1

128730

นโยบายสาธารณะ

การประเมิ�นผลนโยบายสาธารณะผ��ช่�วยศาสตราจารย� ธ�นยว�ฒน� ร�ตนส�ค

2

ความหมายของการประเม�นผลนโยบายสาธารณะการประเมิ�นผล หมิายถึ!ง การใช่�ว�ธ$การหร%อเทคน�คเช่�งว�เคราะห�เพื่%)อว�ดผลการปฏิ�บ�ต�งานว�าควรจะด,าเน�นงานต�อไปหร%อไมิ� หร%อเปล$)ยนแปลงก�จกรรมิบางก�จกรรมิในอ�นท$)จะเพื่�)มิประส�ทธ�ภาพื่การด,าเน�นงาน โดยเฉพื่าะผลกระทบจากเล%)อนไขท$)จะถึ�กเปล$)ยนแปลง (Fox and Meyer, 1995: 45)

3

Anderson ให�ความิหมิายว�า การประเมิ�นผลนโยบาย เป2นก�จกรรมิท$)เก$)ยวข�องก�บการประมิาณการ การเปร$ยบเท$ยบผลของการแปลงนโยบายไปส��ภาคปฏิ�บ�ต�ก�บส�)งท$)คาดว�าจะเก�ดข!3น ก�จกรรมิน$3เป2นก�จกรรมิท$)กระท,าอย�างต�อเน%)อง ตลอดเวลาท4กข�3นตอนของกระบวนการนโยบาย

4

การประเมิ�นผลเก$)ยวข�องก�บกระบวนการว�ด ค4ณค�าของผลการด,าเน�นการตามินโยบาย

เพื่%)อท$)จะน,ามิาเปร$ยบเท$ยบก�บเป5าหมิายหร%อ ว�ตถึ4ประสงค�ท$)ก,าหนดไว� และข�อควรส�งเกต

อ$กประเด6นหน!)งค%อ การประเมิ�นผลน�3นไมิ�ได�แยกเป2นเอกเทศจากข�3นตอนอ%)นของ

กระบวนการนโยบาย แต�เก$)ยวข�องก�นตลอดเวลา

5

การต�ดตามิผล (monitoring) ค%อ การทบทวนอย�างต�อเน%)อง หร%ออย�างเป2นระยะ และการด�แลตรวจตรา โดยฝ่8ายบร�หารท4กระด�บ เก$)ยวก�บการด,าเน�นก�จกรรมิใดก�จกรรมิหน!)ง เพื่%)อให�แน�ใจว�าก�จกรรมิเหล�าน�3นด,าเน�นไปตามิแผนงาน ท�3งในแง�ป9จจ�ยน,าเข�า ป9จจ�ยน,าออก และก�จกรรมิอ%)นๆ ท$)วางแผนไว�

6

ล�กษณะการประเม�นผลนโยบาย (Joseph D. Comtois)๑.การประเมิ�นผลต�องมิ$ล�กษณะเป2นสหว�ช่า ค%อ เอาความิร� �จากหลายๆ ศาสตร�มิาใช่�

๒.การประเมิ�นผลต�องเป2นท$)ยอมิร�บท�3งผ��ประเมิ�นเองและผ��มิ$อ,านาจต�ดส�นใจ๓. การประเมิ�นผลต�องน,าย4ทธว�ธ$ต�างๆ มิาผสมิ

ผสานก�นอย�างเหมิาะสมิ เพื่%)อให�เข�าใจผลของนโยบายอย�างช่�ดเจนข!3น

7

๔.การประเมิ�นผลต�องกระท,าอย�างเป2นกลางให�มิากท$)ส4ด๕. การรวบรวมิข�อมิ�ลต�างๆ ควรเน�นการต�ดต�อส%)อสารระหว�างบ4คคลในหน�วยงานมิากกว�าระหว�างหน�วยงานด�วยก�นเอง๖.การประเมิ�นผลต�องมิ$ความิย%ดหย4�นพื่อท$)จะยอมิร�บระเบ$ยบว�ธ$การศ!กษาว�จ�ยท�3งเช่�งปร�มิาณและเช่�งค4ณภาพื่

8

Carol Weiss เห6นว�า ธรรมิช่าต�ของการประเมิ�นผลนโยบายน�3น หล$กเล$)ยงการเข�าไปย4�งเก$)ยวก�บการเมิ%อง หร%อถึ�กแทรกแซงจากการเมิ%องไปไมิ�ได� เน%)องจากการประเมิ�นผลนโยบายน�3นมิ$เป5าหมิายท$)จะหาข�อสร4ปเก$)ยวก�บค4ณค�าของการด,าเน�นการตามินโยบาย การหาข�อสร4ปด�งกล�าว จ!งเก$)ยวพื่�นไปถึ!งการแบ�งป9นส�)งท$)มิ$ค4ณค�าในส�งคมิ ซ!)งก6ค%อก�จกรรมิท$) Harold Lasswell เร$ยกว�า การเมิ%อง การประเมิ�นผลในท$)ส4ดจะน,ามิาซ!)งข�อสร4ปว�าควรจะมิ$การคงไว� ร�กษา หร%อเปล$)ยนแปลงนโยบายต�างๆ หร%อไมิ� อย�างไร

9

ความส�าค�ญของการประเม�นผลนโยบายWilliam Dunn กล�าวว�าการประเมิ�นผลนโยบายมิ$ความิส,าค�ญมิากต�อกระบวนการนโยบายและต�อผ��ก,าหนดนโยบายและว�เคราะห�นโยบาย๑.ท,าให�น�กว�เคราะห�นโยบายและผ��ก,าหนด

นโยบายมิ$ข�อมิ�ลท$)ถึ�กต�อง เท$)ยงตรง และเช่%)อถึ%อได�เก$)ยวก�บผลการด,าเน�นการตามินโยบาย

10

๒.ช่�วยให�น�กว�เคราะห�นโยบายและผ��ก,าหนด นโยบายทราบถึ!งความิถึ�กต�องเหมิาะสมิ และ

ความิช่�ดเจนของว�ตถึ4ประสงค�หร%อเป5าหมิายของนโยบายท$)ก,าหนดไว�๓. ช่�วยให�การน�ยามิป9ญหานโยบาย และการเสนอทางเล%อกในการแก�ป9ญหาในโอกาสต�อไป

กระท,าได�อย�างละเอ$ยดถึ$)ถึ�วน รอบคอบ และร�ดก4มิข!3น

11

Carl Weiss เห6นว�าการประเมิ�นผลนโยบายท,าให�ทราบถึ!งระด�บความิส,าเร6จของการด,าเน�นการตามินโยบาย ซ!)งจะช่�วยให�การต�ดส�นใจท$)ส,าค�ญ 6 ประการ เป2นไปได�ง�ายข!3น๑.การต�ดส�นใจว�าจะด,าเน�นการต�อไปหร%อยกเล�กนโยบายน�3น

๒. การต�ดส�นใจปร�บปร4งกระบวนการ และข�3น ตอนต�างๆ ในการด,าเน�นงาน

๓.การต�ดส�นใจเพื่�)มิหร%อยกเล�กว�ธ$การบางประการ

12

๔.การต�ดส�นใจท$)จะน,านโยบายน�3นไปใช่�ในสถึานท$)อ%)น

๕.การต�ดส�นใจในการจ�ดสรรงบประมิาณให�ก�บ นโยบายต�างๆ ว�าควรจะแบ�งอย�างไร

๖.การต�ดส�นใจยอมิร�บหร%อปฏิ�เสธแนวทางของนโยบายน�3นๆ

13

ประเภทของการประเม�นผลนโยบาย

๑.พื่�จารณาจากว�ธ$การประเมิ�น

๑.๑ ว�ธ$การตามิแนวปร�มิาณ (quantitative approach)

ค%อการน,าเอาว�ธ$การทางว�ทยาศาสตร�กายภาพื่มิาใช่�ในการประเมิ�นผล เน�นการให�ค�าทางต�วเลขก�บปรากฎการณ�ต�างๆ ทางนโยบาย

14

“...4 ปE 6 เด%อน ของสถึานการณ�ความิไมิ�สงบในจ�งหว�ดช่ายแดนภาคใต� เก�ดเหต4การณ�ความิไมิ�สงบ 8.178 คร�3ง มิ$ผ��เส$ยช่$ว�ตรวมิ 3,071 ราย บาดเจ6บ 4,986 ราย กล�าวโดยรวมิ ในรอบ 54 เด%อนท$)ผ�านมิามิ$ผ��เส$ยช่$ว�ตและบาดเจ6บรวมิก�นส�งถึ!ง 8,057 ราย...”

15

16

๑.๒ การประเมิ�นผลตามิแนวค4ณภาพื่ (Qualitative Approach)

เน�นเอาว�ธ$การของน�กมิาน4ษยว�ทยา น�กส�งคมิว�ทยามิาใช่�ในการประเมิ�นผล

17

๒.พื่�จารณาจากผ��ประเมิ�น

๒. ๑ การประเมิ�นผลโดยหน�วยงานของ ร�ฐบาล ได�แก� หน�วยงานราช่การ หร%อคณะ

กรรมิาธ�การของร�ฐสภาก6ได�๒. ๒ การประเมิ�นผลโดยองค�การอ�สระ เช่�น

หน�งส%อพื่�มิพื่� พื่รรคการเมิ%อง กล4�มิผลประโยช่น�ต�างๆ๒. ๓ การประเมิ�นผลโดยน�กว�ช่าการ

18

ก,าหนดเป5าหมิาย

ว�เคราะห�ป9ญหา

อ4ปสรรค

ก,าหนดว�ธ$การประเมิ�น

จ�ดความิเปล$)ยนแปลง

แยกแยะผล

ว�เคราะห�ผล

19

๓.พื่�จารณาจากเป5าหมิายการประเมิ�น

๓. ๑ การประเมิ�นผลแบบเท$ยมิ มิ4�งหาค,าตอบให� ได�ว�าผลของนโยบายค%ออะไร โดยไมิ�สนใจน,า

ผลไปเปร$ยบเท$ยบก�บว�ตถึ4ประสงค�ของนโยบายท$)ก,าหนดไว�๓. ๒ การประเมิ�นผลแบบเป2นทางการ มิ4�งประเมิ�นผลล�พื่ธ�ท$)เก�ดจากการแปลงนโยบายไปส��การปฏิ�บ�ต�ว�าบรรล4ว�ตถึ4ประสงค�ท$)ก,าหนด

ไว�อย�างเป2นทางการหร%อไมิ� เพื่$ยงใด

20

๓. ๓ การประเมิ�นแบบพื่�จารณาความิเหมิาะ สมิ มิ4�งประเมิ�นผลล�พื่ธ�ท$)เก�ดจากการแปลง

นโยบายไปส��การปฏิ�บ�ต�ว�าบรรล4ว�ตถึ4ประสงค�ท$)ก,าหนดไว�อย�างเป2นทางการและตอบสนองความิคาดหว�งของผ��มิ$ส�วนได�ส�วนเส$ยหร%อไมิ�

21

เกณฑ์ การประเม�นผล

๑.ประส�ทธ�ผล (effectiveness) ค%อขอบเขตของการท$)นโยบายได�ร�บผลประโยช่น�ต�างๆ ตามิว�ตถึ4ประสงค�ท$)ต� 3งไว� รวมิถึ!งการได�ร�บผลประโยช่น�อ%)นๆ ท$)ไมิ�ได�คาดหว�งไว�อ$กด�วย๒.ประส�ทธ�ภาพื่ (efficiency) ค%อ ขอบเขตของการลดค�าใช่�จ�ายซ!)งเป2นต�วเง�น ซ!)งสามิารถึทราบได�จากต�นท4นรวมิ หร%ออ�ตราส�วนระหว�างผลประโยช่น�และต�นท4น

22

๓.ความิพื่อเพื่$ยง (adequacy) ค%อ ความิสามิารถึของการด,าเน�นการให�บรรล4ว�ตถึ4ประสงค�ของนโยบายภายใต�เง%)อนไขของทร�พื่ยากรท$)มิ$อย�� โดยว�ดจาก

- งบประมิาณจ,าก�ด

-งบประมิาณเปล$)ยนได�ตามิความิเหมิาะสมิ-ประส�ทธ�ผลแน�นอน

-ประส�ทธ�ผลเปล$)ยนแปลงได�

23

งบประมิาณ

จ,าก�ด ไมิ�จ,าก�ด

ประส�ทธ�ผล

ก,าหนดช่�ด

เปล$)ยนแปลงได�

ประเภท1 ประเภท2

ประเภท3 ประเภท4

24

ก. ประส�ทธ�ผลก,าหนดไว�แน�นอน และงบ ประมิาณก,าหนดไว�แน�นอน ว�ดความิพื่อเพื่$ยง

ได�จากทร�พื่ยากรท$)ต�องใช่� และผลท$)ต�องการก,าหนดไว�ช่�ดเจน

ข. ประส�ทธ�ผลก,าหนดไว�แน�นอน แต�งบ ประมิาณเปล$)ยนแปลงได� นโยบายท$)ด$ท$)ส4ดค%อ

นโยบายท$)ใช่�งบประมิาณน�อย

25

ค. ประส�ทธ�ผลเปล$)ยนแปลงได� แต�งบ ประมิาณจ,าก�ด นโยบายท$)ด$ท$)ส4ดค%อนโยบายท$)

บรรล4เป5าหมิายมิากท$)ส4ดภายใต�งบประมิาณท$)มิ$อย��ง. นโยบายท$)ไมิ�ก,าหนดเป5าหมิายแน�นอน งบ

ประมิาณก6เปล$)ยนแปลงได� นโยบายท$)ด$ท$)ส4ด ค%อ นโยบายท$)ใช่�งบประมิาณน�อย แต�บรรล4

เป5าหมิายมิากท$)ส4ด

26

๔.ความิเป2นธรรมิ (equity) นโยบายท$)เป2นธรรมิค%อ นโยบายท$)ค,าน!งถึ!งการจ�ดสรรผลประโยช่น�หร%อการให�บร�การต�างๆ อย�างเป2นธรรมิ๕.ความิสามิารถึในการตอบสนอง (responsiveness) นโยบายน�3นสามิารถึตอบสนองความิต�องการ ความิพื่!งพื่อใจของกล4�มิต�างๆ ในส�งคมิหร%อไมิ�๖.ความิเหมิาะสมิ (appropriation) อาศ�ยหลายเกณฑ์�ประกอบก�น

27

กระบวนการในการประเม�นผล

๑.การก,าหนดรายละเอ$ยดว�าจะประเมิ�นอะไร

๒.การว�ดผล

๓.การว�เคราะห�ข�อมิ�ล

28

ป"ญหาการประเม�นผลนโยบายสาธารณะ

๑.ความิไมิ�ช่�ดเจนของเป5าหมิายและว�ตถึ4ประสงค�ของนโยบาย๒.ป9ญหาต�วบ4คคลท$)ท,าการประเมิ�นผลนโยบาย

๓. ป9ญหาอ%)นๆ ได�แก�

๓. ๑ ป9ญหาเร%)องข�อมิ�ลข�าวสาร

29

๓. ๒ ป9ญหาการใช่�เทคน�คในการประเมิ�นนโยบาย๓. ๒ ป9ญหาเก$)ยวก�บล�กษณะของนโยบาย

30

จร�ยธรรมของผ$%ประเม�นผล

๑.เป2นผ��ไมิ�มิ$อคต�

๒.มิ$ความิร� �ความิสามิารถึในการใช่�ระเบ$ยบว�ธ$ว�จ�ยในการประเมิ�นผลตามิหล�กว�ช่าการ

๓.มิ$ความิเท$)ยงตรงในการว�เคราะห�ตลอดกระบวนการประเมิ�นผล

31

๔. มิ$ความิมิ�)นคง ไมิ�ถึ�กครอบง,าโดยง�ายจากผ�� ต�ดส�นใจนโยบาย หร%อจากผ��มิ$ส�วนได�ส�วนเส$ย

๕.มิ$ความิส�มิพื่�นธ�ท$)เป2นกลางก�บผ��มิ$ส�วนได�ส�วนเส$ย๖.ไมิ�เข�าร�วมิก�บผ��ไมิ�มิ$ส�วนได�ส�วนเส$ย (non-stakeholders) ท$)ท,าการว�พื่ากษ�ว�จารณ�นโยบายหร%อโครงการท$)ก,าล�งท,าการประเมิ�นอย��