Upload
others
View
9
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
فصلنامه علمی ـ تخصصی فرهنگ پژوهش
ع اػشبع٣، ٤ 1393 ثب، 17 ب
مروری بر نظریه فرهنگ مکتب فرانکفورت
1/7/93سب٤ن سأ٥٤ي: 20/5/93سب٤ن ى٤بـز:
سیذهذی یبراحوذیبى __________________________________________
چکیذ
سا ث اىث٥بس٣ ىاز و ى د٣ س٥١ق ب٥ز ـ سجعبر آ ثا٢ دي٣ ظ٤ ـ ا ٣
ب٣٤ و د٥ا ـ ث٥ب ي، ى ٦بعبر آوبى٥ه اشفبى ـاا٣ د٣ دى. اػشبع٣ از. ا ظ٤
سجب٣ ثدب ـد ثدى ى ـد ػ٤دب وي سب بئ عا٣ ا و ث ع٣ ى اظ٤ ـ ٣
ىاي، ث ٣ بي و٥؛ ث سعج٥ ى٤، ظ٤ ـ ؿبؿث٣ از و ١عبر ـ٣ ى آ ث
وي ث٥ عب اػا ـ اث٦ ثلدا وي.ظ٤د ـد ثدب سع٤دؿ ي ع٣ ٣ظ آى ٣
وي سب ـ ػى ى ث٥ب٢ ا ػاد دب٤ ىا٢ ا وه ٣ س٥ ـ ٦ة، ث اي٤يا
ى مي لا ىي. ظ٤ ـ ىشت ـاىفر ثب سل٥ اشمبى٢ دعز ـد ثد ىجدب سج٥د٥
ا٢ از سب ا ا٤ ثشاي ـ اال شعب٣ ىـب وي عمال٥ز اش٥ ا ث ا٤بث٣ ـ سى
ب عـ٣ وي.اب
: ظ٤ اشمبى٢، ظ٤ ـد ىشدت ـاىفدر، ىشدت ـاىفدر، دعز ـد، ب٢ و٥ي٢ا
ا٢ا٢، ٦، عز آب٣، ػبع سىـ سى
1ىاب ثبلاعسج٥ػ اسجب٥بر ـ٣ وبب٣ اي [email protected]
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05
هقذه
ظ٤ ـ، ٤ه ظ١٤ اشمبى٢ از و ثش٤ لع٥دز ا ـاىفرا ظ ىشت
ثا٢ ٦بع، سل٥ ا٤بث٣ اشمبى٢ ـ ػى كبو ى ػا ب٤ ىا٢، ا٤ؼدبى
ىدي ود ـد ػدى كدبو ى ػاد وي. سل٥ اشمدبى٢ ـد دب د٣ ٣
ز. اي٤يا ا٤ ىشت ى ا٤ ظ٤ ىا٢ ث٥ب شفبر ا ـ شعب٣ اال ب٤
١ مي ـا٤ي عمال٣ ي اي١٤ ٢، ثب ٥ف ف عز ـ ـد
وي و ـبلي ساب٣٤ س٤غ آاى٢ ـى٤ز ادش٥ سى، س٢٤ ا ػبع ي ع١ ٣
ا ثب عـ٣ اػب٣ ى اثشيا٢ ب٢ اب٥ از. ى ا٤ مب ثآ٥ سبث عا آب
ىشت ـاىفر ب بى ث ل ـى٢ ىشت ـاىفر، ٢ د ؿدي ؼد
ظا ا٤ ىشت اشمبى٢ ىاش ثب٥ سب ى٤بث٥ و ا٤ب ب٢ بكتس٤ ىؼيؼا ث
اي. ث ا٤ ظ سب٤وـ ث ظ٤ ـ ا ى ويا ثش ب٣ ثب ؿ يـ٣ اائ وى
وش٢ ا ا٤ ىشت ث٥ب هاي ي آب ث ث٣ عب س٤ق ج٣ ظ٤ ـ
ىشت ـاىفر ها٥ دىاهز.
1پیذایش هکتب فراکفرتـ 1
ا ىشبىب٢ بو٥ ؼث٣ د ا وبؽ ثى ود ى ىشت ـاىفر، ٤ى٣
... ى د 4ثدر دبو 3سئىآىد، 2ز دبو ودب٤، ثدب ـعب٥د 1923ب
ىادب ـاىفدر سبد٥ دي. « سلم٥مبر اػشبع٣»ـاىفر آب ثب عا
07 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
5«ظ٤د اشمدبى٢ »٤دب « ىشت ـاىفر»٥اص ـى٢ ظ٢ ا٤ ، ثعيب ثب ب
(.120، 1386)بل٣ ا٢٥، ي
٢ب٢ ىشت ـاىفر اثشيا كوز دد٣ هدى ا ى ؿدبؿة بو٥د آؼدب اع
ػبع ب بديا آدب٣ « بو ث»وىي ٥ى ى اىا ثب سأط٥د٢٤ ع٥ك ا آاء
بب س٥ ث ثب٢ جب٣ بو٥ش٣ ـشي. آب ع٢ د٥ؾ سػ ث سلم٥مبر ا
كث٣ جىي اع٢ب٢ دا ثىدي ود ثدب د بد٥ب ا٤د ىشدت ددا٣ عد
و دبهشب ظ٤دبر ، ا و آب اهاع يي، ى كب٥1930٣ب٥ ى آب ى ى
ذ ث آ٤ىب دبػر وىدي (p.19,M.R Strik 2000 هى ا ٥اك٣ وى ثىي )
ا٢ ث عا بهشبب٢ سعي٢ دش ى ػاد ى آ ػب ي٤يا ث اسجب٥بر ػع٣ ب
(. ى ال ث لير ٥ي كدة دب٢ 57، 1384اش٥ف، ) ي ييىا٢ عاللب٤
ا٤ب ٤ى٤ب وث٣ سسب٥ش ػبف ؿخ ثبعض وث٣ سجع٠٥ 1930ى آب ى ى
ى٤ )ادب٢ ؼثد٣ آ٤ىدب٢ ي و اع٢ب٢ ىشت ـاوفر ب٤ ا ـا ث وب٢
ى ٤٥ن ث وب هى اىاد ىاى 1940ب٣( ي. ا٤ ىشت ثا٢ يس٣ ى اائ ى
1940اؼب ى ااه ى سد٤ اع٢دبء هدى ا ػد آىد ، ث ا ثع٣٢ ا د
(.58، 1387اش٤بس٣، ) وب٤ ث آب ثبز
ا ؿب ى٠ و ا ى سب٤ن ١ ىشت ـاىفدر دو سى ع ٣
وى:
از، دب٣ ود سلم٥مدبر اؼدب دي ى 1932سب 1923ب٢ ى٠ ا ث٥ بد 1
ودبال شدو شفدبر ثدى ثد د٥غ ػد د ا ثىادز هدب٣ ا اي٤د١
ؼبي ى، جدى. ى ا٤د ىا دي٤ ا٢ و ثعيب ى ظ٤ اشمبى٢بو٥ش٣ ث
ه٣ الشبى٢ اػشبع٣ ثى و ث لب٧ سفى، اسجب٣ ى٤ى٣ « وب جي»
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05
ب٢ ثب بو٥ز ا آطدب د ثد ٥د عدي ا٢ اس٣٤ ىاز ثو لبث الكظد
ز سؼث٣ ىاز.
از و ٥د٣ آ 1950سب 1933ا ى آ٤ىب٢ ب٣ ى٠ ى ب ىا سجع٥ي د2
و٣ ا ٤ه و اشمبى٢ د٣ ثد لد ػدي٢ ثد عدا اد ب٢ اي٤
ىشددت ـاىفددر اسوددب ددي ثددى. ى ا٤دد ى ددي٤ دد ددب٢ اددب٢ ـعب٥ددز
ثى ى ه٤ ٣ ث ػب٢ سب٤ن ٤ب الشبى، ـف م ثس ا ث هى « وب٤»
1938ى دب « آى» 1932ى ب « بو»هشب ىاى ا٤ ا٤ ثب ع٤٢ز ا
سم٤ز ي.
، آاء 1950ى ى٠ ٤ع٣ ا ب اػعدز د ثد ـاىفدر ى دب د3
ب٢ ا٣ ظ٤ اشمبى٢، ث ٣ ى ب٢ ا آطب عدي٠ شفىد٤ ٤ديب ى٤يب
ى٤ي. ىشت ـاىفدر ثد د دب سدأط٢٥ ابد٣ ثد اي٤د١ ع٢ سي٤
1956اػشبع٣ ثػب٢ بى. ىا١ سأط٥ ف ىشت ـاىفر ثعيب ث ٤ ثعي ا دب
ػ٤ب ؿخ ى ا ادب ٥ ى ا٤بالر شلي آ٤ىب ش ٤بـز و ثع٣٢ ا
ثىي. ا٤ ا٤ب، ى٠ سأط٥ار عظ٥ ـىد٢ ٥بد٣ ىشدت اع٢ب٢ ى آ ػب بي
اى٤ىب ىادؼ٣٤ ثد ب٢ ى د٣ ي ٤ ػج 1960ـاىفر ثى و ى ااه ى١
اع هى ٥ي. ى ا٤ ى، بو ث عدا ب٤دي٠ اد٣ ػي٤دي٢ ا اي٤د١ اشمدبى٢
بو٥ش٣ ٦ف ي.
سا آ ا ث عا ى٠ ؿدب ى سدب٤ن ىشدت ا٤ب٣ و ٣ 1970ا اا٤ ى١ د4
ـاىفر سم٣ ى، سأط٥ ف ىشت ـاىفر ث آا٣ ث اـ بى ى الد ، ثدب
عال ك٥بر آ ث عا ٤ده 1973ى ب « وب٤» 1969ى ب « آى»ي
(.15 -14، 1375)ثبسب، يىشت شلؿ ى٤
03 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
ظری اتقبدی-2
پیشی هفم قبدی در فلسف آلوبى -2-1
ثا٢ ىن ف ظ٤ اشمبى٢ اي٤يا ىشت ـاىفر ثب٤ي د١٥٥ ف مبى٢
٤دبىآ عدب٣٤ ا اشمدبى ادز ود « ـف اشمدبى٢ »ا ى ـف آب ث٣ و٥. ا،
سا فدز: اع٢دب٢ آب٣ ا ـف ٢ ا ـز وب وى. ث كك ٣آ٥ ا٤ي
ىشت ـاىفر ى سج٥٥ سل٥ ظ٤د اشمدبى٢ ثد دير سلدز سدبط٥ اـىدب اشمدبى٢
ث ٥دف ـدف٣ هدى عدا 6شي، ٤ا وبز د ا ؼ هى بة« ا٤بئ وبز»
ا ىاى ثى.اشمبى٢ ٤ب ؼ
»وي: وبز ى مي وشبة ؼ هى بة ث٥ب ٣ ىا ب، ىا العد٣ دؼ
وي و: ى٤ )اشمبى( از و ؿ٥ ثب٤ي سبث آ ثبي ى ا٤ اث٦ ث ا٤ ىش سبو٥ي ٣
هادي هدى ا ا ا٢ ث جت الشيا ه٤، عال د٣ ث ٥ سمي ه٤، لب
ي و هى ا س٥ ؼ ٤ب اشمبى ودي، وي. ٣ اؼب ب٤ ٣ؼ ثب د
(.19، 1387)وبز، «٤ع٣ س٥ آ آاى آىب ي
ثد اي١٤ اشمبى٢ وبز ى كم٥مز اـىب ىشت ـاىفر ا سلز سبط٥ هى لا ىاى
ه ث٣٥ ىشت ـاىفر . ٥ ى٤يابب٢ ع٣ دشا ع٢ آب ى سلمك آب
آي ب٢ اب٥ ى ال ٥اص ٢ ي٠ ؼي ث ب ٣جز ث سلمك آب
ا٤ ه ث٣٥ ث ا٤ ـ بفش اشا ٣ دب٢ ي و ظ١٤ مبىاد سادب٣٤ ىد
ظ٤ اثا هى آى٣ از سدب ب٢ اب٥ ى٤ه ى. ا٤ػبع ا ىاى سب اب ث آب
ب٢ اب عم ل، ي٣ هى ا ادب ى ويى سلمك اػشبع٣ اياؾ ٥بز
(.122، 1387)اكي٢،
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05
تعریف ظری اتقبدی -2-2
ا٢ ادز ود سد٤ دبو ظ١٤ اشمبى٢ ى فد لديى آ، ٥كد٣ ث٥دب دش
ىشت ـاىفر ػب٥ب آب ث اػا اش دي؛ وب٤ سي٤ ث ىز اع٢ب٢
ا٢ ا ف١بر دشن ثدى ود ٥بـدز اع٢دب٢ ؼع ث عجبر ى٤ ظ٤ اشمبى٢
(.21، 1388آى، ) بهز٣ شب٤« ش٣»ىشت ـاىفر ا ا ظ١٤ ثا٣٤ ٤ب
ب٢ د٣ ى ى و ٥فس٢ ى ٣ى كب كب١، ظ١٤ اشمبى٢ ا٦الف عب
وي سب كم٥مز سعي ٥بد٣ ا سال ٣ ع اػشبع٣ ٤ب ع اب٣ سلز ا٤ عا
ى وب آىي. او ظ٤ اشمبى٢ ى ع٣ و ثبي ا٥٤ي٠ سفى ا٤بئ وبدز
ث٥ب وى:ب٢ آب ا ا٤سا ٣٤از و ٣
ى سب آب ا لبى ث سع٥٥ ب اشفبى ٣اشمبى٢ ث ظ ٢ سى ظ٤بر -1
سو٥ ب٥ز بـ كم٥م٣ هى وي.
ظ٤بر اشمبى٢ ث ع٣ ب٣٤ ثو شي. -2
ظ٤بر اشمبى٢ لشا٣٤ عـش٣ ىاي، ٤ع٣ اىب٣ ا ىا لدة د٣ دي -3
(.766، 1382د٥، )
ظری اتقبدی اذاف -2-3
ب٢ اشمبى٢ ى ع اػشبع٣ ا ى اى ٤ هالد سا اياؾ سب ظ٤ىو ٣
وى:
سؼ٤ سل٥ اشمبى٢ ػبع د٣ ثى ث ٥بب٢ ػبع١ اب٣ از بى -1
ث بثبب٣ دب٢ ب٢ ـ٣ و ثدا٢ ا٤ؼدبى سلد ىد٣ ىشد٣ ثد آدب
٢ ثب٤ي ا ٥ب ثي؛
00 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
اائ ٤٥ك ثا٢ ٥ي ث ػبع١ ٦ة هىل؛ -2
ب٢ كبو ث ػبع ـا آى ١٥ ع٣ ثا٢ ػ٢٥ ا آطب اـب٢ ا٤ -3
ب٢ وة ب٤؛ا٤
٥ي؛ىا٢ وب لا ـش ٣وؿ اىببر اػشبع٣ و ى ث -4
ب٢ اب٥ش٣ ٣٢ ث ا ١٦ ـ ػى ثا٢ ٥ي ث آبب٤-5
«ز»ث ػب٢ آـ « ساز ثبي٣»سبو٥ي ثآـ -6
سا ث٥ب ىاز و سب ظ٣٤ ى و دب٢ دب٢ اشمدبى٢ ثدب٤د ادب اي٤د
ػ٣ ) ث٥بى ... ثب ي ازب٢ اب٥ش٣، ـ سعي، آاى٢ عم هى اهالل٣ آب
(.50، 1358ـب،
هتفکراى برجست هکتب فراکفرت -3
(1895-1981هبکس رکبیور )
د١ سلم٥مدبر »دش٣ 1930بو وب٤، ـ٥ؾ آب٣ ثى و ا ب
ا ثعي ـز. وب٤ وش٥ و٣ ثى و ظ٤ اشمدبى٢ ا 7،«اػشبع٣ ـاىفر
٦ف وى ىثب آ ٦بت ف ز. ا ا ظ٤ اشمبى٢ ا ودبؿ ى مبثد
الشيا٥ت كدبو ثد ىاز عمال٥ز سى٤ى٣ ا اب ٤ه ىز٣ ب٢ ش٣ظ٤
ظ٤ ش٣ ظ٤د »ب٤ ث٥ ا ث هب٥ مب ىاز. وىا٢ ٣ػا ب٤
(.847، 1382د٥، ) ( ر ٤بـش از1938) 8«اشمبى٢
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05
(1913 -1969) تئدر آدر
ا٢ ددبه ى ػدد ددب شمددي ـدد٣ آددب٣، ؿدد ـ٥ددؾ، دد٥م٣
٥ ثى، ثب ا٤ ٥ب ؿش كؼ سب٥فبر آى ث دىاا ىشت ـاىفر از. ظ٤
ادي ا: ودي عجدبر س٤ آطب آى و ابز ـدف٣ ا ا ب٤دب د٣ كب، اط ا
(، د سب٥ؿ دشن ا ثدب دبو وب٤دد، ى٤بىش٥ده فد٣ 1944) ى٤بىش٥ه ٢
در و د ا دي ا شد دي. آىد عدي٠ (1970) ( ظ١٤ ٤جبب1966٣)
(.26، 1382د٥، ) ه٤ ا مبى٢ ـ٣ هى از
(1898-1979ربرت هبرکز )
ى ثد٥ ثد ى٥دب 1898ثر بو، آب ػ ىاؼ٣٤ ى١ ز ى ئ٥
ث ـا٤جدي 1928ى ش اىث٥بر ىػ ىوش٢ ى٤بـز ى. ى ب 1922آي. ى ب
ب ى آدب، ا ثد ثب لير ـش ب٢ 1933ب٤ي ـف ث٥بى، ى ب ثز سب ى
ا بو وب٤ سئى آى اػجبا ث سجع٥ي ـز د ا اسب ػد ود اوظد
، 1382دد٥، ) اع٢ب٢ ١ سلم٥مبر اػشبع٣ ث آب ثبشي، بو ى آ٤ىدب بدي
(. ى ٥ب الب26 بد٣ ة ىشت ـاىفر بو اشب هب٣ ث دبئ ادب
ثبي. ى ا٤ وشدبة س٤ ا ٣ 9«اب سه بكش٣»ىاش بي ا٤ ٦ت سأ٥ؿ وشبة
اائ ودى ادز. ا 10ا٢س٤ سل٥ اشمبى٢ هى ا ا عز ـ ـ سىا
ى٤ي بو، ػبع سه بكش٣، ػبع دب٢ ا٢ از و سى٢ ثد سدب دئ ػجد
ا٢ ا دب٢ سدب ي٣ اب ف وى آب ا سلز سبط٥ لا ىاى از. سى٢ د٥
ظبر اث٤ اػشبع٣ ا ا٤ؼبى وى ا٤ ا ثبعض ا ث٥ ـش هى بة اب٣ ي ث
٣ آب ٢ ا ثى، ى ؼد لدا ىاى ع٣ آاى٢ كم٥م٣ عمال٣ ا ا و ب
از.
01 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
(1892 -1941التر بیبهیي )
ى ث٥ ث ى٥ب آي. ا ا ٤ى٣ 1892اش ث٥ب٥، ـ٥ؾ شمي آب٣ سجب ى ب
، 13دبل٣ ا٥د٢، ) ىادي دىاا ى ثبة ـ ى ي ث٥ش د٣ ا س٤ ظ٤
1386 ،131.)
ث٥ب٥ ث ا٤ ثب از ود لدالر ـد٣ ثدب د٥دـز سىد٢ ثد دير
ه سؽ٥٥ سل ال ي ا٤ ثبعض ي ود ا آ٥٤د٣ د٢ لدالر ىز
ا ب ا آ ؿ ى اػ ثب لالر ـ٣ ى ػا دعش٣ ـ٣ وي ى.
آبز. اب ثب ػى ا٤ ث٥ب٥ عشمي ادز، ـد ا٢ ٥ز ىاى، ا وبال٣٤ جبى
ساي ىاا٢ ـبئي ثبي، ٤ا ى ا٤د در ىشد٣ ثد سىظ٥ لالر ـ٣ ٣
لالر ـ٣ ٢ ى٤ ى اهش٥ب وجب ااؾ اىب ػبعد ٥دز سدى
آب ثد ثجدي. ثدبثا٤ ؿد ساي ثب سىظ٥ شى لالر ـ٣، اى ٣
ا اط ٢، سؼ٣ ا آ٣٥٤ ش ا ياى اب ى ٥ب ى ػب٢ ـش از ث
دب آب٣ ٢، ٤جبب٣ ا ا٤ ث سم٣ آدب ا دي٣ لع٥دز اػشدبع٣
٤ىد٣ ا 1930اد٤ ىد (. ث٥دب٥ ى ا 28، 1389اى، )دي٢ اىسبط٢٥ ؾ ٣
آطدب د٢ ى »ب٢ ػى ىثب ب٢ عب ى ل ث٥ش ا ثدب عدا س٤ مب
ث ب ىآى. ا ى ا٤ مب دع٣ ىاى سدبط٥ س٥دي دؾ 11«ع ثبس٥ي ب٣٥
عب عبد ٤دب ا٢ سى٢ ي ا ث ػب٤ب آطب ٢ اط آب ا ث اىبسى
(.119، 1387اش٤بس٣، ) ـ عب ا٤بث٣ وي
(1911-1981اریک فرم )
وب ـ٥ؾ د٥ ىشت ـاىفر ا ػ وش٥ وب٣ از و ـ ا ا٤ه
آ٥ى سب ا آ عؼ٣ ثا٢ ٣ ى« وب بو»ب٢ ا ثب اي٤« ٤ي ـ٤ي»آاء
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05
ب٢ ػبع ؼدة ى ػبع١ عش٣ عز ـ ثبى. ا ثب ع٦ؿ سػ ث الع٥ز مي
ل بي ـى٤دز ى ل٥دي ثديب٢ هادش بهادش١ اػشدبع٣ الديا ثد ثبودب٢
وي. ا ث ا٤ عم٥ي ادز ود ثدب ثد ودب ٣ بهش٣ آبهش٣ ػبعاب٢ هبشب
ـ٣، ث ا٣ ث د٢ ب٢ عا عالع ىالر ث٥ب٢وب٢ ثثش ا ا
(. 70، 1386اثا٥د٣، ) شعبى ا لب٧ ا٣ هاي ىاز« ػبع١ عم»سلمك ٤ه
ث ىشت ـاىفر ا ٤بـز ى ؤ١ سلم٥مدبر اػشدبع٣ ثد٥ ى ٢1930 ى ب
ى آىد ثدر دبو دو ثد وب اي٤يا٣، ـ بو وب٤، سئ
(.196، 1390جبف ل٣٦٥، ) ـعب٥ز وى
(1929یرگي ببرهبس )
ب، ـ٥ؾ، ػبعثب ا٤د د ب شفى اشمبى٢ آدب٣ ا ىد دز ثد
سبط٥اس٤ ـ٥ؾ ى آب ثى ث عدا ٤ده شمدي اػشدبع٣ ٥بد٣ اؼدت ى
ى آب ث ى٥ب آي اود ادشبى 1929ا ى ب . شؿ ياه ىاش ازبئ و
(.824، 1382د٥، ) ىاب ـاىفر از
دىا ىشت ـاىفر، ودب هدى ا ثدب اشمدبى ا ظدب ث عا آه٤ ظ٤ببث
ش٠ د٥ع٣ ا اشمبىدب٢ ىا٢ عمال٥ز اثا٢ آؼب ى. ظب ـى٢ بثب ب٤
٥ى. ظ ث د٥ى د٤ش٤٥، عمال٥ز دد٢ سال ثا٢ اك٥ب٢ بو٥ ا ى ث ٣
سا ث ىا عال٤ك اب٣، ظ٤ و اسجدب٣٥، ىد٣ دبهشب ا آطب بثب ٣
. (135، 1386)بل٣ ا٢٥، ٣، ي٣ ش٥ه ... اب وىك ع
01 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
هکتب فراکفرت هفبین هحری آى 12ظری فرگ
ظ٤ ـ ىشت ـاىفر ثب سل٥ اشمبى٢ دعز ـد ثد ىجدب سج٥د٥
ا٢ از سب ا ا٤ د ثشادي ـد اال شعدب٣ دىـب ودي ا٤بث٣ ـ سى
ىشت ـاىفدر، ظ٤د ـد، ود ب عـ٣ وي. ا ظ عمال٥ز اش٥ ا ث اب
ع٣ ظ١٤ اشمبى٢ از، ثش٤ لع٥ز ا ثا٢ ٦بع، سل٥ ا٤بث٣ اشمبى٢ ـد
ىي و وي. سل٥ اشمبى٢ ـ ب ٣ىا٢، ا٤ؼبى ٣ػى كبو ى ػا ب٤
ـد شعدب٣ االدز. ىا٢ ث٥ب شفدبر ا ـ ػى كبو ى ػا ب٤
اي٤يا ا٤ ىشت ى ا٤ ظ٤ ١ مي ـا٤ي عمال٣ ي اي١٤ د٢، ثدب
وي و ـبلدي ٥ف ف عز ـ ـ سى، س٢٤ ا ػبع ي ع١ ٣
اى، ي٢) ب٢ اب٥ ازاش٥ ث عا آب 14 ـى٤ز 13ساب٣٤ س٤غ آاى٢
(. ى ال ظ١٤ ـ اي٤ديا ىشدت ـاىفدر ثد ىجدب س١د٥ق 190، 1389
ىا٢ ادز ب٥ز ـ ػى سجعبر آ ثا٢ دي٣ اػشدبع٣، ى ػاد دب٤
ظ٤د ودي ا٢ ـدا د٣ اثاب٣٤ ا ثا٢ ىن سو٥ ـ اال ا ـد سدى
ر سػ هى ا ث اائ١ اب٢ اعب سدبط٥ار دعز ـد ثد ـ ىشت ـاىف
وي مد ـد ا ى وي. ا٤ ظ٤ ٣بهشب اػشبع٣ ي٣ اػشبع٣ ع٦ؾ ٣
ىادش ودى، لدير ثد٣ عدياش٣ سب٥ طجبر، جش٣، ـز ٤ب ى دبثػب
(. 19، 1387)ا٥ز، س٥١ق ىي
د فر عيسب اص ؿ٥ ثى: ظ٤د١ ا٤ديئ٢ سد٤ دوة ىشت ـاى
اشظب ب٤ دي اـا٥د٣ ا٤د٣ سدو٥ عمالد٣ ىا٢ ا بو؛ سى٤ي ى عمد
ـ ع ي ا بو ث؛ ا٤ ا٤ي و ظب اػشبع٣ سب كيى٢ ا ٤٥ك دوة
(.103، ٥1385، ) ا ـ٤ي ويا٣ ع ٣
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55
ى ٥ب فب٥ اب٣ ظ٤ ـ ىشت ـاىفدر، دعز ـد ا ا٥دز
سدا ثد ا٢ ثهىا از ؿا و ابب ثب سػ ث ش٠ عب٣٤ ف ـد، د٣ ٤
ع٣ ثم٥ فب٥ اب ا٤ ىشت ا ثـش ا ا٤ فد ا ادعبثبر آ ىادز
ى٥ ى٤ ادي اشب هب٣ از و البة ىشت ـاىفر جز ث ا٤د ا ىادش
ا٢ از و شوب س٤ آى وب٤ ىثدب دعز ـد بي آ سأ٥ؿ مب
ش ي از. ا ا٤ ى ا٤ سلم٥ك ث٥ش ا ا٤ ف لجز ث ٥ب هاي آي.
٥ اب ا٤ ىشت ى ظ٤ ـ، ث٥ب هاي ي.س٤ فبى اىا
صعت فرگ-1
تعریف صعت فرگ-1-1
ا٢ ي ىشت ـاىفر ى مي ـ سىوبثى ا٤ ا وش٥ ثب ى سل٥ ظب
سا، ث ث٥ب بى ػ ث عا عز س٥ي وبالب٢ ـ٣، ثى. عز ـ ا ٣
آ٤ي و وبالب هيبر ـ٣ ى ب٣ ثػى ٣ سع٤ؿ وى. ث ث٥ب ى٤، عز ـ
ىز ثب اجى٢ جش٣ ث الكظبر اشب٢ اياؾ عش٣ سؼب٢ ى م٥ب ٥ ٤ه
الشبى٢ ثي سػ ث سع١ ـ٣، س٥ي، ثبس٥ي، ه٥ س٤ د٣ ٢ دي. دش
ث ا٤ ىش ىالز ىاى و مدي عدب بو٥دش٣ ا « ب٢عز ـ»الف ا٣ ا٦
ا »سادي ثد ٥د هدب ى س٥دي وبالدب٢ دبى٤ د وبالدب٣٤ ود س٥ي وبال، د٣
ب ا٣ ٤جببب، وي ا٤ديئ٤ه ادز د ثد ودب ثدش دى. «ـ٣
ب٢ ى ال ثبثا٤ عز ـ ىا٢ بي دب٤ دب٤ ى ادشب٢ ادياؾ دب٤
(. آى وب٤ ث ا٤ ثبي و عز ـ ثدب 384، 1382د٥، ) ويسال ٣
ىدي داؼب ادشفبى ا ا٤ؼبى ـب آب٤ وبة اب ا ى س آدب٤ لدا د٣
57 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
لالر عز ـ ا ث ا سل٥ ٣ عد ـى٤دز اهش٥دب ا ا ا وي؛ ثدب ا٤د
.(Adorno and Horkheimer 1993 p.3) ٥ي ٣
ثاب ظ١٤ ـد ىشدت ـاىفدر، فد دعز ـد دعى ودي٠
ىا٢ الب٢ ىز از. ا٤د ا٢ ي ب٤ا٣ وبال، ؼج ا جبىاشلىب ثز
ثو٥ي ث ا٤ سس٥ت ثب سمد٥ ٦دة ثدى ب ىب٢ سىعز ث ٥م ا٤ز
وي. ثبثا٤، ا٤ ـ ى ػز بى٤ي ٥بب٢ ؼ٥الع٣، بهىآب ى ا ببي٣ ٣
ى. ا٤د ـد ى ا٤د ب٢ اب٣ ٥بب٢ كم٥م٣، ث وب د٣ ب اـش آب
ادش٤بس٣، ) ىيثي و ؿ اسفبل٣ م ٣اشب ث لي٢ ـك از و ى د٣ ٣
فدب٣٥ ود دعز »ودي: آى ى وشبة ى٤بىش٥ه ٢ ث٥ب د٣ (.96، 1387
وي ػت هظد٣ ودى سفىد ادز دد٤ ود٣ ظدب ب سل٥ ٣ـ ث اب
شى از لي ع٥ك وي اطار ا٤يئ٢ عز ـ آىا٢ ا سم٤ز ٣ب٤
(.90، 1389آى وب٤، ) «٣ ٤ىب٣ ا ػب٥ ٥ب٢ ٣ ويو ٤ه
پیبهذبی صعت فرگ -1-2
ا٢ا٤ؼبى ـ سى -1-2-1
ا٢ از. عز س٤ شب٤غ اياؾ عز ـ، ا٤ؼبى ٤ه ـ سى٤ى٣ ا
وديب دوب ٤بـشد، ساي ثب ٥بب٢ ؾ٣ـ ايا ليسيس ى، ث٥ش
(. ا٤ ٥بب ا ثا٢ سى٠ ى ا٤ؼبى وى، سلز ظبر ىآى ثد 384، 1382د٥، )
ا٤ ٥بب٢ وبة ع٥ز ابز ثوي؛ ا٤ ى كب٣ از و سدى٠ دى ا ا٤د اد
ديادي هدى ا ا ٥ب العد٣ د٣ ؼبـي ٥بب٢ وبة س٥ي ي س٤ عز ـ
سا ـد سدى ىاي. ى ال ٣شلك ثآى آب ٣ ا٢ ا ثآ٤دي دعز ـد
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55
سىظ٥د » « س٥دي دعش٣ »ىاز. ا٤ عز سب اىب وبالب٢ ـ٣ اثدش ثد
ى٤ده ػعد٣ )بدي ا٢ دشى س٥دي س ب٢ اثش ث ب٤ ٥ ب« اج
٥ى. عز ٥ب س٤٤( ا ى ث٣
ودي: ودز، عز ـد ثدا٢ س٥دي ٥بدب٢ ودبة ا ى د٥ ادشفبى د٣
اشبياىب٢ لالر هى ى، ـى٤ز ىؼ٥ ثو٥ي ث ا٤ لالر ادشبياى
اى، دي٢ ) ى ثى ثا٢ سى ىل ث ـي، ثب يؾ ا٤ؼبى س آاى٢ اشوبة
ا٢ ث عا ل عز ـ، ٤ه ـ ػز ىاى (. ـ سى193، 1389
ا ي ـ٣ از. ىشت اشمبى٢ ـاىفر ا٤ ـد ا ي، ؼ٥ هىػ، ٣
ب٢ ػع٣ اشب ىاي و س٤ با٢ ٣ثي٢ ي٠ سىا٢ ا اـىب ا د٥ ثشؼع
ا٢ ا بوز وي ثا٢ اـاى٢ از ود ى ـد سدى ٤بثي ىاا٢ آطب وة٣
ا٢ ىاا٢ هدز فد٣ ا ث هالؾ ـد سدى 15«ـ اال»وي. آى ي٣ ٣
وة ٣ ىاي. ا ظ آى ـ اال عجبر از ا اعشا ا هب ٤ب ػ٣٤ ع٥د
ا عب ٤ب و٣، بىا٣ و ا عب هى ا ثب ا هب ا٦جبق يي. ى ب٤دز ػد اشمدبى
ا٢ ؿ٢٥ ٥ز ا٤ اعشمبى و ٤ي ٥ىجوش٣ و ٤ب٢ ىشت ـاىفر ا ـ سى
ػبع١ ى٢٤ از ث ظ وب ى ي از ث ـ اطجبس٣ سجدي٤ دي ادز
(.19، 1389اى، ي٢)
16ظبر اػشبع٣ -1-2-2
ا٢ ا ظدبر اػشدبع٣ عز ـ ثب اثاب٣٤ و ى اهش٥ب ىاى ث ىجب ى سب
جش٣ ث ـأ٢ از كش٣ ا س بو ىثب٠ ا٤يئ٢ كبو ث ظبثد اثدا ظدبر
ا ثد در دع٣ د٣ ػعد٣ ساي البر ـاؼز ى ٣اػشبع٣، ث٥ب ـاس ٣
ىآى. ا ظ آى وب٤، ـاؼز د٣ ثدب ػدى ا٥دز عدب٢ دب٢
53 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
ب٣٤ ثا٢ اشاكز، ى ع ٠٥ دط٢ ب ث عا ـ٢بب٢ ب٣٤ ا وب ا
اب٢ شديا ب شي، ؿ ا ىا٢ ظبر اػشبع٣ سىى هيز ـا٤يب٢ ب٤
، 1384د٢، ) ودي سىا٢ ي٣ ؽ٣ ى ث٥ ا لد ودب ٥د لبـظدز د٣
278.)
17سظج٥ز اعب ٦ -1-2-3
ا٢ اسؼبع٣، ؼ٥ىواس٥ه، دوث آى ث ا٤ ثب از و عز ـ دي٤ي
وي. ث٥ش ٦ كوز ٣ ا٤يئ٤ه از و ى ب٤ز ث ز اعب سظج٥ز ؿ
دا٣٤، دب، عب د٥ب ا٣ عبسى٥ ىي٠ عز ـ ؿ٢٥ ٥ز ػ
ا٢ ٢٥ اا. وب٤ آى ث ا٤ ثبي و عز ـ م عيس٥، وب
دعز، دؾ ودي. ا٤د ىا٢ ا٤فدب د٣ ى ثبس٥ي، سظج٥ز اعب ٦ ى ظب ب٤
وي و ا اشعياى اشمبى٢ ى ثاث ١٦ ظب هب٥ز ا٣١ ا٤ؼبى ٣ويب٣ ث٣
ث شي. ا ى٤ي آب، ٥ؾ سفى شم٣ ا جب٤ي ا ىا٢ ا٤يئ٢ كبو ثآ، ث٣ب٤
ز ثد ظدب س٤ اثا ثا٢ ا٤ؼبى د٦ هدي وب٥جب عز ـ اشظب ىاز.
ىا٢ ى ا٤ ـا٤ي، س٥ي عش٣ ٣ سف٤ق ٦ل٣ ادز، آ ؿ٥د٢ ود ثد ب٤
ىي سب ى ثاث الع٥دز ددز فدن دعز ـد سد٥ دى وب٥ت اػب ٣
(.194، 1389اى، ي٢) د٥بد٥ ا ا ث مبز ثجيى
ىا٢ د٥ـش، ا ٥ب ثىادش ب٤وبوى ا٣ عز ـ ى ع »ى ال
ا٢ و ى ؿج عز ـد وبفز اب٣ ثب بهز ١٦ شم از ػبع
(.185، 1383ث٤٥، ) «ىيؼش٥ي ثبي، ٢٥ ب٣٤ ثو ا ا ىز ٣
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55
ال٦ب٣ ـ اال -1-2-4
آى ث ا٤ عم٥ي از و لالر ـ٣ ىا٢ ػدت ال٦دب٣ ظب دب٤
دب٢ د٢ ـد٣ ى ا٤د ي، ٤ا اا ـ اال ا٥ ى ث٥ ى ٣
ودي، ا سؼدب٢ ؿ ى س٥ي ـ ا٥ز د٥يا ٣ـا٤ي، ى٤ وبوى آ٣٥٤ ياى آ
ـ٣ ث ر عش٣ ى ا٤ ر وبالب هيبر (.48، 1388كيس٣، ) آ از
دي؛ ٤عد٣ ى م٥بد٣ د٥ بد ثدب ٤ب سؼب٢ س٥ي، ثبس٥ي، اجب ٤ب س٤ ٣
ظبر الشبى٢ از ثاب د٥ؾ اجى٢ و ث٥ش جش٣ ث الك ا٢ ثد د عاللد
شعدب٣، سع ـ٣ اال شعب٣. ىشت ـاىفر ث ا٤ ثب از و ـد اال
ب٢ ادي دشي ـد ثد عدب٢ ب٣٤ از و دبيا زا دى٠ ال٥ز
بي. ا ظ ا٤ ىشت، عز ـ ا ث ٤ب الع٣ و ثي ػى آب دب٤يا ٣
د ى. ثا٢ آى د٥ا ا س٥ؿ ػبع١ ش ث٥ب ـ اال ا٥ د٥ ٣
ؿ٥ب٣٤ از و ى ػبع ا ا ىز ـش از. ا٥ي آب ثدا٢ سؽ٥٥د ػبعد اك٥دب٢
ي٣ ـ٣ و ش٢ ثه٣ ا ا٤ب٢ ش١ ـ اال ثبي، اثش ث ال٥ش٣ آب
ى 18دب٢ آ٥٤د٣ ٣ ـ٥وش از و ثشاي ى ا جز ث ال٦دب٣ د ا
آب وي.عز ـ
ب٢ ٢اـ آب 1-2-5
ىشت اشمبى٢ ـاىفر ث ا٤ ثب از و س٥ي، ثبس٥ي س٤ وبالب٢ ـد٣
دى؛ دب آاى٢ ى عز ـ ػت وى س٢دع٥ؿ آاى٢ اهش٥دب ادب د٣
ي ـ ثب اثا٢ي. اب اب٢ ٢ ٣اهش٥ب٢ و ٤ى٣ ا آب
دب٢ ٤دبى٢ دي ادز ا٢ ى عز ـ، ـى٤دز آاى٢ ادب ىؿدب سدبل٠ سى
دب لدالر (. عز ـ اثاب٢ آ ثب سل٥ ا٤ي177، 1389وب٤، )
50 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
. وي ى كب٣ و هى اب شػ ا٤د اد ٥دز هى، آاى٢ اهش٥ب ا ا اب ت ٣
١د مدي ـا٤دي 19«ى٤بىش٥ده د٢ »سئى آى بو وب٤، ى وشدبة
اي١٤ ٢، ثب ٥ف ف عز ـ، سد٢٤ ا ػبعد١ د٤ 20يعمال٣
وي و سا س٤غ آاى٢ ـى٤ز ادش٥ ا ا ىدز ىاى ادز ا٤د اد ا ع١ ٣
(.266، 1389آى وب٤، ) ب٢ اب٥ش٣ ٣ ىايبػت وى ال٦ب٣ آ
هادي آـ اب ٣»وي آى وب٤ ى وشبة ى٤بىش٥ه ٢ ث٥ب ٣
ا ٥ج٥عز ـ ث٥بى ا٤ از و ؿ آ ا ث وب ٥ى سب ث ٥ وب ث آ ث
وي و ٤ه ى٤ىشبس ٢ ثب اب ب ٢٥ ثهى ٣ب ٤ ى، ى٤ اب
آدب دعز ـد ا ـ٤دت (.9، 1389آى وب٤، ) «ويثب ى ثهى ٣
ا٢ ي سىب اػشبو سب٤ن ا ٠٦٥ وب عم اثا٢ ث ٥ج٥عز، ػبعد سدب٤ن سى
»ثدب آ ىاي. آب كبو٥ز عم اثا٢ د١ ٣ « د٤ش٤٥د دب٢ ا ٤ىد٣ ا عد
ىاي و ث ٣ءا وى ػب اػشدبع٣ سم٥د د ؿ٥د ٢ ى ػب ػي٤ي ٣ ٦
(.191، 1389اى، ي٢) ث٢ ث شؽ٥ب٢ اػشبع٣ ا٤ ىاى
ا ثب ك ث آئ٥ اطجبس٣ از ودز، آ 21«هى امالة»ثر بو ى وشبة
آى. ا ثا٤ ثب ادز ا٣٤ مبى ث ب ٣ا٢ ١يامالث٣ او٣ جز ث عمظ٤
ى و وز ث آ اب ودى عز ـ ػت س٢ع٥ؿ عمال٥ز ع٣ اش٣٥ ٣
ى و اب ا ى ى ا٢ اثا ١ هى، ى ى٤ؿ اد٥بء لدا ثى ا٤ ا ثبعض ٣
(.346، 1388بو، ) ىب٢ ٢ ٣ ثي٤ ٥ ػت ل آبىي
ى ب ظ٤ اشمبى٢ ىشت ـاىفر، هى دبة، آاى٢، اب س٤ ا ثا٢
و سب ا٤ فب٥ ى ىب٥ عز ـ بى٢، يالز عم ل٢ از، ى كب٣
ب، ثب ٥بدب ب الع٥ز٤ا عز ـ ثب ىغ ىشو سؽ٥٥ سل ي از.
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55
ب٢ وبة الع٣ وب ىاى. ا٤ عز بئ اب٥ز ا ـمد٤ ى دب كا
وي، ث ل٢ و ثب٤ي ى ي٣ ك ي. ا٤ ـ ر ب د ػد ك ٣
ك ىالر ا١ب سع٣ ٥بب٢ وبة ا ث دب٢ العد٣ عا ػب٣٥ ثا٢ ا كد
ىي ى ا٤ اشب، ثد د٦ف د٥ب٢ عمال٥دز ادش٥ ثا٢ ىالر الع٣ اائ ٣
(.97، 1387اش٤بس٣، ) ب ؼج ٣ وياب
22ایذئلژی -2
ى: ا، سد٤ ف ا٤يئ٢ ىشت ـاىفر ث ٥ و٣ ى ى ا٤ي هال ٣
ب٢ ٥جم١ كبو ث ػبع ى سع٥ ثبب٢ ـ٣ ا٤يئ٤ى٣ س٤ ٤ثب٢ ي٤ا
ا٢ و ث لب٧ بى٢ لير كبو ث ػبع ا ى اهش٥ب ىاى، ا الشبى٢. ث ا٤ عب و ٥جم
ب٢ ـ٣ ػبع ٦٥ ىاى. ثبثا٤ ا ظ ىشت ـاىفر اي٤ ك٥ض ـى٢ ٥ ث
كبو، سػب ٣ اث٤ بى٢ كبو شي ا اي٤يا ا٤ ىشت ث ا٤ ثبي ود
دى ب٢ بى٢ س٥ي ٣ـ ا ث ا٤يئ٢ از، ٤ع٣ سلز ظبر الع٥ز
ب٢ (. ث عجبر ى٤ ا٤يئ٢ ا ب ىشت ـاىفر، ظب89، ٥1385 ثا٤ز، )
ا٢ از و وجدب اػشدبع٣ عدال آدب ا س٥دي جب ىؼ٥ وي ويـى٢ ؼب
(. ا٤يئ٢ ا ه٥بر ػب ي ادز، ٤دا ػدب 89، 1386اثا٣٥، ) وي ٣
ي ث آه٤ ك١ س٤ ث اب دب٢ ب ٥ي، ثبثا٤ ا ظد ا٤د ىشدت، اي٤د
ب٢ هى، ػبع ا ث ر ؼ٥دشم٥ سلدز ظدبر ك آكبو ى ٤ه ػبع ثب س٤
وي ٤ب ث اي ث ع٣ ثه٣ ا هياىب٢ اػشبع٣ ثبفع ٤ب ثبم ا سػ٥ ٣هى ى آى
(.475، 1380ب٤ب ، ) ب ع٥ز ٣ ثويآ
51 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
23هشرعیت بخشی -3
د٤ كك كبو٥ز كبوب ا ا٢ از و ثع٥ز ثو٣ ا ب ا٤ ىشت ا
(. اع٢ب٢ ا٤ ىشدت ثد 243، 1387اىب ؼ٤ه، ) ٢ اـاى ٤ه ػبع اب ىاى
ب٣ ٣ ش٣ ثب ع٥ز ثو٥ي ث ١ ػدى ى ػاد ا٤ ثبي و ػبع
وي ثد ىا٢، ١ ػى ا د٤ـش ا ا١بو ػبع ث٢٦ ػي٢ اشمبى ٣ب٤
آ از سب بهشب اػشبع٣ ـ ػى ا سعب٣ ثودي. ديؾ ود٢ اد٣ ىشدت
ىا٢، ـ، ىا ثد ٥د ود٣ ظدب ـاىفر ى ا٤ ظ٤، اشمبى ا ػبع١ ب٤
كبو ث آ از. سب اع٢دب٢ ىشدت ـاىفدر ى ا٤د دى شفدك امد ثىدي ود
ش٣ ثب اثا ع٥ز ثو٥ي ث ظدب كدبو ى ػاد ، ى ػدز اديا ب٣ ػبع
، 1386شدب، ) ودي دب٢ اب٥د عد د٣ ـى٤ز، يالز، عمال٥ز ٤ آب
ى ػبع ي ا ى « ٦»البة ىشت ـاىفر، ـ بو، ف (.33
ع٥ز ثو٣، ا٢ ـ٣ هايدي د الشدبى٢. ث٣ لا ىاىي، اب آ ا بي
ديادشي ود ى ػبعد١ ػي٤دي، دوة بد٣ ا اع٢ب٢ ا٤ ىشت ثب اائ١ ا٤ ظ٤ د٣
عمال٥ز ٢ ػب٥ اشظب الشبى٢ ش ي از. ث ظ اع٢ب٢ ىشت، عمال٥ز
بة ثشد٤ دطس٤ ٢ ى ع٥ز ثو٣ ث ظب كبو ى ػا ، ث ع٣ اشود
هب از ى٣ ٥ز و يؾ ا بكجب لير ى « يؾ»ثا٢ ىش٥بث٣ ث « ٦»
(.36، 1386شب، ) ويػبع سع٥٥ ٣
24صعت آگبی -4
٤ى٣ ى٤ ا فب٥ ا٤ ىشت عز آب٣ از. ىشت ـاىفر ثب اشفبى ا ا٤د
وي و آب٣ اب ٤ه هز ثي٣٤ ٤ب ا د٥ سع٥٥ ي ٥ز. آدب٣ ف اىعب ٣
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55
اب لد٣ اػشدبع٣ ادز ود ا دبث دبب ٤بـشد١ اػشدبع٣ ػدى ى ػاد
ى. ى و ٣ىا٢، س٥ي ٣ ب٤ دب٢ سا فز و آب٣ ٤ه ع، ا بىب ٤د
٥ى. ا٤ عز ثو آ ؿ ٣ دب٢ ب اشفبى ا اثاب٢ شو ث ٤د دب
ب٢ سظج٥ز دي ب كب، استػع٣، ت آ، ئ٥ز ثبس٥ي ى
(.99، 1385ا٥ا ـ٥ه، ) آب٣ ا ث ى ىاي
ا ظ اي٤يا ىشت ـاىفر، عز آب٣، ػب اػشبع٣ ا بى ٣ء سم٣
ـعب٥دز »وي. كب آ ود، كم٥مدز عد ثد سم٣ ٣« ٥ج٥ع٣»وي آ ا ث ظبث ا ٣
وي. ا ظ بثدب، دعز آدب٣ بهشبب٢ اػشبع٣ ؤط ث آ سبو٥ي ٣« اب
ىا٢ ث ظ ٦ ث ى د٤ـش ١د اثا٢ از ى ىز عبال ػبع ب٤
ى. ا ى٤ي ا عز آب٣، اـش ٣ػى ث وب دا ا ى ب٢ اب٥ش٣ ود
ى و ي٣ ا ا ػج ٥ب٢ ٥ج٥ع٣ ٥ى ث اب ؿب ػى٢ فع ٣ظ ٣
سع٥دد٥ دد٣ ددب٢ اددب٣ ثددى اددز. ددب اوددي ا٤دد ل٦عددب ثددهالؾ آددب
( (George 1988 p.249
دب ثد ىجدب سدع شمبى٢ ثا٤ ثبي و، دعز آدب٣ د٥ؾ البة ىشت ا
بد٣ ىـب٣٤ ع كم٥مز جى واي ثى ـ ا٤ د ـمد٤ ا د ػبعد
س وى ػبع ى ادشب٢ اـشي. ث ظ آب ىا كم٥م٣ ثب٤ي ى ا اب٣اشمبى٢ اسفبق ٣
(.35، 1386شب، ) وب ـش ىب٢ اب٥ ث اياؾ آب
25ایجبهع تد -5
ا٢ وال ظ١٤ ػبعد سدى ا٢ از. ػبا ى٤ فب٥ ىشت ـاىفر، ػبع١ سى
ي ٢ ي از. ث ا٤ اب، ا اعب ث عالت ث٥ب وة ـا٤يب٢ عش٣
51 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
ب٣٥ ثبعض سؽ٥٥ار ـبك ى ي٣ اػشبع٣ ٤ه ، ااو لالر اج عش٣
ب٣٤ و ث ى ا ٢ ى٤، ي ب٢ ثي دػع٥ز ث عا ىب٣
وي، ا ا٣ اب٥ ا و دى ى ث٥ش٢ ا ثا٢ وب ي٣ ث هى ػت ٣
ـش وب٢، دبثى دي ػاد ىاى، ز ـبي وى از. ا ث٥ا ث د٥ي ٣
ي ػا و ثب ش ىا ع٣ د٥دي هدى شب٣٤ ش٣، اـ ت ىال
ب ى ػبع از، اع وبب٢ ب٣٥ ٤ىاهز وبب٣٤ و ػت ا هى ث٥ب٣ اب
دب٢ ثد٣ دب ى، سظج٥ز اب٢ ي٣ ى ب٢ ثي بثبب د ا سدى ٣
ب٢ ٢ اب٥ش٣ ثى، د ى د ب، ـميا ج٣ كير اهالل٣ و ا آب
اي. ا ظ البة ىشت ـاىفدر ػبعد١ ػبع سى ا٢ ـ سى ا٢ م ىاش
ى ى. ادب ا٢ ػت ايا وى هى اهالل٥بر ى ػبع ٣ا٢ ـ سىسى
ا٤ ػبع لير اشفبى ا هى عم اش٥ هى ا ياى ـش ـشد، ػدت ا سدب
(.27، 1387اش٤بس٣، ) ب٢ اب٣ ٣ ىا
گیریتیج
د٥ـز ع سى٢ ى ع ٢ ل ٥ؼي ٥الى٢ ثبعض ٤ ي
اػشبع٣ ي ثى. ىشت ـاىفر ثب اائ ظ٤ سى٢ ث اي٤، هى آاى٢ اب٣
سد٤ ـ هى ى ثاث ا٤ س٤ ث اب اػشبو ادب٣ اود دب ىاى. ا د
سا ا دعز ـد، ا٤ديئ٢، ٣ فب٥ و٥ي٢ ى ظ٤ ـ ىشت ـاىفر
ظ٤د ـد ا٤د ىشدت ى ا٢ دب ثدى. ع٥ز ثو٣، عز آب٣ ػبع سى
ب٢ دب عـشد٣ ادز ديؾ دب٣٤ آ اـدب٢ ث٥ي اشمبى ا ػبع ٥ ظب
س ػبع از، اشمبى عي ظ٤ ـ عجبسي ا: ىل٥ك
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 15
اشمبى ث ظ٤ بو٥ش٣ اؿ(
ا٣٤اشمبىب٣٤ ث اطجبر ة(
ب٣ ش٣اشمبىب٣٤ ا ػبع ع(
اشمبى ا ػبع ٤ ى(
بیبدداشت
1-Frankfurt School.
2-Max Horkheimer.
3-Teodor Adorno.
4-Herbert Marcuse.
5-Critical Theory.
6-Pure Reason.
7- Social Researches Institution.
8-Traditional Theory and Critical Theory.
9- One Dimensional Man.
10- Mass Culture.
11- The work of Art in the age of mechanical Reproduction.
12-Culture Theory.
13-Freedom.
14-Individuality.
15-High Culture.
16- Social Control.
17-Dominance.
18-Ritualistic Values.
19-Dialectic of Enlightenment.
20-Rationlization.
21-Reason and Revolution.
22-Ideology.
23- Legitimation.
24- Consciousness Industry.
25- Mass Society.
17 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت
هببع
ا٢ ث ظ٤ ـ، سػ ط٤ب دبن ظ، سا، اشبار دب د، ؿدبح (، مي1387اش٤بس٣، ى٥٥ه، ) .1.
ـبىد، سا، ب ، ؿبح ى. (، ع٥ ا٤يئب٥، سػ اى1388آى، سئى، ) .2آىد. ودب٤. اشث٥دب٥(، ) (، هب٥ار ز ىثب اي٤ ىشت ـاىفر1387اكي٢، ثبثه، ) .3
سا، و، ؿبح ؿب.ب ع ، د«ىشت ـاىفر ظ٤ اشمبى٢»(، 1386اثا٣٥، ػعف، لي ا٢٥ ي٢ عب٢، ) .4
اػشبع٣، ب ا، ب ؿب.دب٢ ـد٣، (، ىآي٢ ث ظ٤ ـ٣، سػ ك د٤ب، سا، ىـش د1387ا٥ز، ـ٥٥خ، ) .5
ؿبح ى.(، ى٤بىش٥ه ٢، سػ اى ـبىد، سا، ب ، ؿدبح 1389آى، سئى بو وب٤، ) .6
ؿب.(، فب٥ و٥ي٢ ى ظ٤ ـ٣، سػ بداي٤ عد٣ سم٤دب، سدا، 1388اىب، اي د٥ش ؼ٤ه، ) .7
اشبار ىـش ثب ٢٤ اػشبع٣ ٦بعبر ـ، ؿبح ا.شبار ـ (، فب٥ و٥ي٢ اسجب٥بر، سػ ٥ك ئ٥ اى، سا، ا1385ا٥ا، سب ػب ـ٥ه، ) .8
، ؿبح ا. (، ىشت ـاىفر، سػ ك٥ع٣ ٢، سا، ٣، ؿبح ا.1375ثبسب، سب، ) .9 ب٢ ٥ب٣ ى ل ث٥ش، سا، ٣، ؿبح .(، سب٤ن اي1383٤ث٤٥، ك٥، ) .10سػ د٥ب ٤ىاؼ، سدا، د ود، (ـ اي٤ اشمبى٢ ا ٢ سب دبي٥ش، 1382د٥، ب٤ى، ) .11
ؿبح ى.(، ػبع ب٣ اشمبى٢ ى ا بهز ىشت ـاىفدر، سػد ؿ٥د 1358ػ٣، بس٥ ب٢ ـب،) .12
دا، سا، اشبار ٤ي، ؿبح ا. ار و٥ب، ؿبح ا.(، ىائ اعبؾ س٦ج٥م٣ ع اػشبع٣، سا، اشب1380ب٤ب ، ع١٥ب، ) .13 ب٢ ـ٣، سا، اشبار لم، ؿبح ا.(، فب٥ ظ1386٤بل٣ ا٢٥، ٥ي١ب، ) .14 (، ؼ هى بة، سػ ٥ اي٤ ٦ب٣، سا، ؿبح .1387وبز، ا٤بئ، ) .15 د٥ي اوجد ٥كد٣٥، سدا، ب٢ اسجب٥بر، سػ لي ١دب دثو (، ظ٥1384٤ش ػب، اش٥ف، ) .16
اشبار ػ، ؿبح ا.(، ٤ىى٢ اشمبى٢ ى ػبع ب٣ اىث٥بر، سػ لي ١ب بى، سا، د٣، ؿدبح 1386شب، ئ، ) .17
ا.
علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 15
(، هى امالة، سػ ل طالط٣، سا، طبض، ؿبح ا.1388بو، ثر، ) .18ب٢ ا٤ه ـ، ؼد ث٣ جب٣ اب بهش٣ ى٤يب»(، 1390ي ع٣ ل٣٦٥ اىوب، )جبف، ع٣ ل .19
عـز ـف٣، ب ش، ب . ب، سا، اشبار ٢، ؿبح ا.(، ظ٤ ب1389اى، ٥ي لي، )ي٢ .20عب، سػ ػدب لدي٢، سدا، اشدبار (، ىآي٢ ث ظ٤ ـ٣ ٥1384، آي ػؿ ثا٤ز، ) .21
لم، ؿبح ا.(، ظ٤ اشمبى٢ ىشت ـاىفر ى ع اػشبع٣ اب٣، سدا، د آد، ؿدبح ٢1384، ك٥ع٣، ) .22
ا. (، ب٤ ـ٣، سا، اشبار ب عب، ؿبح ى.1388كيس٣، ىاى، ) .23 (، هؾ هى، سػ لى او٢٥ ـى، سا، اشبار ب ، ؿبح ا.1389وب٤، بو، ) .24
25. Adorno, Teodor and Max Horkheimer, (1993), Dialectic of Enlightenment, New
York, Continuum.
26. Georg, Rizier, (1988), Sociological Theory Alfred A Knopt, New York.
27. Strik, Peter, (2000) Critical Theory Politics and Society, London, British. library
cataloguing.