4. a Internationale auditing standaarden in Nederland · gebied van accountancy en EDP-auditing. 1 1 2. 558 MAB november 2005 THEMA Ontwikkeling in breed perspectief In eerste instantie

Internationale auditing standaarden in Nederland

door

Hans Verkruijsse

Internationale ontwikkelingen

Van verleden naar heden:

• 1948: AICPA geeft eerste SAS-en uit

• 1977: IFAC geeft eerste ISAs uit

• 1994: Council van IFAC geeft goedkeuring

• 1996: NIVRA verklaart ISAs van kracht als richtlijnen

• 2007: NIVRA verklaart ISAs van kracht als wet

• 2009: NIVRA voert Clarity Standaarden in

Structuur in regelgeving

Assurance

Framework

Waarom belangrijk?

► Duidelijkheid naar de regulators

► Duidelijkheid naar de gebruikers

► Duidelijkheid naar de accountants

► Duidelijkheid naar het assuranceproduct

Het assurance bouwwerk in Nederland

Verordening gedragscode (VGC)Verordening gedragscode (VGC)

Nadere voorschriften accountantskantoren (NVAK)Nadere voorschriften accountantskantoren (NVAK)

Stramien voor Assurance OpdrachtenStramien voor Assurance Opdrachten

Controle en beoordeling

van historische financiële overzichten (1)



Assurance opdrachten

anders dan ( 1 )


anders dan ( 1 )

Assurance verwante

opdrachten

Assurance verwante

opdrachten

Standaarden100-999

Standaarden100-999

PS’sPS’s

Standaarden2000-2999


PS’sPS’s



PS’sPS’s PS’sPS’s



Wetgeving (Wta, Bta,WRA, WAA)Wetgeving (Wta, Bta,WRA, WAA)

Overige opdrachten

Overige opdrachten

PS’sPS’s



Wanneer assurance-opdracht?

Een “assurance-opdracht” is een opdracht waarbij een

accountant een conclusie formuleert die is bedoeld om

het vertrouwen van de beoogde gebruikers, niet zijnde de

verantwoordelijke partij, in de uitkomst van de evaluatie

van of de toetsing van het object van onderzoek ten opzichte van de criteria, te versterken.

Elementen assurance-opdracht

► drie partijen;

► geschikt object van onderzoek;

► toepasbare criteria;

► toereikende assurance-informatie; en

► een schriftelijk rapport

Geen assurance-opdracht

► Overeengekomen specifieke werkzaamheden

(Standaard 4400).

► Samenstel opdrachten

(Standaard 4410).

► Transactiegerelateerde adviesdiensten

(Standaard 5500N).

► Consultancy- en adviesopdrachten.

Geen assurance opdracht

Verordening gedragscode (VGC)Verordening gedragscode (VGC)

Nadere voorschriften accountantskantoren (NVAK)Nadere voorschriften accountantskantoren (NVAK)

Stramien voor Assurance OpdrachtenStramien voor Assurance Opdrachten






anders dan ( 1 )


anders dan ( 1 )

Assurance verwante

opdrachten

Assurance verwante

opdrachten

Standaarden100-999

Standaarden100-999

PS’sPS’s



PS’sPS’s



PS’sPS’s PS’sPS’s



Wetgeving (Wta, Bta,WRA, WAA)Wetgeving (Wta, Bta,WRA, WAA)

Overige opdrachten

Overige opdrachten

PS’sPS’s



► de indruk dat het in overeenstemming is met assurance

standaarden;

► het hanteren van de woorden "zekerheid", "controle" of

"beoordeling“;

► het opnemen van een uitspraak die redelijkerwijs zou

kunnen worden opgevat als een conclusie die is bedoeld

om het vertrouwen van de beoogde gebruikers te

versterken.

Vermijd!

Conclusie in assurance rapport

Redelijke mate van zekerheid:

positieve bewoording

Wij zijn van oordeel dat de interne beheersings-maatregelen volgens de criteria XYZ in alle van materieel

belang zijnde opzichten effectief zijn.

Conclusie in assurance rapport

Beperkte mate van zekerheid:

negatieve bewoording

Op grond van onze in dit rapport beschreven werkzaamheden is ons niets gebleken op basis waarvan

wij zouden moeten concluderen dat de interne

beheersingsmaatregelen volgens de criteria XYZ niet in

alle van materieel belang zijnde opzichten effectief zijn.

Wat betekent dit voor U

► Eerste vraag is wat wil de cliënt?

► Geen geschikte criteria:

dan geen assurance rapport!

► Rapport is niet voor beperkte doelgroep:

dan geen overeengekomen specifieke

werkzaamheden!

► Noem het product bij haar naam!

Mijn mening over standaarden

Een steun in de rug

versus

Verlies van vrijheid

Mijn mening over uitdagingen

Jaarrekening controle

in een stabiele verdeelde markt

versus

Assurance in een groeimarkt

No matter how complex implementation is,No matter how complex implementation is,

basically everything is simplebasically everything is simpleEinstein

Vragen?

T H E M A

Van bedrijfsvoering terug naar beroepsuitoefening

Hans Verkruijsse

Inleiding

In de afgelopen jaren is veel gesproken over de kwali-

teit van de accountantswerkzaamheden. Niet altijd

was daarbij de conclusie dat de kwaliteit van deze

werkzaamheden op het hoge niveau lag waarop dit

zou moeten liggen. Allerlei eigenlijke en soms onei-

genlijke oorzaken en redenen werden ter verdediging

aangevoerd. Zo werd daarbij de complexiteit van de

controlestandaarden naar voren gebracht, welke door

menigeen, van binnen het accountantsberoep en

daarbuiten, bekritiseerd werden als zijnde verschoven

van ‘principle based’ naar ‘rule based’. Momenteel

wordt hiernaar een onderzoek uitgevoerd door het

Koninklijk NIVRA. Zoals ook door Dassen (2005) in

zijn bijdrage in dit themanummer is aangegeven, is

binnen de International Federation of Accountants

(IFAC) over de kwaliteit van de accountantswerk-

zaamheden van gedachten gewisseld. Zoals mocht

worden verwacht van standaard setters, werden daar-

bij niet direct vraagtekens gezet bij de complexiteit

van de controlestandaarden, immers hun eigen pro-

duct. Maar gaandeweg drong het besef door dat de

gebruikers van deze standaarden wel eens gelijk zou-

den kunnen hebben. Over een tweetal zaken werd

nagedacht, te weten:

refl ecteren de huidige controlestandaarden nog wel in

voldoende mate de principiële procedures; en

is de standaard voor de beheersing van de kwaliteit

van de accountantswerkzaamheden nog wel afdoende.

In deze bijdrage wordt ingegaan op het tweede aspect,

de standaarden welke zijn ontwikkeld om de beheersing

van de kwaliteit van de accountantswerkzaamheden

op dat hoge niveau te houden dat binnen het accountants-

beroep wordt nagestreefd. Allereerst wordt de ontwik-

keling van deze standaarden in breed perspectief

geplaatst (paragraaf 2), waarna een overview wordt ge -

geven van de momenteel voor accountantsorganisa-

ties van belang zijnde kwaliteitsstandaard (paragraaf 3).

n o v e m b e r 2 0 0 5 MAB 5 5 7

SAMENVATTING Recentelijk is door de International Federation

of Accountants (IFAC) een eerste standaard uitgebracht die

betrekking heeft op de accountantsorganisaties, de

International Standard on Quality Control 1 (ISQC1). Deze stan-

daard is gericht op het waarborgen van de kwaliteit van de

accountantswerkzaamheden. Vóór het uitbrengen van deze

standaard werd dit geregeld in een standaard (ISA 220) die

rechtstreeks gericht was op de individuele accountant. Met het

uitbrengen van deze standaard heeft IFAC een vervolgstap

gezet in het kwaliteitsbouwwerk waarbij beter wordt aangeslo-

ten op de ontwikkeling van de accountantsorganisaties. ISA 220

is daarbij niet ingetrokken maar afgestemd op de vereisten van

ISQC1. Heel duidelijk wordt in ISQC1 gesteld dat de zakelijke

strategie van een accountantsorganisatie ondergeschikt moet

zijn aan de allesbepalende eis van het leveren van kwaliteit.

Nieuw in het geheel zijn onder meer de verplichting tot het

opvolgen van gegeven adviezen aan accountants door experts

en het hebben afgerond van een kwaliteitsbeheersingsonder-

zoek alvorens een assurance-report af te geven.

J.P.J. Verkruijsse RE RA is partner bij Ernst & Young

Accountants, fulltime verbonden aan het Directoraat

Vaktechniek sectie Assurance Services. Hij is Universitair

Hoofddocent aan de Universiteit van Maastricht en doceert in

de vakken bestuurlijke informatievoorziening en EPD-audi-

ting. Hij is voorzitter van de CCR van het NIVRA en voorzitter

van de Raad van de Beroepsethiek van de NOREA. Daarnaast

is hij onder meer lid van de Education Committee van IFAC

en was tot 2005 technical advisor van de International

Auditing and Assurance Standards Board van IFAC.

Hij heeft diverse publicaties op zijn naam staan op het

gebied van accountancy en EDP-auditing.

1

1

2

MAB n o v e m b e r 2 0 0 55 5 8

T H E M A

Ontwikkeling in breed perspectief

In eerste instantie werd er vanuit gegaan dat de

International Standard on Auditing 220 (ISA 220),

welke standaard handelt over de kwaliteitsbeheersing

voor controles van historische fi nanciële informatie

en waaraan de individuele beroepsbeoefenaar zich

dient te houden, het probleem van de kwaliteitsbe-

heersing voldoende afdekte. Na ampel beraad bleek

evenwel dat in deze ISA onderwerpen aan de orde

kwamen waar een individuele accountant werkzaam

binnen een accountantsorganisatie niet altijd die

invloed op kon uitoefenen waarvan bij het schrijven

van de standaard werd uitgegaan. Onderwerpen

waarop de individuele accountant minder invloed

begon te krijgen, hadden betrekking op onderwerpen

die de gehele accountantsorganisatie aangaan. Zonder

uitputtend te zijn, zijn te noemen: onderwerpen als

het kwaliteitsbeheersingssysteem van de organisatie

en de ethische normen van de organisatie, waaronder

begrepen de onafh ankelijkheid van de organisatie.

Voorts was de omgeving waarin de individuele

accountant zijn werkzaamheden uitvoert sterk aan

verandering onderhevig.

Tegelijkertijd met deze discussie vond een evaluatie

en aanpassing plaats van de ‘Code of Ethics for

Professional Accountants’ (IFAC, 2005c) en begon de

door Dassen genoemde herstructurering van IFAC

gestalte te krijgen. Door deze herstructurering van

IFAC kregen enerzijds de accountantsorganisaties een

eigen rol in het ‘standard setting process’ en werd

anderzijds invulling gegeven aan de toezichthoudende

rol. Uitvloeisel van deze ontwikkeling was het meer

contractueel binden van de accountantsinstituten aan

het IFAC, door middel van zogenaamde ‘Statements

on Membership Obligations (SMO’s)’, met als doel het

meer afdwingbaar maken van het implementeren in

de verschillende jurisdicties van standaarden en richt-

lijnen uitgevaardigd door IFAC. Het IFAC had zo een

goede directe relatie met de individuele beroepsbeoe-

fenaren, immers de uitgevaardigde controlestandaar-

den zouden, overeenkomstig het gestelde dienaan-

gaande in de verschillende SMO’s, direct door de

instituten geïmplementeerd worden waarna de indivi-

duele beroepsbeoefenaar naar deze regels diende te

leven. Wat gemist werd was evenwel een relatie met

de accountantsorganisaties. Deze konden niet recht-

streeks door de instituten worden aangestuurd aange-

zien zij als organisatie geen lid waren van die institu-

ten. In de regelgeving worden accountantsorganisaties

altijd gezien als samenwerkingsverbanden tussen

individuele beroepsbeoefenaren. In de afgelopen jaren

zijn deze samenwerkingsverbanden evenwel uitge-

groeid tot volwassen professionele organisaties en

hebben een aantal gevallen zelfs hun rechtsvorm aan-

gepast aan die van grote beursgenoteerde onderne-

mingen. Mede op grond van deze overwegingen is

IFAC ertoe overgegaan een eerste standaard uit te

brengen welke gericht is op de accountantsorganisa-

ties te weten: ‘International Standard on Quality

Control 1 (ISQC1)’ met als titel ‘Quality Control for

Firms Th at Perform Audits and Reviews of Historical

Financial Information, and Other Assurance and

Related Services Engagements’ (IFAC, 2005a). Deze

standaard werd in mei 2003 als concept door IFAC

uitgebracht, waarop door negentien instituten, zes

accountantsorganisaties en veertien andere organisa-

ties is gereageerd, en is, ook in Nederland, van kracht

geworden op 15 juni 2005.

‘International Standard on Quality Control 1

(ISQC1)’, een overview

De standaard omvat 97 paragrafen verdeeld over tien

hoofdstukken. Na een inleiding en de defi nities wor-

den in het derde hoofdstuk de elementen van een

kwaliteitsbeheersingssysteem neergezet welke in de

daarna volgende zes hoofdstukken nader worden uit-

gewerkt. Het laatste hoofdstuk behandelt de dossier-

vorming.

In de inleiding van de standaard wordt aangegeven

dat deze standaard ten doel heeft grondbeginselen en

essentiële procedures vast te stellen en aanwijzingen

te geven met betrekking tot de verantwoordelijkheden

van accountantsorganisaties voor hun kwaliteitsbe-

heersingssysteem ten aanzien van assurance- en daar-

aan verwante opdrachten. Deze standaard moet wor-

den gelezen in samenhang met de onderdelen A en B

van de IFAC ‘Code of Ethics for Professional

Accountants’. Aangezien in Nederland de ‘Code of

Ethics for Professional Accountants’ nog niet onver-

kort is geïmplementeerd, dienen hiervoor in de plaats

nog de geldende gedrags- en beroepsregels te worden

gelezen. Het NIVRA is momenteel druk doende voor-

stellen te formuleren om zoveel mogelijk aan te slui-

ten bij de IFAC ‘Code of Ethics for Professional

Accountants’, waardoor uiteindelijk de samenhang

met de ISQC1 gerealiseerd gaat worden.

Het doel van de ISQC1-standaard is dat accountants-

organisaties een zodanig systeem van kwaliteitsbe-

heersing opzetten dat een redelijke mate van zeker-

heid bestaat dat de organisatie en haar personeel

voldoen aan de vaktechnische richtlijnen en de door

2

3

n o v e m b e r 2 0 0 5 MAB 5 5 9

weten regelgeving gestelde eisen en dat de door de

organisatie of haar voor opdrachten verantwoordelijke

partners afgegeven assurance-rapporten onder de

gegeven omstandigheden juist zijn.

Als elementen van een kwaliteitsbeheersingssysteem

worden genoemd:

de verantwoordelijkheid van de leiding van de

accountantsorganisatie voor de kwaliteit binnen haar

organisatie;

e naleving van ethische normen;

de acceptatie en continuering van cliëntrelaties en

specifi eke opdrachten;

het personeelsbeleid;

de uitvoering van de opdrachten;

de bewaking van de kwaliteit.

Zoals al eerder aangegeven wordt deze standaard

afgesloten met een viertal paragrafen die de dossier-

vorming behandelen. Hierin is vastgelegd dat de

accountantsorganisatie gedragslijnen en procedures

dient vast te stellen die eisen dat een goede vastleg-

ging worden vervaardigd om aan te tonen dat elk

onderdeel van haar kwaliteitbeheersingsystemen op

de juiste wijze werkt. Geen aanwijzingen worden

gegeven op welke wijze deze vastleggingen dienen

plaats te vinden. Dit kan zowel op elektronische basis

als op papier plaatsvinden.

In het vervolg van dit artikel zal kort worden stilge-

staan bij de meest belangrijke punten behorende tot

de elementen van het kwaliteitsbeheersingssysteem.

3.1 De verantwoordelijkheid van de leiding van de accountantsorganisatie voor de kwaliteit binnen haar organisatie

Het bestuur van de accountantsorganisatie dient de

eindverantwoordelijkheid te dragen voor het kwali-

teitsbeheersingssysteem. Dientengevolge dient het

kwaliteitsbeheersingssysteem een set gedragsricht-

lijnen en procedures te omvatten die een bedrijfs-

cultuur moeten waarborgen die gericht is op de

erkenning dat kwaliteit essentieel is bij de uitvoering

van opdrachten. Het alleen opzetten van een set aan

gedragsrichtlijnen en procedures is daarbij niet

voldoende. Regelmatig dienen rapportages over de

naleving van gedrags- en vaktechnische richtlijnen

alsmede vereisten van weten regelgeving plaats te

vinden en dienen aanwijzingen te volgen vanuit de

leiding van de accountantsorganisatie om het naleven

te bevorderen. De leiding heeft daarbij een duidelijke

voorbeeldfunctie.

Nadrukkelijk wordt in de standaard gezegd dat de lei-

ding van de accountantsorganisatie de noodzaak dient

te erkennen dat de zakelijke strategie van haar

accountantsorganisatie ondergeschikt moet zijn aan

de allesbepalende eis van het leveren van kwaliteit.

Commerciële overwegingen mogen geen afb reuk

doen aan de kwaliteit van de accountantswerkzaam-

heden. Beoordeling, beloning en promotie van perso-

neelsleden dient te steunen op het streven van die

personeelsleden naar het leveren van kwaliteit. De

productiviteit mag daarbij alleen een ondergeschikte

rol spelen. Hieruit blijkt wel de grootste verandering

die met het in werking treden van deze standaard

wordt beoogd en welke als volgt valt te interpreteren:

het uitoefenen van het beroep van accountant komt

weer voorop te staan en niet het runnen van een

bedrijf;

kwaliteit gaat vooraf aan productiviteit.

3.2 De ethische normen

Het kwaliteitsbeheersingssysteem dient een set

gedragsrichtlijnen en procedures te omvatten die het

naleven van de geldende ethische normen dient te

waarborgen. De grondbeginselen van de professionele

ethiek zijn vastgelegd in de IFAC ‘Code of Ethics for

Professional Accountants’ (IFAC, 2005c) en dienen

verder te worden aangevuld met de in Nederland

gangbare normen. IFAC geeft slechts een minimale

normstelling. Als grondbeginselen zijn te onder-

kennen:

ntegriteit;

objectiviteit;

vakbekwaamheid en zorgvuldigheid;

geheimhouding; en

professioneel gedrag.

Niet op al deze grondbeginselen wordt in de standaard

nadrukkelijk ingegaan. Verwezen wordt hiervoor naar

de IFAC ‘Code of Ethics for Professional Accountants’

(IFAC, 2005c). Wel wordt de nadruk gelegd op het

aanwezig zijn van procedures die erin voorzien dat de

fundamentele principes van voorbeeldfunctie, oplei-

ding en training, toezicht en correctie erop toezien

dat deze grondbeginselen worden nageleefd.

Nadrukkelijk wordt alleen stilgestaan bij het grondbe-

ginsel onafh ankelijkheid. Hierbij wordt gesteld dat

gedragsrichtlijnen gegeven moeten worden alsmede

procedures moeten worden geïmplementeerd die

zowel de onafh ankelijkheid van de gehele accoun-

tantsorganisatie als ook van haar personeel afdwingen

en op naleving toezien.

1

23

456

•

•

•••••

MAB n o v e m b e r 2 0 0 55 6 0

T H E M A

De standaard benadrukt dat ieder personeelslid van-

uit de accountantsorganisatie en visa versa zo snel

mogelijk moet worden ingelicht omtrent eventuele

bedreigingen van de onafh ankelijkheid van de

accountantsorganisatie voor wat betreft cliëntrelaties

of opdrachtrelaties. De standaard schrijft hierbij geen

geautomatiseerd systeem voor, maar gezien de uitge-

breide vet gedrukte paragrafen, de zogenaamde ver-

plicht op te volgen procedures, die gewijd zijn aan het

tijdig op de hoogte stellen van personeelsleden ener-

zijds en de accountantsorganisatie anderzijds, valt

daaraan voor een middelgrote en grote accountants-

organisatie niet te ontkomen. Een tweetal zaken wor-

den expliciet genoemd, een te grote mate van ver-

trouwdheid en onafh ankelijkheidsverklaringen.

Ter voorkoming van een al te grote mate van ver-

trouwdheid of vertrouwen in een cliëntrelatie dienen

procedures te bestaan die op deze problematiek

ingaan. Hiertoe behoort onder meer het rouleren van

degenen die in de relatie een dominante rol vervullen.

Onder degene die een dominante rol vervullen moe-

ten onder andere gerekend worden de engagement

partner en eventuele specialisten die mede bepalend

zijn voor de strekking van de verklaring.

Minimaal één maal per jaar dienen alle personeelsle-

den een onafh ankelijkheidsverklaring te onderteke-

nen inhoudende dat zij zich hebben gehouden en

houden aan de onafh ankelijkheidsvoorschrift en van

de accountantsorganisatie.

3.3 De acceptatie en continuering van cliëntrela-ties en specifi eke opdrachten


gedragsrichtlijnen en procedures te omvatten die

gericht zijn op het al dan niet kunnen accepteren dan

wel continueren van cliëntrelaties en opdrachten. Ook

dienen deze gedragsrichtlijnen en procedures hand-

reikingen te geven voor situaties waarbij na aanvaar-

ding en starten van een opdracht blijkt dat deze niet

aanvaard had mogen worden. Dit kan het gevolg zijn

van het naar voren komen van nieuwe feiten en of

informatie die niet ter beschikking was gesteld dan

wel beschikbaar was op het moment van het nemen

van de beslissing omtrent het aanvaarden van de

opdracht. Voor wat betreft de aanvaarding en conti-

nuering van de cliëntrelatie of opdracht wordt specifi ek

gewezen op:

het vaststellen van de integriteit van de opdrachtgever.

Dat integriteitsbeoordeling niet eenvoudig is blijkt wel

uit het aantal voorbeelden dat in de standaard is opge-

nomen. Genoemd worden zaken als: indicaties van

betrokkenheid bij het witwassen van gelden of criminele

activiteiten, de redenen waarom een voorgaande

accountant niet opnieuw is benoemd, de branche

waarin de cliënt zijn activiteiten ontplooit en informa-

tie omtrent de visie van het management en toezicht-

houders op standaarden welke door de accountant

gehanteerd moeten worden tijdens het uitvoeren van

zijn werkzaamheden;

het in huis hebben dan wel kunnen inhuren van de

deskundigheid voor het uitvoeren van de opdracht;

het beschikbaar hebben dan wel kunnen krijgen van

tijd, middelen en mensen;

het voldoen aan de ethische normen die binnen de

accountantsorganisatie gelden.

3.4 Het personeelsbeleid



ervoor zorg dienen te dragen dat voldoende personeel

in dienst is om de opdrachten te kunnen accepteren

en uitvoeren. Onder voldoende personeel wordt niet

alleen verstaan aantallen maar evenzo bekwaamheden

en het hebben van een zodanige houding dat van deze

personen verwacht mag worden dat zij de ethische

normen van de accountantsorganisatie kunnen en

zullen naleven. De standaard benadrukt ook het

voortdurend op peil houden van de deskundigheid

van het personeel alsmede het transparant maken

voor het personeel van de wijze waarop beoordelin-

gen van deskundigheid en prestatie plaatsvinden en

hoe zich dat vertaalt naar salariëring en promotie.

Ten aanzien van de samenstelling van opdrachtteams

dient de accountantsorganisatie gedragsrichtlijnen op

te stellen die erop toezien dat voor elke opdracht een

duidelijke eindverantwoordelijke partner wordt aan-

gewezen en dat dit kenbaar wordt gemaakt aan de cliënt.

De eindverantwoordelijke partner dient te beschikken

over de vereiste deskundigheden, bevoegdheden en

gezag om de opdracht op kwalitatief hoog niveau uit

te kunnen voeren. Dit betekent eveneens dat de

gedragsrichtlijnen die ten aanzien van onafh ankelijk-

heid zijn opgesteld ook moeten zien op het toezicht

dat gehouden dient te worden op de werkdruk en

beschikbaarheid van de partners. Immers, eindver-

antwoordelijke partners spelen een dominante rol in

de uitvoering van de opdracht en dienen, zoals hier-

voor is aangegeven ter voorkoming van een al te grote

mate van vertrouwdheid of vertrouwen periodiek te

rouleren. Aangezien een andere partner de relatie met

de cliënt moet overnemen en het niet altijd mogelijk

zal zijn voor een uitwisseling van de twee betrokken

partners, bijvoorbeeld door een verschil in deskun-

•

•

•

•

•

•

n o v e m b e r 2 0 0 5 MAB 5 61

digheid, zal een goede planning hiervoor opgezet en

onderhouden moeten worden. Eenzelfde eis qua des-

kundigheid en beschikbaarheid wordt gesteld aan de

overige in het team functionerende beroepsgenoten

dan wel aankomende beroepsgenoten. Ook hier is

weer de verdere formalisering van de kentering te

zien van bedrijfsvoering, lees productiviteit, terug

naar beroepsuitoefening, lees kwaliteit. Veel gedetail-

leerder dan bijvoorbeeld vastgelegd in de huidige

gedrags- en beroepsregels voor accountants, wordt

hier aandacht gegeven aan het aspect van het hebben

van deskundigheid c.q. kennis en ervaring. Genoemd

worden zaken als: het hebben van kennis en prakti-

sche ervaring met soortgelijke opdrachten, kennis van

standaarden alsmede wet en regelgeving met betrek-

king tot de uit te voeren opdracht, kennis van de

branche waarin de cliënt zijn activiteiten ontplooit,

automatiseringskennis en de capaciteit van professio-

nele oordeelsvorming.

3.5 De uitvoering van de opdrachten



moeten bevorderen dat de opdrachten worden uitge-

voerd in overeenstemming met de vaktechnische

richtlijnen en de vereisten uit weten regelgeving en

die mede gericht zijn op het afgeven van een assu-

rance-rapport dat onder de gegeven omstandigheden

als juist kan worden beoordeeld. Training en begelei-

ding worden daarbij als belangrijke elementen gezien.

Niet alleen wordt verwezen naar handboeken en

ondersteunende soft ware, maar ook wordt gewezen

op de zogenaamde ‘training-on-the-job’ door toezicht

en review-activiteiten.

Een geheel eigen plaats is in de standaard ingericht

voor het inwinnen van advies. De standaard is expli-

ciet in het feit dat de gedragsrichtlijnen gericht op het

grondbeginsel ‘uitvoering van de opdracht’ aandacht

geven aan:

het inwinnen van de juiste adviezen;

het beschikbaar zijn van voldoende middelen om

juiste adviezen te kunnen inwinnen;

het vastleggen van aard en reikwijdte van de ingewon-

nen adviezen;

het opvolgen van ingewonnen adviezen.

Ten aanzien van het inwinnen van adviezen wordt

gesteld dat dit dient te gebeuren op het juiste vaktech-

nische niveau bij personen in of buiten de accoun-

tantsorganisatie. De accountantsorganisatie dient een

cultuur tot stand te brengen waarin het inwinnen van

advies wordt gezien als een teken van eigen kracht en

deskundigheid in plaats van slapte en ondeskundig-

heid. Duidelijk staat hierbij voorop het adagium: ‘weet

wat je niet weet’. Bij het inwinnen van een advies die-

nen alle belangrijke feiten overgelegd te worden om

de adviesgever in staat te stellen een adequaat onder-

bouwd advies te kunnen geven. De procedures betref-

fende het inwinnen van advies dienen dan ook eisen

te stellen aan de personen bij wie advies wordt inge-

wonnen. Deze personen dienen te beschikken over de

juiste kennis, senioriteit en ervaring binnen de

accountantsorganisatie. Ook dienen de gedragsricht-

lijnen en procedures duidelijk aan te geven op welke

wijze dient te worden gehandeld bij verschillen van

inzicht binnen het opdrachtteam en met de personen

bij wie advies is ingewonnen. Expliciet wordt hierbij

gesteld, in vet lettertype, dat het assurance-rapport

pas mag worden afgegeven als de verschillen van

inzicht zijn opgelost.

Voorts wordt aangegeven dat er gedragsrichtlijnen en

procedures moeten zijn, gericht op opdrachten waar-

bij een kwaliteitsbeheersingsonderzoek dient plaats te

vinden. In een dergelijk onderzoek dient een objectie-

ve evaluatie plaats te vinden van de belangrijke stand-

punten die het opdrachtteam heeft ingenomen tijdens

de uitvoering van de opdracht en de eindoordelen die

zijn gevormd bij het formuleren van het assurance-

rapport. In de gedragsrichtlijnen en procedures die-

nen criteria te worden opgenomen voor welke

opdrachten een kwaliteitsbeheersingsonderzoek dient

te worden uitgevoerd, alsmede de omvang van een

dergelijk onderzoek en de vereisten die worden

gesteld aan de onderzoeker. De onderzoeker dient ten

opzichte van het opdrachtteam een onafh ankelijke

positie in te kunnen nemen. Dit impliceert dat:

de onderzoeker niet geselecteerd mag worden door de

voor de opdracht verantwoordelijke partner;

de onderzoeker niet op andere wijze deelneemt aan

de uitvoering van de opdracht;

de onderzoeker geen beslissingen neemt die het

opdrachtteam moet nemen; en

de objectiviteit van de onderzoeker niet op andere

wijze is aangetast.

Alle controles van beursgenoteerde ondernemingen

dienen aan het kwaliteitsbeheersingsonderzoek te

worden onderworpen. Daarnaast zijn de accountants-

organisaties vrij om ook andere controle- en beoorde-

lingsopdrachten, alsmede andere assurance- en daar-

aan verwante opdrachten, aan te wijzen om

onderworpen te worden aan het kwaliteitsbeheer-

singsonderzoek. Ook hier wordt expliciet gesteld, in

••

•

•

•

•

•

•

MAB n o v e m b e r 2 0 0 55 6 2

T H E M A

vet lettertype, dat het assurance-rapport pas mag wor-

den afgegeven als het kwaliteitsbeheersingsonderzoek

is afgerond. Een kwaliteitsbeheersingsonderzoek is

pas afgerond indien eventuele verschillen van inzicht

tussen de onderzoeker en het opdrachtteam naar

tevredenheid van de onderzoeker zijn opgelost.

Alle adviezen en uitkomsten van het kwaliteitsbeheer-

singsonderzoek alsmede de uitkomsten van voorge-

komen en opgeloste verschillen van inzicht tussen de

adviesgever en de kwaliteitsbeheersingsonderzoeker

enerzijds en het opdrachtteam anderzijds dienen

nauwgezet te worden gedocumenteerd.

3.6 De bewaking van de kwaliteit


gedragsrichtlijnen en procedures te omvatten die sti-

muleren dat alle gedragsrichtlijnen en procedures die

in het kader van het kwaliteitsbeheersingssysteem zijn

uitgevaardigd ook daadwerkelijk worden nageleefd.

Hierbij dient tegelijkertijd aandacht te worden gege-

ven aan de evaluatie van het systeem zelf. In de turbu-

lente tijd waarin het accountantsberoep zich bevindt,

dient steeds opnieuw te worden vastgesteld of het

systeem van kwaliteitsbeheersing nog adequaat

genoeg is. Deze analyse dient door de accountantsor-

ganisatie zelf plaats te vinden en wordt noodzakelijk

geacht door de steeds wijzigende professionele stan-

daarden en om na te gaan of daadwerkelijk de gege-

ven richtlijnen geïmplementeerd zijn en nageleefd

worden. Veranderende omstandigheden die van

invloed kunnen zijn op de eff ectiviteit van het kwali-

teitsbeheersingssysteem dienen te worden onder-

zocht, waarna het kwaliteitsbeheersingssysteem ade-

quaat dient te worden aangepast. Voorts dient in de

set gedragsrichtlijnen en procedures duidelijk te wor-

den vastgelegd op welke wijze omgegaan wordt met

geconstateerde tekortkomingen op het gebied van

naleving binnen de accountantsorganisatie. Expliciet

wordt in de standaard aangegeven, in vet lettertype,

dat daarbij aandacht dient te worden gegeven aan de

te treff en corrigerende maatregelen met betrekking

tot een bepaalde opdracht of personeelslid, zowel bij

losstaande gevallen als ook bij systematische zich her-

halende situaties, zoals bijvoorbeeld het afgeven van

een assurance-report voordat het hiervoor genoemde

kwaliteitsbeheersingsonderzoek is afgerond of het niet

naleven van de door experts gegeven adviezen.

Ten minste één keer per jaar dient de accountantsor-

ganisatie de uitkomsten van de bewaking van haar

kwaliteisbeheersingssystemen bekend te maken aan

de voor de opdrachten verantwoordelijke partners en

andere belangrijke personen binnen de organisatie.

Deze informatie dient minimaal te omvatten:

een beschrijving van de uitgevoerde procedures met

betrekking tot de bewaking;

de eindoordelen naar aanleiding van de uitgevoerde

procedures;

de geconstateerde tekortkomingen en de getroff en

maatregelen om dit in de toekomst te voorkomen.

Naast vorenstaande maatregelen welke gericht zijn op

het optimaliseren van de kwaliteit van de accoun-

tantswerkzaamheden en zich richten op het interne

kwaliteitsbeheersingssysteem van de accountantsor-

ganisatie, dient de accountantsorganisatie ook

gedragsrichtlijnen en procedures vast te stellen die

zien op het omgaan met klachten en beschuldigingen

die van buiten de accountantsorganisatie op de

accountantsorganisatie afk omen.

4 Samenvatting en conclusie

De hier besproken eerste door IFAC uitgegeven stan-

daard die zich richt op de accountantsorganisaties en

met name op de kwaliteit van de uitgevoerde

opdrachten staat niet geheel alleen. Deze standaard

wordt naadloos gevolgd door de daarop geënte en bij-

gestelde ISA 220, welke geldend is voor de individuele

accountant die een gelijke ingangsdatum kent als de

ISQC1. Deze ISA 220 heeft evenwel alleen betrekking

op controleopdrachten. Voor alle overige assurance-

opdrachten zullen dus soortgelijke standaarden als

ISA 220 door IFAC moeten worden ontwikkeld. Het

voordeel is evenwel dat het raamwerk, het overkoepe-

lend geheel, in de hier besproken standaard is vastge-

legd.

Zoals is aangegeven in paragraaf 1. ‘De verantwoor-

delijkheid van de leiding van de accountantsorganisa-

tie voor de kwaliteit binnen haar organisatie’ blijkt dat

met deze standaard de internationale standaard setter

IFAC kwaliteit in de beroepsuitoefening heeft

geplaatst boven productiviteit in de bedrijfsvoering.

In alle behandelde elementen van het kwaliteitsbe-

heersingssysteem is dit naar voren gekomen, of er nu

gesproken werd over de verantwoordelijkheden van

de leiding van de accountantsorganisatie, ethische

normen, de aanvaarding van opdrachten, het perso-

neelsbeleid, de uitvoering van opdrachten of de bewa-

king van het kwaliteitsbeheersingssysteem.

Al met al mag gezegd worden dat met het in werking

treden van deze standaard wederom een stapje is

4

•

•

•

n o v e m b e r 2 0 0 5 MAB 5 6 3

gezet in het herstellen van het vertrouwen in de kwa-

liteit van de accountantswerkzaamheden. Alleen

indien door de accountantsorganisaties de standaard

in al zijn facetten wordt nageleefd kan wellicht sprake

zijn van een grote stap, de tijd zal dat moeten uitwij-

zen. Wederom is een fase in het inmense kwaliteits-

bouwwerk dat door IFAC in stand wordt gehouden

afgerond. De bouwwerkzaamheden gaan nog door.

Nu ligt op de tekentafel van het IFAC het zogenaamde

‘clarity’-project. Met behulp van dit project gaat IFAC

invulling geven aan het terugdringen van de com-

plexiteit van de huidige standaarden, maar wel zonder

verlies aan zeggingskracht van de standaarden. ■

Kort samengevat: ‘Het beroep is terug in het bedrijf ’.

LiteratuurDassen, R., (2005), Kwaliteitsbeheersing van accountantskantoren op

internationaal niveau, in: Maandblad voor Accountancy en

Bedrijfseconomie, vol. 79, no. 11, november, dit themanummer, pp. .

International Federation of Accountants, (2005a), International Standard

on Quality Control 1, Quality Control for Firms That Perform Audits and

Reviews of Historical Financial Information, and Other Assurance and

Related Services Engagements, IFAC.

International Federation of Accountants, (2005b), International Standard

on Auditing, IFAC.

International Federation of Accountants, (2005c), Code of Ethics for

Professional Accountants, IFAC.

‘Framework for Assurance Engagements’: an improvement for the future

By Peter Elmers and Hans Verkruijsse*

SUMMARY More and more frequently, the market is demanding that accountants provide assurance regarding accountability products such as social reports, systems and processes and ‘in control’ statements. Although the professional standards1 for auditing financial statements have been around for a long time, there were, until recently, no specific standards for work on other assurance engagements. This has changed with the introduction in the Netherlands of a ‘framework for assurance engagements’and a ‘standard for assurance engagements for other purposes than auditing or reviewing historical financial information’ (ISA2 3000). These innovations provide a basis for responding to the demand from the market for assurance in other accountability products than financial statements. They also clarify the different types of accountancy products, the characteristics of those products and the reporting requirements. This contribution discusses these developments. 1 Introduction and overview 1.1 Historical perspective The Dutch translation of the ‘International Framework for Assurance Engagements’, called Stramien voor assurance-opdrachten, entered into force on 1 January 2005. The Framework was developed and adopted by the International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB), one of the most important regulatory bodies of the International Federation of Accountants (IFAC). The need for an International Framework for Assurance Engagements stemmed from the increasing demand from the market for different types of assurance services from accountants. It also became apparent that the concept of ‘assurance’ had to be defined clearly, and that the engagements in which that assurance is provided had to be described. The various types of engagements specified in the Framework are also performed in practice (Hassan, Maijoor, Mock, Roebuck, Simnett & Vanstraelen, 2005). The Framework replaces the International Standard on Assurance Engagements, which saw daylight in 2000, after five years of debating and assessing concepts (Gortemaker, 2001). 1.2 Types of engagements As Gortemaker (2001) explains, the market is demanding not only the accountant’s opinion on financial, and primarily historically-oriented, information (i.e. financial

* Prof. dr. P.W.A. (Peter) Eimers RA is a partner at PricewaterhouseCoopers Accountants NV and, among other things, vice-chairman of the Committee on Audit Issues and Guidelines of Royal NIVRA and a professor at the VU University of Amsterdam. Dr. J.P.J. (Hans) Verkruijsse RE RA is partner at Ernst & Young and, among other things, chairman of the Committee on Audit Issues and Guidelines of Royal NIVRA, a senior university lecturer at Maastricht University and technical advisor to the IFAC’s IAASB.

statements), but also opinions on other issues, such as future-oriented financial information, subsidy accounting, systems and processes, compliance with laws and regulations, as well as compliance with corporate governance codes and codes of conduct. It stands to reason that the market turns to accountants to provide this assurance: accountants possess the specific knowledge and expertise needed for audits. The degree of assurance that a client or user requires from the accountant is different for each case. Moreover, the accountant cannot always provide the same high level of assurance. Take a review of a projection, for example. Because of the future aspect, the accountant has less of a grip on a projection than on financial statements that are based on facts that have already occurred. As such, he will not be able to offer the same degree of assurance for projections as for financial statements. The accountant can also make arrangements with his client about the subject matter and the specific criteria that are to be applied. There are also some types of engagements that the Framework does not cover: the engagements related to assurance (‘related services’). It should be noted that the connection lies in the knowledge and expertise that accountants have acquired as part of their theoretical background, their training on the job and their experience carrying out assurance engagements; the connection does not lie in the fact that such engagements supposedly fall within the category of ‘assurance’. 1.3 Users The Framework for Assurance Engagements defines and describes the elements and objectives of assurance engagements, and specifies the engagements to which the relevant standards apply. As such, it serves as a frame of reference, both for accountants3 and for other parties who are involved in assurance engagements, including the intended users of assurance reports and the parties responsible for the subject matter. The Framework is also important for professional organisations of accountants, as it serves as a guide for the further development of professional standards. 1.4 Structure The Framework does not lay down any standards, nor does it set out procedural requirements for performing assurance engagements. The standards for audits, reviews and other assurance engagements list general assumptions, necessary work and relevant instructions for performing assurance engagements that follow from the Framework’s structure. At the same time, accountants carrying out assurance engagements are also bound by a code of conduct in which fundamental ethical points of reference for accountants are laid down. Besides the introduction, the Framework has the following structure:

• The definition of assurance engagements and the description of the objectives of the two types of assurance engagements that can be distinguished, viz.:

- reasonable assurance engagements; and - limited assurance engagements.

• The scope of the Framework, in which a distinction is made between assurance engagements and other engagements such as other consulting engagements or specific engagements;

• The requirements that have to be met before an accountant should accept an assurance engagement;

• The five elements of assurance engagements, viz.: - the involvement of three parties; - the subject matter; - the criteria; - the assurance information; and - the assurance report.

This article addresses this structure in sections 2 and 3. Section 4 discusses characteristic differences between assurance engagements and specific engagements, while section 5 presents a series of critical comments. Diagram 1 is a schematic representation of the International Framework for Assurance Engagements, and the relationship between the Framework and other relevant regulations. The diagram also shows what standards apply to particular forms of engagements. Diagram 1 Schematic representation of the International Framework for Assurance Engagements and assurance-related engagements

Code of Ethics

Internationa Standards on Quality Control

Services laid down in the International Pronunciations

International Framework for Assurance Engagements

Audits and reviews of historical financial

information (1)

Assurance engagements other than (1)

Related services

ISA 100-999

ISRE 2000-2699

ISAE 3000-3699

ISRS 4000-4699

Legend ISA: International Standards on Auditing ISRE: International Standards on Review Engagements ISAE: International Standards on Assurance Engagements ISRS: International Standards on Related Services 2 Definitions, objectives and scope 2.1 Assurance engagements are more than audit engagements; definitions and

objectives The Framework defines an assurance engagement as follows (Framework, Par. 7):

‘Assurance engagement’ means an engagement in which a practitioner expresses a conclusion designed to enhance the degree of confidence of the intended users other than the responsible party about the outcome of the evaluation or measurement of a subject matter against the relevant criteria.

It is evident from this definition that an assurance engagement is not the same as an engagement to audit financial statements. An assurance engagement covers all engagements in which an accountant presents a conclusion with a view to reinforcing the confidence of the intended users. To determine whether an engagement qualifies as an assurance engagement, five elements have been defined, which are discussed in greater detail in section 3 of this contribution. Those elements are abstract to such an extent that many engagements can be qualified as assurance engagements. In Diagram 1, auditing financial statements (i.e. general purpose financial statements) is allocated to the category of ‘auditing and reviewing historical financial information’. That category also encompasses audit engagements for specific purposes (special purpose financial statements). The circumstance that such special purpose audits are in this category automatically means that the ISAs 200-999 apply. In our view, this regime for simple special purpose audits is stricter than was intended by the IFAC, since several audit standards are intended solely for audits of financial statements. It would have been more appropriate to distinguish between ‘general purpose assurance engagements’ and ‘other assurance engagements’, rather than distinguishing between ‘historical financial information’ versus ‘other assurance engagements’. As such, a discussion is currently underway within the IAASB about the correct definition of ‘historical financial information’. Reports For purposes of reporting, there are two types of assurance engagements: ‘assertion-based’ engagements and ‘direct reporting’ engagements (Framework, Par. 10). The difference between these two types lies in the direct availability of the information. With assertion-based engagements, the subject matter is evaluated or measured by the party responsible and the information concerning the subject matter is available to the intended users in the form of a pronouncement by the party responsible. With direct reporting engagements, the accountant evaluates or measures the subject matter directly, or else receives a representation from the responsible party that has conducted the evaluation or

measurement. That information is not available to the intended users. The information about the subject matter is provided to the intended users in the assurance report. In an assertion-based engagement, the accountant’s conclusion can be phrased in one of two different ways:

• by referring to the representation of the responsible party; or • by directly specifying the subject matter and the criteria.

In a direct reporting engagement, the accountant’s conclusion is phrased by explicitly specifying the subject matter and the criteria (Framework, Par. 57). Examples:

• An assertion-based engagement: a representation made by the management about the effectiveness of the internal control system (the assurance information in the form of an assertion); this representation is directly available to the intended users. In order to make this representation, the management has evaluated the internal control system or a process (the subject matter), using a framework for evaluating the effectiveness of an internal control system, such as COSO (the criteria). The accountant is expected to confirm the management’s representation.

• A direct reporting engagement: a statement of turnover of a contracting firm, where the accountant specifies what turnover (the assurance information) was recorded on a particular project.

• An non-standard intermediate form is a report on financial statements, where the processing, measurement, presentation and notes set out in the financial statements (the assurance information) are the result of the application of a system for financial reporting such as IFRS (the criteria) to the financial position, the financial results and the cash flows (the subject matter). Since the client does not make any explicit representations regarding faithfulness that are available to the intended users, these engagements qualify as direct reporting engagements. An alternative line of reasoning is that the client will comply with the law that specifies, essentially, its obligation to render account regarding the faithfulness of its capital and results. Compiling financial statements under a company’s Articles of Association therefore implicitly means disclosing the assertions. As such, it can be argued, in a U-turn construction, that such engagements could be regarded as assertion-based engagements. In our view, this confusion in definitions caused by the IFAC is disruptive. However, to the best of our knowledge, no unintended consequences have resulted yet.

Level of assurance As explained above, the Framework recognises two types of assurance engagements carried out by accountants. A reasonable assurance engagement implies carrying out activities with the scope and depth of an audit. A limited assurance engagement implies carrying out activities with the scope and depth of a review. The objective of an assurance engagement that provides a reasonable degree of assurance is to reduce the engagement risk to a low level. For these purposes, the engagement risk

is defined as ‘the risk that the [accountant] expresses an inappropriate conclusion when the subject matter information is materially misstated’ (Framework, Par. 48). The accountant’s opinion is phrased in a positive form. The objective of a limited assurance engagement is to reduce the engagement risk to a level that is acceptable to the accountant; that level of engagement risk is higher than the level for a reasonable degree of assurance. For that reason, the accountant’s opinion is phrased in a negative form. The positive and negative wordings are discussed below, in section 3, ‘Element 5: written report’. In determining both the engagement risk and the level of assurance that the accountant aims for with the assurance engagement, the accountant will take the engagement circumstances into consideration. However, the accountant may not simply change the type of assurance engagement, i.e. he may not change a reasonable assurance engagement into a limited assurance engagement. Obviously, this does not apply in the case of misunderstandings surrounding the nature of the engagement or if the information requirements of the intended users change. The purpose of this provision is to prevent situations in which undesirable findings by the accountant are not reported to the users of the accountability product. 2.2 Scope of the Framework As explained in section 1.4, engagements only qualify as assurance engagements if they exhibit five elements, which are listed in Par. 22 ff. of the Framework. Other engagements that do not qualify as assurance engagements include:

• engagements that fall within the scope of the ‘International Standards for Related Services’, such as agreed-upon procedures engagements and compilations of financial or other information;

• preparation of tax returns where no conclusion conveying assurance is expressed; • consulting and advisory engagements, such as management and tax consulting.

In order to prevent confusion among the intended users, the Framework states that the accountant must avoid characteristic elements of assurance engagements in non-assurance reports. This means that the accountant may not create the impression that the report concerns an assurance engagement; as such, the accountant may not use words such as ‘assurance’, ‘audit’ or ‘review’. The accountant should also avoid suggesting that a conclusion is drawn in the report that has the appearance of an assurance engagement. The Framework clearly explains that any form of service that fulfils the definition of an assurance engagement must indeed be treated as an assurance engagement. The exceptions to this rule are engagements for the accountant to testify in legal proceedings regarding accounting, auditing, taxation or other matters. There are also engagements in which the accountant is asked to express a professional opinion, view or wording from which the user could derive assurance (Framework, Par. 14-15). Such engagements need not comply with the requirements of the Framework if all the points listed below apply:

• the opinion, view or wording is merely incidental to the overall engagement; and • any written report issued is expressly restricted for use by only the intended users

specified in it; and

• under a written understanding with the specified intended users, the engagement is not intended to be an assurance engagement; and

• the engagement is not represented as an assurance engagement in the accountant’s report.

An assurance engagement may be part of a larger engagement, for example if a consulting engagement pertaining to a business acquisition includes a request for assurance concerning historical or future financial information. In such situations, the Framework only applies to the assurance part of the engagement. 3 Elements of an assurance engagement Each assurance engagement exhibits five elements:

1. three parties 2. suitable subject matter 3. suitable criteria 4. sufficient appropriate evidence 5. a written report.

These elements are explained below. Element 1: Three parties An assurance engagement involves three separate parties: a practitioner, a responsible party and intended users. The Framework uses the term ‘practitioner’. It should be noted that its definition is broader in scope than ‘auditor’ as used in the standards for audits and in the review engagements, where practitioners are understood to mean accountants who conduct audit and review engagements for historical information. The Framework is silent on a further definition of the concept of ‘practitioner’. In the remainder of this article, the concept of ‘practitioner’ is understood to mean ‘accountant’. The responsible party is the party responsible for the subject matter and/or the subject matter information (the assertion). That party may be the party that has commissioned the accountant for the engagement (the client). The intended users are the person, persons or group of persons for whom the accountant prepares the assurance report. The responsible party may be one of the intended users, but may not be the only one. The responsible party and the intended users may belong to different entities or to one and the same entity. For example, the highest level of management of an entity (as the intended user) may commission an accountant to carry out an assurance agreement regarding a particular aspect of the entity, for which a lower level of management (the responsible party) is directly responsible, but for which the highest level of management bears the ultimate responsibility. Element 2: Subject matter The subject matter and the subject matter information in an assurance engagement may come in many forms, some examples of which are listed in Table 1.

Table 1 Subject matter and examples of subject matter information Subject matter Examples of information regarding the

subject matter Financial performance or conditions Processing, measurement, presentation and

notes in the financial statements Non-financial performance or conditions Indicators of efficiency and effectiveness Physical characteristics Document with detailed description Systems and processes Assertions regarding effectiveness Behaviour Statement regarding compliance or

effectiveness A suitable subject matter fulfils the following two characteristics: Firstly, it must be identifiable and capable of consistent evaluation or measurement based on the identified criteria. Secondly, it must be of such a nature that the information about it can be subjected to procedures for gathering sufficient appropriate evidence to support a reasonable assurance or limited assurance conclusion, as appropriate. Element 3: Suitable criteria Criteria are the benchmarks that are used for evaluating or measuring the subject matter. Criteria may be formal/established, e.g. for the compilation of financial statements they may consist of the International Financial Reporting Standards, or less formal/specifically developed, such as an internally developed code of conduct. As financial statements are intended for general use, it is not permitted to apply valuation principles that do not correspond to generally accepted reporting regulations. Suitable criteria are necessary to ensure a reasonably consistent evaluation or measurement of the subject matter within the context of professional judgment. If a conclusion lacks a frame of reference formed by applicable criteria, that conclusion is subject to any conceivable interpretation, which may cause misunderstandings. Characteristics of applicable criteria are relevance, completeness, reliability, neutrality and understandability. These characteristics are explained in Table 2 (Framework, Par. 36). The accountant assesses the suitability of criteria for a particular engagement by judging whether they exhibit these characteristics. Whether criteria are established or specifically developed will affect the activities that the accountant performs in order to judge the applicability of those criteria for a particular engagement. The criteria must be available to the intended users, to allow them to understand how the subject matter was evaluated or measured. Evaluating or measuring a subject matter on the basis of the accountant’s expectations, opinions or individual experiences do not constitute applicable criteria.

Table 2 Characteristics of suitable criteria Characteristic Note Relevance Relevant criteria contribute to conclusions that assist decision-

making by the intended users. Completeness Criteria are sufficiently complete when relevant factors that could

affect the conclusions in the context of the engagement circumstances are not omitted. Complete criteria include, where relevant, benchmarks for presentation and disclosure.

Reliability Reliable criteria allow reasonably consistent evaluation or measurement of the subject matter including, where relevant, presentation and disclosure, when used in similar circumstances by similarly qualified practitioners.

Neutrality Neutral criteria contribute to conclusions that are free from bias. Understandability Understandable criteria contribute to conclusions that are clear,

comprehensive, and not subject to significantly different interpretations.

Element 4: Appropriate evidence The fourth element of an assurance engagement is the availability of sufficient appropriate evidence. The term ‘sufficient and appropriate’ is made up of two different aspects, namely sufficient and appropriate. The aspect of ‘sufficient’ indicates the quantity of evidence, while the aspect of ‘appropriate’ refers to the quality of evidence, i.e. its relevance and reliability. The accountant will gather sufficient appropriate evidence to offer a foundation for a conclusion in an assurance report. Gathering evidence starts with planning the engagement, where the accountant asks himself with professional scepticism whether he can obtain sufficient evidence to draw a conclusion as to whether the assertion is free of material misstatements. The quantity and quality of information depends on the material importance and on the engagement risk. For these purposes, an attitude of professional scepticism means that the accountant makes a critical assessment, with a questioning mind, of the validity of the evidence obtained, and is alert to evidence that contradicts or brings into question the reliability of documents or of representations by the responsible party. This attitude on the accountant’s part is necessary in order to reduce the risk of overlooking suspicious circumstances, of over-generalising and of using faulty assumptions when performing the work. Assurance engagements virtually never include authenticating the underlying documents, nor are accountants trained to do so. However, where applicable, the accountant may call on the knowledge and expertise of ‘forensic’ accountants. When carrying out an assurance engagement, an accountant will however verify that internal control procedures have been implemented – insofar as he wishes to rely on those procedures – to ensure that the client only uses authentic documents when initiating routine transactions that have financial implications. In addition, the accountant will also establish the authenticity of

those underlying documents if they serve to substantiate the mitigation of significant risks. Element 5: Written report The accountant issues a written report with a conclusion that expresses the assurance obtained regarding the information concerning the subject matter. The standards for audits, review engagements and other assurance engagements specify basic elements for assurance reports. In addition, the accountant must consider whether any other reporting responsibilities exist, such as communication with the bodies charged with governance. With audits of financial statements, this means that the accountant must present an audit report to the business’s Supervisory Board pursuant to Title 2 of the Netherlands Civil Code. In the report, the assurance is expressed in the title of the accountant’s report: ‘Assurance Report’. Ideally, this imprint should apply to all assurance engagements that the accountant carries out, i.e. including audits of financial statements. However, in light of the language generally used for audits of financial statements, it has been decided that the title ‘Audit Report’ will be maintained. Where practicable, the assurance report is addressed to all intended users. For financial statements, the audit report must be addressed to the client. In some cases, intended users (such as bankers or regulatory bodies) require or ask the responsible party (or the client, if not the same as the responsible party) to commission an assurance engagement for a specific purpose. With engagements intended for specific users or for a specific purpose, the accountant will consider the possibility of including a provision in the assurance report that restricts the use of that report to those users or that purpose. Such a provision must be included if certain criteria, such as contractual conditions, are only available to particular intended users or only pertain to a particular purpose. The nature of the assurance engagement affects the phrasing of the audit report. With reasonable assurance engagements, the accountant must phrase his conclusion in a positive form, e.g. ‘In our opinion internal control is effective, in all material respects, based on XYZ criteria’, or ‘In our opinion the responsible party’s assertion that internal control is effective, in all material respects, based on XYZ criteria, is fairly stated’. Phrasing the conclusion in this manner conveys the ‘reasonable assurance’. With limited assurance engagements, the accountant must present his conclusion in a negative form, e.g. ‘Based on our work described in this report, nothing has come to our attention that causes us to believe that internal control is not effective, in all material respects, based on XYZ criteria’. Phrasing the conclusion in this manner conveys the limited assurance that corresponds to the level of the activities that the accountant has carried out to gather information, based on the characteristics of the subject matter and on other circumstances surrounding the engagement, as defined in the assurance report. The accountant will not issue an unqualified conclusion if (Framework, Par. 60):

• there is a limitation on the scope of the accountant’s work; • the accountant’s conclusion is worded in terms of the responsible party’s

assertion, and that assertion is not fairly stated in all material respects; • the accountant’s conclusion is worded directly in terms of the subject matter and

the criteria, and the subject matter information is materially misstated; • when it is discovered after the engagement has been accepted that the criteria are

unsuitable or the subject matter is not appropriate for an assurance engagement; In such cases, the accountant expresses a qualified conclusion, disclaimer of conclusion or adverse conclusion, depending on how material the situation is. 4 Assurance versus agreed-upon procedures engagements As shown in Diagram 1, there are two main groups of professional standards: assurance engagements and assurance-related engagements. The category of assurance-related engagements includes the standard of ‘agreed-upon procedures engagements’. Characteristic differences between assurance engagements and agreed-upon procedures engagements concern the intended users, the presence of suitable criteria and the form that the report takes. Difference 1: Intended users Firstly, ‘agreed-upon procedures engagements’ are intended for the private market, where the client and the accountant agree between them what specific information requirement the accountant will fulfil exclusively for the client. The advantage of such arrangements is their flexibility: whereas financial statements demand a true and fair view, with all the work necessary, agreed-upon procedures engagements may be structured precisely as agreed (‘you request it, we play it’). However, this flexibility also causes a drawback: outsiders are unable to see why that particular work and scope have been selected. As such, it is not permitted to disseminate reports on agreed-upon procedures engagements for general use. For example, if the agreed-upon procedures engagement consists of counting stock, the accountant may report his factual observations. In doing so, the accountant only specifies what he has counted (existence), but does not make any pronouncements regarding purchase prices (correctness) or whether there should have been more items in stock (completeness), ownership, etc. Difference 2: Suitable criteria The second difference is the need for suitable criteria when carrying out assurance engagements. For agreed-upon procedures engagements, such criteria are irrelevant. For example, an accountant is asked to carry out an assurance engagement to answer the question of whether the weather over the past week has been nice. The accountant cannot provide any assurance in that reply, since no suitable criteria are available. The perception of weather differs from person to person: one person likes it when the sun is shining, while for another it is not nice until it is at least 25 degrees centigrade. In this example, the accountant cannot accept the assurance engagement, since it does not possess the five elements of assurance engagements. As an alternative, the accountant could be asked to determine, in the form of an agreed-upon procedures engagement,

whether it was at least 25 degrees centigrade at 12 noon for the past 7 days. Such an engagement can be accepted. Difference 3: Form of the report A third characteristic difference between an assurance engagement and an agreed-upon procedures engagement is the form of the report. With assurance engagements, a report is issued with an established structure; with agreed-upon procedures engagements, the accountant submits a report of his factual findings, using words that may not suggest that the work constituted an assurance engagement. This is apparent from, among other things, the prohibition on including an overall conclusion and on using certain words, such as ‘audit’ and ‘review’, in the report on the actual findings as meant in section 2.2. 5 Postscript The creation of the International Framework for Assurance Engagements provides a basis on which accountants can rely when carrying out assurance engagements that do not pertain to historical financial information. The Framework is important not only for accountants, but also for clients and regulators. For example, it is important that parties drawing up audit protocols also understand this Framework and know what to expect from accountants. As explained above, the IFAC uses the term ‘practitioner’ in the Framework; that term has a broader definition than the term ‘accountant’, which is used in the Dutch context. The IFAC’s intention was not only to assist the development of accountants in their traditional role of auditors of financial statements, but also to create a place for those practitioners who provide, or will provide in the future, assurance regarding other issues. For example, in the Netherlands, the Framework may offer assistance to EDP auditors, operational auditors and privacy auditors who are not accountants. However, this implies a change in the structure of the various professional organisations to which those practitioners belong. The Framework would work better if those professional organisations were combined into a single large organisation of auditors. Is the Framework capable of application in the Dutch context, where accountants are generally concerned with historical financial information and as such find themselves positioned professionally on the left-hand side of the diagram shown in section 1: ‘audit or review of historical financial information’? In our view, it most certainly is. Obviously, accountants traditionally look at historical financial information, since that is the product that accountants have been selling for years. But the field in which accountants work is subject to change. The market as a consumer is developing incredibly fast. It demands assurance regarding all manner of aspects of social life, including about issues on which accountants may have something to say: the full scope of issues in business economics. Nowadays, the market demands that accountants not only issue opinions on financial statements or other historical financial accountability reports. The principal question that the market addresses to accountants concerns the overall health of an organisation. Since that question is, naturally, difficult to answer, the market poses subsidiary questions about such matters as systems and processes. Accountants are

also developing into suppliers of the services that the market requires. The Framework is the perfect tool to assist accountants in that further development. As such, the Framework covers all standards aimed at providing assurance. Time will tell whether present-day accountants are the type of practitioner who can indeed carry out all assurance engagements. It is equally possible that an alliance of different types of practitioners will perform the assurance engagements presented in Table 1. For each separate assurance engagement, it will then need to be determined who bears the ultimate responsibility. In that connection, too, the Framework provides for the possibility to answer the question of whether it is acceptable to abandon the concept of ‘sole responsibility’ and adopt a concept of ‘divided responsibility’. Particularly in connection with specialist engagements such as assurance regarding corporate social responsibility, divided responsibility between accountants and subject-matter experts might be logical in the future. The Framework clearly provides for this option. As explained above, it is uncertain whether all this is possible within the current structure of the accountants’ professional organisations. Specialisation and diversification will definitely be necessary in order to be able to answer the requests for assurance from the market in the future. In our view, we should be glad that we have a Framework that, we feel, is solid enough to deal with the developments that face us, support the practitioners involved, regardless of the type of assurance engagement concerned, and correctly approve the various types of assurance engagements. References Gortemaker, J.C.A. (2001), International Standard on Assurance Engagements,

Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, vol. 75, no. 3 (March), pp. 64-70.

Hasan, M., S. Maijoor, T.J. Mock, P. Roebuck, R. Simnett and A. Vanstraelen (2005), The different types of assurance services and levels of assurance provided, International Journal of Auditing, vol. 9, no. 2, pp. 91-102.

Koninklijk Nederlands Instituut voor Registeraccountants (Royal NIVRA) (2005), Richtlijnen voor de Accountantscontrole (‘RAC’), edition of June 2005 (the RAC include the Framework and RAC/ISAE 3000). See http://www.nivra.nl/Richtlijnen/2005/index_nl.htm.

1 The Netherlands is familiar with the Auditing Guidelines (in Dutch: Richtlijnen voor de Accountantscontrole, or ‘RAC’). Owing to the close ties with the international requirements laid down in the International Standards on Auditing (‘ISA’), those Guidelines have evolved into standards. 2 With effect from 2007, the Dutch Auditing Guidelines (Richtlijnen voor de Accountantscontrole) have been replaced by the Auditing and Other Standards (Controle- en Overige Standaarden), as part of the introduction of new professional regulations. 3 The Framework is important for accountants in public practice performing assurance engagements and for accountants in the government sector. Other accountants, including internal auditors, are advised to observe the Framework when performing assurance engagements. In such situations, further requirements are specified for the auditor’s report (see Note 1 to the Framework).

Documents

4. a Internationale auditing standaarden in Nederland · gebied van accountancy en EDP-auditing. 1 1 2. 558 MAB november 2005 THEMA Ontwikkeling in breed perspectief In eerste instantie