Nr 1/2011 rogaland / hordaland / Sogn og fjordane

8

4

Trygge helsetenester av høg kvalitet Kvalitetskonferansen 2011

Kjem heim til 280 eldre Samhandling for eit godt eldretilbod

Betre barseltilbod med

12

helse i vesT 1/2011

DETTE ER DIN HELSEREGION

helse vest RhF (regionalt helseføretak) har det overordna ansvaret for spesialist helsetenesta i Rogaland, Hordaland og Sogn og Fjordane. Helse Vest RHF eig fem helseføretak; Helse Førde, Helse Bergen, Helse Fonna, Helse Stavanger og Sjukehusapoteka Vest, i tillegg til Helse Vest IKT AS. Helseføretaka har cirka 29 000 medarbeidarar, omfattar rundt 50 sjukehus og institusjonar og yter helsetenester til 1 million innbyggjarar. Budsjettet er på ca 19,7 milliardar kroner. Helse Vest RHF er lokalisert på Forus i Stavanger.

VI HøyReR STAdIg påstandar og mytar om helseføretaka og sjukehus- tenestene – om auka kostnader og byråkrati. Men når sjukehusreforma no går inn i sitt tiande år, er sanninga at det går ganske bra med føretak og sjukehus.

Vi har lykkast med å nå to av dei viktigaste måla med reforma, å få ned ventetidene og få orden på økonomien. Sidan 2002 har ventetidene gått ned frå 218 dagar til 74. Og kvar dag arbeider vi for at talet skal lenger ned. For 2011 er målet 65 dagar.

Også økonomisk har reforma vore ein suksess. På Vestlandet har vi gått frå eit underskot på nær ein halv milliard til omtrent 430 millionar på plussida for 2010. Desse tala synest kanskje ikkje så viktige i seg sjølv, men dei legg grunnlaget for at du som pasient skal få den aller beste behandlinga. I alt vi gjer i spesialisthelsetenesta set vi pasienten i sentrum, anten

ein jobbar som lege, sjukepleiar eller reinhaldar eller i føretaksleiinga eller styret.

Det at vi no har eit økonomisk overskot gir sjukehusa moglegheit til å investere i det dei treng for å betre pasientbehandlinga. Det kan vere investeringar i viktig medisinsk-teknisk utstyr, i nybygg eller i nye IKT-system. Det fører igjen til at vi kan tilby stadig betre pasientbehandling for innbyggjarane på Vestlandet.

Noko som også gir eit betre helsetilbod er dei 317 millionar kronene som Helse Vest har sett av kvart år til ytterlegare å forsterke fagområde som rus, rehabilitering, psykiatri, forsking, kvalitet, eldremedisin og samhandling.

Etter snart ti år, er det på tide å sjå seg litt tilbake. Den økonomiske resultat- forbetringa i Helse Vest i perioden er på cirka 950 millionar. Det er eit resultat av at sjukehusa på Vestlandet har gjort ein formidabel jobb, og grunnlaget for dei neste åra er dermed gode. Du kan lese om fleire resultat som er oppnådde på side 9–11.

I 2012 kjem Samhandlingsreforma for fullt. Då skal kommunane med sine fastlegar og sjukeheimar og spesialisthelsetenesta samhandle for alvor til beste for pasientane. 2011 blir eit år der vi må førebu den omfattande reforma. Og heldigvis er vi allereie i gang. Du kan lese om to unike samhandlingsprosjekt, det nystarta Helseteam for eldre på side 4–7 og veletablerte Jordmor heim på side 12–15.

Vi er i mars og dagane blir lysare. Det er igjen tid for meir uteaktivitetar, og det er alltid godt.

Eg ønskjer deg ein flott vår med mykje frisk luft og flotte naturopplevingar!

Tid for å sjå seg tilbake

Herlof Nilssen Administrerande direktør,

Helse Vest

helse i vesT 1/2011

Redaksjon Bente Aae (ansvarleg redaktør)Siri Tjessem Fjælberg (redaktør)Elisabeth HuseCamilla LoddervikKristin Dugstad Vestrheim

Redaksjonen avslutta 4. mars 2011

Abonner gratis på helse i vest Send ein e-post til info@helse-vest.no

Utforming og tilretteleggingOktan Stord Framsidefoto: Bjørn Erik Larsen, av Aksel Hoff, 3 dagar gamal

Trykkeri Norengros Erik Tanche Nilssen AS

Opplag 12.000

Helse Vest og nynorsk

Kyrkje- og kulturdepartementet har slått fast at Helse Vest skal følgje mållova. Det er eit fleirtal av nynorskkommunar i regionen og Helse Vest har derfor nynorsk som tenestemål. Det betyr at informasjon som går ut til eksterne mottakarar, blant anna Helse i vest og nett- sidene www.helse-vest.no skal vere på nynorsk. Det er grunnen til at alle lesarar, også dei som er bokmålsbrukarar, får informasjonen på nynorsk.

Medisinsk revolusjon i lite apparat

12

4

Kvalitets- konferanse 2011

19

helse i vesT 1/2011

Helse VestSamhandling for eit godt eldretilbod ................4

Forskingsnytt ..................................................... 8

2010 er det beste året så langt ..........................9

Rapport frå 2010 .............................................. 10

Jordmor heim ...................................................12

Verdt å vite ...................................................... 16

Kvalitetskonferansen ....................................... 19

Profilen ............................................................. 22

Helse i vest, utgåve 1/2011

Jordmor heim

22

Betre barseltilbod med

I HELSE VEST

Kvalitetssatsinga

eldretilbodSamhandling for eit godt

Profilen: Nils Petter Oveland

3

– Eg har det bra, men tør ikkje lenger danse ein gammal reinlender, ler 83-årige Jenny Solesvik Hansen. Den spreke pensjonisten har ikkje noko i mot å få heimebesøk av sjukepleiar Astrid Fjell frå Haugesund kommune.

4

helse i vesT 1/2011

Trygt heimebesøk

TeKST: SIRI TJeSSem FJælBeRg FOTO: HAAKON NORdVIK

samhandling for eit godt eldretilbod:

med

eit utval eldre personar over 75 år i Bokn og Haugesund kan gle seg over at dei snart kjem til å få ein

sjukepleiar heim til seg. Heimebesøka er ein del av eit prosjekt for å fange opp om det finst eldre som har auka risiko for å utvikle

sjukdom eller funksjonssvikt.

55

– Eg har ikkje vore spesielt oppteken av helse tidleg-

are i livet, eg har berre levd, eg. Men eg har dansa mykje gammaldans! No tør eg ikkje lenger danse ein gammal reinlender, ler Jenny Solesvik Hansen. Ho er nok blitt litt meir forsiktig når ho går rundt i bustaden sin. Ho braut lårhalsen då ho ein morgon skulle ut av senga, og sjølv då måtte ho le høgt av seg sjølv, der ho låg utan å komme seg opp.

– No veit eg at eg må vere forsiktig, til og med heime. Men eg har fått gode råd om å sitje ei stund på sengekanten før eg reiser meg opp, og no går det betre, fortel Solesvik Hansen.

Heime hos Jenny

Vi fekk vere med heim til 83-årige Solesvik Hansen på Varafjell i Haugesund. Ho er enkje og har budd åleine sidan mannen døydde for vel tjue år sidan. Sjukepleiar Astrid Fjell innleier samtalen med å snakke om laust og fast. Dette er eit prøvebesøk før alle besøka kjem i gang for alvor i mars 2011.

– Det er viktig å få ein god dialog med og skape ro og tryggleik rundt besøket. Målet er å gjennomføre besøket ved hjelp av ”den gode samtalen”. Sjølv om Solesvik Hansen veit at ho er del av eit prosjekt, skal ho ikkje få kjensla av nettopp det, seier Fjell.

Prosjektet heiter Helseteam for eldre og er eit av prosjekta som hausten 2010 fekk til-delt samhandlingsmidlar frå Helse Vest for å stimulere til auka samhandling mellom sjuke- husa og kommunehelsetenesta. Helseteam for eldre er ein del av Helsetorgmodellen i Helse Fonna, som er føretaket si satsing på samhandling. Ei av dei sentrale pasient-

gruppene i Helsetorgmodellen er dei eldre.Solesvik Hansen er nok ikkje heilt som

andre 83-åringar, for ho er utruleg sprek for alderen. Lårbeinsbrotet for nokre år sidan har ikkje hindra ho i å leve eit godt og inn-haldsrikt liv. Med eit smittande humør og eit positivt blikk på livet, er ho ein ressurs-person for fleire eldre som bur i den same blokka som ho sjølv.

Fall, mat, minne og medisinar

Falltendens og svimmelheit er eit av dei områda helseteamet ønskjer å få fram under besøket, i tillegg til ernæring, kognitiv svikt og eventuell feilbruk eller overforbruk av medisinar.

– Har du lett for å falle? Blir du ofte svimmel? Er det mange snublefeller i bu-staden din, feller som kan fjernast? Har du noko i mot at vi tek ein balansetest? spør sjukepleiaren.

Solesvik Hansen svarer og ler, og nei, ho

har ikkje noko i mot å ta ein balansetest. Den går ut på at ho skal stå rett opp med auga lukte. Etterpå skal ho bøye seg ned og plukke opp noko frå golvet. Det går som ein draum.

– Kognitiv svikt vil seie om han eller ho har sviktande minne eller mogleg utvik-ling av demens, så det går an å finne ut litt av det i løpet av samtalen. Når vi snakkar om ernæring, spør vi om dei får i seg nok og riktig mat. Treng dei hjelp til å lage middag? Kor mange måltid per dag et dei? Og får dei i seg nok væske? fortel Fjell.

– Eg kan gjerne gå rundt ein heil dag og leite etter briller eller nøklar, så eg merkar jo at eg kan rote litt, innrømmer Solesvik Hansen. Men når ho har funne nøklane sine, kan jo setje seg i bilen og kjøre ut for å handle det ho treng til middag. Ho har god appetitt og et både kjøt, fisk og det som er godt, fortel ho.

Jenny tek balansetesten. Den går ut på at ho skal stå rett opp med auga lukte. Etter ei stund skal ho bøye seg ned og plukke opp noko frå golvet. Ein enkel test, som kan fortelje sjukepleiaren mye.

Helseteam for eldre er

ein del av Helsetorgmodellen i

Helse Fonna, som er føretaket

si satsing på samhandling.

6

helse i vesT 1/2011

helse i vesT 1/2011

Helse, trivsel og mosjon

– Vi er opptekne av at vi under besøket skal snakke om det som er helsefremjan-de. Besøka er såkalla førebyggjande besøk for å snakke om helse og trivsel, mosjon, tilbod om hjelpemiddel, dagsenter og aktivitetar i kommunen. Men vi skal òg måle blodtrykket og sjå på høgd og vekt, fortel sjukepleiaren.

Framfor seg har Astrid Fjell eit skjema som ei påminning om alle dei punkta ho skal snakke med Solesvik Hansen om under besøket.

Pensjonisten er veldig aktiv på eldre-senteret. Ho er med og arrangerer basarar, ho er telefonvakt, og ho meiner sjølv at ho er ein inspirator for mange. Ho forsøker blant anna å utfordre venene sine til å gå litt meir utan gåstolen, for ho er sikker på at dei klarer det dersom dei forsøker.

– Eg likte det ikkje då eg braut lårhalsen, for då blei eg for mykje heime og fekk ikkje komme meg ut så mykje som eg kunne ønskje, fortel Solesvik Hansen. Med vilje og trening er ho snart like aktiv igjen.

Helseteamet følgjer opp pasienten

Dersom sjukepleiaren kjem over forhold som det er nødvendig å sjå litt nærare på, vil ho, med samtykke frå pasienten, disku-tere det i helseteamet og skrive ein rapport til fastlegen. Helseteamet er tverrfagleg og består av dei tre helseteamsjukepleiarane frå Haugesund og Bokn kommunar, sjuke-pleiar frå geriatrisk poliklinikk ved Hauge-

sund sjukehus, geriatar, fysioterapeut og allmennlege i deltidsstilling.

Den sistnemnde er prosjektleiar Dag Helge Rønnevik, fastlege i Bokn kom-mune. Han meiner at dei eldre kan få god hjelp ved å ta imot desse besøka. Den eldre vil få ei oppfordring om å ta kontakt med fastlegen sin for å få ei vurdering av om han eller ho har behov for hjelp frå legen eller eventuelt sjukehuset. Han understre-kar at det ikkje er tanken at helseteamet skal ta over arbeidsoppgåvene til fastlegen, men vere eit supplement og ei hjelp både for fastlegen og for pasienten.

Brosjyre i postkassa til 280 eldre

– Tanken er at betre kontakt mellom sjukehuset og kommunane skal komme pasientane til gode. Dei skal møte ei helse-teneste som snakkar saman til deira beste. Derfor vil utvalet av pasientar først få ein brosjyre i posten som fortel om prosjektet og at dei kjem til å få besøk av ein sjuke-pleiar i nær framtid. Vi håper jo at vi skal komme heim til så mange som mogleg, men det er viktig å få fram at heimebesøket er frivillig for dei eldre som er i målgruppa, seier Rønnevik.

Ønskjer betre livskvalitet for dei eldre

– Det viktigaste vi vil oppnå med pro-sjektet, er at vi gjennom desse heimebesøka skal fange opp ting på eit tidlegare stadium, førebyggje betre og unngå ”unødvendige” innleggingar på sjukehus. Vi håper at vi på sikt kan dempe presset på sjukehusa, og at dei eldre skal få betre livskvalitet, som gjer at dei kan bu heime lenger. Dersom vi fangar opp forhold på eit tidleg tidspunkt, kan vi kanskje bryte ein vond sirkel og få pasienten inn i riktig pasientforløp tidlegare. Vi ønskjer at dette skal bli eit fast tilbod

DAg helge RønneviKProsjektleiar og fastlege i Bokn kommune

– Tanken er at betre

kontakt mellom sjukehuset

og kommunane skal

komme pasientane til gode. Prosjektleiar Dag Helge Rønnevik

FAKTA

Helsetorgmodellen i helse Fonna er eit samhandlingsprosjekt mellom kommunar, helseføretak og høgskolen stord/haugesund i helse Fonna-regionen og består av desse delprosjekta:

• Helseteam for eldre

• KOlS-team

• Observasjonsplassar

• Rehabilitering og aktivisering

• Palliasjon

• diabetes

Samhandlingsreforma går ut på at pasientane skal få betre behandling der dei bur. det skal lønne seg å førebyggje sjukdom i forkant i staden for å reparere i etterkant. Regjeringa vil satse meir på å unngå at folk blir sjuke, og vil sørgje for at det løner seg for kommunar og sjukehus å samarbeide. dette er dei viktigaste måla i St.meld. nr. 47 (2008-2009) ”Samhandlingsreformen – rett behandling – på rett sted – til rett tid”. Sam-handlingsreforma trer i kraft 1. januar 2012.

til alle eldre etter at prosjektet er avslutta, for vi har stor tru på at dette er vegen å gå. Foreløpig er dette eit prosjekt som skal vare ut 2011, men vi har klare mål om å utvikle ein samhandlingsmodell som kan brukast i drifta i kommunane etter at prosjektet er over, seier Rønnevik.

Jenny Solesvik Hansen har ikkje noko imot å få eit slikt besøk. Hadde ho vore 77 år i dag og fått ein brosjyre med tilbod om å vere med i prosjektet, ville ho ha takka ja med ein gong.

– Eg trur at ein del eldre er litt redde for å få for mykje besøk heime – men det er gjerne dei som treng det mest, slår ho fast.

Sjukepleiar Astrid Fjell snakkar om laust og fast. Det er viktig å få fram ”den gode samtalen” og skape ro og tryggleik rundt besøket.

7

Blått lys forsterkar den kjenslerelaterte hjerne- aktiviteten og synkroniserer døgnrytmen. Får du nok av dei blå bøljelengdene?

Dei korte, kjølige bøljelengdene som finst i dagslys, forsterkar kjensleresponsen i hjernen, står det å lese i tidsskriftet Proceedings of the National Academy of Sciences. I ein studie blei 17 forsøks- personar presenterte for ei rekkje stemmer etterfølgt av anten grønt eller blått lys. Når personane høyrde sinte, kjensleladde stemmer, viste hjerneskanningane at det blå lyset gav ein sterkare hjerneaktivitet i dei

delane av hjernen som styrer kjenslene våre.

Forskinga støttar tidlegare funn om korleis lys er avgjerande for velvære, døgn-rytme og produktivitet, og syner kor viktig det blå lyset er for helsa vår.

– Fysiologisk sett er vi rett og slett ikkje skapte til å vere inne heile dagen. det er viktig å akseptere at vi er skapte til livet under open himmel, seier Joachim Stormly Hansen, spesialist i optisk inneklima, til den danske nettstaden videnskab.dk. Han understrekar at dagslys bør vere hovudkjelda til lys på arbeidsplassen.

– Dei som ikkje har anledning til å bev-ege seg mykje ute eller få mykje dagslys inn, kan bruke eigne lampar med meir av dei blå bøljelengdene, tilrår han.

forskingsnyttKjelde: www.forskning.no Illustrasjonsfoto: Colourbox

Åtvarar mot keisarsnittvaginal fødsel er tryggast. Risikoen for alvorlege blødingar blir dobla ved planlagde keisarsnitt. Risikoen blir tredobla om keisarsnittet er akutt. no åtvarar ein fødselslege mot keisarsnitt.

Iqbal Al-Zirqi er forskar ved det medisinske fakultetet ved Universitetet i Oslo. Ho tok nyleg doktorgraden om faren ved keisarsnitt, der ho samanlikna fødselsdata frå alle fødslar i Noreg i tidsrommet frå 1999 til 2004.

– Resultata viser at om kvinna har teke keisarsnitt, er det større risiko for at morkaka festar seg feil i neste svanger-skap. sjansen aukar også for at livmora rivnar under neste fødsel. Derfor: Unngå det første keisarsnittet, tilrår ho.

Faren for blødingar aukar med alderen og varierer med etnisk bakgrunn. Sjansen for alvorleg bløding er dobbelt så stor for ei kvinne på 40 år som for ei kvinne på 20. derimot er risikoen 40 prosent lågare for fødande kvinner frå midtausten enn for dei som er fødde i europa. På den andre sida er risikoen 80 prosent høgare for fødande kvinner frå Søraust-Asia.

Blått skaper

sterkare kjensler

“ Det er viktig å akseptere at vi er skapte til livet under open himmel”

Aldri før har så mange norske barn og unge fått diabetes. Noreg er i verdstoppen når det gjeld barnediabetes.

– dei siste åra har det vore ein auke i talet på barn med diabetes type 1. I 2009 blei det registrert 361 nye tilfelle blant barn og unge under 15 år, og alt tyder på at det i 2010 blei sett ny rekord, seier overlege og forskar ved Barneklinikken på Oslo universitetssykehus, Torild Skrivarhaug.

diabetes er ein svært alvorleg

sjukdom. I verste fall kan sjukdommen føre til for tidleg død. Skrivarhaug ber derfor foreldre om å vere merksame på vanlege kjenneteikn, og å ta kontakt med lege dersom barna blir slappe, slitne, tørste og tissar mykje.

Førekomsten av diabetes type 1 hos barn varierer mykje frå land til land. Finland har det høgaste nivået i verda; Noreg kjem på ein tredjeplass. For-skarane kjenner ikkje årsaka til at somme utviklar diabetes type 1. ein veit derfor heller ikkje kvifor så mange unge i Noreg blir ramma, eller kvifor talet no aukar.

Rekordmange barn fårdiabetes

8

helse i vesT 1/2011

helse i vesT 1/2011

– 2010 er det beste året så langt

Han understrekar at det er pasientane som får glede av

resultata gjennom eit stadig betre tilbod i spesialisthelsetenesta.

– Dei gode resultata kjem takka vere ein formidabel innsats frå alle som jobbar i helse- føretaka i Helse Vest. Eg merkar ein form for entusiasme, eit genuint ønske om å betre helsetenestene, og no ser vi resultata av det. Dette har blitt betre og betre gjennom åra, og det er ikkje styra, direktørane eller andre enkeltgrupper som har oppnådd dette. Det er alle dei 26 000 medarbeidarane som har fått det til i fellesskap, seier Nilsen.

– Kan aldri lene oss tilbake

Han legg til at det likevel ikkje er mangel på utfordringar framover.

– Omstilling og forbetring er meir regelen enn unnataket i vår bransje. Det handlar om å tilpasse seg endringar i behov hos pasientane, endringar i sjukdomsbiletet og utviklinga innanfor behandling, diagnosti-sering og systematikk for dette. Vi må aldri lene oss tilbake og tenkje at jobben er gjort, seier Oddvard Nilsen.

Han peikar på at to hovudutfordringar for 2011 vil dreie seg om å få ned venteti-dene til eit gjennomsnitt på 65 dagar og å kvitte seg med alle fristbrot*.

– Dette har aller mest med servicen til pasientane å gjere, men det handlar òg om omdømmet til Helse-Noreg. Vi er

avhengige av å ha tillit i befolkninga og blant pasientane våre. Då er vi nøydde til å levere på desse punkta, seier han.

Pasienttryggleik og kvalitet

Nilsen peikar òg på arbeidet med å sikre høg kvalitet på behandlinga og betre pasient- tryggleiken i sjukehusa.

– Her er det gjort veldig mykje bra i 2010, og det gir no resultat. Men vi kan all-tid bli betre og skal blant anna delta aktivt i den nasjonale pasienttryggleikskampanjen. Både nasjonalt og regionalt blir det satsa på dette, både med menneskelege ressursar og økonomiske midlar.

Oddvard Nilsen er òg oppteken av å stabil- isere økonomien og sikre balanse òg for framtidige år.

– Det er der vi er no. Vi må få stabilitet i investeringsprosjekta. Det høyrest pasient-fjernt ut, men er tvert imot kjempeviktig skal vi sikre at sårt trengde nybygg, medi-sinsk-teknisk utstyr og andre investeringar kan skje i tråd med planane.

Samhandling for fullt i 2012

Oddvard Nilsen er også oppteken av å førebu Samhandlingsreforma som kjem for fullt i 2012.

– 2011 blir også eit år for å intensivere dialogen og samarbeidet med kommunane i påvente av kva som kjem gjennom Sam-handlingsreforma. Vi har allereie starta dialogen, men det blir viktig og nødvendig

med fleire møte, meir dialog og behovs- og forventningsavklaringar mellom kom-munane og spesialisthelsetenesta. Godt sam- arbeid vil vere eit suksesskriterium for heile reforma, seier styreleiaren.

Han er glad for at ein allereie har fått på plass fleire gode samhandlingsprosjekt i føretaka. (Sjå blant anna sakene om Jord-mor heim side 12 og om Helseteam for eldre, side 4).

– Det viser at vi har fått ein god start på samhandlinga i vest. Det betyr enormt mykje for pasientane som får eit betre helsetilbod når dialogen mellom dei ulike ledda i helsetenesta blir så saumlaus og knirkefri som mogleg.

Stolt av engasjementet

I 2010 starta arbeidet med å revidere fellesstrategien for sjukehusa på Vestlandet, Helse2020. Dette arbeidet held fram også i år.

– Det gler meg å sjå det store engasje-mentet, og eg er stolt av det vi har fått til så langt. Det er kjekt å sjå at det ikkje er ein plan som er blitt lagt ned i ein skuff. Med-arbeidarane våre sit på betydeleg kunnskap og kompetanse som dei har bidrege med inn i dette arbeidet. Det kan vi bli enda flinkare til å trekkje på.

*Prioriterte pasientar får ein frist for når behandling i spesialisthelsetenesta seinast skal starte. dersom dei ikkje får starte behandling innan fristen, er det eit fristbrot.

– 2010 har vore eit veldig bra år for Helse Vest. Vi har oppnådd mykje på kvalitet, pasienttryggleik og fått orden på økonomien for andre år på rad. Resultatmessig er det det beste året så lenge eg har vore med, seier Oddvard Nilsen som er styreleiar i Helse Vest RHF på sjette året.

TeKST: elISABeTH HUSe FOTO: KJeTIl AlSVIK

9

2010 var eit innhaldsrikt år med høg aktivitet i heile regionen. gjennom målretta og systematisk arbeid kan føretaksgruppa i Helse Vest vise til ei rekkje positive resultat på så ulike område som pasientbehandling, økonomi, forsking, strategi, IKT, innkjøp og organisasjonsutvikling. Her følgjer nokre av dei:

Kortare ventetider og færre fristbrot

Helse Vest RHF har gjennom heile 2010 hatt fokus på å redusere talet på fristbrot, og på å redusere ventetidene til behandling i spesialisthelsetenesta. dette er blant anna blitt handtert gjennom eit eige ventetids- prosjekt.

Sidan utgangen av august er talet på ventande med fristbrot og talet på nye fristbrot meir enn halvert. Basert på tilbake-meldingar frå helseføretaka reknar ein med at fristbrot berre unntaksvis vil oppstå våren 2011.

Tiltaka i ventetidsprosjektet viser også igjen når det gjeld ventetidene til behandling i spesialisthelsetenesta. ein forventar at ventetidene blir endå kortare i tida som kjem.

Helse Vest støttar brukarorganisasjonane

Helse Vest fordelte i 2010 7,3 millionar kroner til 118 pasient- og brukarorganisas-jonar. det er ein auke på 240 000 kroner frå 2009. Helse Vest fordeler midlar til ulike pasient- og brukarorganisasjonar fordi dei driv eit viktig informasjons- og hjelpearbeid overfor medlemmene sine.

Betre kvalitet på helsetenesta

Helse Vest fordelte i 2010 15 millionar kroner til ulike kvalitetsutviklingsprosjekt i regionen. det er fem millionar kroner meir enn i 2009. I tillegg fordelte det regionale føretaket 3,5 millionar kroner til 30 lokale såkornprosjekt med ei lang rekkje ulike tema. Kvalitetssatsinga tek i særleg grad sikte på å betre den pasientnære verksemda og stimulere til å vidareutvikle ein kultur der kvalitetsarbeid er ein del av den daglege verksemda i sjukehusa.

Tett oppfølging av korridorpasientar

det har vore ei tett oppfølging av bruk av korridorplassar i føretaka også i 2010. Særleg gjeld dette det psykiske helsevernet i Helse Bergen og innanfor somatiske tenester i Helse Stavanger. Forholda ved begge føretaka blei i 2010 sterkt forbetra når det gjeld bruk av korridorplassar.

eit betre tilbod til rusavhengige i Helse Vest

Helse Vest si satsing på rusfeltet har blant anna resultert i fleire nye behandlingsplassar i alle helseføretaka.

For å supplere tilbodet til rusavhengige i helseføretaka gjennomførte Helse Vest ei stor anskaffing for kjøp av tenester frå private ideelle leverandørar. dei nye avtalane legg forholda betre til rette for samhandling med kommunane, fastlegane og spesialist- helsetenesta. dei inneheld òg nye tilbod innanfor akutte tenester i krisesituasjonar, ambulante og oppsøkjande tenester og døgnplassar for stabilisering og utgreiing.

TeKST: CAmIllA lOddeRVIK IllUSTRASJONSFOTO: COlOURBOX

vi arbeider for å gi deg det

helsetilbodet du fortener

10

helse i vesT 1/2011

helse i vesT 1/2011

Reduserte ventetider i psykiatrien

den gjennomsnittlege ventetida for behan-dla pasientar med prioritet innanfor psykisk helsevern for vaksne har halde seg stabilt kort det siste året, og har lege på om lag 50 dagar. Innanfor psykisk helsevern for barn og unge har ventetidene for dei som har fått påbegynt behandling, gått ned med 9 dagar frå tredje tertial 2009 til tredje tertial 2010. den gjennomsnittlege ventetida var i desember 52 dagar for denne gruppa.

Sjukefråværet redusertHelse Vest hadde i tredje kvartal 2010 det

lågaste sjukemelde sjukefråværet i landet i helse og sosialsektoren. Føretaksgruppa nådde òg målet om at det totale sjuke-fråværet ikkje skulle komme over 5,5 prosent. Ved utgangen av året var det samla sjuke-fråværet redusert med over 27 000 dagsverk. For pasientane betyr redusert sjukefråvær betre kontinuitet i behandlinga.

Styrking av habilitering og rehabilitering

Helse Vest styrkte i 2010 habiliterings- og rehabiliteringstenestene i helseføretaka med om lag 20 millionar kroner. I tillegg gjorde Helse Vest nye avtalar om spesialiserte rehabiliteringstenester med private rehabi-literingsinstitusjonar i regionen. I dei nye avtalane er legedekninga og fagkompetansen styrkt, og innhaldet i tenestene er blitt meir differensiert. det blei òg etablert ei regional vurderingseining som skal sikre at pasientar som blir tilviste til private rehabiliteringsin-stitusjonar, blir vurderte og prioriterte i tråd med gjeldande lover og forskrifter.

Kunnskap gir tryggleik

Forsking og utvikling er nødvendig for å kunne tilby innbyggjarane i Helse Vest helsetenester av høg kvalitet. I 2011 får Helse Vest 109,3 millionar kroner i statleg tilskot øyremerkt til forsking og utvikling. det er 10 millionar meir enn i 2010. I tillegg legg regionen inn 28,1 millionar kroner, slik at den totale ramma for forsking i 2011 blir på 137,4 millionar kroner.

Suksess med pasienthjelparen

I 2010 fekk over 2700 pasientar individu-ell og praktisk hjelp av pasienthjelparen i Helse Vest. det er ein auke på nær 3 prosent samanlikna med året før. For fleire har pasienthjelparen betydd raskare behandling og betre og meir individuell hjelp, og det er blitt enklare å bruke retten til fritt sjukehusval. dette har også medverka til at kapasiteten i sjukehusa våre er blitt betre utnytta.

Nye nettsider gir betre informasjon til brukarane

Hausten 2010 var alle helseføretaka i Helse Vest over på ny felles nettløysing. med dei nye nettsidene er det blitt lettare for nett-brukarane å finne fram. det er òg blitt lettare for brukarane å navigere mellom nettsidene til dei forskjellige føretaka i Helse Vest og elles i Noreg, ettersom menystrukturen og innhaldet i større grad er samordna.

god økonomi banar veg for betre pasient- behandling

god økonomistyring og eit resultat som er betre enn det budsjetterte, gjer at føre-taksgruppa no har fått finansiell kraft til å gjennomføre planlagde investeringar, blant anna innanfor bygg og anlegg, IKT og medisinsk teknisk utstyr.

det gode resultatet frå 2010, i tillegg til det grunnlaget som er blitt lagt dei siste åra, gjer oss godt rusta til å møte dei ut-fordringane som kjem, og til å vidareutvikle verksemda slik at det kjem pasientane på Vestlandet til gode i form av utvida og betre pasienttilbod.

11

På plass bak rattet med kartboka i fanget er jordmor

Kari Aarø klar for sitt neste heimebesøk. Ho er ei av to eldsjeler ved Haukeland universitetssjukehus som gir kvinner i

Bergen eit annleis barseltilbod. Betre barsel- tilbod medTeksT: krisTin DugsTaD VesTrheim FoTo: Bjørn erik Larsen

12

helse i vesT 1/2011

helse i vesT 1/2011

Sidan 2007 har barselkvinner i Bergen fått tilbod om å reise

heim frå fødeavdelinga innan 24 timar etter fødselen og i staden få jordmor på raskt heimebesøk. Interessa for tilbodet er stor – etterspurnaden har vore høgare enn tilbodet heilt sidan starten. Til no har om lag 850 kvinner delteke i jordmor heim-tilbodet i Helse Bergen.

Eldsjel starta suksess

– Det var jordmor Monica Pisani Ekeli som sette det heile i gang. I 2007 søkte ho om midlar på eige initiativ og fekk opp-retta ei 25 prosent-stilling til prosjektet. Det blei ein suksess frå første stund, fortel Aarø.

Helse- og omsorgsdepartementet gjekk inn med midlar i 2009 slik at tilbodet blei utvida til ei hundreprosentstilling fordelt på to. På det viset kom Aarø inn i pro-sjektet. Løyvinga var ei verdsetjing av at Kvinneklinikken ved Haukeland univer-sitetssjukehus hadde utvikla ein alternativ modell i barselomsorga.

Fleksibelt

Heilt frå byrjinga har tilbodet vore døgnbasert. Det vil seie at jordmødrene er klare til å hjelpe dei kvinnene som er med i programmet, når dei måtte trenge det. Barselkvinnene kan ringje eller sende sms når som helst, og besøka treng ikkje vere i kontortida. Undersøkingar viser at nettopp dette gjer barselkvinnene trygge.

– Det er absolutt ikkje slik at vi får mange telefonar og førespurnader frå mødrer på kvelds- og nattetid, utfyller Aarø. Ho trur at berre det å vite at hjelpa finst, er noko å støtte seg på for kvinnene.

– Eit anna viktig poeng med tilbodet er at ingen skal trenge å forplikte seg til å ta imot tilbodet før fødselen. Vi rekrutterer ikkje nokon før barnet er ute. Eg trur at

13

også denne tryggleiken er med på å gjere tilbodet attraktivt, fortel Aarø.

To føresetnader

Vegen har ført jordmora til Fana. Kart-boka viser at opp ein smal og bratt bakke skal det vere ei mor og ei tre dagar gammal jente som ventar på ho. Det stemmer. Kari Skagseth står på trammen med ein liten bylt i armane.

– Tanken er at friske barselkvinner som har hatt ukompliserte fødslar og føler seg klare for å reise heim, kan gjere det. To viktige føresetnader for å få reise heim før det har gått eit døgn etter fødselen, er at amminga har komme vel i gang, og at bar-selkvinna får slappe godt av når ho kjem

heim, seier Aarø og går ut av bilen med utstyret ho treng for å ta prøver og gjere undersøkingar.

Skagseth fødde dottera si på fredag. Laurdag var ho klar for å reise heim. I dag er det måndag.

– Dette er den tredje fødselen min. Eg opplever at alt har gått veldig greitt, fortel Skagseth. Ho passar godt inn i statistikken som seier at tilbodet om jordmor heim er populært blant alle mødrer, men oftast blir brukt av fleirgongsfødande.

– Å kunne reise heim igjen raskt gjer at eg

føler at situasjonen normaliserer seg raskare. Eg slappar betre av her, seier Skagseth.

Viktig utfordring

Utfordringa med livet som ventar heime er noko jordmødrene tek alvorleg. Det er viktig å verne mødrene frå for høg aktivi-tet. Dette skal vere ei tid for ro og kvile. Med familieliv og to eldre brør i barnesku-lealder som venta heime, kunne ein tenkje seg at det heile lett kunne bli for hektisk. Skagseth dreg litt på det:

– Det er klart at det er litt av kvart å ten-kje på når ein kjem heim. Samtidig tenkjer eg at det er dette som er livet vårt, og eg synest det er godt å vere her. Eg slappar ab-solutt av, seier Skagseth.

– Men eg skal innrømme at eg var litt glad for at måndagen og kvardagen kravde at gutane skulle sendast til skulen i dag tid-leg, legg ho til.

Slepp stress

Med jordmor-heim-tilbodet blir mor og barn skåna frå å reise tilbake til barsel-poliklinikken. Erfaringar og utsegner frå brukarane fortel at mange synest at ein re-tur til klinikken er ei påkjenning. Denne stressfaktoren i den første tida etter fød-selen slepp kvinnene å tenkje på når jord-mora i staden kjem heim til mor og barn.

Aarø har lagt jenta utan anna namn enn det foreløpige ”Gullet” på vekta. Resulta-tet er fint og innanfor normalen. Ho har sett mor amme og har komme med nokre tips om å lyfte jenta opp med puter. Det viser seg å fungere godt. Alle testar og prø-ver er klare. Besøket nærmar seg slutten.

– Ein god ting med denne forma for bar-selomsorg er roa og konsentrasjonen vi får rundt kvart møte. På eit sjukehus er det absolutt ein tryggleik med ekspertisen som heile tida er i nærleiken. Samtidig er det mykje ein skal tenkje på, mange ting som skjer på ein gong. Her blir vi ikkje avbrot-ne, det er fullt fokus på kva som skal skje. Eit nytt besøk blir avtalt, to dagar fram i tid.

Fleire fordelar

Tilbake i bilen gjeld det å finne kortaste veg til neste destinasjon på Nordnes, nær Bergen sentrum. Dei dagane Aarø og Ekeli bruker til heimebesøk, skal dei gjerne rek-ke å køyre til tre-fire stader.

– Fordelene med jordmor heim-ordnin-ga viser seg tydeleg både for dei vi reiser heim til, og for dei som ligg på barselavde-linga på sjukehuset. Kvinnene som reiser heim, får ønsket sitt om ro og kvile i eigen bustad oppfylt, i tillegg til at det å ha berre ein kontaktperson skaper kontinuitet i til-bodet. Fleksibiliteten i ordninga er noko vi har fått positive tilbakemeldingar om. På den andre sida blir det rolegare på barselav-delinga på sjukehuset når fleire reiser heim tidlegare. Oppfølginga kvinnene får på av-delinga blir betre som følgje av at fleire vel kortare liggjetid.

– Tanken er at friske barselkvinner som har hatt

ukompliserte fødslar og føler seg klare for å reise

heim, kan gjere det. Jordmor Kari Aarø

Kari Skagseth er glad for moglegheita til å kunne reise heim allereie eit døgn etter fødselen. Jordmor Kari Aakrø er på første heimebesøk og undersøkjer og informerer.

14

helse i vesT 1/2011

– For oss som driv med dette er det

ei hjartesak. Samarbeid på tvers av

instansar er viktig.

Jordmor Kari Aarø

Ville sleppe uro

Forbi vegarbeid og over humpete bru-stein fram til eit gammalt bergenshus med lafta tømmervegger frå 1700-talet. Om-givnader heilt annleis enn dei som finst på eit sjukehus. Her bur familien Hoff, med mor og far, nysmidd og stolt storesyster på fire og veslebror Aksel, som blei fødd på fredag. Hild Elisabeth Hoff tek imot med eit stort smil.

Ho er glad for å vere heime, og drog frå sjukehuset raskt etter fødselen.

– Førre gongen eg fødde fekk eg ikkje den roa eg trong, syntest eg, fortel ho.

– Når fødselen gjekk så raskt og greitt og eg følte meg pigg og hadde fått til ammin-ga, var det berre herleg å få komme heim att på laurdag, seier Hoff.

Aksel får testa hørsla si, som han ville fått gjort om han framleis låg på barselav-delinga. På eit minutt er testen over.

Tryggleik med ekspertise

– Kan eg få sjå når du ammar? Aarø er tydeleg interessert i korleis det går med det ho synest er det viktigaste for mor og barn akkurat no; amminga.

– Om det svir når du legg han til, kan eg vise deg ei stilling som ofte fungerer godt, oppmuntrar Aarø. Ho legg puter på sida av mor og legg guten til frå andre kanten, frå sida på mor. ”Tvillingstillinga” heiter ho, for ho gjer det mogleg å amme to born samtidig. I tillegg er stillinga kjend for å lette amminga dersom knoppane er såre.

– Ofte er det berre små, men viktige, jus-teringar som skal til, forklarer Aarø.

Det er stille i huset, berre lyden av ein heilt liten gut som diar. Aarø gjer klar til føllingtesten, ei prøve alle nyfødde må igjennom for å få avdekt sjeldne stoff-skiftesjukdommar som krev rask behandling. Å amme før det vesle stikket er ein god måte å førebu dei små på.

– Morsmjølka er ik-kje berre mettande. Ho har også smertestillande eigenskapar, fortel Aarø. Når mor i tillegg held barnet tett inntil seg, vil den vesle godta meir ubehag.

Aksel gir knapt lyd frå seg då Aarø stikk han med ei lita nål. Bloddropar blir over-førte til eit testskjema.

Besøket har teke ein liten time, undersø-kingane er gjorde, og mor har ikkje fleire spørsmål. Telefonnummeret til jordmora har ho i fall noko skulle dukke opp.

Tilbod til fleire

Aarø og Ekeli håper at samarbeidet

Jordmor heim-ordninga sikrar Hild Elisabeth Hoff og vesle Aksel den same oppfølginga som dei ville fått på eit sjukehus. Gode ammeråd høyrer med, i tillegg til rutinemessig føllingprøve.

mellom spesialisthelsetenesta på sjukehusa og førstelinjetilbodet i kommunane skal gi fleire tilbodet ved at lokale jordmødrer reiser på heimebesøk til barselkvinner i sitt område. Samhandlingsreforma som Helse- og omsorgsdepartementet vedtok i 2008, reier grunn for dette. I desember 2010 fekk Fjell kommune årets samhandlingspris for sitt samarbeid med Haukeland universi-tetssjukehus. Utgangspunktet var nettopp suksessmodellen frå Helse Bergen. Lokale krefter i Fjell fekk draghjelp frå Haukeland universitetssjukehus og jordmor Monica Pisani Ekeli. Samarbeidet har gitt kommu-nen høve til å gi eit tilbod mykje likt det jordmor heim-tilbodet Helse Bergen tilbyr.

– For oss som driv med dette er det ei hjartesak. Samarbeid på tvers av instansar er viktig. Slik kan vi utveksle erfaringar og utvikle ordninga. At ein idé som starta i det små med ei eldsjel i kvart stilling, no kan vekse seg større og komme fleire til gode, er ei stor glede, seier Aarø.

15

verdt å vite

TeKST CAmIllA lOddeRVIK IllUSTRASJONSFOTO KJeTIl AlSVIK

Elektrisk stimulering med god effekt

elektrokonvulsiv behandling (eCT)

Kva er elektrokonvulsiv behandling, tidlegare kjent som elektrosjokk? Korleis fungerer det? Og når blir det brukt? Vi har snakka med Helle Kristine Schøyen, som er psykiater ved psykiatrisk divisjon i Helse Stavanger. Ho kan gi svar på mykje av det vi lurer på.

Korleis verkar behandlinga?

– elektrokonvulsiv behandling er eit eksempel på ei behandling som vi ikkje veit nøyaktig korleis verkar, fortel Schøyen.

Hovudteorien er at dei elektriske impulsane verkar på nettverket av signalbaner i hjernen og forandrar måten dei overfører signal til andre celler på. Støytane ser ut til å auke mengda av kjemiske stoff som overfører desse signala mellom nervecellene, og på den måten blir visse typar av beskjedar forsterka.

er behandlinga smertefull for pasienten?

– Nei, behandlinga blir gitt under narkose og er ikkje smertefull for pasienten. Behandlinga og narkosen er kortvarig, og tek vanlegvis ikkje meir enn om lag fem minutt. etter behandlinga vaknar pasienten gradvis under oppsyn av ein sjukepleiar.

Kva er eCT-behandling?

– elektrokonvulsiv behandling inneber bruk av elektrisk stimulering for å fram-kalle eit kortvarig og kontrollert epilep-tisk anfall. dette har ein dokumentert antidepressiv effekt.

Kva for ei pasientgruppe kan ha nytte av eCT-behandling?

– eCT blir brukt over heile landet, i hovudsak på pasientar med alvorleg depresjon som ikkje har hatt effekt av behandling med medisin. eCT har også vist seg å ha god, men forbigåande effekt på rørsleforstyrringar hos pasientar med Parkinsons sjukdom. Unntaksvis blir be-handlinga nytta også ved andre lidingar, fortel Schøyen.

Korleis fungerer behandlinga?

– Alle aktuelle pasientar blir grundig utgreidde og undersøkte før eventuell behandling. Behandlinga er frivillig, og pasientane får god informasjon om korleis behandlinga verkar, og om forventa effekt og biverknader. Pasientane må i tillegg gi skriftleg samtykke til behandlinga før ho kan ta til.

– Sjølve behandlinga skjer på eit eige behandlingsrom med anestesilege, anestesisjukepleiar, lege og sjukepleiar frå psykiatrisk divisjon til stades. Behan-dlinga blir innleidd med at pasienten blir lagd i narkose. Anestesilegen gir oksygen og sikrar luftvegane. etter at pasienten har sovna, får han eller ho eit korttids-verkande muskelavslappande middel for å hindre muskelkrampar og eventuell skjelettskade på grunn av slike krampar. deretter stimulerer ein hjernen med små energimengder i kort tid ved hjelp av spesielle elektrodar som ein plasserer på utsida av hovudskallen til pasienten, fortel Schøyen.

ein behandlingsserie består vanlegvis av mellom seks og tolv behandlingar gitt to-tre gonger i veka.

helle KRisTine

sChøyenPsykiater ved psykiatrisk divisjon i Helse Stavanger

16

helse i vesT 1/2011

helse i vest 4/2010

er det biverknader knytt til behandlinga?

– Somme pasientar opplever hovudverk og stive musklar etter behandlinga. men den biverknaden vi er mest uroa for, og der vi følgjer godt med, er kognitive biverknader som for eksempel svekt minne. For dei fleste pasientane går desse biverknadene over etter nokre veker. I dei aller fleste vitskaplege studiane som er gjorde på dette feltet, har ein ikkje kunna påvise svekt minne seks månader etter behandlinga, seier Schøyen.

Korleis er langtidsutsiktene?

– Ulempa med eCT er at dette er ei form for akuttbehandling, og behan-dlinga hindrar derfor ikkje at det oppstår nye depresjonar. Unntaksvis får enkelte pasientar vedlikehalds-eCT.

Kor vanleg er denne typen behandling?

– eCT er ei effektiv behandling som kan nyttast ved alvorlege depressive tilstandar der anna behandling ikkje har hatt god nok effekt. eCT er såleis ikkje ei hyppig brukt behandling.

Korleis blir ein pasient tilvist til eCT-behandling?

– det er oftast den legen som behandlar pasienten, det vil seie ein psykiater eller ein lege under spesiali- sering i psykiatri i samarbeid med ein psykiater, som tilviser pasienten til eCT-behandling. Privatpraktiserande psykia-trar og fastlegar kan også tilvise pasien-tar til eCT-behandling, men pasienten må då bli knytt til ein sengepost og bli vurdert av ein psykiater før behandlinga kan ta til, fortel Schøyen.

Helle Kristine Schøyen (øvst frå venstre) illustrerer saman med psykiatrisk sjukepleiar, Silvia Einan, korleis ECT-behandlinga går føre seg. Det er viktig med nøye overvaking av både hjerneaktiviteten, hjarterytmen og muskulær aktivitet under behandlinga for å få informasjon om varigheita og kvaliteten av det epileptiske anfallet ein framkallar.

17

TeKST elISABeTH HUSe FOTO HAUKelANd UNIVeRSITeTSSJUKeHUS

Det sa helse- og omsorgsminister Anne-Grete Strøm-Erichsen

då ho lanserte den nasjonale pasienttrygg-leikskampanjen I trygge hender på Haukeland universitetssjukehus 27. januar.

Målet med kampanjen er sjølvsagt færre skader på pasientane, men også ei langsiktig bygging av varige system og kompetanse innanfor feltet pasienttryggleik, og å betre pasienttryggleikskulturen i sjukehusa.

Fem pilotar

I første omgang er det valt ut fire hovud-satsingsområde: legemiddelskadar, sjukehus-infeksjonar, slagbehandling og psykisk helse.

I 2011 skal det gjennomførast fem såkalla pilotar. Målsettinga med pilotane er å prøve ut tiltak i praksis innanfor eit avgrensa om-råde. På den måten kan ein korrigere tiltaka og gjere målingar av effekten deira. Samtidig blir det viktig å finne fram til kven som bør involverast i arbeidet og kva rettleiing og støtte det er behov for blant dei som arbeider med tiltaka.

Sjekkliste

Dei fem pilotane er spreidde rundt i lan-det. Helse Vest har ein pilot på Haukeland universitetssjukehus, ved Kvinneklinikken. Her er fokus på trygg kirurgi, med særleg merksemd på postoperative sårinfeksjonar.

Trygg kirurgi er ei sjekkliste personalet brukar før pasienten får bedøving, like før

inngrepet startar og før operasjonsteamet går ut av operasjonsstova.

Skal sleppe infeksjonar

– Vi veit at det å gjennomgå ein operasjon er ei påkjenning. Om det attpåtil oppstår infeksjon i operasjonssåret, vil det kunne vere ein komplikasjon, og det vil ta lengre tid før ein blir frisk. Dette vil vi at pasientane våre i større grad skal få sleppe, fortel klinikk- direktør ved Kvinneklinikken, Ingrid Johan-ne Garnes til helse-bergen.no.

I piloten skal dei sjå nærare på tre område; bruk av antibiotika i forbindelse med kirur-giske inngrep, fjerning av hår og temperatur-måling. Desse områda skal vere med og føre- byggje sårinfeksjonar etter ein operasjon.

Auka pasienttryggleik

– Ein av fordelane med piloten er at vi får kvalitetssikra og strukturert pasienttrygg-leiken på eit systemnivå. Dette er ei flott moglegheit for oss til å vere med og utarbeide ein modell som kan overførast og brukast ved alle kirurgiske avdelingar på sjukehus i Noreg. Slik får vi bidra til auka pasient- tryggleik i heile landet, seier Garnes.

Kommunane er med

Pasienttryggleikskampanjen er eit langvarig forbetringsarbeid, og planen er at kampanjen skal vare i tre år. Også kommunehelsetenesta vil vere involvert i arbeidet.

– Noreg har blant verdas beste helsetenester. likevel er det grunn til å tru at talet på pasientskadar er på nivå med internasjonale tal. det betyr at 10 prosent av alle pasientar kan bli utsette for uønskte og unødvendige hendingar når dei er innlagde på sjukehus.

Ned med pasientskader – opp med tryggleikskultur

Ingrid Johanne Garnes og Stig Harthug.

Helse- og omsorgsminister Anne-Grete Strøm-Erichsen.

18

helse i vesT 1/2011

helse i vesT 1/2011

Om lag to hundre personar var samla i to dagar på

konferansen i Haugesund i februar. Tema for konferansen i år var kunnskap, kvali-tetsmåling og pasienttryggleik. Kvalitetssat-singa i Helse Vest er forankra i Nasjonal hel-seplan og er ei brei satsing i helseregionen på Vestlandet. Arbeidet er bygd opp rundt fire hovudområde: kunnskap, pasientfokus, pasienttryggleik og kvalitetsmåling.

– Kvalitet er ein størrelse som kan vere lettare å skjøne intuitivt enn å definere. I Helse Vest og i Nasjonal helseplan er hel-setenester av god kvalitet – når dei gir hel-segevinst for kvar enkelt pasient eller for grupper i befolkninga, sa Nilssen vidare.

Kvalitetsforbetring

Føretaka sjølve kjem med innspel til kva slags kvalitetsprosjekt dei ønskjer å arbeide med. Kvalitetssatsinga i Helse Vest har fått fram fleire god prosjekt, som sjekkliste for trygg kirurgi og det nystarta smitte-

vernprosjektet. Fleire lokale kvalitetsfor-betringsprosjekt – såkornprosjekt – er ut-trykk for at medarbeidarar ser at tenestene til pasientane kan bli betre, og at dei vil gjere noko med det. Gjennom midlar frå Kvalitetssatsinga kan dei få hjelp til å prøve ut tiltaka i liten målestokk.

Ein viktig del av konferansen var såkalla postervandring, der prosjektleiarar og andre medarbeidarar hadde førebudd store plaka-tar med informasjon om prosjekt som dei arbeider med. Dette var ei nyttig anledning til å lære om andre prosjekt og til å fortelje om både gode og dårlege erfaringar. Konfe-ransedeltakarane blei òg bedne om å stem-me på den posterutstillinga dei likte best. Han som gjekk sigrande ut av avstemminga, var Jarle Øen frå Helse Førde med si utstil-ling ”Trygg kirurgi – vernar liv”. Prisen for beste poster var på ti tusen kroner.

Kunnskap og kvalitetsmåling

Konferansen var fylt av innlegg frå Helse

Vest sine eigne tilsette, som fortalde om sine prosjekt og erfaringar med dei – særleg på området pasienttryggleik: trygg kirurgi, læring frå uønskte hendingar, legemiddel og pasienttryggleik, og implementering av smitteverntiltak.

I tillegg hadde Helse Vest invitert tre eksterne føredragshaldarar. Ein av dei var avdelingsdirektør Gro Jamtvedt frå Kunn-skapssenteret, som heldt føredraget ”Med kunnskap skal helsetenesta byggjast”.

Kvalitetsprisen

Høgdepunktet på konferansen var ut-delinga av årets kvalitetspris, som i år blei delt mellom to legar ved Haukeland universitetssjukehus. Seksjonsoverlege og amanuensis Guttorm Brattebø ved Akutt-medisinsk seksjon og professor dr.med. Hans Flaatten ved Intensivmedisinsk sek-sjon fekk 50 000 kroner kvar og eit måleri. Du kan lese meir om dei to vinnarane på dei to neste sidene.

Kvalitetskonferansen 2011:

Trygge helsetenester av høg kvalitet

TeKST: SIRI TJeSSem FJælBeRg FOTO: HAAKON NORdVIK

I HELSE VEST

Kvalitetssatsinga

– Kvalitet er ikkje noko statisk. Kvalitet må sjåast i samanheng med tilgjengeleg kunnskap og ressursar. Vi må ha eit kontinuerleg forbetringsarbeid for å oppnå god kvalitet i helsetenesta, sa administrerande direktør i Helse Vest, Herlof Nilssen, då han opna den fjerde kvalitetskonferansen.

Guttorm Brattebø og Hans Flaatten på veg opp for å motta kvalitetsprisen.

19

Gleda var stor då seksjons-overlege og amanuensis

Guttorm Brattebø tok imot Helse Vest sin kvalitetspris for 2011 for arbeidet sitt gjennom 15 år for å skape betre teamar-beid blant personar som høyrer til akutt- og traumeteam i føretaka. Brattebø var med og starta det såkalla BEST-prosjektet i 1996. BEST står for ”Bedre og systema-tisk teamtrening”, og målet for prosjektet er blant anna å betre teamsamarbeid, kom-munikasjon og leiing av team. I prosjektet er det utvikla ein kursmodell for tverrfagleg trening for personar som høyrer til akutt- og traumeteam ved dei ulike sjukehusa.

Oppdaga forskjellar i traumebehandlinga

Det var erfaring frå luftambulanse- tenesta for fleire år sidan som gjorde at Brattebø ønskte å setje i gang arbeidet med å betre rutinane for akutt- og traume- teama. Han oppdaga at det var stor forskjell mellom korleis dei ulike sjukehusa tok

har lært opp 5000 personar:

Teamtrening gir betre akuttbehandlingTeKST: SIRI TJeSSem FJælBeRg FOTO: BJøRN eRIK lARSeN

– det er svært hyggeleg å få denne prisen og

dermed ei viktig verdsetjing av det arbeidet som er gjort i

BeST-prosjektet. Vi har arbeidd målretta med BeST i

snart 15 år, og det er inn- arbeidd i den daglege drifta. I Noreg er det no fleire enn

fem tusen personar som har delteke på kurs i regi av BeST,

og flest av dei i Helse Vest.

Guttorm BrattebøSEKSJONSOVERLEGE OG AMANUENSIS,VINNAR AV KVALITETSPRISEN

imot og behandla alvorleg skadde pasien-tar. Saman med kollegaer frå luftfarten fekk han ideen med å bruke simulering og trene på kommunikasjon og teamarbeid i eige miljø og med eigne kollegaer. Det var ein ny tanke for 15 år sidan, men no er det ein naturleg del av treninga for heile Helse-Noreg.

Brattebø trekkjer fram fire punkt som dei viktigaste for å lukkast med treninga:

• Ingenspelersolo,deterkvateamet får til saman, som tel

• Viktigmedtverrfaglegarbeidmellomulike profesjonar

• Treningaskjerlokaltieignelokale med eige utstyr og kjende kollegaer

• Ettertreningkankunnskapenstraksnyttast i eige arbeid

– Det hadde ikkje vore det same om fleire kom til eit treningssenter ved eit større sjukehus for å trene på å handtere

slike hendingar på ein ukjend stad og med ukjende personar. Vi var kanskje tidleg ute med å tenkje slik, men det har vist seg å vere rett prioritering, slår Brattebø fast.

Hobby som kan redde liv

For Brattebø er BEST-prosjektet blitt ein slags hobby. Han er ei av eldsjelene som bruker mykje av fritida si på dette arbeidet, som han brenn for, og han er framleis ein av kurshaldarane i BEST. Det har òg vist seg at denne måten å øve team på har late seg overføre til andre område, for eksem-pel i arbeid med sjuke barn, hjerneslag og stans av blødingar.

– Til sjuande og sist er det pasientane som nyt godt av at helsepersonell lærer seg å kommunisere og samarbeide betre og gjere dei rette tinga i rett rekkefølgje og på rett måte når ulukker eller akutte hendingar er eit faktum, seier Guttorm Brattebø.

I HELSE VEST

Kvalitetssatsinga

20

helse i vesT 1/2011

helse i vesT 1/2011

– At eg var tildelt kvalitets- prisen, var ei overraskan-

de melding å få, og eg blei veldig glad for å høyre det. Men prisen er først og fremst til alle medarbeidarane som arbeider og har arbeidd på intensivavdelinga ved Hauke-land universitetssjukehus, seier Flaatten.

Tidleg ute med avviksregistrering

I tillegg til å ha vore ein pioner i forsking på langtidsresultat av intensivopphald, har han vore ein sentral person frå starten i 1998 i arbeidet med å byggje opp, drifte og leie Norsk Intensivregister. Han har vore sterkt med i arbeidet med avviks- registrering i Noreg ved å innføre anonym avviksregistrering ved intensivavdelinga ved Haukeland universitetssjukehus allereie i 1994. Registreringa har ført til mange

endringar i lokale prosedyrar, og har sett sjukehuset i stand til å påverke utstyrsleve-randørar til å forbetre produkta sine.

– Det er dyrt å drive med intensivme-disin. Tanken min bak arbeidet har blant anna vore å forsvare at vi bruker så mykje pengar på dette feltet. Dersom vi skal rett-ferdiggjere bruken, må vi vise til gode re-sultat av den jobben vi gjer. Dersom vi har eit register med bra kvalitet, har vi eit betre grunnlag for å drive med forbetringsar-beid. Dette vil igjen føre til betre statistikk og endå betre kvalitet. Det er viktig å ha gode basisdata for å kunne seie noko om at kvalitet er oppnådd, seier Flaatten.

Stort engasjement for pasientane

Flaatten har gjennom ein periode på tjue år arbeidd målretta og entusiastisk for å betre kvaliteten i norsk medisin generelt og i intensivmedisin spesielt. Han har eit stort engasjement, både lokalt og internasjonalt.

Målet har heile tida vore å skaffe seg kunn-skap som fører til betre behandling og resultat for den kritisk sjuke pasienten, ifølgje brevet som fremma hans kandidatur til å få prisen.

Også dei etterlatne etter dødsfall ved intensivavdelinga har vore i fokus for Flaatten. Han innførte tidleg tilbod om ettersamtalar for dei næraste pårørande. Dette er eit tilbod om tverrfagleg sam-tale og besøk i avdelinga, slik at etterlatne kan få svar på mange av dei spørsmåla dei måtte sitje inne med.

– For meg har det vore viktig å gi alvor-leg sjuke pasientar betre livskvalitet etter opphaldet ved intensivavdelinga. Det har vore ei stor utvikling på dette området i dei åra eg har arbeidd med dette. Kunnskapen vi no har om intensiv behandling, gjer at mange pasientar overlever til eit betre liv, seier Hans Flaatten.

Kvalitetspris til intensivmedisin:

Fleire overlever til eit betre liv

TeKST: SIRI TJeSSem FJælBeRg FOTO: BJøRN eRIK lARSeN

Professor dr.med. HansFlaatten ved Haukeland

universitetssjukehus fekk ifølgje grunngivinga til

komiteen prisen fordi han gjennom ei årrekkje har stått sentralt i forbetringsarbeideti Helse Vest. engasjementet

hans involverer alle dei fire temaa for kvalitetssatsinga i

Helse Vest: kunnskap, pasientfokus, pasienttryggleik

og resultatmålingar.

Hans FlaattenPROFESSOR DR.MED. VINNAR AV KVALITETSPRISEN

I HELSE VEST

Kvalitetssatsinga

21

Anestesilege Nils Petter Oveland i luftambulansetenesta ved Stavanger Universitetssjukehus veit

at tid er avgjerande når han får melding om ein akutt situasjon. derfor arbeider han for at små, berbare ultralydapparat som raskt stiller diagnose, skal bli fast

inventar for legar som rykkjer ut.

22

helse i vesT 1/2011

Nils Petter Oveland, anestesilege Luftambulansen

Rett diagnose reddar liv! Oveland er tilsett ved luftam-

bulansetenesta ved Stavanger universitets-sjukehus, Helse Stavanger. I tillegg forskar han på bruken av små ultralydapparat i akuttmedisin. Engasjementet hans for å presse faget vidare er stort.

– Desse små ultralydapparata er eit fan-tastisk hjelpemiddel i situasjonar utanfor sjukehusa. I ein kritisk situasjon kan eit symptom ha mange forklaringar. No kan vi behandle det vi ser, ikkje berre stille ein diagnose frå utsida av pasienten. Dersom vi finn rett årsak, kan vi komme raskt på banen med korrekt behandling, forklarer Oveland.

For to år sidan starta han forsking på bruk av mindre ultralydapparat i akutt-medisin. Forskingsmiljøet hans består av krefter frå Storbritannia og Danmark. Systematisk bruk av ultralyd utanfor sju-kehusa har ikkje vore brukt i Noreg tid-legare. Oveland har håp om at 2011 skal bli året der det viktige hjelpemiddelet blir teke i bruk.

– Eg har alltid vore fascinert av ultralyd

Nils Petter OvelaNd

Anestesilege Nils Petter Oveland

Aktuell i samband med forsking på bruk av berbart ultralydapparat i akuttmedisin.

profilen

TeKST: KRISTIN dUgSTAd VeSTRHeIm FOTO: KJeTIl AlSVIK

Medisinsk revolusjon i lite apparat

og moglegheitene som kjem med det. Eg hugsar frå legestudiet at eg kunne tenkje meg å lære meir om emnet, så det å no kunne forske på det er utruleg spennande, seier Oveland.

Sidan oppstarten av forskinga og prøve- prosjektet med å nytte ultralyd i akutt- medisin, nærmar det seg no tida for å gi dei små apparata fast plass i luftambulanse- drifta.

– Ved å setje i gang opplæring og kursing har eg stor tru på at dette kan skje innan eit halvt år. Dei siste to åra med arbeid viser kor godt dette fungerer som eit påliteleg supplement og verktøy for å finne årsaka til problem med blodsirkulasjon og pust hos pasienten, fortel Oveland. I februar heldt Oveland det første kurset i grunnleg-gjande bruk av ultralyd for 17 legar. Delta-karane var svært entusiastiske over det dei fekk sjå og lære på kurset.

Om fem år har stetoskopet 200-års- jubileum. Oppfinninga har absolutt hatt sine nyvinningar undervegs, og hjelpe- middelet er framleis i bruk, men ein må òg erkjenne at stetoskopet har sine tydelege

svake punkt:– Å nytte stetoskop utandørs, med støy

rundt seg, er ikkje enkelt. Ved å nytte ultralyd får legen eit sikkert bilete av kva som er gale hos pasienten, argumenterer Oveland.

– Ved å følgje ein systematisk prosedyre kan vi avdekkje om det er svikt i hjartet, eller om lungene er punkterte. Vi kan for eksempel sjå etter bløding i brysthola eller i buken. Hos pasientar med skadd bryst-kasse kjem det ofte luft inn i brysthola. Då er det stor fare for at lunga kollapsar. Ei punktert lunge er vanskeleg å oppdage utanfor sjukehuset dersom stetoskopet er einaste hjelpemiddel, fortel Oveland.

– Ultralydapparata nyttar den mennes-kelege sansen som er sikrast når vi stiller diagnose: synet. Det er stor fare for å feil-diagnostisere når vi ikkje er sikre på kva som er årsaka til symptoma hos pasienten. Ei vanleg klinisk undersøking hjelper oss. Dette apparatet kan gi endå dyktigare legar og gir betre tryggleik for pasientane, kon-kluderer Oveland.

– Ultralydaparatet er eit godt hjelpemiddel for å stille rask diagnose, meiner Oveland. Han viser korleis arterier og blodgjennomstrømming kjem tydeleg fram på skjermen.

Anestesilege Nils Petter Oveland i luftambulansetenesta ved Stavanger Universitetssjukehus veit

at tid er avgjerande når han får melding om ein akutt situasjon. derfor arbeider han for at små, berbare ultralydapparat som raskt stiller diagnose, skal bli fast

inventar for legar som rykkjer ut.

23

Returadresse:Helse Vest RHF Postboks 303 Forus 4066 Stavanger B

informasjon

likte du dette magasinet? Abonner gratis ved å sende namn og postadresse til info@helse-vest.no.

F

A

S

T

Fjes smilerskeivt

Arm kanikkjehaldearmenlyft

Språk finnikkjerettord

Tale utydelegtale

FAST=RASKT!

VedeitellerfleireFAST-symptom,kontakt113!

HjeRneSlAg-duKAnReddeliV!

VedålæredegnokreenklereglarvedhjelpavbokstavaneF-A-S-T,kandubidratilåreddeliv.lammingiansiktetellerieinarm,språkforstyrringarellerutydeleguttalekantydepåhjerneslag.Kontakt113!

FASTkjemfrådetengelske”raskt”ogbetyrnettoppatviskalhandleraskt,dersomvikjemutforeinpersonsomhareitellerfleireavdeisåkallaFAST-symptomaforhjerneslag.

Meddihjelpkanpersonenkomeraskttilsjukehusforåfårettbehandling.