Irena PATA

PROBLEME TË IDENTIFIKIMIT TË ANGLICIZMAVE NË SHQIPEN

E SOTSHME

Vendet kudo në botë sa vijnë e afrohen më shumë me njëri tjetrin dhe

komunikimi ndërmjet tyre ka arritur nivelet më të larta të zhvillimit. Dukuria e

globalizimit, dëshira për t’u integruar në proceset e zhvillimit global, shpikja e

internetit ka çuar në nevojën për të gjetur një gjuhë të përbashkët komunikimi.

Dhe nuk është çudi që është pikërisht anglishtja e cila njihet si ‘lingua franca’

në të gjithë botën e që është duke e plotësuar më së miri këtë nevojë. Sipas një

kërkimi të Këshillit Britanik1 anglishtja është gjuhë zyrtare ose ka status të

veçantë në të paktën shtatëdhjetë e pesë shtete me një popullsi totale prej 2

miliardë njerëz. Shumë shpejt folësit e anglishtes që e kanë atë gjuhë të dytë do

tejkalojnë në numër ata që e flasin si gjuhë të pare. Një në katër njerëz në botë

flet anglisht dhe kërkesat e tre të katërtave të popullsisë që mbetet kanë kërkesa

gjithnjë e në rritje për ta mësuar atë.Wikipidia e ka renditur si gjuhën e dytë në

botë në listen e dhjetë gjuhëve më të folura në të gjithë botën. Mbretëria e

Bashkuar është një nga ekonomitë më të mëdha e të zhvilluara në botë. Dy nga

superfuqitë ekonomike më të mëdha të botës, Shtetet e Bashkuara të Amerikës

dhe Mbretëria e Bashkuar dominojnë jo vetëm me fuqinë dhe prestigjin e tyre

por edhe me gjuhën.

Mungesa e përsosmërisë gjuhësore të disa gjuhëve, rrethanat e ndryshme

historike kanë bërë që gjuhët nëpër botë të bëhen të ndikueshme, kush më

shumë e kush më pak, nga forca dominuese e kësaj gjuhe ndërkombëtare. Për

pasojë dhe shumë gjuhëtarë në mbarë botën janë detyruar të vendosen në pozita

mbrojtëse për gjuhën e tyre, pavarsisht se mbrojtja ndaj ‘ndikimit pushtues’ të

1 British Council Website

1

anglishtes jo gjithmonë e gjithkund ka qenë e është e suksesshme. Siç është rasti

me Francën i cili është vendi që ka ndërmarrë e zbatuar shumë politika

gjuhësore dhe mbrojtëse.2 Në këtë kontekst, edhe për shqiptarët, ashtu si dhe për

shumë kombe të tjera, do të ishte e pamundur të mos përballeshin me fluksin e

fjalëve angleze.

Prania e fjalëve prej gjuhësh të tjera në shqipe është kushtëzuar prej historisë

dhe fateve të vetë shqiptarëve. Që në lashtësi, shqipja është ndikuar fillimisht

nga marrëdhëniet e saj me dy gjuhët klasike të antikitetit, nga kultura greko-

latine. Më pas, duke qenë pjesë e kulturës mesdhetare, shqipja ka qënë në

marrëdhënie të vazhdueshme shkëmbimi dhe me gjuhë të tjera të Mesdheut.

Bashkë me huazimet greke dhe latine, shumë studime janë bërë dhe për

huazimet sllave në gjuhën shqipe. Më tej, si pasojë e pushtimit të gjatë osman

dihet dhe ndikimi shumë i madh i gjuhës turke në të folmen e shqiptarëve,

madje dhe deri në ditët e sotme. Profesor Çabej i referohet dhe huazimeve

frënge, rumune e italiane, gjuhë këto që kanë lënë gjurmë të thella në gjuhën

shqipe. Ndërsa një fluks gati i pakontrolluar i fjalëve nga anglishtja erdhi pas

rënies së sistemit komunist, në vitet 1990-të, si pasojë e prirjes së shumë folësve

televizivë e radiofonikë, studjuesve të fushave të ndryshme, politikanëve, etj.,

për t’u identifikuar me kulturën perëndimore e me atë që quhej gjuhë moderne e

bashkëkohore, Shumica e teksteve të botuara dhe e studimeve të fushave të

ndryshme kulturore, shkencore e shoqërore, por edhe pjesa dominuese e

leksioneve ishin jo më shumë se thjesht përkthime, shpesh të rëndomta,

kryesisht nga gjuha angleze në gjuhën shqipe.

Ekonomistët, politikanët, psikologët, aktorët, sportistët, etj kurdo që

intervistoheshin apo referonin për çështje të ndryshme, përdornin një gjuhë tejet

të mbushur me fjalë të huaja e sidomos me fjalë angleze, për të cilat nuk bëhej

2 ‘Hegjemonizmi’ i Anglishtes dhe Shqipja, “Sporteli i Hapur i Shqipes”, K. Jorgaqi, fq. 231

2

as edhe përpjekja më e vogël për t’i përshtatur në gjuhën shqipe. Natyrisht që

kjo ishte një përpjekje naive për të treguar shkëputjen nga regjimi dhe

mentaliteti i mëparshëm.

Në situatën e re të krijuar, të pas viteve ’90, Shqipërisë iu desh të përballej me

globalizimin, kjo mbështetur në një sere faktorësh3:

Një e pesta e popullsisë ka emigruar jashtë kufijve, ç’ka bën që shumica prej

tyre të flasin të paktën dy gjuhë;

Një pjesë e konsiderueshme e këtyre emigrantëve në mënyrë të përsëritur dalin

dhe hyjnë në Shqipëri, duke i bërë të pashmangshme shkëmbimet mes gjuhëve;

Brenda në Shqipëri, anglishtja mësohet si gjuhë e dytë në pjesën më të madhe të

institucioneve arsimore, duke filluar që nga kopshtet;

Elementi ndërkombëtar në komunikimin publik është, përgjithësisht, gjithmonë

e në rritje;

Nga pikpamja gjeopolitike, Shqipëria po bën çdo përpjekje që të marrë pjesë në

proceset e integrimit dhe në institucionet e organizmat më të rëndësishme

ndërkombëtare;

Një sere ligjesh që paraqiten për miratim në parlament, por dhe shumë

dokumente të tjera zyrtare, fillimisht hartohen në anglisht apo merren gati nga

varianti anglisht dhe më pas përkthehen në shqip, ndonjëherë me gabime serioze

në përkthim dhe të bombarduar me huazime angleze;

3 “Facing the Globalization – the case of the Albanian Language”, Xh. Lloshi, Studia Albanica, No. 2, 2005, fq. 47-56

3

Në pjesën më të madhe të aktiviteteve ndërkombëtare që organizohen,

materialet përkatëse shkruhen në dy gjuhë, shqip dhe anglisht, dhe ndonjëherë

dhe vetëm në anglisht;

Shumë anglicizma vihen re në emrat e aktiviteve tregtare e bankare (AMC –

Albanian Mobile Communication, UBA –United Bank of Albania, etj),

dyqaneve, hoteleve (Eurostar, Sky Tower, Twin Towers, etj), shërbimeve e

mallrave të tjera (Coca-Cola, Cornflakes, Fast-food, Exchange, etj) apo dhe në

radio, televizione e gazeta, në titujt e këngëve, tek filmat, grupet muzikore,

reklamat (Top Radio, Top Channel, Top Show, Select, Big Brother, Tirana

Observer, Rit Folk, West Side Family, etj);

Gjuha e kompjuterit, e informatikës dhe elektronikës është thuajse e gjitha në

anglisht por edhe me mbaresa të shqipes: Klikoj - click, maus-mouse,internet,

sait-site, fail – file, selektoj – select, seivoj – save,etj.

Pra, siç shihet, anglicizmat përbëjnë shtresën më të re të huazimeve në shqipen

e sotme.

Në fokus të diskutimit tonë do të jenë fjalët me prejardhje prej anglishtes apo

anglicizmat në gjuhën shqipe, dhe pikërisht do të merremi vetëm me huazimet

angleze leksikore. Me anglicizma nënkuptohen si fjalët e variantit britanik ashtu

edhe atë amerikan, pasi ndryshimet mes tyre janë të vogla.

Korpusi i anglicizmave është ngritur duke u mbështetur më së pari në Fjalorin e

Gjuhës Shqipe, viti 2006, si dhe në shtypin e shkruar: “Gazeta Shqiptare,

Revista Klan, Revista Jetat të vitit 2007.

Kriteret për identifikimin e anglicizmave dhe klasifikimi i tyre

4

Ndodh që shpesh fjalët të jenë huazuar nga anglishtja për shkak se nuk ka fjalë

korresponduese në gjuhën shqipe për një objekt, nocion apo dukuri të caktuar.

Por ka edhe huazime të ashtëquajtura ‘luksi’4 – huazime të cilat jetojnë në

shqipe edhe pse ekzistojnë tashmë të barazvlershmet e tyre dhe për më tepër

janë në përdorim të gjerë. Arsyeja e këtij ‘pompoziteti’ në ligjërimin, sidomos të

shkruar, të shqiptarëve, qëndron here në tendencat snobiste të disa folësve e

shkruesve të saj e here në dëshirën për të bërë sa më efikas të shprehurin dhe

komunikimin në gjuhë amtare.

Pjesa më e madhe e anglicizmave dallohen si të tilla nga forma e tyre fonetike,

d.m.th nga ngjashmëria që kanë me fjalët angleze. Më pas, mund të shfrytëzohet

kriteri semantik, ku mund të shihet nëse anglicizmi ka ruajtur të njëjtat kuptime

si në gjuhën burimore apo ka marrë kuptime të tjera.

Fushat leksikore ku ndihet më shumë futja e anglicizmave janë:

1) Lojrat dhe zbavitjet

Sport: football-futboll5, tennis-tenis, boxing-boks6, boyscoutt- boiskaut7, poker-

poker, baseball-beizbolll, basketball-basketbolll, hockey-hokei, bowling-buling,

windsurfing-uindsërf, jazz-xhaz8, etj.

2) Shkenca dhe teknika

4 ‘Huazime të nevojshme’ dhe ‘huazime luksi’, ‘Sporteli i Hapur i Shqipes’ K. Jorgaqi, fq. 1995 Fjalori i Gjuhës SHqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq. 3026 Fjalori i Gjuhës Shqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq. 1017 Fjalori i Gjuhës SHqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq. 101 8 Fjalori i Gjuhës SHqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq. 1208

5

Këtu veçanërisht të shpeshtë janë anglicizmat në fushën e informatikës:

computer, mouse, click, online, facsimile –faksimile9, internet10, etj.

3) Tregtia

Në leksikun e fushës së tregtisë bëjnë pjesë shumë fjalë dhe me përdorim

ndërkombëtar si marketing11, slogan, manager, dividend - dividend12, import13

etj.

Një tjetër kriter i vlefshëm për të vendosur nëse një fjalë shqipe ka ndikim nga

gjuha angleze, është me natyrë historike-kulturore; d.m.th këtu mund të

dëshmojmë se në ç’vit e në cilin tekst kanë hyrë për herë të parë në shqipe

anglicizmat në fjalë; nëse kuptimi në anglisht ka hyrë më parë se ai shqip dhe

nëse faktorët kulturorë janë të tillë që favorizojnë transferimin e kuptimit nga

anglishtja në shqip (kjo ndodh edhe në gjuhët e tjera europiane) mundet që në

shumicën e rasteve të supozohet që bëhet fjalë për anglicizëm.

Një nën-ndarje tjetër në lëmin e huazimeve janë edhe huazimet grafike14 –

huazime që shqiptohen në shqip ashtu siç shkruhen në anglisht, për shembull

flirt, fans, lines, marketing, etj. Një shembull klasik, i cili e ka origjinën që në

vitet e izolimit komunist, në periudhën kur marrëdhëniet tregtare me vendet e

tjera ishin shumë të kufizuara, lidhet me emërtimin e markave dhe origjinën e

atyre pak mallrave të importuara dhe eksportuara të cilat shënonin: Made in

Greece, Made in Albania, etj. Atëhere, por shpesh kjo vazhdon dhe sot, këto

fjalë lexoheshin ashtu si shkruheshin [made in] duke shmangur shqiptimin në

gjuhën burimore: [meid in]; kjo, fillimisht, për shkak të mosnjohjes së gjuhës 9 Fjalori i Gjuhës SHqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq. 25810 Fjalori i Gjuhës SHqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq. 40911 Fjalori i Gjuhës SHqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq.59412 Fjalori i GJuhës Shqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq. 20013 Fjalori i Gjuhës SHqipe, J . Thomai , e t j , Tiranë 2006, fq. 40314 Huazimet grafike, ç’janë?, “Sporteli i Hapur i Shqipes”, K. Jorgaqi, fq. 23

6

angleze, ndërsa sot edhe për inerci (në rastin specifik të kësaj fjale) apo për

shkak se në këtë mënyrë serviren nga shtypi apo mediat e tjera të shkruara e të

folura, duke dashur në këtë mënyrë të pasqyrojnë ‘tendenca moderne dhe

bashkëkohore’ në përmbajtjen e tyre (siç është rasti me fjalët: asete15,brand16,

medikal17, spammer18, etj. Një arsye tjetër mund të jetë dhe vështirësia që mund

të kenë folësit apo lexuesit në këto shqiptime. Si rrjedhim, ata gjejnë mënyra të

ndryshme për t’i përshtatur ato në shqip, për shembull ndryshimi i theksit apo

dhe ndryshimi fonetik në fjalën supermarket : [supəmakit], ndërsa në shqip e

gjejmë [supermarket], apo nga [badigard] në [bodigard], nga [uikend] në

[vikend], etj. Ka dhe raste kur koinçidenca grafike mund të jetë e rastësishme si

për shembull narkoman apo rekordmen.dhe në këtë rast do të merren në

konsiderate kritere të tjera si për shembull fonetike, morfologjike, si dhe gjendja

subjektive e folësit.

Shumë prej këtyre huazimeve janë përshtatur e ngulitur në gjuhën shqipe,

d.m.th. shkruhen e shqiptohen sipas rregullave të gjuhës tone si për shembull

klikoj19 nga click, departament20 nga department, boks21 nga boxing, etj. të tjera

janë ende të paasimiluara dhe shkruhen here siç janë në origjinal e herë duke u

bashkangjitur mbaresa të shqipes duke e vështirësuar në këtë mënyrë leximin e

tyre: rock-u, leader-ët, jeep, girlfriend, refugees, cocktail, etj.; (pare në

kontekst: asnjë nga modelet casual, sportive…22-fjalën [kezhuëll] jo të gjithë

15 Revista Klan, Nr. 540, 7.12.2007, fq. 23: ‘Njerëzit shitën shtëpitë, bagëtinë dhe asete të tjera për tu pasuruar…’16 Revista Jeta, Dhjetor 2007, fq. 1: ‘Kjo fushatë e re brandi i drejtohet…’17 Gazeta shqiptare, 6.12.2007, fq 20181erPiry

? Revista Klan, Nr. 541: …zhvillimi I kodeve malinje smammer, hajdutë të ident i te t i t…19 Fjalori i Gjuhës Shqipe, J. Thomai, etj, Tiranë 2006, fq. 46620 Fjalori i Gjuhës Shqipe, J. Thomai, etj, Tiranë 2006, fq. 18121 Fjalori i Gjuhës Shqipe, J. Thomai, etj, Tiranë 2006, fq.10322 Revista Jeta, Nëntor 2007, fq. 78

7

lexuesit dine ta lexojnë me shqiptimin anglisht të saj; ose make up: …xhinse,

atlete, një bluzë sportive, make-up shumë i lehtë23….

Hope dallon 3 nivele të rrugës që përshkon elementi leksikor i huaj24:

a) pritja ose të kuptuarit e tij

b) asimilimi i tij, dhe

c) shfrytëzimi apo natyralizimi i tij

Ky do të jetë një nga kriteret më të rëndësishme për identifikimin e

anglicizmave, pra ndarja e tyre sipas nivelit të përshtatjes në gjuhën pritëse.

Anglicizmat dhe Pseudo-anglicizmat

Siç u tha dhe më sipër, kategoria e anglicizmave përfshin a) huazimet angleze të

përshtatura plotësisht b) Huazimet grafike dhe c) huazimet e papërshtatura.

Do të quhet pseudo-anglicizëm çdo fjalë, në dukje angleze, që zhvillohet në

gjuhën shqipe e që nuk e ka ekuivalentin e saj në gjuhën angleze, përveç rastit

kur ka ndryshim në kuptim, pra këtu mund të futen krijimet e shqipes,

italianizmat, rusismat, etj. Carstensen25 përshkruan tre tipare linguistike të

pseudo-anglicizmave: tipare morfologjike, semantike, dhe tipare leksikore26:

1) Morfologjike

a) shkurtime të fjalëve të veçanta: prof për professor

b) shkurtime të kompozitave: cocktail party në cocktail, night për

night-club

23 Revista JEta, Nëntor 2007, fq. 6324 ‘Dizionario degli Anglicizmi nell’Italiano postunitarion’, G. Rando, fq XVII25 Carstensen, B (1993), “Anglizismen Worterbuch: Der Einfluss des Englischen auf den deutschen Wortschatz nach 1945, Berlin 26 Anglicisms in German, Christian Erkenbrecher, 2006

8

c) shkurtime të leksemave me më shumë se një fjalë: gin and tonic në

gin-tonic

d) forma të tjera të ndryshuara nga ana morfologjike: happy ending në

happy end.

2) Semantike

Me pseudo-huazime të ndryshuara semantikisht Carstensen përshkruan të gjitha

fjalët që merren nga anglishtja dhe u jepet një kuptim i ndryshëm nga ai që kanë

në gjuhën burimore, për shembull badi nga body në anglisht por që kuptimi që

ka në shqip: një veshje e brendshme, kryesisht për fëmijë, që mbulon pjesën më

të madhe të trupit, ose streçe (tip çorapesh të trasha e elastike) nga stretch në

anglisht (zgjerimi ose elasticiteti i diçkaje)

3) Leksikore

Këto janë leksema të ndryshuara nëpërmjet krijimit të fjalëve të cilat janë pjesë

e gjuhës burimore (dmth anglishtes) por jo e gjuhës së synuar (shqipes); për

shembull fjala narkoman apo rekordmen, të cilat janë angleze në dukje, janë

formuar me elemente të anglishtes por nuk formojnë një fjalë origjinale angleze.

Të gjitha kriteret e përmendura më sipër do të shërbenin më së miri si një site

për dallimin e anglicizmave nga pseudo-anglicizmat.

Anglicizmat dhe ndërkombëtarizmat/latinizmat

Siç u tha dhe më sipër prania e gjerë e masmediave dhe manifestimet e saj çojnë

në shkëmbime ndërkulturore gjithmonë e në rritje të termave të ndryshëm. Fjalë

si urban, global, administrate, cellophane27 –celofan, mund të konsiderohen si

ndërkombtarizma dhe ekzistojnë në shumë gjuhë si anglishtja, gjermanishtja,

spanjishtja apo frëngjishtja. Duke përdorur latinishten si një gjuhë të përbashkët

burimore, këto gjuhë ndajnë dhe inkurajojnë reciprokisht përdorimin e 27 A dictionary of European Anglicisms, M. Gorlach, fq. 53 (via Latin/Greek dhe ka mundësi të je të shfaqur për here të pare në frëngj isht)

9

ndërkombëtarizmave. Shembuj të tjerë mund të përmendim aftershave28, apo

antifreeze29, etj. Ato e bëjnë më të lehtë komunikimin ndërkombëtar në fusha të

ndryshme.30

Duke qënë një burim i rëndësishëm gjuhësor, latinishtja bashkë me anglishten

kanë bërë të mundur krijimin e atyre fjalëve anglisht me elemente latine që do

t’i quajmë anglo-latinizma. Në fakt bëhet fjalë kryesisht për terma teknikë,

ekonomikë, politikë e artistikë specifikë. WEBSTER këto i përfshin në termin

“International Scientific Vocabulary” – Fjalori Shkencor Ndërkombëtar ose

thënë ndryshe ndërkombëtarizma/fjalë ndërkombëtare.

Këto mund të individualizohen nëpërmjet të dhënave diakronike relative ku

ndër to ka dhe anglo-latinizma që e kanë ruajtur grafinë etimologjike të tyre si

për shembull ultimatum, symposium, etj.

Edhe kombinime të tjera janë të mundshme në raportet ndërmjet gjuhëve të

ndryshme që here pas here marrin rolin e dhuruesit, marrësit apo ndërmjetësit.

Anglishtja ka qenë importuesi kryesor bashkë me spanjishten dhe frëngjishten i

fjalëve të gjuhëve përtej oqeanit. Intinerari i një fjale nuk është gjithnjë i

përcaktuar mire por dihet që për disa popuj si indianët dhe japonezët kontakti i

pare me racën e bardhë u bë thuajse vetëm me anglosaksonët. Prandaj dhe për

fjalë të tilla si curry, giungle, kaki, paria, etj, anglishtja shërben si ndërmjetëse

mes Indisë dhe vendeve të tjera përfshirë dhe Shqipërinë, apo fjalët si geisha,

kamikaze, kimono nga Japonia, apo boomerang, kangur nga Australia, yacht nga

holandishtja, etj.

Anglicizmat nëpërmjet italishtes dhe frëngjishtes

28 A dictionary of European Anglicisms, M. Gorlach, fq. 329 A dictionary of European Anglicisms, M. Gorlach, fq. 730 “Pogarell, R & Scroder, M” 1999, Worterbuch uerflussiger Anglizismen, IFB Verlag, 19

10

Raportet mes shqipes dhe italishtes e frëngjishtes janë shumë të hershme dhe

njohin periudha shumë intensive përsa i përket ndikimit të italishtes dhe

frëngjishtes dhe futjes së shumë italianizmave, franceizmave dhe latinizmave në

gjuhën shqipe31. Nëpërmjet marrdhënieve tregtare, kulturore, por dhe si rrjedhim

i pushtimit të Shqipërisë nga Italia, ndikimi i shqipes nga italishtja ishte i

pashmangshëm dhe i një niveli relativisht të lartë. Këto marrdhënie u zbehën

disi pas luftës së dytë botërore, për tu rigjallëruar sërish në vitet ’90. Kontaktet e

shqiptarëve me shtypin, radion e veçanërisht televizionin Italian kanë qenë dhe

janë shumë të dendura, kjo shpjegon dhe faktin që italishtja është një nga gjuhët

më të njohura për shqiptarët. Ndërsa në lidhje me frëngjishten, ndikimi i madh

qytetërimit frëng në Europën lindore në shekullin e kaluar bëri që frëngjishtja të

bëhej gjuha e kulturës, e shkollës, e modës e literaturës, po ashtu në sferën

sociale e politike dhe në administratë32. Prandaj mund të themi që shqipja sot

është plot me huazime italiane por dhe frënge të përshtatura e të papërshtatura

në sistemin e saj.

Sipas “Fjalorit të Anglicizmave në Italishtes e periudhës pas-bashkimit të

Italisë” të Gaetano Randos (Dizionario degli Anglicizmi nell’italiano

postunitario), anglishtja dhe frengjishtja njihen si burimi më i rëndësishëm i

rinovimit të italishtes moderne. Si rrjedhim dhe niveli i anglicizmave në gjuhën

italiane është relativisht i konsiderueshëm.

Më lart përmendëm që huazimet, në rastin tonë anglicizmat, mund të depërtojnë

në një gjuhë dhe nëpërmjet një gjuhë të tretë. Këtu mendoj se është me vend të

përmendim disa raste anglicizmash të futur në shqipe nëpërmjet italishtes (kjo

është bërë duke ndjekur një metodë krahasimore midis materialeve të

31 K. Jorgaqi “Huazimet leksikore italiane në shqipen e sotme letrare”, Disertacion për gradën ‘Doktor i Shkencave Filologjike’, fq.1132 Huazimet frënge, “Hyrje në Historinë e Gjuhës Shqipe”, E. Çabej, fq. 127

11

disponueshme: Fjalori i Anglicizmave Europiane i M. Gorlachut, Fjalori i

Anglicizmave në gjuhën italiane, i përmendur më sipër, i G. Randos, Oxford’s

Advanced Learners Dictionary, korpusi i italianizmave në Disertacionin për

gradën Doktor i Shkencave të Prof.As K. Jorgaqi dhe korpusi i anglicizmave të

identifikuara deri tani në quadri e punës së nisur për disertacionin për

anglicizmat në shtypin shqiptar):

- bar (Fjalori i Anglicizmave Europiane, fq, 15, via It.)

- slogan (Dizionario dei Anglizismi nell’italiano postunitario, fq.189)

- boycott (fq. 34 - Fjalori i Anglicizmave Europian, via Fr?)

- bandë (identifikuar si anglicizëm në Dizionario dei Anglizismi nell’italiano

postunitario, fq. 10, identifikuar si italianizëm në korpusin e italianizmave në

disertacionin e K. Jorgaqit, fq. 29)

- bllokoj (identifikuar si anglicizëm në Dizionario dei Anglizismi nell’italiano

postunitario, fq. 15, bloccare nga block, identifikuar si italianizëm në korpusin

e italianizmave në disertacionin e K. Jorgaqit, fq. 35)

- surprizë (Dictionary of European Anglicisms, fq. 312, via Fr/It)

- Stil (Dictionary of European Anglicisms, fq. 311, via Fr/It)

- piknik (Dictionary of European Anglicisms, fq. 232, via Fr/It)

- etj.

12

BIBLIOGRAFIA

(teorike)

A S Hornby Oxford Advanced Learners Dictionary, Oxford University Press,

1999

Carstensen, B Anglizismen – Worterbuch: Der Einfluss des Englischen auf

den deutschen Wortschatz nach 1945, Berlin

Çabej, Eqerem Hyrje në Historinë e Gjuhës Shqipe, Botime Çabej,2008.

Erkenbrecher, Christian Anglicisms in German, How many prominent

anglicisms are actually pseudo-anglicisms? A survey among 100 people, 2006

Filipovic, Rudolph English as a word donor to other languages of Europe, 2006

Gorlach, Manfred A Dictionary of European Angli

sisms, A Usage Dictionary of

Anglicisms in Sixteen European

Languages, Oxford University

Press, 2001

Jorgaqi, Kristina Huazimet Leksikore Italiane në Shqipen e Sotme Letrare,

(Kriteret të Identifikimit të Huazimeve Italiane në Shqipen e Sotme Letrare),

Disertacion për gradën “Doktor i Shkencave Filologjike”, Tiranë 1995

Jorgaqi, Kristina Probleme dhe Rezultate të Veprimtarisë Leksikore të

Planifikuar për Zëvendësimin me Fjalë Shqipe të një Numri Huazimesh në

Shqipen e Sotme Letrare (1981-1991), “Studime Filologjike 2, Akademia e

Shkencave e RSH, Viti 1991.

Jorgaqi, Kristina Sporteli i Hapur i Shqipes, Ombra GVG, Studime 2008

Lloshi, Xhevat Facing the globalization: the case of the Albanian language,

“Studia Albanica”, Akademia e Shkencave të RSH, Nr.2, 2005

Klajn, Ivan Influssi inglesi nella lingua italiana, Firenze, Leo S. Olschki

Editore, 1972

13

Pogarell, R & Schroder, M Worterbuch uberflussiger Anglizismen, 1999,

19

Pasho, Hëna Fjalët e Huaja në Gjuhën Letrare Shqipe, Studime Filologjike 2,

Akademia e Shkencave e RSH, viti 1999.

Rando, Gaetano Dizionario Degli Anglicizmi

Nell’Italiano Postunitario, Firen

ze, Leo S. Olschki Editore

Rollason, Christopher Language Borrowings in a Context of Unequal

Systems: Anglicisms in French and Spanish, 2006

Samara, Miço Fjalë të huaja që duhen zëvendësu

ar, “Norma Letrare Kombëtare dhe

Kultura e Gjuhës”, Akademia e

Shkencave të Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë, I, Tiranë 1973

Shehu, HajriRreth Anglicizmave në Mjetet e Sotme të Informimit Masiv,

Studime Filologjike 3-4, Akademia e Shkencave e RSH, Viti 2002.

Topalli, Kolec Për Ndikimet e Huaja në Strukturën Gramatikore të SHqipes

së Sotme, “Gjuha Shqipe”, Instituti Albanologjik i Prishtinës, 1/2005.

(burimore)

Thomai, Samara,etj. Fjalor i Gjuhës Shqipe, Akademia e Shkencave e

Shqipërisë, Tiranë, 2006

Gazeta Shqiptare Shtator – Dhjetor 2007

Revista Klan Shtator – Dhjetor 2007

Revista Jeta Shtator – Dhjeto 2007

Etj.

14