85

เรองท 2 การด ารงชวตของสตว 2.1 โครงสรางและการท างานของระบบตางๆของสตว

2.1.1. ระบบหายใจในสตว สตวตาง ๆ จะแลกเปลยนกาซกบสงแวดลอมโดยกระบวนการแพร (Diffusion) โดยสตวแตละ

ชนดจะมโครงสรางทใชในการแลกเปลยนกาซทเหมาะสมกบการด ารงชวตและสงแวดลอมตางกน

รปแสดงระบบหายใจของสตวชนดตาง ๆ

86

ชนดของสตว โครงสรางทใชในการแลกเปลยนกาซ 1. สตวชนต า เชน ไฮดรา แมงกะพรน ฟองน า พลานาเรย

- ไมมอวยวะในการหายใจโดยเฉพาะ การแลกเปลยนกาซใชเยอหมเซลลหรอผวหนงทชมชน

2. สตวน าชนสง เชน ปลา กง ป หมก หอย ดาวทะเล

- มเหงอก (Gill) ซงมความแตกตางกนในดานความซบซอน แตท าหนาทเชนเดยวกน (ยกเวนสตวครงบกครงน าในชวงทเปนลกออดซงอาศยอยในน า จะหายใจดวยเหงอก ตอมาเมอโตเปนตวเตมวยอยบนบก จงจะหายใจดวยปอด)

3. สตวบกชนต า เชน ไสเดอนดน - มผวหนงทเปยกชน และมระบบหมนเวยนเลอดเรงอตราการแลกเปลยนกาซ

4. สตวบกชนสง ม 3 ประเภท คอ 4.1 แมงมม 4.2 แมลงตาง ๆ 4.3 สตวมกระดกสนหลง

- มแผงปอดหรอลงบก (Lung Book) มลกษณะเปนเสนๆ ยนออกมานอกผวรางกาย ท าใหสญเสยความชนไดงาย

- มทอลม (Trachea) เปนทอทตดตอกบภายนอกรางกายทาง รหายใจ และแตกแขนงแทรกไปยงทกสวนของรางกาย

- มปอด (Lung) มลกษณะเปนถง และมความสมพนธกบระบบหมนเวยนเลอด

87

2.1.2. ระบบยอยอาหาร ระบบยอยอาหารของสตว 1.1 การยอยอาหารในสตวมกระดกสนหลง

สตวมกระดกสนหลงทกชนด เชน ปลา กบ กงกา แมว จะมระบบทางเดนอาหารสมบรณ ซงทางเดนอาหารของสตวมกระดกสนหลงประกอบดวย

ปาก หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสเลก ทวารหนก

88

รปแสดงทางเดนอาหารของวว

1.2 การยอยอาหารในสตวไมมกระดกสนหลง

1.2.1 การยอยอาหารในสตวทไมมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารไมสมบรณ

89

รปแสดงระบบยอยอาหารของสตวไมมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารไมสมบรณ ชนดของสตว ลกษณะทางเดนอาหารและการยอยอาหาร 1. ฟองน า - ยงไมมทางเดนอาหาร แตมเซลลพเศษอยผนงดานในของฟองน า

เรยกวา เซลลปลอกคอ (Collar Cell) ท าหนาทจบอาหาร แลวสราง แวควโอลอาหาร (Food Vacuole) เพอยอยอาหาร

2. ไฮดรา แมงกะพรน ซแอนนโมน

- มทางเดนอาหารไมสมบรณ มปาก แตไมมทวารหนก อาหาร จะผานบรเวณปากเขาไปในชองล าตวทเรยกวา ชองแกสโตร วาสควลาร (Gastro vascular Cavity) ซงจะยอยอาหารทบรเวณชองน และกากอาหารจะถกขบออกทางเดมคอ ปาก

3. หนอนตวแบน เชน พลานาเรย พยาธใบไม

- มทางเดนอาหารไมสมบรณ มชองเปดทางเดยวคอปาก ซงอาหารจะเขาทางปาก และยอยในทางเดนอาหาร แลวขบกากอาหารออกทางเดมคอ ทางปาก

1.2.2 การยอยอาหารในสตวไมมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารสมบรณ

ชนดของสตว ลกษณะทางเดนอาหารและการยอยอาหาร 1 . หนอนตวกลม เ ชน พยา ธ ไสเดอน พยาธเสนดาย

- เปนพวกแรกทมทางเดนอาหารสมบรณ คอ มชองปากและชองทวารหนกแยกออกจากกน

2. หนอนตวกลมมปลอง เ ชน ไสเดอนดน ปลงน าจด และแมลง

- มทางเดนอาหารสมบรณ และมโครงสรางทางเดนอาหารทมลกษณะเฉพาะแตละสวนมากขน

90

ระบบขบถายในสตว ในเซลลหรอในรางกายของสตวตาง ๆ จะมปฏกรยาเคมจ านวนมากเกดขนตลอดเวลา และผลจาก

การเกดปฏกรยาเคมเหลาน จะท าใหเกดผลตภณฑทมประโยชนตอสงมชวตและของเสยทตองก าจดออกดวยการขบถาย สตวแตละชนดจะมอวยวะและกระบวนการก าจดของเสยออกนอกรางกายแตกตางกนออกไป สตวชนต าทมโครงสรางงาย ๆ เซลลทท าหนาทก าจดของเสยจะสมผสกบสงแวดลอมโดยตรง สวนสตวชนสงทมโครงสรางซบซอน การก าจดของเสยจะมอวยวะทท าหนาทเฉพาะ

ระบบขบถายของสตวชนดตาง ๆ มดงตอไปน

รปแสดงระบบขบถายของสตวชนดตาง ๆ

91

ชนดของสตว โครงสรางหรออวยวะขบถาย 1. ฟองน า - เยอหมเซลลเปนบรเวณทมการแพรของเสยออกจากเซลล 2. ไฮดรา แมงกะพรน - ใชปาก โดยของเสยจะแพรไปสะสมในชองล าตวแลวขบออกทาง

ปากและของเสยบางชนดจะแพรทางผนงล าตว 3. พวกหนอนตวแบน เชน พลานาเรย พยาธใบไม

- ใชเฟลมเซลล (Flame Cell) ซงกระจายอยท งสองขางตลอดความยาวของล าตว เปนตวกรองของเสยออกทางทอซงมรเปดออกขางล าตว

4. พวกหนอนตวกลมมปลอง เชน ไสเดอนดน

- ใชเนฟรเดยม (Nephridium) รบของเสยมาตามทอ และเปดออกมาทางทอซงมรเปดออกขางล าตว

5. แมลง - ใชทอมลพเกยน (Mulphigian Tubule) ซงเปนทอเลก ๆ จ านวนมากอยระหวางกระเพาะกบล าไส ท าหนาทดดซมของเสยจากเลอด และสงตอไปทางเดนอาหาร และขบออกนอกล าตวทางทวารหนกรวมกบกากอาหาร

6. สตวมกระดกสนหลง - ใชไต 2 ขางพรอมดวยทอไตและกระเพาะปสสาวะเปนอวยวะขบถาย

ระบบสบพนธในสตว

6.1 ประเภทของการสบพนธของสตว แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 1. การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual Reproduction) เปนการสบพนธโดยการผลตหนวย

สงมชวตจากหนวยสางมชวตเดมดวยวธการตาง ๆ ทไมใชจากการใชเซลลสบพนธ ไดแก การแตกหนอ การงอกใหม การขาดออกเปนทอน และพารธโนเจเนซส

2. การสบพนธแบบอาศยเพศ (Sexual Reproduction) เปนการสบพนธทเกดจากการผสมพนธระหวางเซลลสบพนธเพศผและเซลลสบพนธเพศเมย เกดเปนสงมชวตใหม ไดแก การสบพนธของสตวชนต าบางพวก และสตวชนสงทกชนด

สตวบางชนดสามารถสบพนธทงแบบอาศยเพศและแบบไมอาศยเพศ เชน ไฮดรา การสบพนธแบบไมอาศยเพศของไฮดราจะใชวธการแตกหนอ

6.2 ชนดของการสบพนธแบบไมอาศยเพศ มหลายชนดดงน

92

1. การแตกหนอ (Budding) เปนการสบพนธทหนวยสงมชวตใหมเจรญออกมาภายนอกของตวเดมเรยกวา หนอ (Bud) หนอทเกดขนนจะเจรญจนกระทงไดเปนสงมชวตใหม ซงมลกษณะเหมอนเดม แตมขนาดเลกวา ซงตอมาจะหลดออกจากตวเดมและเตบโตตอไป หรออาจจะตดอยกบตวเดมกได สตวทมการสบพนธลกษณะนไดแก ไฮดรา ฟองน า ปะการง

รปแสดงการแตกหนอของไฮดรา

2. การงอกใหม (Regeneration) เปนการสบพนธทมการสรางสวนของรางกายทหลดออกหรอ

สญเสยไปใหเปนสงมชวตตวใหม ท าใหมจ านวนสงมชวตเพมมากขน สตวทมการสบพนธลกษณะน ไดแก พลานาเรย ดาวทะเล ซแอนนโมน ไสเดอนดน ปลงน าจด

รปแสดงการงอกใหมของพลานาเรยและดาวทะเล

3. การขาดออกเปนทอน (Fragmentation) เปนการสบพนธโดยการขาดออกเปนทอน ๆ จาก

ตวเดมแลวแตละทอนจะเจรญเตบโตเปนตวใหมได พบในพวกหนอนตวแบน 4. พารธโนเจเนซส (Parthenogenesis) เปนการสบพนธของแมลงบางชนดซงตวเมยสามารถ

ผลตไขทฟกเปนตวไดโดยไมตองมการปฏสนธ ในสภาวะปรกต ไขจะฟกออกมาเปนตวเมยเสมอ แต

93

ในสภาพทไมเหมาะสมกบการด ารงชวต เชน เกดความแหงแลง หนาวเยน หรอขาดแคลนอาหาร ตวเมยจะผลตไขทฟกออกมาเปนทงตวผและตวเมย จากนนตวผและตวเมยเหลานจะผสมพนธกน แลวตวเมยจะออกไขทมความคงทนตอสภาวะทไมเหมาะสมดงกลาว แมลงทมการสบพนธลกษณะน ไดแก ตกแตนกงไม เพลย ไรน า ในพวกแมลงสงคม เชน ผง มด ตอ แตน กพบวามการสบพนธในลกษณะนเหมอนกน แตในสภาวะปรกตไขทฟกออกมาจะไดตวผเสมอ

6.3 ชนดของการสบพนธแบบอาศยเพศของสตว ม 2 ชนด ดงน 1. การสบพนธของสตวทม 2 เพศในตวเดยวกน (Monoecious) โดยทวไปไมสามารถผสมกน

ภายในตว ตองผสมขามตว เนองจากไขและอสจจะเจรญไมพรอมกน เชน ไฮดรา พลานาเรย ไสเดอนดน

รปแสดงการสบพนธแบบอาศยเพศของไฮดราตวออนหลดจากรงไข แลวเจรญเตบโตตอไป

2. การสบพนธของสตวทมเพศผและเพศเมยแยกกนอยตางตวกน (Dioeciously) ในการสบพนธของสตวชนดนมการปฏสนธ 2 แบบ คอ

2.1 การปฏสนธภายใน (Internal Fertilization) คอ การผสมระหวางตวอสจกบไขทอยภายในรางกายของเพศเมย สตวทมการปฏสนธแบบน ไดแก สตวทวางไขบนบกทกชนด สตวทเลยงลกดวยน านม และปลาทออกลกเปนตว เชน ปลาเขม ปลาหางนกยง ปลาฉลาม

2.2 การปฏสนธภายนอก (External fertilization) คอการผสมระหวางตวอสจกบไขทอยภายนอกรางกายของสตวเพศเมย การปฏสนธแบบนตองอาศยน าเปนตวกลางใหตวอสจเคลอนท เขาไปผสมไขได สตวทมการปฏสนธแบบน ไดแก ปลาตาง ๆ สตวครงบกครงน า และสตวทวางไขในน าทกชนด

94

กจกรรมการทดลอง โครงสรางล าเลยงน าและอาหารของพช จดประสงคการทดลอง 1.ระบสวนของพชทใชในการล าเลยงน าและอาหารได 2. อธบายกระบวนการการล าเลยงน าและอาหารในพชได

วสดอปกรณ 1. ตนเทยนสงประมาณ 20 เซนตเมตร 1 ตน 2. น าหมกสแดง 15 ซม.3 3. น า 1 ลตร 4. ขวดปากกวางสงประมาณ 10-15 ซม. 1 ใบ 5. ใบมดโกน 1 ใบ 6. สไลดและกระจกปดสไลด 1 ชด 7. กลองจลทรรศน 1 กลอง 8. หลอดหยด 1 อน วธด าเนนการทดลอง 1. ใสหมกแดงประมาณ 15 ลกบาศกเซนตเมตร ลงในขวดปากกวางทมน า 2. น าตนเทยนทลางน าสะอาดแลว แชลงในขวดทมน าหมกสแดง แลวน าไปไวกลางแดด

ประมาณ 20-30 นาท สงเกตการเปลยนแปลง บนทกผล 3. น าตนเทยนออกมาลางน า ใชใบมดโกนตดล าตนตามขวางตรงสวนทมล าตนอวบ ไมมกงให

ยาวประมาณ 3 เซนตเมตร 4. น าสวนทตดออกมาตดตามขวางใหบางทสด แลวน าไปวางบนสไลด หยดน า 1-2 หยด ปด

ดวยกระจกปดสไลด น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน สงเกตวาดรปต าแหนงทเปนสแดง และบนทกผล

5. น าสวนทไดออกมาตดตามยาวบางๆยาวประมาณ 0.5 เซนตเมตร แลวด าเนนตามขนตอนเหมอนขอ 4

95

หมายเหต 1. การถอนตนเทยน ตองคอยๆถอนตนเทยนทงตน พยายามใหรากตดมามากทสด แลวลาง

ดนออกทนทโดยการจบสายไปมาเบาๆ ในน ากอนทจะจมลงในน าหมกสแดง 2. ผเรยนตองสงเกตการณเปลยนแปลงภายในราก ล าตนและใบอยางละเอยด

ตารางบนทกผล

สงททดลอง ภาพ ลกษณะทสงเกตได

1.จมตนเทยนลงในน าหมก สแดง

2. เมอสอง ดวยกลองจลทรรศน

ล าตนตดขวาง

ล าตนตดยาว

96

แบบฝกหดทายบทท 4

1. เซลลพชกบเซลลสตว มความแตกตางกนอยางไร ก. เซลลพชมผนงเซลล เซลลสตวไมมผนงเซลล ข. เซลลพชไมมผนงเซลล เซลลสตวมผนงเซลล ค. เซลลพชมเยอหมเซลล เซลลสตวไมมเยอหมเซลล ง. เซลลพชไมมเยอหมเซลล เซลลสตวมเยอหมเซลล

2. เปรยบผนงเซลลเปนสวนใดของรางกาย ก. ผวหนง ข. ชนไขมน

ค.เสนเลอด ง .หวใจ 3. เซลลทม ไรโบโซมมากทสด คอ

ก .เซลลตบ ข. เซลลทบรเวณหลอดของหนวยเนฟรอน

ค. เซลลเมดเลอดขาว ง.เซลลของตอมไรทอ 4. ในการคายน าของพช น าจะออกจากพชมากทสดทางใด

ก. หนาใบ ข. ปลายใบ ค. หลงใบ ง. ขอบใบ

5. ดานบนของใบมะมวงมสเขมมากกวาดานลางเปนเพราะเหตใด ก. ไดรบแสงมากกวา ข. แพลเซดเซลลเรยงตวหนาแนนกวาสปองจเซลล ค. แพลเซดเซลลมคลอโรพลาสตมากกวาสปองจเซลล ง. สปองจเซลลมคลอโรพลาสตมากกวาแพบลเซดเซลล

97

6. การเคลอนทของแรธาตในดนเขาสรากพชตองอาศยกระบวนการใดโดยตรงทสด ก. การหายใจ ข.การสงเคระหแสง ค. การคายน า ง. กตเตชน

7. เพราะเหตใดเวลายายตนไมไปปลกจงนยมตดใบออกเสยบาง ก. สะดวกในการเคลอนยาย ข. ลดการคายน าของพช ค. สะดวกในการบงแดด ง. ลดน าหนกพชสวนทเหนอดน

8. การสงเคราะหดวยแสงเปนขบวนการทพชสรางอะไร ก. แปง และ คารบอนไดออกไซด ข. น าตาล และ คารบอนไดออกไซด ค. แปง และ ออกซเจน ง. คารโบไฮเดรต และ ออกซเจน

9. ค ากลาวในขอใดไมเกยวของกบขบวนการสงเคราะหแสง ก. สงเคราะหอนทรยสารไดมากทสดในโลก ข. ตนไมเพอนชวต เจาดดอากาศพษแทนขา ค. ชวยรกษาระดบคารบอนไดออกไซด ในบรรยากาศใหอยในภาวะสมดล ง. กาซคารบอนมอนอกไซดในอากาศ พดดไปใชประโยชนได

10. อะไรจะเกดขนถาแสงทสงมายงโลกมเฉพาะสเขยว ก. ปรมาณ ออกซเจนในอากาศจะสงขน ข. ปรมาณ คารบอนไดออกไซด ในอากาศจะลดลง ค. ปรมาณอาหารสะสมในพชจะสงขน ง. ปรมาณอาหารทเปนประโยชนตอสตว

11. แรธาตชนดใดทพชไดจากบรรยากาศโดยตรง ก. ไนโตรเจน ข. ไฮโดรเจน ค. คารบอน ง. ฟอสฟอรส

98

12. สภาวะใดทไมจ าเปนตอการงอกของเมลดพชสวนใหญ ก. มออกซเจนเพยงพอส าหรบการหายใจ ข. มน าเพยงพอส าหรบปฎกรยาเอนไซม ค. มอณหภมเหมาะสมส าหรบปฎกรยาเอนไซม ง. มแสงเพยงพอส าหรบใบเลยง

13. เอมบรโอของพชมดอก คอ อะไร ก. กลมนเยอทก าลงเจรญอยภายในเนอเยอเมลดทงหมด ข. กลมนเยอทก าลงเจรญในเนอเยอหมเมลดยกเวนใบเลยง ค. กลมนเยอทก าลงเจรญภายในเนอเยอเมลดยกเวนเอนโดสเปรม ง. กลมนเยอทก าลงเจรญภายในเนอเยอเมลดยกเวนใบเลยงและเอนโดสเปรม

14. ในระหวางการงอกของเมลดถวเหลอง เอมบรโอไดอาหารเกอบทงหมดมาจากอะไร ก. ใบเลยง ข. เอนโดสเปรม ค. เอพคอทล ง. น าและแรธาตในดน

15. ดอกไมคลบานได เพราะกลบดอกมอะไร ก. การเคลอนไหวแบบนวเตชน ข. การเคลอนไหวแบบเทอรเกอร ค. การเคลอนไหวแบบนาสตก ง. กลมเซลลพวกพลไวนสซงไวตอการเปลยนแปลงของอณหภม

เฉลยแบบทดสอบบทท 4 เรองกระบวนการด ารงชวตของพชและสตว 1. ก 2. ก 3. ค 4. ค 5. ข 6. ค 7. ข 8. ง 9. ง 10. ง 11. ค 12. ง 13. ค 14. ข 15. ค