PARLAYICI PATLAYICI PARLAYICI PATLAYICI ORTAMLARDAORTAMLARDA

İŞ SAĞLIĞIİŞ SAĞLIĞI VE VE

GÜVENLİĞİ GÜVENLİĞİ

•Patlayıcı OrtamPatlayıcı OrtamYanıcı maddelerin gaz, buhar, Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik sis ve tozlarının atmosferik koşullar altında hava ile koşullar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen temasında tümüyle yanabilen karışımdır.karışımdır.

•Kapalı OrtamKapalı OrtamTamamen veya kısmen Tamamen veya kısmen

kapatılmış sınırlı bir hacmi kapatılmış sınırlı bir hacmi vardır.vardır.

İçerisinde sınırlı miktarda hava İçerisinde sınırlı miktarda hava mevcuttur.mevcuttur.

Esas olarak çalışma yeri olarak Esas olarak çalışma yeri olarak tasarımlanmamıştır.tasarımlanmamıştır.

Giriş ve çıkışı kısıtlı hale Giriş ve çıkışı kısıtlı hale getirilmiştir.getirilmiştir.

•Patlayıcı Ortamlar;Patlayıcı Ortamlar;Potansiyel olarak tehlikeli veya Potansiyel olarak tehlikeli veya

zararlı seviyede gaz, toz, buhar zararlı seviyede gaz, toz, buhar veya duman ihtiva eder.veya duman ihtiva eder.

Emniyetli seviyede oksijene sahip Emniyetli seviyede oksijene sahip değildir. (Zehirli/Boğucu Hava)değildir. (Zehirli/Boğucu Hava)

Patlamayı meydana getirecek Patlamayı meydana getirecek oranlar dahilinde oksijen oranlar dahilinde oksijen konsantrasyonu mevcuttur. konsantrasyonu mevcuttur. (Patlayıcı Hava)(Patlayıcı Hava)

• Aşağıdaki ortamlar, kapatılmış boşluklar Aşağıdaki ortamlar, kapatılmış boşluklar olarak nitelendirilir:olarak nitelendirilir:

Depolama tanklarıDepolama tankları TankerlerTankerler KazanlarKazanlar Basınçlı kaplarBasınçlı kaplar Silolar ve diğer kompartmanlı tanklarSilolar ve diğer kompartmanlı tanklar Derin çukur ve oyuk gibi üzeri açık Derin çukur ve oyuk gibi üzeri açık

boşluklarboşluklar Boru HatlarıBoru Hatları Kanalizasyon tesisleriKanalizasyon tesisleri KuyularKuyular Kanallar ve benzeri yapılarKanallar ve benzeri yapılar Küçük bir ambar vasıtasıyla girilen gemi Küçük bir ambar vasıtasıyla girilen gemi

bordası boşluklarıbordası boşlukları Kargo tanklarıKargo tankları Petrol tanklarıPetrol tankları Atık TanklarıAtık Tankları Faydasız ve terkedilmiş boşluklarFaydasız ve terkedilmiş boşluklar

• Kapatılmış Boşluklar Kapatılmış Boşluklar ile birlikte, ile birlikte, patlayabilir gaz, toz ve buharların patlayabilir gaz, toz ve buharların bulunduğu bulunduğu diğer patlayıcı diğer patlayıcı ortamlardaortamlarda ve ilgili iş kollarının ve ilgili iş kollarının çalışma alanlarında da can ve mal çalışma alanlarında da can ve mal güvenliği açısından çok güvenliği açısından çok dikkatli ve dikkatli ve tedbirli olunmasıtedbirli olunması gerekmektedir. gerekmektedir.

• Maden ocakları ile bir çok iş Maden ocakları ile bir çok iş kolunda da benzer tehlikeler kolunda da benzer tehlikeler bulunmaktadır.bulunmaktadır.

• Örneğin, alüminyum, magnezyum, Örneğin, alüminyum, magnezyum,

grafit, un, nişasta ve tahıl tozlarının grafit, un, nişasta ve tahıl tozlarının hava ile olan belli karışımları da hava ile olan belli karışımları da patlayabilme özelliklerine sahiptir.patlayabilme özelliklerine sahiptir.

• Aşağıda sıralanan çalışma Aşağıda sıralanan çalışma alanlarında da, patlama tehlikesini alanlarında da, patlama tehlikesini ortadan kaldırmak için özel ortadan kaldırmak için özel önlemler alınması gereklidir:önlemler alınması gereklidir:

Petrol RafinerileriPetrol RafinerileriSıvılaştırılmış Gaz Dolum TesisleriSıvılaştırılmış Gaz Dolum TesisleriGemiler, Tankerler, FeribotlarGemiler, Tankerler, FeribotlarTahıl SilolarıTahıl SilolarıBoya FabrikalarıBoya FabrikalarıAkaryakıt Stok AlanlarıAkaryakıt Stok AlanlarıBenzin Tankları ve PompalarıBenzin Tankları ve PompalarıKimya EndüstrisiKimya EndüstrisiŞeker EndüstrisiŞeker Endüstrisi

• Alevlenme Noktası ve Parlama Alevlenme Noktası ve Parlama (Flash Point)(Flash Point)Alevlenme noktası sıcaklığında Alevlenme noktası sıcaklığında bulunan sıvı veya sıvı buharları bulunan sıvı veya sıvı buharları ve gazların hava ile meydana ve gazların hava ile meydana getirdikleri karışım ancak getirdikleri karışım ancak dışarıdan açık bir alevle temas dışarıdan açık bir alevle temas edildiğinde alev alır ve bu bir an edildiğinde alev alır ve bu bir an devam eder, alevin etkisi devam eder, alevin etkisi ortadan kalkınca söner. Bu olaya, ortadan kalkınca söner. Bu olaya, parlamaparlama denilmektedir. denilmektedir.

• Yanma NoktasıYanma Noktası

Yanma noktası ise, parlayıcı ya da Yanma noktası ise, parlayıcı ya da yanıcı sıvı buharları ve gazların yanıcı sıvı buharları ve gazların hava ile meydana getirdikleri hava ile meydana getirdikleri karışımların alevle karışımların alevle dokunulmaksızın kendi kendine dokunulmaksızın kendi kendine yandığı sıcaklıktır. yandığı sıcaklıktır.

Böyle bir durumda, yanmaya Böyle bir durumda, yanmaya dışarıdan müdahale edilmediği dışarıdan müdahale edilmediği müddetçe yanma devam eder.müddetçe yanma devam eder.

•PatlamaPatlama

Belirli oranlardaki yanıcı gaz, toz veya Belirli oranlardaki yanıcı gaz, toz veya buharın hava ile oluşturduğu buharın hava ile oluşturduğu uygun uygun oranlar dahilindeki (parlama veya oranlar dahilindeki (parlama veya patlamapatlama aralığındaki) karışımın,aralığındaki) karışımın, ateşleme enerjisi ile temas etmesi ateşleme enerjisi ile temas etmesi sonucunda yanma sonucunda yanma (oksidasyon)(oksidasyon) olayının olayının çok kısaçok kısa süredesürede meydana meydana gelmesini sağlayan ve çok yüksek gelmesini sağlayan ve çok yüksek sıcaklık ve basınçta gaz açığa çıkaran sıcaklık ve basınçta gaz açığa çıkaran fiziko-kimyasalfiziko-kimyasal tepkimelerdir. tepkimelerdir.

Deadly gas explosion rocks BelgiumDeadly gas explosion rocks BelgiumFriday, July 30, 2004 Posted: 11:48 AMFriday, July 30, 2004 Posted: 11:48 AM

Belgium -- At least 10 people were killed and 100 others injured when a leaking underground natural gas pipeline exploded in southern Belgium

Friday, 21 September, 2001, 21:20 GMT 22:20 UK

French fertiliser factory blast kills 18

The blast had the force of an earthquake

PATLAMALARPATLAMALAR

KATI MADDE PATLAMALARIKATI MADDE PATLAMALARI: Mg,Çinko,Fosfor,Karpit : Mg,Çinko,Fosfor,Karpit gibigibi

KİMYASAL PATLAMALARIKİMYASAL PATLAMALARI: Hammadde ve yarı : Hammadde ve yarı mamul maddelerin depolanması, taşınması ve mamul maddelerin depolanması, taşınması ve kullanımı sırasında istenmeyen bir şekilde farklı kullanımı sırasında istenmeyen bir şekilde farklı kimyasallarla karşılaşması veya farklı ortamlarda kimyasallarla karşılaşması veya farklı ortamlarda bulunmasıyla oluşan reaksiyonlarbulunmasıyla oluşan reaksiyonlar

GAZ PATLAMALARIGAZ PATLAMALARI: LPG, ASETİLEN vs.: LPG, ASETİLEN vs.

TOZ PATLAMALARITOZ PATLAMALARI: Un,Tahıl vs.: Un,Tahıl vs.

BELGE

PATLAMA LİMİTLERİ

MADDEMADDE

METANMETAN

ETANETAN

PROPANPROPAN

ASETİLENASETİLEN

PATLAMA LİMİTİPATLAMA LİMİTİ

% 4 - 15% 4 - 15

% 3,2 - 12,5% 3,2 - 12,5

%2,4 - 9,5%2,4 - 9,5

% 2,5 - 80% 2,5 - 80

Bir Patlamanın Meydana Bir Patlamanın Meydana Gelebilmesi İçin ;Gelebilmesi İçin ;

Ateşleme KaynağıAteşleme KaynağıPatlayıcı Gaz, Buhar veya TozPatlayıcı Gaz, Buhar veya TozMinimum Oksijen Minimum Oksijen

KonsantrasyonuKonsantrasyonu

ÜçgenininÜçgeninin tamamlanması tamamlanması gereklidir.gereklidir.

PATLAMA;PATLAMA;

YANMA OLAYININ BELİRLİ KOŞULLARDA VE ÇOK KISA ZAMANDA MEYDANA GELMESİDİR

ATE

ŞLE

ME

ENER

JİSİ

PATLAYICI KARIŞIM

MİN

İMUM

OKSİJEN

PATLAMA

• Tutuşturma KaynaklarıTutuşturma Kaynakları Sıcak yüzeylerSıcak yüzeyler Alevler ve sıcak gazlarAlevler ve sıcak gazlar Mekanik olarak üretilen kıvılcımlarMekanik olarak üretilen kıvılcımlar Elektrik cihazlarıElektrik cihazları Kaçak ve başıboş elektrik akımları (Kısa Kaçak ve başıboş elektrik akımları (Kısa

devre, manyetik indüksiyon vb.)devre, manyetik indüksiyon vb.) Statik elektrikStatik elektrik AydınlatmaAydınlatma Radyofrekanslı elektromanyetik dalgalar Radyofrekanslı elektromanyetik dalgalar

(10 üzeri 4 Hz-3.10 üzeri 12 Hz)(10 üzeri 4 Hz-3.10 üzeri 12 Hz) Elektromanyetik dalgalar (3.10 üzeri 11 Hz-Elektromanyetik dalgalar (3.10 üzeri 11 Hz-

3.10 üzeri 15 Hz)3.10 üzeri 15 Hz) Ultrasonik ses dalgalarıUltrasonik ses dalgaları Adyabatik sıkıştırma ve şok dalgalarıAdyabatik sıkıştırma ve şok dalgaları Tozların kendi kendine tutuşmalarını Tozların kendi kendine tutuşmalarını

sağlayan ekzotermik reaksiyonlarsağlayan ekzotermik reaksiyonlar

• Patlamalarda alev hızı çok Patlamalarda alev hızı çok yüksektir. İlk 120 metrede, yüksektir. İlk 120 metrede, 850850 metre/saniye’yimetre/saniye’yi bulur. bulur. Deneylerde, saniyede 1800 Deneylerde, saniyede 1800 metre hızla hareket eden metre hızla hareket eden alevler tespit edilmiştir.alevler tespit edilmiştir.

• Patlama sıcaklığı ise 700 C Patlama sıcaklığı ise 700 C dereceden 1200 C dereceye dereceden 1200 C dereceye kadar değişmektedir. kadar değişmektedir.

•Patlayıcı HavaPatlayıcı Hava

Yanıcı gazları bileşiminde Yanıcı gazları bileşiminde bulunduran havadır. Bu bulunduran havadır. Bu gazlar, özellikle, metan, gazlar, özellikle, metan, etan, propan, bütan gibi etan, propan, bütan gibi hidrokarbonlar ve hidrokarbonlar ve hidrojen, karbonmonoksit hidrojen, karbonmonoksit ve hidrojensülfür gibi ve hidrojensülfür gibi gazlardır. gazlardır.

• Tozlu HavaTozlu HavaToz deyimi, hava içerisinde dağılma Toz deyimi, hava içerisinde dağılma veya yayılma özelliği gösteren, 0.5-150 veya yayılma özelliği gösteren, 0.5-150 mikron büyüklüğündeki katı mikron büyüklüğündeki katı parçacıkları ifade eder.parçacıkları ifade eder.

Tozlu hava ise, içerisinde belli Tozlu hava ise, içerisinde belli konsantrasyonda toz ihtiva eden konsantrasyonda toz ihtiva eden havayı belirtir.havayı belirtir.

Tozlu havanın etkisi iki türlü Tozlu havanın etkisi iki türlü olmaktadır. Bunlar, kısmen sağlığa olmaktadır. Bunlar, kısmen sağlığa zararlı ve kısmen de patlayıcıdır.zararlı ve kısmen de patlayıcıdır.(Kömür tozu, her iki özelliğe de (Kömür tozu, her iki özelliğe de sahiptir.)sahiptir.)

• Metan (Grizu)Metan (Grizu)Renksiz ve kokusuz bir gazdır. Özgül Renksiz ve kokusuz bir gazdır. Özgül ağırlığı 0.716 kg/m3’dür. Yani havaya ağırlığı 0.716 kg/m3’dür. Yani havaya oranla daha hafiftir. Bundan dolayı, oranla daha hafiftir. Bundan dolayı, bulunduğu kapalı ortamın tavan bulunduğu kapalı ortamın tavan kısımlarında toplanır. kısımlarında toplanır. Metanın esas Metanın esas tehlikesi, yanıcı ve patlayıcı bir tehlikesi, yanıcı ve patlayıcı bir gaz olmasıdır. gaz olmasıdır. Tam yanma, % 9 Tam yanma, % 9 metanmetan ve % 91 oranındaki hava ve % 91 oranındaki hava karışımında olur.karışımında olur. Ancak, patlamayı Ancak, patlamayı doğuran ısı kaynağının şiddeti ve doğuran ısı kaynağının şiddeti ve süresi, basınç ve kapalı ortamın şekli süresi, basınç ve kapalı ortamın şekli de patlamayı etkilediğinden, metanın de patlamayı etkilediğinden, metanın % 4-15 arasında% 4-15 arasında tehlikeli olduğu kabul tehlikeli olduğu kabul edilir.edilir.

•Doğal GazDoğal Gaz

Doğal gazın Doğal gazın büyük büyük bölümübölümü, doymuş , doymuş hidrokarbon bileşiği olan hidrokarbon bileşiği olan metandır.metandır.

Parlayıcı ve patlayıcıdır.Parlayıcı ve patlayıcıdır.Doğal gazın sıvılaştırılarak Doğal gazın sıvılaştırılarak

(LNG) veya sıkıştırılarak (LNG) veya sıkıştırılarak (CNC)(CNC) kullanılması da kullanılması da mümkündür.mümkündür.

•Parlayıcı Sıvıların PatlamasıParlayıcı Sıvıların PatlamasıHer parlayıcı sıvı buharı ve yanıcı gaz Her parlayıcı sıvı buharı ve yanıcı gaz patlamaya neden olabilir. Bu olay, patlamaya neden olabilir. Bu olay, parlayıcı sıvı buharları veya yanıcı parlayıcı sıvı buharları veya yanıcı gazlar ile havanın yeterli oranlarda gazlar ile havanın yeterli oranlarda karışımlar meydana getirmesine karışımlar meydana getirmesine bağlı bulunmaktadır.bağlı bulunmaktadır.Örneğin, benzin-hava karışımının Örneğin, benzin-hava karışımının patlama sınırları, hacmen patlama sınırları, hacmen % 1-6% 1-6 oranındaki oranındaki benzin buharınınbenzin buharının hava ile hava ile meydana getirdiği karışımdır. meydana getirdiği karışımdır. Yine, Yine, etilalkol’ün % 3.5-19etilalkol’ün % 3.5-19 oranlarında, oranlarında, asetilenin % 2.5-81asetilenin % 2.5-81 oranlarında ve oranlarında ve bütilen’in de % 1.7-90bütilen’in de % 1.7-90 oranlarında hava ile meydana oranlarında hava ile meydana getirdiği karışımlar da patlayıcı getirdiği karışımlar da patlayıcı ortamı meydana getirirler.ortamı meydana getirirler.

• Blew (Kaynayan Sıvı – Genleşen Buhar Blew (Kaynayan Sıvı – Genleşen Buhar Patlaması)Patlaması)Bir parlama – patlama olayının alevinin Bir parlama – patlama olayının alevinin depolanmış durumda bulunan depolanmış durumda bulunan sıvılaştırılmış sıvılaştırılmış gaz tanklarınagaz tanklarına ulaşması ve tankları ulaşması ve tankları dışarıdan ısıtmaya başlaması ile başlar. dışarıdan ısıtmaya başlaması ile başlar. Dışarıdan ısıtılan tankın içindeki Dışarıdan ısıtılan tankın içindeki sıvılaştırılmış gazsıvılaştırılmış gaz genleşir, tankın iç basıncı genleşir, tankın iç basıncı artar.artar. Emniyet valflerinden gaz çıkışı başlar Emniyet valflerinden gaz çıkışı başlar ve bu gaz da yanarak alevi besler. Artan ve bu gaz da yanarak alevi besler. Artan sıcaklık, buharlaşmayı da artırır ve basıncın sıcaklık, buharlaşmayı da artırır ve basıncın çok fazla yükselmesi sonucunda tank çok fazla yükselmesi sonucunda tank yırtılır. (Eğer içinde gaz fazı fazla ise yırtılır. (Eğer içinde gaz fazı fazla ise patlar.) Tankın yırtılması veya başka bir patlar.) Tankın yırtılması veya başka bir nedenle sıvılaştırılmış gazın dışarıya akması nedenle sıvılaştırılmış gazın dışarıya akması ile blew olayı başlar. Sıvılaştırılmış gaz hızla ile blew olayı başlar. Sıvılaştırılmış gaz hızla buharlaşır. İçerisinde sıvı damlacıklar da buharlaşır. İçerisinde sıvı damlacıklar da ihtiva eden bir buhar tabakası oluşur. Bu ihtiva eden bir buhar tabakası oluşur. Bu sıvı – buhar karışımı kitlenin ateşle sıvı – buhar karışımı kitlenin ateşle buluşması buluşması blew blew olayının finalidir. olayının finalidir.

Tüzükler ve Tüzükler ve YönetmeliklerYönetmelikler•İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği

Tüzüğü Tüzüğü (11.01.1974)(11.01.1974)

•Parlayıcı, Patlayıcı, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük Hakkında Tüzük (24.12.1973)(24.12.1973)

““Patlayıcı Ortamların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik” Korunması Hakkında Yönetmelik”

““Muhtemel Patlayıcı Ortamda Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili YönetmelikSistemler ile İlgili Yönetmelik

•Patlayıcı Ortam Oluşabilecek YerlerPatlayıcı Ortam Oluşabilecek Yerler

Çalışanların sağlık ve güvenliğini Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı karışım gerektirecek miktarda patlayıcı karışım oluşabilecek yerler, Yönetmeliğe göre oluşabilecek yerler, Yönetmeliğe göre tehlikelitehlikeli kabul edilecektir. kabul edilecektir.

Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarak bir patlama meydana bağımsız olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler maddeler patlayıcı ortampatlayıcı ortam oluşturabilecek maddeleroluşturabilecek maddeler olarak kabul olarak kabul edilecektir.edilecektir.

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASITEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI(IEC 60079-10)(IEC 60079-10)

BÖLGE 0BÖLGE 0

GAZ,BUHAR VE SİS HALİNDEKİ PARLAYICI GAZ,BUHAR VE SİS HALİNDEKİ PARLAYICI MADDELERİN HAVA İLE KARIŞIMINDAN OLUŞAN MADDELERİN HAVA İLE KARIŞIMINDAN OLUŞAN PATLAYICI ORTAMIN PATLAYICI ORTAMIN SÜREKLİSÜREKLİ OLARAK VEYA OLARAK VEYA UZUN SÜREUZUN SÜRE YA DA YA DA SIK SIK OLUŞTUĞUSIK SIK OLUŞTUĞU YERLER YERLER

BÖLGE 1BÖLGE 1

GAZ,BUHAR VE SİS HALİNDEKİ PARLAYICI GAZ,BUHAR VE SİS HALİNDEKİ PARLAYICI MADDELERİN HAVA İLE KARIŞIMINDAN OLUŞAN MADDELERİN HAVA İLE KARIŞIMINDAN OLUŞAN PATLAYICI ORTAMIN NORMAL ÇALIŞMA PATLAYICI ORTAMIN NORMAL ÇALIŞMA KOŞULLARINDAKOŞULLARINDA ARA SIRAARA SIRA MEYDANA GELME MEYDANA GELME İHTİMALİ OLAN YERLERİHTİMALİ OLAN YERLER

BÖLGE 2BÖLGE 2

GAZ, BUHAR VE SİS HALİNDEKİ PARLAYICI GAZ, BUHAR VE SİS HALİNDEKİ PARLAYICI MADDELERİN HAVA İLE KARIŞARAK NORMAL MADDELERİN HAVA İLE KARIŞARAK NORMAL ÇALIŞMA KOŞULLARINDA PATLAYICI ORTAM ÇALIŞMA KOŞULLARINDA PATLAYICI ORTAM OLUŞTURMA İHTİMALİ OLUŞTURMA İHTİMALİ OLMAYANOLMAYAN YERLER YA DA YERLER YA DA BÖYLE BİR İHTİMAL OLSA BİLE PATLAYICI ORTAMIN BÖYLE BİR İHTİMAL OLSA BİLE PATLAYICI ORTAMIN KISA BİR SÜRE İÇİN KALICI OLDUĞUKISA BİR SÜRE İÇİN KALICI OLDUĞU YERLER YERLER

BÖLGE 20BÖLGE 20

HAVADA BULUT HALİNDE BULUNAN YANICI HAVADA BULUT HALİNDE BULUNAN YANICI TOZLARIN, TOZLARIN, SÜREKLİ OLARAK VEYA UZUNSÜREKLİ OLARAK VEYA UZUN SÜRELİ SÜRELİ YA DA SIK SIKYA DA SIK SIK PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERYERLER

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASITEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

BÖLGE 21BÖLGE 21

NORMAL ÇALIŞMA KOŞULLARINDA, HAVADA BULUT NORMAL ÇALIŞMA KOŞULLARINDA, HAVADA BULUT HALİNDE BULUNAN YANICI TOZLARIN HALİNDE BULUNAN YANICI TOZLARIN ARA SIRAARA SIRA PATLAYICI ORTAM OLUŞTURABİLECEĞİ YERLERPATLAYICI ORTAM OLUŞTURABİLECEĞİ YERLER

BÖLGE 22BÖLGE 22

NORMAL ÇALIŞMA KOŞULLARINDA, HAVADA BULUT NORMAL ÇALIŞMA KOŞULLARINDA, HAVADA BULUT HALİNDE BULUNAN YANICI TOZLARIN PATLAYICI HALİNDE BULUNAN YANICI TOZLARIN PATLAYICI ORTAM OLUŞTURMA İHTİMALİ BULUNMAYAN ANCAK ORTAM OLUŞTURMA İHTİMALİ BULUNMAYAN ANCAK BÖYLE BİR İHTİMAL OLSA BİLE BUNUN YALNIZCA BÖYLE BİR İHTİMAL OLSA BİLE BUNUN YALNIZCA ÇOK KISA BİR SÜRE İÇİN GEÇERLİÇOK KISA BİR SÜRE İÇİN GEÇERLİ OLDUĞU YERLER OLDUĞU YERLER

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASITEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

Pembe Bölge : Bölge 0Pembe Bölge : Bölge 0 Kahverengi Bölge : Bölge IKahverengi Bölge : Bölge ISarı Bölge : Bölge IISarı Bölge : Bölge II

• PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİYERLER İÇİN UYARI İŞARETİ

Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için için Uyarı İşaretiUyarı İşareti aşağıda belirtilen aşağıda belirtilen şekil ve renklerde olacaktır.şekil ve renklerde olacaktır.

Uyarı İşareti;Uyarı İşareti; Üçgen şeklinde , Üçgen şeklinde , Siyah kenarlar ve sarı zemin üzerine Siyah kenarlar ve sarı zemin üzerine

siyah yazı, siyah yazı, Sarı zemin, işaret alanının en az %50’ Sarı zemin, işaret alanının en az %50’

si kadar olacaktır. si kadar olacaktır.

• Gazlar, buharlar, sisler ve Gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında bölgelerde, karşılarında belirtilen kategorideki ekipman belirtilen kategorideki ekipman kullanılacaktır :kullanılacaktır :

Bölge 0 veya Bölge 20 : Bölge 0 veya Bölge 20 : Kategori 1 ekipmanKategori 1 ekipman

Bölge 1 veya Bölge 21 : Bölge 1 veya Bölge 21 : Kategori 1 veya 2 ekipmanKategori 1 veya 2 ekipman

Bölge 2 veya Bölge 22 : Bölge 2 veya Bölge 22 : Kategori 1, 2 veya 3 ekipmanKategori 1, 2 veya 3 ekipman

•Metan Gazı Patlaması sonucunda Metan Gazı Patlaması sonucunda meydana gelen örnek bir iş meydana gelen örnek bir iş kazasıkazası

8 Ağustos 1992 tarihinde, 8 Ağustos 1992 tarihinde, Tekirdağ-Çorlu’daki bir Tekirdağ-Çorlu’daki bir fabrikanın su deposu patlamış ve fabrikanın su deposu patlamış ve su deposunun üzerindeki su deposunun üzerindeki yemekhanede bulunan işçilerden yemekhanede bulunan işçilerden 31’i hayatını kaybetmiş ve 87’si 31’i hayatını kaybetmiş ve 87’si de yaralanmıştır.de yaralanmıştır.

• Fabrikanın su deposunda meydana gelen Fabrikanın su deposunda meydana gelen patlamanın nedenleri aşağıda verildiği patlamanın nedenleri aşağıda verildiği gibidir:gibidir:

Fabrikanın ihtiyacı olan su, işyeri sahasındaki Fabrikanın ihtiyacı olan su, işyeri sahasındaki sondaj kuyularından temin ediliyordu. sondaj kuyularından temin ediliyordu. Arazinin jeolojik yapısı, geçirgen olmayan killi Arazinin jeolojik yapısı, geçirgen olmayan killi formasyonlarla, geçirgen olan kum ve çakıllı formasyonlarla, geçirgen olan kum ve çakıllı formasyonlardan oluşuyordu. Fabrika, sondaj formasyonlardan oluşuyordu. Fabrika, sondaj kuyuları ile bu tabakalar arasında biriken kuyuları ile bu tabakalar arasında biriken suyu dalgıç pompalarla çekerek depoya suyu dalgıç pompalarla çekerek depoya aktarmakta idi. Formasyonda mevcut olan aktarmakta idi. Formasyonda mevcut olan metanmetan gazı, geçirgen kısımlardan geçerek gazı, geçirgen kısımlardan geçerek yer altı suyuna karışıyordu. Yeraltından yer altı suyuna karışıyordu. Yeraltından sondajla alınan ve metan gazı da içeren su, sondajla alınan ve metan gazı da içeren su, içi kum dolu bir filtrasyon sisteminden içi kum dolu bir filtrasyon sisteminden geçirilerek tamamen kapalı devre olarak su geçirilerek tamamen kapalı devre olarak su deposuna alınıyordu. Yani, deposuna alınıyordu. Yani, su ile su ile birlikte metan gazı da depoya birlikte metan gazı da depoya taşınmış taşınmış oluyordu.oluyordu.

Yaklaşık 1500 m3 hacminde ve 3 Yaklaşık 1500 m3 hacminde ve 3 metre derinliğindeki metre derinliğindeki su deposunun su deposunun havalandırma sistemi veya havalandırma sistemi veya bacası yoktubacası yoktu. Deponun iki adet . Deponun iki adet taşma borusu olduğu halde, bu taşma borusu olduğu halde, bu borular da depo üst seviyesinden borular da depo üst seviyesinden çıktıktan sonra, 50 cm aşağıya çıktıktan sonra, 50 cm aşağıya indirilmiş ve yağmur suyu tahliye indirilmiş ve yağmur suyu tahliye borularına bağlanmıştı. Bundan borularına bağlanmıştı. Bundan dolayı, hafadan hafif olan metan gazı, dolayı, hafadan hafif olan metan gazı, su deposunun tavanında 100 m3’den su deposunun tavanında 100 m3’den fazla olan bir hacimde birikmişti. fazla olan bir hacimde birikmişti. Aslında, su deposunun içerisinde % Aslında, su deposunun içerisinde % 15’in üzerinde metan gazı 15’in üzerinde metan gazı bulunmaktaydı. Ancak, patlamanın bulunmaktaydı. Ancak, patlamanın meydana gelebilmesi için gerekli olan meydana gelebilmesi için gerekli olan oksijen yeterli oranda mevcut değildi.oksijen yeterli oranda mevcut değildi.

Su deposu üzerindeki iki adet Su deposu üzerindeki iki adet demir kapağın olduğu bölüme, demir kapağın olduğu bölüme, binanın arkasında bulunan binanın arkasında bulunan merdiven altından girilmekte idi. merdiven altından girilmekte idi. Kaza anında, görevli iki kişi, bu kısma gelerek kapağın birisini açmış ve su seviyesi ile debisini ölçmek için çalışmaya başlamıştır. Bu Bu kişilerden birisi, su deposu kişilerden birisi, su deposu içerisine doğru birkaç basamak içerisine doğru birkaç basamak inerken, diğer kişi ise dışarıda inerken, diğer kişi ise dışarıda kapak kenarında beklemektedir. kapak kenarında beklemektedir. Kapağın açılması ile birlikte, içerideki metan gazı hava ile buluşmuştur.

İlk parlama, iki işçinin bulunduğu depo İlk parlama, iki işçinin bulunduğu depo üzerindeki alanda meydana gelir. üzerindeki alanda meydana gelir. Kapağın açılması ile dışarıya çıkan Kapağın açılması ile dışarıya çıkan metan gazı, muhtemelen metan gazı, muhtemelen işçilerden birisinin içmekte olduğu işçilerden birisinin içmekte olduğu sigara ateşinden ateşlenerek sigara ateşinden ateşlenerek dışarıda kapak kenarında dışarıda kapak kenarında beklemekte olan işçiyi 8-10 metre beklemekte olan işçiyi 8-10 metre ileriye fırlatır. ileriye fırlatır. Bu olaydan deponun Bu olaydan deponun içindeki işçi habersizdir. içindeki işçi habersizdir. Bu sırada, Bu sırada, içerideki işçi de kalkıp dışarı çıkmak içerideki işçi de kalkıp dışarı çıkmak isterken arkadaşını göremeyince isterken arkadaşını göremeyince şaşırır. Ancak, arkadan gelen yakıcı şaşırır. Ancak, arkadan gelen yakıcı sıcaklığı farkederek 10-15 metre sıcaklığı farkederek 10-15 metre koşmuş ve yıkılmıştır. Asıl patlama da, koşmuş ve yıkılmıştır. Asıl patlama da, bundan sonra patlamalar zinciri bundan sonra patlamalar zinciri şeklinde gerçekleşmiştir.şeklinde gerçekleşmiştir.

Böyle bir kazanın meydana gelmemesi için;Böyle bir kazanın meydana gelmemesi için;

Sondaj kuyusundan çıkarılan su, herhangi bir şekilde Sondaj kuyusundan çıkarılan su, herhangi bir şekilde atmosfere açıkatmosfere açık olarak dinlendirilse idi, havadan olarak dinlendirilse idi, havadan daha hafif olan metan gazı uçardı ve depoya daha hafif olan metan gazı uçardı ve depoya girmezdi.girmezdi.

Yine, su deposunun üst seviyesinden doğrudan Yine, su deposunun üst seviyesinden doğrudan atmosfere açılan yeterli atmosfere açılan yeterli havalandırma bacalarıhavalandırma bacaları olsaydı, metan gazı depoya gelmiş olsa bile depoda olsaydı, metan gazı depoya gelmiş olsa bile depoda birikmezdi.birikmezdi.

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin bulunduğu yerlerde, bu maddeleri veya bunların bulunduğu yerlerde, bu maddeleri veya bunların buhar ve gazlarını tutuşturabilecek olan kıvılcım buhar ve gazlarını tutuşturabilecek olan kıvılcım veya çıplak alev çıkaran veya çıplak alev çıkaran sigara ve benzerlerininsigara ve benzerlerinin içilmemesiiçilmemesi gerekirdi. İşyerlerinin güvenlik alanı gerekirdi. İşyerlerinin güvenlik alanı içinde, kibrit, çakmak, ateş, kızgın veya akkor içinde, kibrit, çakmak, ateş, kızgın veya akkor halinde cisimler ile parlayabilecek veya yangın halinde cisimler ile parlayabilecek veya yangın doğurabilecek her türlü maddenin taşınması ve doğurabilecek her türlü maddenin taşınması ve kullanılmasının yasaklanması ve bu hususun kontrol kullanılmasının yasaklanması ve bu hususun kontrol edilmesi zorunludur.edilmesi zorunludur.