TIEA · 2 คู่มือแนวทางการออกแบบการส่องสว่างภายในอาคาร (Guidelines for Indoor Lighting Design)

1

TIEA

คมอแนวทางการออกแบบการสองสวางภายในอาคาร Guidelines for Indoor Lighting Design

สมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย

2

คมอแนวทางการออกแบบการสองสวางภายในอาคาร

(Guidelines for Indoor Lighting Design)

เลขมาตรฐานสากลประจำาหนงสอ 978-616-91662-1-4

ผเขยน / จดทำาโดย สมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย

487 ชน 3 อาคาร วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ซ.รามคำาแหง39

ถ.รามคำาแหง แขวงพลบพลา เขตวงทองหลาง กทม.10310

โทรศพท 0-2935-6905 โทรสาร 0-2935-6569

ภาพปก ศรรฏฐ สมสวสด

ออกแบบ ศาตนนท ปรชญาพรศร

คณะทำางานผศ.ดร.จรรยาพร จลตามระ ประธาน

รศ.ไชยะ แชมชอย ทปรกษา

ดร.อจฉราวรรณ จฑารตน คณะทำางาน

รศ.พรรณชลท สรโยธน คณะทำางาน

คณกตต สขตมตนต คณะทำางาน

คณเกษม นลเจรญ คณะทำางาน

คณพรอนงค วงศธนากรชย คณะทำางาน

คณจรนทร หาลาภ คณะทำางาน

คณจรญ บญยะคงรตน คณะทำางาน

คณศกดา บญทองใหม คณะทำางาน

คณวรพล เอาทารยสกล คณะทำางานและเลขานการ

ความสองสวางบนพนททำางาน

ความสองสวางบนพนทใกลชดโดยรอบ

ความสองสวางบนพนทพนหลง

ความสมำาเสมอของความสองสวาง

จดคำานวณความสองสวาง

แสงจาระคายตา

การบงแสงจา

การสะทอนบดบง และแสงจาสะทอน

ความสองสวางทรงกระบอกเฉลยทตองการในพนทกจกรรม

การมองเหนความเปนสามมต

แสงสวางแบบมทศทาง สำาหรบงานทใชสายตา

ลกษณะสปรากฏ

ความสามารถในการทำาใหสวตถปรากฏ

สารบญ

บทนำา

คำาศพทและบทนยาม

แนวทางการออกแบบการสองสวาง

การกระจายความสวาง

ความสองสวาง

แสงจา

การสองสวางพนทภายใน

แสงขาว

การกระเพอมของแสง และปรากฏการณสโตรโบสโคป

1

2

3

3.1

3.2

3.3

3.4

3.5

3.6

3.2.1

3.2.2

3.2.3

3.2.4

3.2.5

3.3.1

3.3.2

3.3.3

3.4.1

3.4.2

3.4.3

3.5.1

3.5.2

หนา

5

7

11

11

12

13

14

14

15

15

17

17

17

18

18

18

19

20

20

20

21

21

การสองสวางสำาหรบโตะทำางานทมหนาจอแสดงผล

ตวประกอบการบำารงรกษา

ความตองการดานประสทธภาพพลงงาน

ประโยชนของแสงธรรมชาต

การแปรเปลยนของแสง

การใหแสงเพอสรางบรรยากาศ

การใหแสงเพอการทำางานเฉพาะท

การใหแสงทเนนสวนทสำาคญ

การใหแสงเพอตกแตง หรอเปนสอบอกเลาความเปนอตลกษณ

โครงการ Aloft, Bangkok (หองอาหาร)

โครงการ Citadine สขมวท 23 (โถงโรงแรม)

โครงการ The Sukhothai Residence, Bangkok (หองออกกำาลงกาย)

พพธภณฑ (สวนจดแสดง)

โครงการ โรงพยาบาลศรราช ปยมหาราชการณย

โครงการ สำานกงาน C-ASEAN

โครงการ บางกอก อรนา (สนามกฬาในรม)

โครงการ ราน i Studio สาขา Central World

หนา

22

24

25

26

26

29

51

51

52

53

52

55

56

56

58

59

60

62

64

65

67

71

4

5

5.1.1

5.1.2

5.1.3

5.1.4

5.2.1

5.2.2

5.2.3

5.2.4

5.2.5

5.2.6

5.2.7

5.2.8

3.7

3.8

3.9

3.10

3.11

5.1

5.2

ตารางเกณฑคณภาพแสงสวางทตองการ

การออกแบบการสองสวางในงานสถาปตยกรรม

ภาคผนวก ก ปรมาณทางแสง หนวยวด และการแปลงหนวย

เทคนคของการออกแบบการสองสวางในสถาปตยกรรม

กรณศกษาการออกแบบการสองสวางในสถาปตยกรรม

1

5

แสงสวางทดถอเปนสงจำาเปนเพอใหคนเราสามารถ

มองเหนไดอยางเตมประสทธภาพ และมความสบายตา

อยางไรกตาม ในพนทตาง ๆ ซงมการใชงานแตกตางกน

ยอมตองการสภาพแสงทแตกตางกน สมาคมไฟฟาแสง-

สวางแหงประเทศไทยจงจดทำาคมอการออกแบบการ

สองสวางภายในอาคารฉบบนขน เพอใชเปนแนวทาง

ในการออกแบบการสองสวาง โดยคำานงถงเกณฑทงใน

เชงคณภาพและปรมาณ เพอใหไดสภาพแวดลอมการ

สองสวางทเหมาะสมกบพนทใชสอยลกษณะตาง ๆ โดย

ครอบคลมพนทสวนใหญภายในอาคาร อยางไรกตาม

พนทพเศษบางประเภท เชน หองผาตดในโรงพยาบาล

หองควบคมการบน และสนามกฬา เปนตน อาจตอง

พจารณาเกณฑคณภาพแสงสวางและขอกำาหนดเฉพาะ

ของพนทนน ๆ เพมเตม

เอกสารฉบบนจดทำาขนโดยใชขอมลปจจบน

และใชทดแทนเอกสารเดมของสมาคมฯ คอ TIEA - GD

002 “ขอแนะนำาการสองสวางสำาหรบหองทมจอคอม-

พวเตอร” และ TIEA – GD 004 “ขอแนะนำาระดบความ

สองสวางภายในอาคาร ของประเทศไทย” ซงครอบคลม

เนอหาไดแก คำาศพทและบทนยาม (ขอ 2.) เพออธบาย

คำาศพทเทคนคตาง ๆ ใหเขาใจไดงายขน; แนวทางการ

ออกแบบการสองสวาง (ขอ 3.) รวมถงปจจยสำาคญท

ควรใชพจารณาในการกำาหนดสภาพแวดลอมการสอง-

สวาง; ตารางเกณฑคณภาพแสงสวางทตองการ (ขอ 4.)

ในการใชงานประเภทตาง ๆ ; และสดทายคอการออก-

แบบการสองสวางในงานสถาปตยกรรม (ขอ 5.) ทจะ

กลาวถงเทคนคในการออกแบบการสองสวางอยางงาย ๆ

และกรณศกษาในการสรางสรรคการออกแบบการสอง-

สวางในอาคาร

บทนำา

6

บทนำา

เพอใหเกดความเขาใจตรงกน คมอแนวทางการออกแบบ

การสองสวางภายในอาคารนไดกำาหนดความหมายและ

คำาอธบายสำาหรบ คำาศพทตาง ๆ ดงตอไปน

คำาศพทและบทนยาม

2.1 บรเวณการมอง (field of vision หรอ visual field)

พนทการมองเหนทงหมดซงรวมถงการมองเหนทชดเจน

บรเวณจดเพงมองของสายตาและโดยรอบ

2.2 งานทใชสายตา (visual task)

กจกรรมทขนอยกบองคประกอบในการมอง อนไดแก

ขนาดของงาน ความสวาง ความเปรยบตาง เมอเทยบกบ

พนหลง และระยะเวลาทใชในการมอง

2.5 พนทใกลชดโดยรอบ

(immediate surrounding area)

แถบบรเวณรอบ ๆ พนททำางานทอยในบรเวณการมอง

2.3 พนทกจกรรม (activity area)

พนททใชทำากจกรรมอยางใดอยางหนง

2.6 พนทพนหลง (background area)

พนทซงถดจากพนทใกลชดโดยรอบ

2.4 พนททำางาน (task area)

พนทสำาหรบการทำางานทใชสายตา

2.7 จอแสดงผล (Display Screen Equipment, DSE

หรอ Visual Display Unit, VDU)

หนาจอแสดงผลตวเลขหรอกราฟฟก

แนวการมองมาตรฐาน

ขอบเขตการมองเหนของทงสองตา

ขดจำกดการมองเหนของตาขวา

0°

5-30°

62°62°

5-30°

ขดจำกด

การมอง

เหนของ

ตาซาย

การจดจำสญลกษณ

แนวการมองปกตขณะนง

การกลอกตา

ทเหมาะสม

การกลอก

ตาสงสด

การกลอกตาสงสด

ขดจำกดของพนทการมองเหน

ขดจำกดของพนทการมองเหน

พนทการมองเหนดานลาง

พนทการมองเหนดานบน

0°

15°

30°

70°

25°

50°

แนวการมองมาตรฐาน 2.8 ชองแสงหลงคา (roof light)

ชองเปดรบแสงธรรมชาตบนหลงคา

รปท 2.1 แสดงบรเวณการมอง

2

8

รปท 2.2 ความเขมการสองสวาง (I) และมมตน (ω)

ωI

2.11 มมตน (solid angle, ω)

มมในวตถทรงตน ใชอธบายขนาดของการกวาดมมแบบ

สามมต (ทรงกรวย) มหนวยเปน สเตอเรเดยน

(steradian, sr)

2.18 คาการสะทอนแสงของพนผว (reflectance)

อตราสวนของแสงทสะทอนออกจากพนผวตอแสงท

ตกกระทบลงบนพนผว มคาระหวาง 0 ถง 1 (หรอ 0

ถง 100%)

2.15 ความสวาง (luminance, L)

ปรมาณแสงทออกจากพนผวของวตถหรอแหลงกำาเนด

แสงทเขามาในทศทางการมองของผสงเกต มหนวยเปน

แคนเดลาตอตารางเมตร (cd/m2)

2.12 ความสองสวาง (illuminance, E)

ปรมาณแสงทตกลงบนพนทตอตารางเมตร มหนวยเปน

ลกซ (lux, lx)

2.19 แสงธรรมชาต (daylight)

แสงทผานบรรยากาศมายงพนผวโลก ประกอบดวย

สองสวน ไดแก แสงตรงจากดวงอาทตยหรอแสงแดด

(sunlight) และแสงกระจายจากทองฟา (skylight) โดย

แสงตรงจากดวงอาทตย คอ รงสดวงอาทตยทเคลอนท

ผานบรรยากาศเปนแนวเสนตรงจากดวงอาทตยมายง

พนผวโลก สวนแสงกระจายจากทองฟา คอ รงสดวง

อาทตยทกระเจง (scatter) เมอเคลอนทผานโมเลกลของ

อากาศ ฝ นละอองและเมฆ มทศทางไมแนนอน โดย

สวนหนงกระจายมาตกกระทบยงพนผวโลก

2.16 มมกำาบง (shielding angle)

มมระหวางแนวระนาบนอนกบแนวเลง (line of sight)

แรก ทสามารถมองเหนสวนเรองแสงของหลอดไฟทอย

ภายในโคมไฟไดโดยตรง

2.13 คาดำารงความสองสวางเฉลย

(maintained illuminance, Ēm)

ระดบความสองสวางเฉลยของพนท ทตองคงไวไมให

ตำากวาน

2.10 ความเขมการสองสวาง (luminous intensity, I)

ปรมาณแสงทออกมาจากแหลงกำาเนดแสงในทศทาง

หนง ๆ (มมตน) มหนวยเปน แคนเดลา (candela, cd)

2.17 การสะทอนบดบง (veiling reflection)

การสะทอนแสงของพนผวสวางขนาดใหญบนพนททำางาน

ทมความเปนมนเงาสง เปนผลใหสญเสยความเปรยบ

ตางระหวางพนททำางานกบพนหลง

2.14 ความสมำาเสมอของความสองสวาง

(illuminance uniformity, Uo)

อตราสวนระหวางความสองสวางตำาสดบนพนผวตอความ

สองสวางเฉลยของทงพนผว

2.9 ฟลกซการสองสวาง (luminous flux, ϕ)

ปรมาณแสงทออกมาจากแหลงกำาเนดแสงในแตละวนาท

มหนวยเปน ลเมน (lumen)

9

รปท 2.3 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณแสงชนดตาง ๆ

รปท 2.4 มมกำาบง α

รปท 2.5 ตวอยางการสะทอนบดบง

10

11

การสรางสภาพแวดลอมการสองสวาง (luminous environment) ทดนนกเพอตอบสนองความตองการ

พนฐานของมนษย อนไดแก ความสามารถในการมองเหน ความสบายตา และความปลอดภย โดย

ปจจยสำาคญทควรใชพจารณาในการกำาหนดสภาพแวดลอมการสองสวาง ประกอบดวยหลายปจจย

อาท การกระจายความสวาง (luminance distribution) ความสองสวาง (illuminance) แสงจา (glare)

ทศทางการใหแสง (directionality of light) การสองสวางพนทภายใน (lighting in the interior space)

แสงขาว (white light) การกระเพอมของแสง (light flicker) และแสงธรรมชาต (daylight) เปนตน

โดยมรายละเอยดเพมเตมตามหวขอดงตอไปน

3.1 การกระจายความสวาง (luminance distribution)

การกระจายความสวางบนพนผวตาง ๆ ภายในอาคารจะทำาใหการมองเหนเปนไปอยางมประสทธ-

ภาพและเกดความสบายตา ความสวางทมากเกนไปอาจทำาใหเกดแสงจา หรอหากมความเปรยบ

ตางของความสวางสงเกนไปกอาจจะทำาใหเกดความเมอยลาในการมองได ในขณะทความสวางและ

ความเปรยบตางทตำาเกนไปอาจทำาใหพนทหรอบรเวณนนดนาเบอไมมชวตชวา

ความสวางของพนผวตาง ๆ จงมความสำาคญ และถกกำาหนดโดยการสะทอนแสงของพนผว

รวมถงความสองสวางทตกลงบนพนผว ซงโดยทวไปควรใชวสดทมคาการสะทอนแสง และมคาความ

สองสวางบนพนผวตาง ๆ เปนไปตามตารางท 3.1

แนวทางการออกแบบการสองสวาง

พนผว คาการสะทอนแสงของพนผว(%) ความสองสวางบนพนผวตาง ๆ

เพดาน 70-90 Ēm ≥ 30 ลกซ โดยมความสมำาเสมอของ

ความสองสวาง UO ไมนอยกวา 0.1

ผนง 50-80 Ēm ≥ 50 ลกซ โดยมความสมำาเสมอของ

ความสองสวาง UO ไมนอยกวา 0.1

พน 20-40

ตารางท 3.1 คาการสะทอนแสงและระดบความสองสวางทแนะนำาสำาหรบพนผวตาง ๆ

3

12

ตวอยางวสด คาการสะทอนแสง (%)1)

กระดาษขาว 78

ปนพลาสเตอร 78

หนออน 68

โลหะ 80

ไม (สออน) 52

ไม (สเขม) 15

ปน (สออน) 47

คอนกรต 27

อฐ 20

กระจกใส 6

ตารางท 3.2 ตวอยางวสดทมคาการสะทอนแสงตาง ๆ กน

1) เปนคากลาง ๆ ทวไป คาการสะทอนแสงอาจเปลยนแปลงตามชนดและสของวสดนน ๆ

(ขอมลจาก DIALux version 4.12)

สำาหรบพนททตองใชสายตาเปนเวลานาน เชน ภายในสำานกงาน โรงเรยน สถานพยาบาล ควรพจารณา

การกระจายความสวางบนพนผวตาง ๆ โดยใหมความสวางบนเพดานและผนงสงขนเพอใหเกดความ

สบายตา แนะนำาใหมคาความสวางดงน

เพดาน ควรมคาความสวางไมตำากวา 20 แคนเดลาตอตารางเมตร (หรอประมาณ 75 ลกซ

บนพนผวทมคาการสะทอนแสง 80%)

ผนงหรอฉากกนทตดกบพนททำางาน ควรมคาความสวางไมตำากวา 35 แคนเดลา

ตอตารางเมตร (หรอประมาณ 150 ลกซ บนพนผวทมคาการสะทอนแสง 60%)

3.2 ความสองสวาง (illuminance)

ความสองสวางมผลอยางมากตอการรบรสเปซ (spatial perception) และความสามารถในการมองเหน

ดงนนในการออกแบบการสองสวางตองใหพนทตาง ๆ ซงไดแก พนททำางาน พนทใกลชดโดยรอบ

และพนทพนหลง มระดบความสองสวางทเหมาะสมและสมพนธกน เพอใหเกดสภาพแวดลอมการ

สองสวางทด อกทงยงเปนการเพมประสทธภาพการใชพลงงาน

13

1313

3.2.1 ความสองสวางบนพนททำางาน

เกณฑการสองสวางในขอ 4. กำาหนดคาความสองสวางบนพนททำางานซงอาจอยในแนวระนาบ แนวตง

หรอแนวเอยง ขนอยกบลกษณะงาน ซงตองคงไวไมใหตำากวาน โดยคาทกำาหนดเปนคาสำาหรบสภาพ

การมองเหนทวไป ซงไดจากการพจารณารวมปจจยตาง ๆ เหลาน ไดแก

- คณลกษณะดานจตสรรศาสตร (psycho-physiological aspect) เชน ความสบายตา

และความเปนอยทด

- ความตองการแสงสวางสำาหรบงานทใชสายตา

- การยศาสตรในการมองเหน (visual ergonomic)

- ประสบการณจากการใชงานจรง

- ความปลอดภย

- ความคมคา

คาความสองสวางนอาจปรบเพมขนหรอลดลงเมอสภาพการมองเหนแตกตางจากสภาพ

ปกต โดยอาจปรบเพมขนเมอ

- เปนงานทมความสำาคญ

- มคาใชจายสงเมอเกดความผดพลาด

- เปนงานทตองการความแมนยำา และตองการเพมผลตภาพ หรอเปนงานทตองการสมาธสง

- รายละเอยดของงานมขนาดเลกกวาปกตทวไป หรอมความเปรยบตางนอย

- เปนงานทตองใชเวลาทำามากกวาปกต

- ความสามารถในการมองเหนของผปฏบตงานตำากวาทวไป

และอาจปรบลดลงเมอ

- รายละเอยดของงานมขนาดใหญกวาปกตหรอมความเปรยบตางสง

- เปนงานททำาในชวงเวลาสน ๆ

สำาหรบกรณทไมทราบขนาดและ/ หรอตำาแหนงของพนททำางาน อาจทำาการออกแบบโดย

วธท 1: พจารณาพนททงหมดเปนพนททำางาน และใหมความสองสวางเปนไปตามทแนะนำา

ในขอ 4. หรอ

วธท 2: ใหพนททงหมดมคาความสองสวางเปนไปตามทกำาหนดโดยผออกแบบ ซงอาจ

กำาหนดใหมคาอยระหวางความสองสวางของพนทใกลชดโดยรอบและของพนทพนหลง (ทงนขนอยกบ

ลกษณะของงานและความตองการของผออกแบบ) และความสมำาเสมอของความสองสวาง Uo ≥ 0.4

โดยหลงจากทราบขนาดและ/หรอตำาแหนงของพนททำางานแลวจงออกแบบเพมเตมเพอใหไดคาความ

สองสวางตามทตองการ

หมายเหต: แนวทางการออกแบบการสองสวางตามวธท 1 เปนวธทงายตอการออกแบบ แตมประสทธภาพ

การใชพลงงานตำาเนองจากในบางพนทอาจมคาความสองสวางสงกวาทจำาเปน สวนวธท 2 เปนวธทมประสทธ-

ภาพการใชพลงงานสง แตซบซอนตอการออกแบบ เนองจากตองมขอมลลกษณะของงานททำาและตำาแหนง

ของพนททำางานทชดเจน

1) พนททำางาน

Ēm 500 ลกซ, UO ≥ 0.6

2) พนทใกลชดโดยรอบ

Ēm 300 ลกซ, UO ≥ 0.4

3) พนทพนหลง

Ēm 100 ลกซ, UO ≥ 0.1

รปท 3.1 ตวอยางแสดงพนททำางาน พนทใกลชดโดยรอบ พนทพนหลง และความสองสวาง

1414

3.2.2 ความสองสวางบนพนทใกลชดโดยรอบ

การทความสองสวางบนพนททำางานกบพนทโดยรอบมคาแตกตางกนมากจะทำาใหเกดความเครยดใน

การมอง และไมสบายตา ดงนนความสองสวางบนพนทใกลชดโดยรอบอาจมระดบทตำากวาความสอง

สวางบนพนททำางานแตไมควรตำากวาคาทใหไวในตารางท 3.3

สำาหรบขนาดของพนทใกลชดโดยรอบ ควรมความกวางไมนอยกวา 0.5 เมตร รอบ ๆ พนททำางาน

ความสองสวางบนพนททำางาน (ลกซ) ความสองสวางบนพนทใกลชดโดยรอบ (ลกซ)

≥ 750 500

500 300

300 200

200 150

≤ 150 เทากบความสองสวางบนพนททำางาน

3.2.3 ความสองสวางบนพนทพนหลง

นอกจากพนททำางานและพนทใกลชดโดยรอบ พนทถดมารอบ ๆ ซงเรยกวา พนทพนหลง ควรมการ

สองสวางดวยเชนกน โดยเฉพาะบรเวณทไมคอยไดรบแสง ธรรมชาต พนทพนหลงควรมความกวาง

ไมนอยกวา 3 เมตรถดออกมาจากพนทใกลชดโดยรอบ และมความสองสวางไมนอยกวา 1 ใน 3

ของความสองสวางบนพนทใกลชดโดยรอบ

ตารางท 3.3 ความสองสวางบนพนทใกลชดโดยรอบทสมพนธกบความสองสวางบนพนททำางาน

1

1

32

2

1515

3.2.4 ความสมำาเสมอของความสองสวาง (uniformity)

ความสมำาเสมอของความสองสวาง (UO) บนพนททำางานไมควรนอยกวาคาทใหไวในขอ 4. สำาหรบพนท

ใกลชดโดยรอบและพนทพนหลง ควรมคา UO ≥ 0.4 และ ≥ 0.1 ตามลำาดบ ยกเวนบรเวณทไดรบแสง

ธรรมชาตจากทางหนาตาง ซงความสองสวางจะลดลงอยางมากเมออยถดเขาไปภายในจากบรเวณรม

หนาตาง ทำาใหมความสมำาเสมอของความสองสวางตำา อยางไรกตามขอดของการไดรบแสงธรรมชาต

สามารถชดเชยความไมสมำาเสมอนได

รปท 3.2 เฉดสแสดงความสมำาเสมอของความสองสวางทไดจากการคำานวณโดยโปรแกรมจำาลองสภาพแสง

3.2.5 จดคำานวณความสองสวาง (calculation grid)

เพอใหการคำานวณความสองสวางเปนไปอยางถกตอง จดทใชคำานวณความสองสวางบนพนททำางาน

พนทใกลชดโดยรอบ และพนทพนหลง ควรมระยะหางเทา ๆ กนทงในแนวดานกวางและแนวดานยาว

โดยระยะหางระหวางจดและจำานวนจดทคำานวณควรมความสมพนธกบความยาวของพนทตามแนว

ดานยาว ดงตวอยางตามตารางท 3.4 และมระยะหางระหวางจดสงสดไมเกน 10 เมตร

ตารางท 3.4 ระยะหางระหวางและจำานวนจดคำานวณทแนะนำา

ความยาวของพนท (เมตร)

ระยะหางระหวางจด ไมเกน (เมตร)

จำานวนจด ไมนอยกวา (จด)

0.40 0.15 3

0.60 0.20 3

1.00 0.20 5

2.00 0.30 6

5.00 0.60 8

10.00 1.00 10

25.00 2.00 12

50.00 3.00 17

100.00 5.00 20

≥ 200.00 10.00 -

212 257 284 288 287 286 294

479

158

16

ในกรณทดานกวางของพนทมระยะนอยกวาครงหนงของดานยาว ใหใชระยะดานกวางแทนดานยาว

ในการพจารณาระยะหางระหวางจดคำานวณ

โดยแถบพนทรอบ ๆ หองหางจากผนงเปนระยะ 0.5 เมตร ถอเปนพนทชายขอบ (border

area) ไมตองนำามาคำานวณ ยกเวนวามการใชงานในพนทน และใชแนวทางเชนเดยวกนนในการ

กำาหนดจดคำานวณบนผนงและเพดาน

รปท 3.3 แสดงตวอยางจดคำานวณความสองสวางบนระดบพนและคาทคำานวณไดโดยโปรแกรมจำาลอง

สภาพแสง

0.5 เมตร

0.5 เมตร

17171717

3.3 แสงจา (glare)

แสงจาเปนความรสกทเกดจากการทในบรเวณการมอง มพนผวหรอสงทมความสวางจามาก ๆ เมอ

เทยบกบพนหลง ซงควรหลกเลยงเนองจากจะทำาใหเกดความเมอยตา อาจเกดความผดพลาด หรอ

เกดอบตเหตได แสงจาอาจเกดไดหลายลกษณะทงจากแสงไฟฟาหรอแสงธรรมชาต ดงน

- เกดจากการมองเหนแหลงกำาเนดแสงโดยตรง เรยกวา “แสงจาโดยตรง” (direct glare)

เชน การมองเหนหลอดไฟโดยตรง หรอการมองเหนแสงสวางจากชองหนาตาง

- เกดจากแสงสะทอนจากพนผวทมความมนวาว เรยกวา “แสงจาสะทอน” (reflected glare)

เชน การมองเหนแสงสะทอนของดวงอาทตยบนกระจกเงา

แสงจาททำาใหเกดความไมสบายตา เรยกวา “แสงจาระคายตา” (discomfort glare)

สวนแสงจาททำาใหสญเสยความสามารถในการมองเหน เรยกวา “แสงจาพรานยนตา” (disability

glare) สำาหรบพนทภายในอาคาร แสงจาพรานยนตามกไมเปนปญหาเมอมการจำากดแสงจาระคาย

ตาในระดบทเหมาะสม

3.3.1 แสงจาระคายตา

แสงจาระคายตาทเกดจากโคมไฟโดยตรงสามารถประเมนไดโดยใชคา “พกดแสงจารวม” (Unified

Glare Rating, UGR) โดยในแตละพนทใชงานควรจำากดคา UGR ไมใหเกนตามทระบในขอ 4. ซง

ไดกำาหนดคาจำากดสำาหรบ UGR นไวในลกษณะเปนลำาดบขนคอ 10, 13, 16, 19, 22, 25, 28 ทงน

เพอใหเหนความแตกตางไดอยางชดเจนในแตละขน

โดยถาคา UGR สงสดภายในหองเกนกวาคาทกำาหนดในขอ 4. ผออกแบบควรใหขอมล

ตำาแหนงพนททำางานทเหมาะสมไวดวย

อนง สำาหรบการประเมนแสงจาระคายตาทเกดจากหนาตาง ในปจจบนยงไมมวธการท

เปนมาตรฐาน

สตรการคำานวณ UGR

LB ความสวางของพนหลง มหนวยเปน แคนเดลาตอตารางเมตร

L ความสวางของสวนทแปลงแสงของโคมไฟแตละโคมในทศทางการมองของผสงเกต

มหนวยเปน แคนเดลาตอตารางเมตร

ω มมตนในหนวยสเตอเรเดยนของสวนทเปลงแสงของโคมไฟแตละโคมทดวงตาของผ

สงเกต

p ดชนตำาแหนงกธ (Guth position index) ของโคมไฟแตละโคม ซงสมพนธกบระยะ

กระจดของแนวเสนการมอง

3.3.2 การบงแสงจา

แหลงกำาเนดแสงทมความสวางมาก ๆ สามารถเปนสาเหตของแสงจา ควรหลกเลยงโดยการบงแสง

จากหลอดไฟ ชองแสงหลงคา หรอแสงแดดทเขามาทางหนาตางดวยวธการทเหมาะสม

สำาหรบโคมไฟ ควรใหมมมกำาบง α (ดรปท 3.4) อยางนอยสดเปนไปตามตารางท 3.5

โดยขนอยกบความสวางของหลอดไฟ

18

ความสวางของหลอดไฟ(1000 แคนเดลาตอตารางเมตร)

มมกำาบงอยางนอยสด

20 ถง < 50 15°

50 ถง < 500 20°

≥ 500 30°

3.3.3 การสะทอนบดบง และแสงจาสะทอน

แสงสะทอนทสวางจามาก ๆ บนงานทใชสายตาอาจรบกวนการมองและทำาใหเกดอนตรายได การ

ปองกนการสะทอนบดบงและแสงจาสะทอนสามารถทำาไดโดยวธการ ดงน

- จดวางตำาแหนงโตะทำางานใหเหมาะสมกบตำาแหนงโคมไฟ หนาตาง และชองแสงหลงคา

- เลอกลกษณะพนผวของวสดตาง ๆ ใหเหมาะสม เชน ใชวสดผวดาน

- จำากดความสวางของโคมไฟ หนาตาง และชองแสงหลงคา

- เพมความสวางใหกบเพดานและผนง

3.4 การสองสวางพนทภายใน (lighting in interior space)

นอกเหนอจากการสองสวางเพอการทำางาน ปรมาตร (volume) ของพนทภายในตองมการสองสวาง

ทเหมาะสมเพอสองเนนวตถ เผยใหเหนลกษณะพนผว (texture) ของวสด รวมทงทำาใหมองเหน

ลกษณะและใบหนาผคนทอยในพนทเพอใหเกดการสอสารและมปฏสมพนธไดดยงขน โดยใชคำา

เหลานในการอธบายสภาพการสองสวาง เชน ความสองสวางทรงกระบอกเฉลย (mean cylindrical

illuminance) การมองเหนความเปนสามมต (modeling) และแสงสวางแบบมทศทาง (directional

lighting)

3.4.1 ความสองสวางทรงกระบอกเฉลยทตองการในพนทกจกรรม

ในการสอสารทางการมองและการจดจำาวตถทอยภายในสเปซจำาเปนตองอาศยแสงสวางทสอง

ภายในสเปซนน ๆ สามารถพจารณาโดยใชคาความสองสวางทรงกระบอกเฉลย (Ēz) ซงตองคงไวไม

ใหตำากวา 50 ลกซ และมความสมำาเสมอของความสองสวาง (Uo) ไมนอยกวา 0.1 บนระนาบแนวนอน

ทความสงจากพน 1.2 เมตรสำาหรบระดบคนนง และท 1.6 เมตรสำาหรบระดบคนยน

รปท 3.4 มมกำาบง α

ตารางท 3.5 มมกำาบงตำาสดสำาหรบหลอดไฟทมความสวางตาง ๆ กน

α

1919

สำาหรบบรเวณทการสอสารทางการมองมความสำาคญ เชน สำานกงาน หองประชม หองเรยน ควรม

ความสองสวางทรงกระบอกเฉลยไมนอยกวา 150 ลกซ และมความสมำาเสมอของความสองสวาง

ไมนอยกวา 0.1

3.4.2 การมองเหนความเปนสามมต

การสองสวางลกษณะโครงสราง ผคนและสงของใหสามารถเหนถงรปทรงและลกษณะพนผวไดอยาง

ชดเจนและเปนทพงพอใจ มสวนชวยสงเสรมการมองเหนภายในอาคาร แสงสวางไมควรจะสองมา

ในทศทางโดยตรงเทานนเนองจากจะทำาใหเกดเงาเขม แตกไมควรจะกระจายมากเกนไปจนทำาให

การรบรสภาพแวดลอมดแบนไมนาสนใจและสญเสยลกษณะความเปนสามมต นอกจากนเงาซอน

ทเกดจากแสงโดยตรงทมาจากแหลงกำาเนดแสงมากกวาหนงจดกเปนสงทควรหลกเลยงเนองจากจะ

ทำาให มองแลวเกดความสบสน

ดงนน เพอใหเกดการมองเหนความเปนสามมต จงควรรกษาสมดลระหวางแสงสวางโดย

ตรงและแสงสวางแบบกระจาย (diffuse light) โดยสามารถพจารณาไดจากอตราสวนระหวางความ

สองสวางทรงกระบอกตอความสองสวางในแนวระนาบ (ณ ระนาบคำานวณเดยวกน) สำาหรบพนท

ทมการตดตงโคมไฟอยางสมำาเสมอ หรอใชแสงจากชองหลงคา ซงคาระหวาง 0.3 ถง 0.6 ถอเปน

ตวบงชการมองเหนความเปนสามมตทด

แสงธรรมชาตทเขามาทางหนาตางจะมผลอยางมากตอคาน อยางไรกตามประโยชนท

ไดรบจากแสงธรรมชาตสามารถชดเชยผลกระทบนได

19

รปท 3.5 อธบายคาความสองสวางทรงกระบอกเฉลย

รปท 3.6 สภาพการสองสวางทไดจากการใชแสงสวางโดยตรงเทานน (ซาย) และสภาพการสองสวางท

ไดจากการใชแสงสวางโดยตรงและโดยออม (ขวา)

20

3.4.3 แสงสวางแบบมทศทาง สำาหรบงานทใชสายตา

การใหแสงจากทศทางหนง ๆ สามารถเผยใหเหนรายละเอยดของงานทใชสายตา ทำาใหการมองเหน

ดขน และสามารถทำางานไดงายขน แตตองระวงการเกดการสะทอนบดบงและแสงจาสะทอนทไม

พงปรารถนา นอกจากนควรตองหลกเลยงเงาเขมทรบกวนงานทใชสายตา อยางไรกตาม บางครง

เงากทำาใหสามารถมองเหนงานไดดยงขน ทงนขนอยกบลกษณะการใชงาน

รปท 3.7 ตวอยางการใชแสงสวางแบบมทศทางในการตรวจหาความสมำาเสมอของชนงาน

3.5 แสงขาว (white light)

คณภาพของแสงขาว หรอแสงทเปนแบบเดยวกบแสงธรรมชาต สามารถกำาหนดไดดวยคณลกษณะ

สองประการซงตองพจารณาแยกกน คอ

- ลกษณะสปรากฏ (color appearance) ของแสง

- ความสามารถในการทำาใหสวตถปรากฏ (color rendering)

3.5.1 ลกษณะสปรากฏ

ลกษณะสปรากฏของหลอดไฟ หมายถงลกษณะสของแสงทเปลงออกมา สามารถอธบายในเชงปร-

มาณไดโดยใชคา “อณหภมสสหสมพนธ” (correlated color temperature, CCT หรอ Tcp) มหนวยเปน

เคลวน (K) และอธบายอยางกวาง ๆ ไดดงน

ตารางท 3.6 กลมของลกษณะสปรากฏ

ลกษณะสปรากฏ อณหภมสสหสมพนธ

อน ตำากวา 3300 K

ปานกลาง ระหวาง 3300 ถง 5300 K

เยน สงกวา 5300 K

21

รปท 3.8 ตวอยางลกษณะสปรากฏและอณหภมสสหสมพนธ

การเลอกลกษณะสปรากฏเปนเรองทางดานจตวทยา ความสวยงาม และความเปนธรรมชาต โดย

ขนกบระดบความสองสวาง สของหองและเฟอรนเจอร ภมอากาศ การใชงานและความคมชดในการ

มองเหน (visual clarity) ตวอยางเชนคนทอาศยอยในประเทศทมภมอากาศเยนมกชอบลกษณะส

ปรากฏอน สวนคนทอาศยอยในประเทศทมภมอากาศรอนมกชอบลกษณะสปรากฏทเยนกวา ในการ

ประยกตใชงานบางประเภทมการจำากดชวงลกษณะสปรากฏทเหมาะสม โดยไดระบไวในขอ 4.

3.5.2 ความสามารถในการทำาใหสวตถปรากฏ

สของสงตาง ๆ ทอยแวดลอมทงทเปนวตถหรอสของผวมนษยจะตองดเปนธรรมชาต เพอใหมความ

สามารถในการมองเหน เกดความสบายตา และมสขภาพความเปนอยทด โดยใชตวชวดไดแก

“ดชนความถกตองของส” (color rendering index, CRI หรอ Ra) ซงมคาสงสดคอ 100

รปท 3.9 แสดงตวอยางสของวตถทเหนภายใตแสงทมคาดชนความถกตองของสตาง ๆ กน

ดชนความถกตองของสทเหมาะสำาหรบการใชงานพนทในอาคาร งานหรอกจกรรมตาง ๆ ไมควร

ตำากวาทกำาหนดไวในขอ 4.

3.6 การกระเพอมของแสง และปรากฏการณสโตรโบสโคป (flicker and stroboscopic effect)

การกระเพอมของแสงเปนสาเหตทำาใหเสยสมาธ และมผลทางสรรวทยา เชน ปวดศรษะ ในขณะท

ปรากฏการณสโตรโบสโคปอาจนำาไปสสถานการณทเปนอนตราย เนองจากทำาใหการรบรความเคลอน-

ไหวเปลยนไป เชน เครองจกรทกำาลงหมนดวยความถทสมพนธกบความถแสงทำาใหดเหมอนหมน

ยอนกลบหรอหยดนง

ดงนนการออกแบบระบบสองสวางตองหลกเลยงไมใหเกดการกระเพอมของแสงและ

ปรากฏการณสโตรโบสโคป เชน การเลอกใชบลลาสตอเลกทรอนกสความถสง

ขาวอน <3300 เคลวน ขาวปานกลาง 3300-5300 เคลวน ขาวเยน >5300 เคลวน

2700K

CRI 97

2700K

CRI 90

2700K

CRI 80

2700K

CRI 70

22

3.7 การสองสวางสำาหรบโตะทำางานทมหนาจอแสดงผล

(lighting for work station with display screen equipment)

การสองสวางสำาหรบโตะทำางานทมหนาจอแสดงผลตองเหมาะสมสำาหรบการทำางานทกอยางทเกด

ขนบนโตะทำางานนน ไมวาจะเปนการอานขอมลบนหนาจอ การอานและเขยนบนกระดาษ การพมพ

งานบนแปนคยบอรด เปนตน โดยใชเกณฑการสองสวางใหสมพนธกบลกษณะงานหรอกจกรรม

ซงไดกำาหนดไวในขอ 4.

อยางไรกตาม แสงสะทอนบนหนาจอแสดงผล (หรอบางครงบนคยบอรด) อาจทำาใหเกด

แสงจาระคายตาหรอแสงจาพรานยนตา ดงนน ผออกแบบจงจำาเปนตองคำานงถงการจดวางตำาแหนง

และเลอกใชอปกรณเพอหลกเลยงการสะทอนทจะทำาใหเกดการรบกวนนน

การจำากดความสวางของโคมไฟ

แสงสวางอาจทำาใหความคมชดของสงทแสดงบนหนาจอแสดงผลลดลง อนเนองมาจาก

- การสะทอนบดบงจากความสองสวางบนหนาจอ และ

- ความสวางของโคมไฟ ทสะทอนบนหนาจอ

ดงนนความสวางของโคมไฟจงตองถกจำากดใหเหมาะสมกบคณภาพของหนาจอแสดงผล

(คณภาพหนาจอแสดงผลมอธบายไวใน ISO 9241-307) ในตารางท 3.7 ไดกำาหนดคาจำากดความ

สวางเฉลยของโคมไฟทมมเงย 65 องศาจากแนวดง ในทศทางรอบโคมไฟ สำาหรบโตะทำางานทม

หนาจอแสดงผลวางเงยหนาขน 15 องศา

รปท 3.10 แสดงมมเงย (ของโคมไฟ) 65 องศา และมมเงยของหนาจอ 15 องศา

มมเงยของโคมไฟ (65 องศา) ทตองจำากดความสวาง

มมเงยของหนาจอ (15 องศา)

เสนของภาพสะทอนทสวนบนของหนาจอ

โคมไฟ เพดาน

β

α

23

รปท 3.11 ขอมลการจำากดความสวางของโคมไฟในทศทางตาง ๆ ทมมเงย 55 (สแดง), 65 (สนำาเงน) และ

75 องศา (สเขยว)

ตารางท 3.7 คาจำากดความสวางเฉลยของโคมไฟ ทสามารถสะทอนบนจอแบน

ความสวางสถานะสงของหนาจอ(screen high state luminance)

หนาจอความสวางมากL > 200 cd/m2

หนาจอความสวางปานกลางL ≤ 200 cd/m2

กรณ A

(หนาจอทมพนหลงสออน ตวอกษรสเขม และมความตองการทางสและการแสดงรายละเอยดของขอมลแบบปกต เชน ทใชในสำานกงาน สถานศกษา)

≤ 3000 cd/m2 ≤ 1500 cd/m2

กรณ B

(หนาจอทมพนหลงสเขม ตวอกษรสออน และ/หรอมความตองการทางสและการแสดงรายละเอยดของขอมลสงกวาปกต เชน ทใชในงาน CAD เพอตรวจสอบส)

≤ 1500 cd/m2 ≤ 1000 cd/m2

หมายเหต ความสวางสถานะสงของหนาจอ (ด ISO 9241-302) เปนการอธบายความสวางของสวนส

ขาวบนหนาจอ ซงสามารถหาคานไดจากผผลตหนาจอ

งานและกจกรรมบางประเภท และเทคโนโลยหนาจอแสดงผลบางชนด (โดยเฉพาะอยางยง

ชนดทมความมนวาว) อาจตองใชวธการอน เชน จำากดใหมความสวางลดลง หรอใชอปกรณบงแสง

หรอปรบหรแสงสำาหรบแตละคน

ในงานอตสาหกรรม บางครงมการเพมกระจกปองกนดานหนาจอแสดงผล ดงนนการลด

การสะทอนทไมตองการบนกระจกปองกนเหลาน สามารถทำาไดโดยการใชกรรมวธลดการสะทอน

การปรบมมกระจก หรอการใชอปกรณบงแสง เปนตน

24

3.8 ตวประกอบการบำารงรกษา (maintenance factor, MF)

คาความสองสวางทกำาหนดใหสำาหรบงานแตละประเภทเปนระดบความสองสวางทตองคงไว ดงนน

ในการออกแบบการสองสวางตองนำาตวประกอบการบำารงรกษารวม (overall maintenance factor)

มาใชในการคำานวณ คาตวประกอบการบำารงรกษานขนกบคณลกษณะของอปกรณทใช (หลอดไฟ

และโคมไฟ) การสะทอนแสงของพนผว สงแวดลอม และการบำารงรกษา ซงสามารถคำานวณโดยใช

สตรขางลาง และแสดงตวอยางการคำานวณคาตวประกอบการบำารงรกษาในตารางท 3.8

MF = LLMF x LSF x LMF x RMF

โดย

MF ตวประกอบการบำารงรกษา (Maintenance Factor)

LLMF ตวประกอบคาดำารงลเมนของหลอดไฟ (Lamp Lumen Maintenance Factor)

แสดงถงคาลเมนของหลอดไฟทลดลงตามอายการใชงาน

LSF ตวประกอบการอยรอดของหลอดไฟ (Lamp Survival Factor) แสดงถงอตรา

การอยรอดของหลอดไฟ

LMF ตวประกอบการบำารงรกษาของโคมไฟ (Luminaire Maintenance Factor) โดย

คำานงถงการเสอมสภาพของโคมไฟ เชน การมฝนสะสม การเสอมสภาพของ

อปกรณควบคมแสง

RMF ตวประกอบการบำารงรกษาของหอง (Room Maintenance Factor) การเสอม

สภาพของคณสมบตการสะทอนแสงของพนผวตาง ๆ ภายในหอง

ตารางท 3.8 ตวอยางการคำานวณคาตวประกอบการบำารงรกษา

ตวอยาง โคมไฟหลอด T5 ในพนทสำานกงานทการใชงาน 16000 ชวโมง

โคมไฟ LED ใน พนทสำานกงานทการ ใชงาน 30000 ชวโมง

LLMF : ตวประกอบคาดำารงลเมนของหลอดไฟ 0.90 0.90

LSF : ตวประกอบการอยรอดของหลอดไฟ 0.94 0.94

LMF : ตวประกอบการบำารงรกษาของโคมไฟ 0.95 0.95

RMF : ตวประกอบการบำารงรกษาของหอง 0.98 0.98

MF : ตวประกอบการบำารงรกษา 0.90 x 0.94 x 0.95 x 0.98 = 0.79

0.90 x 0.94 x 0.95 x 0.98 = 0.79

25

ดงนนในการออกแบบ ผออกแบบควรตอง - ระบคาตวประกอบการบำารงรกษา พรอมทงรายการสมมตฐานทงหมดถงทมาของคาตว ประกอบการบำารงรกษาทใช - กำาหนดหลอดไฟ โคมไฟและอปกรณประกอบใหเหมาะกบสภาพการใชงาน - จดทำาตารางกำาหนดการบำารงรกษา ความถในการเปลยนหลอดไฟ การทำาความสะอาด โคมไฟและกระจก พรอมทงวธการทำาความสะอาดทเหมาะสม ตวประกอบการบำารงรกษามผลอยางมากตอประสทธภาพพลงงาน ดงนนสมมตฐานตาง ๆทใชในการกำาหนดคาตวประกอบการบำารงรกษาตองมความเหมาะสม

3.9 ความตองการดานประสทธภาพพลงงาน (energy efficiency requirement)การออกแบบการสองสวางตองใหมเกณฑการสองสวางเปนไปตามทตองการ และมการใชพลงงานอยางเหมาะสม โดยในการประหยดพลงงานตองไมทำาโดยลดคณภาพเกณฑการสองสวาง เนองจากเกณฑทกำาหนดไวนเปนคาเฉลยตำาสดทตองคงไว การเลอกใชอปกรณทมประสทธภาพสงสามารถพจารณาไดจากอปกรณทผานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) หรอพจารณาจากฉลากประสทธภาพพลงงาน (Energy Label) เชน ฉลากเบอร 5 ของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ซงปจจบนไดครอบคลมผลตภณฑไฟฟาสองสวางอยหลายรายการ

ตารางท 3.9 เกณฑดานประสทธภาพพลงงานและผลตภณฑไฟฟาสองสวางทครอบคลม

เกณฑ ผลตภณฑทครอบคลม

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

- มอก. 2237-2557 บลลาสตสำาหรบหลอดฟลออเรสเซนซ : คณลกษณะทตองการดานประสทธภาพพลงงาน

- มอก. 2309-2556 หลอดฟลออเรสเซนซขวค คณลกษณะทตองการดานประสทธภาพพลงงาน

- มอก. 2310-2556 หลอดมบลลาสตในตวสำาหรบการใหแสงสวางทวไป - คณลกษณะทตองการดานประสทธภาพพลงงาน

- มอก. 2334-2557 หลอดฟลออเรสเซนซขวเดยว - คณลกษณะทตองการดานประสทธภาพพลงงาน

กฏกระทรวงพลงงาน

- กำาหนดแบลลสตขดลวดทมประสทธภาพสงสำาหรบหลอดฟลออเรสเซนซ พ.ศ. 2558

- กำาหนดโคมไฟฟาเพอการอนรกษพลงงานสำาหรบหลอดฟลออเรสเซนซขวค พ.ศ. 2558

ฉลากประสทธภาพพลงงาน (ฉลากเบอร 5) ของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

- หลอดฟลออเรสเซนซชนดแทงตรง T5- หลอดคอมแพกตฟลออเรสเซนซชนดบลลาสตในตว- หลอด LED§ชนด MR16§ชนด PAR30/38§ชนดแทงตรง T8§ชนดขวเกลยว E27 (แบบไมบงคบทศทางแสง)

- โคม LED ไฮเบย/โลวเบย

26

สำาหรบการประเมนประสทธภาพพลงงานของทงพนท (หรอทงอาคาร) สามารถทำาไดโดยการหาคา

“ความหนาแนนกำาลงไฟฟาแสงสวาง (Light Power Density, LPD)” คำานวณไดจากสตร

ความหนาแนนกำาลงไฟฟาแสงสวาง = กำาลงไฟฟารวมทใชสำาหรบระบบสองสวาง (วตต)

พนท (ตารางเมตร)

มหนวยเปน วตตตอตารางเมตร (W/m2)

โดยความหนาแนนกำาลงไฟฟาแสงสวางตองมคาเปนไปตามเกณฑทกำาหนดโดยกระทรวงพลงงาน

วาดวยการกำาหนดประเภท หรอขนาดของอาคาร และมาตรฐาน หลกเกณฑ และวธการในการออกแบบ

อาคารเพอการอนรกษพลงงาน และอาจพจารณาเกณฑอน ๆ ทงในและตางประเทศรวมดวย เชน

EN 15193 (ของสหภาพยโรป) หรอ ASHRAE (ของสหรฐอเมรกา) ทงนเพอสงเสรมใหการออกแบบ

ใชงานระบบสองสวางเปนไปอยางมประสทธภาพพลงงานสงสด

การประหยดพลงงานเพมเตมสามารถทำาไดโดยการนำาแสงธรรมชาตเขามาใช การปรบ

การทำางานใหตอบสนองตอรปแบบการเขาใชงานพนท การปรบปรงการบำารงรกษา และการนำาระบบ

ควบคมมาใชอยางเหมาะสม

3.10 ประโยชนของแสงธรรมชาต (benefits of daylight)

แสงธรรมชาตสามารถใชในการสองสวางเพอการใชงานไดเชนเดยวกบแสงไฟฟา จงทำาใหมศกยภาพ

ในการประหยดพลงงาน นอกจากนการทแสงธรรมชาตมความแปรเปลยนตามเวลา ทงดานระดบ

ความสวาง ทศทาง ส ทำาใหเกดการมองเหนความเปนสามมตและรปแบบความสวางทหลากหลาย

ซงถอเปนประโยชนตอผใชงานในสภาพแวดลอมการทำางานภายในอาคาร

ชองหนาตางเปนทนยมใชเพอรบแสงธรรมชาต และมปฏสมพนธกบสงแวดลอมภายนอก

อยางไรกตามควรออกแบบเพอปองกนความรอน และความไมสบายตา (เนองจากแสงจา) และคำานง

ถงการสญเสยความเปนสวนตว

3.11 การแปรเปลยนของแสง (variability of light)

แสงมผลตอความเปนอยทด อารมณและความตนตวของมนษย แสงสามารถใชในการสงเสรมหรอ

ปรบจงหวะรอบวน (circadian rhythms) และสงผลตอทงสรรวทยาและจตวทยาของมนษย ใน

ปจจบนมผลการวจยซงบงชวาปรากฏการณเหลานสามารถทำาไดโดยใชความสองสวางและลกษณะ

สปรากฏของแสงซงไมเกยวของกบการมองเหนภาพ (non-image forming) การปรบเปลยนโดย

ใชความสองสวางทสงขน ลกษณะการกระจายความสวาง และชวงอณหภมสทกวางขนสามารถ

ชวยในการกระตนและทำาใหความเปนอยของมนษยดขน

อยางไรกตาม แนวทางในการนำาไปใชยงอยระหวางการศกษา

28

2929

เกณฑคณภาพการสองสวางดงตอไปนเปนคำาแนะนำาสำาหรบพนททำางานของหองและกจกรรมทหลาก

หลาย ซงอาจอยในแนวระนาบ แนวตง หรอแนวเอยง ขนอยกบลกษณะงาน โดย

- คอลมนท 1 เปนรายการชนดของงานหรอกจกรรมภายในตาง ๆ

- คอลมนท 2 เปนคาความสองสวางเฉลยขนตำา หรอ Ēm ซงตองคงไวไมใหตำากวาคาน

- คอลมนท 3 เปนคาจำากดพกดแสงจารวม หรอ UGRL ซงตองไมใหเกนกวาคาน

- คอลมนท 4 เปนคาความสมำาเสมอของความสองสวาง หรอ UO ซงตองคงไวไมใหตำากวาน

- คอลมนท 5 เปนคาดชนความถกตองของสตำาสด หรอ Ra

- คอลมนท 6 แสดงคำาแนะนำา ขอยกเวน และงานพเศษของสถานการณในคอลมนท 1

ตารางเกณฑคณภาพแสงสวางทตองการ

ชนดของงานหรอกจกรรมภายใน Ēm ลกซ UGRL UO Ra คำาแนะนำาเพมเตม

1. พนทในอาคารทวไป (general areas)

ทางเขาอาคาร (entrance halls)

100 22 0.4 60

โถงพกรอ (lounge)

200 22 0.4 80

บรเวณสญจรและทางเดน (circulation areas and corridors)

100 28 0.4 40 พนทเชอมตอระหวางพนทหนงไปสอกพนทหนง โดยหลกเลยงการเปลยนแปลงความสองสวางอยางทนททนใด

บนได, บนไดเลอน (stairs, escalators)

150 25 0.4 40

ทางลาด, เวงระหวางเสา (ramp, bay)

150 25 0.4 40

หองอาหาร (canteens)

200 22 0.4 80

หองนำา (rest rooms)

100 22 0.4 80

หองออกกำาลงกาย (physical exercise)

300 22 0.4 80

4

30

หองฝากของ, หองลางมอ ลางหนา (cloakroom, washroom)

200 25 0.4 80

หองพยาบาล (sick bay) 500 19 0.6 80

หองพบแพทย (medical attention) 500 16 0.6 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

หองเครอง (plant, switch gear rooms)

200 25 0.4 60

หองไปรษณย, หองโทรศพท (post room, switchboard)

500 19 0.6 80

คลงสนคา, หองเกบของ, หองเยน (store, stockrooms, cold store)

100 25 0.4 60 200 ลกซ ถาทำางานตอเนองเปนเวลานาน

บรเวณหบหอสงของ (dispatch packing handling areas)

300 25 0.6 60

สถานควบคม (control station)

150 22 0.6 60 200 ลกซ ถาทำางานตอเนองเปนเวลานาน

2. อาคารการเกษตร (agriculture building)

ทวางอปกรณจบสนคาและเครองจกร (loading and operating of goods handling equipment and machinery)

200 25 0.4 80

พนทสำาหรบปศสตว (livestock building)

50 28 0.4 40

พนทสำาหรบสตวปวย, หองคลอด (sick animal pens, calving stalls)

200 25 0.6 80

ทเตรยมเมลดพนธ, รดนม, ลางของใช (feed preparation, dairy, utensil wash)

200 25 0.6 80

3. รานเบเกอร (bakeries)

เตรยมและอบ (preparation, baking)

300 22 0.6 80

ตกแตง, เคลอบ, โรยหนา

(finishing, glazing, decorating)

500 22 0.7 80


31

4. อตสาหกรรมซเมนต, คอนกรต, อฐ (cement, concrete and bricks industry)

อบแหง (drying) 50 28 0.4 20 ตองสามารถมองเหนและจดจำา

สเพอความปลอดภยได

จดเตรยมวสด, เตาเผา/ผสม

(preparation of materials,

work on kilns and mixers)

200 28 0.4 40

งานเครองจกรทวไป

(general machine work)

300 25 0.6 80 สำาหรบโคมไฮเบยทใชหลอด

HID ดหมายเหต 1 เพมเตม

ขนรปหยาบ

(rough forms)



5. อตสาหกรรมเซรามกและแกว (ceramics and glass industry)

อบแหง (drying) 50 28 0.4 20

งานเครองจกรทวไป

(general machine work)



เคลอบ, มวน, อด, ขนรป,

ขดเงา, เปาแกว

(enameling, rolling,

pressing, shaping simple

parts, glazing, glass blowing)



บด, แกะ, ขดเงา, ขนรปชนสวน

ละเอยด, ทำาเครองมอ

(grinding, engraving,

polishing, shaping

precision part, manufacture

instrument)



งานตกแตง (decorative work) 500 19 0.7 80

เจยระไนเลนสแวนตา,

เจยระไนครสตล, ฯลฯ

(grinding optical glass,

crystal grinding and

engraving, work on average

goods)

750 16 0.7 80


32

งานประณต เชน เจยระไน

ตกแตง, เขยนส (precision

work e.g. decorative

grinding, hand painting)

1000 16 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

หนลำาคาสงเคราะห

(synthetic precious stone)

1500 16 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

6. อตสาหกรรมเคม, พลาสตก, ยางพารา (chemicals, plastics, rubber industry)

กระบวนการผลตททำางาน

ระยะไกล (remote operated

processing installation)

50 0.4 20 ตองสามารถมองเหนและจดจำา


กระบวนการผลตทอาจมการ

ทำางานดวยมอ (processing

installations with limited-

manual intervention)

150 28 0.4 40

พนททำางานดวยมออยาง

ตอเนองในกระบวนการผลต

(constantly manned work

places in processing

installations)

300 25 0.6 80

หองวดละเอยด, หองทดลอง

(precision measuring room,

laboratory)

500 19 0.6 80

ผลตยา

(pharmaceutical production)

500 22 0.6 80

ผลตยางรถยนต

(tyre production)

500 22 0.6 80

ตรวจสอบส

(color inspection)

1000 16 0.7 90 Tcp อยางนอย 6500K

ตด, จบงาน, ตรวจสอบ

รายละเอยด (cutting,

finishing, inspection)

750 19 0.7 80


33

7. อตสาหกรรมไฟฟา (electrical industry)

ผลตสายสญญาณและ

สายไฟฟา (cable and wire

manufacture)



การมวนพน (winding) :

- ขดลวดขนาดใหญ (large coils)

- ขดลวดขนาดกลาง (medium coils)

- ขดลวดขนาดเลก (small coil)

สำาหรบโคมไฮเบยทใชหลอด HID ดหมายเหต 1 เพมเตม

การชบขดลวด

(coil impregnating)



การอาบ/ชบสงกะส

(galvanizing)



งานประกอบ (assembly work):

- หยาบ เชน หมอแปลง

ขนาดใหญ (rough e.g.

large transformers)

- กลาง เชน แผงไฟฟา,

แผงโทรศพท (medium

e.g. switchboards)

- ละเอยด เชน โทรศพท

(fine e.g. telephones)

- ประณต แมนยำา เชน

เครองมอวดตาง ๆ

(precision e.g. measuring

equipments)

สำาหรบโคมไฮเบยทใชหลอด



300 25 0.6 80

300 25 0.6 80

500 22 0.6 80

500 22 0.6 80

750 19 0.7 80

750 19 0.7 80

1000 16 0.7 80

34

ทดสอบ, ปรบตงทางอเลกทรอ-

นกส (electronics workshops,

test, adjust)

1500 16 0.7 80

8. อตสาหกรรมอาหาร (food industry)

บรเวณตม, หมก, เตม, ลาง,

กรอง, บม และเกบ เครองดม,

นำาตาล, ยาสบ (workplaces

and zones in breweries,

malting floor, for washing,

barrel filling, cleaning,

sieving, peeling, cooking in

preserve and chocolate

factories, work places and

zones in sugar factories, for

drying and fermenting raw

tobacco, fermentation cellar)

200 25 0.4 80

แยก, บด, ผสม, หบหอ

ผลตภณฑ (sorting and

washing of products,

milling, mixing, packing)

300 25 0.6 80

เชอด, แลเนอ, รดนม, ทำา

นำาตาล (workplace and zone

in slaughter house,

butchers, dairies mills, on

filtering floor, in sugar

refineries)

500 25 0.6 80

หน, ผา, คดแยก ผกและผลไม

(cutting and sorting fruit and

vegetable)

300 25 0.6 80

ผลตอาหารสำาเรจรป, หองครว

(manufacture delicatessen

food, kitchen)

500 22 0.6 80


35

ผลตบหร, ยาสบ

(manufacture work of cigars

and cigarettes)

500 22 0.6 80

ตรวจสอบแกวและขวด,

ควบคม, ตดแตง, คดแยก

(inspection of glasses and

bottles, product control,

trimming, sorting decoration)

500 22 0.6 80

หองทดลอง, หองปฏบตการ

(laboratory)

500 19 0.6 80

ตรวจสอบส (color inspection) 1000 16 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

9. โรงหลอ, หลอม โลหะ (foundries)

ทอใตดนขนาดเทาคน

(man-size tunnels)

50 28 0.4 20 ตองสามารถมองเหนและจดจำา


พนยก (platform) 100 25 0.4 40

เตรยมทราย

(sand preparation)



ซอมชนงาน เกบงาน

(dressing room)



บรเวณวางเตาหลอมแบบ

พนลมและเครองผสม

(workplaces at cupola and

mixer)



โรงหลอ (casting bay) 200 25 0.4 80 สำาหรบโคมไฮเบยทใชหลอด


บรเวณแกะชนงานหลอออก

จากแบบ (shake out area)



ทำาแบบหลอดวยเครองจกร

(machine molding)



ทำาแบบหลอดวยมอและแกน

(hand & core molding)



การหลอดวยแบบโลหะ

(die casting)




36

ขนรปจำาลอง (model

building)



10. รานทำาผม (hairdressers)

ทำาผม (hairdressing) 500 19 0.6 90

11. อตสาหกรรมเพชรพลอยอญมณ (jewellery manufacturing)

งานททำากบหนมคา (precious

stones work)

1500 16 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

งานเพชรพลอย (jewellery) 1000 16 0.7 90

งานทำานาฬกาดวยมอ

(manual watch making)

1500 16 0.7 80

งานทำานาฬกาอตโนมต

(automatic watch making)

500 19 0.6 80

12. รานซกรดและซกแหง (laundries)

ทรบของ, ทำาสญลกษณ,

คดแยก (goods in, marking

and sorting)

300 25 0.6 80

ซก, ซกแหง (washing,

dry cleaning)

300 25 0.6 80

รด (ironing, pressing) 300 25 0.6 80

ตรวจสอบและซอมแซม

(inspection and repairs)

750 19 0.7 80

13. อตสาหกรรมฟอกหนง (leather)

วางบอ ถง ภาชนะ (work on

vats, barrels, pits)

200 25 0.4 40

ขด, ถ, นวด, กลงหนง

(flashing, skiving, rubbing,

tumbling of skins)

300 25 0.4 80

ทำาอานมา, เยบ, ขด, ราง, ตด,

ตอกร(saddlery work, shoe

manufacture stitching,

sewing, polishing, shaping,

cutting, punching)

500 22 0.6 80


37

คดแยกกลม (sorting) 500 22 0.6 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

ยอมสดวยเครอง

(dyeing by machine)

500 22 0.6 80

ควบคมคณภาพ

(quality control)

1000 19 0.7 80

ตรวจสอบส (color inspection) 1000 16 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

ทำารองเทา (shoe making) 500 22 0.6 80

ทำาถงมอ (glove making) 500 22 0.6 80

14. งานและกระบวนการโลหะ (Metal)

การตขนรปดวยแมพมพ

ชนดเปด (open die forging)

200 25 0.6 60

การทบกระแทก, เชอม, ขนรป

เยน (drop forging, welding,

cold forming)

300 25 0.6 60

การตบแตงดวยเครองมอกล

อยางหยาบและปานกลาง:

เกณฑความคลาดเคลอน

≥ 0.1 mm (rough & average

machining: tolerances

≥ 0.1 mm)

300 22 0.6 60

การตบแตงดวยเครองมอกล

อยางประณต: การเจยระไน:

เกณฑความคลาดเคลอน <

0.1 mm (precision machin-

ing: grinding: tolerances <

0.1 mm)

500 19 0.7 60

การขดเสนโลหะ; ตรวจสอบ

(scribing; inspection)

750 19 0.7 60

ขนรปดวยการดงลวดและดงทอ

(wire & pipe drawing shape)

300 25 0.6 60

การทำาแผนเพลทดวย

เครองมอกล ≥ 5 mm

(plate machining ≥ 5 mm)

200 25 0.6 60


38

งานโลหะแผน (sheet

metalwork) < 5 mm

300 22 0.6 60

ทำาเครองมอ: อปกรณตด (tool

making: cutting equipment)

750 19 0.7 60

งานประกอบ (assembly)

- หยาบ (rough)

- กลาง (medium)

- ละเอยด (fine)

- ประณต (precision)

200

300

500

750

25

25

22

19

0.6

0.6

0.6

0.7

80

80

80

80

สำาหรบโคมไฮเบยทใชหลอด


การอาบ/ชบสงกะส

(galvanizing)



เตรยมพนผวและทำาส (surface

preparation & painting)

750 25 0.7 80

การทำาเครองมอ แบบ ตวจบยด

ทมความประณต และเครองกล

ขนาดเลก (tool, template and

jig making, precision and

micro mechanic)

1000 19 0.7 80

15. อตสาหกรรมกระดาษ (Paper)

บดเยอกระดาษ ตดขอบ

กระดาษ (pulp mills, edge

runners)



งานและกระบวนการผลต

กระดาษ เครองผลตกระดาษ

และขนรปกระดาษลกฟก ผลต

กระดาษแขง (paper

manufacture and process-

ing, paper and corrugating

machines, cardboard

manufacture)




39

งานเขาเลมหนงสอมาตรฐาน

เชน พบ จดเรยง ตดกาว ตด

ปมนน เยบ (standard book

binding works, e.g. folding,

sorting, gluing, cutting,

embossing, sewing)

500 22 0.6 60

16. สถานพลงงาน (power stations)

แทนเตมเชอเพลง

(fuel supply plant)



โรงตม (boiler house) 100 28 0.4 40

หองเครอง (machine halls) 200 25 0.4 80 สำาหรบโคมไฮเบยทใชหลอด


หองเครอง เชน หองปม หอง

ตวควบแนน แผงไฟฟา

(auxiliary room, ex. pump

room, condenser room,

switchboard)

200 25 0.4 60

หองควบคม (control rooms) 500 16 0.7 80 1. หนาจอควบคมสวนใหญอย

ในแนวตง (Vertical) อาจจำาเปน

ตองปรบหรแสง

2.สำาหรบการทำางานทมจอ

แสดงผล ดขอ 3.7

17. เครองพมพ (printers)

หองตด เคลอบทอง ปมนน ทำา

บลอกพมพ ทบหนบนบลอก

พมพ เครองพมพ เรยงตว

หนงสอทพมพ (cutting,

gilding, embossing, block

engraving, work on stone

and platen, printing

machines, matrix making)

500 19 0.6 80

เรยงกระดาษและงานพมพมอ

(paper sorting and hand

printing)

500 19 0.6 80


40

เตรยมการพมพ ตกแตง พมพ

หน (type setting, retouching,

lithography)

1000 19 0.7 80

ตรวจสอบสสำาหรบงานพมพ

หลากส (color inspection in

multi-colored print)

1500 16 0.7 90 Tcp 5000K

ทำาลวดลายโลหะและทองแดง

(steel and copper

engraving)

2000 16 0.7 80 สำาหรบแสงสวางแบบมทศทาง

ดขอ 3.7.3

18. อตสาหกรรมเหลกและเหลกกลา (iron and steel works)

โรงผลตทไมมการทำางาน

ดวยมอ (production plants

without manual operation)



โรงผลตทมการทำางานดวยมอ

เปนครงคราว (production

plants with occasional

manual operation)

150 28 0.4 40

โรงผลตทมการทำางานดวยมอ

ตลอดเวลา (production

plants with continuous

manual operation)



คลงเหลกแผน (slab store) 50 28 0.4 20 ตองสามารถมองเหนและจดจำา


เตาหลอม (furnace) 200 25 0.4 20 ตองสามารถมองเหนและจดจำา


รางรด เขามวน ตดแผน (mill

train, coiler, shear line)

300 25 0.6 40

แทนควบคม, แผงควบคม

(control platform,

control panel)

300 22 0.6 80

ทดสอบ วด และตรวจสอบ

(test, measurement and

inspection)

500 22 0.6 80


41

อโมงคใตดน, หลมใตดน

(under-floor man size tunnel

belt section, cellar, etc



19. อตสาหกรรมสงทอ (textile industry)

งานชำาระลาง เปดเสนใยทอด

อยในกอง (workplace in

bath, bale opening)

200 25 0.6 60

สางเสนใย ซกลาง รดเรยบ

สาวดงเสนใย หวใหเสนใยเรยง

ตว ใสแปงและสารเคมเพอให

เสนยนแขงแรง ตดเสนใยทสาง

แลว เตรยมการกอนปนเสนใย

ปนเสนใยปอกระเจาและปาน

(carding, washing, ironing,

drawing, combing, sizing,

card cutting, pre-spinning,

jute and hemp spinning)

300 22 0.6 80

ปนดาย เขาเกลยว สาวไหม

มวนดาย เตรยมเสนยน ทอ

ถกเปย ถก (spinning, plying,

reeling, winding, warping,

weaving, braiding, knitting)

500 22 0.6 80 ตองปองกนปรากฏการณ

สโตรโบสโคป

เยบ, ถกละเอยด, เยบตะเขบ

(sewing, fine knitting, taking

up stitch)

750 22 0.7 90

ออกแบบดวยมอ รางแพทเทรน

(manual design, drawing

patterns)

750 22 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

ตกแตงผว ยอมส (Finishing,

dyeing)

500 22 0.6 80

หองอบแหง (Drying room) 100 28 0.4 60

พมพผาแบบอตโนมต

(automatic fabric printing)

500 25 0.6 80


42

ตดปมผา ตดแตงเกบงาน

ตดแตงขอบ (burling, picking,

trimming)

1000 19 0.7 80

ตรวจสอบส ควบคมคณภาพผา

(color inspection, fabric

control)

1000 16 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

ซอมแซมรอยผา (invisible

mending)

1500 19 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

งานผลตหมวก (hat

manufacturing)

500 22 0.6 80

20. อตสาหกรรมยานยนต (vehicle)

งานตวถงและงานประกอบ

(body work and assembly)

500 22 0.6 80

พนส, ขดเงา (spraying,

polishing)

750 22 0.7 80

แตงส (touch up), ตรวจสอบส 1000 16 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

ทำาเบาะ (upholstery

manufacture)

1000 19 0.7 80

ตรวจสอบรวมขนสดทาย (final) 1000 19 0.7 80

งานบรการทวไป ซอม ทดสอบ

(general vehicle services,

repair and testing)

300 22 0.6 80 พจารณาใชแสงสวางเฉพาะท

21. อตสาหกรรมไมและเฟอรนเจอร (wood working & furniture industry)

งานผลตอตโนมต เชน หองอบ

ไมอด (automatic processing

e.g. drying plywood

manufacturing)

50 28 0.4 40

หองไอนำา (steam pit) 150 28 0.4 40

เลอยกรอบ (saw frame)

300 25 0.6 60 ตองปองกนปรากฏการณ สโตรโบสโคป

งานประกอบมานง, ลงกาว

(work at joiner’s bench,

gluing, assembly)

300 25 0.6 80


43

เคลอบเงา ลงส ทำาลวดลาย

(polishing, painting,

fancy joinery)

750 22 0.7 80

วางเครองจกรงานไม เชน ขด,

กลง, ทำารอง, ลบเสยน, ตด,

เลม, เลอย, เจาะ

(work on wood working

machine e.g. turning, fluting,

dressing, rebating, grooving,

cutting, sawing, sinking)

500 19 0.6 80 ตองปองกนปรากฏการณ

สโตรโบสโคป

เลอกไมบาง, เลยมขอบ

(selection of veneer wood,

inlay work)

750 22 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

ควบคมคณภาพ

(quality control)

1000 19 0.7 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

22. สำานกงาน (offices)

เกบเอกสาร, ทถายเอกสาร,

โถงกลาง

(filing, coping, circulation, etc.)

300 19 0.4 80

เขยน, พมพ, อาน, จดการขอมล

(writing, typing, reading,

processing)

500 19 0.6 80 สำาหรบการทำางานทมจอแสดงผล

ดขอ 3.7

เขยนแบบ

(technical drawing)

750 16 0.7 80

โตะเขยนแบบคอมพวเตอร

(CAD workstation)

500 19 0.6 80 เปนความสองสวางบนโตะ

สำาหรบการทำางานทมจอแสดงผล

ดขอ 3.7

หองประชม, หองสมมนา

(conference room, meeting

room)

300 19 0.6 80 ควรปรบความสองสวางให

เหมาะสมกบกจกรรมได

โตะพนกงานตอนรบ

(reception desk)

300 22 0.6 80 ความสองสวางในแนวตงม

ความสำาคญ


44

หองเกบเอกสารสำาคญ (archives)

200 25 0.4 80

23. รานคาปลก (retailing)

พนทขายขนาดเลก (sales area small)

300 22 0.4 80

พนทขายขนาดใหญ (sales area large)

500 22 0.6 80

เครองเกบเงน (till area) 500 19 0.6 80

โตะหอของ (wrapper table) 500 19 0.6 80

24. ภตตาคาร,โรงแรม (restaurant, hotel)

โตะพนกงานตอนรบ, โตะเกบเงน, โตะพนกงานถอกระเปา (reception, cashier, porters desk)

300 22 0.6 80

หองครว (kitchen) 500 22 0.6 80

ภตตาคาร, หองอาหาร, หองสมมนายอย (restaurant, dining room, function room)

- - - 80 ควรออกแบบการสองสวางใหไดบรรยากาศทด

ภตตาคารแบบบรการตวเอง (self-service restaurant)

200 22 0.4 80

หองอาหารบฟเฟต (buffet) 300 22 0.6 80

หองประชม (conference room)

300 19 0.6 80 ควรปรบความสองสวางใหเหมาะสมกบกจกรรมได

ทางเดน (corridors) 100 25 0.4 80 ควรลดระดบความสองสวางในชวงกลางคน

25. สถานเพอความบนเทงและพพธภณฑ (entertainment place and Museum)

โรงภาพยนตร, มหรสพ (theater, concert halls)

200 22 80

หออเนกประสงค (multi-purpose halls)

300 22 0.6 80 ควรปรบความสองสวางใหเหมาะสมกบกจกรรมได

หองฝกซอม, หองเปลยนเสอผา (practice rooms, dressing rooms)

300 22 0.6 80 สำาหรบการแตงหนา ตองการแสงสวางทกระจก (mirror lighting) ทปราศจากแสงจา


45

พพธภณฑ

(museums)

- - - - รายละเอยดใหดในคมอแนะนำา

การออกแบบการสองสวาง

เฉพาะสำาหรบพพธภณฑ

26. หองสมด (libraries)

ชนวางหนงสอ

(bookshelves)

200 19 0.4 80 เปนคาความสองสวางเฉลยบน

สนหนงสอ

บรเวณอานหนงสอ

(reading area)

500 19 0.6 80

โตะทำางานเจาหนาท

(counters)

500 19 0.6 80

27. ทจอดรถสาธารณะ (public car park)

ทางลาดชวงกลางวน

(day ramp)



ทางลาดชวงกลางคน

(night ramp)



ทางรถวง

(traffic lanes)



ลานจอดรถ

(parking area)

75 28 0.4 60 ความสองสวางแนวตงจะชวย

ในการจดจำาใบหนาและเพม

ความรสกปลอดภย

จดออกตว

(ticket office)

300 19 0.6 80 1. ควรหลกเลยงแสงสะทอนใน

กระจก

2. ควรปองกนแสงจาจาก

ภายนอก

28. อาคารเรยน (educational building)

หองเรยนและหองทวไป

(school room)

300 19 0.6 80

หองเรยนตอนเยน, หองเรยน

ผใหญ (room for evening

classes and adult)

500 19 0.6 80

อาคารเรยนรวม (lecture hall) 500 19 0.6 80 ควรปรบความสองสวางให

เหมาะสมกบกจกรรมได


46

กระดานดำา (blackboard) 500 19 0.7 80 เปนความสองสวางบนแนวตง

อาจารย/ผสอนควรมระดบความ

สองสวางในแนวตงทเหมาะสม

กระดานขาว (whiteboard) 300 19 0.7 80 เปนความสองสวางบนแนวตง

ตองระวงแสงสะทอนบนกระดาน

อาจารย/ผสอนควรมระดบความ

สองสวางในแนวตงทเหมาะสม

โตะทดลอง

(demonstration table)

500 19 0.7 80 ในอาคารเรยนรวมควรเปน

750 ลกซ

หองศลปะ/งานฝมอ

(art/craft room)

500 19 0.6 80

หองเรยนศลปะในโรงเรยน

ศลปะ

(art rooms in art schools)

750 19 0.7 90 Tcp > 5000K

หองเขยนแบบ

(technical drawing)

750 16 0.7 80

หองปฏบตการ

(practical room/lab)

500 19 0.6 80

หองปฏบตการสอน

(teaching workshop)

500 19 0.6 80

หองดนตร

(music practice room)

300 19 0.6 80

หองคอมพวเตอร

(computer room)

500 19 0.7 80 เปนความสองสวางบนโตะ

สำาหรบการทำางานทมจอแสดงผล

ดขอ 3.7

หองฝกภาษา

(language lab)

300 19 0.6 80

หองเตรยมสอน (preparation

room)

500 22 0.6 80

หองพกนกเรยน

(student common room/

assembly hall)

200 22 0.4 80

หองพกคร (teachers rooms) 300 19 0.6 80


47

สนามกฬาในรม, สระวายนำา ในรม (sport gymnasiums, swimming pools)

300 22 0.6 80 สำาหรบอาคารกฬาสาธารณะใหดขอกำาหนดของกฬานน ๆ เพมเตม

29. สถานดแลสขภาพ (health care premise)

หองพกรอ (waiting room) 200 22 0.4 80 เปนความสองสวางทระดบพน

ทางเดนชวงกลางวน (day corridor)

200 22 0.4 80

ทางเดนชวงกลางคน (night corridor)

50 22 0.4 80

หองพกผอน (day rooms) 200 22 0.6 80

หองทำางานเจาหนาท (staff office) 500 19 0.6 80

หองพกเจาหนาท (staff rooms) 300 19 0.6 80

ตกแผนกคนไข (wards) ควรเลยงไมใหเกดความสวางมาก ๆ ทอยในบรเวณการมองของผปวย

- แสงสวางทวไป (general lighting)

100 19 0.4 80 เปนความสองสวางทระดบพน

- แสงอานหนงสอ (reading lighting)

300 19 0.7 80

- การทดสอบงาย ๆ (simple examine)

300 19 0.6 80

การตรวจและการรกษา (examination and treatment)

1000 19 0.7 90

แสงชวงกลางคน, แสงสำาหรบการสงเกตการณ (night lighting, observation lighting)

5 - - 80

หองอาบนำาและสขาสำาหรบผปวย (bathrooms and toilets for patients)

200 22 0.4 80

หองตรวจทวไป (general exam room)

500 19 0.6 90 4000K ≤ Tcp ≤ 6500K

หและตา (ear and eye) 1000 19 0.7 90 ใชโคมไฟสำาหรบการตรวจเฉพาะท

ทดสอบการอานและตาบอดส (reading & color vision test)

500 16 0.7 90


48

หองสแกนทมจอแสดงผล (scanner with image enhance and TV)

50 19 - 80 สำาหรบการทำางานทมจอแสดงผล ดขอ 3.7

หองฟอกไต (dialysis rooms) 500 19 0.6 80 ควรปรบความสองสวางได

หองโรคผวหนง (dermatology room)

500 19 0.6 90

หองสองกลอง (endoscopy rooms)

300 19 0.6 80

หองเขาเฝอก (plaster rooms) 500 19 0.6 80

บรเวณทำาความสะอาดและบำาบดผปวย (medical baths)

300 19 0.6 80

นวดและรงสบำาบด (massage and radiotherapy)

300 19 0.6 80

หองเตรยมผาตดและพกฟน (pre-op and recovery rooms)

500 19 0.6 90

หองผาตด (operating theatre) 1000 19 0.6 90

บรเวณทกำาลงทำาการผาตด (operating cavity)

พเศษ Ēm = 1,000 ลกซ – 100,000 ลกซ

หอง ICU (intensive care unit)


100 19 0.6 90 ทระดบพน

- การตรวจอยางงาย (simple examinations)

300 19 0.6 90 ทระดบเตยง

- การตรวจและรกษา (examination & treatment)

1000 19 0.7 90 ทระดบเตยง

- แสงสวางตอนดก (night watch)

20 19 - 90

ทนตกรรม (dental)


500 19 0.6 90 แสงสวางไมควรจาบาดตาคนไข

- ทผปวย (at the patient)

1000 - 0.7 90 ใชโคมไฟสำาหรบการตรวจเฉพาะท

- อดฟน (operating cavity)

5000 - - 90 แสงควรสวางมากกวา 5000 ลกซดขอกำาหนดความตองการเพมเตมจากมาตรฐานทเกยวของ

- เทยบสฟน (white teeth matching)

5000 - - 90 Tcp > 6000K ดขอกำาหนดความตองการเพมเตมจากมาตรฐานทเกยวของ


49

หองตรวจสอบส (color inspect lab)

1000 19 0.7 90 Tcp > 5000K

หองกำาจดเชอ (sterilization rooms)

300 22 0.6 80

หองปลอดเชอ (disinfection room)

300 22 0.6 80

หองผา/เกบศพ (autopsy / mortuary)

500 19 0.6 90

โตะผา/ศกษา (autopsy / dissecting)

5000 - - 90 แสงควรสวางมากกวา 5000 ลกซ

30. สนามบน (airports)

โถงผโดยสารเขา / ออก, บรเวณรอรบกระเปา (arrival/departure halls, baggage areas)

200 22 0.4 80 สำาหรบโคมไฮเบยทใชหลอด HID ดหมายเหต 1 เพมเตม

บนไดเลอน, ลฟท (escalators, lifts)

150 22 0.4 80

ประชาสมพนธ, ลงทะเบยน(information desks, Check-in desks)

500 19 0.7 80 สำาหรบการทำางานทมจอแสดงผล ดขอ 3.7

ศลกากร / ตรวจหนงสอเดนทาง (customs and passport control desks)

500 19 0.7 80 ความสองสวางในแนวตงมความสำาคญ

พนทพกรอ (waiting areas) 200 22 0.4 80

หองเกบกระเปาเดนทาง (luggage room)

200 28 0.4 60

พนทตรวจสอบเพอรกษาความปลอดภย (security check area)


หอควบคมการบน/จราจรทางอากาศ (air traffic control tower)


หองควบคมการบน/จราจรทางอากาศ (air traffic rooms)


โรงเกบ/ซอมเครองบน (hangars)


พนททดสอบเครองยนต (engine test)


พนทวดคาในโรงเกบ/ซอมเครองบน (measuring area in hangars)



50

ชานชาลาและอโมงคผโดยสาร (platforms and passenger subways)

100 28 0.5 40

อาคารขายตวโดยสารและอาคารเทยบอากาศยาน (ticket hall and concourse)

200 28 0.5 40

สำานกงานตวโดยสารและกระเปา และเคานเตอร (ticket and luggage offices & counters)

300 19 0.5 80

หองพกรอ (Waiting rooms)

200 22 0.4 80

31. โบสถ สเหรา วหาร วด (churches, mosques, synagogues, temples)

ตวโบสถ, สเหรา, วหาร (church body)

100 25 0.4 80

เกาอ, แทนบชา, ธรรมาสน (chair, altar, pulpit)

300 22 0.6 80

หมายเหต 1: เนองจากหลอด HID สวนใหญมคา Ra ตำากวา 80 อยางไรกตามในพนททมการทำางานตอเนองกนหรอทตองมการ

จดจำาสเพอความปลอดภย ควรใชหลอดทมคา Ra สงทสดเทาทเปนไปได


51

รปท 5.1 layer การใหแสงในสถาปตยกรรม

51

การออกแบบการสองสวางในงานสถาปตยกรรมนน วธ

การออกแบบทไมจำากดอยแคการสรางความสวางและ

คาความสมำาเสมอของแสง หรอใหความสวางเพอมอง

เหนแตเพยงอยางเดยว เพราะสำาหรบนกออกแบบแสง

ทด จะเลอกมองลงไปใหลกกวาความตองการพนฐาน และ

เฟนหาวธการสรางประสบการณรปแบบใหม ๆ ทงดงาม

และประทบใจใหกบผทไดเขาไปสมผสทวางในงานสถา-

ปตยกรรมดวยแสง แตยงมแนวทางอน ๆ ใหไดลองนำา

ไปใชตามบรบททเหมาะสม จงขออธบายแนวทางและ

เทคนคในการออกแบบการสองสวางอยางงาย ๆ และ

หยบยกตวอยางผลงานการสรางสรรคจากนกออกแบบ

แสงเพอการเรยนร ในเรององคประกอบในการรบรในการ

มองเหน งานสถาปตยกรรม พนทวาง แสงสวางธรรมชาต

และผลลพธทเกดขน ในบทนจะกลาวถงเทคนคในการ

ออกแบบการสองสวาง ตามดวยกรณศกษาในอาคาร

ชนดตาง ๆ

5.1 เทคนคของการออกแบบการสองสวางใน

สถาปตยกรรม

แนวความคดในการออกแบบควรเนนเรองความสมพนธ

ของมนษยกบสภาพแวดลอม โดยแสงเปนตวทำาใหพนท

วางของอาคารปรากฏตวขน การสรางแสงและเงาเปน

องคประกอบทด นอกเหนอจากการทำาใหมองเหนหรอ

ปลอดภยเทานน มนยงจะทำาใหอาคารดมชวตและ

สวยงาม กลายเปนเนอเรองเดยวกบสถาปตยกรรมได

อยางกลมกลนหรอไมแปลกแยก ในทนจะขออางองจาก

นกออกแบบแสง เจมส เบนยา (James Benya) ซงแบง

รปแบบการใหแสงในสถาปตยกรรมใหเปน layer

โดย Layered technique นนสามารถแบง

การออกแบบการสองสวางในงานสถาปตยกรรม

การใหแสงเพอสรางบรรยากาศ (Ambient /General light)

การใหแสงทเนนสวนทสำาคญ (Focal light)

การใหแสงเพอการทำางานเฉพาะท (Task light)

การใหแสงเพอตกแตง หรอเปนสอบอกเลาความเปน

อตลกษณ (Decorative light)

5

52

5.1.1 การใหแสงเพอสรางบรรยากาศ (Ambient /General light)

คอการสรางบรรยากาศดวยการสรางพนผวฝาเพดาน ผนงหรอพนทสวางดวยแสงตกกระทบลงบนพนท

นน ๆ ไมวาจะดวยdown light indirect light หรอ โคมไฟโปะกตาม ความสวางเพยงไมเทาไรทตกกระทบ

บนวสดผวสออนกจะสะทอนออกมาใหความสวางกบหองได ลดความแขงของวสดหรอทวางในงาน

สถาปตยกรรม หากความสวางนนนอยกวา task light หรอสวางนอยกวาแสงทตองการเพอการทำางาน

เฉพาะจดนน เรยก Ambient light แตหากความสวางนนมากพอ ๆ กบ Task light เรยก General light

และในบางครง Decorative light หรอไฟประดบนนกสามารถสรางบรรยากาศ หรอ Ambient light

ไดเชนกน ดงนนจงไมมสตรเฉพาะเจาะจงหรอตายตวสำาหรบ Layered technique ทงนมนเปนคำา

แนะนำาในการออกแบบ การใชงานขนอยกบจดประสงคและความพงพอใจในการเลอกใชเทคนค

รปท 5.2 การใหแสงเพอสรางบรรยากาศ

Cove Lighting

53

5.1.2 การใหแสงเพอการทำางานเฉพาะท (Task light)

โดยทวไปแลวคอการใหความสวางในจดทตองการในการทำางานเฉพาะ เชนโตะอานเขยนหนงสอ

ทงนความสวางของแสงนนกควรเปนไปตามความตองการในการมองเหนของมนษยดงทกลาวใน

บทตน ๆ และขอควรระวงคอการเกดเงาบงจากจดตดตงทไมเหมาะสมกบเนองานและคนใชงาน

อกประเดนกคอเทคนคการออกแบบทควรเออใหเกดความยดหยนในการควบคมความสวางสำาหรบ

ความตองการของแตละคนในกรณทหลายคนอยในหองเดยวกน

รปท 5.3 การใหแสงเพอการทำางานเฉพาะท

Downlighting

54

5.1.3 การใหแสงทเนนสวนทสำาคญ (Focal light)

ในการใหแสงเพอบรรยากาศและการใชงานนน อาจยงไมทำาใหผลลพธทเกดขนดพอ ขาดมต หรอ

ความหมายทตองการสอใหงานนน ๆ ประสบความสำาเรจได จากหองทเรยบสงบนงทสวยอยแลว ถก

ทำาใหเกดความจบใจขนไดดวยแสงและเงาของความเปรยบตางของความเขมของแสง หรอสของ

แสง แสงทเพมขนเพอสองเนนบางจดทสำาคญนนเรยก Accent light หรอ Focal light โดยผลลพธ

ทเกดขนไมใชเพยงเพราะความบงเอญทมแสงอยในบรเวณนนพอด แตเปนการออกแบบทตงใจให

มนำาหนกขนเพอสะทอนหวใจของงานทจะไมสามารถเหนไดชดจากความสวางปกต ทงนเพอสราง

ความทรงจำาทดอยางมความหมาย ในหลาย ๆ กรณ Focal light จะชวยเพมความสวางในแนวตง

และเพมโอกาสในการมองเหนทสวยงาม

Accent Lighting

รปท 5.4 การใหแสงทเนนสวนทสำาคญ

55

5.1.4 การใหแสงเพอตกแตง หรอเปนสอบอกเลาความเปนอตลกษณ (Decorative light)

ความคดของการออกแบบไมไดจบลงแครงสรรคความสวางและการสรางความเปรยบตางของแสง

เทานน การแสดงความเปนตวตนของโครงการนนกมสวนใหคนทวไปรบรถงปรชญาหรอแนวทาง

ของโครงการใหลลวงไดดวยรปแบบของโคม Decorative light การเลอกรปแบบโคมทเหมาะสมนน

จะเปนตวใหความสวางและสไตลของโครงการไดเปนอยางด ความเปนอตลกษณนนจงถกรบรได

ดวย Decorative light นอกจากนแลวยงชวยลดความเปรยบตางของแสงในหอง ทำาใหหองดนม

ขน หากเปนโถงสงและมการเลอกใชโคมตงโตะหรอพน โคมนนจะชวยใหรสกลดทอนขนาดใหหอง

ดอบอนกนเองขน ทงนขอพงระวงในการเลอกโคมนนคอเรองรปแบบ ขนาดและตำาแหนงของโคมกบ

ขนาดของทวางในงานสถาปตยกรรมนน ๆ ควรพจารณาหลกการจดวางองคประกอบทางศลปะดวย

Decorative Lighting

รปท 5.5 การใหแสงเพอตกแตง

5.2.1 โครงการ Aloft, Bangkok (หองอาหาร)

56

การสรางความประทบใจในการมองเหนนนทมแสงเปนสวนเกยวของ กบประสบการณการเขาไป

สมผสรปแบบใหมๆ ทำาใหเราไดเขาไปสมผสแสงและงานสถาปตยกรรมอยางใกลชด ความสวาง

ของแสง วสดทแสงตกกระทบ การจดวางองคประกอบของแสง ตำาแหนงและทศทางของแสง

รวมทงเวลาของมมมองจะสรางบรรยากาศทใหอารมณ ความรสกทตางกนไดอยางสนเชงแมวาจะ

เปนหองหรอสถานทเดยวกนกตาม โดยดตวอยางจากกรณศกษาทคดเลอกมาน

5.2 กรณศกษาการออกแบบการสองสวางในสถาปตยกรรม

แสงไฟเปลยนสได หลอดไฟซอน

บรเวณขอบใตพนกระจกขน

ออกแบบโดย DJCOALITION

ภาพโดย วระเกยรต เสวตววฒน

57

พนทเปนบารของโรงแรม ใชเฉพาะเวลากลางคน ตองการความสองสวางทนอยกวา 20 ลกซ สวน

โตะ ซงจะมเทยนใหแสง สวนบรเวณพนทใกลชดโดยรอบนน จะมระดบการสองสวางทตำากวาบรเวณ

โตะ ชวยเสรมใหผใชสอยสนใจแสง เพราะตามธรรมชาตแลว คนจะมองไปในสวนทสวางกวา ไมมอง

ไปทศทางอนๆทมดกวา คอแสงชวยกำาหนดสเปซได เหมอนกบการถอเทยนเลาเรองในเวลามดผฟง

จะจบจองไปทแสงเทยนทผพดถอเลา และเนองจากพนทนไมมแสงธรรมชาต จงตองการแสงสวาง

จากแสงประดษฐ

การออกแบบ: มการใหแสงดวยแหลงกำาเนดหลายรปแบบ ทงแบบ Spot Light และการใหแสง

จากแหลงกำาเนดแบบเสน ซงในสวนทนาสนใจของพนทน นอกจากจะเปนเรองแสงไฟเปลยนสเพอ

ชวยใหเกดอารมณตางๆตามสและปรบใหบรรยากาศมการเปลยนแปลงไมนงไดแลวนน ยงเปนเรอง

วา มการซอนแสงไฟไวในพนกระจก ซงเปนกระจกฝา เมอเปดไฟแลวแสงจะทำาใหพนทน มความ

แตกตางและเปนแสงทใหบรรยากาศกบพนทน

58

5.2.2 โครงการ Citadine สขมวท 23 (โถงโรงแรม)

พนทกจกรรมหลกอยดานลาง บรเวณชนหนงเปนโถง

หนาลฟท มชองแสงซงมขนาดแคบและสง บรเวณนเปน

พนททใชสอยตลอดเวลา ทงกลางวนและกลางคน

ตองการ ความสองสวางทประมาณ 50 ลกซ

การออกแบบ: ออกแบบโดยมลกษณะการใหแสงแบบ

ตาง ๆ ประกอบดวย

- แสงเพอสรางบรรยากาศ บรเวณชนหนง ใหแสงไฟสอง

ลงเพอใหความสวางทวไป ใชแสงทมอณหภมสสหสม-

พนธ 2700 K เพอใหมลกษณะทปรากฏอน

- แสงเพอการทำางานเฉพาะท ทสองลงเฉพาะบรเวณท

นงซงเปนเฟอรนเจอรทอยทชนหนง มการผสานเขากบ

เฟอรนเจอร

- แสงทเนนสวนทสำาคญ ทเปนสวนหนงของงานตกแตง

ภายใน เปนแสงทมาจากแหลงกำาเนดแสงชนดเสนโดย

ใชสทเขากบอตลกษณของโรงแรม ซอนในผนงเพอให

เกดลวดลาย แสงไฟสมการเปลยนสของแสง ซงแสงน

จะเกดขนทงบนผนงและฝา

นอกจากนยงตองคำานงถงการบำารงรกษา เนองจากบาง

พนทมการเขาถงยาก จงเลอกหลอดไฟทมอายการใชงาน

นาน และอปกรณควมคมทเหมาะสมกบหลอด

แสงไฟเปลยนสได หลอดไฟ

ซอนในชองแสง แสงออกมา

บรเวณขอบ


ภาพโดย David Skelley

59


ภาพโดย วระเกยรต เสวตววฒน

5.2.3 โครงการ The Sukhothai Residence, Bangkok (หองออกกำาลงกาย)

เปนพนทสำาหรบกจกรรมโยคะและการออกกำาลงกาย ซงมการใชสอยทงในเวลากลางวนและกลาง

คน ในเวลากลางวนจะไดรบแสงธรรมชาตจากพนทดานนอก

การออกแบบแสงเพอสรางบรรยากาศโดยรวมใหมคาความสองสวาง 250 – 500 ลกซ

โดยไมมการสองเนนเฉพาะจด แสงทเกดขนเปนแสงทสะทอนจากหลบฝา ไมเหนหลอดไฟโดยตรง

เพอไมใหเกดแสงจาตอการมองของผใช แสงทปรากฏเปนสโทนอน คาอณหภมสสหสมพนธ 3000 K

และมการใชผนงกระจกเงาเพอสะทอนชวยเพมคาความสองสวางใหกบพนทภายในใหมากขน

60

5.2.4 พพธภณฑ (สวนจดแสดง)

Hyogo Prefecture Museums

of Art – Kobe, Japan

ภาพโดย พรรณชลท สรโยธน

Hyogo Prefecture Museums

of Art – Kobe, Japan


การใช diffusing ceiling panels

บนฝาเพดานเพอสองสวางทวไป

ในหองจดแสดง และใชไฟสอง

เฉพาะจด (spotlighting) เพอ

สองเนนภาพทผนงแตละภาพ

ใหโดดเดนขน

ไฟสองผนง (wall washing) ใน

ระบบรางไฟ (track lighting) ตด

ตงเปนระยะยาวตอเนองเพอให

แสงสวางบนผนงทจดแสดงภาพ

ศลปะ ใหแสงเกลยจากขอบบน

ลงมาจนถงขอบลางของผนง

อยางสมำาเสมอ

61

Museo del Duomo – Milan, Italy


ไฟสองเฉพาะจด สองสวางวตถท

จดแสดงใหมลกษณะเปนสามมต

โดยใชการรกษาสมดลระหวางแสง

สวางโดยตรงและแสงสวางแบบ

กระจาย พจารณาไดจากอตราสวน

ระหวางความสองสวางทรงกระบอก

ตอความสองสวางในแนวระนาบ

(ณ จดเดยวกน)

62

5.2.5 โครงการ โรงพยาบาลศรราช ปยมหาราชการณย

โรงพยาบาลนนมหลายสวน ตวอยางในทนไดคดเลอกมาสองสวนหลกๆไดแก สวนหองพกผปวยและ

สวนโถงตอนรบ โรงพยาบาลศรราชปยมหาราชการณย

จากผลการวจยหลายชนงานบงวาการรบรถงแสงธรรมชาตทเชอมโยงกบสภาวะภายนอก

นนชวยใหผปวยหายเรวขน การใหแสงทไมแยงตาดวยการเลอกโคมชนดทมครบกนแสงจา และ

ตวหลอดลกเขาไปจากหนาโคม การใชมาน หรอตนไม เพอกรองแสงแดดจาจากภายนอก ประกอบ

กบการใหความสวางกบฝาเพดานและ/หรอผนง นอกเหนอไปจากการใหแสงทเพยงพอสำาหรบการ

ใชสอยนนชวยใหผปวยและผทำางานในโรงพยาบาลมความสบายตา และลดความเครยดลงได

เมอกลาวถงโรงพยาบาลศรราช ผปวยสวนใหญทมาใชบรการจะเปนผปวยหนก ดงนน

แนวทางในการออกแบบสถาปตยกรรมและการออกแบบแสงจะใหผปวยไดใกลชดกบวว ตนไม

และแสงธรรมชาตใหมากทสด ระเบยงหองพกผปวยจะมตนไมเพอความสวยงามสบายตา ในหอง

พกนนมหลบไฟเพอบรรยากาศทวไปทด มหลอดไฟฟลออเรสเซนซพรอมครบกนแสงแยงตาอยเหนอ

ปลายเตยง ใหความสวางทวไปทเพยงพอในการตรวจอาการเบองตนและไมแยงตาผปวย หากแพทย

ตองการตรวจดรายละเอยดนนกมไฟเพมเตมอก ในกรณทผปวยตองการพกผอนหรออานหนงสอ

จะมไฟหวเตยงอกหนงชด

หองพกผปวยดลกซ ภาพโดย ศรรฏฐ สมสวสด

62

63

มมมองจากโถงพกรอในโรงพยาบาลมองออกไปยงคลองบางกอกใหญ ภาพโดย ศรรฏฐ สมสวสด

ในสวนของโถงพกคอยหลก ผออกแบบจงใจเปดใตถนของชนบนทางดานทศเหนอเพอสรางมมมอง

ออกไปยงภายนอกได เปนการนำาแสงธรรมชาตและการมองเหนววสผใชอาคาร ใตถนอาคารนน

ภมสถาปนกไดผกเรองราวของประวตศาสตรของวงหลงทถกคนพบระหวางการกอสรางอาคาร โดย

ไดออกแบบสระนำา ใหมการจำาลองรปแบบฐานของวงเกาใตสระนำานน แสงอาทตยและเงาสะทอน

ภายนอกจะทำาใหมองเหนมนไมชดนก ดวยความจงใจในการบอกเลาเรองราวทถกลม หากตงใจ

มองจะรบรได การใหแสงตอนกลางคนทโถงนเชนกน ความสองสวางในโถงโดยรอบๆสระจะถก

ออกแบบใหนอยกวาตรงสวนเคานเตอรดวยโคมตงพนและโคมทสรางมากบเฟอรนเจอร เพอใหมอง

เหนสระนำาทม Photoluminscent หรอพรายนำาประปรายแบบคลมเครอดวย LED ในชวงสมวงใกล

รงสอลตราไวโอเลท

63

64

5.2.6 โครงการ สำานกงาน C-ASEAN

C-ASEAN คอสถานทพบปะเพอความรวมมอในโครงการ

หรอกจกรรมตางๆระหวางกลมทำางานในภมภาค ASEAN

โดยมจดประสงคทจะเปนศนยกลางองคความร สราง

เครอขายในกลมประเทศนเนนไปยงคนหนมสาวกลม

เรมตน การตอยอดศลปวฒนธรรมในเชงธรกจอยาง

สรางสรรค ท C-ASEAN ประกอบดวยพนทเพอการใช

สอยตางๆกนไปเชน โถงตอนรบทใชเปนโถงอเนกประสงค

เพอการจดงานนทรรศการหรองานเลยงได หองสมด ราน

กาแฟ หองประชมเลกใหญ หองทำางานเดยว หองทำางาน

รวมสำาหรบเจาหนาทและผบรหาร หองสตดโอถายทำา

รายการโทรทศน ลานอเนกประสงคภายนอกเปนตน

ในทนจะขอหยบยกสวนทำางานเดยวเพอเปนตวอยาง

การออกแบบแสงสำาหรบสถานททำางานกควรใหสอดคลอง

กบกจกรรมทเกดขนในหองทำางานนน ๆ เชนการทำางาน

กบคอมพวเตอรทตองการความสวางทวไปเพยง 300 ลกซ

โดยการใชโคมตงพนสงทมการกระจายแสงดานบนท

กวางไปบนฝาเพดานทำาใหเกดความสวางทเนยนบนฝา

สะทอนลงทำาใหบรรยากาศหองสวางแบบสบายตาเพยงพอ

แกการมองและทำางานทวไป คาอตราสวนความสวาง

ระหวางจดทสวางทสดและมดทสดบนฝาเพดานนนไม

ควรสงกวา 3 ตอ 1 แตหากมการอานหนงสอ หรอเขยน

งานบนโตะความสวางบนโตะทเพยงพอกควรเพมเปน

400-500 ลกซ โคมไฟตงพนเดยวกนนนสามารถเปดให

ความสวางลงมาบนโตะทำางานโดยตรง ใหความยดหยน

ในกจกรรมตางๆ นอกจากความสวางทเพยงพอบนโตะ

แลวนนอตราสวนความสวางกไมควรเกน 3 ตอ 1 อกดวย

เพอความสบายตาในการอานหรอเขยน ในขณะเดยวกน

หองทำางานนมไฟหลบใหความสวางบนผนงจากโคม LED

ทำาใหผนงไมมดจนเกดความเปรยบตางของความสวาง

จนเกนไป โดยมอตราสวนความสวางบนโตะทำางานตอ

ความสวางบนผนงไมเกน 10 ตอ 1 และถาจะใหดยงขน

การใชผนงทมลกษณะพนผวดานจะทำาใหมการสะทอน

และกระจายแสงไดดกวาแบบมน

โคมไฟตงพนสองขนและลง

เพอความสวางทวไปและ

สำาหรบโตะทำางาน

ภาพโดย Waldermann

65

5.2.7 โครงการ บางกอก อรนา (สนามกฬาในรม)

บางกอกอรนา เปนสนามกฬาทสรางขนเพอสามารถรองรบการแขงขนฟตซอลในระดบนานาชาตท

มการถายทอดโทรทศน คณภาพแสงสวางจงตองเปนไปตามขอกำาหนดของสหพนธฟตบอลนานาชาต

(FIFA) ในระดบสงสด นอกจากความสองสวางในแนวระนาบแลว ยงตองคำานงถงความสองสวาง

ในแนวตง ซงมผลตอคณภาพของภาพทไดสำาหรบการถายทอดโทรทศน และเนองจากสนามกฬาน

อาจใชในการแขงขนกฬาประเภทอน หรอใชในการจดกจกรรมตาง ๆ ระบบสองสวางจงถกออกแบบ

ใหสามารถปรบลกษณะการเปด/ปดใหเหมาะกบลกษณะการใชงานได

ภาพโดย อจฉราวรรณ จฑารตน

ภาพโดย อจฉราวรรณ จฑารตน

โคมไฟดาวนไลทตดตงบน

เพดาน เพอใหแสงสวางทวไป

ในแนวระนาบ

โคมไฟฟลดไลทตดตงโดย

รอบดานขางเพอเพมความ

สองสวางในแนวตงสำาหรบ

การถายทอดโทรทศน

พนทแขงขน

66

การออกแบบ:

- คาความสองสวางเฉลยในแนวระนาบ (Ēh) ของพนท

แขงขน ทระดบพน ไมนอยกวา 1000 ลกซ และมความ

สมำาเสมอไมนอยกวา 0.7 (คาตำาสด/คาเฉลย)

- คาความสองสวางเฉลยในแนวตง (Ēv) ของพนทแขงขน

ทระดบความสงจากพน 1.5 เมตร (ทงสทศทาง) ไมนอย

กวา 1500 ลกซ และมความสมำาเสมอไมนอยกวา 0.6

(คาตำาสด/คาเฉลย)

- ดชนความถกตองของส ไมนอยกวา 80

- อณหภมสสหสมพนธ 5000 – 6000 K

- คาพกดแสงจา (Glare Rating, GR) ไมเกน 50

หมายเหต กรณสนามกฬาจะใชคาพกดแสงจา (GR) แทน

พกดแสงจารวม (UGR) ในการประเมนไมใหมระดบแสงจา

สงจนทำาใหสญเสยการมองเหนหรอรำาคาญตาจนเกนไป

นอกจากนยงตองคำานงถงแสงสวางบนอฒ-

จนทรซงตองมคาความสองสวางเพยงพอสำาหรบผชม

ในการมองเหนและสญจรผานไปมา

การคำานวณความสองสวางใน

แนวตงในทศทางกลองหลก

(main camera)

การคำานวณความสองสวางใน

แนวตงในสทศทาง (บน, ลาง,

ซาย, ขวา) กรณกลองไมประจำา

ตำาแหนง (mobile camera)

ความสองสวางในแนวตงเปนการคำานวณ

ปรมาณแสงทตกลงบนคน/วตถในแนวตง

มความสำาคญอยางมาก โดยเฉพาะสำาหรบ

การถายทอดโทรทศน เนองจากเปนตวบง-

ชวากลองสามารถมองเหนผเลนหรอวตถ

ไดดเพยงใด และมผลตอคณภาพของภาพ

ทได

67

5.2.8 โครงการ ราน i Studio สาขา Central World

ราน i Studio เปนตวแทนจำาหนายอยางเปนทางการของสนคาแบรนด Apple ในประเทศไทย โดย

สาขานไดรบการออกแบบตกแตงภายในดวยแนวคดใหมเพอใหเปนรานตนแบบของ i Studio สาขาอน

ทวประเทศ เนนการสรางความรบรและสงเสรมภาพลกษณของแบรนดทเปนสนคาเทคโนโลยขนสง

แตมรปทรงทเรยบงายไมยดตดกบลกษณะการใชงาน ซงตางจากแนวคดการออกแบบผลตภณฑ

แบบดงเดมคอ FORMS FOLLOW FUNCTIONS นอกจากนยงตอบสนองการใชชวตของกลมลกคา

เปาหมายทเปนคนรนใหม ใชเวลาสวนใหญกบอปกรณอเลกทรอนกสเคลอนท โดยพนทใชสอยภายใน

แบงออกเปน 4 สวนหลกไดแก ดานหนาราน เคานเตอรชำาระเงนและบรการลกคา สวนจดแสดงสนคา

หลกประเภทเครองคอมพวเตอร สวนจดแสดงสนคาอปกรณอเลกทรอนกสเคลอนทและอปกรณเสรม

ขนาดเลก และบรเวณสาธตการใชผลตภณฑเพอสรางประสบการณทดของสนคาและบรการ

68

การออกแบบแสงสวางจงสามารถแบงไดเปนประเดนตาง ๆ ดงน

- การสงเสรมภาพลกษณของแบรนด และทำาใหสามารถมองเหนชอรานและโลโกไดเดนชดจากภายนอก

โดยใชเทคนคการใหแสงจากดานหลงของวสดโปรงแสง (back-lit) ไดแก กระจกฝา เคานเตอรหน

สงเคราะห (corian) ทเซาะรองจากดานหลงเปนชอของรานและซอนไฟสขาวกลาง (intermediate

white) ทำาใหเหนแสงเรองออกมาดานหนา (ภาพท 1) เพอสะทอนปรชญาการออกแบบของแบรนด

ทมกใช user interface ระบบสมผสและกราฟฟคทเรยบเนยนไปกบพนผวของผลตภณฑ

- สรางความโดดเดนและทำาใหเหนทศนยภาพภายในรานไดชดเจน ดวยการเนนความโปรงใสของ

กระจกโดยทำาใหพนผวขนาดใหญมความสวางสง ดวยเทคนคแสงสาดผนง (wall-wash) ลงบนผนง

คอนกรตและกลองไฟบนเพดานทใชเทคนคการใหแสงจากดานหลง (back-lit) ดวยแสงขาวทมอณห-

ภมสสหสมพนธ 4000K นอกจากนเพอเนนใหเหนบรเวณทางเขาราน (transitional area) ไดชดเจน

แสงในบรเวณนจงมคาความสองสวาง 1,200 ลกซ ซงสงกวาบรเวณทวไปภายในรานประมาณสองเทา

- แสงบรเวณทวไปภายในรานมาจากโคมไฟหลอดเซรามคเมทลเฮไลด 35 วตต 40 องศา และจาก

กลองไฟทใหแสงแบบฟงกระจาย (diffuse light) บรเวณเหนอโตะแสดงสนคา โดยคาเฉลยความ

สองสวางจากแหลงกำาเนดแสงทงสองประเภทประมาณ 600 ลกซ และ 300 ลกซตามลำาดบ

- แสงสำาหรบการจดวางสนคา (display lighting) ไดแก คอมพวเตอรและสนคาขนาดใหญทวางบน

โตะไดรบแสงในแนวระนาบเพอสองเนน (accent lighting) ประมาณ 1,500 ลกซ เปนแสงจากโคม

สองลงแบบปรบไดทผสมผสานระหวางโคมไฟหลอดเซรามคเมทลเฮไลด 35 วตต 40 องศาและโคมไฟ

หลอดทงสเตนฮาโลเจนชนด IRC (infrared coating) 50 วตต 25 องศา อณหภมสสหสมพนธ 3000K

- แสงเพอสองเนนสนคาและอปกรณเสรมขนาดเลกบนชนตดผนงไดรบแสงในแนวตง คาเฉลยระหวาง

800-1,200 ลกซ จากโคมไฟหลอดเซรามคเมทลเฮไลด 35 วตต อณหภมสสมพนธ 3000K แบบปรบได

และกระจายแสงเปนวงร (oval distribution) ซงเหมาะกบการสองเนนชนวางของโดยเฉพาะ นอก

จากแสงเพอสองเนนในแนวตงจากฝาเพดานแลว ภายในชนวางของยงไดเสรมไฟซอน (concealed

linear lights) ตามความยาวของชน เพอเพมความโดดเดนใหแกสนคาอกดวย

- แสงสำาหรบการทำากจกรรมสงเสรมการขาย เชน สาธตการใชงาน การใหคำาปรกษาแกลกคา ไดลด

การใหแสงแบบสองเนนบนสนคาซงทำาใหเกดแสงและเงาชดเจน แตเสรมดวยแสงจากโคมไฟแบบ

แขวน (pendant) ทำาใหมแสงเพยงพอสำาหรบการใชงานและไมสวางจาจนรบกวนการสนทนา และ

สรางบรรยากาศทเปนกนเองมากกวาบรเวณอน ๆ ภายในราน

จากตวอยางรปแบบทงหมดทไดหยบยกมาเพอทำาความเขาใจใหเกดการเรยนรนน ทำาใหเหนวาการ

สองสวางนนสามารถถกออกแบบใหกลายเปนสวนหนงของสถาปตยกรรมไดอยางด เขาไปชวยเสรม

ในสงทตองการจะสอสารใหเกดการรบร ลดการมองเหนของสงทไมพงใหปรากฏลงไป และหวง

เปนอยางยงวาจะเปนแรงบนดาลใจใหแกนกออกแบบหรอบคคลทวไป เปดมมมองการสรางสรรค

งานทดใหเกดขนในประเทศเราไดอกตอ ๆ ไป

70

71

หนวยวดสำาหรบปรมาณทางแสง (ไดแก ฟลกซการสองสวาง ความเขมการสองสวาง ความสองสวาง

และความสวาง) ทใชในคมอเลมนเปนหนวยในระบบ SI ซงถกใชอยางกวางขวาง อยางไรกตามใน

ตำาราหรอมาตรฐานบางประเทศอาจใชหนวยวดทแตกตางออกไป จงไดรวบรวมและสรปไวดงน

ปรมาณ หนวย ทมา/คำาอธบาย ตวคณ เพอทำาใหเปนหนวย SI

ฟลกซการสองสวาง(luminous flux)

Dekalumen 10 ลเมน 10 lm

light-watt 1 วตตของพลงงานทแผออกมาของความยาวคลน 555 นาโนเมตร

683 lm

ความเขมการสองสวาง(luminous intensity)

candle ปรมาณแสงทไดมาจากหลอดไสมาตรฐาน (incandescent standard lamp) อาจเรยกวา แรงเทยน

1 cd

Hefner candle

ปรมาณแสงทไดมาจากหลอดเปลวมาตรฐาน (flame standard lamp)

0.9 cd

ความสองสวาง(illuminance)

Metrecandle 1 ลเมนตอตารางเมตร 1 lux

footcandle 1 ลเมนตอตารางฟต 10.764 lux

phot 1 ลเมนตอตารางเซนตเมตร 10000 lux

nox 0.001 ลเมนตอตารางเมตร 0.001 lux

ความสวาง(luminance)

lambert 1/π แรงเทยนตอตารางเซนตเมตร 3183 cd/m2

footlambert 1/π แรงเทยนตอตารางฟต 3.426 cd/m2

nit 1แรงเทยนตอตารางเมตร 1 cd/m2

stilb 1 แรงเทยนตอตารางเซนตเมตร 10000 cd/m2

apostilb 1/10000π แรงเทยนตอตารางเซนตเมตร (0.0001 lambert)

0.3183 cd/m2

blondel = 1 apostilb 0.3183 cd/m2

skot = 0.001 apostilb 0.00032 cd/m2

ปรมาณทางแสง หนวยวด และการแปลงหนวย

ภาคผนวก ก

72

73

EN 12464-1:2011 Light and lighting – Lighting

of work places – Part 1: Indoor work places

CIE S 008/E:2002 Lighting of indoor work places

Benya, James. http://www.unicamp.br/unicamp

Philips Lighting Correspondence Course –

Quantities and Units, Measurements

Philips Lighting – Basic of light and lighting by

Wout van Bommel and Abdo Rouhana

http://www.omslighting.com//data/files/PDF/

BROCHURES/rl_school_en_screen.pdf

http://blog.lightingever.co.uk/choose-the-suitable-

light-colour-for-your-room/

http://www.mazzoleni.co.nz/blog/how-can-high-

cri-led-lights-can-add-value-to-your-merchandise

เอกสารอางอง

ขอขอบคณผสนบสนนการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

ทอย: เลขท 53 หม 2 ถนนจรญสนทวงศ

ตำาบลบางกรวย อำาเภอบางกรวย

นนทบร 11130

โทรศพท: 02-436-8380-3

โทรสาร: 02-436-8388

www.egat.co.th

บรษท อลลอยอนดสทร จำากด

(สาขาปนเกลา)

ทอย: 71/53 ถนนบรมราชชนน

แขวงอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย

กรงเทพมหานคร 10700

โทรศพท: 02-434-3688

โทรสาร: 02-434-5344,02-434-3686

www.alloyindustry.com

บรษท อฟ ไลทตง จำากด (สำานกงานใหญ)

ทอย: เลขท 256 ซอยลาดพราว 84

(สงคมสงเคราะหใต 1) แขวงวงทองหลาง

เขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร 10130

โทรศพท: 02-538-9900

โทรสาร: 02-538-0202

www.evelighting.com

บรษท ลกมนไลทตง จำากด (สำานกงานใหญ)

ทอย: เลขท 17/2 หมท 4 ตำาบลหมอนทอง

อำาเภอบางนำาเปรยว ฉะเชงเทรา 24150

โทรศพท: 038-581-676-80

โทรสาร: 038-581-680

www.ligman.com

บรษท ไลทตง แอนด อควปเมนท จำากด (มหาชน)

ทอย: เลขท 539/2 ชน 16-17 อาคารมหานครยบซม

ถนนศรอยธยา แขวงถนนพญาไท เขตราชเทว


โทรศพท: 02-248-8133

โทรสาร: 02-248-8144,02-642-5091

www.lighting.co.th

บรษท เนาวรตนพฒนาการ จำากด (มหาชน)

ทอย: ชน 18 และ 19 อาคารบางนาทาวเวอร เอ

เลขท 2/3 หม 14 ถนนบางนา-ตราด กม.6.5

ตำาบลบางแกว อำาเภอบางพล

สมทรปราการ 10540

โทรศพท: 02-730-2100

โทรสาร: 02-751-9484-6

www.nawarat.co.th

บรษท ฟลปสอเลกทรอนกส (ประเทศไทย) จำากด

ทอย: เลขท 1768 อาคารไทยซมมททาวเวอร

ชน 26 ถนนเพชรบรตดใหม แขวงบางกะป

เขตหวยขวาง กรงเทพมหานคร 10310

โทรศพท: 02-614-3300

โทรสาร: 02-614-3361

www.philips.co.th

บรษท แซทเทล (ประเทศไทย) จำากด

(สำานกงานใหญ)

ทอย: เลขท 52/84 หมท 4 ซอยพหลโยธน 52

ถนนพหลโยธน แขวงคลองถนน เขตสายไหม


โทรศพท: 02-973-8729-30

โทรสาร: 02-973-8731

www.sattelthailand.com

บรษท ไทยซน รซอรสเซส จำากด

(สำานกงานใหญ)

ทอย: เลขท 799/81 ซอยลาดพราว 80 (จนทมา)

แขวงวงทองหลาง เขตวงทองหลาง


โทรศพท: 02-106-2000 ตอ 1

โทรสาร: 02-106-2002

www.thaixinled.com

บรษท สยาม แอลอด จำากด (สำานกงานใหญ)

ทอย: เลขท 440 ถนนพระรามท 2

แขวงบางมด เขตจอมทอง


โทรศพท : 02-877-0010

โทรสาร: 02-877-3519

www.siamled.co.th

บรษท อมแพค เอกซบชน แมเนจเมนท จำากด

ทอย: เลขท 47/569-576 หมท 3 ชน 10 อาคาร

บางกอกแลนด ถนนปอปปลา 3 ตำาบลบานใหม

อำาเภอปากเกรด นนทบร 11120

โทรศพท: 02-833-5348

โทรสาร: 02-833-5127-9

www.ledexpothailand.com

บรษท ทาซา อนดสเทรยล จ�ากด(สำานกงานใหญ) ทอย: เลขท 2/4 ซอยพระราม 2 ซอย 47

ถนนอนามยงามเจรญ แขวงทาขาม

เขตบางขนเทยน กรงเทพมหานคร 10150

โทรศพท: 02-417-2777

โทรสาร: 02-417-2233

www.tasaindustrial.com

บรษท แสงมตร อเลคตรค จ�ากดทอย: เลขท 77/21-24 หม 11 อาคารแสงมตร

ถ.สวนผก แขวงตลงชน เขตตลงชน


โทรศพท: 02-882-2033

โทรสาร: 02-882-2044-45

www.delight.co.th

บรษท สกายคอมเมอเชยล จ�ากด(สำานกงานใหญ)

ทอย: 484,486 ซอยจรญสนทวงศ 66/1 แขวงบางพลด

เขตบางพลด กรงเทพมหานคร 10700

โทรศพท: 02-879-0240,02-862-5560-4

โทรสาร: 02-879-0241,02-862-5565

www.skycommercial.co.th

Documents

TIEA · 2 คู่มือแนวทางการออกแบบการส่องสว่างภายในอาคาร (Guidelines for Indoor Lighting Design)