68

Zomer2016Nieuw.indd 68 24-04-16 10:42

‘Mag het een beetje

vriendelijker?’ Ik stel

deze vraag aan me-

zelf en al eerder deed

ik dat. Toen we twee

kleintjes in de luiers

hadden en op de momenten dat hijgerige deadlines me

wakker hielden. Ook in de periode dat het bedenken hoe

ik mascara op kon brengen – zonder plakkerige peu-

tervingers die altijd weer het borsteltje vonden en dat

vakkundig uit mijn handen gristen – een dagtaak was.

Achteraf kon ik altijd wel lachen om mijn opvliegendheid

en ongeduld, maar nu? Er is weer een lieve baby in ons

leven gekomen. Net nadat de zoete kraamwolken waren

weggedreven, denderde – via mijn man – een burn-out

ons huis binnen. Samen met z’n goede vrienden Irritatie,

Boosheid en Angstaanjagende Stiltes. Man, wat is het

dan moeilijk om als mens – ja, zelfs als christen – met een

oprechte glimlach van vriendelijkheid door het leven te

stappen. Wat een kwelling is het om mezelf in te houden

om geen stekelige opmerkingen op social media te plaat-

sen. Wat zeker ook niet meehelpt, is het feit dat ik ge-

boren ben met een fijn gevoel voor sarcasme. Daardoor

ben ik altijd ergens wel een beetje jaloers op mensen die

gelukzalig verliefd op deze aardkloot kunnen rondlopen;

die kritiek beantwoorden met ‘ik hartje jou’; die sinds ze

Jezus hebben leren kennen, met een big smile door de

regen banjeren.

JEZUS ALS INSTANT OPLOSSING

Therapeut Philip Troost – what’s in a name? – had waar-

schijnlijk ook de behoefte om wat vriendelijker te wor-

den, gezien zijn uitgebrachte boek Mindful met Jezus. Ik

vertel Philip dat het me niet meer lukt om op straat mijn

KAN ER NOG

een lachje VAN AF?

— Of het ook wat vriende lijker kan; thuis, op social media,

of op straat. Of, wanneer je, bij gebrek aan een echt persoon,

inwendig naar een weigerend boodschappen scanapparaat gromt.

Vriendelijkheid is een christenplicht. Maar … hoe tover je die lach

Teks

t M

AR

IA V

AN

BE

EL

EN

Beeld

NIK

KID

OT

TI

69

Zomer2016Nieuw.indd 69 24-04-16 10:42

mondhoeken op te trekken. Dat ik de laatste tijd ronduit

onvriendelijk kan zijn, dat ik daarvan schrik en dat ik – na-

tuurlijk – niet onvriendelijk wil overkomen. Ik verwacht op

z’n minst een aardige donderpreek, maar zijn antwoord

is … vriendelijk … ‘Waarom moet ik daar een oordeel

over hebben? Je bent niet voor niets zo geworden.’ Ga

bij jezelf te rade wat het is dat je onvriendelijk maakt, zegt

hij. Kijk naar jouw behoefte, naar wat jij nodig hebt. Philip:

‘Veel mensen, ook veel christenen, zijn er sterren in om

zichzelf voortdurend weg te cijferen. Het is prachtig om

goede daden te verrichten, maar dat kan gaan wringen.

Als er een periode komt waarin je het zelf moeilijk hebt,

kun je veranderen in een grimmig mens: wanneer ben

ik eens aan de beurt? Denk daarom eens na: waar ben

je verbolgen over? Als je geneigd bent om te oordelen,

waar komt dat door? De bijbelse oproep om vriendelijk

te zijn, is een psychische onmogelijkheid zolang jouw

behoeftige kant niet serieus genomen wordt. Als er niet

goed voor jou gezorgd wordt, heb je ook niets te geven.’

Philip Troost kwam erachter dat hij, misschien net als veel

christenen, Jezus als een makkelijke instant oplossing

voor z’n problemen zag. ‘Als je bij Hem komt, komt alles

goed. Het gevaar bestaat hierbij dat je weliswaar vol bent

van Jezus, maar tegelijk een onvriendelijk persoon wordt

voor de mensen om je heen.’ Zelfs vriendelijk willen zijn

omdat Jezus dat ook was, kan averechts werken, vindt

Philip. ‘Dat gebeurt vooral wanneer de motivatie niet zui-

ver is. Ben je vriendelijk omdat je oprecht vanuit Gods

liefde leeft, of omdat het moet? In de christelijke wereld

kan er een sfeer ontstaan van oordeel. Als je ergens niet

aan voldoet, voel je dat die christelijke liefde niet zo on-

voorwaardelijk is als wordt gezegd. Voorwaardelijkheid

maakt onvriendelijk; ook naar mensen die er andere nor-

men en waarden op na houden.’ Voor Philip was het een

ontzettende verademing dat hij zichzelf niet meer mooier

hoefde te maken dan hij was. ‘Ga naar Jezus, dan komt

alles goed, wordt vaak gedacht. Echter, je hoeft niet naar

Jezus toe: Hij komt naar jou … naar jou, met je pijn, je

geschiedenis en je leven. Zoals God me blijft liefhebben,

terwijl Hij ziet wie ik werkelijk ben, mag ik anderen ook

liefhebben.’

Philip zegt dat we allemaal gebroken, beschadigde en

bange mensen zijn: ‘Iedereen heeft manieren gevon-

den om zich daartegen te beschermen. Je trekt je te-

rug, je verhardt je en dat maakt je onvriendelijk. Of je

wordt juist een heel zorgzaam type, iemand die altijd

een glimlach op z’n gezicht heeft, maar dat kan vrien-

delijkheid zijn met een verborgen eigen belang. Als die

vriendelijkheid niet “beloond” wordt met dankbaarheid

of waardering, wordt het een wortel van bitterheid.’

CHARMEOFFENSIEF

Zanger en spreker Martin Brand komt op YouTube en

in het echt heel vriendelijk over en ik vraag naar zijn ge-

heim. Zijn antwoord verrast me. ‘Soms zie ik filmpjes

terug van spreekbeurten en workshops. Haal die glim-

lach van je hoofd af, denk ik dan. Dan is het haast een

charmeoffensief. Zo van: vind me aardig’, vertelt hij.

‘Zelfs als ik iets “strengs” zeg, sluit ik af met een glim-

lach, waarmee ik mezelf als het ware corrigeer.’ Het

heeft volgens hem een beetje te maken met de angst

voor afwijzing. ‘Waarom doe ik eigenlijk zo? Is het op-

recht of ben ik bang dat mensen mij niet meer aardig

‘Ik verwacht op z’n minst een aardige

donderpreek, maar zijn antwoord

is … vriendelijk …’

70

Zomer2016Nieuw.indd 70 24-04-16 10:42

vinden als ik mijn grenzen stel? Hoe kan het dat sommige

mensen over mijn grenzen heen lopen en dat ze dat bij

anderen niet doen? Het is mijn verlangen

om een completer mens te laten zien.

Juist omdat ik door Gods liefde en ac-

ceptatie niet vanuit angst hoef te leven.’

Tijdens zijn preken en liedjes gaat het

daar vaak over; dat je niet hoeft te vol-

doen aan het ‘ideale’ christelijke plaat-

je dat we elkaar opleggen. Martin: ‘Ik

spreek bijvoorbeeld over het idee dat je

altijd blij moet zijn als christen. Wat als

je dat niet bent? Als je niet meer naar de

kerk gaat, of als je gescheiden bent? Een

van mijn liedjes heet “De Woestijn”: “Het

is stil hier en eenzaam en toch is het goed

in de woestijn te zijn. Het is pijnlijk onze-

ker. Als U mij ontdoet van veilige schone

schijn.” Dit liedje is niet geschreven van-

uit het succes, maar vanuit een verlan-

gen. Toen ik het aan een vriend vertelde,

zei hij: “Nee, God brengt je niet in een

woestijn, maar in een oase.” Dat is wat

we graag willen, maar wat als het soms

niet zo is?’ Door meerdere hartstilstan-

den is Martin Brand met zijn 35 levens-

jaren opeens een ervaringsdeskundige

geworden op het gebied van ziekte en

onzekerheid. ‘Je voelt je verbonden met

mensen die ook door een ziekteproces heen gaan, geen

controle hebben over hun leven. Ik heb niet meer de

behoefte om altijd het goede antwoord te geven, met-

een met het juiste bijbelvers te komen. Nu ben ik veel

meer in staat om zonder die druk naast

iemand te zitten. Ik had altijd de missie

om mensen te bemoedigen, om vanuit

mijn geloofsleven te spréken. Een op-

recht en puur verlangen was dat. Maar

ik had nog niet de wijsheid om mee te

kunnen huilen met de huilenden, om stil

te zijn met de stom geslagenen. Soms

is dat harder nodig dan een preek.’

WEGBLIJVEN VAN OORDEEL

Dat is nu juist waar het bij vriendelijk-

heid om gaat, vertelt therapeut Philip

Troost: dat je zonder oordeel bij die an-

der kunt zijn. Hij benadrukt dat de kern

van liefde is dat je bij die ander blijft, wat

er ook aan de hand is; dat je diegene

niet in de steek laat. Philip: ‘Ik ben er

en jij bent er. Kunnen we blijven: bij ons-

zelf en bij elkaar? Het is onze natuurlij-

ke neiging om bij de spanning van het

verschil tussen jou en de ander weg te

gaan. Je laat de ander verdwijnen door

te domineren of je laat jezelf verdwijnen

door je aan te passen of in te houden.

Of we zoeken de verbinding met elkaar

door het eens te worden over zaken,

maar verbinding van hart tot hart kun-

nen we vooral vinden in het feit dat we allemaal men-

sen zijn. Doet iemand iets waarvan je vindt dat dat niet

Een beetje

vriendelijkheid

(naar jezelf en

anderen) heeft ook

leuke voordelen

Mits niet gefaket, kan

vriendelijk zijn behoorlijk

wat moois opleveren. Zo zijn

vriendelijke kinderen geluk-

kiger en voelen ze zich meer

geaccepteerd door andere

kinderen dan hun onvrien-

delijke leeftijdsgenoten, zegt

een Canadees onderzoek.

Verder zijn aardige mensen

vaak gelukkiger in hun rela-

tie, krijgen ze meer erken-

ning en vinden ze ook nog

eens makkelijker werk dan

hun onaardige medemensen.

-

komstigheid: als je glimlacht,

kweek je minder rimpels dan

wanneer je fronst.

71

Zomer2016Nieuw.indd 71 24-04-16 10:42

kan? We kunnen pas daarmee aankomen bij elkaar, als

we eerst die onvoorwaardelijke liefde bij elkaar voelen.’

Zelfs als Philip mensen tegenkomt die ronduit onvriende-

lijk doen, zoekt hij de ‘oplossing’ eerst bij zichzelf. ‘Eerst

heb ik te begrijpen dat die ander mijn vijand niet is. Ik

ben net als hij, ik heb ook pijn in mijn leven en ten diepste

geloof ik dat niemand het leuk vindt om negatief te doen.

Jij bent bijvoorbeeld niet voor niets een fel baasje gewor-

den. Als ik dat helder heb, kan ik misschien vriendelijk

worden tegen de ander – ook als diegene negatief doet.

Ik merk dat het dan rustig wordt in mij. Ik word een liefde-

vol mens als ik in staat ben om me te laten liefhebben, dat

doet iets met me. Geliefd zijn maakt me zacht, bereid, en

vergevingsgezind. Dat is de route van genade. Dan kan

inderdaad die vrucht van vriendelijkheid gaan groeien.’

DIE GLIMLACH KOMT WEL WEER

Misschien is dat het wel. Ik moet stoppen met de ver-

oordeling van mezelf. Oké, dan heb ik nu geen positieve,

inspirerende verhalen over deze periode die ik in feite het

beste zou kunnen omschrijven als dor, droog en wellicht

enigszins uitzichtloos. Dat betekent ook dat ik er mag zijn

met mijn lang niet altijd aimabele karakter, en dat idee

lucht op. Eerst maar eens bedenken hoe ik voor mezelf

kan zorgen. Net zo lang in mijn gezicht kneden en tegen

mijn mondhoeken duwen tot er een glimlach verschijnt,

werkt in elk geval niet. Die glimlach komt wel weer. God

komt wel weer. God is er al.

‘Je hoeft niet te voldoen aan het “ideale” christelijke

plaatje dat we elkaar opleggen’

Manieren om

vriendelijker te worden

• Wees genadig en begripvol over je

onvriendelijkheid.

• Begin met vriendelijk worden voor

jezelf, dan word je vanzelf vriendelij-

ker voor een ander.

• Ga op zoek naar de logische en

begrijpelijke reden van je onvriende-

lijkheid. Welke pijn zit eronder; welke

behoefte; of welke angst?

• Zorg goed voor jezelf: sporten,

gezond eten, met vrienden afspreken,

tijd met je gezin doorbrengen … Doe

dingen waarvan je energie krijgt.

• Als je je ergert aan iemand, zoek dan

waar de lading die je bij die ergernis

voelt vandaan komt in jouw eigen

leven. Vermoedelijk kom je dan uit bij

iets wat je liever niet toegeeft: precies

hetzelfde als dat waar je je bij die

ander zo aan ergert.

72

Zomer2016Nieuw.indd 72 24-04-16 10:42