Introduction & Cestodes of Dog, Cat 1

1. General morphology of Cestode Scolex = สวนหัว Neck = สวนคอ Proglottids = ปลองลําตัว

Pseudophyllidean

- สวนหัวคลายชอนยาวที่มีรองตามยาว (spatula) - อวัยวะที่ชวยในการยึดเกาะเปนรองเรียกวา bothria

Cyclophyllidean

- สวนหัวคอนขางกลมหรือ pyriform shape ทําใหสวนที่ตอจากหัวมีลักษณะคลายคอ (neck)

- บนหัวมีอวัยวะยึดเกาะเปนรูปถวย เรียกวา sucker - อวัยวะยดึเกาะอยางอืน่ที่พบได คือ hooks, rostellum

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 2

(1) Classification of Cestodes

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 3

(1) General morphology of Cestodes

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 4

ศึกษาลกัษณะ scolex ชนิดตางๆ ตอไปนี้ 1.1 Bothria: Spirometra mansoni

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 5

1.2 scolex: round or pyriform มี sucker Taenia saginata

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 6

1.3 scolex: round or pyriform มี sucker, rostellum with hooks

Taenia pisiformis

Rostellum withhooks

sucker

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 7

1.4 scolex: rostellum and sucker with hooks Railiettina spp.

(picture)

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 8

2. Proglottids - ลําตัวของพยาธิที่ถัดจากสวนคอลงมาประกอบดวย

immature proglottids, mature proglottids และ gravid proglottids

- Immature Proglottids: เปนปลองที่ไมมีอวัยวะสืบพันธุหรือมีบางเล็กนอย แตเจริญไมดี

- Mature Proglottids: เปนปลองที่มีอวัยวะสืบพันธุเจริญเต็มที่ ทั้งเพศผูและเพศเมียในปลองเดียวกัน ลักษณะของอวัยวะสืบพันธุใชในการแยกชนิดของพยาธิ

- Gravid Proglottids: เปนปลองแกหรือปลองสุก ซึ่งภายในปลองประกอบดวยมดลูกที่มีไขอยูเปนจํานวนมาก บางครั้งอาจพบอวัยวะสืบพันธุอยูบาง

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 9

2.1 Proglottids of Pseudophyllidean Spirometra spp.

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 10

2.2 Proglottids of Cyclophyllidean Monezia spp.

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 11

3. Excretory System ระบบขบัถายของพยาธิตัวตืด ประกอบดวยทอนําของเสีย คือ dorsal และ ventral excretory canals ซ่ึงจะวางทอดตัวยาวตั้งแตสวนหัวถึงปลองสุดทาย

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 12

4. Reproductive System Male reproductive system

- testes มีจํานวน 3-500 ลูก ซึ่งมีลักษณะกลมกระจายตัวอยูทางดาน dorsal ของปลอง

- vas efferens ซึ่งเปนทอนําเชือ้ตัวผูจะออกจาก testes หลายๆลูกมารวมกันเปน vas deferens ที่ขยายใหญเปน seminal vesicle กอนที่จะถึง cirrus ซึ่งมีถุงหุม (cirrus sac) และเปดเขา genital atrium

- พยาธิตัวตืดบางชนดิอาจมี genital atrium อยูดานขางปลองเพียงปลองละอัน บางชนิดมีปลองละสองขาง

Female reproductive system - ovary มี 1 อัน แตมีลักษณะเปน bilobes - vitelline gland ของพยาธิในกลุม cyclophyllidean อยู

ทางตอนลางของ ovary ซึ่งเกาะกันเปนกลุมกอน - vitelline gland ของพยาธิในกลุม pseudophyllidean จะ

กระจายอยูทั่วปลอง - ootype with Mehlis’s gland ของพยาธิกลุม cyclophyllidean

อยูเปนกระเปาะเล็กๆ บรเิวณระหวาง bilobes ของรังไข และจะมีทอเลก็ๆ คือ vagina ไปเปดที่ genital atrium (pore)

- uterus ของcyclophyllidean มีลกัษณะเปนถุงยาวและแตกแขนงในปลองสุก ขณะที่มดลูกของ pseudophyllidean จะขดเปนวง (coil)

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 13

4.1 Pseudophyllidean: reproductive system Spirometra mansoni

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 14

4.2 Cyclophyllidean: reproductive system Taenia spp.

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 15

5. Life Cycle of Cestodes 5.1 egg of Pseudophyllidean:

- รูปรางไขจะคลายไขพยาธิใบไม แตขนาดเล็กกวามาก ไขมฝีาปด ภายในไขประกอบดวย embryonic cells และ yolk cells

- การเจริญของตัวออนจะเจริญภายนอกตวัโฮสตหรอืในน้าํ - ตัวออนระยะที่ 1 เรียกวา coracidium ซ่ึงจะมีตะขอ 6 อันจึง

เรียกตัวออนอีกชื่อหนึ่งวา hexacanth embryo Diphyllobothrium latum

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 16

5.2 egg of Cyclophyllidean - ไขมีรูปรางกลมหรือคอนขางกลม - เปลือกไขหนาและบางชนิดจะมีลายตามขวาง - ภายในไขประกอบดวย fully developed embryo ซ่ึงมีตะขอ

6 อัน เรียกวา hexacanth embryo หรือ onchosphere Taenia spp.

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 17

5.3 ตัวออนระยะตางๆของพยาธิตัวตืด ตัวออนระยะที่ 2 • Pseudophyllidean Procercoid: รูปรางคลายกระสวยและตอนปลายมีตะขอ • Cyclophyllidean Cysticercus: ตัวออนที่เจรญิอยูใน vertebrate intermediate host Cysticercoid: ตัวออนที่เจริญอยูใน invertebrate intermediate host Storbilocercus, coenurus, hydatid, cercocystis, cryptocystis

ตัวออนระยะที่ 3 • Pseudophyllidean pleurocercoid (sparganum): ลักษณะเปนถุงไมมี

ตะขอ

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 18

5.3.1. cysticercoid: Hymenolepis spp.

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 19

5.3.2. cysticercus: Taenia solium

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 20

5.3.3. hydratid cyst: Echinococcus spp.

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 21

5.3.4. brood capsule: Echinococcus spp.

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 22

5.4 Intermediate Host Flea (หมัด): Ctenocephalides spp.

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 23

5.5 Life Cycle

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 24

5.5 Life Cycle (continue)

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 25

พยาธิตวัตืดในสุนัขและแมว 6. Diphyllobothrium latum อวัยวะที่พบ: ลําไสเล็กของสุนัข แมว และสุกร ลักษณะสําคัญ:

- scolex เรยีก bothridia เพราะมรีองตรงกลาง (bothria) ลักษณะของ scolex คลายชอน (spatula)

- immature proglottids มีสวนกวางมากกวาสวนยาว แตปลองถดัลงมาเรือ่ยๆ ความยาวของปลองคอยๆเพิ่มขึ้นจนถึงปลองแกจะมีลักษณะคลายสี่เหลี่ยมจัตุรัส

- male genital organ: testes จํานวนมากเปนกอนกลมเล็กๆกระจายทางดานขางของปลองและทางดาน dorsal ของตัว ชองอวัยวะสืบพันธุเปดที่บริเวณกึ่งกลางตัวทางดาน ventral

- female genital organ: ovary อยูทางดานลางของปลอง มีลักษณะเปน bilobes และมี ootype with Mehlis’s gland อยูระหวาง lobes และเปนจุดเริ่มตนของ uterus ซึ่งขดเรียงกันเปนรูปดอกกุหลาบหรือกลุมกอน ปลายของ uterus เปดที่ uterine pore ซึ่งอยูใกลกับ genital pore

- ไข: รูปรางร ีเปลอืกหนา สีน้าํตาลออน 67-71x44-45 ไมครอน

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 26

6.1 Proglottids: Immature & Mature Proglottids

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 27

6.2 Egg of Diphyllobothrium latum

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 28

6.3 Life cycle of Diphyllobothrium latum

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 29

7. Spirometra mansoni อวัยวะที่พบ: ลําไสเล็กของสุนัข แมว และคน ลักษณะสําคัญ:

- scolex คลายชอน (spatula) และมีชอง bothria - proglottids คลายกับ D. latum โดยจะแตกตางเฉพาะ

mature proglottids ทายๆและ gravid proglottids - male genital organ แตกตางจาก D. latum เล็กนอยคือมีรู

เปดของ cirrus และ vagina แยกกันชัดเจนกวาของ D. latum - female genital organ แตกตางจาก D. latum เล็กนอย โดย

ใน gravid proglottids มี uterus ขดมวนตัวประมาณ 2-7 ชั้น - ไขพยาธิชนิดนี้คลายไขพยาธิใบไมและมีขนาดเล็กพอๆกับ

ของ D. latum แตมีหัวทายที่แหลมกวา

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 30

7.1 scolex, immature, mature, gravid proglottids

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 31

8. Dipylidium caninum อวัยวะที่พบ: ลําไสเล็กของสุนัข แมว และคน ลักษณะสําคัญ:

- scolex ประกอบดวย sucker 4 อัน และม ีrostellum ที่มีตะขออยูประมาณ 3-4 แถวและมีลักษณะคลายหนามกุหลาบ

- mature และ gravid proglottids มีลักษณะคลายเมลด็แตงกวา จงึเรียกพยาธิชนิดนี้วา พยาธิเมลด็แตงกวา (cucumber seed) แตละปลองมอีวัยวะสืบพันธุ 2 ชุด

- male genital organ ประกอบดวย 2 ชุด testes มีลักษณะเปนกอนกลมกระจายอยูทั่วปลอง อวัยวะที่เห็นไดชัดคือ seminal vesicle, cirrus, cirrus sac ซึ่งอยูทางดานขางทัง้ 2 ดานของปลอง genital atrium เปดที่ประมาณกึ่งกลางปลอง

- female genital organ ประกอบดวย ovary และ vitelline gland อยูรวมกันเปนกระจุกคลายพวงองุนทางดานขางทั้ง 2 ขางของแตละปลอง ovary จะเรียงตัวเปนรูปพระจันทรครึ่งเสี้ยวลอมรอบ vitelline gland ในปลองแกจะพบไขอยูเต็มไปหมด มดลูกจะมีการเปลี่ยนแปลงเปน capsule หุมไขที่เรียกวา egg capsule

- ไขพยาธิจะอยูใน egg capsule ซึ่งในแตละ capsule มีไขอยูหลายใบ ไขมีลักษณะเกือบกลมและมี vitelline membrane สีน้ําตาลเขม ภายในมีตัวออน คือ hexacanth embryo

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 32

8.1 scolex, immature, mature, gravid proglottids

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 33

8.2 eggs of Dipylidium caninum

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 34

8.3 Life cycle of Dipylidium caninum

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 35

9. Taenia pisiformis อวัยวะที่พบ: ลําไสเล็กของสุนัขและแมว ลักษณะสําคัญ:

- สวนหัวประกอบดวย sucker ที่มีตะขอ (hooks) - rostellum มี hooks 2 แถว ประมาณ 34-48 อัน - male genital organs ประกอบดวย testes ที่กระจายอยู

บริเวณดานขางของปลอง vas deferens จะนําเชื้อตวัผูเปดเขาสู cirrus

- genital atrium เปดทางดานใดดานหนึง่ไมแนนอน - female genital organs ประกอบดวย ovary ที่มีลักษณะ

เปน bilobes โดยม ีootype with Mehlis’s gland อยูระหวาง bilobes

- vitelline gland จะรวมกันเปนกลุมกอนอยูทางดาน posterior ของรังไข

- ในปลองสกุ (gravid segment) มดลูกจะแตกแขนงประมาณ 8-14 แขนงในแตละขาง

- ไขมีลักษณะกลม ขนาด 37 x 32 ไมครอน ภายในมี hexacanth embryo

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 36

9.1 scolex

Rostellum withhooks

sucker

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 37

9.2 scolex, immature, mature, gravid proglottids

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 38

9.3 mature & gravid proglottids

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 39

9.4 cysticercus

Introduction & Cestodes of Dog, Cat 40

10. Echinococcus granulosus อวัยวะที่พบ: ลําไสเล็กของสุนัข ลักษณะสําคัญ:

- scolex ประกอบดวย sucker 4 อัน และ rostellum มีตะขอ 2 แถว (ประมาณ 30-60 อัน)

- ลําตัวประกอบดวยปลองจาํนวน 3 ปลอง รวมกับสวนหัวอีก 1 สวน เปน 4 สวน ปลองสุดทาย คือ ปลองสุกและปลองถัดมาคอื mature proglottid

- male genital organs ประกอบดวย testes ที่มีลักษณะเปนกอนจํานวน 38-52 กอน กระจายอยูตามแนวตอนกลางของปลอง cirrus และ cirrus sac เจรญิด ี

- female genital organs ประกอบดวย ovary 2 อัน รปูรางคลายไต (kidney shape) ปลองสุกจะพบมดลูกที่มีไขอยูเต็ม

- ไขพยาธิชนิดนี้เหมอืนไขพยาธิของ Cyclophyllidean ทั่วไป และมีระยะติดตอคือ hydatid cyst

Introduction & Cestodes of Dog, Cat

41

10.1 adult

Introduction & Cestodes of Dog, Cat

42

10.2 hydatid cyst

Introduction & Cestodes of Dog, Cat

43

10.3 eggs of Echinococcus granulosus

Introduction & Cestodes of Dog, Cat

44

10.4 Life cycle of Echinococcus granulosus

Introduction & Cestodes of Dog, Cat

45

10.5 Summary of Echinococcus granulosus