01-Murat Bas ar:MED SABLON - dhgm.meb.gov.trdhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/203.pdf · Prof. Dr. Burhanettin Koray TUNÇALP Prof. Dr. Hakan KESKİN Prof. Dr

Yaz / summer 2014 yl/year 43 say/number 203

National Education

Eitim ve Sosyal Bilimler Dergisi/Journal of Education and Social Sciences

Ayda Bir Yaymlanr/Published Quarterly

Hakemli Bir Dergidir/A Refereed Journal

ISSN-1302-5600

Mil l Ei tim Ba kan l Ad na Sahibi/The Publisher by Ministry of National EducationProf. Dr. Nabi AVCI

Yayn Ynetmeni/General DirectorBahattin GK

Destek Hizmetleri Genel Mdr/Director General of Support Services

Yaz leri Mdr/Editor in ChiefArif BK

Yayn Kurulu/Editorial BoardProf. Dr. Ahmet NAM

Prof. Dr. Ali Fuat BLKANProf. Dr. Hafize KESER

Prof. Dr. lker AKKUTAYProf. Dr. Yakup ELK

n nceleme Kurulu/Pre-evaluation Committeeaban ZDORU

Arif BK ar GREL

Redaksiyon-Dzelti/Redaction-Correctionaban ZDORU

ar GREL

ngilizce Danman/English AdviserFaruk NORENL

Haberleme ve Koordinasyon/Communicationaban ZDORU ([email protected])

Kapak Tasarm / Graphics-DesignHakk USLU

Dizgi/CompositionDevlet Kitaplar Dner Sermaye Mdrl

Adres/AddressMill Eitim Bakanl Atatrk Bulvar No: 98 C Blok Kat.4

Bakanlklar / ANKARAe-mail: [email protected] web: http://yayim.meb.gov.tr

Tel/Phone: (0 312) 413 19 13 - 413 19 28 Fax: (0 312) 417 14 61

Mill Eitim Bakanl Yaynlar/Ministry of National Education Publications : 5968Sreli Yaynlar Dizisi/Periodicals Series : 318

Destek Hizmetleri Genel Mdrlnn (Mlga Yaymlar Dairesi Bakanlnn) 10/02/2011 tarih ve 0580 sayl oluru ile 5.000 adet baslmtr.

The journal was printed 5.000 pieces with the date of 10/02/2011 and the number of 0580 of Publication Department Office ofMinistry of National Education.

Prof. Dr. Burhanettin Koray TUNALPProf. Dr. Hakan KESKNProf. Dr. Kemal YCEProf. Dr. Osman ERProf. Dr. Sadegl AKBABA ALTUNDo. Dr. Abdullah AHNDo. Dr. Asm ARIDo. Dr. Bekir BULUDo. Dr. Cemile Arzu AYTEKNDo. Dr. Eyp ARTVNLDo. Dr. Fahri TEMZYREKDo. Dr. Halit KARATAYDo.Dr. Hasan Haluk ERDEMDo. Dr. Hasan GL

Do. Dr. Levent ERASLANDo. Dr. Mehmet NLDo. Dr. Mehmet CANBULATDo. Dr. Mcahit OKUN

Do. Dr. Vefa TADELENYrd. Do. Dr. Abdulkadir EKNYrd. Do. Dr. Ergn RECEPOLUYrd. Do. Dr. nla EKERYrd. Do. Dr. Gonca YAYANYrd. Do. Dr. Mehtap ZDENYrd. Do. Dr. Serkan ELKYrd. Do. Dr. mit YILDIZYrd. Do. Dr. Yusuf KILIN

Bu Saynn Hakemleri/Guest Advisory Board

Prof. Dr. Abdullah TOPUOLU Seluk nv./KonyaProf. Dr. Abdullah UMAN Mimar Sinan nv./stanbulProf. Dr. Adil TRKOLU Adnan Menderes nv./AydnProf. Dr. Ahmet KIRKKILI Atatrk niversitesi/ErzurumProf. Dr. Ayfer KOCABA Dokuz Eyll niversitesi/zmirProf. Dr. Ayla OKTAY Marmara niversitesi/stanbulProf. Dr. Aye AKYEL Boazii niversitesi/stanbulProf. Dr. Buket AKKOYUNLU Hacettepe nv./AnkaraProf. Dr. Erkan PEREMBE Ondokuz Mays nv./SamsunProf. Dr. Fazl GKEK Ege niversitesi/zmirProf. Dr. Hseyin AKYZ Atatrk niversitesi/ErzurumProf. Dr. Kurtulu KAYALI Ankara niversitesi/AnkaraProf. Dr. Muhsin MACT Anadolu niversitesi/Eskiehir

Prof. Dr. M. aatay ZDEMR Gazi niversitesi/AnkaraProf. Dr. Mustafa ERGN Afyon Kocatepe nv./AfyonkarahisarProf. Dr. Mehmet ZYREK Gazi niversitesi/AnkaraProf. Dr. Murat ZBAY Gazi niversitesi/AnkaraProf. Dr. Mustafa KURT Marmara niversitesi/stanbulProf. Dr. Mustafa ZKAN stanbul niversitesi/stanbulProf. Dr. Nazan BEKROLU Karadeniz Teknik nv./TrabzonProf. Dr. mer ERGN Dokuz Eyll niversitesi/zmirProf. Dr. kr Haluk AKALIN Hacettepeniversitesi/AnkaraProf. Dr. Mehmet KORKMAZ Gazi niversitesi/AnkaraProf. Dr. Vehbi ELK Konya Mevlana niversitesi/Konya

Hakem Kurulu/Advisory Board

Abo ne lik Ko ul la r

Derginin yllk abone bedeli 20 TL.dir. Abonelik iin yllk abone bedelinin Devlet Kitaplar Dner Sermaye Mdrl adna T.C. Ziraat Bankas Elmada ubesi 2016676/5016 nolu hesabna yatrlarak makbuzun ve ak adresinizin Mill Eitim Bakanl Devlet Kitaplar

Dner Sermaye Mdrl Bahelievler Mah. Mira Cad. Hasanolan-Elmada/ANKARA adresine gnderilmesi gerekmektedir.

Abone-datmHalil brahim KINACI (0312) 866 22 01/246

Mill Eitim dergisi TBTAK ULAKBM Trke veri tabannda yaymlanmaktadr.

Do. Dr. Turan TEMUR

indekiler / Table of ContentsSreye Bal Sesli Okumann Okuduunu

Anlamaya EtkisiMurat BAAR-Zekeriya BATUR

Mehmet KARASU 5

retmen Adaylarnn TrkeninKullanmna likin Grleri:

Fenomenolojik Bir AnalizAli GER 23

Trk Ataszlerinin Bak Asyla EitimAhmet SABAN 37

Ortaretim rencileri in OkumayaYnelik Tutum lei, Geerlik ve

Gvenirlik almasSerpil ZDEMR-Nevin AKKAYA 55

MEB Yaynlar 5. Snf Trke Dersirenci alma Kitabndaki EtkinliklerinDil renme Alanlarna ve Taksonomiye

Gre DeerlendirilmesiMesiha TOSUNOLU-Erhan DEMR 74

Ortadou Corafyasnnretiminde CBSnin Kullanm: 9. Snf

Corafya Dersi in Bir UygulamaAli DEMRC-Merve ATALAY 84

Niyazi KAYA 107

Denetmen Ynetici ve retmenlerinLiselerin oklu Veri Kaynaklarna Dayal

Edim Deerlendirme Modeline likin Alg ve Beklentileri

Ferah GL YILMAZ 129

The Effect Of Time Dependent ReadingAloud On Comprehension

Interviewn With Trkish Student TeachersOn Careless And False Using Of Trkish:A Phenomenological Analysis

Education From The Trkish ProverbsPoint Of View

The Study On The Validity And TheReliability Of The Attitude TowardsReading Scale For High School Students

The Analysis Of The Exercises In TheMinistry Of National EducationPublication Student Exercises BookAccording To The Language LearningFields And Bloom Classification

The Use Of Gis To Teach TheGeography Of The Middle East: A CaseStudy For The 9th Grade GeographyLesson

A Critical Approach To Geography Curriculum

Perception And Expectations OfInspectors, Headmasters And TeachersRegarding 360 Feedback Model OfHigh Schools

Kresel Gelimeler Inda Corafya retim Programna Eletirel Bir Bak In The Perspective Of Clobal Developments

Ortaokullarda Teknoloji ve TasarmDersinde retmen ve renci

Asndan Snai Mlkiyetin nemiOrhan ERDEM-Fatih AYKURT 148

Teknoloji ve Tasarm Dersinde retmenve rencilerin Karlat Sorunlar

Aybige DEMRC-Glah AYKURT 170

Snf retmenlerinin Eitsel Amalnternet Kullanm z Yeterlikleri

Metin ELKATMI 193

rgn Mesleki ve Teknik EitimSisteminin Mesleki Eitimin

Paydalarnca DeerlendirilmesiMurat Adnan TAMER

Mustafa ZCAN 205

Din Kltr ve Ahlak Bilgisi retmenlerine Gre Deer Eitimi ve

DKAB Derslerinin Zorunluluu (Samsun rnei)

Yakup KESKN 225

Siyasal Etki Balamnda lk Dnem LiseFelsefe Ders Kitaplarnda Ahlaksal

Konularn leniiAytekin DEMRCOLU 250

Mill Eitim Dergisi Yayn lkeleri 268

Secondary Schools Teachers AndStudents In Terms Of Technology AndDesign Studies In The Importance OfIndustrial Property

The Problems The Students And TeachersFace In Technology And Design Course

Self Efficacy Levels Of ClassroomTeachers On Using Internet ForEducational Purposes

Evaluation Of Formal Vocational AndTechnical Education System By TheStakeholders

Value Education According To ReligiousCulture And Ethics Course Teachers AndCompulsory Rcec Lessons (Samsun Case)

A Study Into The Teaching Of MoralitySubjects In The Early Period High SchoolPhilosophy Course Books Within TheContext Of Political Effect

SREYE BALI SESL OKUMANIN OKUDUUNUANLAMAYA ETKS

Murat BAAR*

Zekeriya BATUR**

Mehmet KARASU***

zet

Bu almada sreye bal okuma ve sre tutulmadan yaplan okumaalmalarnn okuduunu anlamaya etkisi ve hzl okumaya bal olarak orta-ya kan okuma hatalar belirlenmeye allmtr. Bunun iin sesli okuma bit-tikten sonra rencilere metinle ilgili okuduunu anlama sorular sorulmutur.Sreye bal sesli okuma yapan rencilerin okuduunu anlama sorularndaaldklar puanlar ile sreye bal okuma yapmayan rencilerin aldklar baarpuanlar arasnda anlaml fark bulunmutur. Bunun yannda sesli okuma sra-snda sreye bal okuyan ve okumayan renciler, Tekrar etme, Tasarlama, Sekte,Hece Drme, Hece Ekleme, Sesleri Kartrma, Ses Ekleme, Nefes Kontrol, Atlama,Yerel Az, mla Kurallar, Heceyi evirme, Heceyi Yanl Ayrma Kelimeyi evirme,Uzatma, Sesi karamama, Eilerek Okuma ve Elle, Kalemle Takip hatalarn yapm-lardr. renciler en ok kelime tekrar hatasn yapmlardr. Sreye bal sesliokuma almas yapan rencilerin sreye bal okuma almas yapmayanrencilere gre iki kat daha fazla kelime hatas yaptklar tespit edilmitir.Toplam hata puannda anlaml fark bulunmutur. Sreye bal sesli okumaalmas yaptrlan renciler, sreye bal sesli okuma almas yapmayanrencilere gre daha ok toplamda daha ok hata yapmlardr.

Anahtar Szckler: Ana dili, sesli okuma, okuma hatalar

Gi ri

Ana dili eitimi, temel dil becerileriyle gereklemektedir (Gne, 2011; Kavcar,Ouzkan ve Sever, 1995). Bu beceriler srasyla dinleme, konuma, okuma ve yazmagelmektedir (Akyol, 2005; Sever, 2000; Robinson ve Good, 1987). zellikle anlamayetkileyen becerilerden dinleme ve okuma eitim ve retim srecinde en fazla fayda-lanlan becerilerdendir. Bu becerilerden biri olan okuma dier beceriler arasnda dahafazla n plana kmaktadr. Bunun temelinde ise okuma becerisini etkileyen birokfaktrn olmasna balanabilir. Okuma srecinde bata aile olmak zere okul ve bunabal olarak retmen, arkada evresi gibi faktrler yaplan almalarda okuma bece-ri iin etkili birer faktr olduu vurgulanmaktadr (Akyol, 2003; Temizkan, 2009;zbay,2009). zellikle retmenin snf ii okuma tutumlar okuma becerisinin srd-

Mill Eitim u Say 203 u Yaz/2014 5

* Yrd. Do. Dr.; Murat Baar Uak niversitesi Eitim Fakltesi** Yrd. Do. Dr.; Zekeriya Batur Uak niversitesi Eitim Fakltesi*** Yrd. Do. Dr.; Mehmet Karasu MEB Ankara

rlebilirliini olumlu ya da olumsuz etkileyebilmektedir. Bu balamda, retmenlersnf ii etkinliklerde okuma becerisini daha fazla nemseme gerei duymaktadrlar.Ders kitaplarnda yer alan metinleri nce kendileri okumakta; daha sonra, ayn metnirencilerine de sesli bir ekilde okutmaktadrlar. Snf ii sesli okuma almalar,rencilerin konuma becerilerinin gelitirmesine yardmc olmaktadr (Gne, 2011).renci sesli okuma srasnda dilin inceliklerini fark etmektedir. Dilin, dil bilgisi kural-larnn ileyiini grebilmektedir. Sesli okuma becerisi, bireyin kltrlenme srecindeve kendini doru bir ekilde ifade etme ve gl bir iletiim becerisi gelitirme asn-dan dier ana dili becerilerine gre daha etkili olduu bilinmektedir (zbay, 2009). Bubeceri hem eitim-retim srecinde hem de gnlk yaamda doru bir ekilde kul-lanlmas bireye birok avantaj salayabilmektedir. Bu balamda ilkokuma yazmadneminde rencilere okuma becerisinin doru bir ekilde kazandrlmas byk birnem tamaktadr. lkokuma yazma dneminin salkl geirilmesi gerekmektedir. Budnemde yaplan kk okuma hatalar st snflarda kalc yanl renmelere zeminhazrlad grlmektedir. Bu hatalarn olumasnda retmenlerin baz yaklamlarneden olabilmektedir (Baar 2013; Baar ve arkadalar 2012). Bu yaklamlardan birisnf retmenlerinin sreye bal olarak okuma almalar yaptrmalar gelmektedir.Yaplan bu okuma almalar sonucunda rencilerin birbirileriyle yarma durumu-na gelmesine neden olmaktadr. Bu durum, okuma srasnda baarsz olan rencile-rin kendilerine olan zgvenlerinin kaybolmasna neden olabilmektedir. rencilerinsnf ii etkinliklerde dlanmalarna zemin hazrlayabilmektedir. Bu noktadan hare-ketle sreye bal yaplan okuma ile sre bal yaplmayan okumalarn akademik al-lmas zorunluluu kmtr. Bu balamda yaplan bu almann alana katk sala-yaca dnlmektedir.

YNTEM

Bu alma deneysel olarak tasarlanmtr. Gruplarnn oluturulmasndaretmenlerle yaplan n grmelerde bir dakikada ka kelime okudu veya metnika dakikada okudu gibi sreye bal sesli okuma almas yaptn belirten iki fark-l ilkokuldan iki snf, sreye bal sesli okuma yaptrmadn belirten iki ilkokuldaniki snf olmak zere drt ilkokuldan drt snf belirlendi. Okullarn seiminde baardzeyinin uygunluu, retmenlerin bu konuda ibirliine yatkn olmas gz nn-de bulundurulmutur. Bu anlamda rencilerin sesli okuma dzeylerini ve sesliokuma hatalar ile akademik baarya olan etkisine baklmtr.

alma Grubunun Belirlenmesi

almann rneklemi sekili yntemle belirlenen Uak Merkeze bal drtilkokulun 2. snfndaki sreye bal sesli okuma almas yapmayan farkl iki ube-den 31 ve sreye bal okuma yapan iki ubeden 31 olmak zere rastgele yntemleseilen toplam 62 renciden oluturulmutur. Snflarn belirlenmesinde Trke der-sindeki akademik baar dzeylerinin birbirine yakn olmas dikkate alnmtr.

Veri Toplama Arac

Veri toplamak iin ikinci snf dzeyine uygun farkl okuma metni alnd.Hazrlanan metinlerin daha nce ve hlihazrda okutulan ders kitaplarnda olmama-sna dikkat edilmitir. rencilerin yapabilecei hatalar literatr taranmas ve yap-lan gzlemlerle belirlenmitir. Belirlenen bu hatalar yaplandrld. rencilerin yap-

Sreye Bal Sesli Okumann Okuduunu Anlamaya Etkisi u

Mill Eitim u Say 203 u Yaz/20146

tklar hata tr, her defasnda iaretlenerek frekans tespit edildi. Buradaki amasreye bal sesli okumann rencilerin sesli okuma hatalarn ve anlama becerileri-ni etkileyip etkilemediini test etmektir.

Uygulama Sreci

ncelikle rencilerin sesli okuma esnasnda yapabilecekleri hatalar literatr-den tarand. Yaplan gzlemsel almalarda renciler sesli okuma srasnda yaptk-lar hatalar da belirlenerek sesli okuma srasnda oluan hatalar listelendi. Bu kap-samda rastgele seilen farkl sosyo-ekonomik seviyedeki 22 snfta farkl zamanlardagzlemler ve sesli okuma almas yapld. rencilerde tespit elden hatal okumatrleri ve biimi not edildi. Bu kapsamda literatrde gemeyen baz okuma hata tr-leri de aratrmaclar tarafndan tespit edildi. Bylece 18 okuma tr yaplandrlarakbelirlendi. Bu n almadan sonra veri toplamada kullanlan metinler aratrmaclartarafndan sekili teknikle seilen snflarda uyguland. Bu uygulama srasnda unlaryapld. ncelikle snftan rastgele renciler seildi. Seilen renciler ayr bir odayaalnd. Seilen her gruba ayn metinler verilerek rencilere sesli okutuldu. Bu metinrencilerin alma srasnda ilk defa karlat bir metin metindir. rencilerinsesli okuma srasnda yapt hatalar, aratrmaclar tarafndan iaretlendi. Byleceyaplan hatalarn frekans belirlendi. Okuma esnasnda hibir ekilde rencileremdahalede ve imada bulunulmad. rencilerin hata says ve okuma sresi saniyecinsinden kodlanarak forma kaydedildi. Sesli okuma srecini tamamlayan renciyemetni anlamaya ynelik 10 sorudan oluan formlar verilerek cevaplandrlmas isten-di. Sorular Bloomun bilisel taksonominise gre belirlendi. rencilere cevaplamasiin 15 dakika sre verildi.

Verilerin Analizi

Elde edilen verilerin analizinde SPPS 19 Paket Program kullanlmtr. Verilerdeerlendirilirken rencinin bilgi basamanda yer alan soruyu cevaplamasnda 1puan, kavrama basamandaki sorulara iki puan, uygulama basamandaki soruya 3puan daha st basamaktaki sorulara 4 puan verildi. Btn sorular doru cevaplayanbir renci 20 puanla deerlendirilmitir.

Sreye bal sesli okuma almas yapan ve sreye bal sesli okuma al-mas yapmayan gruplarnn veri toplama aralarndan sesli okuma hatalar, frekansve yzdelik kullanlarak tespit edilmitir. rencilerin aldklar puanlarn karlat-rlmasnda ilikisiz t testi, tekynl varyans analizi (ANOVA) ve regresyon analizikullanlmtr. rencilerin ya, cinsiyet, babann eitim dzeyi, annenin eitimdzeyi, babann meslei, annenin meslei ve gelir durumu, dergi abonelii, gazeteabonelii, kendine ait bilgisayarnn olup olmamas, evde okuma saatinin yaplpyaplmamasna ilikin veriler SPSS 19 Paket Programna kodlanarak girilmitir.

u Murat Baar / Zekeriya Batur / Mehmet Karasu


Bulgular

Tablo1. Okuma Hatalar Arasndaki liki

*p

hatalarnn ilikisine bakld. Yine sesli okuma hatalarnn arasndaki iliki incelendi.rencilerin bir aylk srede okuduu sayfa says ile en gl iliki (r=,71) ile ren-cinin okuduunu anlama puan arasndadr. rencilerin okuduu sayfa says art-tka anlama becerileri de gelimektedir. rencinin bir ayda okuduu sayfa says ilehece ekleme (r= -30), yerel az ile okuma (r= -42), sesleri kartrma(r= -29), imlakurallarna uymama (r= -34), hece evirme (r= -39), heceleri yanl ayrma (r=-31)sekte (r=-29), ses ekleme ve toplam okuma sresi (r= -21) arasnda negatif ilikibulunmaktadr. rencinin okuduu sayfa says oaldka, sesli okuma hatalarazalmaktadr. rencinin okuduu sayfa says arttka, metni okuma sresi azal-makta, okuma hz artmaktadr.

Toplam hata ile uzatma (r= 31) ve eilerek okuma (r= 32) arasnda pozitif ili-ki bulunurken, anlama puan ile (-30) negatif iliki vardr. Toplam hata puan yksekrenciler uzatarak okuma ve eilerek okuma yanln yaparken anlama puan d-mektedir. rencilerin hata says arttka anlama puan azalmaktadr.

Tekrar hatas ile rencinin ald puan arasnda (r= -30) negatif iliki bulun-maktadr. renci sesli okurken kelime tekrar yaptka anlama dzeyi azalmaktadr.renci sesli okurken kelime tekrar yaptka metni okuma sresi artmaktadr(r= 32).

rencilerin sesli okuma esnasnda yaptklar hece drme hatas ile heceekleme (r= 37), atlama (r=,40), yerel az ile okuma (r=,32), sesleri kartrma(r=,28),imla hatalar (r=,28), heceleri evirme(r=34), heceleri yanl ayrma (r=,30) ve sekte (r=47) hatalar arasnda pozitif iliki bulunmaktadr. Hece drme hatas ile rencile-rin anlama puanlar arasnda negatif iliki bulunmaktadr (r= -33). renci hecedrme hatas yaptka anlama dzeyi de azalmaktadr.

Sesli okuma esnasnda hece ekleme hats yapan renciler tasarlama (r= 67),atlama (r= 30*), sekte (r=40) ve ses ekleme (r= 40) hatalarn yapmaktadr. Hece ekle-me hatas yapan rencilerin metni okuma sresi de artmaktadr (r= 25). Hece ekle-me hatas ile rencinin anlama puan arasnda negatif bir iliki bulunmaktadr (r= -37). Hece ekleme hatas yapan rencilerin anlama puanlar da azalmaktadr.

renciler tasarlama hatas yaptka metni okuma sresi de artmaktadr (r=31). Tasarlama hatas yapan rencilerin metni anlama dzeyleri de (r= -22) dmek-tedir.

renciler sesli okuma esnasnda atlama hatas yaptka yerel az ile okuma(,46), sesleri kartrma(r= 40), imla kurallarna uymama (r= 52)hatas da yapmakta-dr. Atlama hatasyla birlikte hece evirme (r= 67), kelime evirme hatasn(r= 48),heceleri yanl ayrma(r= 52), sesi karama (r= 33), uzatarak okuma(r= 39) ve sesekleme (r=29) hatalarn da yapmaktadr. renciler atlama hatasn yaparken en okhece evirme (r= 66), imla kurallarna uymama (r= 52) ve heceleri yanl ayrma (r=52) hatalarn yapmaktadr.

renciler sesli okuma esnasnda yerel az ile okuma hatas yaptklarnda,sesleri kartrma(r= 54), imla kurallarna uymama(r= 51) hece ve kelimeleri evirme,heceleri yanl ayrma, sesi karamama, uzatma, ses ekleme ve nefes kontrolnyapamama hatalarn da yapmaktadr. En gl iliki (r= 62) heceleri yanl ayrmailedir. renciler yerel az ile okurken heceleri daha ok yanl ayrmaktadr. Yerelaz ile okuma hatasn yaparken anlama puan dmektedir.



renciler sesli okuma esnasnda sesleri kartrma hatas (r= 54) ile birlikteimla kurallarna uymama (r= 51), heceleri evirme (r= 54), kelimeleri evirme (r= 49),heceleri yanl ayrma (r= 62) sesi karamama (r= 29), uzatma hatasn (r= 41), sesekleme (r= 34), ve nefes kontroln yapamama (r= 27) hatalarn da yapmaktadr.Sesleri kartrma hatasn yapan renciler en ok heceleri evirme (r= 56) ve hecele-ri yanl ayrma (r= 56) hatalarn yapmaktadr. Yerel az ile okuma hatas yapanrencilerin anlama puanlar (r= -40) arasnda negatif bir iliki bulunmaktadr.renci yerel az ile okuduunda metni anlama dzeyi de azalmaktadr.

Sesli okuma esnasnda imla kurallarna uymayan renciler, heceleri ve keli-meleri evirme, sesleri karamama, uzatma, ses ekleme hatalarn da yapmaktadr.mla kurallarna uymayan renciler en ok heceleri evirme (r= 58) ve sesi kara-mama hatasn (r= 56) yapmaktadr. mla kurallarna uymama hatas ile anlama puanarasnda negatif iliki bulunmaktadr. renciler sesli okuma esnasnda imla kuralla-rna uymama hatas yaptka anlama puanlar azalmaktadr.

rencilerin sesli okuma esnasnda yaptklar hatalardan birisi de hecelerievirmedir. Heceleri eviren renciler en ok (r= 62) heceleri yanl ayrma hatasyapmaktadr. Heceleri eviren renciler kelimeleri evirme, uzatarak okuma ve sesekleme hatalarn da yapmaktadr. renciler sesli okuma esnasnda heceleri evir-dike anlama dzeyleri de azalmaktadr.

Kelimeleri evirme sesli okuma esnasnda rencilerin yaptklar bir baka hatatrdr. Kelimeleri evirme hatas yapan renciler heceleri yanl ayrma (r= 51) sesikaramama (r= 31), uzatma (r= 45) ve ses ekleme hatas da (r= 28) yapmaktadr.

renciler sesli okuma esnasnda heceleri yanl ayrma hatas da yapmakta-dr. Heceleri yanl ayran renciler, sesi karamama, uzatarak okuma, ses ekleme,elle ve kalemle takip etme hatalarn da yapmaktadrlar. Heceleri yanl ayrma hata-snn en gl ilikisi (r= 67) sesi uzatarak okuma arasndadr.

Sekte hatas ile anlama puan arasnda (r= -32) negatif bir iliki bulunmakta-dr. renciler sekte yaptka metinden okuduklarn anlama dzeyleri de azalmak-tadr. renciler sekte hatas yaptka metni okuma sresi de artmaktadr. Okumasresi uzadka ilgi azalarak anlama dzeyi de azalmaktadr.

rencilerin sesli okuma esnasnda yaptklar bir baka hata biimi de hecele-ri ve sesleri uzatarak okumadr. Sesi ve heceyi uzatarak okuyan renciler ses ekleme(r= 44) ve nefes kontroln salamada (r= 35) da sorun yaamaktadr. renciler sesive heceyi uzatarak okuduka metni okuma sresi de artmaktadr(r= 36).

Sesli okuma esnasnda yaplan hatalardan birisi de ses ekleme hatasdr. Sesekleme ile rencilerin okuduunu anlama arasnda negatif bir iliki vardr. renci-ler sesli okuma esnasnda ses ekledike anlama dzeyi dmektedir (r= -30). Anlamadzeyi derken okuma sresi de artmaktadr. renciler metni daha uzun sre deokumaktadr.

renciler nefes kontroln yapamadka okuma sreleri de ayn oranda art-maktadr (r= 28). Elle veya kalemle takip eden renciler ayn zamanda eilerek deokuma yapmaktadr. rencilerin okuduunu anlama dzeyi ile okuma sresi ara-snda negatif bir iliki vardr (r= 31). rencilerin metni anlama dzeyi arttkaokuma sresi azalmaktadr. Ya da rencilerin anlama becerileri gelitike metniokuma sreleri de azalmaktadr.



Tablo 2. Sreye Bal Okuma le Sreye Bal Okumamann Hata Saylar

Tablo2 de rencilerin sreye bal okuma yapma ve sreye bal olarakokuma yapmamaya gre rencilerin yaptklar hatalar yer almaktadr. Sreye balsesli okuma yapan renciler en ok tekrar etme hatasn yapmaktadr. Her rencitekrar hatas yapmtr. Tekrar hatas bir metinde en fazla 13 kez yaplmtr. Sreyebal olarak sesli okuma yapan renciler ikinci olarak tasarlama hatasnda bulun-mulardr. Tasarlama hatas yapmayan renci bulunurken bu hatay bir rencimetni okuma esnasnda 10 kez yapmtr. Sreye bal sesli okuma yapan rencile-rin nc olarak yaptklar okuma hatas sekte hatasdr. Metin boyunca rencilertarafndan 52 defa sekte hatas yaplmtr. Bu hatay baz renciler hi yapmamtr.Bu hatay yapan renci en ok 13 kez yapmtr. rencilerin sesli okuma esnasndahece drme hatasdr. Derslerinde sreye bal okuma yapan renciler, sesliokuma esnasnda drdnc olarak hece drme hatasn yapmaktadr. rencilermetni okuma esnasnda toplamda 41 kez bu hatay yapmlardr. rencilerin yapt- bir baka sesli okuma hata tr hece ekleme hatsdr. renciler ilgili metni sesliokuma esnasnda toplam 34 kez hece ekleme hatas yapmlardr. Sreye bal olaraksesli okuma yapan rencilerin, ilgili metni sesli okuma esnasnda toplam 24 kez ses-leri kartrma hatas yapmlardr. Baz renciler sesleri kartrma hatasnda bulun-mazken bu hatay yapan renci en ok be kez sesleri kartrma hatas yapmtr.rencilerin sesli okuma esnasnda dtkleri hatalardan birisi de ses ekleme hatas-dr. renciler toplamda 20 defa ses ekleme hatas yapmlardr. Bir renci metniokuma sresince en ok defa ses ekleme hatasnda bulunmutur. Sreye bal ola-rak sesli okuma yapan rencilerin gerekletirdikleri hatalardan birisi de toplamda20 defa yaptklar nefes kontroln yapamama sorunudur. alma kapsamndametni sesli okuma esnasnda sreye bal sesli okuma yapan rencilerden bir ren-ci en fazla 2 defa nefes kontrol yapamamtr. renciler atlama hatasn toplamda



Sreye Bal Sesli Okuma Sreye Bal Sesli Okumama

Hata Tr N En En Top Hata Tr N En En Top

Tekrar etme 31 1 13 150 Tekrar etme 31 0 7 76Tasarlama 31 0 10 60 Tasarlama 31 0 10 49Sekte 31 0 13 52 Sekte 31 0 2 26Hece drme 31 0 7 41 Hece drme 31 0 4 25Hece ekleme 31 0 5 34 Sesleri kartrma 31 0 4 24Sesleri kartrma 31 0 5 24 Nefes kontrol 31 0 2 15Ses Ekleme 31 0 3 20 Hece Ekleme 31 0 3 14Nefes kontrol 31 0 2 20 Atlama 31 0 2 11Atlama 31 0 2 19 Ses ekleme 31 0 1 5Yerel az 31 0 3 16 Uzatma 31 0 2 5mla kurallar 31 0 2 13 mla kurallar 31 0 1 5Heceyi evirme 31 0 2 12 Eilerek okuma 31 0 1 3Heceyi yanl ayrma 31 0 4 10 Elle, kalemle takip 31 0 1 3Kelimeyi evirme 31 0 2 9 Sesi karamama 31 0 1 3Uzatma 31 0 3 7 Yerel az 31 0 1 3Sesi karamama 31 0 1 4 Heceyi evirme 31 0 1 2Eilerek okuma 31 0 1 2 Heceyi yanl ayrma 31 0 1 2Elle, kalemle takip 31 0 1 2 Kelimeyi evirme 31 0 1 2

az ok az ok

19 defa yapmlardr. renciler sesli okuma esnasnda 16 kez yerel az ile okumu-lardr. renciler sesli okuma esnasnda toplamda 13 kez imla kurallarna uymam-lardr. Yine bu renciler sesli okuma esnasnda toplamda 12 defa heceyi evirme, 10defa da heceyi yanl ayrma hatas yapmlardr. alma kapsamnda alma gru-bunda yer alan sreye bal olarak okuma yapan renciler toplamda kelimeyi evir-me, 7 defa uzatma, 4 defa da sesi karamama hatsnda bulunmulardr. renciler-de en az grlen okuma hatas toplamda ikier defa ile eilerek okuma ve elle, kalem-le takip etme hatasdr.

alma grubunda yer alan, sesli okuma esnasnda sreye bal okuma yap-mayan rencilerin alma kapsamnda sesli olarak okuduklar metinde en ok d-tkler hata toplamda 76 defa ile tekrar etme hatasdr. Sesli okuma esnasnda sreyebal olarak okuma yapmayan renciler, sreye bal olarak okuma yapan renci-lere gre %50 orannda tekrar hatasn daha az yapmlardr. Sreye bal okuma yap-mayan rencilerin de ikinci olarak yaptklar toplamda 49 defa ile tasarlama hatas-dr. rencilerin nc olarak dtkleri sesli okuma hata tr toplamda 26 kez ilesekte hatasdr. rencilerin drdnc olarak dtkleri en ok hatalardan birisi detoplamda 25 defa ile hece drme hatasdr. Sesli okuma esnasnda daha ncekidnemlerde snflarnda retmenlerince sreye bal olarak okuma yapmayanrenciler sesleri kartrma hatasn toplamda 24 kez yapmlardr. Her iki grupta dasesleri kartrma hatas toplamda 25 defa yaplrken sreye bal okuma yapmayan-larda sralama bakmndan 5. Srda yer almaktadr. Dier grupta sesleri kartrmahatas 6. Srada yer almtr. alma kapsamnda yer alan rencilerden almadndaki zamanlarda retmenleri tarafndan sreye bal sesli okuma yapmayanrenciler, nefes kontroln salayamamay toplamda 15, hece atlamasn toplamda13, atlama hatsn 11 kez yapmlardr. Ses ekleme, uzatma, imla kurallarna uymamahatalarn toplamda beer kez, eilerek okuma, elle ve kalemle takip etme, sesi ka-ramama, yerel az ile okuma hatalarn toplamda er defa yapmlardr. Heceyievirme, heceyi yanl ayrma, kelimeyi evirme hatalar bu grup rencilerin top-lamda ikier defa ile en az bulunduklar hata trdr. Sreye bal olarak okumayaptrlan rencilerin sreye bal olarak okuma yaptrlmayan rencilere gre top-lamda daha ok hatada bulunduklar grlmektedir. Okuma hzndan ok anlamannnemli olduu ortaya kmaktadr.



Tablo 3. Sreye Bal Okuma Yapp/ Yapmamaya Gre Toplam HataFarkllamas (t Testi)

Sre bal olarak sesli okuma yapan ve sreye bal olarak sesli okuma yapma-yan rencilere uygulanan testten alnan puanlara ve yaplan analize gre (t2-60)=-4,065,p0,05), evlerine gnlk gazete alma (t2-60)=,003,p>0,05), bir dergiye abone olma(t4-58)=-,268, p>0,05), evlerinin kendilerinin veya kiraolma durumu(t2-60)=1,148, p>0,05), rencilerin evde kendilerine ait bilgisayarnn olupolmamasna gre (t62)=1,280, p>0,05), ise sesli okuma toplam hatada denencel ilengruplar arasnda fark meydana getirmemitir.

Tablo 4 Anne, Baba Eitim Dzeyine Gre Toplam Hatada Farkllama(Anova)



Sreye Sreye bal

Bal Yapyor 31 15,967 3,709 60 -4,065 ,000 okumaOkuma Yapmyor 31 8,806 9,079 yapanlar

Cinsiyet Kz 31 12,717 7,717 60 -,357 ,722 -Erkek 31 12,928 7,928

Gnlk Alnyor 23 12,391 7,114Gazete Alnmyor 39 12,384 8,219 60 ,003 ,997 -

Dergi Abone 19 12,000 7,512 58 -,268 ,790Abonelii Abone Deil 41 12,585 8,043

EvKendilerinin 42 13,166 8,820 60 1,148 ,255

Kira 20 10,750 4,655

Var 49 12,959 8,548 60 1,280 ,264Bilgisayar Yok 13 10,230 2,832

Std. df T Sig. AnlamllkDeikenler Grup N MeanDeviation

EitimDzeyi

N Mean Std.Deviation

Df F Sig. Anlamllk

lkokul 14 59,38 13,76

Anne Lise 30 65,38 18,1861 2,945 ,395 -

niversiteToplam

1862

69,89 12,80

lkokul 9 10,333 13,93

Baba Lise 27 10,444 16,04

niversiteToplam

2662

15,11512,387

12,3361 2,938 ,061 -

Tablo 5. Anne Mesleine Gre Toplam Hata ANOVA Sonular

rencilerin ilemlerden sonra yaplan sesli okuma toplam hatalarnn annebabann mesleine gre deiimi incelendiinde annenin mesleine gre rencilerinsesli okumada yaptklar toplam hata da (F= 4,414 p05) anlaml fark bulunamamtr.

Tablo 6. Evde Okuma Saati Yaplmasna Gre Toplam Hatada Farkllama(Anova)

rencilerin evde okuma saati yapma durumuna gre anlaml fark buluna-mamtr. rencilerin sesli okuma esnasnda yaptklar toplam hata evde okumasaati dzenlenmesine gre (F1,61=,388 p>05) farkllamamaktadr.



Meslekler N Mean Std.Deviation

Df F Sig. Anlamllk

Ev hanmi

337

11,307,42

5,262,63

Anne Memur 3 12,00 9,53Ev hanm- Salk

i- Salkretmen- Salk

retmen 7 8,85 3,93 61 4,414 ,000

Salkalan

8 23,12 12,75

SerbestToplam

462

15,0012,38

5,477,76

Baba i 25 9,84 3,88Memur 8 17,12 13,67

retmen 10 13,20 6,56-

Salk 2 21,00 19,7961 2,223 ,073

SerbestToplam

1762

12,4112,38

6,777,76

Okuma Saati N Mean Std. Deviation Df F Sig. Anlamllk

Yaplyor 37 12,45 7,665

Yaplmyor 19 13,05 9,02761 ,388 ,680 -

BazenToplam

662

9,8312,38

3,1887,767

Tablo 7. rencinin Puan ile Sreye Bal okuma yapma, Cinsiyet, GnlkGazete Alma, Dergi Abonelii, Ev durumu, Bilgisayarnn Olma Durumu OkumaSaati Yapma t -Testi Sonular

Tablo de rencilerin metni sesli okuma almasnda retmenleri tarafn-dan sreye bal okuma yaptrlan rencilerle sreye bal okuma yaptrlmayanrencilerin okuduunu anlama puan arasndaki anlamlla bakld. retmenleritarafndan sreye bal okuma yaptrmayan rencilerin lehine (t= -5,262 p05) anlaml fark buluna-mamtr. Yine eve gnlk gazete alnmasyla anlama puanlar arasnda (t= 1,918p>05) anlaml fark bulunamamtr.

rencilerin bir dergiye abone olmasyla, herhangi bir dergi abone olmamadeikeninin okuduunu anlamaya etkisi incelendi. Herhangi bir veya birden okdergiye abone olan renciler lehine (t=2,176 p05) anlaml fark bulunamamtr. Evlerinin kendilerinin veyakira olmas okuduunu anlamay etkilememektedir.

rencilerin evde kendilerine ait bilgisayarnn olup olmamas ile okuduunuanlama puan arasnda (t= 2,070 p

Tablo 8. Anne, Baba Eitim Dzeyine Gre Okuduunu Anlama PuanndaFarkllama (Anova)

rencilerin babalarnn ve annelerinin eitim dzeyi ile okuduunu anlamapuan arasndaki anlamllna bakld. Baba eitim dzeyine gre (F=8,314 p

Tablo 10 Anne-Baba Mesleine Gre Okuduunu Anlama Puan ANOVASonular

Anne mesleinin okuduunu anlama puan ile anlamllna bakld. Annesiasgari cretli fabrika iisi olan rencilerin okuduunu anlama dzeyleri annesi sa-lk, retmen ve serbest alan olan rencilere gre azalmaktadr. i annelerdevardiya sistemi, daha ok bedene dayal alma olduu iin ocuklaryla yeterinceilgilenemedikleri sylenebilir.

Babann meslei ile rencinin okuduunu anlama puan arasnda(F(1,61)=6,632 p

rencinin bir ayda okuduu sayfa says, metni okuma sresi, karde says,gelir ve toplam hata deikenleri ile birlikte, anlama puanlar ile yksek dzeyde veanlaml iliki vermektedir ( R= 75, R2= 57, p

s yapmtr. Sesli okuma esnasnda sreye bal olarak okuma yapmayan renciler,sreye bal olarak okuma yapan rencilere gre %50 orannda tekrar hatasn dahaaz yapmlardr. Sreye bal sesli okuma almasnda renciler hza odaklandk-lar iin anlamaya almamaktadr. renci iin dakikada okunan kelime saysnemlidir. Sreye bal olarak okuma yaptrlan rencilerin sreye bal olarakokuma yaptrlmayan rencilere gre toplamda daha ok hatada bulunduklargrlmektedir. Hzl okumadan ok hzl anlamann nemli olduu ortaya kmakta-dr. rencilerin bir dakikada ka kelime okudu, verilen metni ne kadar sredeokudu gibi okuma almalarnn rencilerin daha ok sesli okuma hatas yapmas-na neden olduu grlmektedir. Sreye bal okuma, renciyi metne deil, kelime-ye odaklandrd iin rencinin anlam karmasna neden olduu dnlmekte-dir.

Sre bal olarak sesli okuma yapan ve sreye bal olarak sesli okuma yap-mayan rencilere uygulanan testten alnan puanlara ve yaplan analize gre sreyebal okuma lehine fark bulunmutur. Sreye bal olarak sesli okuma yapan ren-ciler, sreye bal sesli okuma yapmayan rencilere gre daha ok hata yapmakta-dr. Cinsiyet, evlerine gnlk gazete alma, bir dergiye abone olma, evlerinin kendi-lerinin veya kira olma durumu, rencilerin evde kendilerine ait bilgisayarnn olupolmamasna gre, sesli okuma toplam hatada gruplar arasnda fark meydana getir-memitir. Bu deikenlerin rencilerin toplam hatalarna etkisinin olmad belir-lenmitir.

rencilerin sesli okuma toplam hatalarnn anne babann mesleine gredeiimi incelendiinde annenin mesleine gre rencilerin sesli okumada yaptk-lar toplam hatada farkllama grlmektedir. Salk alan annelerin ocuklar evhanm, retmen, fabrikada asgari cretli ii annelerin ocuklarna gre daha okhata yapmaktadr. Babalarn mesleine gre rencilerin sesli okuma almasndayaptklar toplam hataya gre farkllama grlmemektedir. Babalarn meslei ren-cilerin sesli okuma srasnda yaptklar toplam hatada etkisi bulunmamaktadr. Budurum babalarn ocuklaryla yeterince ilgilenmediklerini gstermektedir.

Cinsiyet ile okuduunu anlama ve eve gnlk gazete alnmasyla anlamapuanlar arasnda anlaml fark bulunamamtr. Bu deikenlerin okuduunu anlamabecerisine etkisinin olmad tespit edilmitir. rencilerin bir dergiye abone olma-syla, herhangi bir dergi abone olmama deikeninin okuduunu anlamaya etkisinebakldnda herhangi bir veya birden ok dergiye abone olan rencilerin lehineanlaml bir fark bulunmutur. Dergiye abone olan renciler, abone olmayan ren-cilere gre okuduklarn anlamada daha baarl olduklar grlmtr. Bu durumrencilerin bir dergiye gnll abone olmalar ve sorumluluk duygusuna balana-bilir.

rencilerin evinin kendilerinin olmas ya da kira olmasnn okuduunu anla-ma arasnda anlaml fark bulunamamtr. Evlerinin kendilerinin veya kira olmasokuduunu anlamay etkilememektedir. rencilerin evde kendilerine ait bilgisaya-rnn olup olmamas ile okuduunu anlama puan arasnda anlaml fark tespit edil-mitir. Bilgisayar olan rencilerin, bilgisayar olmayan rencilere gre okuduunuanlama almalarnda daha baarl olduklar grlmtr.



rencilerin babalarnn ve annelerinin eitim dzeyi ile okuduunu anlamapuan arasndaki anlamllna bakldnda babann eitim dzeyine gre farklla-ma bulunmutur. Anne ve babann eitim dzeyi ykseldike ocuklarnn okudu-unu anlama dzeyi artmaktadr. Eitimli anne ve babalarn ocuklaryla ilgilenme-leri ya da okuduunu anlama almalar yapmalarna balanabilir. Yaplan bir ara-trmada eitimli babalarn ocuklarnn akademik baarsnn yksek olduu belir-lenmitir.

rencilerin ailelerinin toplam geliri ile okuduunu anlama puan arasndafark bulunmutur. Geliri 5001 ve zerinde gelire sahip olan renciler, geliri asgaricret ile 1500 lira arasnda olanlara ve 1501-2500 lira gelire sahip olan rencilere greokuduunu anlamada daha baarl olduklar grlmtr. rencilerin gelir dzeyiykseldike okuduunu anlama puan da ykseldii sylenebilir.

Anne mesleinin okuduunu anlama puan ile anlamllna bakldnda,annesi asgari cretli fabrika iisi olan rencilerin okuduunu anlama dzeyleriannesi salk, retmen ve serbest alan rencilere gre azalmaktadr. i anne-lerde vardiya sistemi, daha ok bedene dayal alma olduu iin ocuklaryla yete-rince ilgilenememeleri bu duruma sebep olduu sylenebilir.

Babann meslei ile rencinin okuduunu anlama puan arasnda anlamlfark bulunmutur. Babas asgari cretli ii olan rencilerin, babas retmen ve ser-best meslek sahibi olan rencilere gre anlama puan dktr. Yine vardiya siste-minin olmas, bedene dayanan ite almalar nedeniyle ocuklaryla yeterince ilgi-lenememesi anlama baarsn etkilemi olabilir.

rencinin bir ayda okuduu sayfa says, metni okuma sresi, karde says,gelir ve toplam hata deikenleri ile birlikte, anlama puanlar ile yksek dzeyde veanlaml iliki vermektedir. Ad geen be deikenle birlikte rencinin okuduunuanlama puanndaki toplam varyansn yaklak %57sini aklamaktadr. rencininokuduun anlama ve okurken hata yapmasnn en nemli nedeninin srekli okuma

ilgi ve becerisinin olduu sonucuna ulalmtr.

rencilerin sreye bal sesli okumalar srasnda karlatklar sorunlarntemelinde retmen faktrnn baat etkenlerden bir olduu sylenebilir. retme-nin okuma srasnda sergiledii tavr rencilerin okumaya ynelik tutum ve davra-nlarn etkiledii grlmektedir. Sreye bal olarak yaplan okumalarn rencile-rin tedirgin olmalarna, anlam karmalarna, zgvenlerini kaybetmelerine, rekabetduygularnn artmasna neden olmaktadr. Sreye bal okuma yaptrmayan ret-menlerin rencileri, sreye bal okuma yaptran retmenlere gre okuduu anla-ma puannda daha baarl ve okuma hatalarn yapma orannda daha az hata yap-malar dikkat ekici bir bulgu olarak yorumlanabilir. Bu balamda zellikle ilk snf-larda sreye dayal sesli okuma yaptrmann yarar yerine zararl olabilecei ortayakmaktadr.



Kaynaka

AKYOL, H (2005). Trke lkokuma Yazma retimi, Pegem A Yaynclk, Ankara

AKYOL, H (2003). Metinlerden anlam kurma, TBAR 13, 49-58

BAAR, M (2013). Oral Reading and Handwriting Miscues Which Appear in the Literacy Periodand Solution Offers, Educational Research and Reviews, 16 (8), DOI, 10.5897/ERR12.185

BAAR, M, YAVUZ, B, ZKAN, H (2012). Ses Temelli Cmle Yntemiyle lkokuma yazma sre-cinin retmen grlerine gre deerlendirilmesi, 11. Ulusal Snf retmenliiKongresi 24-26 Mays 2012 ayeli RZE

BAAR, M (2004). lkretim 4.Snf rencilerinde eviri Metni Okuma Hz ve Anlamalikisi, Afyon Kocatepe niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2) 103-110.

AYCI, B. ve DEMR, M.K (2006). Okuma ve Anlama Sorunu Olan renciler zerineKarlatrmal Bir alma, Trk Eitim Bilimleri Dergisi, 4(4), 437-456.

EPAAN, C (2009). Okuduunu Anlama Stratejilerine Genel Bir Bak, Uluslar aras SosyalAratrmalar Dergisi, 2(6), 207-223.

GNE, F. (2011). Dil retim yaklamlar ve Trke retimindeki Uygulamalar, MustafaKemal niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 8(1): 123 - 148.

GNE, F (2011). lkretimde Sesli Okumann nemi ve Yararlar, Mill Eitim, 191: 7-22.

PROLU, Z (1993). Okumay retme, Yaratc Toplum Yolunda ada Eitimi, stanbul:YDD Yaynlar 1.

KAVCAR, C., OUZKAN, F., Sever, S. (1995). Trke retimi, Ankara: Engin Yaynlar

NASH, S. S (2008). A Fresh Look at College Development Reading, New Jersey.

ZBAY, M (2009). Okuma eitimi- anlama eitimi teknkleri1 Ankara: nc Yaynevi

ZBAY, M (2009). zel retim yntemleri 1 Ankara: nc Yaynevi

ROBINSON, R., GOOD, T.L (1987). Becoming on Effective Reading Teacher, New York: Harperand Row Publisher

SEVER, S (2000). Trke retimi ve Tam renme, Ankara: An Yaynclk.

TEMZKAN, M., SALLABA, M. E (2011). Okuduunu Anlama BecerisininDeerlendirilmesinde oktan Semeli Testlerle Ak Ulu Yazl YoklamalarnKarlatrlmas, Dumlupnar Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 207-220.

TEMZKAN, M (2009 ) Metin trlerine gre okuma eitimi, stanbul: Nobel Yayn Datm

TEMZYREK, F (2008). The Impact of Different Types of Text on Turkish Language ReadingComprehension at Primary School Grade Eight Students, Eurasian Journal ofEducational Research, 30, 141-152.

TOPUZKANAMI, E., MALTEPE, S (2010). retmen Adaylarnn Okuduunu Anlama veOkuma Stratejilerini Kullanma Dzeyleri, TBAR XXVII, 655-677.

YILMAZ, M (2000). lkretim Drdnc Snf rencilerinin Sesli Okuma Hatalarnnncelenmesi, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe niversitesi, SosyalBilimler Enstits



THE EFFECT OF TIME DEPENDENT READINGALOUD ON COMPREHENSION

Murat BAAR*

Zekeriya BATUR**

Mehmet KARASU***

Abst ract

In this study the effect of time dependent and untimed reading on rea-ding comprehension and reading mistakes which occur depending on speedreading are evaluated. For this, reading comprehension questions were asked tothe students after they had finished reading aloud. There is a significant diffe-rence between the reading comprehension scores of the students who took thetime dependent reading aloud and the reading comprehension scores of the stu-dents who had untimed reading. In addition to this, students doing the timedependent and untimed reading aloud had some mistakes. Their mistakes arerepetition, conceptualizing, pause, haplology ( dropping syllables ), addingsyllables, mixing sounds, adding sounds, breath control, skipping, using thelocal dialect, misuse of orthographic rules, converting the syllable, using thewrong syllable separation, converting words incorrectly, extention, inability tosound, poor posture, following by hand or pen. The most common mistake ofthe students is reputation of the words. Its identified that the students who stu-died on time dependent reading aloud had twice the word mistakes as the stu-dents who studied untimed reading. The significant difference was found in thetotal error score. The students who studied on time dependent reading aloudhad more mistakes in total than the students who didnt study on time depen-dent reading aloud.

Key Words: Native language, reading aloud, reading mistakes



* Assist. Prof. Dr.; Uak University Faculty of Education** Assist. Prof. Dr.; Uak University Faculty of Education*** Assist. Prof. Dr.; Ministry of National Education, Ankara

RETMEN ADAYLARININ TRKENNKULLANIMINA LKN GRLER:

FENOMENOLOJK BR ANALZ

Ali GER*

zet

Bu aratrmann amac, Trke retmeni adaylarnn Trkenin kulla-nmyla ilgili gncel sorunlar zerine grlerini almak ve ne kan en nem-li sorunlar zerinde deerlendirmelerde bulunmaktr. Aratrmada nitel aratr-ma yaklam erevesinde grme yntemi kullanlmtr. Aratrma () ni-versitesi Eitim Fakltesinde renimlerini srdren 72 Trke retmeni ada-yndan oluan bir alma grubu zerinden yrtlmtr. alma grubu,amal ve kmeleme rnekleme yntemleriyle oluturulmutur. retmenadaylarndan grme sorular ile elde edilen verilerin analizinde nitel aratr-ma veri analiz biimlerinden ierik analizi teknii kullanlmtr. Elde edilensonulara gre, alma grubundaki retmen adaylar Trkenin en nemlisorununu Trkenin zensiz ve yanl kullanm, (n=21; %29,17), olarakbelirtmilerdir. Elde edilen verilerden hareketle ortaya konulan bu sorunlarortaya karan temel sebepler; toplumda dil bilincinin olumam olmas,Trkenin eitimini verecek retmenlerin nitelikli yetitirilmemesi, kitle ileti-im aralarnda Trkenin kullanmnda titiz davranlmamas ve ocuklarn dilidoru kullanmalarnda ailelerin sorumlu davranmamas olarak belirlenmitir.retmen adaylar bu sorunlarn ortadan kaldrlmas iin birtakm nerilerdede bulunmulardr.

Anahtar Szckler: Trkenin gncel sorunlar, dil bilinci, Trkeninzensiz kullanm, retmeni aday

Gi ri

Dil, gerek bireysel adan gerekse toplumsal adan bir millet iin en nemlidinamiklerden biridir. Bireysel adan nemlidir nk kii sahip olduu duygular-n, dncelerini, hayallerini, tasarlarn ve isteklerini szl veya yazl olarak ortayakoyabilir, paylaabilir. Bireyin evresindekilerle etkileiminin vazgeilmez arac dil-dir. Toplumsal adan nemlidir, nk toplumsal dzenin salanmasnda dilin ilevibyktr. Dil, insan yaamnn her aamasnda vazgeilmez bir aratr. Milletler yz-yllardan beri szlp gelen kltrn dil aracl ile oluturur, gelitirir ve gelece-e aktarr.

Dilin gerek bireysel adan gerekse millet asndan nemi byktr. Dil, ei-timin omurgas deerinde olmas yannda sosyal yaamn her annda etkin kullanmasahip ve hayat epeevre sarmalayan vazgeilmez bir aratr. Toplumsal adan


* Do. Dr.; Erciyes niv. Eitim Fakltesi, Trke Eitimi Blm

bakldnda da Dil, kltrn oluumu, gelitirilmesi ve gelecee aktarlmasndanemli ilevler grmektedir.

Gnmzde Trkenin kar karya olduu birok sorun vardr. Bugn zel-likle kitle iletiim aralarnda dilin kullanmnda, iyeri isimlerinin tercihinde, birey-lerin Trkeye ynelik alglarnda ve zellikle Trkenin internet ortamndaki kulla-nmnda zensizlik dikkatleri ekmektedir. Medyada ve sosyal yaamda kullanlandil zerine yaplan aratrma sonular, Trkenin zensizce kullanmn en nemlisorun olduunu gstermektedir. lkokuldan niversiteye kadar eitimin her kade-mesinde Trke renen bireylerin gerek meslek ve gerekse sosyal yaamlarnda dilietkin, gzel ve doru kullanma konusunda yeterli olup olmadklar tartma gtrenbir konudur. Bugn Trkemizin kullanmnda birtakm aksaklklar grlmektedir.Eitim srecinde dilini her ynyle renen bireyler sosyal yaamlarnda rendik-lerinin gereine uygun davranmamakta veya davranamamakta; Trkeyi etkin vedoru kullanamamaktadrlar. Bu durum, birtakm eksiklik veya aksaklklardan kay-naklanmaktadr. Bu eksiklik veya aksaklklarn temel sebebinin Trkenin eitim veretimindeki uygulamalardan kaynakland sylenebilir.

Trkiyede ilkokuldan yksekretimin sonlarna dein ana dili olarakTrke eitimi yaplsa da rencilerin ana dili kullanmlarnda sorunlar yaadveya szl ve yazl olarak Trkeyi verimli kullanamad ve Trke retimi husu-sunda istenilen dzeye ulaamadklar bir gerektir (Alylmaz, 2010: 729). Girmen vearkadalar (2010: 133), yaptklar bir aratrmada, eitim ve retim ortamlarndaTrkenin yz yze olduu sorunlar 8 maddede toplamlardr. Bunlar; ders kitap-lar, anlatm, ilk okuma-yazma, anlama, Trke dersi retim program, dil bilgisi,lme ve deerlendirme, grsel okuma ve grsel sunudur. Sralanan bu sorunlarabakldnda retmen faktrnn nemli olduu grlmektedir.

retmen, eitim programlarnn uygulanmasndan sorumludur.Uygulamadan doan sorunlar yaayan ve bunun sonucunda da rahatszlklar veeksiklikleri en iyi gren kii durumundadr. Bu nedenle, karlalan sorunlar ret-men grlerine gre saptayp deerlendirmek ve bu dorultuda neriler gelitir-mek, eitim sorunlarn kaynanda zmenin bir yoludur (elenk, 2002: 42).

Trkenin gncel sorunlar zerine yaplan bir aratrmann sonucundaTrkenin zensiz ve yanl kullanm, (% 39) Trkenin kar karya olduusorunlar sralamasnda ilk srada yer almtr (Ger, 2013: 498).

2. ARATIRMANIN AMA VE KAPSAMI

Bu aratrmann amac, Trke retmeni adaylarnn grlerine greTrkenin kullanmnda karlalan sorunlara dikkatleri ekmek ve bu sorunlarnortadan kaldrlmasna ynelik olarak getirilen zm nerilerini kamuoyuna duyur-maktr. Bu ama dorultusunda aadaki sorulara cevap aranmtr:

Trke retmeni adaylarna gre Trkenin kullanmnda grlen sorunlarnelerdir?

Trkenin kullanmyla ilgili sorunlarn ortadan kaldrlmas iin zm ne-rileri nelerdir?

retmen Adaylarnn Trkenin Kullanmna likin Grleri: Fenomenolojik Bir Analiz u


3. YNTEM

3. 1. Aratrmann Modeli

Bu alma, nitel aratrma erevesinde olgubilim (fenomenoloji) aratrmasolarak desenlenmitir. Aratrmada, grme yntemi kullanlmtr. Veri toplamaarac grme formu ile elde edilen veriler ierik analizi teknii ile incelenmitir.

Olgubilim (fenomenoloji) deseni farknda olduumuz ancak derinlemesine veayrntl bir anlaya sahip olmadmz olgulara odaklanmaktadr. Olgular, yaad-mz dnyada olaylar, deneyimler, alglar, ynelimler, kavramlar ve durumlar gibieitli biimlerde karmza kabilmektedir. Bize tmyle yabanc olmayan aynzamanda da tam anlamn kavrayamadmz olgular aratrmay amalayan al-malar iin olgubilim (fenomenoloji) uygun bir aratrma zemini oluturur (Yldrmve imek, 2005: 72).

Olgubilim olarak da adlandrlan fenomenoloji Gerek nedir? sorusunacevap arayan bir yntemdir. Fenomenoloji yaklamnn temelini bireysel tecrbeleroluturmaktadr. Bu yaklamda aratrmac katlmcnn kiisel (znel) tecrbeleri ileilgilenmekte, bireyin alglamalar ve olaylara ykledikleri anlamlar incelemektedir.Fenomenoloji tanmlayc bir aratrmadr. Bu balamda genelleme yapmak deil,olgular tanmlamak nemlidir (Ba ve Akturan, 2008, 83-84, 88).

Trke retmeni adaylarnn grlerinden yola karak Trkenin en nem-li sorunlarn ayrntl bir ekilde ortaya koymak ve katlmclarn belirttikleri zmnerilerinden hareketle karmlarda bulunularak derinlemesine inceleme yapmakiin olgubilim deseni tercih edilmitir.

3.2. Aratrma Srecinin Geerlik ve Gvenirlii

Bu aratrma srecinde geerlilik ve gvenirliin salanmas iin aada sra-lanan almalar yaplmtr:

Aratrmann yntemi, sreci ve sonularna ynelik almalar ak ve ayrn-tl bir biimde aklanmtr.

Katlmclarla grme d zamanlarda da bir araya gelinmi, uzun sreli biretkileim ortamnda bulunulmutur. Bu srete katlmclarn olgu ile ilgiligr, alg, dnceleri kaydedilmi; tespit edilen grler derinlemesineincelenmitir.

Derinlemesine aratrma ve inceleme anlay (verilerin toplanmas, analizedilmesi ve deerlendirilmesi) benimsenmitir.

Verilerin toplanmasndan analiz edilip sonulara ulalmasna kadar birbiriy-le balantl ve tutarl bir sre takip edilmitir.

alma grubu belirlenirken amal ve kmeleme rnekleme teknii tercihedilmitir.

Aratrma verileri ve sonular dorulama amacyla katlmclarla paylalm,ilgili dier aratrmaclara sunularak grleri alnmtr.

u Ali Ger


3.3. alma Grubu

Olgubilim aratrmalarnda veri kaynaklar aratrmann odakland olguyuyaayan ve bu olguyu da vurabilecek veya yanstabilecek bireyler ya da gruplardr(Yldrm ve imek, 2005: 74). Bu aratrma, 2011-2012 eitim yl () niversitesiEitim Fakltesi 4. snf I ve II. retimde renim gren Trke retmeni adayla-rndan oluan bir alma grubu zerinden yrtlmtr. alma grubunda yeralan retmen adaylar seilirken amal ve kmeleme rnekleme biimleri kullanl-mtr.

Tablo 1. alma Grubundaki retmen Adaylaryla lgili Kiisel Bilgiler

Tablo 1de de grlebilecei gibi aratrmaya 30u kadn, 42si erkek olmakzere toplam 72 Trke retmeni aday katlmtr. Grne bavurulan adaylarn35i I. retim; 37si ise II. retimde renimlerini srdrmektedirler.

3.4. Verilerin Toplanmas

Aratrmada, nitel aratrma yaklam erevesinde grme yntemi kulla-nlmtr. Yldrm ve imeke gre, olgubilim aratrmalarnda balca veri toplamaarac grmedir. Olgulara ilikin yaantlar ve anlamlar ortaya karmak iingrmenin aratrmaclara sunduu etkileim, esneklik ve sondalar yoluyla irdele-me zelliklerinin kullanlmas gerekmektedir (2005: 74). Veri toplama arac olarakhazrlanan grme formunda retmen adaylarna Trkenin en nemli sorunlarnelerdir? ve fade ettiiniz bu sorunlarn ortadan kaldrlmas iin getireceinizzm nerileri nelerdir? eklinde birbirine dayal iki soru yneltilmitir. Grmeile retmen adaylarnn belirttikleri dncelerden hareketle ayrntl verilere ulal-maya allmtr.

3.5. Verilerin Analizi

Olgubilim aratrmalarnda veri analizi, yaantlar ve anlamlar ortaya kar-maya yneliktir. Bu amala yaplan ierik analizinde verinin kavramsallatrlmas veolguyu tanmlayabilecek temalarn ortaya karlmas abas vardr. Sonular betim-sel bir anlatmla sunulur. Bunun yannda ortaya kan temalar ve rntler ereve-sinde elde edilen bulgular aklanr ve yorumlanr (Yldrm ve imek, 2005: 75).Nitel zmlemede verilerin ieriklerini kefetmeye ynelik zmleme iin kodlamailk ve asl bir ilemdir (Punch, 2005: 193). erik analizi, birbirine benzeyen verileribelli kavramlar ve temalar erevesinde bir araya getirmek ve bunlar anlalabilir birdzene sokarak yorumlamaktr (Yldrm ve imek, 2005: 227).



retmen Adaylarnn Cinsiyetlerine Gre Dalm f %

Kadn 30 41,67

Erkek 42 58,33

Toplam 72 100,00

retmen Adaylarnn renim Grdkleri Eitim Program f %

Eitim Fakltesi Trke retmenlii I. retim 35 48,61

Eitim Fakltesi Trke retmenlii II. retim 37 51,39

Toplam 72 100,00

Fenomenolojik analiz; katlmc tarafndan tecrbe edilmi bir olguya ilikinpsikolojik z elde etmeye alr. Nitel aratrmalarda kullanlan muhakeme srecialgsal olarak paralar bir araya getirerek bir btn yaratmay gerektirmektedir (Bave Akturan, 2008: 85).

Sanderse gre fenomenolojik analiz drt aamada gereklemektedir. Bunlar;

tanmlama,

belirleme,

ilikilerin tanmlanmas ve

esaslarn (zlerin) kavramsallatrlmas (Akt. Ba ve Akturan, 2008: 92-94).

Aratrmada grme sorularyla elde edilen veriler; tanmlama, belirleme,ilikilerin tanmlanmas ve kavramsallatrma aamalarna gre analiz edilerek ince-lenmitir. nceleme srasnda yorumlama ve karmlarda bulunma yollar ile derinle-mesine analiz yaplmaya allmtr. Bylelikle Trkenin en nemli sorunlar genibir erevede ele alnarak incelenmitir.

Verilerin analizinde aadaki ilem basamaklar takip edilmitir. lk ncerencilere uygulanan grme formundaki soruya verilen kayda deer cevaplar tektek bulgular blmndeki tablolara ilenerek grsel hle getirilmitir. Tablolara ile-nen verilerin incelenmesiyle kodlar oluturulmu; oluturulan kodlardan benzerzellikler gsterenler birlikte dnlerek st kategorilere (tema) ulalmtr. Veriler,verilerden oluturulan kod ve temalardan hareketle yaplan yorumlar betimsel biryaklamla ifade edilmitir.

Grme formu ile elde edilen verilerin analizi ilemlerinde aadaki kodla-ma ve tanmlama teknii kullanlmtr:

A1, A2: Aratrmacnn sorularn,

K1, K2, K3: Grne bavurulan katlmclar (Trke retmeni adaylarn),

[1], [2], [3]: Kaynak kiilerin (Trke retmen adaylarnn) belirttiklerigrlerden kayda deer olanlar gstermektedir.

Verilerin analizi srasnda oluturulan kod ve temalar nitel veri analizi prog-ram MAXQDA 11 kullanlarak grselletirilmitir. Bu kapsamda ulalan kod vetemalar, ierii dorudan yanstma amacyla kod haritalar ve tema ierik portrelerieklinde grsel hle dntrlerek sunulmutur.

u Ali Ger


4. BULGULAR

Grme sorularyla elde edilen verilerin ierik analizi yledir:

Tablo 2. retmen adaylarnn Trkenin sorunlaryla ilgili grleri

Aratrmaya katlan retmen adaylarnn Trkenin en nemli sorunlarnnneler olduuna dair sorulan soruya nem sralamasna gre 13 farkl sorun srala-mlardr. Tablo 2den de grlebilecei gibi bunlar arasndan Trkenin zensiz veyanl kullanm [1]. biiminde dile getirilen sorun 21 katlmcnn belirtmesiyle ennemli sorun olarak ortaya kmtr. Yabanc szck kullanm/yabanc dil tutkusu,zentisi [2]., retmen faktr, retmen yetitirme programlarndaki skntlar veTrke renimi ve retimindeki yetersizlik [3]. katlmclarn belirttii diersorunlarn banda gelmektedir.

Bu aratrma sonucunda retmen adaylarnn grleriyle ortaya kan busorunlar baka aratrmaclar tarafndan da dile getirilmitir. Demir ve Yapcya gre,ana dilini koruma, gelitirme ve onun imknlarndan yararlanma; ancak btn zel-liklerini bilmekle, onu btn incelikleriyle iletmekle mmkn olabilir. Bu nedenleana dili bilinci ve ana dili eitimi-retimi gibi konularda zm bekleyen pekok sorun bulunmaktadr (2007: 178).

Son ylarda konuma ve yaz dilinde grlen yabanc szck kullanma d-knl zerinde durulmas gereken bir nemli olgudur. Trkenin kurallarn hiesayan baz zel radyo ve televizyonlar, kimi gazete ve dergiler, dilimizin zelliklerinitanmak istemeyen ya da bozarak ilgi ekmeye alan baz tantm kurulular ve rek-lamclar bir deiken olarak incelenerek (Sever, 2001: 3) Trkenin doru kullanlma-s iin gerekli dzenleme ve uyarlar yaplmaldr.



A1: Trkenin kullanmnda karlalan sorunlar nelerdir?

retmen Adaylarnn Dile Getirdii Sorunlar f %

Trkenin zensiz ve yanl kullanm [1]. 21 %29,17

Yabanc szck kullanm / yabanc dil tutkusu, zentisi [2]. 15 %20,83

retmen faktr, retmen yetitirme programlarndaki skntlar ve Trke renimi ve retimindeki yetersizlik [3]. 11 %15,28

Dierleri [4]. 25 %34,72

Toplam 72 %100

Tablo 3. Trkenin en nemli sorunlarnn ortadan kaldrlmas iin retmenadaylarnn ortaya koyduu zm nerileriyle ilgili verilerin ierik analizi

u Ali Ger


A2: Trkenin kullanmna ynelik olarak belirttiiniz sorunlar iin getirilebilecek zm nerilerikonusunda neler sylemek istersiniz?

() Eitim Fakltesi Kodlayarak Temalandrma

Snf: 102 Saat: 08.20-09.50 Kodlar Temalar

K1, K13: Dilin doru kullanm iin TV programlar yapl-mal; TV ve radyo sunucularnn iyi bir dil eitimi almas;retmen yetitirme srecine nem verilmeli, retmenlergrevlerinin hakkn vermeli; argo szck kullanlmamal [1].K2: ocuklarmza dilimizin ve kltrmzn zenginliigsterilmeli [2].K4: Yabanc kelime kullanmnn nne gemek iin dildegmrk birlii kurulmal; medya dile gereken zeni gster-meli [3].K8: Aydnlar Trkeyi doru kullanrlarsa; genlere dil vevatan sevgisi alanrsa; yazarlar dili gzel kullanmaya zen-dirilirse ve Trk Dilini koruma kanunu karlrsa bu sorunalabilir [4].K11: zensiz kullanma getirilecek en nemli zm genleribu konuda bilinlendirmektir [5].K19: Trkemizi iyi retmeli ve sevdirmeliyiz [6].K20: Bu sorunlarn nne geebilmek iin insanlarda ana dilibilinci oluturulmaldr. Bunda grsel ve yazl basn bunarnek olmal, nemli ilev grmelidir [7].K23, 27: Bunun iin en bata insanlarmz bilinlendirmekgelmektedir [8].K31: Devlet tarafndan ilkokuldan niversiteye kadar takipedilecek bir program hazrlatlmal. Bunun yan sra kitle ile-tiim aralarnda dil zenle ve doru kullanlmal [9].K38: Trkenin doru kullanlmas iin medyann halkbilinlendirmesi gerekir. Bu balamda, TV kanallarna izgifilmler, ocuk programlar yapma zorunluluu getirilebilir.Trkeyi gzel kullananlar programlara konuk edilebilir.Halk bilinlendirmek iin gazete ve dergi yazlar yazdrla-bilir, konferanslar verdirilebilir. zenli davranan kurumlardllendirilebilir [10].K45: Kompozisyon dersi yetersizdir, okullarda eitimin kali-tesi artrlmal, szl anlatm dersi konulmal, Trke ret-menleri model olmal. Medya kurulular denetlenmeli [11].K48: nternetteki bozuk Trkenin nne gemek iin birinternet yazlm hayal ediyorum [12].K49: dllerle Trke sevgisi ve bilinci kazandrlmal.Bireylere aileleri ve retmenleri model olmal [13].K50:Yazar, sanat, siyaseti, sporcu gibi toplumun rnek ala-ca insanlarn dili zenle kullanarak halka rnek olmasgerekir [14].

Bilgilendirme

Tedbir alma

Rol model

zendirme

Bilinlendirme

Kitle iletiimaralarnngrevleri

Devlet kurumlar

Program gelitirme

Kitle iletiim aralarnn temellevi

Tevik sistemi

Ders eitlilii

Kontrol sistemi

Bilinli davranma,rnek olmazendirme

retmenYetitirmeveEitimi

Dil Bilinci

Medya

Medya

Aile

Medya Tablo 3te ilenen verilere bakldnda katlmclarn Trkenin ennemli sorunlarnn ortadan kaldrlmas iin getirdikleri zm nerileri u ekildezetlenebilir.

Trkenin doru kullanm iin medyaya nemli grevler dmektedir [K1,

K13]. Yabanc kelime kullanmnn nne gemek iin dilde gmrk birlii kurulmal[K4]. Katlmclarn yaplan grmelerde ortaya koyduklar zm nerileri arasndadile getirdikleri; aydn, yazar, sanat, siyaseti ve sporcularn Trkeyi doru kullan-malar, Trke eitimi veren retmenlerin bu problemlerin varlndan haberdarolup rencilerine belli dzeyde bir dil bilinci vermeyi hedeflemeleri, genlerinTrkeyi zenli kullanma konusunda bilinlendirilmesi, grsel ve yazl basnnsorumlu davranmas [K8, K11, K19, K20, K38, K50, K52, K62] vb. zm nerileri belirte-

rek Trkenin zensiz ve yanl kullanmnn nne geilebileceini vurgulamlardr.

Katlmclar, kompozisyon dersinin yetersizlii, szl anlatm dersi konulma-s, aile byklerinin, Trke retmenlerinin dilin etkin ve doru kullanlmas konu-sunda model olmas, bireylerin kk yalardan itibaren bilinlendirilmesi, kitle ile-tiim aralar aracl ile geni kitlelere hitap eden programlarda Trkenin dorukullanmnn gsterilmesi, medya kurulularnn denetlenmesi [K45, K49, K71]; ailele-

rin bilinlendirilmesi, Trkeyi retecek retmenlerin iyi yetitirilmesi veTrkenin retimine yn verecek iyi bir programn hazrlanmas [K54]; Trk DilKurumu gibi dilin kullanmyla dorudan ilgili olan kurum ve kurulularla, biliminsanlarnn konuyla ilgili aratrma ve inceleme almalar yapmalarnn [K62] gere-ini dile getirmilerdir.



K52: En nemli zm anne ve babalarn rol model olarakocuklarna dzgn bir Trke retmeleridir [15].K54: Ailelerin bilinlendirilmesi, Trkeyi retecek ret-menlerin iyi yetitirilmesi ve Trkenin retimine yn vere-cek iyi bir programn hazrlanmas gerekir [16].K62: Trke eitimi veren retmenlerin bu problemlerinvarlndan haberdar olup rencilerine belli dzeyde bir dilbilinci vermeyi hedeflemelidirler. Trk Dil Kurumu ve bilimadamlarmz aratrma ve almalar yapmaldrlar [17].K64: Eitimcilere byk grev dmektedir. retmen nekadar iyi olursa zensiz kullanm da o kadar az olur [18].K71: Bireyleri kk yalardan itibaren bilinlendirmek. Kitleiletiim aralar aracl ile geni kitlelere hitap eden pro-gramlarda Trkenin doru kullanmn gstermek [19].

Aile: ana-babalarnbilinli davranma-lar

retmenleringrev bilinci

Kitle iletiim ara-larnn grevleri

ProgramGelitirme

Dil Bilinci

Medya

Grld gibi retmen adaylar, Trkenin en nemli sorunlarnn bandazensiz ve yanl kullanm dile getirmilerdir. Trkenin en nemli sorunlarnnortadan kaldrlmas iin birtakm zm nerilerinde bulunmulardr. retmenadaylar Trkenin en nemli sorunlarnn ortadan kaldrlmas iin Trkenin zen-siz ve yanl kullanm, Yabanc szck kullanm / yabanc dil tutkusu, zentisi veretmen faktr ve Trke renimi ve retimindeki yetersizlik eklinde en okbelirtilen sorunlara ynelik olarak ortaya koyduklar zm nerilerini yanstmakamacyla oluturulan kod haritas ekil 2de ematik bir yapda verilmitir. Dile geti-rilen sorunlar temsil etmesi asndan en fazla belirtilme skl olan sorun kod hari-tasnn merkezine konulmutur.

ekil 1. retmen adaylarnn Trkenin en nemli sorunlarna ilikin zmnerilerinden hareketle MAXQDA 11 program kullanlarak oluturulan kod haritas

retmen adaylar Trkenin en nemli sorunlarna ynelik olarak belirttik-leri zm nerilerini yanstan kodlar incelenerek temalar oluturulmutur. ret-men adaylarnn nerdii zm nerilerinden gelitirilen kodlar, yanstt dn-celer balamnda ele alnm ve benzerlik gsteren kodlar gruplandrlarak st kate-goriler (tema) oluturulmutur. retmen adaylarnn Trkenin zensiz ve yanlkullanmnn ortadan kaldrlmas iin belirttikleri zm nerilerini yanstmak ama-cyla oluturulan kod ve tema ierik portresi ekil 2de ematik olarak verilmitir.

u Ali Ger


ekil 2. retmen adaylarnn Trkenin en nemli sorunlarna ilikin zm nerilerin-den hareketle MAXQDA 11 program kullanlarak oluturulmu kod ve tema ierik portresi

Sever, lkemizde Trke retiminin sorunlarn sralarken rencilerde anadili duygusu ve bilincinin gelitirilmesinde istenilen amalara ulalamamasnn(2004: 31-32) nemli olduunu belirtmitir. Severin altn izdii dil bilincinin geli-tirilmesine ynelik gr ile Trke retmeni adaylar zerinde yaplan bu aratr-ma sonucunda ortaya kan ocuklarda dil bilinci oluturulmasnda aile, medya veretmen unsurlarnn belirleyici bir rol oynad sonucu rtmektedir.

Bac, retmen adaylar zerinde yapt bir aratrmada retmen ve medyafaktrnn nemine iaret etmi ve yle demitir. Trkenin kurallarnn iyi bilin-memesinden kaynaklanan hatal kullanmlarn zmne ynelik abalarn yetersiz-lii, bata televizyon olmak zere grsel-iitsel medya organlarnda Trkemizindeta katledilmesi ve sk sk deitirilen yazm kurallarnn renciler zerindeolumsuz etki yapmas (2012: 305) Trkenin gnmzdeki nemli sorunlar arasn-dadr. Bu sorunlar, okullarda verilen eitim ve bu eitimin lokomotif unsuru olanretmeni n plana karmaktadr.

Eitim dnyamzdaki tartmalarn eksenini oluturan temel konularn ban-da retmen eitimi gelmektedir. nk her alanda hangi ara gereler kullanrsakullanlsn, hedefler ne olursa olsun hibirisi amaca ulamada insan unsuru kadarnemli deildir. Bu nedenle, retmen eitimi konusunun ska tartlmas sorununnemini azaltc, sorunu kmsetici etkiye yol amamaldr (ifi, 2011: 403).Krkkl ve Maden Trke eitimi vermek zere retmen adaylarnn yetitirildiilisans programlarna ilikin u gr ifade etmektedirler. Trke retmenlii lisansprogramlarnn (alan bilgisi, genel kltr ve retmenlik meslei asndan) ret-men adaylarnn beynini tekrarlanan bilgilerle deil uygulama yn olan bilgi vedonanmla meslee hazrlayacak ve hedef kitleye hizmet edecek ekilde yenilenmesigereklidir (2010: 500).



5. SONU VE NERLER

5. 1. Sonular

Trke retmen adaylarna gre; Trkenin zensiz ve yanl kullanm,(%29,17), Yabanc szck kullanm / yabanc dil tutkusu, zentisi, (%20,83) veretmen faktr, retmen yetitirme programlarndaki skntlar ve Trke re-nimi ve retimindeki yetersizlik, (%15,28) Trkenin kullanmnda karlalansorunlarn sralamasnda ilk srada yer almtr.

Trke retmeni adaylar, Trkenin kar karya kald sorunlarn oluu-munda, toplumda dil bilincinin olumam olmasnn, Trkenin eitimini verecekretmenlerin nitelikli yetitirilmemesinin, kitle iletiim aralarnda Trkenin kulla-nmnda zenli davranlmamasnn ve ocuklarn dili doru edinmelerinde ailelerinsorumlu davranmamasnn etkili olduu grndedirler.

5. 2. neriler

retmen adaylarnn Trkenin en nemli sorunlarna ilikin ortaya koy-duklar grlerden karlan zm nerilerini drt balk altnda gruplandrarakzetlemek mmkndr:

a.) retmenlerle ilgili olanlar

retmen yetitirme srecine nem verilmeli; Trkeyi retecek retmenle-rin iyi yetitirilmesi salanmaldr.

Okullarda eitimin kalitesi artrlmal, Trkemizin kurallar iyi sezdirilerekretilmeli ve rencilerde dil bilinci oluturulmaldr.

Tm retmenler, her konuda olduu gibi, okuma, dinleme, konuma veyazma becerilerinin gelitirilmesi ve etkin kullanm konusunda da model olduubilinciyle hareket etmelidirler.

Trkenin retimine yn verecek ilkokul ve ortaokul programlar hazrlan-maldr.

rencilerin kendilerini szl/yazl olarak ifade etmeleri yetersizdir. ret-menlerin verdikleri dil eitiminde olumlu sonular elde etmeleri iin Trke dersialtnda kompozisyon ve szl anlatm dersi konulmal; bu derslerin etkinliklerinin veuygulamalarnn ayr yaplp deerlendirilmesinin alt yaps oluturulmaldr.

Trke eitimi veren retmenler, Trkenin gncel sorunlaryla ilgilenmeli,almalarn sorunlarn giderilmesi dorultusunda biimlendirip eitlendirmelidirler.

b.) Aile ile ilgili olanlar

ocuklarmza dilimizin ve kltrmzn zenginliinin gsterilmesi iin aile-ler gerek okul ncesi dnemde gerekse okul srecinde yeterli ilgi ve destei gster-melidirler.

Aileler ocuklarna dil sevgisi ve bilinci alamaya almaldrlar.

Aileler model olduklar bilinciyle hareket etmelidirler.

u Ali Ger


c.) Medya ile ilgili olanlar

Medya tm yayn ve yapm almalarnda dilin doru ve gzel kullanmnagereken zeni gstermelidir.

lkemizde olduka yaygnlam olan iletiim aralarna dilin doru ve zen-li kullanlmas bakmndan byk sorumluluklar dmektedir. Medya toplumdakibilgi aktarmn salayan, dolaysyla toplumla en ok iliki iinde olan kurumdur(Sis, 2006: 252). Bu adan medya kurulular bnyelerinde bir dil uzman bulundur-maldr.

TV ve radyo sunucularnn iyi bir dil eitimi almas salanmaldr.

Kitle iletiim aralarnda dil zenle ve doru kullanlmaldr.

Trkenin doru kullanlmas iin medyann halk zellikle ocuklu aileleribilinlendirmesi gerekir. Bu balamda, TV kanallarna izgi filmler, ocuk program-lar yapma zorunluluu getirilebilir. Trkeyi gzel kullananlar programlara konukedilebilir. Halk bilinlendirmek iin konferanslar verdirilebilir.

Dil bilincine sahip olan aydn, yazar, sanat, siyaseti, sporcu gibi toplumunnnde olan kiiler TV programlarna misafir edilerek halk bilinlendirmeleri vehalka rnek olmalar salanmaldr.

Devlet daireleri

Yabanc kelime kullanmnn nne gemek iin ithal edilen rnlerin yurdagiri ilemlerinde Trke kullanm klavuzu ile birlikte Trk Dil Kurumu uzmanlar-nn gryle rnn ismine Trke karlk nerisinin yer almas da salanmaldr.

Trk Dil Kurumu ve bilim insanlarmz ulusal bir seferberlik anlayyla ara-trma ve almalar yapmaldrlar.

Ailelerin bilinlendirilmesi iin ilgili bakanlklar yerel ve ulusal programlardzenlemeli, projeler gelitirilmelidir.

Yazarlar dili gzel kullanmaya zendirilmeli; Trkeyi doru kullanma konu-sunda toplumun nnde olan aydnlarla, sanatlarla ibirlii yaplmal, topluma hiz-met erevesinde projeler yaplmal, onlara grevler verilmelidir.

Trkenin doru ve gzel kullanlmas, bireylerin dil bilinci kazanmalar iingrsel ve yazl basna sorumluluk verilmeli, hatta belli bir dzeyde ilev yklenme-leri iin (bir gnn 10-15 dakikasna dil bilinci oluturmaya ynelik programlarnkonulmas vb.) yasal dzenlemeler yaplmaldr.



Kaynaka

ALYILMAZ, Cengiz (2010). Trkenin retiminin Sorunlar, Turkish Studies - InternationalPeriodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S. 5(3), ss.729-749.

BACI, Hasan (2012). retmen Adaylarnn Trkenin Yaad Sorunlara YnelikFarkndalklar ve nerileri (Mehmet Akif Ersoy niversitesi rnei), Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish orTurkic, S. 7(1), ss. 291-307.

BA, Trker ve AKTURAN, Ulun (2008). Nitel Aratrma Yntemleri. Ankara: Sekin Yaynclk.

ELENK, Sleyman (2002). lkokuma-Yazma retiminde Karlalan Sorunlara likinretmen Grleri, lkretim Online, S. 1(2). ss. 40-47.

F, Musa (2011). Trke retmeni Yetitirme Program Sorunu, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,S.6 (1), ss. 403-410.

GER, Ali (2013). Trke retmeni Adaylarna Gre Trkenin Gncel Sorunlar,Adyaman niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Trkenin Eitimi retimizel Says, S. 11. ss. 491-515.

DEMR, Celal ve YAPICI, Mehmet (2007). Ana Dili Olarak Trkenin retimi ve Sorunlar,Sosyal Bilimler Dergisi, S. 9 (2), ss. 177-192.

GRMEN, Pnar; KAYA, M. Fatih ve BAYRAK, Emel (2010). Trke Eitimi Alannda YaananSorunlarn Lisansst Tezlere Dayal Olarak Belirlenmesi, 9. Ulusal Snf retmenliiEitimi Sempozyumu (20 -22 Mays 2010), Bildiriler, ss. 133-138, Elaz.

KIRKKILI, Ahmet ve MADEN, Sedat (2010). lkretim ve Lisans ProgramlarndakiDeiiklikler Sonrasnda Trke retmenlii Mesleinin ve Trke EitimiBlmlerinin Durumu, TBAR - Trklk Bilimi Aratrmalar Dergisi, S. 27, ss. 477-502.

PUNCH, Keith F. (2005). Sosyal Aratrmalara Giri: Nitel ve Nicel Yaklamlar (evirenler: D.Bayrak, B. Aslan ve Z. Akyz). Ankara: Siyasal Kitabevi.

SEVER, Sedat (2001). retim Dili Olarak Trkenin Sorunlar ve retme-renmeSrecindeki Etkili Yaklamlar, Ankara nivesitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, S.34(1), ss. 11-22.

SEVER, Sedat (2004). Trke retimi ve Tam renme. Ankara: An Yaynclk.

SS, Nesrin (2006). Medya Dili Sorunu (ss. 247-284), Trkenin ada Sorunlar (2. Bask).Ankara: Gazi Kitabevi.

YILDIRIM, Ali ve MEK, Hasan (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma Yntemleri (5.Bask). Ankara: Sekin Yaynclk.

u Ali Ger


INTERVIEWS WITH TURKISH STUDENT TEACHERSON CARELESS AND FALSE USING OF TURKISH:

A PHENOMENOLOGICAL ANALYSIS

Ali GER*

Abst ract

The purpose of this research, is take of student teachers the views oncontemporary issues in Turkish and is to assessments stand on the most impor-tant issue. In this study, interviewing method within the framework of qualita-tive research was used. Research was carried out working group consisting of 72Turkish student teachers in Faculty of Education () University. The workinggroup was created having a specified goal and cluster sampling method. Thedata obtained from the interviewing forms were analyzed through contentanalysis in the qualitative research. The results of this study, According toTurkish student teachers the most important problem as the first mentioned:sloppy and incorrect use of Turkish language, (n=21; %29,17). The causes ofthis problem are as follows: the lack of language awareness in the community;having trouble with upbringing of Turkish teachers; acting with careful in usingTurkish of the mass media and families arent responsible for the correct use oflanguage of children. The student teachers also have made some proposals toeliminate this problem.

Key Words: Contemporary issues of Turkish, language awareness, care-less using of Turkish, student teachers



* Associate Prof. Dr.; Erciyes University Faculty of Education Department of Turkish

Language Teaching

TRK ATASZLERNN BAKI AISIYLA ETM*

Ahmet SABAN**

zet

Ataszleri, bir toplumsal kltrn eitli olgu veya olaylara ilikin zih-niyetini st kapal bir biimde yanstan en z ve etkili ifadelerdir. Bu ynyleataszleri, rn olduklar toplumsal kltrn (ortak bilincin) bak asngelecek kuaklara tamalar bakmndan nemli bir ileve sahiptirler. Bu bakasndan hareketle aamada gerekletirilen bu almada, Trk ataszleri-nin eitimin eitli boyutlarna ilikin yansttklar bak alar incelenmitir. lkaamada, Trk Dil Kurumu Ataszleri ve Deyimler Szl kullanlarak ei-timle ilgili olabilecei dnlen ataszleri belirlenmitir. kinci aamada, buataszleri analojik/metaforik analiz ya da anlamsal uyarlama metodu ile 10tema altnda tasniflenerek yorumlanmtr. Bu temalar unlardr: Eitiminnemi, eitimin amalar, ailenin ocuk eitimindeki rol, eitime balamazaman, renmenin zellikleri, renme ortam, renme yntemleri, renci-nin sorumluluklar, retmenin nitelikleri ve yneticilik. nc aamada, ata-szleriyle ilgili yaplan snflandrmalarn ve yorumlarn i geerliini ve gve-nirliini (inandrcln) salamak amacyla uzman grne bavurulmutur.almann sonularna gre, Trk ataszleri eitim olgusunun ve ilgili boyut-larnn kavramsallatrlmasnda ada/evrensel pedagoji (eitimbilim) ilkele-riyle tutarl bir perspektif sunmaktadr. Buradan hareketle, Trk szl kltr-nn deyim, mni, masal, trk, ninni, bilmece ve hikye gibi dier rnlerininde zmlenerek bu rnlerde ne karlan eitimsel bak alarnn incelen-mesi, Trk eitim dncesinin daha iyi anlalmasnda, oluturulmasnda vepaylalmasnda faydal olabilir.

Anahtar Szckler: Trk ataszleri, aitim, ierik analizi

Gi ri

Ataszleri, bir toplumsal kltrn eitli olgu veya olaylara ilikin zihniyetinist kapal bir biimde yanstan en z ve etkili ifadelerdir. Bu ksa ve zl szlerde,belli durumlara ilikin olarak atalar tarafndan atfedilen duygu ve dnce younlu-u sz konusudur. Nitekim ataszlerinde kullanlan eitli edeb sanatlarn (eretile-me, mecaz, vb.) sz tasarrufu salamak ve szn etkisini glendirmek gibi iki nem-li ilevi vardr (Erdem, 2010). Bu nedenle, baz kimseler mevcut bir durumu uzuncaizah etmek yerine, o durumu en iyi ve z biimde aklayan bir atasz kullanr(Duman, 2011).

Trk Dil Kurumu (2013a) Byk Trke Szlnde(http://tdkterim.gov.tr/bts/) atasz; (a) Uzun deneme ve gzlemlere dayanlaraksylenmi ve halka mal olmu, t verici nitelikte sz, darbmesel, (b) Eski kuak-


* Bu alma, Necmettin Erbakan niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri (BAP)Koordinatrl tarafndan desteklenmitir (Proje No: 131610019)

** Prof. Dr.; Necmettin Erbakan niversitesi, Ahmet Keleolu Eitim Fakltesi, 42090 Meram,Konya

larn denemelerinden kalma yol gsterici, akl verici yarg ve t, (c) Anonimzellik tayan, atalardan kald kabul edilen ve toplumun yzyllar boyunca geir-dii gzlem ve denemelerden, ortak dnce, tutum ve davranlaryla dnya gr-nden oluan, genel kural niteliindeki ksa, zl, kalplam sz ve (d) Halkn,doal ve toplumsal olaylarla ilgili kantlarn belirleyen zl, ksa, geleneksel halkanlatm olarak tanmlanmaktadr. Bu ynyle ataszleri, rn olduklar toplumsalkltrn (ortak bilincin) bak asn gelecek kuaklara tamalar bakmndan nem-li bir ileve sahiptirler.

Nitekim Trk ataszlerinde de, insanlarn (toplumlarn) atalarnn deneyimle-rinden faydalanmalar tlenmektedir (Arabann n tekerlei nereden geerse arttekerlei de oradan geer, Gkten ne yad da yer kabul etmedi, Herkesin getiikprden sen de ge), nk atalarn verdii her dn gerekte yaanlan veyatank olunan bir olaya dayand ifade edilmektedir. Bu nedenle, ataszlerine kulakasmamann neredeyse Tanry tanmamayla edeer olaca (Atasn tanmayanAllahn tanmaz) ve bu durumda olan kii ve toplumlarn ise byk zarar grece-i belirtilmektedir (Atalar szn tutmayan yabana atarlar). iten getiktensonra ise, ataszlerine snmann fayda etmeyecei (Araba devrilince (krldktansonra, krlnca) yol gsteren ok olur), bu nedenle mmeyyiz kii ve toplumlarnataszlerini iin en banda dikkate almalar gerektii vurgulanmaktadr. Zaten, ata-szleri de daha ok szn (dn) deerini bilip dinleyenler (Sz syle alana,kulanda kalana) ve bu szleri yaamlarnda birer dstur haline getiren akll kii-ler iin sarf edilmitir (Syleyenden dinleyen arif gerek, Arif olan anlar (anla-sn)). Bu nedenle, saduyulu kiiler tarafndan her atasz deerli grlrken (Arsd, akll d sever), ferasetsiz/anlaysz kimselere ise ne retilse faydasz-dr (Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az).

Ksacas, ataszleri, yazlmak, kayt altna alnp raflara konulmak iin deil,sylenmek, uyarmak ve uyulmak iin sarf edilmitir (Tadelen, 2000, 123). Bu bakasndan hareketle gerekletirilen bu almada, Trk ataszlerinin eitimin eitliboyutlarna ilikin yansttklar bak alar incelenmitir. Alan yaznda, ataszleri ileeitim arasndaki ilikiyi inceleyen almalar neredeyse yok denecek kadar azdr(baknz: elik, 2009; Duman, 2011; Duruhan ve lhan, 2004; Tadelen, 2000; Ylmaz,2000). Bu ynyle bu alma, alan yazna nemli bir katk getirme abas tamakta-dr. Bu almada, cevab aranan balca sorular unlardr:

(1) Eitimle ilgili ataszleri daha ok eitimin hangi boyutlarnda kmelen-mektedir?

(2) Ataszlerinin eitime ve onun eitli boyutlarna ilikin bak as nasldr?

Yntem

erik analizine dayal olarak gerekletirilen bu alma, aamada tamam-lanmtr: lk aamada, Trk Dil Kurumu (2013b) Ataszleri ve Deyimler Szlnde(http://www.tdkterim.gov.tr/atasoz/) yer alan ataszleri (deyimler hari) eitimleilikilendirilerek derlenmi ve anlamlar dikkate alnarak kodlanmtr. Burada unuhatrlatmakta fayda vardr: Ayn anlamlara gelen birbirine benzer iki veya daha fazlasaydaki atasznden almada sadece birisine yer verilmitir. rnein, Gnlszyenen a, ya karn artr ya ba ile stenmeyen a, ya karn artr ya ba ata-szleri, istenmeyerek yaplan ilerden kt sonularn kabileceini vurguladn-dan, bunlardan sadece ilkine almada yer verilmitir.

Trk Ataszlerinin Bak Asyla Eitim u


kinci aamada, eitimle ilgili olan ataszleri 10 tema altnda tasniflenerekyorumlanmtr. Ataszlerinin tasniflenmesi ve yorumlanmas srecinde analo-jik/metaforik analiz ya da anlamsal uyarlama metodundan yararlanlmtr. Buyaklamla, farkl alanlara ait ataszlerinin ilevleri (ataszlerinde kastedilenanlamlar) dn alnarak eitim alanna uyarlanmtr. rnein, Kei nereye karsaola da oraya kar atasznde kei ebeveyn olarak olak da ocuk olarakdnldnde, ocuklarn anne-babalarnn davranlarn rnek (model) olarakaldklar/alacaklar ve onlar taklit ettikleri/edecekleri anlam ortaya kmaktadr.Dolaysyla, bu atasz (ve onun kastettii anlam) Ailenin ocuk Eitimindeki Roltemasnn oluturulmasnda kullanlmtr.

Benzer ekilde, renmenin zellikleri temasnda yer alan ve renmeninbireye zg bir sre olduunu vurgulayan Tavuk kaza bakarsa k yrtlr ya daKarga kaz taklit etse ve onunla yarsa aya krlr ataszlerinde, tavuk/kargabir i iin yetersiz kii, kaz ise bir i iin yeterli kii ve k yrtlmak/aya krl-mak da kaybetmek/baarszla uramak ve/veya fiziksel/manevi zarar grmekolarak anlamlandrldnda, bu atasz ile bir i iin yetersiz olan bir kiinin bu iiin yeterli olan baka kiilere zenerek (onlar taklit ederek) bu ii yapmaya kalkma-s durumunda baarszla urayaca ve sonucunda da ac ekecei vurgulanmakistenmitir (Yaylagl, 2010). Dolaysyla, bu atasznde insana ait bir zellik olan tak-lit etmek ve yarmak kiiletirme yaplarak hayvana yklenmi ve bu yolla snrlarnalmas durumunda karlalabilecek olumsuz durumlara dikkat ekilerek, kiileringlerini aan faaliyetlere ynelmelerini engellemek amacyla caydrma yoluna gidil-mitir. Bu atasznn eitime uyarlanmas neticesinde ise, rencilerin kendi zihin-sel kapasitelerini (potansiyellerini) aan renme faaliyetlerine ynlendirilmemesigerektii ve her renme faaliyeti iin renci asndan uygun olan gelime dne-minin (ya olgunluunun) gzetilmesi gerektii sonucu karlabilir.

nc aamada, ataszleriyle ilgili yaplan snflandrmalarn ve yorumlarni geerliini ve gvenirliini (inandrcln) salamak amacyla uzman grnebavurulmutur. Bunun iin, eitim bilimleri, felsefe, halk edebiyat ve Trk dili alan-larnda uzmanlam ve her bir farkl bir niversitede grev yapan drt retim ye-sinin grleri alnmtr. Uzmanlardan, Trk ataszlerinin eitimin eitli boyutlar-nn anlalmasnda sunduu ve bu almada ne karlan bak alar (perspektif-ler) hakknda gr belirtmeleri istenmi ve onlarn nerileri dorultusunda gereklidzeltmeler yaplmtr. Uzmanlardan, ayrca, ataszlerine uygulanan kodlama, tas-nifleme ve yorumlama srecinin uygunluu hakknda gr bildirmeleri istenmi-tir. Bu konuyla ilgili olarak, uzmanlarn biri tarafndan dile getirilen aadaki ifade,dier uzman yorumlarn da zetler niteliktedir: Analojik/metaforik analiz ya daanlamsal uyarlama metodu, tabii ki ataszlerini anlayabilmek iin uygun bir yn-tem. nk eitimsel (metaforik) sylem biimi, szl kltrn nemli bir unsuru-dur. Atasznde kei geiyorsa, bunu dorudan kei olarak deil, ikincil anlamla-r ve armlar zerinden yorumlamak tabii ki doru olur. nk onlar insandanyine insan iin sz eder. Bu anlamda Kei nereye karsa ola da oraya kar atas-zn, ebeveynlerin eitici-model davranlar asndan yorumlamak uygun biranlama biimi olacaktr.

u Ahmet Saban


Bulgular ve Yorum

Tablo 1, eitimle ilgili olduu dnlen ve bu almada incelenen 264 atas-znn 10 temaya gre dalmn gstermektedir. Bu lmde bu temalar oluturanataszleri analiz edilerek yorumlanmaktadr.

Eitimin nemi

Ataszlerinde, bir toplumun gelecek kuaklarn eitmesinin ok nemli oldu-u vurgulanmtr. yi eitim alan bireylerin topluma faydal olaca, almayanlarnsabaarsz olaca ve eitim sayesinde her bireyin (yoksul bir aileden gelmi olsa da)toplum iindeki yerini yine kendisinin belirleyecei ifade edilmitir (Grgl ku-lar grdn iler, grmedik kular ne grsn ki ne iler?). Ayrca, eitim yoluy-la gelecek nesillerini eiten toplumlarn gelecee dair fazla kayg yaamayacaklar vegelecee daima gvenle bakacaklar vurgulanmtr (Ek tohumun hasn, ekmeyiyecek yasn). Nitekim Her aa kknden kurur (rr), atasznde de ifadeedildii gibi, eer bir toplumun dayand temel bozulursa, o toplumun da zamaniinde bozulmaya yz tutacana dikkat ekilmitir.

Eitimin Amalar

Ataszlerinde eitimin amalar balamnda vurgulanan mesajlar drt balkaltnda toplamak mmkndr: (1) cahillii/aptall yok etmek, (2) akll/bilgili kii-ler yetitirmek, (3) topluma eletirel dnen bireyler kazandrmak ve (4) toplumaalkan/retken bireyler kazandrmak.

1. Cahillii/aptall ortadan kaldrmak. Ataszlerinde, cahillik ve aptallkhi ho karlanmam ve srekli olarak yerilmitir. Bu durumun balca sebepleri ola-rak cahil (aptal, aklsz) kiilerin: (a) bir eyi anlamada ve kavramada zorluk ekebi-lecei (Cahile sz (laf) anlatmak deveye hendek atlatmaktan gtr (zordur)), (b)evresindekilere kar saygsz ve krc davranlarda bulunabilecei (Ahmak gelinyengeyi halay sanr), (c) davranlarnn sonularn kestiremediklerinden yakn-

Trk Ataszlerinin Bak Asyla Eitim u


Tablo 1. Eitimle lgili 264 Atasznn 10 Temaya Gre Dalm

Tema ad Temay temsil eden atasz says ve (oran)

Eitimin nemi 3 (%1,3)

Eitimin amalar 42 (%15,9)

Ailenin ocuk eitimindeki rol 12 (%4,5)

Eitime balamann zaman 16 (%6,1)

renmenin zellikleri 62 (%23,4)

renme ortam 13 (%4,9)

renme yntemleri 48 (%18,2)

rencinin sorumluluklar 26 (%9,8)

retmenin nitelikleri 31 (%11,7)

Yneticilik 11 (%4,2)

larna ktlk yapabilecei (Cahilin dostluundan arifin dmanl yedir, Eeecilve yap demiler, ifte atm), (d) bakalarnn grev ve yetkilerine karabilecei(Ahmak misafir ev sahibini arlar), (e) olumsuz davranlarnda srarc bir tutumsergileyebilecei (Deliye bal tattrmlar, arda katran brakmam), (f) kuralla-ra riayet etmeyeceklerinden tamir edilmesi zor (imknsz) davranlarda bulunabile-cei (Bir deli kuyuya bir ta atar, krk akll karamazm), (g) tutum ve davra-nlarn deitirmeye kar diren gsterebilecei (Demir slanmaz, deli uslan-maz), (h) gerekte deerli olan birok eyin kymetini bilemeyebilecei (Eek hoaf-tan ne anlar (suyunu ier, tanesini brakr)) ve (i) en nemlisi de ataszlerinde dilegetirilen eletiri ve nerileri (tleri) dikkate almayaca (Tatsz aa su neylesin,aklsz baa sz neylesin) ifade edilmitir. Buradan hareketle, ataszlerinde aklszve aptal kiilerle asla arkadalk edilmemesi (iliki kurulmamas) gerektii tlen-mektedir (Deli ile kma yola, bana getirir bela).

2. Akll/bilgili kiiler yetitirmek. Ataszlerinde, akll, mantkl ve bilgiliolmaya byk deer verilmitir. Akl, bir kimsenin hayatndaki en byk yardmcsolarak (Akl kiiye (adama) sermayedir) ve bilgi de bir kimsenin hayattaki gerekzenginlii olarak (Zenginin sermayesi kasasnda, limin sermayesi kafasnda) kav-ramsallatrlmtr. Ayrca, akln yala ilgisinin olmad (Akl yata deil, bata-dr, Ya at pazarnda sorarlar), ancak nasl kullanldnn nemli olduu(Aklnla rezil olursun, aklnla vezir olursun) vurgulanmtr. Bu nedenle, kiileringnlk hayatlarnda sarf ettikleri szleri nce kendi beyin szgelerinden geirmele-ri (Ba dille tartlr) ve yaptklar ileri mutlaka akla ve manta dayandrmalar(Akl (gz) var, izan (mantk, yakn) var) gerektii tlenmitir.

3. Topluma eletirel dnen bireyler kazandrmak. Ataszlerinde, eletireldnmenin nemi srekli olarak vurgulanm ve toplumda eletirel dnebilenbireylere olan ihtiyaca dikkat ekilmitir. rnein, bir sz iyice dnlmeden sy-lenmemeli (Boaz dokuz boumdur) ve bir i sonular iyice dnlmeden yapl-mamaldr (Da bana harman yapma, savurursun yel iin; sel nne deirmenyapma, trsn sel iin, Her delie elini sokma, ya ylan kar ya yan, Binlp bir bimeli), nk iyi dnlmeden yaplan ilerden pimanlk duyularaktekrar geri dnlmesi imknszdr (Atlan ok geri dnmez, Kesilen ba yerine kon-maz, Son pimanlk fayda vermez (etmez)). Bu durumda olan bir birey, tedbirsiz-lii yznden zarar grebilir (Aklsz ban cezasn (zahmetini) ayak eker) ya dai iten getikten sonra da neden yle/byle yapmadm diye dvnebilir (Balkaa girdikten sonra akl bana gelir). Nitekim uzun zaman nce bile olsa yaplanher yanl davrann acs bir gn mutlaka ekilecektir (Evvel yediim hurmalar,bugn km trmalar). Bu nedenle, bireyin bana gelen bir felaketten ders almasve o felakete yol aan faktrleri irdelemesi gerekmektedir (Eek bile bir dt yerebir daha dmez), nk srp giden zararl bir durumdan ne kadar erken vazgei-lirse, daha sonra grlecek zarar da o derece azaltlm olur (Zararn neresindendnlse krdr). Bu ama iin bireyin u anki yaantsn gzden geirerek kendinebir yansma yapmas (z eletiride bulunmas) (Hangi ta pekse (katysa), banona vur), iinde bulunduu olumsuz durumun sebeplerini nce kendi iinde ara-mas (nce ineyi kendine batr, sonra uvaldz ele) ve gelecekte bu tarz bir yaan-tdan nasl etkilenecei zerinde kafa yormas (Ne oldum dememeli, ne olacamdemeli) gerekmektedir.

u Ahmet Saban


4. Topluma alkan/retken bireyler kazandrmak. Ataszlerinde, alma-nn vld, tembelliin ve miskinliin ise srekli olarak yerildii grlmektedir(Fakirlik ayp deil, tembellik ayp, Leylein mr (gn) laklakla geer,Tembele dediler kapn rt, dedi yel eser rter, Tembele i buyur, sana akl ret-sin). Bo zamanlarn deerlendirilmesi noktasnda, gnll (cretsiz) ilerde al-mann bile faydal olaca, nk bu sayede bireylerin tembellikten kurtulaca ifadeedilmektedir (Bo gezmekten bedava almak yedir). Ayrca, bir insan ne kadarok alrsa o kadar ok kt dnceden ve ktlk yapmaktan da uzak olur(Akarsu pislik tutmaz). zetle, ataszlerinde, alkan/retken bireylerin dahasonraki zor zamanlarnda rahat edecei (Austosta beyni kaynayann zemheridekazan kaynar), alkan kiileri olan aile ve toplumlarn her zaman bolluk iindeolaca (Ar gibi eri olann, da kadar yeri olur) ve tembel tembel oturan kimsele-rin aksine retken kimselerin kendilerini srekli olarak gelitirecei vurgulanmakta-dr (leyen demir pas tutmaz (ldar)).

Ailenin ocuk Eitimindeki Rol

Ataszlerinde, gelecek kuaklarn eitiminde ailelere nemli grevler yklen-mektedir; nk ocuklar ilk eitimlerini genellikle ebeveynlerinden almakta(Kavun kkeninde byr) ve aile iinde edinilen grg de eitimin temelini olu-turmaktadr (Olan atadan (babadan) renir sofra amay, kz anadan renirbiki bimeyi, Yavru ku, yuvada grdn yapar). Ayrca, bireylerin yaarkentopluma faydal birer kii olmas ve ldklerinde de iyi bir insan olarak hatrlanmas(At lr meydan (nal) kalr, yiit lr an (nam) kalr, lrse yer beensin,lmezse el beensin) iin anne-babalarn ocuklarn iyi yetitirmesi gerekmektedir.ocuklarna gerektii gibi sahip kmayan

Documents

01-Murat Bas ar:MED SABLON - dhgm.meb.gov.trdhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/203.pdf · Prof. Dr. Burhanettin Koray TUNÇALP Prof. Dr. Hakan KESKİN Prof. Dr