Emissiesymposium 1

Emissies van (nieuwe) stoffen naar oppervlaktewater

Gevolgen voor dedrinkwatervoorziening

André Bannink@BanninkAndre

21 maart 2013

Emissiesymposium 2

Inhoud• Referentiekader van RIWA• Definitie nieuwe stoffen• Welke nieuwe stoffen zien we

nu?– Geneesmiddelen– Industriële-/huishoudchemicaliën– (oever)Grondwater

• Voortgang sinds 2010

21 maart 2013

• 106 miljoen drink-waterconsumenten (incl. Rhône, Elbe)

• Doel: zodanige kwaliteit van het rivierwater te krijgen dat de productie van drinkwater mogelijk is met gebruik-making van zo natuurlijk mogelijke zuiverings-methoden

• Streefwaarden

DMR-streefwaarden: voorzorgsprincipe

Waarom voorzorgsprincipe?• Principieel: niemand heeft het recht water

te vervuilen• Financieel: pikkel op de juiste plek (‘de

vervuiler betaalt’)• Bronaanpak: geen ‘end-of-pipe’-

oplossingen maar ‘voorkomen is beter dan genezen’– Ook geavanceerde zuivering haalt niet alles

er uit

Emissiesymposium 6

Nieuwe stoffen?Stoffen zijn per definitie niet nieuw• Het gaat om bestaande stoffen die we eerder

niet zagen

Emerging Substances?• De stoffen komen niet ineens naar boven, maar

wij zijn nu in staat om ze te vinden

Substances of Emerging Concern• Trigger: aantreffen en/of mediabelangstelling

– Bv. neonicotinoïden, micro-plastics, nonylfenol

21 maart 2013

Emissiesymposium 7

2012 Geneesmiddelen Rijn

21 maart 2013

Parameter LOB NGN AND NSLamidotrizoïnezuur 0,52 0,53 0,37 0,46johexol 0,22 0,17 0,17jomeprol 1 0,7 0,6 0,92jopamidol 0,62 0,47 0,32 0,96jopromide 0,28 0,27 0,22 0,8joxitalaminezuur 0,15hydrochloorthiazide - 0,13 0,11tiamuline - 0,12metoprolol 0,12propranolol 0,11diclofenac 0,11 0,27acetylsalicylzuur - 0,13cafeïne - 0,16 0,18 0,12carbamazepine 0,113metformine 1,6 3,2 0,99 2

Maximale gehalten in µg/l

Emissiesymposium 8

2012 Geneesmiddelen Maas

21 maart 2013

Parameter NAM LUI EYS HEE BRA KZV STEamidotrizoïnezuur - 0,29 0,2 0,2johexol 0,11 - 0,12 0,11 0,11jomeprol 0,16 0,27 - 0,15 0,32 0,4 0,4jopamidol - 0,15 0,19 0,19jopromide 0,12 0,2 - 0,37 0,23 0,19 0,16joxitalaminezuur - 0,12 0,11metoprolol - 0,17 0,11acetylsalicylzuur - - - 0,13 - 0,15 0,15ibuprofen 3,5 0,11 -gemfibrozil - - - 0,18cafeïne 0,55 5,3 10 0,55 0,13 0,37 0,26metformine - - - 2,8 1,3 - -

Maximale gehalten in µg/l

Stoffen uit ALLE gebruiksklassen aangetoond• 32 detecties vanwege 1. aanwezigheid, 2. lage detectielimiet• individuele concentraties laag, somconcentraties tussen 0,3 en 1,6 µg/l

Patroon humane geneesmiddelen Maas

Emissiesymposium 10

Metformine• Antidiabeticum

– erg polair + geladen: lastig te analyseren (en te zuiveren)

• Voorgeschreven bij diabetes type II– Soms in combinatie met insuline en dieet

• Dagelijkse dosis: 2 gram– Hoog volume (nr. 6 in NL)

• > 80% van de diabetes patiënten krijgt het• > 80% verlaat lichaam patiënt ‘ongebruikt’

21 maart 2013

(Oever)grondwater

21 maart 2013 Emissiesymposium 11

Lidocaïn

e

Paraceta

mol

Phenazone

Propyphenazo

ne

Carbam

azepin

e

Coffeïn

e

Mala

chite G

reen

Primid

one

Diatro

zoic

acid

Iopam

idol

Amoxic

illin

Chloro

tetra

cycline

Sulfam

erazi

ne

Sulfam

ethazi

ne

Sulfapyrid

ine

Trimeth

oprim

Clofib

ric a

cid

Ibupro

fen

0

5

10

15

20

25

30

RuwRein

Indicatie van voorkomen: aantal malen aangetroffen

Geen overschrijding DMR-streefwaarde in reinwater

100 winningen in UT, FL, FR, OV en GLD, 96 stoffen

Emissiesymposium 12

Geneesmiddelen• Röntgencontrastmiddelen

– Constant aanwezig in tienden tot hele µg/l• Geneesmiddelen: vooral humaan

– Hoogst: metformine (anti-diabeticum)– Uitzondering: tiamuline (diergeneesmiddel)

• Hoe erg is dit?– Worden niet (volledig) gezuiverd, zitten dus in

drinkwater– Niveaus (ver) onder therapeutische dosis

21 maart 2013

Emissiesymposium 13

2012 Industriële/huishoudchemicaliën Maas

21 maart 2013

Parameter NAM LUI EYS HEE BRA KEI STENTA 67   -   86,2    EDTA   6 - 6 21,5 29 9DTPA     -   13,4    DIPE   7,78 17,5 1,41   1,3  tetraglyme - - - 13   7,9  diglyme - - 1,82        tributylfosfaat (TBP)     1,75        aceton - - 21,3 - - - -urotropine - - - - 1,2 2,4 3,91,2-dichloorethaan 5,25 0,33 0,28 *)      TCPP - - - - 0,24 - -bisfenol a   0,15 - *) - - -

Maximale gehalten in µg/l*) = rapportagegrens > DMR-streefwaarde

Emissiesymposium 14

2012 Industriële/huishoudchemicaliën Rijn

21 maart 2013

Parameter LOB NGN AND NSLMTBE 4,01,4-dioxaan 1,7 1,1 - -HMMM 3 - - -benzotriazool 1,2 - - -tetrachlooretheen 0,2trichloorazijnzuur 0,15 0,32 0,12 0,822,3-dichloorfenol 7di-(2-methyl-propyl)ftalaat - 0,57 - -acesulfaam-K 2,4 - - -cyclohexanon 7,7 - - -

Maximale gehalten in µg/l

Emissiesymposium 15

Acesulfaam-K Lobith

21 maart 2013

2010 2011 2012 20120

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

Acesulfaam-K is een kunstmatige zoetstof die in 1967 toevallig ontdekt werd door dr. Karl Clauss van Hoechst AG…

gehalten in µg/l

Emissiesymposium 1621 maart 2013

... Hoechst is een wijk in Frankfurt am Main waar een industrieel complex staat. Één van de bedrijven die daar vroeger stonden was Hoechst AG. In de Main bij Frankfurt worden de hoogste gehalten acesulfaam-K gemeten…

Emissiesymposium 17

Mogelijke bronnenHet enige consumentenproduct gebaseerd op acesulfaam-K is Sunett®

1. Industriële lozing:– Wordt geproduceerd door: Nutrinova, Nutrition

Specialties & Food Ingredients GmbH• Nutrinova was tot 1997 een divisie van Hoechst AG• Adres Sunett® fabriek: Industriepark Höchst, 65926

Frankfurt / Main, Germany

2. Diffuse lozing…

21 maart 2013

Emissiesymposium 18

……want we drinken allemaal cola light etc.

21 maart 2013

Brede screening Maas2011-2012• Gewasbeschermingsmiddelen en nieuwe stoffen

in grondwater, oppervlaktewater en RWZI-effluent

FEITEN BRONNEN DUIDING

Emissiesymposium 20

Brede screening Maas

10 meest gedetecteerde nieuwe stoffen oppervlaktewater

21 maart 2013

Emissiesymposium 21

Brede screening Maas

21 maart 2013

10 meest gedetecteerde nieuwe stoffen grondwater

Emissiesymposium 22

Voortgang sinds 2010• Een aantal nieuwe stoffen staan op de

NL watch-list– EQSD? EU-Watchlist?

• Diverse pilots inmiddels afgerond– PILLS, ZORG, Pharmafilter, etc.

• CH: begonnen met uitbreiden RWZI’s• NL: kentering van ‘onbespreekbaar’ naar

‘onderwerp van gesprek’

– STOWA/KWR: kennismontage• Weten we al genoeg om beleid te maken?

21 maart 2013

Emissiesymposium 23

Voortgang sinds 2010

• 2010: zonder wettelijke norm: eindeloze discussie over ‘hoe erg het is’ als een stof wordt aangetroffen

• Nu: Drinkwaterregeling: ‘overige antropogene organische microverontreinigingen’ 1 µg/l– BKMW wordt voor 2e SGBPen ‘gestroomlijnd’

met Drinkwaterregeling

21 maart 2013

Emissiesymposium 24

Onze bezweringsformule

Voorzorgbeginsel

+

perceptie klant

=

‘niks in drinkwater’

of

Onberispelijk drinkwater uit schone bronnen

21 maart 2013

Emissiesymposium 25

Bedankt voor uw aandacht!

Contactgegevens

Old school: (06) 2075 3157 / bannink@riwa.org / riwa.org

Social Media: LinkedIn / @BanninkAndre

21 maart 2013

Emissiesymposium 26

Stellingen

We moeten een visie hebben op nieuwe stoffen voor aanvang tweede reeks SGBPen

Waterketenpartijen (overheden) en bedrijfsleven hebben een gezamenlijke

verantwoordelijkheid

21 maart 2013

Bronaanpak is de primaire weg, maar wat is

de bron?