13 ชาดกของพระพุทธเจ้า

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ ªÒ´¡ 500 ªÒµÔ àÅ�Á 1

2

หนังสือ ชาดก 500 ชาต ิไดรวบรวมมาจากเร่ืองเลาพุทธประวัติในแตละชาติขององค สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาเอาไว ในเลมน้ี เปนเลมท่ี 1 รวบรวมมาได 13 ชาดก มุณิกชาดก หนา 3

นิโครธมิคชาดก หนา 7

ขทิรังคารชาดก... หนา 13

มาลุตชาดก... หนา 18

กุรุงคมิคชาดก หนา 23

คิชฌชาดก หนา 27

วัณณุปถชาดก หนา 30

ขัลลฏิยชาดก หนา 35

วัฏฏกาชาดก หนา 45

ติตติรชาดก หนา 47

มัจฉชาดก หนา 50

กันทคลกชาดก หนา 53

ตินทุกชาดก หนา 56


3

ชาดก 500 ชาต ิมุณิกชาดก นิทานชาดกวาดวยผูมีอายุยืน ชาวนาครอบครัวหนึ่งไดเลี้ยงโคไวสองตัวช่ือ มหาโลหิต กับ จุฬโลหิต และเลี้ยงสุกรตัวหนึ่งช่ือ มุณิกะ ทุกๆวันชาวนาจะนําโคทั้งสองไปทํางานหนักตรากตรํา โคจุฬโลหิต เห็นหมูมุณิกะอยุกินอยางสบายจึงอดนอยเนื้อตํ่าใจชาวนาไมได

สถานที่ตรัสชาดก .....เชตวันมหาวิหาร นครสาวัตถ ี

สาเหตุที่ตรัสชาดก .....พระสัมมาสัมพุทธเจาทรงทราบวาพระภิกษุรูปหนึ่งมีความปรารถนาจะสึก เพราะไดรับการเอาอกเอาใจพูดจาชักชวนแทะโลมจากสาวแกนางหนึ่ง พระพุทธองคจึงทรงสอบถาม พระภิกษุรูปนั้นก็ยอมรับแตโดยดี พระบรมศาสดาจึงตรัสเตือนสติวา


4

“ ดูกอน ภิกษุ มิใชแตบัดนี้เทานั้นที่หญิงคนนี้ทําใหเธอพินาศ เมื่อกอนนี้ เธอถึงกับสิ้นชีวิตในวันวิวาหของหญิงคนนี้ ตองเปนอาหารอันโอชะเลี้ยงคนมากมายในงานทีเดียว ” ตรัสดังนั้นแลว พระองคทรงนํา มุณิกชาดก มาตรัสแสดงดังนี ้

เนื้อหาชาดก

.....ในอดีตกาล สมัยพระเจาพรหมทัตครองกรุงพาราณสี ณ ชนบทแหงหนึ่ง ชาวนาครอบครัวหนึ่งไดเลี้ยงโคไวสองตัวพี่นองช่ือ มหาโลหิต กับจุฬโลหิต และเลี้ยงสุกรตัวหนึ่งช่ือ มุณิกะ

แตเชาตรูทุกๆ วัน ชาวนาจะนําโคทั้งสองไปไถนา บรรทุกน้ํา บรรทุกฟน กวาจะไดกลับบานพักผอนก็ตะวันตกดินไปแลว ไมวางานใดๆ ที่เปนงานหนักตรากตรํา ชาวนาไดอาศัยแรงโคทั้งสองนี้เสมอ กลาวไดวาโคทั้งสองเปนกําลังสําคัญของครอบครัวทีเดียว

อยูมาวันหนึ่ง ชาวนาไดจัดพิธีหมั้นลูกสาวของตนใหกับชายหนุมคนหนึ่ง หลังจากพิธีหมั้นผานพนไปแลว แกก็คิดตระเตรียมงานสําหรับวันแตงงานที่จะมาถึงในไมชา ทุกๆ วัน ลูกสาวชาวนาจะนําขาว ถั่ว รํา และอาหารอยางดี จํานวนมากไปเลี้ยงหมูมุณิกะ เมื่ออากาศรอน หญิงสาวจะ


5

อาบน้ําขัดถูรางกายใหมัน แมพื้นคอกสกปรกก็จะลงมือถูใหสะอาดเอี่ยม ตกกลางคืนจะสุมไฟไลยุงให

สวนโคทั้งสองพี่นองไมเคยไดรับการเอาอกเอาใจเชนนี้เลย ตองออกทํางานแตเชาตรู ไดรับแตเพียงขาวลีบ หญาแกๆ หรือใบไมแหงๆ เทานั้น โคจุฬโลหิตเห็นการกระทําของชาวนาและบุตรสาวเชนนี้อดนอยเนื้อตํ่าใจไมได จึงกลาวรําพันกับโคมหาโลหิตผูเปนพี่วา “ ดูซิพี่ เราทั้งสองทํางานหนักสารพัดอยางไมมีวางเวน แทบจะเรียกวาเราเปนผูทํามาหาเลี้ยงครอบครัวนี้ก็ยังได แตเราไดกินเพียงขาวลีบ ฟางหญาแหงๆ ใบไมแกๆ อยางนี้ สวนเจาหมูมุณิกะ วันทั้งวันเอาแตนอน ไมเคยทําอะไรสักอยางเดียว กลับไดกินขาวอยางดี ชางไมยุติธรรมเลย ”

โคมหาโลหิตผูพี่ จึงกลาวเตือนนองวา “ นองรัก เจาอยางไดคิดอิจฉามุณิกะเลย ที่มันกินอยางนี้ ไมไดกินเพื่ออยู แตกินเพื่อตาย คอยดูสิอีกไมกี่วัน เมื่อถึงวันแตงงานของคุณหนู เขาก็จะจับมันแกงเลี้ยงแขกที่มารวมงาน เจากินแตขาวลีบอยางนี้นะดีแลว อายุจะไดยืน ”

และแลวก็เปนจริงตามคําของโคมหาโลหิต เพราะตอมาอีกไมนาน เขาก็ชวยกันจับสุกรมุณิกะฆาทําแกงเลี้ยงแขกที่มารวมงานแตงงาน มิใยที่หมูมุณิกะจะแผดเสียงรองขอชีวิตอยางนาสงสารก็ไมมีใครเห็นใจ ซ้ํานายสาว


6

ซึ่งเคยเอาอกเอาใจมันอยางดีตลอดมาเมื่อครั้งกอน ยังลงมือชวยฆาอีกแรงเสียดวย โคจุฬโลหิตจึงกลาวกับโคมหาโลหิตวา

“ พี่จะ ฉันเห็นโทษของการกินมากๆ ของเจาหมูมุณิกะแลววาเปนอยางไร ทําใหรูสึกวากินหญาแก ๆ กับใบไมแหงๆ ของเราชางเปนอาหารที่ประเสริฐสุดจริงๆ กินแลว อายุยืนกวาอาหารอรอยๆ ของเจามุณิกะต้ังรอยเทาพันเทาเชียว ” แลวโคทั้งสองพี่นองก็สนทนากันตอดวยความเบิกบานใจ

ประชุมชาดก

..... เมื่อพระพุทธองคทรงแสดงธรรมจบแลว ทรงเทศนาอริยสัจ ๔ พระภิกษุรูปนั้นสงใจไปตามคําพระธรรมเทศนา บังเกิดความสลดใจเห็นภัยในวัฏสงสารและโทษของการครองเรือน สามารถประคองใจใหหยุดนิ่งต้ังมั่นในศูนยกลางกาย ไดบรรลุธรรมดํารงอยูในโสดาปตติผล แลวพระบรมศาสดาทรงประชุมชาดกวา

สุกรมุณิกะ ไดมาเปนภิกษุผูคิดจะสึกรูปนี ้โคจุฬโลหิต ไดมาเปนพระอานนท โคมหาโลหิต ไดมาเปนพระองคเอง


7

ขอคิดจากชาดก

๑ . ไมวากาลไหนๆ ภิกษุไมควรใกลชิดสตรี พระอานนทเคยทูลถามพระสัมมาสัมพุทธเจาวา ภิกษุควรประพฤติตนอยางไรตอสตร ี

พระพุทธองคทรงตอบวา “ อยาไดพบปะสตรีใดๆ เลย ”

พระอานนททูลถามวา “ ถาจําเปนตองพบปะจะทําอยางไร”

พระพุทธองคทรงตอบวา “ ก็อยาพูดคุยดวย ”

พระอานนททูลถามวา “ ถาตองพูดคุยดวยจะทําอยางไร ”

พระพุทธองคทรงตอบวา “ กอนจะพูด ต้ังสติใหมัน่คงแลวรีบพูดใหเสร็จธุระโดยไว ”

๒ . ผูที่เปนผูนําได ตองหมั่นสังเกต หมั่นอบรมตนเองและบริวารใหมีความมักนอย สันโดษ พอใจในปจจัยตามมีตามได ไมโลภ มีความหนักแนน ไมอิจฉาริษยา


8

นิโครธมิคชาดก การเลือกคบคน

สมัยพุทธกาล ณ นครราชคฤห ธิดาเศรษฐีผูหนึ่งเปนผูมีรูปรางงดงาม แตกลับไมยินดีในความงามนั้น เฝาขอบิดามารดาบวชเปนภิกษุณีเสมอแตไมไดรับอนุญาต เมื่อเจริญวัยบิดามารดาจึงใหแตงงานกับบุตรเศรษฐี

วันหนึ่งที่เมืองมีงานนักขัตกฤษ ชาวเมืองตางแตงกายสวยงาม แตธิดาเศรษฐีกลับแตงกายเรียบๆ บอกเหตุกับสามีวา เพราะมองเห็นความไมงามของรางกาย สามีจึงกลาววา ทําไมเธอจึงไมบวชเสียเลา? นางไดฟงก็ยินดี สามีจึงพาไปบวชเปนพระภิกษุณีในสํานักของพระเทวทัต เมื่อบวชแลวนางไดบําเพ็ญกิจของภิกษุณีอยางเครงครัด โดยไมรูตัววานางมีครรภกอนที่จะบวช เมื่อครรภของนางโตขึ้น พระเทวทัตเกรงวาตนจะเสื่อมเสียช่ือเสียงจึงสั่งใหนางสึก

นางคิดวาตนบวชเพื่อถวายชีวิตแดองคพระสัมมาสัมพุทธเจา มิใชมาบวชเพื่อพระเทวทัต จึงเดินทางไปยังเชตวันมหาวิหารเพื่อเฝาพระบรมศาสดา พระพุทธองคทรงทราบดวยญาณวา นางเปนผูมีศีลบริสุทธ์ิ แตเพื่อคนทั่วไปไดประจักษ จึงโปรดใหต้ังกรรมการขึ้นพิจารณา นาง


9

วิสาขามหาอุบาสิกาไดตรวจรางกายและสอบสวนวัน เดือน ปที่นางออกบวช ไดความจริงวา นางต้ังครรภกอนออกบวช นางจึงพนความผิด

ตอมานางคลอดบุตรเปนชายมีผิวพรรณผุดผอง พระเจาปเสนทิโกศลทรงรับไปเลี้ยงไวเปนบุตรบุญธรรม ใหช่ือวา พระกุมารกัสสปะ ครั้นอายุได ๗ ขวบ ทราบชาติกําเนิดของตนเกิดความสลดใจ จึงออกบวช ต้ังใจปฏิบัติธรรมจนสําเร็จเปนพระอรหันตผูเลิศในการแสดงธรรมอันวิจิตร

นางภิกษุณีผูเปนมารดา นับแตลูกจากไปก็ไดแตรองใหคิดถึงลูกจนไมมีใจปฏิบัติธรรม เชาวันหนึ่งบังเอิญไดพบพระกุมารกัสสป จึงรองเรียกช่ือพระลูกชาย พระกุมารกัสสปเถระทราบวา ถาหากทานพูดดวยถอยคําอันไพเราะ มารดาจะตัดความอาลัยไมขาด จึงพูดใหสติวา “ทานเที่ยวทําอะไรอยูนะ! เวลาผานมาต้ังนานแลว ความอาลัยอาวรณแคนี้ก็ยังตัดไมได” นางไดยินก็เสียใจ คิดตัดอาลัย จึงต้ังใจปฏิบัติธรรม จนบรรลุธรรมเปนพระอรหันต … พระภิกษุไดสนทนาถึงเหตุนี้ พระบรมศาสดาทรงทราบจึงตรัสเรื่อง นิโครธมิคชาดก ดังนี ้


10


ณ ปาใหญ มีกวาง ๒ ฝูง พญากวางฝูงหนึ่งช่ือ นิโครธ อีกฝูงพญากวางช่ือ สาขะ มีบริวารฝูงละ ๕๐๐ ตัว ในครั้งนั้น พระราชาจะเสด็จไปยิงกวางเสมอๆ วันหนึ่งทอดพระเนตรเห็นพญากวางทองทั้งสอง จึงมีพระทัยเมตตารับสั่งไมฆาพญากวางทั้งสองนี้ แตยังคงลากวางอื่นๆ พญากวางจึงปรึกษากันวา เพื่อไมตองระแวงภัย แตละฝูงจะผลัดกันสงกวางใหฆาวันละ ๑ ตัว อยูมาวันหนึ่ง ถึงเวรของนางกวางทองแกในฝูงของพญาสาขะ นางขอรองพญาสาขะวา ขอใหนางคลอดลูกกอนแลวจะเอาตัวเองไปใหฆาแทน แตพญาสาขะไมยอม นางกวางจึงไปหาพญานิโครธ เพื่อขอความชวยเหลือ

เมือ่พญานิโครธไดฟงแลว ยอมเสียสละชีวิตตนเองแทน จึงเดินไปที่โรงครัว เอาหัววางบนเขียง เมื่อพอครัวมาเห็นจึงรีบกราบทูลพระราชา พระราชาทราบความจากพญานิโครธเกิดสลดพระทัย ดําริวา แมสัตวเดรัจฉานยังมีความเมตตากรุณา จึงประกาศพระราชทานอภัยชีวิตแกสัตวในปาทั้งหลาย และต้ังอยูในศีลธรรมอันดีงามนับแตนั้นมาประชุมชาดก


11

เมื่อพระพุทธองคทรงแสดงพระธรรมเทศนาจบแลว ชนทั้งหลายตางบรรลุธรรมตามลําดับช้ัน พระพุทธองคทรงประชุมชาดกวา

พญากวางสาขะ ไดมาเปน พระเทวทัต แมกวาง ภิกษุณีรูปนี ้พระราชา พระอานนท พญากวางนิโครธ พระองคเอง


๑. ผูที่มีบุญ ยอมมีปญญามองเห็นสิ่งตางๆ ตามความเปนจริง มองเห็นโทษของวัฏสงสารวาเปนทุกข แลวหาทางที่จะออกจากทุกขนั้น

๒. ผูที่มีความต้ังใจจะสรางบุญบารมี ควรจะตัดความหวงใยอาลัยรักทั้งหลายใหได ถาตัดไมได จิตใจจะกังวล ไมอาจบรรลุธรรมขั้นสูงได

๓. บุตรควรมีความกตัญูกตเวที คือ รูคุณ และตอบแทนคุณ บิดามารดา

๔. ผูนําที่ควรแกการเคารพสรรเสริญนั้น นอกจากจะตองมีความสามารถแลว ยังตองมีคุณธรรมอีกดวย


12

๕. ผูที่ถูกกลาวหาจะตองทําใจใหหนักแนน ยึดมั่นในคุณความดี และอดทนเพื่อรอโอกาสพิสูจนความบริสุทธ์ิของตน ถือเสียวา “มือไมมีแผล ยอมไมกลัวพิษงู ทองบริสุทธ์ิอยู ยอมไมกลัวไฟลน”


13

ขทิรังคารชาดก... ชาดกวาดวยความเปนผูมีจิตใจมั่นคง

สถานที่ตรัสชาดก .....เชตวันมหาวิหาร นครสาวัตถ ี

สาเหตุที่ตรัสชาดก .....หลังจากทานอนาถบิณฑิกเศรษฐีสรางเชตวันมหาวิหารถวายพระสัมมาสัมพุทธเจาแลว ยังคงเอาใจใสบํารุงพระภิกษุสงฆอยางสม่ําเสมอ ทานทั้งหลายที่ทานบริจาคนั้นมากมายจนมิอาจประมาณคาได

ณ ซุมประตูที่ ๔ ของเรือนทาน มีเทวดามิจฉาทิฎฐิองคหนึ่งเขาไปอาศัยอยู ทุกครั้งที่พระสัมมาสัมพุทธเจาและพุทธสาวกเสด็จผานเขาไปในเรือน เทวดาไมพอใจเพราะตองอุมลูกลงไปอยูที่พื้นดิน เนื่องจากมีคุณธรรมตํ่ากวา แตเทวดาไมกลาจะไปบอกกับทานเศรษฐีเอง คืนหนึ่งจึงไดแผรัศมีปรากฏกายใหบุตรชายของทานเศรษฐีเห็นพรอมกับกลาววาใหเลิกทําทานเสียเถิด เพราะสมบัติอาจหมดไปได บุตรชายเศรษฐีโกรธที่เทวดาดูหมิ่นพระรัตนตรัยและไลเทวดาใหออกไป


14

ทานเศรษฐียังคงเลื่อมใสในคุณของพระรัตนตรัยและใหทานอยูเปนนิตย จนกระทั่งชวงหนึ่งทานถึงความยากจนลงโดยลําดับ เทวดาผูมีมิจฉาทิฎฐิจึงเขาไปในหองเศรษฐี แลวยุยงใหเลิกทําทาน แตถูกทานเศรษฐีไลใหออกจากบานของตน

เทวดาจึงไดคิดและสํานึกผิด ไปหาทาวสักกเทวราชขอรองใหทานพูดกับทานเศรษฐีให แตทาวสักกเทวราชตอบวาไมอาจทําได เพราะทานไดกลาวถอยคําอันไมสมควร แตแนะใหไปตามทรัพยสมบัติของทานเศรษฐีที่สูญหายไปกลับคืนมายังคลังใหหมด เปนการทําคุณไถโทษ ทานอาจยกโทษให

เทวดามิจฉาทิฏฐิรับเทวโองการแลว ไปตามสมบัติจนเรียบรอยแลวจึงไปขอใหทานยกโทษให ทานเศรษฐีกลาววา ตองใหพระบรมศาสดาอดโทษให รุงขึ้นจึงพาเทวดานั้นไปยังเชตวันมหาวิหาร กราบทูลเรื่องทั้งหมดใหทรงทราบ เมื่อพระพุทธองคจึงตรัสวา

“ ดกูอนคฤหบดี บุคคลผูกระทํากรรมลามกในโลกนี้ เมื่อกรรมอันเปนบาปนั้น ยังไมใหผล บุคคลผูนั้นยังไดรับความสุข ความเจริญอยู ตอเมื่อใด กรรมอันเปนบาปนั้นใหผล ตนจึงไดรับผลแหงบาปนั้น ” เมื่อจบพระคาถา เทวดานั้นไดบรรลุโสดาปตติผล จากนั้นพระบรมศาสดาไดตรัสยก


15

ยองทานอนาถบิณฑิกเศรษฐีวาเปนผูไมหวั่นไหวในพระรัตนตรัยและมีความเห็นอันบริสุทธ์ิ แลวจึงตรัสเรื่อง ขทิรังคารชาดก


.....ในอดีตกาล ณ กรุงพาราณสี มีเศรษฐีหนุมคนหนึ่ง ไดสรางศาลาบําเพ็ญทานขึ้น ๖ แหง นอกจากนั้นยังไดรักษาศีลหาและอุโบสถศีลตามกาลอยูเสมอ

ในครั้งนั้น พระปจเจกพุทธเจาองคหนึ่งนั่งเขานิโรธสมาบัติตลอด ๗ วัน จึงไดออกบิณฑบาต เหาะผานมาเศรษฐีเห็นจึงรีบลุกขึ้นแสดงความเคารพ แลวสั่งใหคนรับใชไปรับบาตรของพระปจเจกพุทธเจามา

พญามารเห็นการกระทํานั้นคิดตองการขัดขวางการสรางบุญบารมีครั้งนี้ใหได จึงเนรมิตหลุมถานเพลิงลึกประมาณ ๘๐ ศอก มีถานไมตะเคียนลุกโชติชวงราวกับเพลิงนรกคั่นอยู

แตทานเศรษฐีไมสะดุงกลัวเลยแมแตนอย นึกถึงคุณของพระรัตนตรัย แลวกลาววา ถึงอยางไรไมยอมลมเลิกการบําเพ็ญทานเด็ดขาด แมตนเองตองตาย ขอถวายชีวิตเปนพุทธบูชา กลาวจบเศรษฐีวิ่งไปบนหลุมถานเพลิงทันท ี


16

ทันใดนั้น ปรากฏดอกบัวใหญบานสะพรั่งดอกหนึ่ง ผุดขึ้นจากหลุมถานเพลิงรองรับเทาทั้งสอง เศรษฐี เศรษฐีหนุมยืนอยูบนดอกบัวนั้น พรอมนอมนําอาหารใสลงในบาตรของพระปจเจกพุทธเจา พระองคทรงรับอาหารนั้นแลวกระทําอนุโมทนา แลวทรงเหาะกลับไปยังปาหิมพาน ทามกลางความต่ืนตะลึงของมหาชนที่ไดประสบเหตุการณในครั้งนั้น พญามารเมื่อพายแพแลวหายตัวกลับไปยังที่อยูของตน

เศรษฐีซึ่งยืนอยูบนดอกบัว จึงกลาวธรรมถึงการบําเพ็ญทาน และรักษาศีล แกมหาชนที่ชุมนุมเหลานั้น และตางพากันสรางบุญกุศลไปจนตลอดชีวิต

ประชุมชาดก

เมื่อจบพระธรรมเทศนาแลว พระสัมมาสัมพุทธเจาทรงประชุมชาดกวา

พระปจเจกพุทธเจา ในครั้งนั้น ไดปรินิพพานแลว

เศรษฐีชาวเมืองพาราณสี ไดมาเปนพระองคเอง


17


๑ . มิจฉาทิฏฐิมีทั้งในเทวดาและมนุษย ดังนั้น สมาชิกในครอบครัวเดียวกนัควรตางเอาใจใส เปนกัลยาณมิตรซึ่งกันและกัน

๒ . การพักอาศัยอยูกับผูอื่นในฐานะใดก็ตาม อยาไดนิ่งดูดาย ควรทําตนใหเปนประโยชนตอเจาบาน แมชวยไดเพียงเล็กนอยก็ควรทํา

๔ .. ธรรมยอมรักษาผูประพฤติธรรม

๕. ในการทําความดี ควรมีจิตต้ังมั่น ไมหวั่นไหว เพราะบญุเทานั้นที่ติดตัวเราไปขามภพขามชาติ


18

มาลุตชาดก... ชาดกวาดวยการถือความคิดเห็นของตนเปนใหญ สถานที่ตรัสชาดก

.....เชตวันมหาวิหาร นครสาวัตถ ี

.....สาเหตุที่ตรัสชาดก

......ครั้งหนึ่งในสมัยพุทธกาล มีพระหลวงตาสองรูปช่ือ พระกาฬะ และพระชุณหะ ทั้งสองรูปต้ังใจปฏิบติัธรรมอยางเครงครัดอยูในปาแหงหนึ่งในเขตชนบท แควนโกศล อยางไรก็ดี พระทั้งสองรูปยังติดนิสัยต้ังแตสมัยเปนฆราวาสมาคนละอยาง คือ พระชุณหะชมชอบความงามของพระจันทรเต็มดวงขางขึ้น สวนพระกาฬะชอบมองหมูดาวที่สองแสงระยิบระยับจับตาในคืนขางแรม

.....วันหนึ่ง พระหลวงตาทั้งสองไดมาพบปะสนทนากันถึงเรื่องลมฟาอากาศ พระชุณหะจึงถามพระกาฬะขึ้นวา " ทานรูหรือไมวา คืนไหนอากาศจะหนาวจัด ? " พระกาฬะตอบทันทีวา " คืนขางแรมสิ! เราสังเกตมานานแลว พบวาถาคืนไหนเปนคืนขางแรม คืนนั้นอากาศจะหนาวจัดทุก


19

ที " พระชุณหะไดฟงดังนั้นจึงแยงวา " เราก็อยูปามานาน แตสังเกตเห็นวา อากาศหนาวจัดในคืนขางขึ้นตางหาก "

.....หลวงตาทั้งสองโตเถียงกันดวยเรื่องนี้เปนเวลานาน แตไมอาจจะหาขอยุติได ในที่สุดจึงชวนกันออกเดินทางไปเฝาพระสัมมาสัมพุทธเจา เพื่อใหพระพุทธองคตัดสินให

.....พระสัมมาสัมพุทธเจาทรงดําริวา พระภิกษุสองรูปนี้อุตสาหเดินทางไกลเปนเวลาแรมเดือน ขามเขตแดนชนบทนอยใหญมายังนครสาวัตถี เพียงเพื่อใหพระองคตัดสินปญหาอันไมเปนสาระ ดวยตางฝายตางถือทิฐิมานะเขาหากัน หลงยึดมั่นแตความคิดเห็นของตนโดยไมพิจารณาถึงสาเหตุที่แทจริง เชนนี้จึงทรงระลึกชาติดวยบุพเพนิวาสานุสติญาณ แลวตรัสวา

....." ดูกอนภิกษุ เมื่อชาติกอนโนน เราก็ตอบปญหานี้แกเธอทั้งสองแลว แตเธอจําไมได จึงตองยอนมาถามปญหาเดิมซ้ําอีก " พระหลวงตาทั้งสองรูสึกแปลกใจ จึงกราบทูลอาราธนาใหพระพุทธองคทรงเลาเรื่องราวในอดีตชาติของตนใหฟง พระพุทธองคจึงทรงแสดง มาลุตชาดก มีเนื้อความดังนี ้


20

.....เนื้อหาชาดก

.....นานมาแลว ในถ้ําเชิงเขาแหงหนึ่ง เปนที่อาศัยของราชสีหกับเสือโครง ทั้งสองอยูถ้ําเดียวกัน ดวยความผาสุกตลอดมา ตามปกติ ราชสีหชอบออกหากินในคืนเดือนหงาย ครั้งตกดึกลมแรงก็เกิดหนาวสั่น จึงหลงเขาใจวาอากาศหนาวเพราะคืนขางขึ้น

....สวนเสือโครงชอบออกลาเหยื่อในคืนเดือนมืด พอลมพัดมาแรงจัด ก็รูสึกหนาวจึงทักเอาวา อากาศหนาวเพราะขางแรม อยูมาวันหนึ่ง สัตวทั้งสองสนทนากันถึงเรื่องลมฟาอากาศเสือโครงไดพูดขึ้นวา " ถึงคืนขางแรมทีไร อากาศหนาวทุกที " ราชสีหไดฟงดังนั้นก็แยงวา " อะไรกันเพื่อน ขางขึ้นตางหากที่อากาศหนาวมาก " เสือโครงก็กลับแยงวา " เพื่อนเอาอะไรมาพูด คืนขางแรมสิ เราออกหากินทีไรอากาศหนาวเสียจนเรานี้สั่นไปทั้งตัว " แตราชสีหคานวา " อากาศจะหนาวในคืนขางแรมไดอยางไร เรานอนอุนสบายเชียว แตคืนขางขึ้นเมื่อเราออกหากิน อากาศหนาวเสียจนตัวเราเย็นเฉียบเลย "

.....ทั้งเสือโครงและราชสีหตางแผดเสียงเถียงกันลั่นปา เมื่อหาขอยุติไมได ทั้งสองจึงชวนกันไปหาฤาษี ซึ่งบําเพ็ญตบะอยู ณ เชิงขาแหงนั้น แลวเลาเรื่องที่เกิดขึ้นใหทานฟง พระฤาษีจึงกลาววา


21

....." ไมวาจะเปนขางขึ้นหรือขางแรมก็ตาม เมื่อมีลมพัดมายอมรูสึกหนาว เพราะความหนาวเกิดแตลม เจาทั้งสองไมแพกันในปญหานี้ " เมื่อราชสีหและเสือโครงทราบความจริงจากพระฤาษีแลวก็หมดทิฏฐิ เดินกลับถ้ําที่อยูของตนดวยความสุขใจ

.....ประชุมชาดก

.....เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจาตรัส มาลุตชาดก จบแลวทรงแสดงอริยสัจ ๔ โดยอเนกปริยาย พระหลวงตาทั้งสองรูปสามารถทําใจหยุดนิ่ง ต้ังมั่นอยูในศูนยกลางกาย เขาถึงธรรมกายพระโสดาในตนสําเร็จเปนพระโสดาบัน ณ ที่นั้นเอง พระสัมมาสัมพุทธทรงประชุมชาดกวา

.....เสือโครงในครั้งนั้น ไดมาเปนพระกาฬเถระ

.....ราชสีห ไดมาเปนพระชุณหเถระ

.....พระฤาษี ไดมาเปนพระองคเอง

.....ขอคิดจากชาดก

.....เมื่อมีปญหาหรือขอขัดแยงใด ๆ เกิดขึ้น ควรพิจารณาดังนี ้

.....๑. ตรวจสอบขอเท็จจริงใหดีกอน โดยไตรตรองวาอะไรเปนเหตุ อะไรเปนผล เพื่อประกอบการพิจารณา


22

.....๒. ฟงทั้งขอเสนอของอีกฝายหนึ่ง ไมถือทิฏฐิมานะ เอาแตใจตนเองเปนใหญ .....๓. พูดใหไพเราะที่สุดเทาที่จะทําได เพื่อมิใหอีกฝายมีทิฏฐิมานะมากขึ้น หากยังหาขอยุติไมได ควรใหผูรูจริงชวยตัดสิน


23

กุรุงคมิคชาดก วาดวยผูชอบโออวด

ความยอมีอยูวา ในครั้งนั้นพระศาสดาทรงสดับวา พระเทวทัตพยายามจะปลงพระชนมพระองค จึงตรัสวา ดูกอนภิกษุทั้งหลาย เทวทัตพยายามจะปลงชีวิตของเรา มิใชในบัดนี้เทานั้นแมเมื่อกอนก็พยายามเหมือนกัน แลวทรงนําเรื่องอดีตมาตรัสเลา

ในอดีตกาลครั้งพระเจาพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยูในกรุงพาราณสี พระโพธิสัตวถือกําเนิดเปนกวางอาศัยอยูที่ละเมาะแหงหนึ่ง ไมไกลสระแหงหนึ่งในปา ไมไกลสระนั้นมีนกช่ือสตปตตะ จับอยูที่ยอดไมตนหนึ่ง ก็ที่สระมีเตาอาศัยอยู สัตวทั้งสามนั้นเปนสหายกัน ตางอยูกันดวยความรัก ครั้งนั้นพรานเนื้อคนหนึ่งทองเที่ยวไปในปา พบรอยเทาพระโพธิสัตวที่ทาลงน้ําดื่ม จึงดักบวงมีเกลียวแข็งแรงราวกับโซเหล็ก แลวกลับไป

พระโพธิสัตวมาดื่มน้ํา ติดที่บวงต้ังแตยามตน จึงรองใหรูวาติดบวงเขาแลว นกสตปตตะไดยินเสียงพระโพธิสัตว จึงลงจากยอดไม เตาก็ขึ้นจากน้ํา ปรึกษากันวา จะควรทําอยางไรดี นกสตปตตะจึงบอกเตาวา


24

สหายทานมีฟนจงแทะบวงนี้เถิด เราจะไปคอยกันไมใหพรานมาได ดวยความพยายามที่เราทั้งสองทําอยางนี้ สหายของเราจักรอดชีวิต

เตาจึงเริ่มแทะเชือกหนัง นกสตปตตะก็จับคอยอยูบนตนไมไมไกลจากบานที่นายพรานอยู นายพรานถือหอกออกแตเชาตรู นกรูวานายพรานออกก็โฉบปรบปก เอาปากจิกนายพรานผูจะออกทางประตูหนา นายพรานคิดวาเราถูกนกกาลกิณีตีเขาใหแลว จึงกลับไปนอนเสียหนอยหนึ่ง แลวลุกขึ้นถือหอกไปอีก นกรูวานายพรานนี้ออกไปทางประตูหนา บัดนี้คงจะออกไปทางประตูหลัง จึงไปจับที่เรือนดานหลัง

ฝายนายพรานคิดวา เมื่อเราออกทางประตูหนาก็พบนกกาลกิณี บัดนี้เราจะออกทางประตูหลัง จึงออกไปทางประตูหลัง นกก็โฉบเอาปากจิกอีก นายพรานคิดวา เราถูกนกกาลกิณีอีก บัดนี้นกนี้คงไมใหเราออก นอนรอจนอรุณขึ้น จึงถือหอกออกไปในเวลาอรุณขึ้น นกรีบไปบอกแกพระโพธิสัตววา พรานกําลังเดินมา ในขณะนั้นเตากัดเชือกขาดยังเหลืออีกเกลียวเดียว แตฟนของเตาชักจะเรรวนจวนจะรวง ปากก็ฟูมไปดวยเลือด

พระโพธิสัตวเห็นบุตรนายพรานถือหอก เดินมาดวยความเร็วดุจฟาแลบ จึงกัดเกลียวนั้นขาดเขาปาไป นกจับอยูบนยอดไม แตเตาคงนอนอยูในที่นั้นเอง เพราะบอบชํ้ามาก พรานเห็นเตา จึงจับใสกระสอบแขวนไวที่ตอไมตนหนึ่ง พระโพธิสัตวกลับมาดูรูวาเตาถูกจับไปจึงคิดวา


25

เราจักใหชวยชีวิตสหาย จึงทําเปนคลายจะหมดกําลังแสดงตนใหพรานเห็น พรานคิดวา เนื้อคงหมดแรง เราจักฆามนัเสียแลวถือหอกติดตามไป พระโพธิสัตวไปไดไมไกลไมใกลนัก ลอพรานเขาปาไป ครั้นรูวาพรานไปไกลแลว จึงเหยียบรอยเทาลวงไว แลวไปเสียทางอื่นดวยความเร็วราวกะลมพัด เอาเขาของตนยกกระสอบขึ้นแลวทิ้งลงบนพื้นดิน ขวิดฉีกขาดนําเตาออกมาได แมนกสตปตตะก็ลงจากตนไม พระโพธิสัตวเมื่อจะใหโอวาทแกสัตวทั้งสอง จึงกลาววา เราไดชีวิตก็เพราะอาศัยพวกทาน กิจที่ควรทําแกสหาย พวกทานก็ไดทําแกเราแลว บัดนี้พรานคงจะมาจับทานอีก เพราะฉะนั้น สหายสตปตตะทานจงพาลูกเล็ก ๆ ของทานไปอยูที่อื่นเสียเถิด สหายเตา แมทานก็จงลงน้ําไปเถิด สัตวทั้งสองไดทําตาม

แมพรานมายังที่นั้น ไมเห็นใคร ๆ หยิบกระสอบที่ขาดขึ้นแลวก็เสียใจ กลับเรือนของตน สัตวทั้งสามสหายก็มิไดตัดความสนิทสนมกันจนตลอดชีวิต แลวตางก็ไปกันตามยถากรรม

พระศาสดาทรงนําพระธรรมเทศนานี้มาแสดงแลว ทรงประชุมชาดกวา นายพรานในครั้งนัน้ไดเปนเทวทัตในครั้งนี้ นกสตปตตะไดเปนสารีบุตร เตาไดเปนโมคคัลลานะ สวนกวาง คือเราตถาคตนี้แล


26

คิชฌชาดก พญาแรง คิชฌชาดก นิทานชาดกวาดวยอํานาจบุญคุณ พญาแรงตองการตอบแทนบุญคุณเศรษฐีที่ไดเคยชวยชีวิตตนและฝูงแรงเอาไว จึงไดสั่งฝูงแรงใหขโมยผาที่ตากไวของชาวเมืองนําไปใหทานเศรษฐี

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจาประทับอยูวัดเชตะวันเมืองสาวัตถ ีทรงปรารภภิกษผูเลี้ยงมารดารูปหนึ่ง ไดตรัสวา "สาธุ สาธุ โบราณบัณฑิตไดทําอุปการะแกผูมิใชญาติ เพื่อตอบแทนบุญคุณสวนมารดาบิดาถือเปนภาระของภิกษุโดยแท" แลวทรงนําอดีตนิทานมาสาธก วา... กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว พระโพธิสัตวเกิดเปนพญาแรงเลี้ยงดูบิดามารดาอยูที่คิชฌบรรพต ตอมาวันหนึ่งเกิดพายุฝนหาใหญพัดกระหน่ํา ฝูงแรงไมสามารถทนพายุฝนได พากันบินหนีตายเขามาอาศัยอยูในเมืองพาราณส ี

วันนั้น เศรษฐีชาวเมืองพาราณสีคนหนึ่ง ออกจากเมืองจะไปอาบน้ําเห็นฝูงแรงเปยกมอมแมมอยู จึงหอบไปรวมกันในที่แหงหนึ่ง กอไฟใหผิงแลวนําไปไวที่ปาชา นําเนื้อโคมาเลี้ยงพวกแรงเปนอยางด ีเมื่อพายุฝนหยุดแลว ฝูงแรงมีรางกายเขมแข็งแลวพากันบินกลับรังที่ภูเขา


27

ตามเดิม วันหนึ่งฝูงแรงจับกลุมปรึกษากันวา "พวกเรารอดตายมาได ก็เพราะการชวยเหลือของเศรษฐีคนหนึ่ง พวกเราจะตอบแทนบุญคุณของทานอยางไรดี" จึงตกลงรวมกันวา "ต้ังแตวันนี้ไป แรงตัวใดไดผาหรือเครื่องนุงหมใด ๆ ก็พึงคาบไปทิ้งที่บานเศรษฐีนะ"

นับแตวันนั้นมาฝูงแรงก็ดูทีเผลอของพวกมนุษยที่ตากผาไวที่กลางแดด ตางพากันโฉบเฉ่ียวเอาผาไปทิ้งไวที่บานเศรษฐีเปนประจํา เศรษฐีพอเห็นผานั้นแลว ก็นําไปเก็บไวในที่สวนหนึ่งตางหากไมนําเอามาใช

ชาวเมืองเกิดความเดือดรอนเพราะฝูงแรงลักผาไป จึงเขากราบทูลพระราชา พระองครับสั่งใหดักบวงและขายเพื่อจับพญาแรง เมื่อชาวเมืองจับพญาแรงไดแลว จะนําไปถวายพระราชา เศรษฐีก็กําลังจะเขาเฝาพระราชาเชนกัน จึงเดินตามกันไป พระราชาตรัสถามพญาแรงวา "พวกเจาคาบผาชาวเมืองไปหรือ?" พญาแรงตอบวา "จริง พระเจาขา" พระราชา "พวกเจาเอาไปใหใคร" พญาแรง "ใหเศรษฐี พระเจาขา" พระราชา "ทําไมละ" พญาแรง "เพราะเศรษฐีชวยเหลือชีวิตของพวกขาพระองคจึงตอง


28

ตอบแทนบุญคุณ .. พระเจาขา" พระราชาตรัสถามอีกวา "เขาลือกันวา แรงเห็นซากศพได ถึง ๑๐๐ โยชนมิใชหรือ เหตุไร พวกเจามาใกลขายและบวงแลวก็ไมรูสึกตัวเลา"

พญาแรงตอบเปนคาถาวา "เมื่อใดสัตวมีความเสื่อมในขณะจะสิ้นชีวิต เมื่อนั้นนถึงจะมาใกลขายและบวงก็ไมรู"

พระราชาตรัสถามเศรษฐีวา "เปนจริงตามนั้นหรือไม ทานเศรษฐี" เศรษฐีไดกราบทูลวา "จริงพระเจาขา ขอพระองคโปรดทรงปลอยแรงตัวนี้ไปเถิด ขาพระองคจะคืนผาเหลานั้นแกเจาของเดิม พระเจาขา" พระราชาจึงรับสั่งใหปลอยแรงไปตามเดิม เศรษฐีก็คืนผาใหแกเจาของเดิมไป


29

วัณณุปถชาดก วาดวยความเพียรไมเกียจคราน

วัณณุปถชาดก วาดวยเรื่องของนายวาณิชผูมีความเพียรไมเกียจคราน สามารถชวยเหลือเหลาบริวารที่ตางพากันสิ้นหวังกับเหตุการณที่เกิดขึ้นทามกลางทะเลทรายที่รอนระอุ ไมมีอาหาร ไมมีแมแตน้ํา!

"ชนทั้งหลายผูไมเกียจคราน ขุดภาคพื้นที่ทางทราย ไดพบน้ําในทางทรายนั้น ณ ที่ลานกลางแจงฉันใด มุนีผูประกอบดวยความเพียรและกําลัง เปนผูไมเกียจคราน พึงไดความสงบใจ ฉันนั้น"

พระผูมีพระภาคเจา ประทับอยูในพระเชตวันมหาวิหาร เมืองสาวัตถ ี ตรัสวัณณุปถธรรม เพราะปรารภกุลบุตรคนหนึ่ง ไปฟงธรรมในสํานักของพระศาสดา มีจิตเลื่อมใน เห็นโทษในกามและอนิสงสในการออกจากกามจึงบวช อุปสมบทได 5 พรรษา เรียนไดมาติกา 2 บท ศึกษาการประพฤติวิปสสนา รับพระกรรมฐานที่จิตของตนชอบ ในสํานักของพระศาสดา เขาไปยังปาแหงหนึ่ง จําพรรษา พยายามอยูตลอดไตรมาส ไมอาจทําสักวา โอภาสหรือนิมิตใหเกิดขึ้น ภิกษุนั้นไดมีความคิดดังนี้วา พระศาสดาตรัสบุคคล 4 จําพวก ใน


30

บุคคล 4 จําพวกนั้น เราคงจะเปนปทปรมะ เราเห็นจะไมมีมรรคหรือผลในอัตภาพนี้ เราจักกระทําอะไรดวยการอยูปา เราจักไปยังสํานักของพระศาสดา แลดูพระรูปของพระพุทธเจาอันถึงความงามแหงพระรูปอยางยิ่ง ฟงพระธรรมเทศนาอันไพเราะอยู (จะดีกวา) ครั้นคิดแลว ก็กลับมายังพระเชตวันวิหารอีก พระศาสดาตรัสกะภิกษุนั้นวา ดูกอนภิกษุ ไดยินวา เธอละความเพียร จริงหรือ ภิกษุนั้นกราบทูลวา จริง พระเจาขา พระศาสดาตรัสวา "ดูกอนภิกษุ เธอบวชในศาสนาอันเปนเครื่องนําออกจากทุกข เห็นปานนี้ ทําไมจึงไมใหเขารูจักตนอยางนี้วา เปนผูมักนอย หรือวาเปนผูสันโดษ หรือวาเปนผูสงัด หรือวาเปนผูไมเกี่ยวของ หรือวาเปนผูปรารภความเพียร ใหเขารูจักวา เปนภิกษุผูละความเพียร เมื่อครั้งกอน เธอไดเปนผูมีความเพียรมิใชหรือ เมื่อเกวียน 500 เลม ไปในทางกันดาร เพราะทราย พวกมนุษยและโคทั้งหลายไดนํ้าดื่มมีความสุข เพราะอาศัยความเพียร ซึ่งเธอผูเดียวกระทําแลว เพราะเหตุไร บัดนี้ เธอจึงละความเพียรเสยี ภิกษุนั้นไดกําลังใจ ดวยเหตุมีประมาณเทานี้" ในอดีตกาล เมื่อพระเจาพรหมทัตครองปกครองนครพาราณสี พระโพธิสัตวถือปฏิสนธิในตระกูลพอคาเกวียน เมื่อเจริญวัยแลวก็ไดเปน


31

นายกองเกวียนนําพอคาเกวียน 500 เลม ไปคาขายตางเมืองเปนประจํา คราวหนึ่ง พระโพธิสัตวนั้นเดินทางกันดารเพราะทรายแหงหนึ่ง มีระยะประมาณ 60 โยชน โดยออกเดินทางเฉพาะกลางคืน กลางวันจะหยุด

ในการควบคุมพอคาเกวียนไปคาขายดังกลาว พระโพธิสัตวจะต้ังผูเช่ียวชาญทางดาราศาสตรใหเปนผูกําหนดทิศทาง คราวนั้น คนกําหนดทิศทางไดมอยหลับไปเพราะเหน็ดเหนื่อย เนื่องจากไมไดหลับเปนเวลานาน ทําใหโคนําเกวียนหวนกลับมาในเสนทางเดิมอีก

พออรุณรุงต่ืนขึ้นไดรูวาเปนเสนทางเดิมจะบอกใหกลับเกวียน แตขณะนั้นสวางเสียแลว พวกพอคาเหลานั้น เมื่อรูวาพวกตนไดกลับมายังที่ที่พักแรมเมื่อวานนี้ก็ไดแตเสียใจ เพราะน้ําดื่มน้ําใชรวมทั้งฟนที่เตรียมมาหมดลงพอดี จึงพากันหยุดพัก ณ ที่นั้นอีกครั้งหนึ่ง

ฝายนายกองเกวียนโพธิสัตวพยายามสรางขวัญและกําลังใจใหเกิดแกบริวาร จึงเดินไปรอบ ๆ บริเวณคายพักในขณะที่ยังเชาอยู พลันไดเหลือบเห็นหญาแพรกกอหนึ่งยังเขียวสดอยูทามกลางทะเลทราย เกิดความคิดวาหญาจะสดช่ืนอยูไดจะตองมีน้ําที่ใหความช่ืนอยูเบื้องลาง จึงสังคนนําจอบขุดลงไปใตกอหญา พอขุดลึกลงไปถึง 60 ศอก ก็พบแผนหินใหญจึงเกิดความทอถอย


32

ฝายนายกองเกวียนโพธิสัตวคิดวา ใตแผนหินนี้จะตองมีสายน้ําเปนแนไดเงี่ยหูฟงและไดยินเสียงน้ําไหลอยูเบื้องลาง จึงบอกคนรับใชใหใชคอนเหล็กทุบลงไปที่แผนหินนั้น พอแผนหินแตกเกลียวน้ําประมาณเทาลําตาลก็พุงขึ้นมา คนทั้งปวงตางพากันต่ืมกันและอาบ พออาทิตยอัสดงจงไดยกธงไวใกลบอน้ํานั้น เพื่อผูผานไปมาจะไดเห็นและแวะมาดื่ม อาบตามอัธยาศัย

ครั้นแลว นายกองเกวียนและบริวารก็ออกเดินทางไปคาขายตามเมืองตาง ๆ ขายสินคาไดกําไร 2-3 เทาแลว จึงกลับไปยังที่อยูของตนโดยสวัสดิภาพ

ครั้นตรัสเรื่องนี้จบลงแลว พระพุทธองคไดตรัสพุทธภาษิตวา

"ชนทั้งหลายผูไมเกียจคราน ขุดภาคพื้นใตทราย ไดพบน้ําใตทรายนั้น ณ ที่ลานกลางแจงฉันใด

มุนี (ผูรู) ประกอบดวยความเพียรและกําลังใจเปนผูไมเกียจคราน พึงไดความสงบใจฉันนั้น"


33

สรุปเทศนา

คนรับใชผูไมละความเพียร ตอยหินใหนํ้าแกมหาชนในสมัยนั้น ไดเปน ภิกษุผูละความเพียรรูปนี ้ในบัดนี ้ บริษัทที่เหลือในสมัยนั้น ไดเปน พุทธบริษัท ในบัดนี ้ สวนหัวหนาพอคาเกวียน ไดเปน เราตถาคต


34

ขัลลฏิยชาดก

ขัลลฏิยชาดก เปนเรื่องความหลงผิดของสตรีนางหนึ่ง ซึ่งนางหลงประกอบมิจฉาชีพและทําจนคุนชิน ความสํานึกในบาปบุญคุณโทษก็หมดสิ้นไป เมื่อไดมาในสิ่งที่ตองการ ก็ยิ่งหลงทําผิด ทําบาปเพิ่มมากยิ่งขึ้น จนเปนเหตใหนางไปเกิดเปนนางเวมานิกเปรต

สาวัตถีนครใหญเปนศูนยกลางการคาและวัฒนธรรมมาชานาน ใตรมพระบรมโพธิสมภารของพระเจาปเสนทิโกศลมหาราช ผูเปนองคอุปถัมภพระพุทธศาสนาอยางเอนกอนันตพระองคหนึ่ง ในฤดูพรรษาพระพุทธเจาจะนําหมูสงฆกลับมาจากการโปรดเวไนยสัตวเขาจําพรรษา ยังวิหารเชตวันในเมืองนี้นานราว 4 เดือน มหาชนใกลไกลพากันหลั่งไหลมาฟงพระธรรมเทศนา ที่อยูตางแดนทางบกก็เดินทางดวยเทาบาง ขบวนเกวียนบาง ที่หางไกลออกไปกใ็ชเรือขามน้ําขามทะเลมา จอดรอดไวตามทาจอดแลวเดินทางเขาเมืองมุงสูพระเชตวันมหาวิหารมิไดเวนวัน ในครั้งนี้ก็มีนายสําเภาพอคาและบริวารจํานวนหนึ่งพากันเดินทางมาจากมหาสมุทรกวางใหญ


35

เพื่อเฝาพระสัมมาสัมพุทธเจา “พวกเจานั่งกันใหเปนระเบียบเรียบรอยนะ” “ต่ืนเตนจัง ลองเรือมานานจะไดฟงธรรมซะท”ี เมื่ออาราธนาศีลแลวนายสําเภาก็จัดถวายทําบุญอันปราณีต พรอมขอถวายผาทิพยอันไดมาโดยพิศดาร “ขาแตพระผูมีพระภาคเจา ในกลางสมุทรไกลโพนยังมเีปรตนางฟารูปงามนางหนึ่งรับผลกรรมอยูเวมานิกเปรตนั้นขอฝากไหวดวยเศียรดวยเกลาแทบพระบาทพระพุทธองคผูประเสริฐ กับทั้งขอถวายคูผาทิพยเปนเครื่องบูชา ขอพระพุทธองคทรงอนุโมทนาเพื่อกุศลประโยชนแกนางนั้นเถิด” สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาทรงมีพระกรุณาธิคุณแกนายสําเภาและอุบาสกบริวารตามอาราธนา “ขาแตพระผูมีพระภาคเจา เหตุการณที่ขาพระองคและเหลาลูกเรือไดประสบเจอมาชางนาพิสดารยิ่งนัก” เมื่อนายสําเภาปรารถนาบอกเลาสิ่งอัศจรรย องคศาสดาจึงไดทรงอนุญาตใหนายสําเภาเลาเหตุการณที่พบเจออุบาสกทั้งสิ้น จึงต้ังใจเปนกุศล สดับฟงโดยพรอมเพรียง ยอนเวลากลับไป 7 วันกอนหนานี ้ นายสําเภา ไดบอกเลาถึงเรื่องของนางขัลลฏิยะที่ตนและลูกเรือไดเจอตอองคพระศาสดา


36

นายสําเภาและบริวารอันเปนอุบาสกในพระพุทธศาสนาพากันนําสําเภาบรรทุกสินคามุงไปยังอาณาจักรสุวรรณภูมิ ในครั้งนั้นเกิดพายุคลื่นลมแรง สําเภาบรรทุกสินคาถูกพัดพาออกสูมหาสมุทรใหญ สําเภาลองลอยไปนอกเสนทางหลายวัน แลวทุกคนก็ไดพบสิ่งแปลกประหลาดเขาอยางหนึ่ง ภาพที่ทุกคนเห็นคือวิมานสวยงามปรากฏอยูกลางมหาสมุทร ยิ่งนําสําเภาเขาใกล ก็ยิ่งต่ืนตะลึง “โอ นี่เราอยูในทะเลหรือสวรรคกันแน วิมานนี้ชางสวยงามเหลือเกนิ” “ต้ังแตเกิดมายังไมเคยเห็นปราสาทที่ไหนสวยเทานี้มากอนเลย สวรรคแนแลวนายทาน วิมานนั่นนะ ตองมีนางฟาอาศัยอยูแนๆ เลย” “เฮย..แลวมันมาอยูกลางมหาสมุทรกวางใหญนี้ไดยังไงนี่ อัศจรรยแทๆ นายทาน” “ขานะ อยากเห็นนางฟา เราลดใบเขาเทียบวิมานนั่นเถดิ” เมื่อนําสําเภาเขาเทียบใกล ก็เห็นดรุณีนางหนึ่ง นางผูนี้มีเสนผมดําขลับยาวสลวยสวยงาม แตประหลาดที่นางคอยหลบเรน มิกลาออกมาใหเห็นเต็มรางได “พวกทานอยาเขามาใกลเราเลย เราตองโทษตามบุพกรรมมานานแลว มีเพียงเสนผมพอปดกายบาง แตผาหมผานุงหามีไม ทานอยาเขามานะ”


37

“เชนนั้นนองหญิงรอสักครูเถิด นายสําเภามีผานุงหมอยูมาก เราจะจัดใหเพื่อนองหญิงจะไดออกมาจากวิมานได” นายสําเภาเรงรีบนําผานุงหมสงใหดรุณีนางนั้นนางขัลลฏิยะ ผูซึ่งถูกกระแสแหงกรรมนําไปเกิดเปนเวมานิกเปรต ซึ่งมีเสนผมสวยงามแตไรอาภรณปดบังรางกายอาศัยอยูในวิมานกลางทะเล “นองหญิงนี่คือผาหมและผานุงอยางดีจากแควนกาสี เราจะนําเขาไปวาง ณ ประตูวิมาน สักครูนองหญิงออกมารับไปนุงหมใหมีสุขเถิด” “ขอบใจทานมาก แตไมมีประโยชนใดเลยทานผูใจบุญ ขานี้มีกรรมเกาจําตองเอาเสนผมปดบังรางกายเชนนี้ อาภรณเสื้อผาใดก็รับมาสวมใสไมไดเลย” “แลวพี่จะชวยนองนางไดอยางไรเลา” “ทานตองบริจาคผานั้นแดอุบาสกในพระพุทธศาสนา แลวอุทิศสวนกุศลมาใหเทานั้น ขานี้รับไวไดแตเฉพาะผลบุญที่อุทิศมา” เนื่องจากพอคาสําเภาเหลานี้ตางเปนพุทธบริษัท นายสําเภาจึงใหอุบาสกคนหนึ่งชําระรางกายรับเอาผานุงผาหมคูนั้นไว และเมื่อกรวดน้ําอุทิศบุญกุศล พลันอัศจรรยก็บังเกิดขึ้นทันตาเห็น


38

“ดีใจจัง เรามีอาภรณปดบังรางกายแลว” นางเวมานิกผูตกบวงกรรมเปนเปรต ไดพนทุกขไมตองเปลือยกายตากลม หมฟาอีกตอไป “โอ นางชางงามกวาชาวพระนครไหนๆ มารวมกันอีกนะเนี่ย” “ชางสวยแท ดุจดังเทพธิดาเลย” นางขัลลฏิยะเวมานิกเปรต ไดรับผลบุญ จึงทําใหนางพนจากบุพกรรมที่ไดกระทํามาในอดีตชาติ เมื่อพนบุพกรรมได นางกลางสมุทรนั้นก็ต้ังจิตรําลึกพระกรุณาธิคุณของพระพุทธเจา “ทานผูเจริญ ขาขอฝากกราบไหวพระสมณโคดมสมเด็จพระพุทธเจาไปดวยคูผาทิพย ขาว น้ํา และแกวตางๆ เปนพุทธบูชาไป ณ เวลานี้ดวย” ตอมาสําเภาและอุบาสกทั้งหมดก็ลัดทะเลขามมายังนครสาวัตถ ีอันมีพระเชตวันเปนพุทธสถานอยู ดวยแรงอธิษฐานของนางนั้น เมื่อนายสําเภาเลาเรื่องราวอันประสบมาครบถวน สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาสดับแลวทรงปรารภนางเปรต ขัลลฏิยะ เปนชาดกแสดงเหตุแหงบุญและบาปขึ้นดังนี้ พาราณสีในพุทธันดรหนึ่ง ยังมีหญิงงามผูหนึ่ง ยังชีพอยูดวยรูปโฉมอันงามพรอมทั้งสรรพางคกาย ดุจสรางจากสรวงสวรรคที่นิยมยินดีโดยทั่วกัน โดยเฉพาะเสนผมของนางนั้นยาวสลวยออน


39

นุมเปนพิเศษ ผูใดเห็นก็มักช่ืนชม ดรุณีนางนี้จึงมีช่ือเสียงโดดเดนกวาสตรีใดในพาราณสี นางมักไดรับการคัดเลือกเปนเทวี มีหนาที่สําคัญในงานฉลองตางๆ มิไดวางเวน จึงมีผูคิดริษยาอยูบางเปนธรรมดาของโลก “ทําไมช้ันไมเคยไดเปนผูเชิญพานดอกไมเลย ฮึ หมั่นไสนัก” “นั่นนะสิ สวยอยูคนเดียวรึไง ทั้งเมืองนี้นะ” ถึงคราวที่กรรมบันดาลมารทําลาย เธอกลับเปนเพื่อนสาวผูใกลชิด หญิงสาวผูนี้เก็บความริษยาไวมิดชิดยิ่ง “ผมเธอชางดกดํา นุมสลวยยิ่งนัก ถือไดวาเปนของมีคาแกชาวนิคมเราเลยนะ ใครไดยินก็อยากจะมาชมโฉม เปนหนาเปนตาแกพวกเราจริ๊ง ”ๆ “อิจฉาละส”ิ “เปลาคนอยางช้ันนะเหรอที่จะอิจฉาเพื่อน ไมจริ๊ง ไมจริง” “พี่เคาก็แซวไปยังงั้นแหละ” แตแลววันหนึ่งเหตุรายก็เกิดขึ้น “นี่เธอ ช้ันไดสมุนไพรช้ันดีมา เธอเอาไปใชสิ เอาชโลมผมไวใหทั่วศีรษะนะ สมุนไพรนี้นะ จะชวยใหเสนผมดกดําเปนเงางาม นุมสลวยยิ่งขึ้นนะ” “ดีจังเลย ขอบใจเธอมาก เธอมาใชดวยกันส”ิ “อุย ไมตองหรอก ช้ันนะไมสวยอยูแลว บํารุงยังไงก็คงสวยไมเทาครึ่งเธอหรอก เฮอ..เสียดายของเปลาๆ เธอเอาไวใชเถอะจะ ผมที่สวยอยูแลว จะไดสวยมากขึ้น” (หึๆ เชิญใชไปคนเดียวเถอะ)


40

สมุนไพรที่เพือ่นสาวนํามาให หาใชสมุนไพรบํารุงผมไม แตกลับกลายเปนยาทําลายเสนผม หญิงสาวเช่ือใจเพื่อน ใชไปโดยไมรูวามีภัย “หือ..สมุนไพรนี้ดีจริงๆ เลย กลิ่นหอม หอม ทําใหผมนุมสวยดวย” ชาววันใหมเมื่อหญิงงามต่ืนนอน หังใจของเธอแทบสลาย เมื่อผมที่เคยนุมสลวยสวยงาม มาบัดนี้ไดรวงโกรนเปนฝอยติดหนังศีรษะนาเกลียดนากลัว “โอะ!!..ทําไม ทําไม ผมช้ันหายไปไหน มันเกิดอะไรขึ้นเนี่ย!! และความเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ก็นํามาซึ่งชีวิตของนางงามที่ตองเปลี่ยนไป “หือๆๆ แลวช้ันจะกลาสูหนาคนอื่นไดเชนไร หือๆๆ” เธอตัดสินใจรวบรวมเงินทองที่มทีั้งหมดเดินทางออกจากเมืองไปยังนิคมชนบทหางไกลออกไป จนไมพบใครๆ ที่รูจัก “เฮอ แลวนี่เราจะทําอะไรดี เคยแตมีคนดูแลเอาใจ งานหนักสักนิดก็ไมเคยไดทํา” หญิงงามไดปกถิ่นฐานเปนรานสุรา แลวบดน้ํามันงาขายที่หมูบานชายแดนแควนกาสี “โอย เหนื่อยเหลือเกิน ทั้งเมล็ดงา ทั้งไหเหลา หนักแขนแทบหลุดแลว ทนอยางนี้ตอไปคงไมไหว งานหนักแทบตายไดเงินมาแคนิดเดียว


41

นางขัลลฏิยะ เมื่อครั้งเปนมนุษยไดกอกรรมดวยการขโมยของและเสื้อผาของผูอื่น ซึ่งเปนเหตุใหนางไดรับผลจากบุพกรรมบังเกิดเปนนางเวมานิกเปรตในภพชาติตอมา ตองหาวิธีรวยทางลัดบางแลว จะไดอยูอยางสุขสบายเหมือนเมื่อกอน” เนื่องจากผานภาวะรับกรรม ทนกับความลําบากมานาน ทําใหหญิงสาวหมดสิ้นความสํานึกในบาปบุญคุณโทษ หลงทําผิด ทําบาปมากมาย “ฮึๆ ขายเหลานี่ ดีจริงๆ เมาก็หมดสติ แอบเอาสรอยมายังไมรูตัวอีก โอโห เสนนี้คงขายไดหลายตังค” จากจุดเริ่มเล็กนอย นานวันเขาก็เริ่มความผิดใหญหลวงขึ้น วันหนึ่งนางถึงกับขโมยผานุงผาหมของคนเมาไปเก็บซอนไว สรางความอับอายเดือดรอนแกบุรุษยิ่งนัก “ฮึย...ทําไมต่ืนมาแลวเสื้อผาหายหมดเลยวะเนี่ย ตองเอาใบไมปด ทุเรศจังเลย” “รึวาตอนเมา เราเผลอถอดวะเนีย่ หึย..อาย อาย กลับกันดีกวา” (หึๆ สมน้ําหนา ชอบเมาแลวอาละวาด ตองแกลงซะใหเข็ด) ฐานะนางงามดีขึ้นในเวลาไมนาน และในครั้งหนึ่งไดมีภิกษุตางเมืองจาริกผานมา ดวยเหตุกุศลเจตนา นางไดนิมนตทานนั่งบนอาสนะ แลว


42

ถวายแปงผสมน้ํามันงาของตน นางทําบุญนั้นดวยจติเปนสุข จึงต้ังจิตอธิษฐานโดยปรารถนาใหผมของนางกลับมาสลวยสวยงามดังเดิม “ขาแตพระคุณเจา ขอใหเสนผมของขาพเจายาวสลวย นุมนวลดกดําดังเดิมเถิด” พระเถระภิกษุผูภิกขาจารทรงแสดงอนุโมทนา แลวออกจาริกบุญยังนิคมอื่นผานไป ครั้นหมดอายุขัยดวยผลกรรมที่คละกันทั้งดีและช่ัว นางจึงมีผมสวยอยูในวิมาน แตไมมีผานุงหมเพราะเคยลักขโมยผาผูอื่น ตองหลบซอนเอาเสนผมสวยงามนั้นปดกายอยูในวิมานนานถึงหนึ่งพุทธันดรดังนี ้ หตฺเถน หตฺถ เต ทินฺนํ น มยฺหํ อุปกปฺปติ เอเสตฺถุปาสโก สทฺโธ เอตํ อจฺฉาทยิตฺวาน มม ทกฺขิณมาทิสา ตถาหํ สุขิต เหสฺสํ ดูกอนทานผูนิรทุกข ทานที่ใหในมือเรา ยอมไมสําเร็จ ยังไมควรเปนเครื่องบริโภค อุบาสกผูมีศรัทธาในที่นี้ ควรไดนุงหมผาที่จะใหแกเรา แลวใหทักษิณาธรรมดังนี้ จึงไดรับความสุข


43

วัฏฏกาชาดก นกคุมโพธิสัตว

นิทานชาดกวาดวยอํานาจแหงการต้ังสัตตยาธิษฐาน ขณะนั้นเกิดไฟไหมบริเวณปาที่พระสัมมาสัมพุทธเจาและหมูพระสงฆนั่งเจริญสมาธิภาวนาอยู

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจา เมือ่คราวเสด็จเที่ยวจาริกไปในมคธชนบททั้งหลาย ทรงปรารภการดับไฟปา เรื่องมีอยูวา วันหนึ่ง พระพุทธองคพรอมดวยภิกษุสงฆ ไดไปบิณฑบาตในหมูบานชาวมคธแหงหนึ่ง ฉันเสร็จแลวเสด็จไปตามทาง วันนั้น เกิดไฟปารอบดาน พวกภิกษุปุถุชนตางกลัวตายจึงพากันจะดับไฟ ถูกพวกภิกษุหามไวและใหอยูในอาการที่สงบ ไฟปาไหมมารอบดาน พอใกลเขามาหาพื้นที่พระพุทธองคและหมูสงฆอยูก็ดับไปเอง สรางความแปลกประหลาดใจแกภิกษุทั้งหลาย เพื่อคลายความสงสัยของพวกภิกษุ พระพุทธองคจึงไดตรัสอดีตนิทานมาสาธก วา... กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว มีนกคุมผัวเมียคูหนึ่งกําลังมีลูกนอยตัวหนึ่ง ทุกวันนกคุมผัวเมียจะออกจากรังไปหาอาหารมาปอนลูกนกอยูเปนประจํา


44

วันหนึ่ง เกิดไฟไหมปารอบขาง นกตางๆ รวมทั้งนกคุมสองผัวเมีย ไดบินออกจากรังไป เพราะกลัวตาย ปลอยใหนกคุมลูกนอยนอนผจญภัยอยูตามลําพัง นกคุมนอยเมื่อเห็นไฟไหมใกลเขามา จึงรําลึกถึงคุณแหงศีลวา " คุณแหงศีลมีอยูในโลก ความสัจ ความสะอาด และความเอ็นดู มีอยูในโลก ดวยความสัจนั้น ขาพเจาจักทําสัจกิริยาอันยอดเยี่ยม ขาพเจาพิจารณากําลังแหงธรรม ระลึกถึงพระชินเจาทั้งหลายในปางกอน อาศัยกําลังสัจจะ ขอทําสัจจกิริยา " แลวกลาวเปนคาถาวา " ปกของเรา มีอยู แตก็บินไมได เทาทั้งสองของเรา มีอยูแตก็เดินไมไดมารดาและบิดาของเรา ออกไปหาอาหาร นี่ไฟปา ทานจงถอยกลับไปเสีย " ดวยอํานาจแหงการทําสัจกิริยาของลูกนกคุมไฟปาไดดับลงไปหมดสิ้น


45

ติตติรชาดก

(ลําดับอาวุโส) วาดวยความเคารพออนนอม “ขณะที่เรายังมีชีวิตอยู ภิกษุทั้งหลายยังไมมีความยําเกรงกัน ถาหากเราปรินิพพานไปแลว ภิกษุทั้งหลายจะเปนอยางไร”

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจา เมื่อคราวเสด็จไปเมืองสาวัตถี ทรงปรารภการหามเสนาสนะของพระสารีบุตร เรื่องมีอยูวา สมัยนั้นเมื่อทานอนาถบิณฑิกเศรษฐีสรางวิหารเสร็จแลว สงทูตไปนิมนตพระพุทธเจา พระพุทธองค มีพระสงฆสาวกแวดลอมไดเสด็จออกจากเมืองราชคฤหมารับการถวายวิหาร พวกอันเตวาสิกของฉัพพัคคียภิกษุ เดินทางลวงหนาไปถึงกรุงสาวัตถีกอนใคร แลวพากันจับจองเสนาสนะเอาไวใหพระอุปชฌายและอาจารยของตนเอง ทําใหพระสารีบุตรเถระผูมาถึงทีหลังไมไดเสนาสนะ จึงเปนเหตุใหพระพุทธองคประชุมภิกษุสงฆแลวตรัสวา " ภิกษุทั้งหลาย ในศาสนานี้ ควรกระทําอภิวาท การลุกรับ อัญชลีกรรม สามีจิกรรมตอผูแกกวา ภิกษุควรไดอาสนะเลิศ น้ําอันเลิศ กอนขาวอันเลิศ ตามลําดับผูที่แกกวา " แลวไดตรัสอดีตนิทานมาสาธกวา...


46

กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว มีสัตวสามสหายคือ นกกระทา ลิงและชาง อาศัยตนไทรใหญตนหนึ่งอยูในปาหิมพานต สัตวทั้งสามอยูอยางไมเคารพ ไมยําเกรง ไมเสมอภาคกัน ตอมาสัตวทัง้สามตัวตกลงจะทําความเคารพกันตามความอาวุโส จึงคิดหาวิธีรูวาใครจะเกิดกอนกัน อยูมาวันหนึ่ง สัตวทั้งสาม ขณะอยูที่ตนไทรไดถามกันและกันวา " ทานรูจักตนไทรนี้เมื่อไหร ?" ชางพูดวา " สมัยที่เราเปนลูกชาง ตนไทรนี้อยูระดับขาออนของเรา เราเห็นมันต้ังแตเปนพุมไม " ลิงพูดวา " เราเปนลูกลิงนั่งอยูพื้นดิน ก็เคี้ยวกินหนอของตนไทรออนนี้ เราเห็นมันต้ังแตเปนตนเล็ก ๆ อยู " สวนนกกระทาพูดวา " สหายทั้งสองเอย เมื่อกอนตนไทรใหญอยูที่โนน เราไปกินผลของมันแลวมาถายอุจจาระลงในที่นี้ จึงทําใหมีตนไทรตนนี้ขึ้น " จึงทําใหสัตวทั้งสามทราบลําดับอาวุโสของกันและกัน ต้ังแตนั้นเปนตนมา ลิงและชาง จึงอยูในโอวาทของนกกระทา ทําความเคารพยําเกรงกันและกัน


47

พระพุทธองค เมื่อตรัสอดีตนิทานจบแลว จึงไดตรัสพระคาถาวา " นรชนเหลาใด ฉลาดในธรรม นอบนอมถอมตนตอผูใหญ นรชนเหลานั้น เปนผูไดรับความสรรเสริญ ในปจจุบันนี ้ และมีสุคติภพในเบื้องหนา " =เปนผูนอยควรใหความเคารพยําเกรงผูที่อาวุโสกวา=


48

มัจฉชาดก นิทานชาดก วาดวยเรื่องความลุมหลงคือตัวนําไปสูความตาย ชาวบานคนหนึ่งมาทอดแหบริเวณปลาสองตัวนี้พอดี ปลาตัวเมียวายออกไปดวยความรวดเร็ว ปลาตัวผูดวยความประมาทมัวแตเกี้ยวนางปลาจนไมทันระวังตัวจึงโชครายติดแหออกไปไมได

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจา ประทับอยูที่วัดเชตวัน เมืองสาวัตถี แควนโกศล ทรงปรารภการบันดาลใหฝนตกทั่วเมือง เรื่องมีอยูวา ...

ในสมัยนั้น ทั่วทั้งแควนโกศลเกิดภัยแลงฝนไมตกหลายเดือน ขาวกลาเหี่ยวแหง สระน้ําแหงขอดเหลือแตโคลนตม ปลาตายเกลื่อนกลาด ฝูงนก ฝูงกาบินวอน ชาวเมืองสาวัตถีและฝูงสัตวเกิดเดือดรอนกันไปทั่ว แมน้ําในสระวัดเชตวันก็เหือดแหงเชนกัน ปลากระเสือกระสนหนีตายเขาไปในเปลือกตม

รุงเชา พระพุทธองค ไดทรงตรวจดูสรรพสัตว ทรงเห็นความเดือดรอนนั้นแลว ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณตอสรรพสัตว หลังจากเสด็จกลับมาจากบิณฑบาตแลว ไดประทับยืนอยูที่บันไดสระในวัดเชตวัน ตรัสเรียกพระอานนทใหนําผาอาบน้ํามาถวายพระองค ดวยมีพระประสงคจะสรงน้ําในสระ แมพระอานนทจะทูลวาน้ําในสระมีแตตม ไมมีน้ํามิใชหรือ ก็ทรง


49

ตรัสวา " อานนท ธรรมดากําลังของพระพุทธเจาใหญหลวงนัก เธอจงนําเอาผาอาบน้ํามาเถิด " พระเถระไดนําผามาถวายแลว พระพุทธองคทรงนุงผาดวยชายขางหนึ่ง ทรงคลุมพระสรีระดวยชายขางหนึง่ ประทับยืนที่บันไดต้ังพระทัยวา เราจักสรงน้ําในสระ

ทันใดนั้นเอง แทนศิลาอาสนของทาวสักกะก็แสดงอาการรอน ทาวเธอทราบเรื่องนั้นแลวจึงบัญชาใหวลาหกเทวราชเจาแหงฝน บันดาลฝนใหตกทั่วแควนโกศลโดยไมขาดสายครูเดียวเทานั้น น้ําก็เต็มสระ ทวมถึงบันไดสระ พระพุทธองคทรงลงสรงน้ําในสระแลว ทรงครองผาสองช้ันสีแดง คาดรัดประคต ทรงครองสุคตจีวร เฉวียงพระอังสะ เสด็จประทับในพระคันธกุฎ ี

ในเวลาเย็น พวกภิกษุประชุมกันในธรรมสภายกเรื่องพระพุทธองคทรงบันดาลใหฝนตก ดวยพระกรุณาในชาวเมืองและสรรพสัตวขึ้นมาสนทนากัน พระพุทธองคจึงไดตรัสอดีตนิทานมาสาธกดังนี้วา...

กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว ที่หวยแหงหนึ่ง มีเถาวัลยรกรุงรัง พระโพธิสัตวเกิดเปนปลาชอนตัวหนึ่ง อาศัยอยูในหวยนั้น สมัยนั้น เกิดภัยแลงฝนไมตกเชนเดียวกัน ฝูงปลาตางดิ้นรนเอาชีวิตรอดดวยเปลือกตม ฝูงนกการุมจิกกินหมูปลา ปลาชอนนั้นเห็นความพินาศของหมูญาติ จึงทําสัจ


50

กิริยาใหฝนตกดวยการแหวกออกจากเปลือกตม มองดูอากาศแลวบันลือเสียงแกเทวราชปชชุนนะวา " หมูปลาเดือดรอนมาก ขาพเจารักษาศีลไมเคยกินปลาดวยกันตลอดชีวิต ดวยความสัตยนี้ขอทานจงใหฝนตกลงมาเถิด "

แลวกลาวคาถาวา " ปชชุนนเทพ ทานจงคํารณคํารามใหฝนตกมา ทําลายขุมทรัพยของฝูงกา ทําฝูงกาใหไดรับความเศราโศก และชวยปลดเปลื้องขาพเจาและหมูญาติ ใหพนจากความเศราโศกเถิด "

ฝนหาใหญจึงตกลงมาชวยชีวิตสัตวใหรอดพนจากความตายได

=คุณของศีลสามารถชวยเหลือชีวิตของผูอื่นใหรอดพนจากความตายได=


51

กันทคลกชาดก นกหัวขวานตายเพราะไมแกน ชาดกวาดวยเรื่องนกหัวขวานตายเพราะไมแกน พระเทวทัตคิดจะต้ังตนเปนพระศาสดาเสียเอง จึงคิดอกุศลกรรมเพื่อใหผูคนหมดความเลื่อมใสในองคพระศาสดา เรื่องยอมีอยูวา ในครั้งนั้นพระศาสดาทรงสดับวา พระเทวทัตไดเลียนเอาอยางพระสุคต จึงตรัสวา ดูกอนภิกษุทั้งหลายเทวทัตเลียนอยางเรา ถึงความพินาศ มิใชในบัดนี้เทานั้น แมเมื่อกอนเทวทัตก็ไดถึงความพินาศมาแลว ทรงนําเรื่องอดีตมาตรัสเลา

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจาประทับอยูวัดเชตวัน เมืองสาวัตถี ทรงปรารภพระเทวทัตผูเลียนแบบอยางพระองคแลวถึงความพินาศ ไดตรัสอดีตนิทานมาสาธก วา...

กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว พระโพธิสัตวเกิดเปนนกหัวขวานช่ือขทิรวนิยะ เที่ยวหากินอาหารอยูในปาไมตะเคียนแหงหนึ่ง มีเพื่อนนกหัวขวานตัวหนึ่งช่ือกันทคลกะ เที่ยวหากินอาหารอยูในปาไมทองหลางแหงหนึ่ง


52

ในวันหนึ่ง นกกันทคลกะมาหานกขทิรวนิยะที่ปาไมตะเคียน นกขทิรวนิยะดีใจที่เพื่อนมาเยี่ยมจึงพาเพื่อนไปที่ตนตะเคียนตนหนึ่ง ใชจะงอยปากเคาะตนตะเคียนคาบตัวหนอนใหพื่อนกินอยางอรอย หกกันทคลกะเห็นเพื่อนสงอาหารมาใหกิน ก็คิดอยากจะลองหากินแบบเพื่อนดูบางจึงพูดขึ้นวา "สหาย อยาไดลําบากเลย เราจะหากินในปาตะเรียนดวยตัวของเราเอง" นกขทิรวนิยะพูดหามวา "สหาย ทานเคยหากินอยูแตในเขตปาไมไมมีแกน ไมตะเคียนเปนไมมีแกน ทานจะไหวหรือ ?" นกกันทคลกะพูดวา "เราก็นกหัวขวานเหมือนกันกับทานนี"่

วาแลวก็ผลุนผันไปเอาจะงอยปากเคาะตนตะเคียนตนหนึ่งสุดแรงเกิด ดัง "ปอก ๆ ๆ" ทันใดนั่นเองจะงอยปากของมันไดหักทันทีตาทะลักออก หัวแตกตกจากตนไมลงพื้นดิน นอนดิ้นไปมาไดรองถามกอนสิ้นใจวา "สหาย ตนไมที่มีใบละเอียด มีหนามนี้เปนตนอะไร เราเจาะเพียงครั้งเดียว ทําใหสมองไหลหัวแตกเสียแลว นกขิทรวนิยะไดรองตอบเปนคาถาวา "นกกันทคลกะ เมื่อเจาะหมูไมในปาไดเคยเที่ยวเจาะแตไมแหงที่ไมมีแกน ภายหลังมาพบตนตะเคียนซึ่งมีแกนโดยธรรมชาติ ไดทําลายกระหมอมที่ตนตะเคียนนัน้แลว"


53

=อยาอวดเกงในสิ่งที่ตนเองไมชํานาญ=


54

ตินทุกชาดก ชาดกวาดวยอุบายหนีตาย

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจาประทับอยูวัดเชตวัน เมืองสาวัตถีทรงปรารภพระปญญษบารมีของพระองค ไดตรัสอดีตนิทานมาสาธก วา...

กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว พระโพธิสัตวเกิดเปนพญาวานร มีลงิเปนบริวารหลายหมื่นตัว อาศัยอยูในปาแหงหนึ่ง ในที่ไมไกลจากหมูบานแหงหนึ่ง บางคราวก็มีคนมาอยู บางคราวก็เปนหมูบานราง ที่กลางหมูบานนั้น มีตนมะพลับตนหนึ่ง มีผลสุกอรอยมาก ฝูงลิงจะมากินผลมะพลับสุกในคราวที่ไมมีคนมาอยูเสมอๆ เพราะติดใจในรสชาติของมัน

ตอมาในปหนึ่ง ถึงฤดูมะพลับมีผล ไดมีชาวบานกลุมหนึ่งมาอาศัยอยูในหมูบานนั้น ฝูงลิงก็คิดจะมากินผลมะพลับอีก จึงมอบใหลิงตัวหนึ่งไปดูลาดเลา มันไปดูแลวกลับมาบอกเพื่อนๆ วา "ขณะนี้ผลมะพลับกําลังสุกเต็มตนเลย แตมีอุปสรรคเพราะมีชาวบานมาอยูดวย พวกเราจะทําอยางไรด"ี พวกลิงพอทราบวามีผลมะพลับสุกก็กระตุนความอยากกินยิ่งขึ้น จึงเขาไปรายงานพญาวานร


55

พญาวานรถามวา "บานมีคนอยูหรือไม" พวกมันตอบวา "มีอยูขอรับทาน" พญาวานรพูดวา "ถาเชนนั้น ก็ไมควรไป เพราะมีอันตรายมาก" พวกลิงเสนอวา "พวกเราไปกินในเวลาเที่ยงคืนสิ ชาวบานหลับหมดแลว อันตรายก็ไมม"ี พญาวานรจึงเห็นดวย ลิงทั้งฝูงไดไปแอบอยูหลังแผนหินใหญไมไกลจากหมูบานนั้น พอถึงเวลาเที่ยงคืน ชาวบานหลับมหดแลว จึงพากันไปขึ้นตนมะพลับ กินผลมะพลับสุก

ขณะนั้น บังเอิญวามีชายคนหนึง่เกิดปวดทองถายอุจจาระ ไดลงจาดเรือนเห็นฝูงลิงกําลังกินผลไมอยู จึงตะโกนปลุกชาวบานใหมาจับลิง ชาวบานตางลุกขึ้นถือหอกถือธนูและอาวุธตางๆ ยืนรายลอมตนมะพลับไว เตรียมการที่จะจับลิงในเวลาเชาสวางแลว

ฝูงลิงเห็นเชนนั้น ตกใจกลัวตาย จึงไปหาพญาวานรแลวปรึกษาวา "นายทาน พวกมนุษยถือธนู ถือดาบอันคมกริบ พากันมาแวดลอมพวกเราไวแลว พวกเราจะทําอยางไรละทีนี้ ?"

พญาวานรพูดปลอบใจฝูงลิงวา "พวกเจาอยากลัวไปเลย มนุษยมีการงานมาก ขณะนี้เพิ่งจะเที่ยงคืนเอง อาจจะมีกิจการงานอยางอื่นมาทําใหมนุษยทําก็เปนได ใจเย็นๆ เขาไว" แลวกลาวเปนคาถาวา


56

"ประโยชนอยางใด อยางหนึ่ง จะพึงเกิดแกมนุษย ผูมีกิจการงานมากเปนแน ยังมีเวลาพอที่จะเก็บผลไมเอามากินได พวกเจาจงพากันกินผลมะพลับนั้นเถิด"

พญาวานรพูดปลอบใจฝูงลิงไวเพื่อไมไดพวกมันกลั้นใจตาย เพราะความตกใจกลัว แลวพูดวา "พวกเจานับลิงดูสิวามีครบกันไหม" เมื่อพวกลิงรายงานวา "ลิงเสนกะ หลานของทานหายไปขอรับ" จึงพูดวา "ถาเชนนั้นพวกเจาไมตองกลัว เจาเสนกะจะมาชวยพวกเราเอง"

ฝายเจาลิงเสนกะนอนหลับสนิทอยูที่หลังแผนหิน เวลามาไมมีใครปลุก พอต่ืนขึ้นไมเห็นลิงตัวใดจึงเดินตามรอยเทาฝูงลิงไป เห็นชาวบานยืนถืออาวุธรายลอมตนไมอยู ก็ทราบเรื่องอันตรายเกิดขึ้นแกฝูงลิง จึงเดินไปหาหญิงชราคนหนึ่งที่นั่งกรอดายอยูทายเรือนหลังหนึ่ง ควาคบไฟดุนหนึ่งวิ่งไปจุดหลังคาบาน หลังโนน หลังนี้ไปทั่วหมูบาน

พวกชาวบานพอเห็นไฟไหมบานตางก็ทิ้งอาวุธวิ่งไปดับไฟกันชุลมุน ฝูงลิงไดโอกาสรีบเก็บผลไมแลวก็หลบหนีเขาปาไป

อุบายเอาชีวิตรอดมีอยูมากมาย พึงใชปญญาพิจารณาในยามคับขัน จะสามารถเอาชีวิตรอดมาได

Documents

13 ชาดกของพระพุทธเจ้า