Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ل رد نظام فکری ارسطى 83 │گستره اقعده اعتدا
گستر قاعد اعتدال در وظام فکری ارسط
1 ډلمياى ٭چ اٲ
چىيذ
ى اه ډٺبڅ سال ي سب ډلييى ٹب٭ي ا٭شتياڃ ى و٪تبڇ ٵپت ات٦ اه از ٽ آتب ،ثبن ځىى. پ ا ډبئچ ٽ ه اويمىيان ا ىځ ٽى
وي تب هت؟ سٮتياى ا سمبڇ اٵٮبڃ ي اكببر اوبو ډمڃ اه ٹب٭ي ډاوي ابن ٭ٺي اپبڅ ث ا٦ ډ٦ف ٽىٵچٵبن اه ډئچ ا ث ر
توي ي ىاوي ٽ ثه اٵٮبڃ ث ر ډ٦چٸ چز ب ٵ٢تچز ډلتة ډتتب ٽىي وٺ٦ ا٭شياڃ اهالٹ ثتا آن ځو وز ٽ ؿىبوـ ا٦ اى٭ب ډاه
ى و٪ ځٵش ى.س وىي ١مه ػشؼ ٭جبار ا٦ ى دبن ث اه اڃ، ثتب ٭جتب
-ٽىي ي ٭تي ثهى ٽى ٽ ا٦ ډىب وٺ٢ ثا ٹبون ا٭شياڃ ٽ ډ
ب ٽچت ى دىياى. ى اىاډ سال ي سب اچةا ا اډ ا چز ډ٦چٺ ډب ثشان ډئچ ا بډبوي تي و٪بڇ ٵپ ا٦ بٵز ى ٽ ث ٥جٸ آن
دبن ىاى. ى ٽ ا٦ ى ډتبن ٽچمتبر هتى ثت آن كچ دىبى ډى وبز ا
كڄ ډئچ ى سمبڇ ډبىٸ ډپٻ ث هيع ا ىاش از. ٥جٸ اه ااب كش ډاى ٽ هى ا٦ آن –ا ٹب٭ي ا٭شياڃ هاوتي ب ا چز ډ٦چٺ ډت
ډبوىي ػت ؿىتي ډتى ب سلز ٹبون كي ي٤ ثبٹ ډځىى ي م آنكڄ ډ - .ٽىىياك سىب ى ب اىبن اڅ ډٮىب ي ډٶڇ ديا ډٽ ٩ب
ب ويذ اط
ا٦، ٹب٭ي ا٭شياڃ، ډظبڃ وٺت٠، ٵ٢تچز ي چتز ډ٦چٺت، كتي يت٤، .اشظىبب ٹب٭ي ا٭شياڃ
.ىاوڂب ٹڈ ،ٽبىب اي ٵچٶ اهالٷ .1
1394 اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی
84 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
عشح ؼأ
-13، 1378ىاوي. عات٦، بث ث ه ا٭ال ا ٱبز سمبڇ اٵٮبڃ اوبو ډا٦ ىز14 ،1094a 1 اه ه ا ٮبىر عوپجوش ډٮٵ ډ ، 28ي 1095a، 17ٽىتي عمتبن،
1097a 1097، 30يb ي ٮبىر ا وتيځ ٵ٢تچز ډىياوت ثډت ، 31تمبى. عمتبن، 1098a 1102، 46يaډىياو ا ويځ ي ويځ ٵ٢چز ىاوتي ٽت ى آن اٵٮتبڃ ي ا ډت
اڅجش ثه ٵ٢چز ا ٱ 1106b، 66-64اكببر اوبن ث ا٭شياڃ ي ثبىي عمبن، ډىياوت وتيځ ٽتىن ا ٥ٵت ٵ٢تچز 296-292، 2008ٽىىي. عځىچ، ا ا٭شياڃ ډٮىب ډ
ځٶتز ٹ٢ت سان اوي ډد ؿىبوـ ىڂان ثبن ٽى 2ؿ ػ اهالٹ ويځ ٽىن وز،ثبي ث ٭جبس ىي ا اٵا٣ ي سٶت٤ ى اب اهالٷ ا٦ ٭بز ه٤ ډ ا٭شياڃ ډ
ئوبر ويځ، ٹب٭ي اچ اهالٷ ى و٪ ا٦ز. ثيب اؿىب ثش ظشی اػتذا
ى ٥ڃ سبن و٪ دىاان ډشٮيى ث و٪بڇ اهالٹ ا٦ ي ٹب٭ي ا٭شياڃ اتپبالس ا -101، 1386ب ا ٭ي اه وشب هبع از. عثپ، اوي ٽ ډؼبڃ ث م آنياى ٽى
ا اه ي ى اه ډٺبڅ سىب ټ اپبڃ ډ٦ف ي ي ډتى ثلتض ي ډىبٹت ٹتا هاتي 102 ځٵز:
ثىب ث ٵ اىپ اب ٹبون كي ي٤ ډى د ثبي ثب اه كبڃ ٭بتز ا٭شتياڃ ى ز. ى ياٹ٬ اته ٹب٭تي ا ٽچتز ثهتا اوبو ٺىبك هبع ا ئوبر اهالٹ ثٮ٢ ا اٵٮبڃ
ب وٺ٢ ثا آن يػى ىاى. ث ٭ىتان ډظتبڃ: كتي يت٤ ى ىى ؿتز؟ تب وجى ي ډظبڃساوي ثبي ٽ ٵ٢تچز ثت كتبة آتي؟ آتب ىي ٭بز ا٭شياڃ ى از ي آا ىڂان ؿ ډ
ب اهالٹت شبب او٦جبٷ ثش ثب اهالٷ وياى؟ د سٶ٤ ى ثه ځاٽبډڄ ا اىڂو ٵٽىىتي. ثت ا اه ډئچ ا ى ٥ٳ ډٺبثڄ و ثبن ډځىى. ٭يث ٭ىان اډ ډىٶ سچٺ وم
٭ٺي ابن اٵٮبڃ ي كبالس ى اوبن يػى ىاوي ٽ اوؼبڇ ؿ ثش آن تز ى تب اهالٹت آي. ث ا كي اه اٵٮبڃ ٱاهالٹ وز ي اٵا٣ ث كبة ومياٹ٬ سپا
ځىى. ا ػمچ ز ٽ اٵا٣ ى آن ٱاهالٹ سچٺ ومث ٭ىان ډظبڃ اظب ا ػمچ اٵٮبڅ
1 هاڈ.ٽىي: ٱبش ٽ آن ا ثا هى ي م ؿ ا ثا آن ډ. ه ا٭ال ا اىڂو سٮٴ ډ
ٽىي. ٹڈ ايڃ مبن اهالٷ از ٽت ٭مچت . ا٦ ٵ٢چز ا ث ىيٹڈ اهالٹ ي ٭ٺچ سٺڈ ډ 2ى. ٹڈ ىيڇ كپمز و٪ت اتز ٽت ا ا آډت ثت ىتز سپا ٵ٢بئڄ كبڄ ډ ثى ي ا ا
ثبي ٽ ډث٣ ثت ډاى ډب ى اه ډٺبڅ سىب ٵ٢چز اهالٹ ډ1103a :53، 1378آي عا٦، ډ ك٦ ٭مچ ويځ از.
ل رد نظام فکری ارسطى 85 │گستره اقعده اعتدا
ا پت ا ډتبىٸ وٺت٠ ٹب٭تي ا٭شتياڃ 115، 3، ع1384ډلمي ٱاڅ ٭تياڅز عٱاڅت، سىب چز ٩چڈ ا ډٺبثتڄ هتى ىاى ي ى كتي يت٤ ثته ىي مبى ثىب ث ٭ٺي اي ٭ياڅز ثډ
و ى ستبن هتى ثت اته 342، 1، ع1993چز ياٹ٬ وي از. ٽبدچشن عٽبدچشن، ٽىي ٽ ا٦ ٭ياڅز ا سىب ثا اىپ ثب اڅڂ ا٭شياڃ ډى٦جتٸ ثبتي سلتز ډ٫١ اب ډ
ز ٽت اډپتبن ن كي ي٤ ٹا ىاى. ٭جبىر ىڂ ډظبڅساثى ي ى ياٹ٬ ٭ياڅز ا ومٹب٭ي ډا آن ا هبع ا ٹبون كي ي٤ ث كبة آيوي. ا ثه ٭جبار ٱاڅ ؿىه ثىاز ىاى ٭ي
ى ٽ وب ث ٭بز ا٭شياڃ ى اوؼبڇ ٭جبىار يػى وياى. ي سمټ ؿ ثش ث ا٭مبڃ ډب ىڂ ڈ ٥ف تي ٽت ډظبڃ وٺ٠ 1ځىاوي.ش ډ٭جبى اوبن ا ث اهالٷ ه وىپ
ب ١ي وز.ٽ سمبڇ آن ب اه اپبڃ ا ٥ف هاڈ ٽى: ى اىاډ دبن
ح ا سا
ٽىي اٵٮبڃ ي كتبالس ى هى ا٦ ډشػ اپبڃ ثى ي ى اهالٷ وپډبه سق ډثبتىي. هت٤ ډت وي ٮى چز ډ٦چٸ ډاوبن يػى ىاوي ٽ ثبڅپڄ چز ډلة ډ
ډىياو وز. ث ٭جبر ىڂ ٹب٭ي ا٭شياڃ ا ډلييى ٵت ب ډٮىب وياى ي ٵ٢چزا٭شياڃ ى آن وي ي كي، ٽى ي ثٽىي. ي ىى، وب ي آىڇ ٽ ا ا ػمچ اه اٵٮبڃ ډظبڃ ډ ډ ا تډ
ٽىي ٽ ډاى وتبڇ بى. اي ث ر ٹ٦ٮ ثبن ډمػ اه ځي ا اوٶٮبالر ب اكببر ثډوٶ ثي شىي، ثت ثبىي ثچپ ٵاوي ٱاهالٹ ډثى ي و ا اه څلب٧ ٽ اٵا٣ ب سٶ٤
تب مت ه٦بتز. سان اويا لق ا بٵز ثچپ اوؼتبڇ آن ب وم٭جبس ىڂ ى ډى آن 1107a، 66، 1378عا٦،
٥جٸ اه ډبوتي تا ا ٥تٳ ائتڄ سق ػب ثا اپبڃ ى ػز ائڄ ثبٹ ومتا ثا ٹب٭ي كي ي٤ ثبن ي اډب آب ا ٭يڇ ثبن ا٦ وتجز ثت ٵ٢تبڄ ډ٦چٺت، ډلييى
سان وشؼ ځٵز ٽ اي ډلييىز ٹب٭ي ا٭شياڃ وجز ث ٵ٢بئڄ ا ٹجڃ وياى؟ ٮى ا٦ ډٵٮڄ ب اكب يػى ىاش ثبي ٽ اوؼبډ ډ٦چٺبك ٵ٢چز ثت كتبة ٽىي ٽ ؾس وم
آي. ڈ ى د ثبن ي ٽ ٱاڅ ا٭شتياڃ ى ٭جتبىار ا ٹجتڃ ياى ډظبڃ وٺ٠ ٭جبىر ډ
وياى ؿىي ثب ىٹز ثش ى ٭جبار اي ډشػ هاڈ ي ٽ ي مڅز ٹب٭ي ا٭شياڃ وجز
ٵبي از. ثچپت سىتب ا ولت . ډى بٵز وي ٽ ٱاڅ سق ٽىي ا٭شياڃ ى اوؼبڇ ٭جبىار ث 1
ثبوبر ي ډمپه از ؿىه ثىاز ى ٽ وب ث اػا ٹتبون ا٭شتياڃ ى اوؼتبڇ ٭جتبىار يػتى 141ي 160، 3ع 1384وياى. عٱاڅ،
86 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
ا ثا ين ثچپ ييى ث ٥ٸ ب١ز ي ي چٻ ا يچ ث ٭جبىار ا ى وپى از 1 128-118، 3، ع1384مبى عٱاڅ، ث ا٭شياڃ ثډ
ىاوي ى اه ر ځاڈ ٽ ٱاڅ ٭جبىر ا هبع ا ٹب٭ي ا٭شياڃ ډٵ ا ث اه ډ سان ى ډظبڃ اي ډىبٹ ٽى ي اى٭ب ى ٽ اٵا٣ ى ٭جبىر ډ -ٵ٢چز اهالٹ ډلة ومت
ځىى ي كش ى ډىبث٬ ىى االڇ ڈ ٽ ي ٽ اٵا٣ ى ا٭مبڃ ٭جبى ډوتبڅٴ ثتب تئوبر 2ز هبك اځ اوبن ا ا دىاهشه ث ئوبر اػشمب٭ ي ٽت ي ٽب ثبىاى.االډ
ار اكبء ٭چتڇ ا ٥ٵ اځ ٭جبىر ا ث ډٮىب ٭بڇ آن ى و٪ ثڂڈ عؿىبوـ ثه ٭جب-128، 3، ع1384سان ث اه ډٮىب كمڄ ٽى عٱاڅت، اڅيه ى ډى ډبىٸ ب١ز ا ډ
131 ځتىى، ى اته ٽ ٵٮڄ كه ب كش ډجبك ما ثب وز اڅ، سجيڄ ث ٭جتبىر ډتت ر اى٭ب ډلمي ٱاڅ ډجى ث ٵ٢چز ډ٦چٺ ثىن ٭جبىر ٹبثڄ ٹجڃ از. ا ٽظر
ٽىي ثچپ ٵ٢چز ډلتة ب هچچ ياى ومؿ ثش ٭جبىر ث ډٮىب ٭بڇ آن ى ويځ اوبن ډ -ى. ډڂ اىپ ځٶش ى اىڂو ډٮبو ٭بڇ ٽ ډبىٸ يٮ ا اٵٮبڃ اوبو ا ىثډت
ځى ا ك٦ ثلض ا٦ هبع از ي ا٦ سىب اٵٮبڃ ي اكببس ا ثلض ډ -ٽىي ٽ ډت
ب ډلييى ٽى. اډب ثبي ثت تى ٽت سان ډبىٸ هبػ آن ا ى ىا ٽؿپ ا ٵٮبڅزبي ث اه ډي٭ب يػى ىاى ب ه ا ث ٭ىان ډظبڃ ډبىٸ هبػ ؼب٭ز وت ډمپته
از ثش ث ا٤ ځوبځن ا اان ډياٷ ډوشچٴ ٵاس ثبي.سان اكببر ډظجش ا وبڇ ثتى ٽت كتي ي كتييى ى ډا ٭جبىار ٽ ثڂڈ ث ٺه
اوي اكب ثىتيځ ػىج ير وياوي. ث ٭ىان ومو ى ډى اٵاى ٽ يػى هيايوي ا دٵشا سان ځٶز مـىبوپت ؿ كي ىاى؟ ب ك ډلجز ث ديىځب سب ٽؼب ٽبٵز؟ آب وم
ؾ ډلييىش ثا ك ثىيځ كياٹڄ ى و٪ت ډشتيىه ځىى، ا كبىر چز ډلة ډيػى وياى. ث ٭جبس ؿ٦ كبىر ث و٪ ا٦ چز ډ٦چٺ از اډب ك ډبوىي ډلجز ث
آي ديىځب ٵ٢چز ډ٦چٺ ث كبة وما ث ٵ٢چز ډ٦چٺ وپى از. ا ټ كض ډمپه از ث ا٦ كٸ ىاى ٽ ؿا اب
ٽىىي ى كبڅ ٽت ات٦، اځت ظ ډبىٸ وبډجى ى ډلييى ىه ي ٮز ډٮىب ديا ډا اٽ
1ٽىىي اوب ډبوىي ڇ ٹتا . ى ډٺبثڄ ٱاڅ ي ډبوىي اي ٽ سب اه كي ث ب١ز ي ٭جبىر سػ ډ
ي ٵ٢بڄ اجبن ا ٽ سب كييى ث ب١ز ىاوي -ب ٵبو جبز ىاى، ډى ډىبٹ ٹتا ډت
Hume, 1912, p59)ٽىي. عب ا اوپب ډىي ي ٵ٢چز اهالٹ ثىن آن2 ...A .يابر ډشٮيى ڈ 27 كيي: آ @ ي جبو اثشي٭ب ډب ٽشجىب ٭چڈ اڅب اثشٲبء ١ان اهلل
@الجبو ٵ االالڇAثب اه ډ٢من از ٽ
ل رد نظام فکری ارسطى 87 │گستره اقعده اعتدا
وڂڈ ا٭شٺبى ث هيا ث آن ډٮىب ٽ ى ه ډب ډ تى اى٭تب ثبي وياش از، ٹ٦ٮتبك ډتىاى ثچپ آن ا ػئ ا ٭چڈ بتز ٽىڈ ٽ ي اهالٷ ا ى ك٦ ىه ډى ث ٹا وم
-ٽى ي ث ىوجبڃ و٪بډ اهالٹ ثا اىا ػبډٮ ثى از. ي ؿىيه ػب سق ډډ سچٺ
ٽىي ٽ ډجبكض ډ٦ف ي ى ٽشبة اهالٷ وپډبه ػئ ا ىاو بز شىي. عات٦، 1378 ،46 ،1102a ثب اه يػى ؿىيان ډػ وز ٽ ث يچ ٭ىبيى ٽ ى ب اىبن
ٽىىي ث اي هى ځٵش ى.يا ډاڅ ډٮىب دسته ٭ىت ساوي اى٭ب ٽىي اظب ٽ ث و٭ ثچىيډسجاډب ثب اظب ؿ ثبي ٽى آب ٽ ډ
تب اهتالٷ ى اڅجش ډمپه از ځٶز: و٪بڇثبي، سىب ى ؿش ىه ډلٺٸ ډاهالٹ ډآيوي يڅ ى ٽىتب آن، ٹبثتڄ ست ى ډىى ثشه سلټ ا وجز ث اظب ى ث ث يػ
از ٽ اظب ى و٪بڇ اهالٹ پال ډٮىب ي ډٶڇ ديا ٽىي. ي اىپ سلٺٸ كٺٺش ث وبڇ اظتب ىڅتڄ ا ى ه ا٦ ثب سػ ث ا٤ ډبن هى ډمپه وياوڈ، ثتب ىي ا ته ي ثت
ز؟ د ى اه ډكچ ٹبى ث دبتن وجتى ي هاي ثى. مى٦ ى ډى ٭ياڅز ؿ هاڈ ځٶ ٽىڈ.ب ثٮي ډٽڃ ډكڄػاة آن ا ث ا
ح دسا
كڄ ٹي ي اچث ٽچ ا و٪ار ا٦ بٵز ى ٽ ثشتان ثت يتچ آن ى اه اػاة اپبڃ ډٽ ا ىاى ى اه ر كش اځ ا٦ وجز ث يػى ائڄ ډ٦چٺ سل
ٽى، اډپبن ىاز دبن اي وجز ث ډبئڄ ډٽ كي ى ى. ا ٥ٳ ىڂت سإډتڄ ى وما ٽت ثاتب آن ائتڄ ډ٦چتٸ ا ساوي ډوب٥جه ا٦ ا ث ٹب٭يب ٽچ ډاه اچة
وي، ىمن ٽىي.ىڂ اٵٮبڃ ي اكببر سم ىاى ډ ا٭ال ا ويځ ٵ٢تچز ثبي ا هى دي ا٦ ث ؿ ثبو ه ىاوتي؟ ي ى ډىياوت ډت
ٽىي ٽ ه ى ئ اه از ٽ ا ٭ي اوؼبڇ ٱبش ٽ ثتا آن ى و٪ت ػب اب ډ ث ٭ىان ډظتبڃ ٽتبى 1098a، 31ي 1097a، 27ځٵش ي ث هث ثآي. عمبن،
ډى ٵىن، و كبٷ ثت كتبة وپ ي ه از ٽ ٭مڄ ثين ا ثش اوؼبڇ ىي. ي ىآي ٽ ثشاوي ٱبز آن ٵه ا ث ول اكه ٭مچ ٽىي. ث ٭ىان ومو دپ كبٷ اتز ي ډ
ٽىي ٽ ثشاوي ٱبز ي يٳ ا دپ ٽ وؼبر ػبن اوبنه ي وپ ٭مڄ ډ ثبتي ا تب ډتثا بٵشه ه ى ء، ٵته ى ٽثش ا ىڂان ډلٺٸ ٽىي. اه ٹ٢ ث اىؼب هشڈ ډ
ىاوڈ آوـ ٽ ب ډػى ثبي ىبثڈ ٽ ٱبز ډوش ث آن ٵه ب ډػى ؿز؟ ډظالك ډٽىي ٭مڄ ثين از ي آوـ ٽت ځتب ا ا ىڂت ٽبى ب م ا ا ىڂ اثاآالر ډمشب ډ
ٱبش ا ث ىوجتبڃ ىاى. ي آوـت ٽىي ها ډو ځب از ٽ ډػىار ػبډي ډمشب ډز ٽ ٱببر هب ث هتى ا ثت ىوجتبڃ ٽىي ها كاوٽ كاوبر ا ا ځببن ډمشب ډ
88 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
ب ا ىڂت ډػتىار ي ي٩ٶت هتب آىډت ا ىاى. ا مه ػز ا٦ يځ ډمشب اوبنځ ډوش اوتبن ي ى وشؼ اه سٶل ٭ٺڄ ا ي1103a، 53ٽىي عمبن، ػشؼ ډ
تز بثي. څا ويځ ډٮٺالو ب ث ٭جبر ىڂ ويځ ٵ٢چشمىياو ٽ مبن ٱبز اوبوىډ 1098a، 31ٽىي. عمبن، ز ا ث ٭ىان ه ثه ډٮٵ ډب مبن ٮبىر ث
ٶت٤ ٽىي سب ا اٵتا٣ ي س ب هى اى٭ب ىاى ٽ ٭ٺڄ اوبن سال ډي ى اىاډ ثثبىي ډبوىي ر ػچځ ٽىي. ىڂ ٹا اوبو ٽ ى ياٹ٬ ډشٻ ثه اوبن ي كان ډ
ساوتي ا آن ٵمي اډب ډا ى اوبن يػى ىاى ٽ هى ع٭ٺڄ ا ډٽىي ٽ ٹا٦ اب ډٶبو ي ٭ٺڄ ي٩ٶ ىاى ى ډٺبثڄ آن ٹ ب ٹا و1102b، 48-47دـ ٽىي عمبن،
كبڅز ا٭شياڃ ا ثا اوبن يه ٽىي سب ا اٵا٣ ي سٶ٤ آن ٹا ػچځ ځىى. ا اىؼب ٹب٭ي ى. ا ډاست ي ؿى اه اٵپتب ات٦، ىي سٮبىڃ ٽ اب اهالٷ ا٦ از كبڄ ډ
آي:وشؼ ث ىز ډا٭ي ٭ٺچ، ث ٽچ چتز . اځ ډى ى اٵٮبڃ ب اكببر اوبو بٵز ي ٽ ٥جٸ ٹ1
ي ى اىؼب ٹب٭ي سٮبىڃ ػب وز. ىٹز ى آوـ ٽ ى ياٹ٬ هت ي تٮبىر ډلة ډثبي. ډىإ ډي٭ز ٹبون ا٭شياڃ ٭ٺتڄ اتز ډىياو ډث از ويځ ډٮٺالو ي ٵ٢چز
ش ثتا آن كبڃ اځ مبن ٭ٺڄ ى ډاى هب ٹب٭ي ا٭شياڃ ا ډىيى هاوتي تؾ ډتي٭ از ٽ ٵ٢چز ډچپAٽىي: ډبوي. ا٦ ى ټ ػب ٵ٢چز ا اىڂو سٮٴ ډٹب٭ي ثبٹ وم
@ ي ثب ډاه ٭ٺچ تبځب اتز. كي ي٦ ا اوشوبة ٽىي ٽ ثا ډب ىز ، 66عمتبن، 1106b-1107a
آيى ثچپت آن ا ومٽىىي ٽ ا٦ ا٭شياڃ ى اډ ا ا ا ٭ٺڄ ث ىز ثٮ٢ س ډٽىي ى اه ر ڈ سٶبيس ى اتڄ ب ٽت ډا ٥ٸ سؼث ي اشٺاء ى آاء ىڂ اوبن
سان ث اډ ىز بٵز ٽت چتز ډ٦چٺت آي ا ا مبن ا سؼث ډٹ٢ ث يػى ومث ٭جتبس هتا هتى ځوي. ب كي ي٦ ثا آن اډ ى و٪ وموي ي اوبنډلة ډ
ب ٽىي ي ها ٭ٺتڄ كپتڈ ٭ٺڄ وٺ٦ ا٭شياڃ اٵٮبڃ ا ٽٴ ٽىي ي ثٮي كپڈ ث ٵ٢چز ثىن آناوي ي ا ا اشٺاء ي ب آن ا دٵشٽىي ٽ وٺ٦ ا٭شياڃ ي ٵ٢چز ػب از ٽ اٽظز اوبن
ى ٱت ا ٹب٭تي ى، ى ر اځ ٭ٺڄ تب سؼثت ى ػتب ٵ٢تچز ا سؼث ٽٴ ډ ثبي.ا٭شياڃ ػب ىاوشىي مبن كؼز ډ
ڇ ٽ اځ ډى ڈ يػى ىاز ٽ ٭ٺتڄ ثت ٵ٢تچز ډ٦چتٸ ى اه څل٪ ډشٽ ډثىن آن ا٭بن ٽى ٥جٸ وشؼ ډٽ ثبي آن ا دٵز. ث اه ٥ٸ بي ثشان اٵٮبڅ ډبوىتي
ډلييى ٹب٭ي ا٭شياڃ هبع ىاوز. اظب، ٭ياڅز ب ٭جبىر ث ډٮىب ٭بډ ا ا. ى ډاست سٶپ ا٦ ٹجڄ ا اب ث ٭ٺڄ ي ويځ ٵ٢چشمىياو، ه ؿت ا ى 2
ل رد نظام فکری ارسطى 89 │گستره اقعده اعتدا
ا ى ػب ډى اتشٶبى ىاوي ٽ ث ٱبش ٽ ثا آن بهش ي ثي. كبڃ اځ ءاه ډ اه ء ثا آن ٱبتز تبهش ٹا ځٵز ٽ االك اسجب٥ ث ٱبز آن وياز ب ث سٮج
وي ثى، ى اىؼب ث ٥ٸ ايڅ وجبي ه ى آن ثبي. ډظالك ا ٽبى ث ػب ثتين ثتا تٺ ٽىن اشٶبى ى ٽ ٱبز ب٥ از. ب ا ډ ثا وشه، ي ډبىٺ ىيس ا ه، ډظالك
اوىي، ٥جٸ و٪تبڇ ٵپت ات٦ ٹ٦ٮتبك هت ٽشبة ا ث ٭ىان ډىج٬ هز ثا سڅي ځډب ثا٭ال ؿ وجبي ى اه ځو ٽبب ثبي. ث ٭جبس ه ا٭ال ٽشبة، هاوين از. كتبڃ
تب ا ثتاوىي اځ س ى ى ػب ث ػز ډب يي ي وجى ؿة ډؼج تيوي ٽشتبة ه ډلٺٸ ي ؿن ػبن اوبو بي ثشان اى٭ب ٽى ى اه ا٤ ډلٺٸ وي ب كش
ا ډب وؼبر ديا ٽى از اډب ث كبڃ ه ا٭ال ٽشبة ډلٺٸ وي از. ب اځ ٽ ا ٽبى ث ٭ىان ب٥ اشٶبى ٽى بي وشؼ ډ٦چة كبڄ ى اډب ٹ٦ٮبك ه ا٭ال ٽبى اته
تي ثش وت و ډي هوجى ي اځ ى ر يػى ب٥ ا آن ٽمټ ځٵش ډ ي.س ث ډ٦چة ډي اكز
ىٹز ى ډسج اه ٹب٭ي ى و٪بڇ ٵپ ا٦ ث ويځ ډٮٺالوت ي ٵ٢تچشمىياو ٽت ثبي ي ث ٥ٸ ايڅ ث ٹب٭ي ا٭شياڃ ٽ ى ډكچت آهت ياٹت٬ ډوش ث اوبن از، ډٺيڇ ډ
ي اوبن ثچپ سمبڇ ابء ټ شىي اډتب ٹب٭تي ي و ډٺيڇ از. ا ى اه ٹب٭ي كانا٭شياڃ ي ويځ ٵ٢چشمىياو ډوش ث اوبن ثى. كبڃ اځ ى ډى ٹا كاو تب ځتب
اوي ث ٽب ثى وي ٥جٸ وشؼت ٽ ى اوبن يػى ىاوي ى ٱ ٱبش ٽ ثا آن بهش ي ٽبثى وياى. ډٽ، ٹب٭ي ا٭شياڃ ى اه ډى ډٮىب ي
ډبوي ي آن اىپ ډمپه از ډياٷ هب ڈ ا ٥ٸ وشؼت ايڃ وپش ىڂ ثبٹ ډځات تڈ ي ڈ ا ٥ٸ وشؼ ىيڇ، ا ك٦ ٹب٭ي ا٭شياڃ هبع ى ث ٭ىان ډظبڃ مؼى
ٽت ث اه ىڅڄ ٽ ډوبڅٴ ثب ٱبز كاو ث از ډ٦چٸ ىاوش ى ي ڈ ث اه ىڅتڄ ىاوي آن ا ٭مچت ٱډى٦جتٸ ثتب وتيځ ٵ٢تچشمىياو ٭ٺڄ ثىب ث ىالچ آن ا چز ډ٦چٺ ډ
ب ٭ٺڄ ثا سٮه ائڄ ډ٦چٺ مه ثبتي ٽت س ٽىىي. االك ثٮي وز پ ا اچة آن ٵٮڄ ا ثب ٱبز ٹا اوبو بځب وياوي.
ح پيـبدیسا
ٽىي ثا كتي يت٦ تټ ب ډب ٵ٢بڄ ي كي ا٭شياڃيٹش ا٦ ي٫ ث ثم ث ٭ىان ومو ٥تٳ 1104a، 56ځى. عمبن، وٺ٦ اٵا٣ ي ټ وٺ٦ سٶ٤ ى و٪ ډ
ثى. كبڃ ډب اته تاڃ ا ا ثبٽ وبڇ ډسٶ٤ ؼب٭ز ا س ي ٥ٳ اٵا٣ آن ا س ب ثاوٶٮتبڃ ست ى اوتبن ؿتز؟ ى دبتن ثبتي ثڂتڈ دڈ ٽ كي ا٭شياڃ ٵٮڄ ب هى ډ
ىاوتي ى ياٹت٬ ډتب ؼب٭ز. اه دبن ػب سإډڄ ىاى ا ٽ ؼب٭ز ا ٹم ا س ومت
90 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
اڈ ي ډياٹ ثيو ث اڈ ثا ثبن وٺ٦ ا٭شياڃ ټ ٵٮڄ سٶ٦ ا ډبىٸ آن هبع ي 1اڈ.ؼب٭ز ا ثبن ٽى
ث ر هبڅا اه ػز بي اځ ٽتىڈ ى ػتاة آن اڅه ثتب ډتئچ ثهتى ډتځٶشڈ س و٭ چز ډ٦چٺ از ي كي ا٭شياڃ وياى. ث ٭جبس ث ؿ يڈ ي ډىډبوي ډ
ىاوي؟ اه اډپبن وياى ډڂ اىپت ؿت ى ىڅڄ ا٦ ؼب٭ز ا وٺ٦ ا٭شياڃ ثا س ډس ث ر ډشٻ يػى ىاى ٽ ډب وٺ٦ت ا٭شتياڃ آن ا و٪ ځٵش ى ٽ ى ؼب٭ز ي
تب ډ١٭تبن ؼب٭ز ثواوڈ ي وٺ٦ سٶ٤ آن ا س. بي ثشان ځٶز وٺ٦ ډتشٻ آن اڅٮمڄ اوبن ى ډاػت ب ډوشچٴ ٭پب ولاز ٽ ى ډى س ي ؼب٭ز ي س، اه
ولت ىي ا ه٦ت ثت ىڂتبڇ Aوتبډڈ: و ډىا شىي. اه ډ٫١ ا اىڂثب ا٤ ټىا تب ٮى اځ و ى ىڂبڇ ډاػ ين ثب تا٤ تټ @. ډاػ ثب ا٤ ه٦آٵه
ه٦آٵه، ډٮشيڃ ٵشب ٽى ث ٭جبس و ث ډل٠ اكشمتبڃ يػتى ٽتؿپشه ه٦ت ا ٭متڄ وي ي و اډبوي ي ٹي ډىٶٮز ډػى ى آن ٭مڄ ا ډثبډ ىپ ثت ا ثت ډٺتيا تؾ ډالك٪ت
ىي، ثچپ ا٭شياڃ بو ه٦ ډلشمڄ، آن ٭مڄ ا اوؼبڇ ډاكشمبڃ ابثز ثب ه٦ ب ډٺيا آتځىي ؼب٭ز. ى ياٹ٬ ى ا كڄ دىبى ډب وت٫ ىتيځب ٽىي. ث اه كبڅز ډا ٭بز ډ
ىڈ. ډ ب سٲب ي چزهى ا ى د ا ا٭شياڃ ى ٵ٢چز كبڃ ثب اه يپى ډ ځات ثت ػتب سان ياى ډبىٸ ډشج ي. ډتظالك ى مؼتى
ځڈ ٽ س ى و٪ ډاىپ ى د وٺ٦ ا٭شياڃ آن ثبڈ، آن ا وٺ٦ اٵا٣ ثا ډ١٭ ٽچځا ى ډ١ت٫ ډتى و٪ت ډتشٻ وٺ٦ ا٭شياڃ ي سٶ٤ ىڂ ىاش ثبي ٽ ثب مؼى
ا ث ٭ىان ډ١ت٫ ٽچت ى و٪ت @ ػىسٮبډڄ ثب ڈAسان ثبىي. ى ه اه ډياٷ ډ آن ىؿب مؼىځٵز ٽ اٵا٣ ٽىىي تى ي تو ځا ي ثٹا اسجب٣ ػىت ډت
ػى ؾ ػاثش ثا اي وتياى ٮىت سٶ٤ ٽىىي ى آن ٽ از ٽ ثٹا اسجب٣ ثب ڈ ى م كبالر ث ا ىوجبڃ ػة ػى ډوبڅٴ ي ثٹا اسجب٣ ثب ػى ډوبڅٴ از ثت ځوت
ػى هى. ى تس ىي ثب ټ ػى ډوبڅٴ مپب ثبي سب ثب ڈٽ ډظالك ى اىا سػق ډب مپب ب ځب اهتالٷ مپتب ب ي ډبرٽ ى ډل٤ ٽب آوـ ٽ ډالٻ از ٹبثچز
ٺ وياى ي اځ ثا ٽ ػىز ى اىڂو ډاى ډالٻ اچ ثى ثبي ي ػىز ى آن وډىؿب اٵا٣ ب سٶ٤ ي از. ى ډٺبثڄ اه ىي كبڅز اځ ٽ كي ا٭شياڃ ا ٭بتز ٽتى ي ى ډبئچ ٽ بش ثى ثب مؼى هى سٮبډڄ ثٹا ٽى ي ى ډاى بش اٯ ػى ډوبڅٴ
سان ث آن ٮى ىڂ وم@ يى.ؼب٭ز ث جت اٵا٣ ي سٶ٤ ا ثه ډAٽىي ٽ . ا٦ اب ډ 1
1104a، 56ؼب٭ز ځٶز. عمبن،
ل رد نظام فکری ارسطى 91 │گستره اقعده اعتدا
ٽىي.چشمىياو ثهى ډځىي ي ٵ٢ا ځٵز، ډسٮبډتڄ ثتب Aاه ډياٷ ٽم ځغ ٽىىي ثى ا اه ػز ٽ ډ٫١ ىڂت ثت ٭ىتان
اتز. @ ػىسٮبډڄ ثب ڈAيػى ىاى ٽ وٺ٦ اٵا٣ ي سٶ٤ آن ىٹٺبك ث٭پ @ ػى ډوبڅٴػتى ډوتبڅٴ ػى، ا ػز ډياٹ ثب اٵا٣ ى سٮبډڄ ثتب ٮى ډٮمالك سٶ٤ ى سٮبډڄ ثب ڈ
ػتى ثبي ب ثبڅٮپ سٶ٤ ى سٮبډڄ ثب ػى ډوبڅٴ ډىؼ ث اٵا٣ ى سٮبډڄ ثتب تڈ ثاث ډځابن ث ثٹا اسجب٣ ثب ػى ډوبڅٴ ځىي مؼىى ډهاي ي. ؿىبوـ ډبي ډ
ػتى ي ثب تڈ هى سمبچ وياوي. اه ډئچ ث اه ىڅڄ اسٶبٷ اٵشبى ٽ اه ىي ډ٫١ عسٮبډڄ ډتشٽىي څتا @ وت٫ سٮبډتڄ ثتب تڈ Aسٮبډڄ ثب ػى ډوبڅٴ ى ډ١ت٫ ثځشت ثت ٭ىتان
وي.ډبىٺبن ثب پيڂ ډسج٤ از. اه اسجب٣ هچچ ث ډ٫١ ثلض ډب ومځا اډپبن ىاى ثب٭ض ٱٶچز هاوىي ى اه از ٽت ىڂ ٽ ى مؼىډئچ
ى ي ا ډٮمالك ٽ ىؿب آن ومسٮبډڄ ثب مؼى ى ث ه ډس وٺ٦ سٶ٤ ى ٮى و آوٺي ځڇ ػى ډوبڅٴ ى ٽ االك ؾ اسجب٥ ثتب مؼتى هتى وياتش
ا ا ويځ هتى ثتب مؼىت سٮبډتڄ وپىتي. ب ډشىٶ ثبي ب ډظالك ى ؾ ك٦ثبي ي ا آن ٽ ى ثٮ٢ ا اٵٮبڃ 1109a، 73ى عمبن، و ډشٽ ډا٦ هى اه وپش ا اىڂ
وٺ٦ سٮبىڃ ث پ ا ىي ٥ٳ اٵا٣ ب سٶ٤ وجز ث ٥ٳ ىڂت وىپشت اتز ا اته ي ٽىي ث ٭ىتان ډظتبڃ ى ډتياٷ ب ىبن ث ٹجبكز ٥ٳ ډٺبثڄ سمبڄ ديا ومډٮمالك اوبن
تب ځوي ثچپ ثش س ډى سػ اوبنچز ى و٪ ډثبٽ ا ث ٭ىان ؼب٭ز ٽمش ثى ي ىڅڄ اه ډ٦چت ا ٽ ٥ج٬ ي اډبڃ اوبو ث پ ا ىي ٥ٳ اٵا٣ ب سٶ٤ ياٹ٬ ډ
ىاوي.ب جبز ي وىپ كٺٺ ا٭شياڃ ث پ ا ىي ٥ٳ ډظالك ك كبىر ٽت ب ز ډشڈ ډٽ ى اٵٮبڃ ي اكببر ىڂ و ٹبثڄ دبى
ساوي ث ٭ىتان وٺ٦ت اٵتا٣ ثتا ډ١ت٫ ثى ډا٦ آن ا ث ٭ىان چز ډ٦چٺ وبڇ ډAب @ ك ىٵب٫ ا ډىبٵ٬ وAا ى و٪ ځٵش ى. ى اىؼب اځ و ث@ ٥چجډىٶٮز
ٽىي ي ػتب ٽت ډكي ځٵشب اه ك هى ثبي، ډىبٵ٬ ىڂان ا ثب ډىبٵ٬ هى ى س٢بى س ث ىڂان وٶٮ ثي اكب ډ يى ي ٽىي ډىبٵ٬ هى ى ه٦ از ا اه ي كتبىر ډت
ثى. ى ٥ٳ ډٺبثڄ اځ ىڂبډ ٽ ىڂتان ډىتبٵ٬ اي ا ثت ه٦ت ثبوياوتي ى اٵا٣ ث ډى س٢بى ثبي ي اځ و ٳ ډىبٵ٬ ىڂان اـڂو اكب ه٦ وپىي، ى سٶ٤ ډ
ا اكب ه٦ ٽىي، ثب ډىبٵ٬ هى ى و٪ وڂى يڅ ى ډاى وجز ث ىٵب٫ ا ډىبٵ٬ و ثى.اه و ى كبڅز ا٭شياڃ ث ډ
ثب سمبڇ اه س١لبر ډوب٥ت وجبي ځمبن ٽىي ٽ ا٦ تؾ اتب كتڄ ا ثت اته اػب ٽ ث سق هى ثه ا اٵٮبڃ ي اكببر ا چز دىبى وياش ثچپ ي ىٹٺبك مبن
92 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
سان اوش٪ب ىاز ٽت ى ډتى مـىه ومAٽىي ٽ هاوي، ى ه٣٦ ثٮي ثبن ډډ٦چٺ ډ آتي ٽت ٩چڈ ي ثىڅ ي څڂبڇ ځوشڂ اٵا٣ ي سٶ٤ ي كي ي٦ ديا ى ي ځوت الڇ ډت
يػى ىاتش ثبتي ي اٵتا٣ ى اٵتا٣ ي سٶت٤ ى ثا هى اٵا٣ ي هى سٶ٤ و كي ي٦ -سٶ٤ و ډمپه ثبي. مبن ځو ٽ ى هشه ىا ي ؼب٭ز اٵا٣ ي سٶ٤ يػتى ومت
توي ى كتي ٽمتبڃ ي وبتز ثا اىپ اه ٵ٢بڄ ؿىي كي ي٤ هاوي ډ –ساوي ىاز ي سٶت٤ ي كتي يت٤ يػتى وتياى ثچپت ى ډى اچ ڈ ٽ ډظبڃ ىڈ اٵا٣ –ٹا ىاوي ب ث ر ه٦بز، ث وه ٽسب، و ثا اٵا٣ ي سٶ٤ كي ي٦ ز ي اسپبة آن
1107a، 67عمبن، @. و ثا كي ي٤ اٵا٣ ي سٶ٤ٽىتي ي مبن ٥ ٽ ډبي ي ا٦ ثب اه ىيځب كش ث ٥ٳ ٽمبالر ڈ اب ډ
ساوي اٵا٣ ب سٶ٤ ىاش ثبي ؿن هى ى وٺ٦ ا٭شياڃ ٹتا ٽ ؼب٭ز ومىاى ثبن ډ ىاى ى ياٹ٬ ا٦ پ ا ډلييى ىاوتي. ي ٭ٺتي ىاى ى ب ٹب٭ي ا٭شياڃ ا سچتڄ ډت
ستان ثتا اٵتا٣، ػب ٽ ثواي سچڄ ث يػى ثبي، ىڂ ا٭شياڃ ډٮىب وياى ا ومتىڂ ىو٪ ځٵز. ث ٭جبس اځ ٽ ؼب٭ز ا ډظبڃ ى ي ځٶز وٺ٦ ا٭شياڃ ي وٺ٦ اٵا٣
اٵا٣ ي سٶ٤ آن ٽؼبز ډب ى ػاة هاڈ ځٶز ؼب٭ز هى ا٭شياڃ ثا ټ اٵتا٣ ي سان ىيثب هى آن ا ث ت ٹتڈ اٵتا٣ ي سٶت٤ ي ثبي ي ومسٶ٤ ى هبع ا هى ډ
ا٭شياڃ سٺڈ ٽى. ثيين اىپ اٵا٣ ثا تټ وٺ٦ت –سىب ؿ ٽ ز ا٦ ثٮ٢ ا اٵٮبڃ ا اببك
ىاوي ٮى آنهبع ا ٹبون ا٭شياڃ ډ -ا٭شياڅ ثبىي ٽىتي. ى ب ا چز ډ٦چٺت ست ډتى ډ١٭بس ى و٪ ځٵتز ٽت آن س ٽ ٥جٸ ډ٦بڅت ثبن ي ى مبن ډاى ڈ ډ
اٵٮبڃ ى ډ تب ستان ثتا آن لڄ اٵا٣ ٹا ځوي ي ؿن ى ډلڄ اٵا٣ ٹا ځٵشىي ىڂ ومتوٺ٦ ا٭شياڃ ي اٵا٣ ىڂ ثبن ٽى ؿن سچڄ الڇ هاي آډي. ى اته ډٺبڅت مته ٽتب
مبى، اوؼبڇ ىاى ي. ثا سإي ډ٦چت ث اته ا چز ډ٦چٺ ډ ثا كبىر ٽ ا٦ آنهاوتي ى ؿىتي تٶل ٽىي ٽ هى ا٦ ثب اىپ اثشيا كبىر ا چز ډ٦چٺ ډوپش سػ
ځي ىډىبٽ كي ي٤ ډتبن كتي ي ٽىي. ي ډثٮي ثا آن وٺ٦ كي ي٤ ي سٶ٤ ثبن ډ اه سىبٹ٠ ى ٽالڇ ا٦ ث ىڅڄ مه سٲ ىيځب 1108b، 71ثيها از. عمبن،
يى چتز ب ٽ ځمبن ډسان ثبٹ ډظبڃاٵشبى از. ث مه ډىاڃ ډ ٽ ثبن ي، اسٶبٷ ب ٵ٢چز ډ٦چٺ شىي ث ىا ٹب٭ي ا٭شياڃ ثبځىاوي.
سان ا ٵ٢چز ډ٦چٸ ثىن هبع ٽى ث اه ثبن: ډ٫١ اظتب ىڂ كش اظب ا ڈ ډAه ډ٫١ و٫ ٵشب ٹبثتڄ ست ى ا@ ثبيځشه ا كٸ ثا ٽت ډىٶٮز ىڂان ډ
-از پ اىپ و ځ ا١ وى ا كٺٷ هى ث هب٥ ىڂان ثڂى ٽ سٶ٤ ډ
ل رد نظام فکری ارسطى 93 │گستره اقعده اعتدا
ساوىي آن ډىبٵ٬ ا ٽتت ٽىىتي ى ا كٺٷ هى ثا ىڂان ٽ ومثبي ي اوبو كب١ ډساوي ٽىي ٽ ومشم ٽمټ ډثى ي ث ثـ ثڂى ٽ وبډ اظب از ډظالك ا ٱا هى ډ
ساوي ا ٭ي ډوتبع هتى وبن س ٽىي. ى ډٺبثڄ اٵاى يػى ىاوي ٽ ثب اىپ ىڂ ډىىي. ث ٭ىان ومو ث ػان بڅم ٽ اډپتبن ځاوي ي ث اي ډثآي ثب ا ٱا هى ٽڈ ډ
نٽىىي اه ٭متڄ آ ٽت ډٮب ىاى، ا ي ىڅكم ٽمټ ډ تى ي تب ډظجتز اتبث ومت ٽىىي ٽ اه ٵشب س آن ػان ا سىجڄ ي ثىڂان ځب اي ا و ډ آيى. ى ٭تب ثتب ډت
اىؼب ىڂ ٽ وجبي اڃ ٽىي ٽ وٺ٦ اٵا٣ ى اظب ؿز ا اظب هى كي ي٤ ثتا ډ١٭ ىڂ از ي ى وبز ٽمبڃ ي ا٭شياڃ ٹا ىاى.
ب ٽىن ى اه ډٺبڅ ى ه ډظبڃ وٺ٠ ٭ياڅز وه ؿىياو ځٶش وي ا اه ډظبڃ سثبي ٽ ثبن يىىڂتبڇ آن ته ډوب٥تت ا ا ىٻ ډٺتى ا دـيځ هب ثهىا ډ
ىاز. مبو٦ ٽ اب ي ٽبدچشن ي ٱاڅ ا اٵاى ثىوتي ٽت ٭تياڅز ا ثت اچ ثبډ ٹبون ا٭شياڃ ډ٦ف ٽىوي. اٽىن ډبن ث آن ٵا ي از:٭ىان اپبڃ ث
ى ثو ٭ياڅز ٽشبة وپډبه، ا٦ اثشيا ٭ياڅز ا ث ىي ډٮىب ا٭ڈ ي اه سٺڈ ٽىي: ډ
تپى اڅٴ ٭ياڅز ث ډٮىب ا٭ڈ: ث ډٮىب ٹبوومىيز ي ى ډٺبثڄ ٩چڈ ث ډٮىب ٹبون ا آوؼبپ كبٽڈ ٹبون ا ثا اػا ٵ٢تبڄ اهالٹت ى 1129b، 167ٹا ىاى. عمبن،
ٽىي ا اه ي اڅشاڇ ث ٹبون ډياٷ كٺٺ ٵ٢چشمىياو ويځ ٽىن از. د ػبډٮ ي٬١ ډثبي. ٽچم اڄ سمتبډ اٵتا٣ ي ؿىه ډٮىب ا ٭ياڅز ي ٩چڈ ػبډ٬ سمبډ ٵ٢بڄ ي اڄ ډ
٨ ٵ٢بڄ مت وٺتب٣ ا٭شتياڃ ا ى هتى ػتب ىاى اتز عمتبن، ځى ي څٶب ا ىثډسٶ٤168 ،1130a څا ډٮىب وياى ث ىوجبڃ ثبن كي ي٤ ى ٭تياڅز ي ٩چتڈ ثت ډٮىتب ٭بډتبن
ب ثى اه ډٮىب ا ٭ياڅز ا ثلض هبع ثى س ا ٵ٢چزثبڈ ا ا٦ ى د ثبن ػئب ٭ياڅز ثى ٽ ثشان ٥ٳ اٵا٣ ي سٶ٤ آن ا ى ىاس اي ثبي ث ىوجبڃ ډٮىب ػئ
ػياځبو ا ىڂ اڄ ثبن ٽى.ساوىي ډٺبثڄ ىڂ ٵ٢بڄ ي اتڄ ػئت ياٹت٬ ة ٭ياڅز ي ٩چڈ ث ډٮىب اه: ٽ ډ
ځىوي:س سٺڈ ډ ث ىي ثو ٽؿټ1130b، 172وي، عمبن، هاتي تء ا عا٭تڈ ا ٱتا، ډتبڃ، ډٺتبڇ، ٽ و ډز . ٭ياڅز سٮ: ى ػب1
ځىتي اډپبوبر ى ٵ٢ب ا٭ڈ ا هبو، ډي، ػبډٮ ي... ثه ىڂان س٬ ٽىي، يٹشت ډتو ٭ياڅز ا ٭بز ٽى ٮى ى اډ س٬ سػق ثال ډػل وياى اتز. ىڂتبډ ٽت
اى ٹبئڄ ى د ثبي ثاث كبتڄ ٽىتي ثاثت ځڈ كبٽڈ وجبي سػق ي سٶبيس ثه اٵډ اځ و س٬ ٽىىي ثت تټ 1131a، 173م ډٺبثڄ ىي وبثاث ٹا ىاى عمبن،
94 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
٥ٳ ثش ا كٺ ىي ٮى اٵا٣ ٽى ي اځ ث ٥ٵ ٽمش ا كٺ ىي ٮى سٶ٤ ٽى ىڃ ثى از. د ٭ياڅز سٮ ى كتي ي اځ كي ي٤ ا ٭بز ٽىي. ډٮشيڃ ثهى ٽى ي ٭ب
ي٦ ث وبڇ ثاث، ثه اٵا٣ ب سٶ٤ وبثاث ياٹ٬ ي از.ځىي . ٭ياڅز سلل: اه ډٮىب ا ٭ياڅز ى ډ٫١ ډٮبډالر ػبن ىاى. يٹش ډ2
ٽىي ٮىت ى ډٮبډچت ثت اوتيا و ى هي ي ٵي ب ىڂ ډٮبډالر ٭ياڅز ا ٭بز ډ ډبڅ ٽ دىاهز ډ ٽىتي. ى ډٺبثتڄ اځت وت ثت ا ٽىي ا ډٮبىڃ آن ا ىبٵز ډت
ځىي ىػ از ي اځ ٽمش ا كي ډتبڅ ا ډبڅ ى اه ٽىي، اٵا٣ ٽى ي ډاوياىي ي ٥ٳ سٶ٤ از. د ٭ياڅز سلل كي ي٤ ثه ى ي بن ٹتا ثيز آيى بن
1132a، 176مبن، ىاى. عاه ډوش ا وىبن ا٦ ثى اډب ى اىؼب ؿب ٭بډڄ ثب٭تض تي ٽت ست تى
٭ياڅز كي ي٤ وجى ي ا ٹب٭ي ا٭شياڃ هبع از:ز ٽ ثب٭ض ي ٭بډڄ ايڃ: ى و٪ ځٵشه ٭ياڅز ي ٩چڈ ث ډٮىب ٭بډبن پ ا اىڅ
وياى. متبو٦ ٽت ثتبن تي ډٮىتب ٭تبڇ ٭تياڅز ا س ٽىىي كي ي٤ ى ٭ياڅز ډٮىب ٭يثبي. ى اىثبر االډ و ٭ياڅز ي ٩چتڈ ډپت ى ډٮىتب ٭بډتبن ډ١٭بك ا ثلض هبع ډ
وي ا اه ي ځب و٭ سمبڄ ى ثه ىاومىيان االډ ث ىو٪ځٵشه ٩چتڈ ي اشٮمبڃ ډ ٭يڃ ث ٭ىان ډىبئ سمبډ ائڄ ي ٵ٢تبئڄ ډتبي ځتىى. ډىشتب سٶتبيس ثته يپتى ډت
ډچمبوبن ي ا٦ ى كمڄ څٶ٨ ٭ياڅز ث ډٮىب ا٭م يػى ىاى ي آن اىپ ا٦ ؿ ثت وبڇ ٹبون ىتي ى تس ٽت د ا يا٦ ثه ډٮىب ٭بڇ ٭ياڅز ي سمبډ ٵ٢بڄ ٹا ډت
ا ا كٳ ٽى ي ډٮىب ا اويمىيان االډ ؿىه يا٦ ځوتي ٽت ٭ياڅز ا ىو٪ت ډتځى. ىٹز ډ٢ب٭ٴ ى سٶبير ډٽ ا ٭ي اته ډٺبڅت هتبع ډشٺمبك سمبڇ ٵ٢بڄ ا ىث ډ
از.وي اػتا ثاثت تب ٭تياڅز ٭بډڄ ىيڇ: ځب ثاث ي ى ي بن اشجب سٮٴ ډ
ٮى ث و ثت م ث ډٮىب ثٹا ډبيار ٩ب ب ب١ وز ثچپ ثاثډان كٺ ٭٦ب ى. اډپبن ىاى كٸ ٽ ا ػز ٽمش ٽمش ب ثش ا ىڂان ثبي. اځت ى اىؼب ثه ابن ث ډبيار ب١ ٹ٢بير ٽىىي ٭ياڅز ا ثه ٵش ي ٩چڈ كبٽڈ ي اتز.
ىيڇ ثبتي ثت ځتا ثت ا ٥تٳ ث ٭ىان ومو اځ پ ا ٥ٵه ډٮبډچ ا ډبوجز كٸ ثىاز ى ثش ا ډٮبډچ ىاى. ى س ٽ ثىب ث ډبيار ب١ ثبتي تڈ
ثبي د كي ي٤ ى ٭تياڅز وجبتي ثاث ثىاوي ي كبڃ آوپ ٽ ؿىه كپم ډوبڅٴ ٭ياڅز ډ ي٤ ب١ ثه ىي ٽمز ٳ ى و٪ ځٵش ى ثچپ كي ي٤ ٽمش ثه ىي ٽمز ٽمشت
ثبي. څا ا٦ ى ٭ياڅز سلل ا سٮج ى ي ثش ثب ى و٪ ځٵشه ډان كٸ ٥ٵه ډ
ل رد نظام فکری ارسطى 95 │گستره اقعده اعتدا
ٽىي ٽ ث ؿىه ډٮىب اب ىاى. ثه كي ي٤ ا اشجببك ث ډٮىب ب١ ي بن اشٶبى ډا ٹتبون اوي كپتڈ ثت هتيع ٭تياڅز اوي ي ا آوؼبپ آن ا ډوبڅٴ ٭ياڅز بٵشآن س ٽى
اوي.ا٭شياڃ ٽى٭بډڄ ڇ: ٩چڈ ث ٭ىان ډشٻ څٶ٪ ڈ ثا اٵا٣ ي ڈ ثا سٶ٤ ى ډٺبثتڄ كتي
يى هى ا٦ و ى س١ق ٭ياڅز سٮ ي سلل، ٩چتڈ ا ځتب ي٤ ٭ياڅز ث ٽب ډي چز ياٹ٬ ي ٽ ٭ياڅز ثه ىٽىي ا اه ػز ث ه ډاٵا٥ ي ځب سٶ٦ ډٮىب ډ
وي ثچپ سىب ټ چز ث وبڇ ٩چڈ ى ډٺبثڄ آن ٹا ىاى. ديا١تق اتز ٽت ثتا سلٺتٸ ب اٵتا٣ ي سٶ٦ت يػتى وتياى هبػ ىاشه كي ي٤ وب ث ىي څٶ٨ ډشٶبير ثا ػىج
ته ٵز ډٮىب اد اځ ى ډى ڈ ثا اٵا٣ ي ڈ ثا سٶ٤ څٶ٨ ډشٽ ث ٽب ډوز ٽ كي ي٤ يػى هبػ وياى. مه اشاٻ څٶ٪ ى ډتى څٶت٨ وتبثاث ى ٭تياڅز سٮ ڈ يػى ىاى ا ٽچم وبثاث ثا سٶ٤ ي اٵا٣ ى ډٺبثڄ ثاث ٽ ا٭شتياڃ اتز
يى.ث ٽب ډاڅز سٶتبير ب اٵا٣ ي سٶت٤ ى ثاثت ٭تي اڅجش ى پؼب ٹبثڄ س از ٽ ډبن ػىج
ٽىي آوؼبٽ ػتز ث آن اب ډ1133b، 183څٶ٪ ٹبئڄ ڈ ٽ ا٦ پجب عمبن، هاوي ؿىه سٮجت ډ@ د ب سلمڄ ٩چڈAي ػز سٶ٦ آن ا @ اوؼبڇ ٩چڈAاٵا٥ ا
سىب ى ػب ٽبثى ىاى ٽ و ثواي ثه هى ي ىڂان ٭تياڅز ثٹتا ٽىتي ى اته ر اځ ث ىڂان ٩چڈ ٽىي ي هى ى ثش ب ڈ ثش ثىاى اٵا٣ ٽى ي اځت ثت
ىاش ي سٶ٤ ٽتى اتز. اډتب @ د٩چڈAىڂان ثش دىاهز ٽىي ي هى ٽمش ثىاى هاي ثه ىڂان اډ ٹ٢تبير تب ست٬ ٭بىالوت اه اهشالٳ څٶ٪ ى ډاى ٽ و ډ
ثى وياى ٮى هى ډى ډٮبډچ ب ىاهڄ ى س٬ وتز ى اىؼتب ډٮىتب وتياى اوؼبڇ ىي ٽبٽىي. ډظالك ا٦ ٹ٢بير ٹب١ ا ٽ ى اهشالٵ ثه ىي ٥ٳ ډٮبډچ ډ@ سلمڄ ٩چڈAثڂڈ
هاوي ي كتبڃ آوپت ى ؿىته ٹ٢تبيس ٽت ٹب١ت ٽىي ثو ا ٭ياڅز سلل ډكپڈ ډب سلمڄ ٩چڈ ا ٥ٳ اي ډٮىب وياى ى اىؼب ب ٭ياڅز ا ثٹتا ثبي دو طبڅض ډ
ٽىي. ى ډى ٥ٵ ٽ ثش ا كٺ دىاهتز ٽىتي ٩چتڈ ٽىي ب ث پ ا ٥ٵه ٩چڈ ډډاٵا٥ ٽى ي ى ډى ٥ٵ ٽ ٽمش ا كٺ دىاهز ٽىي ٩چڈ سٶ٦ت ٽتى اتز. ؿتن
ىاوي ثبي ث يػى اشاٻ څٶ٪ ى ه ٩چڈ سه ىي ا٦ ؿىه ډاى ا ػء ٭ياڅز ډ ي اه ٭بډڄ ا ث س ٽ ى ثىي د ثبن ي دبن ىي.
ٽىي ٭بډڄ ؿبڇ: ىڅڄ ؿبډ ٽ ٭ٺڄ ا ث د ډظبڃ وٺ٠ ثىن ٭ياڅز سلټ ډي ٽ كتي ٽىثبي. هى ا٦ سق ډاهشالٳ ډٮىب كي ي٤ ثه ٭ياڅز ثب ىڂ ٵ٢بڄ ډ
ي٤ ى ٭ياڅز ثب ىڂ ډبىٸ آن ډشٶبير ډ 1133b-1134a، 184-183ثبي عمتبن،
96 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
ثبن سٶبير اه ؿىه از: ٥جٸ اچث ٽ ثا ٹبون ا٭شياڃ ٽ ي ى ثبن ت ٵ٢تچز ي ب ى ثهى ثب آن ډ٫١ كبڅتز اٵا٥ت تب چز ډ١٭ يػى ىاى ٽ ډچپ ىيو اوبن
ځى. ى كبڅز اٵا٥ ب سٶ٦ م و ٵٮڄ ب كبڅش ا ي ب ډٮشيڃ ث هى ډ سٶ٦ي. ډتظالك ى تؼب٭ز اځت ثش ب ٽمش ا كبڅز ا٭شياڃ ب ډبىٸ ډؼب ډسپت ب ډىٶٮڄ ډ
ثبٻ ي اٵا٥ ثى ي اځت ٽمشت ا كتي ا٭شتياڃ تؼب٭ز ىاى ثث ا كي ؼب٭ز ث هع ډسٶ٤ ٽىىي ثى. مى٦ ى ٭ٶز اځ ثش ا ډٺيا ډٮشيڃ اسجب٣ ػى ثٹا ىاز س ي
ىاى سٶ٤ ٽىىي ثى ؾ يٹز ي ي اځ ٽمش ا كي ا٭شياڃ اه ٽب ا اوؼبڇ ډٽى وبٽب ډډ ي ٽ و ى ٭ه كبڃ ڈ اٵا٣ ٽىىي ثبي ي ڈ سٶ٤ ٽىىي. وم
وز. س ٽىي ټ كبٽڈ ث ٥جٺ ااٳ ثتش ا كٺتبن اډب ى ٩چڈ ي ٭يڃ اىڂو -اډپبوبر ىاهشببن ٹا ىي ي ى ٥جٺ ٽبځ ٽمش ا كٺبن اډپبوبر س٬ ٽىي. ا٦ ډت
اوي اٵا٣ ي ي ى ػش ٽ ٽمشت ځٶز ى اه وبثاث ى ػش ٽ ثش ا كٺبن اه ٽىي از ي ا٭شياڃ ب ٭ياڅز اه ثى ٽ ثاث كتبٽڈ ځتىى. اډتب اوي سٶ٤ ا كٺبن اه ٽى
سان ځٶز اځ كبٽڈ ث ا كي ٭ياڅز ث هع ىٹز ى ٽ آب اىؼب ڈ ډبوىي ىڂ ٵ٢بڄ ډىاى ٩چڈ ي اٵا٣ ٽى ب اځ ٽمش ا كي ډؼب ٭ياڅز ث هع ىاى سٶ٤ ٽى ي ٩بڅڈ ثى؟ اڃ
ٽى ٽ ػىج اٵا٥ ٩چڈ ى ډظبڃ ډٽ كبډتڄ ٩چتڈ ثتش ا ػىجت سان س ىيڇ: آب ډځٶشڈ و س ٽمش ب ثش ىاتش اتز سٶ٦ آن ثى؟ ى س ٽ ى ؼب٭ز ډ
سان ځٶز ٩چڈ ثش ب ٽمش ډسپت ي؟ ي اڃ ڇ اىپ آب ػىج اٵتا٣ ي اىؼب ڈ ډوي؟ اه كبٽڈ ٩تبڅڈ تڈ ػىجت ىي ى ټ ډبن ياٹ٬ ډ سٶ٤ ػيا ا پيڂ شىي ب
اٵا٥ عبىس ا كٸ ٭٦ب ٽىن ي ڈ ػىج سٶ٦ عٽمش ا كٸ دىاهتز ٽتىن ا ى تټ ب ټ ډچپ شىي. ډبن ډسپت ي از ي اه
ٽ از ث سٮج ىڂ ى ياٹ٬ كي ي٤ ثه ىي ډچپ چش ياٹ٬ وي ثچپ ٭ياڅز ډچپاز ٽ ثب يػتى آن ى ٭تبڅڈ ى ي ٩چڈ ډچپثب يػى آن ثاث ب ا٭شياڃ ى هبع ډلٺٸ ډ
ځتىى. ى تس ٽت ى ىڂت هبع اٵا٣ ي سٶ٤ ى اډ س٬ ب اه ى ي بن ډلٺٸ ډ ٽىتي. ي ٵ٢بئڄ ي ائڄ اىڂو وجى. اه مبن سٶبيس از ٽ هى ا٦ ثت آن ا٭شتاٳ ډت
تى تا ثته ىٹٺبك ث مه ٭چز از ٽ څٶ٨ ٩چڈ ثه اٵا٣ ي سٶ٤ ډشٽبك اشٮمبڃ ډتػبر اٵا٣ ي سٶ٤ و ا كض ډبز ي و ا كض ٽمز سٶبيس يػى وياى. د ٭بډڄ تڇ
ځىى.ث ٭بډڄ ؿبڇ ثبډڄ ډتپڄ ا كتڄ ا٭شاٳ ا٦ ث سٶبير ډٮىب ٹبون كي ي٤ ثه ٭ياڅز ي ىڂ ٵ٢ب
دٵز ب ډ٦بثٸ ثب بٷ ٽچ اته ٹتبون ٽىي ثچپ ب ثبي آن ا ػء اشظىبب ا٭شياڃ ډوما وجى ډٮىتب ٹب٭تي ا ٭ت ٽى ؿن ډٮىب وياى ػب اډپبن س٦جٸ ٹب٭ي٭ياڅز ا ډٮىب ډ
ل رد نظام فکری ارسطى 97 │گستره اقعده اعتدا
ډٮىب ٽىڈ ٽ ډ٦تبثٸ ثتب ٽىڈ ثچپ ثبي اشظىب ثوڈ ډڂ اىپ ثشاوڈ ٭ياڅز ي ٩چڈ ا ث ولىڂ ډبىٸ ٹبون ا٭شياڃ ىآي ٽچي اه ډٮمب ى ډبىٺ ا ٭ياڅز اتز ٽت ات٦ ػىجت
سٶ٤ آن ا سلمڄ ٩چڈ وبډي.ٹتا @ د ٩چڈAاثشيا اه وپش ا ثبي ډشٽ ي: ى ډاى ٽ ػىج سٶ٤ ٭ياڅز ا
كتڄ دتىبى سپبة ٩چڈ ډشٶبير از. ٥جٸ اى ا سلمڄ ٩چڈ ثب اىڈ ډپڄ كڄ ډٹا @ اكٺبٷ كٸAى اځ ډ٫١ ٭ياڅز ى اه ډٺبڅ ثا ٭ياڅز ډ١٭ ى و٪ ځٵش ډ
ىاى ى كبڅز اٵا٥ آن اه از ٽ و كٸ ىڂان ا ثشبوي ٮى ډسپت ٩چتڈ تى. اكش آن ا ياځا ٽىي ٮى دت كبڅز سٶ٦ آن اه از ٽ ا كٸ هى ىٵب٫ وپىي ي ث
ثىبډڈ. ي كبڅز ا٭شياڃ آن ٭ياڅز از ٽ ٽ ثت @ څزAي سلمڄ ٩چڈ ٽ ثش از آن ا كٸ هى ثي ٮى ٭ياڅز ثٹا ځىى. ىڂ آن ډپالر يػى وياى ؿتن ډچپت ٩چتڈ ثتب
چپت ا ىاا ثبتي. اډتب ساوي ى ټ ډبن ت ىي ډ ثبي ي ټ و ومډچپ څز ډشٶبير ډځتى ډبوي اه از ٽ ؿىه س ا ٭ياڅز سمبڇ ډبىٸ آن ا ىثومډپچ ٽ ثبٹ ډ
ډبوىي مبن ډظبڅ ٽ ى ثبن ٭بډڄ ڇ ى ي ٮى ت ػتب وت ثواتي ثته ىڂتان ػىجت سٶ٦ت ٭ياڅز ثٹا ٽىي ي دب كٺٷ هى ى ډبن وجبي سه ث څز ىاىن ي ى ياٹ٬
ٽىڈ اه وز ٽ ث اشظىب ثىن ٭ياڅز ا ٹتبون ا٭شتياڃ ا١ت ى. ٽب ٽ ډډٮىب ډثتب ٽىڈ سب يا١ق ى ٽ اببك ډبىٺ ٽت ى آن ڈ ثچپ ى ډٮىب ٭ياڅز ىٹز ثش ډ
Aػبڂب وياى، ډلڄ ٭ياڅز ڈ وز.@ سلمڄ ٩چڈ ٭ياڅز ډٮىب ىاى ٽ دب كٺتٷ تو ٭تبىڃ ى ٽتب س١ق ډ٦چت اىپ سىب ى ػب
ثبي. بي ى اثشيا اډ ؿىه ډٮىب ثب اشٮمبڃ ٭ٵ آن ى سىبٹ٠ ث و٪ ثي اډتب ى ياٹت٬ ا ٭بىڃ وز ٽ كب١ از ث هب٥ اه ب ين ثت ٹتير تب اىڂو وز. ٹب١
بٳ ٽىي ػب ٽت وت٭ اسجتب٣ ثته كٺتٷ ي آىب ثب پ ا ٥ٵه ى٭ا، كپڈ هالٳ اوتى ډىتبٵ٬ ى ب ٹب١ كب١ ډډىبٵ٬ ٹب١ ثب ديوي اؼبى ي ٹ٢ ٭ياڅز ٥ٵ ډ
ٽىتي ي تب ا ىڂان ا ث هب٥ ډىبٵ٬ هى ث ه٦ ثبوياى ٽ ٩بڅڈ از ب ٭بىالو كپڈ ډوڂىي اه ٹب١ ث وٶ٬ آىب كپڈ ٽى ځى ډظالك ثا اىپكٺٷ ي ډىٶٮز هى ثؼب ډ
ىي. اډب اځ ؾ ځو اسجب٥ ثه ٹب١ت ثتب ي ثيوبڇ وى سه ث د ٩چڈ ثا آىب ډديوي يػى وياز ؿا ثبي ٹب١ وب٭بىالو كپڈ ٽىي؟ و ث هب٥ اىپ ٭ياڅز وياش ثچپ ث
ٽىي كپم ډاٵٸ ثب ٭يڃ از اډب ى ياٹت٬ ډىي ٵپ اه ىڅڄ ٽ بي سو اشجب ډسان ځٶز ٵ٢چز ٭ياڅز ا ا ىز ىاى ثچپت ى سوت ػبڄ ثى ى ؿىه س وم
اشجب ٽى از. د ثبي ثه ډچپ ٭ياڅز ي ٹ٢تبير ٭بىالوت ٵتٷ ځاتز ؿتن ٹ٢تبير ث ډچپ ىيو ٭ياڅز هاي ٽ اسجب٥٭بىالو ٱ ا ٵ٢چز ٭ياڅز، سو لق ڈ ډ
98 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
هاوىتي ثت ػتز ٹ٢تبير ىي ا ٱ٭بىڃ ډا ٽ اشجب كپڈ ډوياى. اځ ڈ ډىڇ ٹب١ ثبي.ىي و ث اه هب٥ ٽ و ٩بڅم ډاز ٽ اوؼبڇ ډوب٭بىالو
مى٦ ى ډى كبٽڈ ي ٭ياڅز سٮ سب اسجب٥ ثه ست٬ ي كپډتز يػتى وياتش ٮىب وياى كبٽڈ ٩چڈ ٽىي كشمبك ثبي ډىٶٮش ثا كبٽڈ ى ډبن ثبي يڅ اىپ هى ډتبڃ ثبي ډ
ىاوي اځ ى س٬ اډپبوبر ث ځي ااٳ ا ػبډٮ ثتش ث ىز كبٽڈ وي اډب ډظالك كبٽڈ ډاٳ ىىي. ى س ٽ اځ ثب اا كٺبن ٭٦ب ٽىي ابن و ى ثٺب كپډش ث اي ب ډ
ياى ډجب ى ډمپه از ابن ثب سػ ث وٶ ٽ ىاوي ث كپډز اي ١ث ثوىتي. كتبڃ ځىي اٵا٣ ي سٶ٤ ٽى از ي آوؼبپ ٭بىالو ػب كبٽڈ ٩بڅمبو ب څالو ثهى ٽىي ډ
ز ٩چتڈ ٽىي كي ي٤ ا ٭بز ٽى از. اډب اځ كبٽم ب ئ ىيڅشت ثتيين وت ثهى ډوشاوي ٭ياڅز ي ثاث ا ثٹا بى اه ٹ٢ اسجب٥ ث ډچپ ٭ياڅز ى ډٺبثڄ ٩چڈ ى يػى اي
ثبي. ٵتٷ اتز ثته كتبٽم ٽت ا ي ٩چتڈ، اډپبوتبر ا وياى ثچپ ډيش ډىبت ومډمپته ٽىي. ىيډٽىي ب كبٽم ٽ ا ي ٭يڇ ٽٶبز ٭ياڅز ا ٭بز وم٭بىالو س٬ وم
ٽىي اځ اډاڃ ا اىڂو سٺڈ ٽىي ٭ياڅز ا ډلٺٸ ٽى از و ٭بىڅ ثبي اډب ځمبن ډځىي ٩بڅڈ از و ثت اته ثى. اځ ډىڇ ث ؿىه كبٽم ډى س ٽ ى ػڄ ث ډ
د ځىي.ػز ٽ ډچپ ٩چڈ ا ى ىيو ىاى ثچپ ؿن سٮ ٩بڅمبو از ث اي ٩بڅڈ ډثبي ٵٷ ځاز ثه كبٽڈ ٭بىڃ ثب كپډز ٭بىالو ب س٬ ٭بىالو ؿن ايڅت سىتب ٵ٢تچش
-ىيوز اډب ىيډ ٱ ا ډچپ ٭ياڅز، ډٺيډبر ىڂ ډبوىي ډيز، ٽٶبتز، وٶت ي... ډت
هاي.٥جٸ ډ٦بڅت ډٽ ٭ياڅز ا ٦ ٹبون ا٭شياڃ هبع وي ؿىي ثه ډٮىب ات٦ ا
ب يػى ىاى. ثه ياب ثلض ډٲٶڃ ډبوي ٽت دتىاهشه ثت ٭ياڅز ثب ډٮىب ډٽ سٶبير ب ا ډؼبڃ اه وشب هبع ډآن ډتشٺچ وتب ثبي. ثا ثبن ٽبډڄ ٵ٢چز ٭ياڅز ډٺبڅت
از.ع كڄ دىبى ٵٺ٤ ډاى ا ىا ا٭شياڃ هتب ث اىاډ ثلض ثبځىڈ ثىب ث د ا
ب ډ١٭ ى و٪ځٵز ٽ آن اٵٮبڃ وجز ث آن ډ٫١ ى ػبڂتب شىي ٽ وشان ثا آنب ٽت ى اثشتيا ډٺبڅت ى كي ي٤ ب اٵا٣ ب سٶ٤ ثبىي. ثىي وشاوشڈ ثا ثه ډظبڃ
ي تډ @ ك ډلجز ث هياA، ىيډ @ك ثىيځAي ؿىه ډ١٭ ا ىو٪ ثڂڇ پ Aځىوي ث و٪ت ب ٽ ى ك ىه ډلٺٸ ډب ي ډبوىي اهاه ډظبڃ@ ر ث ډٮىب ٭بڇ آن٭جبى
ب ػتبن وياتش ثبتي. ى اته ډٺبڅت سٮتياى ي سىب اډ ثبىي ٽ ٹب٭ي ا٭شياڃ ى آنډاوي، ډتى ثت ٹتا اويٽ ا ډاى ٽ ث ٭ىان ډظبڃ وٺ٠ ثا ٹب٭ي ا٭شياڃ ډ٦ف ي
ب ډبث ث ٭ي هاوىي ځاش ي از.ٵز. س٦جٸ وموځ
ل رد نظام فکری ارسطى 99 │گستره اقعده اعتدا
ثى ثب ډتاى ٽت ب ا ػء اڄ ډ٦چٺ وبڇ ډسىب ټ سٶبير ثه اٵٮبڅ ٽ ا٦ آنډبوي ٽ ث اكشمبڃ بى مه سٶبير ثب٭تض تي ٽىي ثبٹ ډب وٺ٦ ا٭شياڃ س ډثا آن
پيڂ ػيا بى. سٶبير ى اىؼبز ٽ ى اٵٮبڅ ډبوىتي ست ٽت سب ا٦ اه ىي ځو ا ا ىاوي ٱ ا اشاٻ ى ډ٫١ ٽ ثبن ي، اتشاٻ ىڂت تڈ ؼب٭ز ا كي ا٭شياڃ آن ډ
ثه س ي ؼب٭ز ٮى ثه ػز سٶ٤ ي كي ا٭شياڃ يػتى ىاى تا ى ياٹت٬ تؼب٭ز ى ثه ا ايٹبر وز ٮى ى سٮٴ ؼب٭ز ا ست ډٺبثڄ س ؿ ػ س ډٮٺالو ى
ځا ثب كي ا٭شياڃ آن ؾ اشاٽ ػ ى ډ١ت٫ اڅمظڄ ډبن مؼىى. اډب ٵاشٶبى ډځا ػى يػتى يػى وياى ٮى ى ثٹا اسجب٣ ٭بى ثب مؼى ؾ و٭ ا مؼى
سان ځٶز اتشاٻ ى ىاى. ث اه و٫ اشاٻ ډوياى ى كبڅپ ى ؼب٭ز و٭ ا س يػ و٭.
. يٳ ا٦ ا ثبن ٹب٭ي ا٭شياڃ، اائ 1اډب ث ىي ىڅڄ وجبي ث اشاٻ و٭ سػ ٽى: تب ا٭شتياڃ ٽىتي ٽت ى ثهت ډظتبڃ ډيڅ ثا ويځ ٵ٢چشمىياو ثى، كبڃ ؿ سٶبيس ډت
ب سٶ٤ ثب كي ي٤ يػى ىاش ثبي ب سىب اشاٻ اشاٻ و٭ ي ډ١٭ ثه وٺ٦ اٵا٣ ب ى ډٺبثڄ اٵا٣ ب سٶ٤ ى اٵٮبڃ ب ب ا٭شياڃډ١٭ يػى ىاش ثبي. ى ر آن
. ټ اشاٻ و٭ ثه ٥ٳ ا٭شياڃ ي سٶ٤ ي اٵا٣ يػتى 2اكببر ث شىي، ٶ٦ ى و٭ ا س از ى كبڅ ٽت اتشاٻ وياى ډظالك اشاٻ و٭ ؼب٭ز ي س س
ثبي و٭ ا ؼب٭ز از. ى تس ٽت ثبتي و٭ ؼب٭ز ثب ٥ٳ اٵا٣ آن ٽ س ډثه ٥ٳ ټ اشاٻ ياكي يػى ىاش ثبي ٽ اه اشاٻ ياكي ؿ ػت ډ١ت٫
اشاٻ و٭. ى ٽ اشاٻ ډ١٭ ډالٻ از ووز ا اىؼب ډٮچڇ ډ یه ىت فشػی
ػچت A اٵا٣ ي سٶ٦ ا ى هى ػب ىي. ډظالك ډمپه از ټ ډ٫١ ؿىيه ىشسؼبي Aي @ ٹزAډ٫١ ثا ؿىي ٵٮڄ اٵا٥ ثبي ډبوىي @ ډىٶٮز ا ٥ٸ ډشٮچٺبر ىڂان
ثت ډىتبٵ٬ ى ىي ډى و اٵا٣ ٽىىي كب١ از ثا ػچت ډىٶٮتش @ػى اٽاىڂان آت ثبوي ٽ س١تل يا١تق اتز. مـىته ثتبڅٮپ اډپتبن ىاى تټ ٵٮتڄ ډؼم٭ ؿىي ډ٫١ ٹا ځى ث ول ٽ ا كض ډ١ت٭بر ډوشچتٴ ثت آن ٵٮتڄ وڂتب
ځىى. ډ
يشیتيج ىوتي ى ٹ٦ٮبك اځ ث ا٦ ډياٷ ىى وبن ثا وؼبر ػبن تټ اوتبن ا ډظتبڃ ډت
ثتى ٽت اته تټ س ٽ ؾ اډپبن ىڂ ثا وؼبر اي يػى وياش ثبي، ځمبن ومتچز ثبي. د ى ياٹ٬ ثب سػ ث ډ٦بڅت ډٽ ٵ١ چز ډ٦چٺ ثب٥ڄ از ثچپ ثبي ثت
100 4931اتبستان – چهارم شماره – پنجم سال –ژپوهص اهی اخالقی │
ىوجبڃ بٵشه ډ١٭ ثبڈ ٽ ٵٮڄ ډشج ى ٥ٳ اٵا٣ ب سٶ٤ آن ٹا ځى. هتى ات٦ ٽىي.ه ىيځب سػ ىاش ي ى ػب وجز ث آن سق ډڈ ث ا
Aاډب وىي وشاوز ػىج اٵا٥ ثتا دتيا ٽىتي ٽت ثشتان آن ا ى @ كت ثىتيځي @ ك ډلجتز ثت هيايوتي Aټ ىاوز. مى٦ ى ډى @ ك ثىيځAډ١٭ ٽچ ثب
Aييى ٹب٭ي ا٭شتياڃ، ٭پت آوـت ٽت ي ډلا اه ي ث و٪ ډ@. ٭جبىر ث ډٮىب ٭بډ ا٦ سق ډ هتى اډتب ٽىي، ثبي ٮى ٹب٭ي ا٭شياڃ ث يػى ٵ٢بئڄ ډ٦چٺ سو ډت
ي. ث ٭جبس ى سمبڇ اٵٮبڃ ي اكببر اوبو اشظىب ى ائڄ ډ٦چٺ ثا آن ث ه وماو ثبي ث ػ سٮياى ډلتييى ا سان كي ي٦ ا سٮه ٽى ٽ ٭مڄ ث ٥جٸ آن ٵ٢چشمىيډ
تب يپتى ب ډٮىتب وتياى ي اوؼتبڇ ؿت ثتش آن اٵٮبڃ ي اكببر كه ٽ اٵا٣ ى آنځىى ثب اىپ هىبن ى وٺ٦ ا٭شياڃ ثا ډ٫١ ىڂت ٹتا وياوتي. اهالٹ ډلة ډ
٩باك اىڂو اٵٮبڃ سىب ى ب اىبن اڅ ٹبثڄ س شىي ستان ثت . د ا اه ػتز ډتٽىي ا ي اهالٷ ا هبع ا ك٦ اىتبن ثت ا ومب ابا٦ كٸ ىاى ٽ ؿا ث آن
ٽى از ؿىبوـ ى اطىبء ډٺبڅ ډ٦ف ي.ډ-ب وٺ٠ ٹب٭ي ا٭شياڃ ى اه ډٺبڅ ث وي تبي ډظتبڃ اڅجش ثيين ټ سمبڇ ډظبڃ
ب ث وشبغ ىڂ ىز ديا ى.ثبىي ٽ ا ث آن ب ىڂ يػى ىاش
ل رد نظام فکری ارسطى 101 │گستره اقعده اعتدا
فشػت بثغ
.1378، 1. اهالٷ وپډبه، ا٦، سػم ډلمي كه څ٦ٶ، اوشبار ٥ف و، سان، ؽ 1
. سبن ٵچٶ اهالٷ ٱة، ياش الو . ثپ، سػم ځي ا ډشػمتبن، اوشتبار ډت 2 .1386، ډشبن 2اډبڇ همى، ٹڈ، ؽ آډ ي دي
. اكبء ٭چڇ اڅيه، ډلمي ثه ډلمي ٱاڅ، سػم ډلمي هاډ، ث ٽ كته هتيػڈ، وت 3
1384، 5٭چم ي ٵىڂ، سان، ؽ
4. A History of Philosophy, Fredrick Copleston, S.J, Volume 1, Image
Books; Doubleday, New York, 1993.
5. Historical Dictionary of Ethics, Harry J. Gensler, Earl W. Spurgin,
The Scarecrow Press, Inc, UK, 2008.
6. An Enquiry Concerning the Principles of Morals, David Hume , pdf
of A 1912 Reprint Of The Edition Of 1777.