анықтау керек

2) Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток және жылдамдығы Кωн (К коэффициентін оқытушы береді) тең жұмысын

қамтамасыз ететін қосымша резистор (RД) мәнін анықтау керек

3) Егерде якорь тізбегінде орнынан қозғау және қосымша резисторлар

қосылған болғанда жұмыс істейтін электрқозғалтқышының жылдамдығын

анықтау керек

9

4) (120596 = К ∙ 120596Н I=IH) нүктесінен өтетін және тізбектей жалғанған

резисторларға (RД +RП) сәйкес табиғи электрмеханикалық орнынан қозғау

электрмеханикалық сипаттамаларын бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша А

бойынша береді және 11-кестесіне толтырылады

11 кесте ndash Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының

шамалары

Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Электрқозғалтқышының

номинал қуаты

Рн кВт

2 Якор тогы Iя А

3 Номинал кернеу U В

4 Актив кедергі Rя Ом

5 Индуктив кедергі Lя Гн

6 Айналу жиілігі ωн радс

7 Номинал момент Мн Нм

8 Инерция моменті Jя кгм2

9 Коэффициент К

Алға қойылған тапсырманы орындау үшін тәуелсіз қоздырылған

тұрақты ток электрқозғалтқышының электрмеханикалық сипаттамасын

түсіндіретін формуланы қолдану қажет [1]

120596 =119880119867minus 119868Я∙(119877Я+119877)

119896∙Ф (21)

мұндағы UH ndash номинал кернеу В

IЯ ndash якорь тогы А

RЯ ndash якордің актив кедергісі Ом

k ndash құрылымдық коэффициент

Ф ndash магниттік ағын Вб

С коэффициенті мына формуламен анықталынады

С =МН

119868Н (22)

2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін (23) формуласымен анықталынады

Электрқозғалтқышты қосқан кезде оның жылдамдығы ω=0 тең Барлық

белгілі шамаларды электрмеханикалық сипаттама теңдеуіне қойып орнынан

қозғау резисторы RП мәнін анықтаймыз

10

120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877П)

С (23)

Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток I=IН және жылдамдығы ω=КωН тең жұмысын қамтамасыз ететін қосымша

резистор (RД) мәнін (24) формуласымен анықтаймыз

К120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877Д)

С (24)

мұнда К-коэффициент берілген тапсырмаға сәйкес

Электрмеханикалық сипаттамасын тұрғызу үшін идеал бос жүріс

жылдамдығын анықтаймыз

1205960 =119880119867

119862 (25)

Табиғи электрмеханикалық сипаттама мына нүктелер бойынша (ω=ω0

I=0) (ω=ωН I=IH) орнынан қозғау электрмеханикалық сипаттамалары мына

нүктелер бойынша (ω=ω0 I=0) (ω=0 I=2IH) тұрғызылады Якорь

тізбегіндегі қосымша кедергілерді ескере отырып дәл осылай жасанды

сипаттамалар тұрғызылады [2]

Төменде электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу мысалы

көрсетілген

21 сурет - Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқышының

электрмеханикалық сипаттамалары

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

6

Мазмұны

Кіріспе 4

1 Түсіндірме жазбасын жазуға және мазмұнына құрылымына

қойылатын негізгі талаптар

5

1 Есептеу-сызба жұмыс 1 Тұрақты ток электрқозғалтқышының

механикалық сипаттамасын есептеуhelliphelliphellip

5

2 Есептеу-сызба жұмыс 2 Жиілік реттегішті электр жетегінің

механикалық сипаттамасын есептеу helliphelliphelliphellip

8

3 Есептеу-сызба жұмыс 3 Жиілік реттегішті электр жетегін

модельдеуhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

10

А қосымшасы 16

Б қосымшасы 18

Әдебиеттер тізімі 20

7

Кіріспе

5В081200 - Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету

мамандығының барлық білім беру түрлеріне студенттерді дайындау үшін

laquoЭлектр жетегіraquo пәнінен есептеу-сызба жұмыстарын орындауға арналған

әдістемелік нұсқау

Есептеу-сызба жұмысының басты мақсаты ndash ол студенттердің дәрістік

зертханалық жұмыстарда алған білімдерін теориялық қағидаларын тереңірек

түсінуге сонымен бірге студенттердің электр жетегінен қолданбалы есептерді

шешу тәжірибелерін жетілдіру

Пән бойынша үш есептеу-сызба жұмысын (ЕСЖ) орындау

қарастырылған оларда тұрақты және айнымалы токтағы

электрқозғалтқыштарын басқару принциптері қарастырып сонымен қатар

берілген режимдерде механикалық сипаттамаларды есептеу және тұрғызу

орындалады

Электрқозғалтқыштардың табиғи және жасанды сипаттамаларын

есептеу және тұрғызу студенттерге электр жетегінің жұмыс режимдерінің

сараптамасын игеруіне және олардың түрлеріне сәйкес реттелетін

шамаларының өзгерістерін көрнекі бағалауға көмектеседі

Әдістемелік нұсқауда студенттерге өз бетінше тапсырмаларды орындау

үшін қысқаша теориялық мағлұматтар жазба түсініктемесінің мазмұнына

және жазылуына құрылымына ұсынылған библиографиялық көздерге

қойылатын негізгі талаптар келтірілген

8

1 Жазба түсініктемесінің мазмұнына және жазылуына

құрылымына қойылатын негізгі талаптар

Жазба түсініктемесі (ЖТ) А4 (297times210) мм форматтағы бетте

орындалады Жазба түсініктемесінің мәтіні КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 [6]

талаптарына сәйкес жазылуы тиіс

Есептеу-сызба жұмыс негізгі мынадай компоненттерден тұрады

1) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 (қосыша С) [6] формасындағы мұқаба

2) Есептеу-сызба жұмысының арнайы бланкасындағы (қосымша В)

тапсырма ЖТ-нің екінші парағы болып табылады

3) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 формасындағы мазмұны ЖТ-нің

үшінші парағы болып табылады

4) Кіріспе мазмұны есептеу-сызба жұмыс тақырыбының өзектілігі

жұмысты орындау кезіндегі тапсырмалар тізімі осы есептерді шығарардағы

қолданылған әдістер және құрылғылар

5) Жұмыс тақырыбы бойынша қысқаша теориялық мағлұмат

6) Әрбір есептер бойынша сұлба есептеулер сызбалар модельдеу

нәтижесі және қорытындысы бар есептеу-сызба бөлік

7) Қорытынды негізгі нәтижелерден және қысқаша түйіндемеден тұру

керек

8) Әдебиеттер тізімі жұмысты орындау барысында қолданылған ғылыми

техникалық көздердің тізімі авторларының тектері альфавиттік тәртіпте КЕАҚ

СТ 56023-1910-04-2014 [6] талаптарына сәйкес орындалуы керек Жазбаша

түсініктеме мәтінінде библиографиялық көздерге сілтемелер болуы керек

Есептеу-сызба жұмысты қорғау кезінде ескеріледі жұмыстың бекітілген

оқу үрдісі сызбада көрсетілген қорғауға мезгілінде тапсырылғаны

тапсырылған жұмыстың мазмұны берілген тапсырмаға сәйкестігі есептеу-

сызба жұмыстың жазылуы [6] және ҚҚБЖ талаптарына сәйкестігі есептеу-

сызба жұмысты қорғау кезінде қойылған сұрақтарға жауаптары

2 Есептеу-сызба жұмыс 1

21 Тапсырма 1

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы үшін

1) 2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін анықтау керек

2) Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток және жылдамдығы Кωн (К коэффициентін оқытушы береді) тең жұмысын

қамтамасыз ететін қосымша резистор (RД) мәнін анықтау керек

3) Егерде якорь тізбегінде орнынан қозғау және қосымша резисторлар

қосылған болғанда жұмыс істейтін электрқозғалтқышының жылдамдығын

анықтау керек

9

4) (120596 = К ∙ 120596Н I=IH) нүктесінен өтетін және тізбектей жалғанған

резисторларға (RД +RП) сәйкес табиғи электрмеханикалық орнынан қозғау

электрмеханикалық сипаттамаларын бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша А

бойынша береді және 11-кестесіне толтырылады

11 кесте ndash Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының

шамалары

Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Электрқозғалтқышының

номинал қуаты

Рн кВт

2 Якор тогы Iя А

3 Номинал кернеу U В

4 Актив кедергі Rя Ом

5 Индуктив кедергі Lя Гн

6 Айналу жиілігі ωн радс

7 Номинал момент Мн Нм

8 Инерция моменті Jя кгм2

9 Коэффициент К

Алға қойылған тапсырманы орындау үшін тәуелсіз қоздырылған

тұрақты ток электрқозғалтқышының электрмеханикалық сипаттамасын

түсіндіретін формуланы қолдану қажет [1]

120596 =119880119867minus 119868Я∙(119877Я+119877)

119896∙Ф (21)

мұндағы UH ndash номинал кернеу В

IЯ ndash якорь тогы А

RЯ ndash якордің актив кедергісі Ом

k ndash құрылымдық коэффициент

Ф ndash магниттік ағын Вб

С коэффициенті мына формуламен анықталынады

С =МН

119868Н (22)

2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін (23) формуласымен анықталынады

Электрқозғалтқышты қосқан кезде оның жылдамдығы ω=0 тең Барлық

белгілі шамаларды электрмеханикалық сипаттама теңдеуіне қойып орнынан

қозғау резисторы RП мәнін анықтаймыз

10

120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877П)

С (23)

Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток I=IН және жылдамдығы ω=КωН тең жұмысын қамтамасыз ететін қосымша

резистор (RД) мәнін (24) формуласымен анықтаймыз

К120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877Д)

С (24)

мұнда К-коэффициент берілген тапсырмаға сәйкес

Электрмеханикалық сипаттамасын тұрғызу үшін идеал бос жүріс

жылдамдығын анықтаймыз

1205960 =119880119867

119862 (25)

Табиғи электрмеханикалық сипаттама мына нүктелер бойынша (ω=ω0

I=0) (ω=ωН I=IH) орнынан қозғау электрмеханикалық сипаттамалары мына

нүктелер бойынша (ω=ω0 I=0) (ω=0 I=2IH) тұрғызылады Якорь

тізбегіндегі қосымша кедергілерді ескере отырып дәл осылай жасанды

сипаттамалар тұрғызылады [2]

Төменде электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу мысалы

көрсетілген

21 сурет - Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқышының

электрмеханикалық сипаттамалары

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

7

Кіріспе

5В081200 - Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету

мамандығының барлық білім беру түрлеріне студенттерді дайындау үшін

laquoЭлектр жетегіraquo пәнінен есептеу-сызба жұмыстарын орындауға арналған

әдістемелік нұсқау

Есептеу-сызба жұмысының басты мақсаты ndash ол студенттердің дәрістік

зертханалық жұмыстарда алған білімдерін теориялық қағидаларын тереңірек

түсінуге сонымен бірге студенттердің электр жетегінен қолданбалы есептерді

шешу тәжірибелерін жетілдіру

Пән бойынша үш есептеу-сызба жұмысын (ЕСЖ) орындау

қарастырылған оларда тұрақты және айнымалы токтағы

электрқозғалтқыштарын басқару принциптері қарастырып сонымен қатар

берілген режимдерде механикалық сипаттамаларды есептеу және тұрғызу

орындалады

Электрқозғалтқыштардың табиғи және жасанды сипаттамаларын

есептеу және тұрғызу студенттерге электр жетегінің жұмыс режимдерінің

сараптамасын игеруіне және олардың түрлеріне сәйкес реттелетін

шамаларының өзгерістерін көрнекі бағалауға көмектеседі

Әдістемелік нұсқауда студенттерге өз бетінше тапсырмаларды орындау

үшін қысқаша теориялық мағлұматтар жазба түсініктемесінің мазмұнына

және жазылуына құрылымына ұсынылған библиографиялық көздерге

қойылатын негізгі талаптар келтірілген

8

1 Жазба түсініктемесінің мазмұнына және жазылуына

құрылымына қойылатын негізгі талаптар

Жазба түсініктемесі (ЖТ) А4 (297times210) мм форматтағы бетте

орындалады Жазба түсініктемесінің мәтіні КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 [6]

талаптарына сәйкес жазылуы тиіс

Есептеу-сызба жұмыс негізгі мынадай компоненттерден тұрады

1) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 (қосыша С) [6] формасындағы мұқаба

2) Есептеу-сызба жұмысының арнайы бланкасындағы (қосымша В)

тапсырма ЖТ-нің екінші парағы болып табылады

3) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 формасындағы мазмұны ЖТ-нің

үшінші парағы болып табылады

4) Кіріспе мазмұны есептеу-сызба жұмыс тақырыбының өзектілігі

жұмысты орындау кезіндегі тапсырмалар тізімі осы есептерді шығарардағы

қолданылған әдістер және құрылғылар

5) Жұмыс тақырыбы бойынша қысқаша теориялық мағлұмат

6) Әрбір есептер бойынша сұлба есептеулер сызбалар модельдеу

нәтижесі және қорытындысы бар есептеу-сызба бөлік

7) Қорытынды негізгі нәтижелерден және қысқаша түйіндемеден тұру

керек

8) Әдебиеттер тізімі жұмысты орындау барысында қолданылған ғылыми

техникалық көздердің тізімі авторларының тектері альфавиттік тәртіпте КЕАҚ

СТ 56023-1910-04-2014 [6] талаптарына сәйкес орындалуы керек Жазбаша

түсініктеме мәтінінде библиографиялық көздерге сілтемелер болуы керек

Есептеу-сызба жұмысты қорғау кезінде ескеріледі жұмыстың бекітілген

оқу үрдісі сызбада көрсетілген қорғауға мезгілінде тапсырылғаны

тапсырылған жұмыстың мазмұны берілген тапсырмаға сәйкестігі есептеу-

сызба жұмыстың жазылуы [6] және ҚҚБЖ талаптарына сәйкестігі есептеу-

сызба жұмысты қорғау кезінде қойылған сұрақтарға жауаптары

2 Есептеу-сызба жұмыс 1

21 Тапсырма 1

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы үшін

1) 2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін анықтау керек

2) Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток және жылдамдығы Кωн (К коэффициентін оқытушы береді) тең жұмысын

қамтамасыз ететін қосымша резистор (RД) мәнін анықтау керек

3) Егерде якорь тізбегінде орнынан қозғау және қосымша резисторлар

қосылған болғанда жұмыс істейтін электрқозғалтқышының жылдамдығын

анықтау керек

9

4) (120596 = К ∙ 120596Н I=IH) нүктесінен өтетін және тізбектей жалғанған

резисторларға (RД +RП) сәйкес табиғи электрмеханикалық орнынан қозғау

электрмеханикалық сипаттамаларын бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша А

бойынша береді және 11-кестесіне толтырылады

11 кесте ndash Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының

шамалары

Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Электрқозғалтқышының

номинал қуаты

Рн кВт

2 Якор тогы Iя А

3 Номинал кернеу U В

4 Актив кедергі Rя Ом

5 Индуктив кедергі Lя Гн

6 Айналу жиілігі ωн радс

7 Номинал момент Мн Нм

8 Инерция моменті Jя кгм2

9 Коэффициент К

Алға қойылған тапсырманы орындау үшін тәуелсіз қоздырылған

тұрақты ток электрқозғалтқышының электрмеханикалық сипаттамасын

түсіндіретін формуланы қолдану қажет [1]

120596 =119880119867minus 119868Я∙(119877Я+119877)

119896∙Ф (21)

мұндағы UH ndash номинал кернеу В

IЯ ndash якорь тогы А

RЯ ndash якордің актив кедергісі Ом

k ndash құрылымдық коэффициент

Ф ndash магниттік ағын Вб

С коэффициенті мына формуламен анықталынады

С =МН

119868Н (22)

2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін (23) формуласымен анықталынады

Электрқозғалтқышты қосқан кезде оның жылдамдығы ω=0 тең Барлық

белгілі шамаларды электрмеханикалық сипаттама теңдеуіне қойып орнынан

қозғау резисторы RП мәнін анықтаймыз

10

120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877П)

С (23)

Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток I=IН және жылдамдығы ω=КωН тең жұмысын қамтамасыз ететін қосымша

резистор (RД) мәнін (24) формуласымен анықтаймыз

К120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877Д)

С (24)

мұнда К-коэффициент берілген тапсырмаға сәйкес

Электрмеханикалық сипаттамасын тұрғызу үшін идеал бос жүріс

жылдамдығын анықтаймыз

1205960 =119880119867

119862 (25)

Табиғи электрмеханикалық сипаттама мына нүктелер бойынша (ω=ω0

I=0) (ω=ωН I=IH) орнынан қозғау электрмеханикалық сипаттамалары мына

нүктелер бойынша (ω=ω0 I=0) (ω=0 I=2IH) тұрғызылады Якорь

тізбегіндегі қосымша кедергілерді ескере отырып дәл осылай жасанды

сипаттамалар тұрғызылады [2]

Төменде электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу мысалы

көрсетілген

21 сурет - Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқышының

электрмеханикалық сипаттамалары

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

8

1 Жазба түсініктемесінің мазмұнына және жазылуына

құрылымына қойылатын негізгі талаптар

Жазба түсініктемесі (ЖТ) А4 (297times210) мм форматтағы бетте

орындалады Жазба түсініктемесінің мәтіні КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 [6]

талаптарына сәйкес жазылуы тиіс

Есептеу-сызба жұмыс негізгі мынадай компоненттерден тұрады

1) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 (қосыша С) [6] формасындағы мұқаба

2) Есептеу-сызба жұмысының арнайы бланкасындағы (қосымша В)

тапсырма ЖТ-нің екінші парағы болып табылады

3) КЕАҚ СТ 56023-1910-04-2014 формасындағы мазмұны ЖТ-нің

үшінші парағы болып табылады

4) Кіріспе мазмұны есептеу-сызба жұмыс тақырыбының өзектілігі

жұмысты орындау кезіндегі тапсырмалар тізімі осы есептерді шығарардағы

қолданылған әдістер және құрылғылар

5) Жұмыс тақырыбы бойынша қысқаша теориялық мағлұмат

6) Әрбір есептер бойынша сұлба есептеулер сызбалар модельдеу

нәтижесі және қорытындысы бар есептеу-сызба бөлік

7) Қорытынды негізгі нәтижелерден және қысқаша түйіндемеден тұру

керек

8) Әдебиеттер тізімі жұмысты орындау барысында қолданылған ғылыми

техникалық көздердің тізімі авторларының тектері альфавиттік тәртіпте КЕАҚ

СТ 56023-1910-04-2014 [6] талаптарына сәйкес орындалуы керек Жазбаша

түсініктеме мәтінінде библиографиялық көздерге сілтемелер болуы керек

Есептеу-сызба жұмысты қорғау кезінде ескеріледі жұмыстың бекітілген

оқу үрдісі сызбада көрсетілген қорғауға мезгілінде тапсырылғаны

тапсырылған жұмыстың мазмұны берілген тапсырмаға сәйкестігі есептеу-

сызба жұмыстың жазылуы [6] және ҚҚБЖ талаптарына сәйкестігі есептеу-

сызба жұмысты қорғау кезінде қойылған сұрақтарға жауаптары

2 Есептеу-сызба жұмыс 1

21 Тапсырма 1

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы үшін

1) 2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін анықтау керек

2) Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток және жылдамдығы Кωн (К коэффициентін оқытушы береді) тең жұмысын

қамтамасыз ететін қосымша резистор (RД) мәнін анықтау керек

3) Егерде якорь тізбегінде орнынан қозғау және қосымша резисторлар

қосылған болғанда жұмыс істейтін электрқозғалтқышының жылдамдығын

анықтау керек

9

4) (120596 = К ∙ 120596Н I=IH) нүктесінен өтетін және тізбектей жалғанған

резисторларға (RД +RП) сәйкес табиғи электрмеханикалық орнынан қозғау

электрмеханикалық сипаттамаларын бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша А

бойынша береді және 11-кестесіне толтырылады

11 кесте ndash Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының

шамалары

Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Электрқозғалтқышының

номинал қуаты

Рн кВт

2 Якор тогы Iя А

3 Номинал кернеу U В

4 Актив кедергі Rя Ом

5 Индуктив кедергі Lя Гн

6 Айналу жиілігі ωн радс

7 Номинал момент Мн Нм

8 Инерция моменті Jя кгм2

9 Коэффициент К

Алға қойылған тапсырманы орындау үшін тәуелсіз қоздырылған

тұрақты ток электрқозғалтқышының электрмеханикалық сипаттамасын

түсіндіретін формуланы қолдану қажет [1]

120596 =119880119867minus 119868Я∙(119877Я+119877)

119896∙Ф (21)

мұндағы UH ndash номинал кернеу В

IЯ ndash якорь тогы А

RЯ ndash якордің актив кедергісі Ом

k ndash құрылымдық коэффициент

Ф ndash магниттік ағын Вб

С коэффициенті мына формуламен анықталынады

С =МН

119868Н (22)

2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін (23) формуласымен анықталынады

Электрқозғалтқышты қосқан кезде оның жылдамдығы ω=0 тең Барлық

белгілі шамаларды электрмеханикалық сипаттама теңдеуіне қойып орнынан

қозғау резисторы RП мәнін анықтаймыз

10

120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877П)

С (23)

Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток I=IН және жылдамдығы ω=КωН тең жұмысын қамтамасыз ететін қосымша

резистор (RД) мәнін (24) формуласымен анықтаймыз

К120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877Д)

С (24)

мұнда К-коэффициент берілген тапсырмаға сәйкес

Электрмеханикалық сипаттамасын тұрғызу үшін идеал бос жүріс

жылдамдығын анықтаймыз

1205960 =119880119867

119862 (25)

Табиғи электрмеханикалық сипаттама мына нүктелер бойынша (ω=ω0

I=0) (ω=ωН I=IH) орнынан қозғау электрмеханикалық сипаттамалары мына

нүктелер бойынша (ω=ω0 I=0) (ω=0 I=2IH) тұрғызылады Якорь

тізбегіндегі қосымша кедергілерді ескере отырып дәл осылай жасанды

сипаттамалар тұрғызылады [2]

Төменде электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу мысалы

көрсетілген

21 сурет - Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқышының

электрмеханикалық сипаттамалары

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

9

4) (120596 = К ∙ 120596Н I=IH) нүктесінен өтетін және тізбектей жалғанған

резисторларға (RД +RП) сәйкес табиғи электрмеханикалық орнынан қозғау

электрмеханикалық сипаттамаларын бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша А

бойынша береді және 11-кестесіне толтырылады

11 кесте ndash Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының

шамалары

Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Электрқозғалтқышының

номинал қуаты

Рн кВт

2 Якор тогы Iя А

3 Номинал кернеу U В

4 Актив кедергі Rя Ом

5 Индуктив кедергі Lя Гн

6 Айналу жиілігі ωн радс

7 Номинал момент Мн Нм

8 Инерция моменті Jя кгм2

9 Коэффициент К

Алға қойылған тапсырманы орындау үшін тәуелсіз қоздырылған

тұрақты ток электрқозғалтқышының электрмеханикалық сипаттамасын

түсіндіретін формуланы қолдану қажет [1]

120596 =119880119867minus 119868Я∙(119877Я+119877)

119896∙Ф (21)

мұндағы UH ndash номинал кернеу В

IЯ ndash якорь тогы А

RЯ ndash якордің актив кедергісі Ом

k ndash құрылымдық коэффициент

Ф ndash магниттік ағын Вб

С коэффициенті мына формуламен анықталынады

С =МН

119868Н (22)

2IН деңгейінде қозғалтқыштың орнынан қозғау тогын шектейтін

орнынан қозғау резисторының (RП) мәнін (23) формуласымен анықталынады

Электрқозғалтқышты қосқан кезде оның жылдамдығы ω=0 тең Барлық

белгілі шамаларды электрмеханикалық сипаттама теңдеуіне қойып орнынан

қозғау резисторы RП мәнін анықтаймыз

10

120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877П)

С (23)

Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток I=IН және жылдамдығы ω=КωН тең жұмысын қамтамасыз ететін қосымша

резистор (RД) мәнін (24) формуласымен анықтаймыз

К120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877Д)

С (24)

мұнда К-коэффициент берілген тапсырмаға сәйкес

Электрмеханикалық сипаттамасын тұрғызу үшін идеал бос жүріс

жылдамдығын анықтаймыз

1205960 =119880119867

119862 (25)

Табиғи электрмеханикалық сипаттама мына нүктелер бойынша (ω=ω0

I=0) (ω=ωН I=IH) орнынан қозғау электрмеханикалық сипаттамалары мына

нүктелер бойынша (ω=ω0 I=0) (ω=0 I=2IH) тұрғызылады Якорь

тізбегіндегі қосымша кедергілерді ескере отырып дәл осылай жасанды

сипаттамалар тұрғызылады [2]

Төменде электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу мысалы

көрсетілген

21 сурет - Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқышының

электрмеханикалық сипаттамалары

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

10

120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877П)

С (23)

Электрқозғалтқышының якорь тізбегінде қала отырып оның номинал

ток I=IН және жылдамдығы ω=КωН тең жұмысын қамтамасыз ететін қосымша

резистор (RД) мәнін (24) формуласымен анықтаймыз

К120596 =119880119867minus 119868Н(119877Я+119877Д)

С (24)

мұнда К-коэффициент берілген тапсырмаға сәйкес

Электрмеханикалық сипаттамасын тұрғызу үшін идеал бос жүріс

жылдамдығын анықтаймыз

1205960 =119880119867

119862 (25)

Табиғи электрмеханикалық сипаттама мына нүктелер бойынша (ω=ω0

I=0) (ω=ωН I=IH) орнынан қозғау электрмеханикалық сипаттамалары мына

нүктелер бойынша (ω=ω0 I=0) (ω=0 I=2IH) тұрғызылады Якорь

тізбегіндегі қосымша кедергілерді ескере отырып дәл осылай жасанды

сипаттамалар тұрғызылады [2]

Төменде электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу мысалы

көрсетілген

21 сурет - Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқышының

электрмеханикалық сипаттамалары

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

11

22 Тапсырма 2

Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электрқозғалтқыш жылдамдығын

реттеудің екі сұлбасы 22 және 23 суреттер үшін электрмеханикалық

сипаттамаларын ω=f(I) есептеу және тұрғызу Бірінші сұлба үшін

электрқозғалтқыштың номинал кернеуінде және кернеуі 05UН болғанда

екінші сұлба үшін шығыс кернеуінің номинал мәні 02UН болғанда

коммутация жиілігі 1000 Гц Сипаттамаларды бір сызбада тұрғызу керек

Қозғалтқыштың типі және шамалары 21 тапсырмасына сәйкес келеді

22 сурет ndash Үшфазалы көпірлі түзеткіш негізіндегі электр жетегі

23 сурет ndash Импульсті реттелмелі электр жетегі

Сериялық тұрақты ток электржетектерінде бұрыштық жылдамдықты

якорь тізбегіндегі кернеумен реттеу әдетте бірфазалы және үшфазалы

тиристорлық түзеткіштер және ендік-импульсті реттегіштер көмегімен

орындалады оларда қозғалтқыштың айналу жиілігін тиімді реттеу кең

диапазонда орындау қамтамасыз етіледі [3]

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

12

Кері байланысы жоқ реттеу жүйесіндегі басқарылатын түзеткіштен 22

сурет қоректенетін тұрақты ток электрмеханикалық сипаттамасының теңдеуін

келесі түрде болады

120596 =(119880119867119888119900119904120572minus119868119877Я)

С (26)

α ndash БЖ басқару сұлбасы құрастыратын тиристорлы түрлендіргіштің

басқару бұрышы (α= 0 divide 900)

22 суреттегі ендік-импульсті түрлендіргіш үшін сипаттама теңдеуі

келесі түрде болады

120596 =(120576119880119867minus119868119877Я)

С (27)

мұнда ε=tи T ndash реттеу коэффициенті (tи- имрульс ұзақтығы T- период)

24 сурет ndash ЕИР әдісін қолданғандағы жүктеменің шығыс кернеуі

Электрмеханикалық сипаттамаларды тұрғызу үшін координаталары

келтірілген формулалар бойынша анықталынады ал сипаттамалар әрбір

сұлбалар үшін жеке-жеке сызбаларда тұрғызылады

25 сурет ndash Тәуелсіз қоздырылған тұрақты ток электрқозғалтқышының

әртүрлі кернеулер мәндеріндегі электрмеханикалық сипаттамалары

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

13

3 Есептеу ndashсызба жұмыс 2

31 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіштен қоректенетін берілген қуаттағы асинхронды

электрқозғалтқыш үшін табиғи сипаттамасын (f=50Гц) және жасанды

механикалық сипаттамалары Uf=const жиілік реттеу заңдылығында берілген

жиіліктерде (f1=f2=f3) есептеу және тұрғызу керек ω=f(M) сипаттамаларын

барлық жиіліктер үшін бір сызбада тұрғызу керек

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 31-кестесіне толтырылады

31 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

Рн кВт

3 Номинал ток Iн А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары абсолюттік

өлшем бірлікте орындалады Ол үшін электрқозғалтқыштың каталогтан

көшірілген салысырмалы өлшем бірліктегі кедергілер шамалары абсолюттік

бірлікке базалық кедергіге көбейту арқылы келтіріледі [4]

Базалы кедергі кернеу мен токтың белгілі номинал мәндер бойынша

анықталынады

119885Б =119880Н

119868119867 (31)

Асинхронды электрқозғалтқышының айналмалы моменті орын басу

сұлбасына сәйкес келесі теңдеумен анықталынады [1]

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

14

sXXs

RR

RUM

Ф

])()[(

3

2

21

2210

2

2

(32)

М=f(s) механикалық сипаттаманы есептеу үшін Клосс теңдеуі

қолданылады

K

K

K

KKД

ass

s

s

s

asMМ

2

)1(2

(33)

мұнда KM - қозғалтқыштың максимал (критикалық) моменті Н∙м

2

21

2

110

2

ф

к

)(2

3

ХХRR

UM

(34)

мұнда Ks - критикалық сырғанау

2

21

2

1

2

)(

XXR

RsK

(35)

мұнда 0 -бұрыштық синхронды жылдамдық радс

30

0

0

n

(36)

2

1

R

Ra (37)

Есептелінген МК SК және α шамаларын (33) формуласына қойып және

сырғанау S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып электрқозғалтқышының

М=f(s) механикалық сипаттамасын алуға болады (32 кесте)

Сырғанау мәндері S 0 ден 1-ге шейін мәндер бере отырып

электрқозғалтқыштың тиесілі моменттері анықталынады (32 кесте)

ω=f(M) механикалық сипаттамасын тұрғызу үшін сырғанаудың берілген

мәніндегі бұрыштық жылдамдық былай анықталынады

s 00 (38)

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

15

32 кесте ndash Қозғалтқыштың жиілік f1=50 Гц болғандағы механикалық

сипаттама координаталары

S

M Н∙м

ω радс

Берілген жиіліктердің жасанды механикалық сипаттамалары Uf=const

жиілік реттеу заңдылығында табиғи сипаттамасы сияқты есептелінеді бірақта

қозғалтқыштың индуктив кедергісі берілген жиіліктерде есептелініп

отырылуы тиіс

LfLX 2 (39)

мұндағы L- индуктивтілік Гн

f ndash жілік Гц

Механикалық сипаттаманың мысалдық түрі 31-суретінде көрсетілген

31 сурет - Үш жиіліктегі асинхронды қозғалтқыштың механикалық

сипаттамасы

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

16

4 Есептеу-сызба жұмыс 3

41 Тапсырма

Жиілік түрлендіргіш-асинхронды қозғалтқыш (ЖТ-АҚ) жүйесінде

Uf=const реттеу заңдылығында Matlab бағдарламалық ортада модель құру

берілген үш жиілікте шамаларды есептеу және механикалық сипаттамаларды

тұрғызу керек Қозғалтқыштың жүктемелік үрдісінде механикалық

сипаттамаларды тұрғызу кезінде осциллограмалау

Электрқозғалтқыштың типін және шамаларын оқытушы қосымша Б

бойынша береді және 41-кестесіне толтырылады

41 кесте ndash Асинхронды қозғалтқыштың шамалары Атауы Белгіленуі Өлшем

бірлігі

Мәндері

1 Қозғалтқыш типі

2 Электрқозғалтқышының номинал

қуаты

РН кВт

3 Номинал ток IH А

4 Номинал кернеу Uн В

5 Синхронды айналу жылдамдығы nн айнмин

6 Номинал сырғанау sном сөб

7 Негізгі магнит ағынының индуктив

кедергісі

X сөб

8 Статор орамының актив кедергісі R1 сөб

9 Статор орамының индуктив

кедергісі

Х1 сөб

10 Статор орамына келтірілген ротор

орамының актив кедергісі

R2 сөб

11 Статор орамына келтірілген ротор

орамының индуктив кедергісі

X2 сөб

12 Қуат коэффициенті cosφ сөб

КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрлымы 41-суретінде

көрсетілген

41 сурет ndash КИМ жиілік реттегіш электр жетегінің құрылымы

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

17

Matlab Simulink функционалды блоктарынан тұрғызылған ПЧ-АД

моделі 42-суретте келтірілген

Электр жетегі моделімен жұмыс жасау үшін электрқозғалтқышының

шамаларын абсолюттік өлшем бірлікте алдыңғы тапсырма бойынша қайта

есептеп және оларды модел элементтеріне енгізу қажет

Жиілік түрлендіргішінің күштік сұлбасы (41 сурет) диодтар негізіндегі

басқарылмайтын түзеткіштен конденсатордан С және транзистор

кілттеріндегі (IGBT) инверторлардан тұрады Шығыс кернеуінің модуляциясы

КИМ әдістемесімен синусоидалық заңдылықпен орындалынады

Инвертордың шығыс кернеуінің модуляция коэффициентіне тәуелділігі мына

формуламен анықталынады

119880119867119891 = 119880119906120583119904119894119899120596119904119905 (41)

мұндағы μ ndash модуляция тереңдік кэффициенті

ωs ndashмодуляцияның шеңберлік жиілігі

42 сурет - Matlab Simulink фукционалды блоктарынан құралған ЖТ-АҚ

моделі

Берілген жиіліктік реттеу заңдылығын орындау үшін PWM блогына

берілген шығыс жиілігі және осы жиілікте есептелген модуляция

коэффициенті μ енгізіледі Алып жүретін жиілік 2000 Гц қойылады

Механикалық сипаттамаларды алу әдісі [5] келтірілген Төменде 43 суретте

модельдеу үрдісінде алынған механикалық сипаттаманың мысалы келтірілген

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

18

43 сурет ndash Асинхронды қозғалтқыштың қоректендіруші кернеудің әртүрлі

жиіліктерінде модельде алынған механикалық сипаттамалары

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

19

А қосымшасы

А1 кесте - Тұрақты ток электрқозғалтқышы Нұсқа

Қуат

Р кВт

Номинал

кернеу Uн В

Якор тогы

Iн А

Актив кедергі

Rя Ом

Индуктив

кедергі Lя Гн

Айналу жиілігі

ωн радс

Номинал

момент Мн Нм

Инерция

моменті Jя кгм2

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 15 220 9 199 0446 314 46 0042

2 22 220 125 103 0321 314 68 0052

3 32 220 175 0642 0229 314 10 009

4 45 220 243 0352 0165 314 14 0116

5 6 220 33 036 0122 314 186 015

6 11 220 59 0121 0068 314 34 0008

7 19 220 986 0054 0041 314 59 014

8 22 220 116 0128 0055 314 186 10

9 37 220 192 0124 0039 314 34 20

10 55 220 280 0128 0055 314 59 36

11 15 220 9 0124 0039 157 186 36

12 22 220 12 1205 0335 157 136 0116

13 32 220 184 1032 0218 157 20 015

14 45 220 254 078 0158 157 28 018

15 6 220 332 0472 0121 157 372 035

16 8 220 435 0269 0092 157 497 04

17 11 220 595 0187 0067 157 683 056

18 14 220 735 0128 0055 157 87 065

19 19 220 103 0124 0039 157 118 14

20 22 220 116 0128 0055 157 372 035

21 37 220 192 0124 0039 157 497 04

22 55 220 280 0128 0055 157 372 035

23 15 220 9 0124 0039 1047 497 04

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

20

А1 кестенің жалғасы 1 2 3 4 5 6 7 8 9

24 22 220 125 1205 0335 1047 136 0116

25 32 220 175 1032 0218 1047 20 015

26 45 220 243 078 0158 1047 28 018

27 6 220 33 0472 0121 1047 372 035

28 8 220 435 0269 0092 1047 497 04

29 11 220 595 0187 0067 1047 683 056

30 14 220 735 0128 0055 1047 87 065

31 19 220 103 0124 0039 1047 118 14

32 22 220 116 1205 0335 1047 136 0116

33 37 220 192 1032 0218 1047 20 015

34 55 220 280 078 0158 1047 28 018

35 15 220 9 0472 0121 785 372 035

36 22 220 125 0269 0092 785 497 04

37 32 220 175 0187 0067 785 683 056

38 45 220 243 0128 0055 785 87 065

39 6 220 33 0124 0039 785 118 14

40 8 220 435 0472 0121 785 372 035

41 11 220 595 0269 0092 785 497 04

42 14 220 735 0187 0067 785 683 056

43 19 220 103 0128 0055 785 87 065

44 22 220 116 0124 0039 785 118 14

45 37 220 192 0128 0055 785 372 035

46 55 220 280 0124 0039 785 497 04

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

21

Б қосымшасы

Б1 кесте - 4А сериялы электрқозғалтқыштарының техникалық берілімдері Қозғалтқыш

типі

Элек

трқозғ

алтқ

ыш

ын

ың

ном

ин

ал қ

уат

ы

Ном

ин

ал т

ок

Ном

ин

ал к

ерн

еу

Си

нхрон

ды

ай

нал

у

жы

лд

амд

ығы

Си

нх

рон

ды

бұры

шты

қ

жи

ілік

Ном

ин

ал с

ырға

нау

Нег

ізгі

маг

ни

т ағ

ын

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

ың

акти

в

кед

ергі

сі

Ста

тор о

рам

ын

ың

ин

дукти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

акти

в к

едер

гісі

Ста

тор о

рам

ын

а

кел

тіріл

ген

рото

р

орам

ын

ың

ин

дукти

в

кед

ергі

сі

Қуат

коэф

фи

ци

енті

РН кВт IH А UН В nн

обмин ω с

1 sном

ое X ое R1 ое Х1 ое R2

ое X2

ое сosφ

ое

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 4A 71B2У3 11 55 220 3000 314 0063 28 013 0054 0069 0084 087

2 4A 80А2У3 15 65 220 3000 314 005 25 0084 0051 0049 0081 085

3 4A 80B2У3 22 65 220 3000 314 005 27 0076 005 0049 0087 087

4 4A 90L2У3 30 65 220 3000 314 0054 34 0072 0057 0047 001 088

5 4A 100S2У3 40 75 220 3000 314 004 34 0054 0055 0036 0099 089

6 4A 100L2У3 55 75 220 3000 314 004 38 0050 0054 0036 011 091

7 4A 112M2У3 75 75 220 3000 314 0026 37 0046 0058 0028 014 088

8 4A 132M2У3 116 75 220 3000 314 0031 42 0040 0061 0025 012 09

9 4A 160S2У3 150 75 220 3000 314 0023 40 0052 0092 0022 012 091

10 4A 160M2У3 185 75 220 3000 314 0023 45 0049 0092 0022 012 092

11 4A 180S2У3 220 75 220 3000 314 002 36 0039 0091 0020 011 091

12 4A 180M2У3 300 75 220 3000 314 0019 38 0030 0073 0018 011 09

13 4A 200M2У3 370 75 220 3000 314 0019 41 0029 0074 0021 012 089

14 4A 200L2У3 450 75 220 3000 314 0018 49 0027 0088 0020 013 09

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

22

Б1 кестенің жалғасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 4A 80A4У3 11 50 220 1500 157 0067 17 012 0078 0068 012 081

16 4A 80B4У3 15 50 220 1500 157 0067 19 012 0078 0060 012 083

17 4A 90L4У3 22 60 220 1500 157 0054 21 0098 0076 0060 013 083

18 4A 100S4У3 30 65 220 1500 157 0053 22 0078 0079 0053 013 083

19 4A 100L4У3 40 65 220 1500 157 0053 24 0057 0079 0053 014 084

20 4A 112M4У3 55 70 220 1500 157 005 28 0064 0078 0041 013 086

21 4A 132S4У3 75 70 220 1500 157 003 30 0048 0085 0033 013 086

22 4A 132M4У3 110 70 220 1500 157 0028 32 0043 0085 0032 013 086

23 4A 160S4У3 150 70 220 1500 157 0027 40 0047 0085 0025 013 088

24 4A 160M4У3 185 70 220 1500 157 0027 43 0042 0085 0024 013 088

25 4A 180S4У3 220 70 220 1500 157 002 40 0041 0080 0021 012 09

26 4A 180M4У3 300 70 220 1500 157 002 39 0034 0088 0018 012 089

27 4A 200M4У3 370 70 220 1500 157 0017 44 0039 0086 0018 014 09

28 4A 200L4У3 450 70 220 1500 157 0018 46 0034 0082 0017 014 09

29 4A 80B6У3 11 40 220 1000 1047 008 16 012 011 011 019 074

30 4A 90L6У3 15 50 220 1000 1047 0064 18 011 011 0088 021 074

31 4A 100L6У3 22 55 220 1000 1047 0051 19 0090 011 0067 021 073

32 4A 112MA6У3 30 60 220 1000 1047 0055 19 0085 0074 0063 010 076

33 4A 112MBУ3 40 60 220 1000 1047 0051 20 0077 0073 0062 011 081

34 4A 132S6У3 55 70 220 1000 1047 0041 19 0067 0072 0041 011 08

35 4A 132M6У3 75 70 220 1000 1047 0032 21 0060 0070 0040 011 081

36 4A 160S6У3 110 60 220 1000 1047 003 30 0073 011 0030 015 086

37 4A 160M6У3 150 60 220 1000 1047 003 30 0062 010 0028 016 087

38 4A 180M6У3 185 60 220 1000 1047 0027 29 0056 011 0026 013 087

39 4A 200M6У3 220 65 220 1000 1047 0025 41 0050 011 0024 014 09

40 4A 200L6У3 300 65 220 1000 1047 0023 37 0046 012 0022 013 09

41 4A 90B8У3 11 65 220 750 785 007 14 013 015 011 029 068

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

23

Б1 кестенің соңы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

42 4A 100L8У3 15 35 220 750 785 007 15 011 016 0093 032 065

43 4A 112MA8У3 22 55 220 750 785 006 15 0093 011 0083 017 071

44 4A 112MB8У3 30 60 220 750 785 0065 16 0080 011 0083 017 074

45 4A 132S8У3 40 60 220 750 785 0041 16 0068 01 0058 017 07

46 4A 132M8У3 55 60 220 750 785 0045 18 0070 011 0061 019 074

47 4A 160S8У3 75 60 220 750 785 0027 20 0075 014 0032 018 075

48 4A 160M8У3 110 60 220 750 785 0027 20 0066 013 0031 018 075

49 4A 180M8У3 150 60 220 750 785 0026 24 0064 013 0030 017 082

50 4A 200M8У3 185 60 220 750 785 0025 26 0057 013 0026 018 084

51 4A 200L8У3 220 60 220 750 785 0027 31 0062 014 0029 018 084

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с

24

Әдебиеттер тізімі

1 Чиликин МГ Сандлер АС Общий курс электропривода Учебник для

вузов ndash М Энергоатомиздат 1981- 576 с

2 Вишневский СН Характеристики двигателей в электроприводе - М

Энергия 1977 ndash 416 с

3 Москаленко ВВ Автоматизированный электропривод - М

Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

4 Асинхронные двигатели серии 4 А Справочник АЭ Кравчик и др -

М Энергоатомиздат 1985 ndash 416 с

5 Алексеев СБ Электропривод Методические указания к выполнению

виртуальных лабораторных работ специальности 050718-Электроэнергетика -

Алматы АИЭС 2009

6 Общие требования к построению изложению оформлению и

содержанию учебно-методических и учебных работ СТ НАО 56023-1910-04-

2014 - А НАО АУЭС - А 2014- 43 с