12
ESP #2 VISITAS GUIADAS AL PATRIMONIO DE’INCA DESCUBRE INCA un viaje cultural por la evolución de la ciudad

#2 DESCUBRE ESP INCA · 2018. 1. 7. · de la fabricación de calzado en Inca con sistemas modernos y fabriles. Fluxà nació en el seno de una familia menestral de la que surgieron

  • Upload
    others

  • View
    6

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • 1

    ESP

    #2

    VISITAS GUIADASAL PATRIMONIO DE’INCA

    DESCUBRE

    INCAun viaje culturalpor la evolución de la ciudad

  • 2

    #2

  • 3

    DESCU

    BR

    E INCA

    La industria inquense.del calzado

    La industria inquense del calzadoPonente: Miquel Pieras Villalonga, historiador.

    Las esculturas del zapatero y la zapatera3

    Plaza de La QuarteraEste conjunto escultórico está formado por dos piezas: un hombre y una mujer zapateros, a tamaño natural, trabajando sentados en una silla. La figura femenina da color a un zapato con un pincel. La figura masculina manipula la suela de un zapato con unas tenazas. Estas esculturas de bronce datan del año 2003 y son obra de Rosa G. Ferrándiz (Barcelona 1933-2015). Ferrándiz elaboró una abundante obra escultórica, sobre todo de temas femeninos con una característica belleza mediterránea, a partir de un estilo figurativo, clásico y tradicional con materiales como el bronce, el hierro y el mármol. Las dos esculturas representan a los tradicionales zapateros que en Inca fabricaban calzado de una forma artesanal y manual hasta muy entrado el siglo XX. Las referencias escritas más antiguas a zapateros artesanos de Inca se remontan al siglo XIII. En 1280 conocemos un zapatero que vive en Inca: Ramon Batle. En 1329 sabemos que en Inca había, como mínimo, cinco zapateros. La fecha más significativa del periodo medieval es la del año 1458, cuando se constituye el gremio de zapateros de Inca, el primer gremio fuera de Palma. Sabemos que éste celebraba su fiesta el día de su patrón, san Marcos. La capilla de San Marcos del gremio de zapateros está situada en la iglesia de Sant Francisco de Inca y

    #2

  • 4

    todavía conserva su escudo gremial. Los zapateros de Inca eligieron a san Marcos como patrón, puesto que la biografía de este santo está relacionada con el calzado. Según cuenta una antiquísima leyenda, san Marcos, el evangelista, era obispo de Alejandría. Un día tenía que salir a predicar el evangelio, pero sus sandalias estaban rotas. Marcos visitó a un zapatero, Anián, para que se las arreglara, pero Anián tenía una herida en la mano. Marcos le curó milagrosamente la mano y Anián pudo arreglarle el calzado. Anián, con los años, sucedió a Marcos en el cargo de obispo de Alejandría.

    El sistema gremial de los zapateros de Inca funcionaba como en toda Europa. Había unos maestros que, en sus pequeños talleres, elaboraban el calzado con la ayuda de unos trabajadores especializados, los oficiales, y de unos aprendices, siempre con herramientas muy sencillas y rudimentarias. El oficio se solía transmitir de padres a hijos. La producción de calzado se dedicaba a los mercados locales de Mallorca, pero también existe conocimiento de que una parte se exportaba. Hasta principios del siglo XX la fabricación del calzado en Inca todavía conservaba características gremiales.

    El monumento a Antoni Fluxà Figuerola4 Calle de El Bisbe Llompart, 99El monumento a Antoni Fluxà Figuerola fue proyectado por el escultor Joan Borrell Nicolau (1888-1951), pero ejecutado por Horacio de Eguía (Gernika, 1914 – Palma, 1991). Es un monumento de base rectangular de marés, sobre el cual se levanta un pedestal formado por diferentes cuerpos superpuestos, donde se sitúan una escultura alegórica femenina, dos relieves de bronce relacionados con la fabricación de calzado (uno muestra a un zapatero mayor trabajando de forma manual en su taller, el otro muestra a un joven trabajando ante una máquina en una fábrica) y una inscripción conmemorativa. En la parte superior hay un busto de bronce de Antoni Fluxà. Borrell fue un escultor bastante prolífico en Mallorca. En Inca hay dos esculturas suyas, Fe y Esperanza, en el cementerio municipal. También son de este autor la escultura de fray Juníper Serra o la de Ramon Llull situadas en Palma. El escultor Horacio de Eguía crea formas clásicas, con figuras llenas de serenidad, sin estridencias, y de una simplicidad máxima siempre dentro del realismo.

  • 5

    Tradicionalmente se ha considerado a Antoni Fluxà (1853-1918) como el padre de la fabricación de calzado en Inca con sistemas modernos y fabriles. Fluxà nació en el seno de una familia menestral de la que surgieron diferentes ramas familiares que se dedicaron también a las industrias del calzado y de la piel; algunas de ellas perduran todavía hoy en día en Inca fabricando conocidas marcas de calzado en todo el mundo. Antoni Fluxà fue el catalizador que permitió el proceso de transición entre la artesanía y la industria en Inca. Al final del siglo XIX y principio del siglo XX unió en su taller a diferentes artesanos y abrió nuevos mercados en los que vender su producción. Al mismo tiempo que otros empresarios, Fluxà inició la mecanización de la fabricación de calzado en 1915. Por este motivo construyó una gran fábrica (calle de El Bisbe Llompart, 169) a partir de un proyecto del arquitecto Guillem Reynés (1877-1918). Hasta el 1898 el mercado del calzado en Inca había sido el local, pero también el de exportación a Cuba. Pero cuando España pierde esta colonia, Fluxà busca nuevos mercados. Sabemos que viajó por España en busca de nuevos clientes y, seguramente, a varios países europeos. La mala fama que tenía entonces el calzado mallorquín por la baja calidad de los productos y de la fabricación supuso una barrera para Fluxà, pero gracias al esfuerzo y a la superación de esta mala fama el calzado hecho en Inca tuvo muy buena aceptación en los mercados exteriores.

    El Museo del Calzado y de la Piel5

    La aparición de una industria del calzado fundamentada en la fabricación

    DESCU

    BR

    E INCA

    La industria inquense.del calzado

  • 6

    de productos de una buena calidad y otros factores económicos y sociales hicieron que Inca creciera demográfica y urbanísticamente. La ciudad de Inca desde finales del siglo XIX y principios del siglo XX vivió un proceso de modernización muy ligado a la evolución de la industria local y del sector de la piel y del calzado en particular. En 1915 se inauguró un cuartel militar en la carretera de Palma, proyectado por el arquitecto Francesc Roca (1874-1940) con modificaciones del arquitecto Guillem Reynés (1877-1918), en el que hoy se encuentra la sede del Museo del Calzado y de la Piel. También surgió en Inca un potente movimiento obrero en forma de asociaciones de trabajadores, de sindicatos, de huelgas y de nuevas formas de ocio como el fútbol o el cine. En 1875 llegó el ferrocarril, en 1888 la primera fábrica textil, en 1898 se puso en funcionamiento la fábrica de gas, en 1905 la electricidad, en 1927 ya había 22 fábricas de calzado, en 1943 apareció la primera fábrica de artículos de piel y marroquinería. La población también creció bastante, y se pasó de los 7.579 habitantes en el año 1900 a los poco más de 30.000 del año 2014.

    El crecimiento del sector del calzado se retrasó durante la posguerra, en la década de los cuarenta y a comienzos de la de los cincuenta del siglo pasado. En el año 1941 había 46 talleres de calzado, pero en 1965 encontramos 113, así como varias fábricas de tacones, de colas, de cuero curtido, de trenzado, de cajas de cartón o de reparación de maquinaria. Inca y su comarca eran el área más industrializada de las Illes Balears, pero la carencia de modernización de algunos procesos, la dispersión de los talleres, la competencia del sector turístico o el encarecimiento de las materias primas han provocado el cierre de la mayoría de fábricas los últimos 30 años. No obstante, algunos empresarios y algunas marcas han sobrevivido, y producen calzado de una gran calidad que es exportado a todo el mundo.

  • 7

    El Museo del Calzado y de la Piel se inauguró hace unos años en un antiguo edificio del cuartel militar General Luque. En la planta baja se encuentran las salas de administración, conferencias y exposiciones temporales. En la primera planta hay una exposición de la historia del calzado, de sus herramientas y máquinas cedidas por particulares y empresarios locales. Hay todo tipo de herramientas que utilizaban antiguamente los maestros artesanos, así como una colección bastante significativa de máquinas del siglo XX que hasta hace unos años se utilizaba en la fábricas locales.

    DESCU

    BR

    E INCA

    La industria inquense.del calzado

  • 8

    CARRER

    DE LA PO

    RTA DEL

    REI

    CARRER DE MANCOR

    CARRER

    DE SA M

    UNTANY

    ETA

    CARRER

    DEL R

    EI

    C. SANT J

    OAN BAP

    TISTA DE L

    A SALLE

    C. DE LES MONGES

    CARRER D

    E LES COV

    ES

    DE MARTÍ

    CARRER DE FORMENTOR

    AVINGUDA D

    ’ALCUDIA

    AVINGUDA D

    ’ALCUDIA

    CARRER BER

    ENGUER D’A

    NOIA

    CARRER DEL

    S JOCS

    CARRER DE JESÚ

    S

    C. NOUC. DEL SOL

    C. DEL BARCO

    CARRER MOS

    SEN ANDRE

    U CAIMARI

    CARRER DE P

    OLLENÇA

    DE LLEVANTC. DE LA FO

    NT

    C. DE LA PURESA

    AVIN

    GUDA

    DE

    LLU

    C

    CARRER

    CARRER

    CARRER

    DE JO

    VER

    CARRER DE BINIAMAR

    SANT DOMINGO C. JAUME ARM

    ENGOL

    CARRER

    DE LA

    CARRER

    DELS AMO

    GAVERS

    CARRER

    LLORENÇ

    M. DURÁ

    N

    AVINGUD

    A DE LES

    GERMAN

    IES

    C. D’EN

    TROBAT

    C. DE PONENT BISBE LL

    OMPAR

    T

    C. AN

    TONI

    FLUX

    À

    AVING

    UDA G

    ENER

    AL LU

    QUE

    CARR

    ER DE

    FRA J

    UNIPE

    R SER

    RA

    ANTO

    NI BE

    STAR

    D

    C. SO

    N ODR

    E

    C. JA

    UME S

    ALOR

    D

    MURTA

    DE LA PAU

    CARR

    ER C

    . DEL BO

    RN

    CAMPAN

    A DE LA MOSTRA

    CARRER SANT FRANCESC

    ANGELCREU

    PERLA

    GRAN VIA DE COLOM

    AVINGUDA DEL RAIGUER

    AVINGUDA DEL TREN

    CARR

    ER DE

    JAUM

    E I

    CARR

    ER DE

    JAUM

    E II

    AVINGUDA DELS REIS CATOLICS

    C. DEL VENT

    C. SA

    NTA T

    ERES

    A

    C. DEL CALLC. DE CAN

    VALELLA

    VIRTU

    T

    C. BLANQUERNA

    MIQUEL M

    IR

    AVINGUDA ANTONI MAURA

    CORON

    A D’AR

    AGÓ

    CARRER DE

    CABRIT I BA

    SSA

    CARRER DE RAMON I CAJAL

    CARRER DE SANT ANTONI

    CARRER DE SANT

    BARTOMEU

    SANTSEBASTIÀ

    DURETA

    C. MAJOR

    COMERÇ

    C. GARROV

    ERS C. HOSTALS

    FRA RAFE

    L SERRA

    C. TEATRE

    C. JARDÍ

    C. SOLETAT

    C. DELS PARAIRES

    C. D’EN PALMER

    C. BARTOMEU COC

    C. CAN VIDAL

    COLL

    PLAÇALLIBERTAT

    PLAÇAESPANYA

    PLAÇAORIENT

    PLAÇADE MALLORCA

    PLAÇADEL BESTIAR

    PLAÇAMARIA

    LA MAJOR

    PLAÇADES BANQUER

    PLAÇAQUARTERA

    C. D’ARTÀ

    C. JOANOT COLOM

    34

    30

    35

    32

    2

    7

    6

    5

    36

    4

    1725 18

    61

    22 23

    24 11

    14

    20

    10

    2627

    13

    33

    28

    1529

    1216

    9

    3

    8

    21

    34

  • 9

    CARRER

    DE LA PO

    RTA DEL

    REI

    CARRER DE MANCOR

    CARRER

    DE SA M

    UNTANY

    ETA

    CARRER

    DEL R

    EI

    C. SANT J

    OAN BAP

    TISTA DE L

    A SALLE

    C. DE LES MONGES

    CARRER D

    E LES COV

    ES

    DE MARTÍ

    CARRER DE FORMENTOR

    AVINGUDA D

    ’ALCUDIA

    AVINGUDA D

    ’ALCUDIA

    CARRER BER

    ENGUER D’A

    NOIA

    CARRER DEL

    S JOCS

    CARRER DE JESÚ

    S

    C. NOUC. DEL SOL

    C. DEL BARCO

    CARRER MOS

    SEN ANDRE

    U CAIMARI

    CARRER DE P

    OLLENÇA

    DE LLEVANTC. DE LA FO

    NT

    C. DE LA PURESA

    AVIN

    GUDA

    DE

    LLU

    C

    CARRER

    CARRER

    CARRER

    DE JO

    VER

    CARRER DE BINIAMAR

    SANT DOMINGO C. JAUME ARM

    ENGOL

    CARRER

    DE LA

    CARRER

    DELS AMO

    GAVERS

    CARRER

    LLORENÇ

    M. DURÁ

    N

    AVINGUD

    A DE LES

    GERMAN

    IES

    C. D’EN

    TROBAT

    C. DE PONENT BISBE LL

    OMPAR

    T

    C. AN

    TONI

    FLUX

    À

    AVING

    UDA G

    ENER

    AL LU

    QUE

    CARR

    ER DE

    FRA J

    UNIPE

    R SER

    RA

    ANTO

    NI BE

    STAR

    D

    C. SO

    N ODR

    E

    C. JA

    UME S

    ALOR

    D

    MURTA

    DE LA PAU

    CARR

    ER C

    . DEL BO

    RN

    CAMPAN

    A DE LA MOSTRA

    CARRER SANT FRANCESC

    ANGELCREU

    PERLA

    GRAN VIA DE COLOM

    AVINGUDA DEL RAIGUER

    AVINGUDA DEL TREN

    CARR

    ER DE

    JAUM

    E I

    CARR

    ER DE

    JAUM

    E II

    AVINGUDA DELS REIS CATOLICS

    C. DEL VENT

    C. SA

    NTA T

    ERES

    A

    C. DEL CALLC. DE CAN

    VALELLA

    VIRTU

    TC. BLANQUERNA

    MIQUEL M

    IR

    AVINGUDA ANTONI MAURA

    CORON

    A D’AR

    AGÓ

    CARRER DE

    CABRIT I BA

    SSA

    CARRER DE RAMON I CAJAL

    CARRER DE SANT ANTONI

    CARRER DE SANT

    BARTOMEU

    SANTSEBASTIÀ

    DURETA

    C. MAJOR

    COMERÇ

    C. GARROV

    ERS C. HOSTALS

    FRA RAFE

    L SERRA

    C. TEATRE

    C. JARDÍ

    C. SOLETAT

    C. DELS PARAIRES

    C. D’EN PALMER

    C. BARTOMEU COC

    C. CAN VIDAL

    COLL

    PLAÇALLIBERTAT

    PLAÇAESPANYA

    PLAÇAORIENT

    PLAÇADE MALLORCA

    PLAÇADEL BESTIAR

    PLAÇAMARIA

    LA MAJOR

    PLAÇADES BANQUER

    PLAÇAQUARTERA

    C. D’ARTÀ

    C. JOANOT COLOM

    34

    30

    35

    32

    2

    7

    6

    5

    36

    4

    1725 18

    61

    22 23

    24 11

    14

    20

    10

    2627

    13

    33

    28

    1529

    1216

    9

    3

    8

    21

    34

    1 Sant Domingo 2 Sant Francesc 3 Les escultures del sabater i la sabatera 4 Monument a Antoni Fluxà Figuerola 5 El Museu del Calçat i de la Pell 6 Sa Quartera 7 Can Fluxà 8 Can Mir 9 Teatre Principal 10 Can Janer 11 Can Florencio 12 Antic Hotel Domingo/Centre Parroquial 13 Can Amengual/Cas Metge Cifre 14 Ca n’Ensenyat 15 Antic Club Velocipedista d’Inca 16 Can Beltran 17 Antiga tintoreria de Bartomeu Fiol 18 Can Fiol/Can Ramis 19 Can Ribot 20 Can Marquès 21 Can Piritis 22 Merceria La Florida 23 La Lealtad 24 La Giralda 25 Casa del fotògraf Fiol 26 Cas Baster 27 Can Fullana 28 Cas Metge Amengual/Can Domènech 29 Església parroquial de Santa Maria 30 El pou de la Font Vella 31 Església de Sant Bartomeu 32 El molinar d’Inca 33 El primer call d’Inca 34 Can Monroig i el call d’Inca

  • 10

    37

  • 11

    35 Santa Magdalena 36 Talaiot de s’Ermita 37 Cementeri d’Inca 38 Son Vivot

    36

    35

    38

  • L’EDITA:

    HI COL·LABOREN:

    COMISSIÓ CIENTÍFICA DE LES JORNADES

    D’ESTUDIS LOCALS D’INCA