110803 Stratejik İletişim Planı-Aysegul Aksu (3)

8/2/2019 110803 Stratejik letiim Plan-Aysegul Aksu (3)

1/18

[Metni yazn]

03.08.2011

Stratejik letiim Uygulamalar | Ayegl Aksu

AYEGL

AKSU STRATEJKLETM


2/18

indekiler1.Giri ...................................................................................................................................................... 3

2.Stratejik letiim ................................................................................................................................... 5

3. Stratejik letiim Planlama................................................................................................................... 6

3.1. Tanmlamalarn Yaplmas ve Mevcut Konumun Analizi .................................................................. 6

3.2. Stratejik letiim Hedeflerinin Belirlenmesi ..................................................................................... 7

4. Aratrma ve Analiz ............................................................................................................................. 7

4.1. Hedef Kitle Analiz ............................................................................................................................. 7

4.1.1. Hedef Kitlenin Belirlenmesi........................................................................................................ 8

Politika/ Hizmet / rnn Sunulduu Grup ...................................................................................... 8

Kanaat nderleri ................................................................................................................................ 9

Medya ............................................................................................................................................... 10

Kurum Yneticileri ve Personel........................................................................................................ 10

Rakip parti/ organizasyon / kurumun ve onlarn hedef kitleleri .................................................... 10

4.1.2. Hedef Kitle Analiz Metodlar ....................................................................................................... 11

Demografik Analiz ............................................................................................................................ 11

Hedef Kitleyi Ynlendiren Dnce ve Davran Kodlarnn Analizi ............................................... 11

Psikografik Analiz ............................................................................................................................. 11

Semiyotik Analiz ............................................................................................................................... 11

4.2. Kar Propaganda/ Rekabet Analiz ................................................................................................. 15

4.3. Kriz Ynetimi ve Gelecek / Olaslk Analizi ..................................................................................... 15

4.4. Analiz Veri Bankas ......................................................................................................................... 16

5. Uygulama .......................................................................................................................................... 16

5.1. Ana Tema ve Mesajlarnn Belirlenmesi......................................................................................... 16

5.2. letiim Tetikleyicileri ..................................................................................................................... 16

5.3. Mesaj Gnderim Yollar.................................................................................................................. 17

6. Performans ve Etkinlik lm ........................................................................................................... 17

7-Stratejik letiim Plannn Gncellenmesi .......................................................................................... 18


3/18

1.Giri

11 Eyll saldrlarnn ardndan bata Amerika olmak zere pek ok lke stratejik iletiim,

psikolojik operasyon, bilgi operasyon doktrinlerini tekrar gzden geirme ihtiyac duydu .1990lardan itibaren poplerlik kazanan ve marka almalarnda kullanlan stratejik iletiim

uygulamalar gncellendi.

Aada sunulan stratejik iletiim modeli, 2005 Amerikan Ulusal Stratejik letiim Doktrini,

2003 US Psikolojik Operasyon doktrini ve bilgi operasyon doktrinlerinden uyarlanmtr. Bu

doktrinlerin kullanlma nedeni konu zerinde yaplan son almalar kapsamas, iletiimin

ok ynl, karmak yaps iindeki tm etmenleri sisteme dahil etmesi ve duygu, dnce,

davran deiiklii yaratmaya odakl oluudur.

Askeri stratejilerin politikada, marka ve pazarlama stratejilerinde kullanlmas ilkdeildir.nl filozof Sun Tzunun Sava Sanat adl eserinde sunduu stratejiler pek ok alanda

temel stratejileri oluturmutur1.

Dnya stratejik iletiimin nemini kavrarken, ne yazk ki Trkiyede stratejik iletiim modelini

profesyonel anlamda uygulayan kurum ve kurulularn says olduka snrl. Pek ok kurum

ve kurulu stratejik iletiimi sadece pazarlamaya uygun bir kavram olarak ele almakta ve

ieriini boaltarak 1990 ncesinin klasik PR teknikleriyle satmaya almakta. Hlbuki

stratejik iletiim, iletiimin yan sra pek ok sosyal bilim dalnn birlikte alt bir

uygulamadr.Stratejik iletiim temelde sosyal psikoloji, sosyal antropoloji, semiyoloji gibisosyal bilim dallaryla birlikte almaldr. Ayrca alan alana bal olarak politik psikoloji,

ekonomi gibi dier bilim dallarndan da faydalanmaktadr.

Stratejik iletiimin temel amac belirlenen hedef kitlede duygu, dnce, davran deiiklii

yaratmaktr. ABD ya da Trkiye Cumhuriyeti gibi bir devletin amac yurt iinde veya dnda

halkn terre desteini krmak, UN gibi bir organizasyonun amac az gelimi bir lkede

ocuklara ynelik iddetin durdurulmas ve ocuklarn eitimine nem verilmesini salamak,

bir siyasi partinin amac, sosyal ve ekonomik politikalarnda olan halkn desteini artrmak ve

oy toplamak, bir irketin amacsunduu hizmetinya da rnn hedefledii mteri kitlesitarafndan alnmasn salamak olabilir. Bunlardan hangisi amacnz olursa olsun en

nihayetinde, hedefinize ulaabilmeniz iin hitap ettiiniz grupta duygu, dnce ve davran

deiiklii yaratmak zorundasnz. Yani stratejik iletiime ihtiyacnz var.

Stratejik iletiimuygulamasnn kurum veya kuruluunuza uygun olup olmadn anlamak

iin nce u sorulara cevap vermelisiniz.

Kurumu veya kuruluunuzun gelecee ynelik hedefleri var m?

1Mark R. McNeilly, Sun Tzu and the Art of Business, Six Strategic Principles for Managers


4/18

Kurum veya kuruluunuzun gelecee ynelik hedeflerini gerekletirmek iin bir stratejik

ynetim plan var m?

Eer gelecee ynelik planlarnz yoksa ya da bu gelecek hedeflerini gerekletirmek iin bir

plannz yoksa yani sadece bo hayaller kurmakla yetiniyorsanz, stratejik iletiim size ynelik

bir uygulama deildir. nk stratejik iletiim hayallerin deil, o hayalleri

gerekletirebilecek gereki zmleri retmek ve yerine getirmek iin vardr. Sadece

bugne odakl bir zihniyetle stratejik iletiim uygulamas yapmak mmkn deildir.

Modelin baars stratejik iletiim uygulamasn gerekletirecek ekibin bilgi ve becerileri

kadar ayn zamanda kurum yaplanmasnda stratejik iletiim koordinasyon biriminin,

stratejik ynetim ve planlama birimiyle koordineli almasna baldr. Ancak bu iki birim

gereki gelecek planlar dorultusunda hareket eder ve gerek kurum iinde alanlarla,

gerek ise kurum dnda hitap edilen kitleyle sinerji yaratlabilirse baar salanr.

Neden bir baka iletiim modeli deil de stratejik iletiim?Stratejik iletiim dier iletiim

modellerini reddeden bir yap deildir, aksine dier iletiim modellerinin daha aktif bir

ekilde uygulanmasn ve tutarlln salayan temel ynetim eklidir. Sistem ilk bata

karmak grnse de, gerekte tam tersine sistem size kurum ierisinde alan herkesin tek

bir plan erevesinde uyumlu hareket etmesini salayarak sadelii getirecektir.

Stratejik iletiim modelinin avantajlar:

Stratejik iletiim plan srekli gncellenen, biranlamda yaayan bir belge olduu iingelecee ynelik, esnekama tutarl planlarn yaplmasn salarken, te yandan nemli

gncel gelimeler karsnda annda, doru hedef kitleye, doru mesajn verilmesini

garantiler.

Geici trendler yaratmaktan ziyade, kurumun stratejik hedefleri dorultusunda kalcduygu, dnce ve davran deiiklikleri yaratmaya odaklanr.

Hedef kitle istenen ynde deitirilmekte olan duyguyu/dnceyi/davran sunankurum ve kurulularla arasnda aidiyet ba kurar. Organizasyona, politik partiye ya da

markaya anlam ykler.

Kurum ve kurululara alanlarnda gndemi veya gelimeleri takip eden deil, gndemi vegelimeleri yaratan ve ynlendiren olma avantajn salar.

Kurum ve kurulularn iinde yer alan iletiim birimleri ve kurumda szc niteliindebulunan yneticilerin iletiim faaliyetlerinin koordinasyonunu salar ve marka imajn

glendirir.

htiya dzeyinde bilgi prensibiyle alan sistem sayesinde, kurum ve kurulularn bilgive strateji gvenlii salanr.

Medya kampanyalar uygulanmadan olas baar oranlar llerek kurumunmasraf/fayda dengesi iinde baar oran dk almalara byk miktarlarda para

harcanmasnn nne geilir.


5/18

Performans etkinlik, lm sistemiyle, uygulanan medya kampanyalarnn baar oranlargereki verilerle llr ve lm sonular dorultusunda stratejik iletiim merkezinin

de baar/baarszlk oran ortaya konur.

Krizlerin balamadan nlenmesine yardm eder, kriz hallerinde ise krizin en az zararlaatlatlmasn salar.

Modelin baarl bir ekilde uygulanabilmesi iin yaplacaklar:

Kurumun talepleri ve kapasitesi dorultusunda stratejik iletiim merkezinin kurulmas. Stratejik letiim Biriminin, Stratejik Ynetim ve Stratejik Planlama Birimleriyle koordineli

olarak almasnn salanmas.

Kurumda alan iletiim uzmanlarnn ve iletiim faaliyetlerine dahil olan ynetici vepersonelin eitilmesi

lgili alanlardaki sosyal bilim uzmanlaryla ortak alma platformunun oluturulmas Kar Propaganda/ Rekabet birimlerinin kurulmas ve alan personelin eitilmesi Merkezi bilgi sisteminin oluturulmas ve bilgilerin ihtiya dzeyinde bilgi prensibiyle

datlmas

Kriz Ynetim Birimine medya ve halk ilikiler konusundadanmanlk hizmetinin verilmesiBu ilk rapor taslak niteliinde olup, stratejik iletiimin uygulanaca alan belli olmadndan

uygulamaya dair genel bilgi verme amacn tamaktadr. Stratejik iletiim yaplanmas ve

metodu uygulanacak alana gre gelitirilebilir ya da sadeletirilebilir. Stratejik iletiim

uygulamasnda kullanlan bilgi toplama ve analiz teknikleri, allan alana gre deiiklik

gsterecektir.

2.Stratejik letiim

Stratejik iletiimin baars doru analiz edilmi bilgilerle hazrlanm gereki planlarn

uygulanmas ve srekli geri bildirimlerle gncellenmesine baldr. Burada sunulan stratejik

iletiim modelinin siyasi partiler, dernekler, irketler gibi farkl alanlarda alan ve farkl

kapasitelere sahip kurum ve kurululara adaptasyonunu kolaylatrmak iin stratejik iletiimi

sadece 4 ana blmde ele alacaz.


6/18

3. Planlama

3.1. Tanmlamalarn Yaplmas ve Mevcut Konumun Analizi

Tanmlamalarn doru yaplmas ve mevcut konumun doru analizi tm almann temelini

oluturacaktr.

Hedef kitlenin duygu, dnce ve davranlarn deitirmesi iin ncelikle markaya, kuruma,

sunulan fikre, servise veya rne anlam yklemesi gerekir. Hedef kitlenin ykledii anlam

onun istenen ynde hissetmesi, dnmesi veya davranmas (rnek: Vergisini demesi,

seimde bir partiye oy vermesi, bir rn ya da hizmeti almas) iin gerekli nedeni verecektir.2,3.

Markalar uzun zaman ekonomik krizlerle ba edebilmek iin fiyatlarn drdler. imdi ise

insanlarn fiyatlarn tesinde anlam araynda olduu tekrar hatrland. Prada, Lois Vuitton

yllar sonra hala bir kadn iin en az prlanta kadar arzu edilir nesne grubundadr. Farklolmak iin ise her zaman Apple rnlerine ihtiyacmz vardr ve ihtiya duygusunu baaryla

yaratan Appledan bakas deildir.

Stratejist Jack Troutta Fast Branding dergisine verdii rportajda buna deiniyor.

Tketicilerin satn alma kararlarnda fiyatlardan ok markalarn anlamlarna baktn

vurguluyor ve stratejik iletiimin hayati nemine iaret ediyor.4

Kurumunuza, markanza, sunduunuz politika, servis veya rne yklediiniz anlam byk

oranda onu kime sunulabileceini ya da sunulamayacan da gsterir. Dolaysyla hedef

kitlenin doru belirlenebilmesi iin de tanmlamalara dikkat etmek gerekir.

Hali hazrda faaliyet gsteren byk kurumlar, kendilerinin ve sunmakta olduklar

politikalarn, servislerin veya rnlerin tanmlamalarn oktan yapm, marka almalarn

oktan gerekletirilmitir. Mevcut durum analizi dzenli olarak yaplmaktadr. Bu durumda

yaplacakey kurumun marka tanmnn ve sunulan politika / servis / rn tanmnn

rakiplerin, hedef kitlenin ve medyann gzndeki tanmlamalarla ne kadar rttn test

etmektir. Markalarn/ politik partilerin/kurulularn kendi tanmlamalaryla, kiilerin onlara

ykledikleri anlam arasnda fark ve elikilerin olmas iletiim srecinde hata yapldnn

gstergesidir.

Kurumun mevcut konum analizi ve stratejik hedefleri yine kullanlananaliz tekniine gre

SWOT, 5 g Analizi, PEST, STEER, Haines, Six Sigma, PE vb. , stratejik iletiime adapte

edilerek hazrlanr. Stratejik iletiim analizi hedef kitle odakl olup, organizasyonun mevcut

konumunun kanaat liderleri/ rakipler / medya / hedef kitle vb. arasnda nasl alglandn

test eder. Bu testlerin byk blm nitel aratrma teknikleriyle gerekletirilirken, temel

2

Theory of reasoned action (TRA) , Hale, Householder & Greene, 2003, p. 2593

The theory of communicative action Vol1; Reason and the rationalization of society, 19844Uzmanlama Byklere Kar En Gl Silah; Fast Brands; Ekonomist


7/18

veriler iin istatistiksel anketlerden de yararlanr. statiksel veriler ANOVA, Multi-Varyans

test gibi oklu karlatrmalara olanak tanyan tekniklerle deerlendirilir ve analiz edilir.

Henz kurulmakta olan bir organizasyon, yeni kacak bir rn, ortaya konacak politika iin

ise tanmlamalar mmkn olduunca basit tutarak, faaliyet gsterilecek alanda yaplacak

hedefkitle analiz almasnn ardndan tanmlamalar netletirmekte fayda vardr. Mevcut

konum analizi ise konuya taraf olan gruplarla yaplacak analiz almasyla ortaya konacaktr.

3.2. Stratejik letiim Hedeflerinin Belirlenmesi

Kurumun yllk, yllk, 5 yllk stratejik hedefleri dorultusunda, stratejik iletiim hedefleri

belirlenir. Stratejik iletiim hedeflerinin hangi artlar altnda, hangi oranlarda

gerekleebilecei hedef kitle analiz, gelecek olaslk analiz gibi aratrma-analiz

birimlerinden gelen verilerle deerlendirilir. Eldeki verilerle, stratejik iletiim hedefleri

dorultusunda, uygulamann gerekletirilecei tm konular kapsayan taslak plan hazrlanr.

Taslak plan daha sonra dier birimlerden gelen verilerle gncellenir.

4.Aratrma ve Analiz

altnz alan her ne olursa olsun, bilgi her zaman gtr. Doruluu test edilmi ve doru

analiz edilmi bilgiler gereki planlarn ortaya konmasnda ve doru admlarn atlmasnda

nemlidir. Aratrma ve analiz stratejik iletiim uygulamasnn bir anlamda bel kemiini

oluturur.

4.1. Hedef Kitle Analiz

Stratejik iletiim, bilgi operasyon, psikolojik operasyonalmalarnda hedef kitle analiz aktif

biimde kullanlr. Hedef kitle analizden gelen geri bildirimler, almann banda yaptmz

tanmlamalarn ve hedefe ulamakiin izlenecek politikalarn hedef kitle tarafndan nasl

alglandn, hedef kitlede istenen duygu, dnce, davran deiikliklerinin hangi artlar

altnda nasl gerekletirilebileceini, stratejik iletiim hedeflerinin gerekletirilebilmesi iin

izlenmesi planlanan politikalarn etkinliini vb. ortaya koyar. Tanmlamalar ve stratejik

iletiim hedeflerine dair detaylar hedef kitlenin talep, ihtiya ve kabullenme esneklii

dorultusundagncellenir.

Hedef kitle ou zaman tek deildir. allan alana gre bu organizasyona ye lkeler,kurumun hissedarlar, birlikte allan dier kurum ve kurulular, semenler, mteri kitlesi,

o alanda sz geen ve etkinlii olan kanaat liderleri, medya, kurumun alanlar vb. olabilir.

Halkla ilikiler firmalar genelde istatistik ve snrl seenekli anket yntemini hedef kitle

analiz iin kullansalar da, istatistik ve seenekli anketler daha ziyade etkinlik lm

deerlendirmelerinde ana veridir. Hedef kitle analiz birimleri iin ise istatistikler destekleyici

veri olarak kabul edilir. Bu teknikler iinde sadece ak ulu sorularla yaplan, seimlerin

klarla sunulmad ve sonularn paradoksal karlatrmalarn ortaya koyan anket

almalar hedef kitle analizde ana veri olarak kullanlabilir.


8/18

Hedef kitle analizde allan alana bal olarak bilgi toplama yntemleri deiiklik gsterse

de biz burada genel geer teknikler zerinde duracaz.

Hedef kitle ve hedef kitleyi etkileyen kii ve gruplarla yaplan kapsaml rportajlar Hedef kitle ve hedef kitle zerinde etkisi olankii ve gruplarla fokus gruplar Hedef kitle ve hedef kitle zerinde etkisi olan kii ve gruplarla dzenlenecek Beyin

Frtnas seanslar

Ak ulu, seimlerin klarla sunulmad anketler ve istatistikler Medya, sosyal-medya vb. ak bilgi kaynaklar Kurum ii ve kurum dndan konu uzmanlarnn danmanlHedef kitle analizde konuya bal olarak deimekle birlikte kullanlacak temel analiz

teknikleri ise unlardr:

Demografik analiz Psikografik analiz Davran motivelerinin analizi Semiyotik analiz4.1.1. Hedef Kitlenin Belirlenmesi

Hedef kitle analiz almasna balarken ilk aamada hedef kitleyi belirlemek gerekmektedir.

Hedef kitlenin doru belirlenmesi, mesajlarn doru hedef kitleye, doru yollardan ve doru

ekilde verilmesini salayacaktr.

Politika/ Hizmet / rnn Sunulduu Grup

Bu genelde ana hedef kitledir. Bu grup farkl sosyal, kltrel, ekonomik yapdan gelen

insanlardan oluabilecei gibi, belli bir sosyal, kltrel yapdan gelen insanlardan da

oluabilir.

Marka almalarnda st gelir grubu, ehirli, bayan gibi daha genel hedef kitleleri belirlemek

gerekir. zel programlarda ve kampanyalarda ise bu hedef kitleyi alt hedef kitlelere blmek

faydal olabilir.

Global bir markannTokyoda dzenleyecei sat kampanyasnda, marka hedef kitlesini

Tokyo ve evresinde yaayan, st gelir grubu, ehirli bayan olarak snrlayabilir. Bu ana

marka mesajn Japon kltrne ve Tokyodaki hedef kitlesine gre alt mesajlarla

destekleyerek, glendirme ans tanr.

Yine ayn ekilde bir politik parti lideri genel seimlere hazrlanrken, TV yaynlarnda,

bahsettii konuya bal olarak daha genel bir hedef kitleye hitap eder ve partinin marka

imajn ve genel politikalarn yanstr. l mitinglerinde ya da meslek rgtleriyle

bulumalarnda ise hedef kitlesini belli oranda daraltmas ve partinin yrtt politikalara

dair ana mesajlar, bu alt hedef kitleye uygun alt mesajlarla desteklemesi gerekir.


9/18

Hedef kitle analiz almasnda kullanlan analiz yntemlerinin seim stratejilerinde

kullanmna dair basit bir rnek verelim.

stanbul nfusunun yaklak % 60 `nn asl memleketi baka bir blgedir. kinci, nc kuak

ocuklar stanbul`da dosalar bile asil memleketleri ile olan balantlarnn gc, oy verme

tercihlerini belirlemektedir.5

stanbul belediye bakanl seimlerinde sadece stanbul`un yerlilerine ynelik siyaset

yapan bir politikacnn baarl olma ans olduka azdr. nk buradaki gmenler

seimlerde belirleyici rol oynamaktadr.

Ancak g almayan bir blge iin ayn tez geerli deildir.

Kimi alanlarda corafi, demografik, sosyo-psikolojik farkllklar yle bir noktadr ki, blgelere

zel stratejiler gelitirmek gerekir. Karsta , istanbulda ve Antalyada ayn eitim

kampanyasn yrtmek ya da ayn rn bu illerde ayn tekniklerle satmaya almak

baarl olmayabilir.

almalar mmkn olduunca ok alt hedef kitle belirleyerek detaya indirmek, tm alt

hedef kitleleri birletireceimiz noktalar bulmamza, ortak noktalarn yeterli olmamas

durumunda ise dil kodlamalarn kullanarak ana mesajlar ve politikalarla uyumlu alt mesajlar

ve politikalar retmemize yardm eder.

Kanaatnderleri

Toplumsal, ekonomik, siyasal, kltrel hareketlerin yaratlmasnda belirleyici olan kii, kurumve kurululardr. allan alana bal olarak bu gruba devlet kurulular, dernek ve

organizasyonlar, siyasi liderler, diplomatlar, i adamlar, sanatlar, yazarlar, bilim adamlar

vb. girer.

Kanaat liderleri profil analizin stratejik iletiimierisindeki nemi:

Kanaat liderlerinin hedef kitle zerindeynlendirici etkisi vardr. Sosyal renme vesosyal davran deiikliine dair aratrmalar, kiilerin belli konularda lider konuma

yerletirdikleri veya rol model olarak kabul ettikleri kiileri veya kurumlar takip etme

eiliminde olduklarn ortaya koymutur6. Mesajlarn, kanaat liderlerinin hedef

kitleye ynelik mesajlaryla desteklenmesi, mesajlarn gcn artrmaktadr. Kanaat

liderleri bu anlamda bir yandan hedef kitlenin paras olarak ele alnrken, dier

yandan mesaj gnderim yollarndan biridir.

Kanaat liderlerinin allan alandaki etkinlii, kurumsal ilikilerde ve lobialmalarndanem tar.

5IIF ; Ali T Akarca - Cem Balevent; Oy verme davrannda orijin etkisi- Trkiye`nin i gmenleri rnei

6Sosyal renim teorileri; N.E. Miller, J. Dollard , Albert Bandur


10/18

Kanaat liderlerinin profilleri analiz edilerek, bu kiilerin desteinin hangi alanlarda alnmas

gerektii ve destein salanmas iin izlenecek yollar belirlenir. Bu grup son derece detayl

bir ekilde ve mmknse her biri zel alarak ele alnmaldr.

Kiilerin/ kurumlarn / derneklerin backgroundu detayl olarak incelenmelidir. Trkiye

Dileri Bakanyla grmede son derece uygun olan bir sz ya da davran ABD

bykelisiyle ya da Genel Kurmay Bakanyla grmenizde yersiz ya da kaba bulunabilir.

Buna neden kltr farkll, meslek kiilik ilikisi, kiinin o konudaki grlerinde radikal

tavr sergiliyor olmas olabilir. Kanaat liderleri profil analizi byle bir hatann yaplmasna

engel olur.

Kanaat liderlerinin eilimlerini ve almalarn bilmek ilikide ba kurma ansn tanr. Destek

istenen konuda kanaat liderinin grleri ve hedef kitle zerinde olas etkinliihakknda bilgi

sahibi olmak iletiim srecinde izlenecek yol hakknda grme yapankiiye avantaj salar.

Medya

Bu gruba TV, gazete , radyo yayncl yapan medya kurulular, ilgilenilen alanda haber

yapan muhabirler, TV programclar, ke yazarlar, sosyal medyada takip edilen, nemli

bloggerlar, gruplar vb. girer.

Bir zamanlar iletiimde sadece ara olarak grlen medya bugn artk ayr bir hedef kitle

olarak kabul grmektedir. Bunun nedeni verdiiniz mesajlarn her zaman medyann

filtresinden geerek yaynlanyor olmasdr. Bu filtreleme srasnda gazetecinin konuya bak

as, alt kurumun yaps etkili olur. Dolaysyla hem gazetecilerin hem medyagruplarnn analizi yaplarak mesajlarn en doru biimde medyaya yansmas salanr.

Medya haritas allan kuruma bal olarak ulusal ve/ veya uluslararas dzeyde ele

alnmaldr.

Kurum Yneticileri ve Personel

Kurum yneticileri, ortaklar ve iletiim faaliyetlerinde bulunan birimlerin karakteristik

zellikleri, en doru stratejik iletiim uygulamalarnn seiminde ve uygulamaya dahil olacak

kiilerin eitiminde nem tamaktadr. Stratejik iletiim uygulamasnda sadece medya

kampanyalaryla verilen mesajlardeil, ayn zamanda yneticilerden, en alt personele kadarhedef kitleyle ilikide bulunan herkesayn parann notalarn uyum iinde alan bir orkestra

gibi almal ve mesajlar ayn dorultuda vermelidir.

Rakip parti/ organizasyon / kurum ve onlarn hedef kitleleri

Unutulmamal ki hedef kitlenize vereceiniz her mesaj rakipleriniz ya da kart grup ve

onlarn hedef kitlesi zerinde de olumlu ya da olumsuz etkitepki yaratacaktr. Dolaysyla

bu grubun olas durumlara, olas tepkilerini tespit etmek byk nem tamaktadr.

Rakibinizin mevcut semen kitlesini ya da mteri kitlesini kendinize semek iin bu grubu

doru tanmak gereklidir. Bu grup zerinde yaplacak almalar ileride bahsedeceimiz kar

propaganda ve rekabet analiz iin ana verileri toplamamza yardm edecektir.


11/18

4.1.2. Hedef Kitle Analiz Metodlar

Demografik Analiz

Hedef kitlenin demografik zellikleri detayl olarak ortaya konmaldr. Kiilerin ve

toplumlarn duygu, dnce ve davranlar, orijine, o anda bulunduklar blgeye, blgenin

kltrne, etnik, sosyal ve ekonomik olarak bulunduklar gruba, yalarna, cinsiyetlerine gredeimektedir. Demografik analiz, hedef kitleyi ynlendiren dnce ve davran kodlarnn

analizinde nem tamaktadr.

Hedef Kitleyi Ynlendiren Dnce ve Davran Kodlarnn Analizi

Yz yze yaplan mlakatlar, fokus gruplar, ak bilgi kaynaklar vb. kullanlarak her bir grupta

alma yaplan konu ve o konuya etkisi olan dier etmenler gz nne alnarak mevcut

duygu, dnce ve davran kodlar belirlenmeli ve hangi artlar gerekletiinde hedef

kitlenin duygu, dnce ve davrannn deitirilebilecei belirlenmelidir.

Bu tespitler bize belli bir hedef kitleye hitap ederken hangi konularda, nasl mesajlar

vermemiz gerektiini gsterir. Hedef kitlenin nem verdii konular gndeme tamamz,

onlarnda onaylayacazmler sunmamz salar.

Dnce ve davran kodlarnn analizinde zerinde allan konuya bal olarak sosyal

nfuz/etki a ve fikir deitirme teorileri, 7 motivasyon, sosyal renme vesosyal davran

deiiklii teorilerinden8faydalanlr.

Psikografik Analiz

Weinsteina gre psikografik; psikolojik, sosyolojik ve antropolojik faktrlerin, benlikkavram ve yaam tarznn, pazar ierisinde yer alan gruplarn eilimlerine ve bu eilimlerin

sebeplerine gre pazarn ne ekilde blmlendiinin, birrne, kiiye ya da ideolojiye zg

karar verilmesi amacyla saptanmasnda kullanlmasdr.

Genelde nitel fokus gruplar ve benchmark aratrmalar hipotez test metotlaryla test

edilir.

Psikografik analiz hedef kitlede istenen duygu, dnce, davrandeiikliinin yaratlmas

iin izlenecek politikalarn ve kullanlacak mesajlarn belirlenmesine yardm eder.

Semiyotik Analiz

Kelimeler, simgeler, renkler ve beden dili Ayn dilde ortak tanmlarn yapsak da, her

birimizin onlara ykledii anlamlar ve deerler farkl. Etnik kkenimize, geldiimiz

corafyaya, ait olduumuz sosyal toplulua, ait olduumuz topluluun ve bizim gemiimize

gre deiiklik gstermekteler.

7

Sosyal etki a ve fikir deitirme teorileri hakknda genel bilgi iin bknz:http://www2.cs.siu.edu/~hexmoor/classes/CS539-F10/Friedkin.pdf; Noah E. Freidkin- Eugene.C.Johnson8Sosyal renme teorileri hakknda genel bilgi iin bknz: http://www.learning-theories.com/
http://www2.cs.siu.edu/~hexmoor/classes/CS539-F10/Friedkin.pdfhttp://www2.cs.siu.edu/~hexmoor/classes/CS539-F10/Friedkin.pdfhttp://www2.cs.siu.edu/~hexmoor/classes/CS539-F10/Friedkin.pdfhttp://www2.cs.siu.edu/~hexmoor/classes/CS539-F10/Friedkin.pdfhttp://www2.cs.siu.edu/~hexmoor/classes/CS539-F10/Friedkin.pdfhttp://www2.cs.siu.edu/~hexmoor/classes/CS539-F10/Friedkin.pdf


12/18

letiim ise yazl, szl, iitsel ya da grsel olarak bu sembolleri buluturan ara ve bu aracn

doru almas ancak hedef kitlenin sembolleriyle bulutuu noktada baarl olmakta.

nsanlarn duygularn etkilemek, onlar tarafndan dinlenmek, kabullenilmek iin en nemli

artlardan biri aidiyet hissini gelitirmektir. Bunu gelitirmek iinde kiilerin konuan

kendilerinden biri olarak grmesi gerekmektedir.

Bir gruba ait olmak iin onlarla ayn hedefleri paylamann yan sra ayn zamanda onlarla

ayn dili konumak gerekir. Burada ayn dilden kastettiimiz ayn dil kodlamalaryla

konumaktr. 9

Dil kodlamas hedef kitlenin kulland dilin kelimelerine verdii anlamn yan sra,

konumalarnda ne tr cmleler kullandklar, hangi tr cmle yapsnn o grubu etkilemede

daha etkin olduu, tekrarlara olan tepkileri vb . llr ve dil kodlamas formlize edilir.

letiim uzmanlar gemite srekli tekrar edilen, ak mesajlarn, mesajn etkinliini

artacan savunmaktaydlar. Ancak bugn zellikle siyasiler ve iadamlar tarafndan srekli

tekrarlanan, retmen tarznda verilen mesajlarn olumlu deil tam tersine olumsuz etki

yaratabildii anlalmtr. Tekrarn hangi sklkta yaplacana ok dikkatli karar vermek

gerekir. Tekrarlarla, belli bir duygu, dnce ve davrann kendine retilmeye alldn,

dayatldn hisseden toplum, tekrar edilen mesajda belirtilen duygu, dnce veya

davrana kar tepki duymaya balamaktadr. yle ki bu kimi zaman ocuksu tepkileri

andrmaktadr. Bugn hala herkes tarafndan hatrlanan Applen 1984 ylnda ekilen

reklam bazen hi tekrar olmadan bile doru mesajn,doru yolla verildiinde nasl efsaneye

dnebileceinin en byk gstergesidir.

Profesyonel konuma metinlerinde her zaman dzgn Trke kullanmaktan ve tekrarlara

girmekten kanlr. Ancak kimi zaman kakofoni dil kodlamalarnda kullanlabilecek en iyi

yollardan biridir. zellikle de antipati yaratmak istediiniz bir konudan bahsediyorsanz.

letiim uzmanlarnn hitabette kakafoniden kanma uyarlar da, artk tarihe karmtr.

Konuya ve hedef kitleye bal olmak zere genelde aktif cmlelerin, etkisi pasif cmlelerin

etkisinden daha fazladr. Kii ve eylem cmleleri de farkl toplumlarda farkl etkiler

yaratmaktadr.

Hepimiz ok iyi biliriz ki yakn arkadalarmz, ailemiz bizim onaylamadmz dnceleri

savunsalar bile onlar dinleriz, normalde tepkiyle karlayacamz bu dnceler bizimle ayn

dili konuan ailemizden ya da yakn evremizden geldiinde bu dnceye katlabilir ya da en

azndan normalde vereceimiz ar tepkinin yerini sadece onaylamama davran alr.

Dil kodlamalarnn nemini belirtmek iin hitabetin byk nem tad politikadan birka

rnek vermek gerekirse:

9Semiotics and Communication: Signs, Codes, Cultures; Wendy Leeds-Hurwitz


13/18

GENARn2007de yapt aratrmann sonularna bakldnda grlmekte ki kendini

Kemalist olarak gren grup ayn zamanda kendini Atatrk olarak da tanmlarken, kendini

Atatrk olarak tanmlayan grup arasnda olduka byk bir blm kendini Kemalist

olarak tanmlamamakta ve Kemalizmikendi siyasi grlerine aykr bulmaktadr. 10

Siyasi duruolarak size uygunluu asndanaadaki kavramlar deerlendirir misiniz?(%)

2007den bu yana siyasi konjonktrde yaanan deiiklikler insanlarn kendilerini

tanmlamalar ve kelimelere ykledikleri anlamlarda da deiiklikler yapmtr. Bu konuda

yaplm daha yeni bir alma olmadndan, biz rneimize GENARn 2007de yapt

aratrmann geerliliini koruduu varsaymyla devam edeceiz.

Bilimsel ltlerde yeterli olmamakla birlikte, sadece semiyotik analizin nasl altn

gstermek zere, Kemalizm ve Atatrklk kavramlar zerine yargsal rnekleme

yntemiyle 12.5.2010 tarihinde 26 kiiden oluan iki ayr grubun yleriyle ikier kez mlakat

yapld.22.12.2010 tarihinde ise 15 kiiyle ak ulu soru yntemiyle anket yapld.

Mlakatlarda ana mesaj deitirilmeden bir grupla Kemalizm hakknda konuuldu, dier

grup iin ise konumanniinde geen Kemalizm kelimesiher defasnda Atatrklk

vurgusu ile deitirilerek konu anlatld. Ardndan konu hakknda sohbet edildi.

Mlakatlar, GENAR aratrmas da ana veri kabul edilerek deerlendirildi.

Ortaya kan sonu:

Toplumsal polarizasyon ve siyasi partiler arasndaki atma kelimelerin anlamlarnndaha keskinlemesine neden olmaktadr. Kiilerin tarihe dair konularda konuurken,

Kemalizm kavramna yaklamlar ile, bugne dair sosyal konularda Kemalizm

kavramna yaklamlar farkldr. Gemie dair konumalarda daha ziyade ilkeler zerinde

10GENAR, Trk Solu 2 Aratrmas, Ana Rapor, Eyll , 2007


14/18

dururken, bugne dair konumalarda srekli Laikler, slamclar , Faistler,

Modernler Onlar gibi srekli teletirilme ya da taraf olmaya dair kavramlar ne

kmtr.

Kiiler Kemalizmi daha soyut bir dnce olarak kabul ederken Atatrkl dahakiisel ve karakteristik zellik olarak tanmlamaktadrlar.

Deneklerin % 80i Kemalizm ve Kemalist kelimelerini, CHP ile btnlemi bir kavramolarak tanmlarlarken, deneklerin % 76sAtatrklk kavramn toplumsal ve kiisel

karakter zellii olarak kabuletmekte ve kendilerini Atatrk olarak tanmlamaktadr.

Deneklerin % 67si Kemalizmedair vurgularn politikaclar tarafndan toplumuayrtrmak iin kullanldn belirtmektelerdir ki bu grteki %67lik gruptan % 39u

kendini Kemalist olarak tanmlayan gruptur. Atatrklk vurgusu ise deneklerin

sadece % 40 tarafndan ayrtrc bir terim olarak kabul edilmektedir.

deoloji savalarnn izleriyle byyen nesillerin sonu izmle biten kelimelere dairpsikolojik tepkileri bu kiilerin Kemalizmedurularna da etki etmektedir. zellikle 40

ya ve st denekler sonu izm ile kelimelere siyasi nedenlerden tr tepki

gsterirken, 40 ya alt denekler ise sonu izm ile biten kelimeleri ok soyut, souk

bulduklar iin tepki gstermekteler. Kemalizminierii kadar bilinalt sosyal psikolojik

tepkinin de, kavrama olan duruu etkiledii grlmtr.

Burada stratejik iletiim uygulamas yeni kurulmakta olan ve merkezde yer almay planlayan

bir partiye uygulanyor olsayd, parti liderinin byle bir konumay gerektirecek milli gnde,

genele hitabnda hedef kitlede ayrtrc zellik gsteren Kemalizm yerine hedef kitlede de

birletirici zellik gsteren ve aidiyet hissi yaratan Atatrklk kelimesini kullanmastavsiye edilirdi.

Uygulama srasnda yine ayn ekilde halk, millet, toplum, vatanda kelimelerinin de

blgelere, etnik kkene ve eitime bal olarak anlamlarnn ve kiiler zerinde yaratt

psikolojik etkinin deitii de grlmtr.

Toplumlar bir mesaj onaylarken ya da kar karken, bu sadece mesajn ierii nedeniyle

deil, bir o kadar da seilen kelimelerin o toplum zerinde yaratt etkiye baldr. Hatta

kimi durumlarda kelimelerin etkisinin, mesajlarn da nne getii bilinmektedir.

Dil kodlamas her ufak gruba ynelik ayrtrc kelimeler kullanmak deildir. Analizler

yapldnda gerekte toplumunbirletirenlerinin ayranlarndan daha fazla olduu

grlecektir. Geni hedef kitlelere ynelik medya kampanyalarnda, hitaplarda tutarl ve ayn

zamanda toplumun geneli tarafndan kabul grecek konuma metinleri ve mesajlarn

hazrlamasnda dil kodlamalarna dikkat edilmelidir.

irketler iin TV ve gazete reklamlarnda nemli olan genel hedef mteri kitlesinin dil

kodlamalarn kullanarak, mteri kitlesinde sunulan rn ya da hizmete ihtiyalar olduu

duygusunu yaratmaktr. htiya duygusunun nedeni deiebilir. Ancak sonu deimemeli ve


15/18

insanlar saygn olmak iin,farkl olmak iin, daha gzel ya da daha gen olmak iin vb. sizin

sunduunuz rn ya da hizmeti ihtiya listesinde grmelidir.

Ekonomist dergisi muhabiri iin verilecek rportajda ise ncelikle muhabirin haber tarz ve

dili dikkate alnr. Ardndan vurgulanmasn istenen noktadamuhabirin ve mesaj gnderilen

hedef kitlenin bulutuu dil kodlamas kullanlr. Bu bir yandan en nemli mesajn haber

ierisinde balkta yer almasn salarken, te yandan hedef kitleolan i dnyasnn

profesyonellerine ynelik mesajlar da doru olarak iletilir.

Siyasilerin, iadamlarnn, devlet yneticilerinin medyaya dair en byk ikayeti her zaman

asl verdikleri mesaj yerine, farkl konulardaki mesajlarnn, yine farkllatrlarak haber

yaplyor olmasdr. Bu skntdan kurtulmak iin ise yaplacak ey siyasilerin, iadamlarnn,

yneticilerin arkalarndaki iletiim ekibinin baarsn ve kendi tarzlarn sorgulamak

olmaldr.

Tpk dil kodlamalarnda olduu gibi sembollerin, renklerin, seslerin hedef kitlede hangi

duygular yaratt bulunmaldr. Bu analiz doru mesajlarn oluturulmasna byk katk

salamaktadr.

4.2. Kar Propaganda/ RekabetAnaliz

Sizinle ayn alanda alan dier kurum, kuruluve organizasyonlarn ya da sizin deitirmek

istediiniz dnce, duygu, davran deiikliine kar kan gruplarn sylemleri, kar

grubun motiveleri, alma yntemleri, etkinlikleri, gelecek planlar, kr noktalar, esneklik

dereceleri net olarak tespit edilmelidir. Bu sizin vereceiniz mesajlara ya da uygulayacanzpolitikalara kar, dier partinin tavrn nceden tahmin etmenize ve nlem almanza yardm

eder. Kar propaganda/rekabet analiz her zaman kriz ynetimi ve gelecek / olaslk analiz ile

birlikte dnlmelidir.

Kar propaganda/ rekabet analizde, hedef kitle analiz almalarndan faydalanlr.

4.3. Kriz Ynetimive Gelecek / Olaslk Analizi

Gelecekte olmas muhtemel her trl gelimenin olaslk oran tespit edilerek, olaslk /

masraf / fayda dengesi iinde bu olaslklar deerlendirilmelidir. Gelecek analizi siziolaylar

takip eden, gelien olaylara gre tepki gsteren konumundan kararak ynlendiren, liderlik

eden konumuna sokar.

Bugn sosyal medya sayesinde olas bir skandal, kriz annda tm dnyada duyulmaktadr.

Kimse bir krizin/ skandaln detayn renmek iin ertesi gn gazetelerini beklemeyecek ve

eer gecikirseniz ortaya kacak bilgi kirliliinde insanlarn kafas karacak, mesajnz

duymayacaklardr. Krizlere annda mdahale etmek byk nem tamaktadr. nceden

hazrlanm kriz ynetim plan erevesinde, gerekli bilgiye sahip, izlenecek taktii bilen

yneticiler krizleri daha hafif atlatabilmektedirler. letiimde kriz ynetimi ou zaman byk


16/18

masraflara girmeden zlebilmektedir. nemli olan gerekli bilgiye sahip ve gelecek

ngrs olan kiilerle almaktr.

Kriz ynetimi, gelecek olaslk analizi, kar propaganda / rekabet analizi gibi analizler kurum

iinde alan konu uzmanlarnn liderliinde gerekletirilir.

4.4.Analiz Veri Bankas

Analiz almalarnda elde edilen tm veriler dzenli olarak hedef kitle analiz veri bankasna

ilenmelidir. Gelimi gruplama ve arama sistemine gre dzenlenen veri bankasnda konu

bal ve hedef kitle seildiinde, sistem otomatik olarak vurgulanmas gereken mesajlar ve

kelimeler ile kanlmas gereken hassasiyet noktalarn ortaya koymaldr.

Hedef kitle analiz veri bankas sayesinde;

Hedef kitlenin dnce ve davranlarnda ortaya kan deiimlerve deiimlere nedenolan motivasyonlar tespit edilebilir.

Mevcut konum analizleri dzenli olarak yaplabilir. letiimde kullanlacak mesajlarn temelini hazrlar. Hedef kitle analizden gelen geri bildirimlerle, stratejik iletiim plan gncellenir. Sistem ierisindeki giri snrlamalaryla herkeseihtiyac olduu kadar bilgieriimi

salanr, bilgi gvenliini artrr.

5. Uygulama

5.1. Ana Tema ve Mesajlarnn Belirlenmesi

Analiz edilen veriler ve stratejik iletiim hedefleridorultusunda, zerinde allacak ana

konularda izlenecek politikalar netletirilir ve bu konularda verilecek mesajlarn erevesi

belirlenir. Alt konular ve alt mesajlar ana mesaj ve ana konular destekleyecek ekilde

gelitirilir. Alt mesajlar psikographic ve semiyotik analizin de yardmyla bilind ve bilinalt

dil kodlamalaryla desteklenir.

Mesajlar stratejik iletiim hedefleri dorultusunda, belirlenen zaman izelgesine uygun

olarak gelitirilir ve gncellenir.

5.2. letiim Tetikleyicileri

allan alandaki muhtemel gelimeler ve bu gelimelere bal olarak medyann

odaklanaca muhtemel haber ve program konularnceden belirlenir.

nemli gnler takvimi oluturulur. Bu allan alana bal olarak milli ve dini gnleri,ulusal ve uluslararas aktiviteleri, meclis takvimini, kongreleri, vergi dnemlerini vb

kapsayabilir. Bu takvim dorultusunda bugnlerde verilecek mesajlar, dzenlenecek

aktiviteler vb. belirlenir.


17/18

Beklenen siyasal, sosyal, ekonomik, kltrelgelimeler not edilir ve olaslklarhesaplanarak verilmesi muhtemel mesajlar belirlenir.

Olas krizler her zaman muhtemel medya tetikleyicisidir. Olaslklara gre kriz ynetimplanlar nceden hazrlanm olmaldr.

5.3. Mesaj Gnderim Yollar

Her bir mesaj yz yze iletiim, mitingler, TV, gazete, radyo, bror, sosyal medya vb.

aralarla verebiliriz. Mesaj kendimiz basn aklamalaryla, reklamlarla, kanaat liderleri

araclyla, sosyal projelerle vb.hedef kitleye duyurabiliriz. letiim yollar ve aralar

olduka ok ve eitli olsa da, hepsini kullanmaya kimi zaman bte elvermez, kimi zaman

ise mesajn yanl hedef kitlelere, yanl yollardan gnderilmesine neden olur.

Her bir konu iin, her iletiim yolunun avantaj ve dezavantajlar belirlenerek, hangi

mesajlarn, hangi kanallardan verileceinetletirilmelidir. Mesaj gnderim yollarnn

belirlenmesinde hedef kitlenin zellikleri belirleyici rol oynar. En iyi yaklamen az drt

farkliletiim yolunu ayn anda kullanarak, mesaj glendirmektir.

rnein sadece doktorlara ynelik bilimsel bir almay/ hizmeti sadece o alanda yayn

yapan ve konuda uzman magazin yazarlarna zel rportaj vermek daha akllca olabilir.

Romatizma arlarna ya da imanla kar hastalar da ilgilendirenbir konuda ise tm basn

kurulularnn davetli olduu bir basn toplants ya da tantm program dzenlenebilir. ,

Sunulan bir politika/ hizmet / rn ile ilgili olarak, nl bir sanatnn ya da arkcnn

destekleyici mesajlar yine etkin bir yol olabilir.

Mesaj gnderim yollar belirlenirken medya analiz ve kanaat nderleri profil analizden gelen

veriler belirleyici rol oynar.

6. Performans ve Etkinlik lm

Tm bu aamalarn ardndan stratejik uygulamasna hazr saylrsnz. letiim srecinde

kullanacanz mesajlar, mesajlarn gnderim yollarn biliyorsunuz. Ancak medya/ halkla

ilikiler kampanyalarna balamadan nce masraf/ fayda dengesini de gzetmek

zorundasnz. Dolaysyla kampanya halka almadan nce gerekli etkinlik testinin yapmanz

gerekir.

Sunulacak rn, politika ya da hizmetle birlikte verilen mesajn duygu, dnce, davran

deiiklii yaratma olasl nedir? ncelikle sunulmas planlanan rn / politika/hizmet ile

birlikte mesaj, fokus gruplar dzenlenerek test edilmelidir.

Ardndan stratejik iletiim hedeflerininhangi oranda gerekletirildiini lebilmek iin,

performans ve etkinlik lm sisteminioluturmalsnz.

6 -12 aylk periyodlarla performans emas kartlmal, stratejik iletiim plan erevesinde

uygulanan almalarbelirlenmelidir. Her bir konu bal iin, uygulanan medya


18/18

kampanyalar, kampanya erevesinde ne kadar aktivitenin hazrland, ka tane TV

kanalnda, ne kadar sre ile yayn yapld, ka tane miting dzenlendii vb. kartlmaldr.

Performans emasnn ardndan alan etkinlik lm sistemleri oluturulmaldr. rnein

Trkiyede aktif internet kullancs saysn artrmay planlayan bir kampanya dzenlediysek

burada internet kullanc saysndaki % 20 art etkinlik lm sisteminde kullanlacak

verilerden biri olabilir. Ancak bunu tek veri olarak kabul edemeyiz. Sonuta aktif internet

kullanc saysnn artna bilgisayar, modem, internet vb. fiyatlarn dmesi, irketlere web

sayfas kurma zorunluluunun getirilmi olmas, eitim sisteminde ki deiiklikler vb.de

etkide bulunmu olabilir.

Etkinlik lmn somutlamas iin anket, fokus grupalmas yaplabilir , % 20 art

etkileyen dier etmenlere dair yaplm istatistiki almalara bavurulabilir.

Performans ve etkinlik lm sistemleri bize stratejik iletiim plannn baarsn ya dabaarszln gsterir. Her iki durumda da yaplacak analizlerin ardndan yol emas karlr.

Plan baarlysa kullanlan teknikler gelitirilerek devam edilir, planda herhangi bir aksama

varsa, nedenler analiz edilerek, sistem yeniden dzenlenir.

7-Stratejik letiim Plannn Gncellenmesi

u ana kadar yaplan almalarn ardndan altnz alanda iletiime, hedef kitlenize,

rakiplerinize ve olas gelimelere kar detayl bilginiz var. Bu bilgiler almann banda

hazrlanan taslak plann detaylandrlmasna, tanmlamalarn, ksa, orta ve uzun vade

stratejik iletiim hedeflerinin, zerinde allacak ana konuya dair izlenecek politikalarn,mesajlarn, zaman izelgelerinin gncellenmesinde kullanlr.

Nihayet yllar boyunca gncellenerek, devam edecek olan bir stratejik iletiim plannz var ve

ayayere basan reklam ve tantm kampanyalar yapmaya, satlarnz, oylarnzartrmaya,

toplumsal deiimleri yaratmaya hazrsnz.

Documents

110803 Stratejik İletişim Planı-Aysegul Aksu (3)