40-lecie Stopnia Wodnego we Włocławku - RZGW Warszawa · dowania, zapiaszczały żyzne pola. W jej nur-tach ludzie często tracili życie. Te zagrożenia są nadal w znacznym stopniu

40-lecie Stopnia Wodnego we WłocławkuBezpieczeństwo Dolnej Wisły – doświadczenia i nowe wyzwania

Dolna WisłaHydrologiaWisła charakteryzuje się dużą zmiennością przepływów. Największe obserwowane po-wodzie prowadziły około 9 000 m3/s wody, podczas gdy w okresach niskich stanów, trwających czasem tygodniami, występu-ją przepływy nie przekraczające 300 m3/s. Zróżnicowanie przepływów pociąga za sobą znaczne wahania stanów wody, niekorzyst-ne zarówno w okresach suchych, jak i pod-czas powodzi.

Charakterystycznym rysem hydrologicznym rzeki są zjawiska lodowe, występujące w okre-sach zimowych. Typowy przebieg zlodzenia rzeki obejmuje w pewnym uproszczeniu trzy fazy:

tworzenie się i narastanie lodu brzego- {wego, przepływ śryżu i ewentualne two-rzenie się zatorów śryżowychutworzenie się pokrywy lodowej i nara- {stanie jej grubości pękanie pokrywy, ruszanie lodu, spływ {kry i ewentualne tworzenie się zatorów lodowych.

Rzeka bywa też groźna. Jej wylewy odbierały ludziom dorobek życia, niszczyły domy i zabu-dowania, zapiaszczały żyzne pola. W jej nur-tach ludzie często tracili życie. Te zagrożenia są nadal w znacznym stopniu aktualne.

Koryto rzeki Dolna Wisła płynie przez tereny nizinne. Jej koryto zostało uformowane głównie w pia-skach i rzecznych osadach (aluwiach). Miej-scami wychodzą na wierzch grunty spoiste w postaci iłów i glin, które zalegają zwykle kilka metrów pod piaskami. W niektórych przekro-jach obserwuje się występowanie złóż kamieni glacjalnych, czyli naniesionych przez lodowiec.

Piaski i osady aluwialne są gruntami łatwo roz-mywanymi, które rzeka przenosi z miejsca na miejsce, tworząc przemiały, łachy i kępy. Nie-które z nich z czasem porastają roślinnością i utrwalają się w krajobrazie na długie lata, inne szybko poddają się nurtowi i znikają. Trudno rozmywane iły, gliny i kamienie tworzą w kory-cie rzeki tzw. progi, opóźniające i hamujące pro-cesy erozji, czyli rozmywania dna i brzegów.

siedliska powstały właśnie dzięki oddziaływa-niu człowieka.

Na Kujawach i Pomorzu znajduje się wie-le zakątków nieskalanej przyrody, przede wszystkim w wielkim kompleksie leśnym Bory Tucholskie. Do unikatowych w ska-li Europy miejsc należy bez wątpienia naj-starszy polski rezerwat – Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego, na terenie którego można podziwiać ponad trzy ty-siące kilkusetletnich cisów. Na szukających spokoju, ciszy, możliwości podglądania dzi-ko żyjących zwierząt i przede wszystkim wypoczynku na wodzie lub nad wodą czeka natomiast Pojezierze Brodnickie.

Region kujawsko-pomorski od zawsze związa-ny był z Wisłą. To rzeka dostarczała ludziom wody i pożywienia, ułatwiała transport i wy-mianę informacji.

Region – natura, zdrowie i historiaKujawy i Pomorze łączą w sobie niezwykłe walory przyrodnicze, uzdrowiskowe i histo-ryczne. Każdy znajdzie tu coś dla siebie: wspa-niałe lasy, urokliwe jeziora, czyste rzeki, cenne dla zdrowia solanki, tradycyjną wieś, zachwy-cające zabytkami miasta i miasteczka. Region szczyci się wymarzonymi terenami do mniej i bardziej aktywnego wypoczynku – grzybo-brania, polowania, wędkowania, sportów wod-nych i konnych przejażdżek, a także do podre-perowania zdrowia.

Wisła i jej dolina – mimo cywilizacyjnych prze-mian, które odcisnęły tutaj swoje piętno – są ważnymi i cennymi elementami krajobrazu oraz niszami ekologicznymi dla wielu gatun-ków fauny i flory. Warto też podkreślić, że na chronioną różnorodność przyrodniczą na tym obszarze składa się występowanie wielu ga-tunków synantropijnych, których naturalne

2 3


Formy, natężenie i okres trwania zlodzenia zależą od aktualnych warunków meteorolo-gicznych i hydrologicznych. Z uwagi na wielką zmienność i różnorodność tych zjawisk, prze-bieg zlodzenia na rzece i zbiorniku różni się każdej zimy. Gdy zima jest lekka, lodu może nie być wcale, natomiast w innych przypadkach zjawiska lodowe, a w szczególności spływ kry i zatory powodują poważne problemy eksplo-atacyjne i zagrożenie powodziowe.

Taki stan rzeczy jest wynikiem braku konse-kwencji w zabudowie rzeki i pozostawienia po-wyżej zbiornika włocławskiego 90-kilometro-wego, nieuregulowanego odcinka swobodnie płynącej rzeki. Zagrożenia wyeliminowałaby konsekwentna realizacja kaskady stopni wod-nych.

Zabudowa rzekiHistoria nowoczesnej, kompleksowej zabudo-wy rzeki sięga XIX wieku, kiedy rozpoczęto re-gulację całego odcinka w granicach ówczesne-go zaboru pruskiego. Na odcinku w granicach zaboru rosyjskiego regulacji nie podjęto.

Po odzyskaniu niepodległości, młode państwo polskie i społeczności lokalne podjęły próby nadrobienia zaległości. Brak środków nie po-zwalał jednak na przeprowadzenie komplekso-wej regulacji. Ograniczono się więc do sypania wałów przeciwpowodziowych i ubezpieczania miejsc szczególnie narażonych na niszczące działania nurtu.

Po drugiej wojnie światowej przystąpiono do regulacji z rozmachem, ale przerwano ją już na początku lat 50. Opracowano koncepcję budo-wy kaskady dolnej Wisły, która miała na celu kompleksowe zagospodarowanie rzeki i jej wy-korzystanie energetyczne. Realizację rozpo-częto od stopnia Włocławek – zadecydowała o tym szczególnie korzystna lokalizacja. Pla-nowano tutaj też ujęcie wody dla tzw. Kanału Centralnego, który miał zasilać w wodę tereny położone na wododziale Wisły i Odry. Plany te zarzucono już w trakcie realizacji stopnia i od tego czasu brak jest koncepcji odnośnie sposo-bu, celów i perspektyw realizacji zabudowy. Po blisko 40 latach zaniechań rzeka uległa znacz-nej degradacji, a istniejąca zabudowa – znisz-czeniu.

Stopień wodny Włocławek

jaz {zapora czołowa. {

Najgłębiej posadowiony budynek elektrowni wodnej opiera się na gruntach plioceńskich, któ-rych miąższość maleje od prawego do lewego brzegu z około 5,30 m pod sekcją nr 3 do około 3,0 m pod sekcją nr 1. Stosunkowo słabe podło-że gruntowe spowodowało konieczność zasto-sowania specjalnych rozwiązań dla zapewnienia wymaganego współczynnika bezpieczeństwa budynku elektrowni na przesunięcie.

Administratorem stopnia wodnego Włocła-wek jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wod-nej w Warszawie.

Śluza żeglugowa z awanportamiŚluza żeglugowa i awanporty zlokalizowane są na lewym brzegu rzeki. Śluza posiada zdolność śluzowania jednostek pływających o wyporno-ści do 1 600 ton i roczną przepustowość około

Stopień wody Włocławek został wybudowany w latach 1963-1970, jako pierwszy obiekt plano-wanej sekwencyjnej zabudowy rzeki stopniami piętrzącymi, zwanej kaskadą dolnej Wisły. Pro-jekt regulacji dolnej Wisły został opracowany w 1957 r., przez Komitet Gospodarki Wodnej Pol-skiej Akademii Nauk. O budowie tamy we Wło-cławku w pierwszej kolejności zadecydowała koncepcja realizacji Kanału Centralnego, prowa-dzącego wodę ze zbiornika włocławskiego do regionów deficytowych na linii Łódź-Śląsk. Pod uwagę brano także dogodne ukształtowanie terenu oraz wysoką efektywność ekonomicz-ną inwestycji dla energetyki. W dniu 17 stycznia 1970 r., zakończono budowę i oddano do użyt-kowania stopień wodny we Włocławku.

Czołowe budowle piętrzące stopnia (od lewe-go brzegu rzeki) stanowią:

śluza żeglugowa {elektrownia wodna {przepławka dla ryb {

4 5


6 mln ton. Komora śluzy oraz głowy górna i dol-na posiadają konstrukcję żelbetową dokową. Całkowita długość obiektu wynosi 165 m, przy wymiarach użytkowych komory 115,0x12,0 m.

Awanport górny i dolny śluzy mają odpowied-nio 500 i 700 m długości, wyposażone są w dalby cumownicze i sygnalizację, a ich osłonę stanowią umocnione ziemne wały osłaniające. Przy wejściu do awanportu górnego znajduje się wejście do basenu portowego, stanowiące-go zaplecze techniczne stopnia oraz bazę ope-racyjną lodołamaczy.

Elektrownia wodnaElektrownię wodną zlokalizowano przy lewym brzegu rzeki, między śluzą żeglugową i jazem, od którego oddzielona jest filarem przepław-kowym. Budynek o długości około 154 m i sze-rokości 60 m jest podzielony na trzy zdylato-wane sekcje. W każdej sekcji umieszczono po dwa hydrozespoły.

Podstawowe wyposażenie elektrowni stanowi sześć hydrozespołów z turbinami typu Kapla-na o średnicy wirnika Dw = 8,0 m, sprzężonych z generatorami o mocy 31,8 MVA każdy.

Moc nominalna turbiny: 27,8 MW {Przełyk znamionowy turbiny: 2 190 m { 3/sSpad znamionowy: 8,8 m {Dopuszczalny zakres spadów: 5,25-12,75 m {Moc zainstalowana elektrowni: 160,2 MW {Całkowity przełyk instalowany: 2 100 m { 3/sPrędkość obrotowa hydrozespołu: 57,7 {obrotów/min.Całkowity ciężar jednego hydrozespołu: {1 200 ton.

Elektrownia jest połączona z Krajowym Syste-mem Elektroenergetycznym trzema liniami na-powietrznymi w napięciu 110 kV przez trzy trans-formatory blokowe o mocy 68 MVA każdy.

Przepławka dla rybPrzepławka dla ryb służy umożliwieniu poko-nywania piętrzenia rzeki przez ryby wędrowne, dwuśrodowiskowe, w szczególności łososia, troć wędrowną, certę i węgorza. Usytuowana jest w filarze działowym między elektrownią i jazem i wykonana w formie kaskady złożonej z 30 ko-mór przepływowych oraz trzech spoczynkowych. Przepływ wody wabiącej zapewnia rurociąg stalo-wy o wydatku około 0,5 m3/s. W wyniku nadmier-nej erozji przepławka została unieruchomiona.

JazJaz jest budowlą umożliwiającą regulację prze-pływu. Zlokalizowany jest między filarem prze-pławkowym i zaporą ziemną. Praca jazu jest uzależniona od warunków hydrologicznych i pracy elektrowni. Jest otwierany gdy przepły-wy w rzece przekraczają przepustowość elek-trowni oraz w zimie podczas przepuszczania pokrywy lodowej przez stopień.

Główne zamknięcia przęseł stanowią stalowe zasuwy płaskie o konstrukcji powłokowej, każda o ciężarze 93 tony. Zawieszone są na stalowych łańcuchach Galla i poruszają się w pionowych wnękach filarów. Napęd zasuwy jest elektrycz-ny, sterowany z pomieszczeń mechanizmów na filarach jazu lub z centralnej sterowni.

Zapora czołowaZapora czołowa przegradza dawne koryto rze-ki. Jest budowlą ziemną o długości, 670 m, ob-jętości 1 100 000 m3, szerokości korony 12 m, a szerokość podstawy w najgłębszym miejscu przekracza 150 m.

W korpus zapory wkomponowana została pry-zma z kamieni i bloków betonowych, za pomo-

cą której przegrodzono główne koryto rzeki podczas budowy stopnia.

Przejście drogowe przez stopieńPrzez obiekty stopnia przebiega droga kołowa stanowiąca przedłużenie obwodnicy miasta i tworząca dogodne połączenie komunikacyjne na kierunku Włocławek — Lipno oraz dla dróg biegnących wzdłuż obu brzegów rzeki. Spełnia ona bardzo istotną rolę dla odciążenia ruchu tranzytowego przez Włocławek oraz drugie-go, bardzo już wysłużonego mostu przez Wi-słę, wybudowanego w centrum miasta jeszcze przed wojną. Droga biegnie przez mosty nad śluzą, elektrownią wodną i jazem oraz po koro-nie zapory czołowej.

ZbiornikW wyniku spiętrzenia rzeki powstał naj-większy w centralnej Polsce zbiornik wodny o długości 55 km i powierzchni około 75 km2. Zbiornik zajmuje obszar dawnego międzywala rzeki i jest położony w obrębie czterech jed-nostek morfologicznych: Kotliny Warszaw-skiej i Płockiej na lewym brzegu oraz Wyso-czyzny Dobrzyńskiej i Płockiej na prawym.

6 7


Takie ukształtowanie terenu sprawiło, że ni-sko położone tereny na lewym brzegu zbior-nika chronione są przed wodami spiętrzonymi i powodziowymi za pomocą ziemnych zapór bocznych o łącznej długości około 30 km. Po-wyżej zbiornika wały przeciwpowodziowe wy-stępują na obu brzegach rzeki.

Charakterystyczne parametry zbiornika: szerokość średnia: 1,2 km maksymalna: 3,0 km głębokość średnia: 5,5 m maksymalna: 15,0 m pojemność użytkowa: 53,0 mln m3

całkowita: 370,0 mln m3

Zbiornik ma charakter przepływowy. Dobowe wahania poziomu piętrzenia nie przekraczają 0,8 m i zawierają się między rzędnymi 57,30 m n.p.m. oraz 56,50 m n.p.m. Nie daje to możliwo-ści retencjonowania znacznych ilości wody oraz istotnej redukcji fal powodziowych na Wiśle. Stosunkowo mała pojemność zbiornika powo-duje, że znajdująca się w nim woda wymienia się około 70 razy w ciągu roku, co zapobiega utracie natlenienia, w odróżnieniu od jezior, w których proces wymiany wody trwa wielo-krotnie dłużej.

Prowadzone systematycznie badania nauko-we wykazują, że zbiornik działa jak swojego rodzaju oczyszczalnia ścieków, gromadząc w sobie rumowisko rzeczne i część prowadzo-nych przez wodę zanieczyszczeń. Pomimo tego, zawartość metali ciężkich i innych za-nieczyszczeń w osadach jest porównywalna, a w wielu parametrach nawet mniejsza niż w najczystszych jeziorach mazurskich.

W ciągu blisko 40 lat eksploatacji zbiornik wy-tworzył własny bogaty ekosystem. Stabiliza-cja poziomu wód gruntowych powstrzymała degradację przyrodniczą doliny rzeki, polegają-cą na jej osuszaniu w rezultacie niskich opadów w regionie oraz wcinaniu się rzeki w dno. Nowy ekosystem został zasiedlony wieloma gatun-kami fauny, w tym rzadkimi gatunkami pta-ków, takich jak na przykład: mewa pospolita, czaple, kormorany, a nawet orły. Występują tu też zwierzęta wrażliwe na zanieczyszczenia wody – wydry i bobry.

Zbiornik stał się również interesującym obiek-tem rekreacyjno-wypoczynkowym, szczegól-nie dla amatorów żeglarstwa śródlądowego, którzy znajdują tu bardzo dobre warunki do że-glowania rekreacyjnego i do organizacji regat.

Powstaje coraz więcej ośrodków i przystani. Szkoda tylko, że warunki klimatyczne ograni-czają sezon do kilku miesięcy.

Ekologiczne bezpieczeństwo Stopnia Wodnego we WłocławkuW celu zapewnienia bezpieczeństwa stopnia wodnego we Włocławku w styczniu 2009 r. na wniosek Ministra Środowiska, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wprowadziło na „Listę projektów indykatywnych dla Programu Ope-racyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007–2013” zadanie: „Ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodnego Włocławek. Modernizacja stopnia wodnego we Włocławku i poprawa bezpieczeństwa powodziowego zbiornika wło-cławskiego”.

Zgodnie z przyjętym harmonogramem dzia-łań, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie realizuje trzy zadania na łączną kwotę 152 mln zł.:

remont obiektów piętrzących stopnia {wodnego Włocławek rozbudowa wałów wstecznych Słupianki {i zapory bocznej Borowiczki makroniwelacja w czaszy zbiornika, prze- {budowa zapór bocznych Jordanów – To-kary i Duninów

Realizacja tej inwestycji nie wyeliminuje przy-czyny powstawania zagrożeń spowodowanych wieloletnią eksploatacją stopnia włocławskie-go w warunkach odbiegających od projekto-wanych. Jest to możliwe jedynie poprzez pod-niesieni poziomu dolnej wody kolejną budowlą piętrzącą.

8 9


EW2, czyli program budowy II stopnia wodnego na Wiśle

malnych warunkach hydrologicznych. Aby zapewnić trwałe zabezpieczenie stopnia wodnego we Włocławku niezbędne jest podpiętrzenie i stabilizacja poziomu dol-nej wody zgodnie z warunkami określonymi w pierwotnych założeniach projektowych. Popiętrzenie to można uzyskać przez wyko-nanie kolejnego stopnia w rejonie Nieszawy/Ciechocinka.

Aby zwiększyć bezpieczeństwo wszystkich elementów zapory wodnej w kolejnych latach wprowadzano doraźne rozwiązania:

wybudowano z narzutu kamiennego i ga- {bonów tymczasowy próg podpiętrzający dolne stanowisko jazu i elektrowni oraz zrealizowano prace zabezpieczające, re-montowe i modernizacyjne w 1995 r. zwiększono przepływ mini- {malny przez elektrownię z 350 m3/s do 450 m3/s

w 2002 r. system pracy elektrowni zmie- {niono ze szczytowego na przepływowyograniczono użytkowanie elektrowni {i śluzy.

Rozwiązania te nie usuwają jednak przyczyny ero-zji koryta rzeki, ani nie rozwiązują kompleksowo problemu zapewnienia bezpieczeństwa budowli.

Niebezpieczeństwa wynikające z braku II stopniaOdstąpienie od budowy II stopnia na Wiśle, przy jednoczesnym funkcjonowaniu nieprzy-stosowanej do takich warunków zapory we Włocławku, doprowadziło do poważnych zmian w dolinie Wisły, w samym korycie rze-ki, i w obrębie jej brzegów, a także w obiek-tach inżynierskich. W wyniku procesu erozji nastąpiła stopniowa deformacja kształtu koryta rzeki i kompletna degradacja systemu regulacyjnego:

tarasów zalewowych {koncentracja przepływu spowodowana {zmianą przekroju koryta z dwudzielnego w jednodzielne z wyłączeniem udziału ko-ryt bocznych w przepuszczaniu przepływu

usunięcie osadów piasz czysto-żwir- {owych z obrębu koryta, co zmieniło je w „rynnę erozyjną” wciętą w gliny i iłycałkowity zanik pracy koryt bocznych {(zamulenia) i połączenie wysp (kęp) ze stałym lądem.

W efekcie obniżania lustra wody w rzece znaj-dujące się tu obiekty inżynierskie straciły możliwość funkcjonowania, a nawet zostały zagrożone utratą stateczności i zniszczeniem. Dotyczy to obiektów na terenie Włocławka:

port elewatora zbożowego (676,00 km) – {pozbawiony wodyport letni (677,40 km) – jak wyżej {port zimowy (679,40 km) – jak wyżej {bulwar miejski (678,40-679,90 km) – od- {słonięcie podstawy budowlimost drogowy (679,31 km) – wyboje przy {filarach grożące utratą nośnościujście rzeki Zgłowiączki (679,60 km) – {zagrożenie erozją wsteczną odcinka uj-ściowego pomimo wybudowania progów stabilizującychujęcie wody dla Anwilu (687,90 km) – ni- {skie poziomy wody w kanale doprowa-dzającym zakłócają lub uniemożliwiają

Dlaczego II stopień?Zbudowany w latach 1963-1970 stopień wodny Włocławek został zaprojektowany przy założeniu, że w okresie następnych 10-15 lat powstanie kolejny stopień piętrzący w rejonie Ciechocinka. Rozwiązania kon-strukcyjne stopnia wodnego we Włocławku były ściśle związane z poziomem piętrzenia wody na projektowanym niżej stopniu, który miał gwarantować utrzymanie zwierciadła wody w dolnym stanowisku. W ciągu 40 lat samotnej eksploatacji stopnia średnie obni-żenie poziomu wody w dolnym stanowisku zbliża się do 3,0 m. Powoduje to przekro-czenie granicznego układu obciążeń, przy którym stateczność obiektów piętrzących znajduje się na granicy wartości dopusz-czalnych. Eksploatacja stopnia w tak nieko-rzystnych warunkach powoduje degradację elementów budowli i niekorzystne zmiany w podłożu gruntowym, co zagraża bezpie-czeństwu budowli, szczególnie w ekstre-

10 11


pracę ujęcia, oraz innych instalacji w dole rzeki:

2 rurociągi etylenu z Petrochemii �Płock do Anwilu (688,68-688,73 km) – odsłonięte zabezpieczenia rurociągów przegradzają już kory-to rzeki nad dnem, a w przyszłości stanowić będą próg piętrzący2 rurociągi produktów naftowych �PERN (688,78 i 688,83 km) – stan jak wyżej2 gazociągi Jamał-Europa (691,600 �i 691,650 km) – występują rozmy-cia dna nad gazociągiem.

W następstwie erozji i obniżenia się poziomu wód gruntowych, przesuszona dolina rzeczna poniżej Włocławka ulega dalszej degradacji.

Uwarunkowania formalno–prawne budowy II stopnia na Wiśle22 grudnia 2000 r. Sejm RP przyjął uchwałę uznającą konieczność zabezpieczenia stopnia wodnego we Włocławku poprzez realizację przedsięwzięcia inwestycyjnego pod nazwą Stopień Wodny Nieszawa-Ciechocinek, zakła-dając komercyjny charakter finansowania in-

westycji, w którym środki publiczne ograniczo-ne będą do niezbędnego minimum.

W wyniku konsolidacji sektora energetyczne-go w Polsce elektrownia wodna we Włocławku została włączona w struktury Grupy ENERGA. W związku z powyższym Ministerstwo Środo-wiska oraz Ministerstwo Skarbu Państwa, ma-jąc na względzie uchwałę Sejmu RP, zwróciły się do ENERGA SA o deklarację budowy stop-nia wodnego na rzece Wiśle.

W kwietniu 2009 r., zarząd ENERGA SA złożył do Ministerstwa Skarbu Państwa i Minister-stwa Środowiska deklarację budowy stopnia na Wiśle wykazując konieczność podjęcia dzia-łań zapobiegawczych i przedstawiając harmo-nogram przewidywanych prac.

20 sierpnia 2009 roku Prezes Krajowego Za-rządu Gospodarki Wodnej wraz z Prezesem Zarządu ENERGA SA podpisali List Intencyjny o wzajemnej partnerskiej współpracy w zakresie budowy stopnia wodnego poniżej Włocławka.

Podjęcie prac nad projektem przez Grupę ENERGA jest zbieżne z realizacją własnej

strategii rozwoju oraz poparte koniecznością wypełnienia obowiązku wprowadzenia do ob-rotu odpowiedniej ilości energii pochodzącej z odnawialnych źródeł — takim źródłem była-by elektrownia wodna będąca częścią stopnia.

Realizacja projektu budowy II stopnia na Wi-śle jest zgodna z podstawowymi kierunkami Polityki Energetycznej Państwa do roku 2030, takimi jak: poprawa efektywności energetycz-nej, wzrost bezpieczeństwa energetycznego i rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE), w tym hydroenergetyki. Pro-jekt dobrze wpisuje się w założenia poprawy struktury źródeł wytwarzania energii i obo-wiązku wykorzystania OZE w bilansie ener-gii finalnej w Polsce do 15 proc. w 2020 r. i 20 proc. w 2030 r.

Obowiązująca Strategia Gospodarki Wodnej z 2005 r. wskazuje jednoznacznie na potrzebę budowy drugiego stopnia. Tożsame rozwiąza-nie zawarte jest w Polityce Wodnej Państwa. Natomiast Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2020 uznaje budowę stopnia Nieszawa/Ciechocinek za „przedsięwzięcie konieczne o największym

znaczeniu dla bezpieczeństwa wodnego w do-linie dolnej Wisły…”.

W 2006 r. problem stopnia wodnego Włocła-wek ujęty został również w Programie Opera-cyjnym Infrastruktura i Środowisko pod nazwą „Ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodne-go Włocławek”.

Projekt budowy stopnia jest także konse-kwentnie popierany przez władze lokalne m.in. Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskie-go, rady gmin i powiatów województwa, które w ostatnim dziesięcioleciu podjęły szereg uchwał oraz przedstawiły stanowiska i wy-stąpienia, których celem było doprowadzenie do budowy stopnia wodnego poniżej Wło-cławka.

Program EW2Zakres programu przewiduje wybudowa-nie stopnia piętrzącego na rzece Wiśle wraz z elektrownią wodną i infrastrukturą towarzy-szącą do końca 2016 roku. Zakładana moc za-instalowana elektrowni wodnej będzie wynosić ok. 100 MW. Założono również, że elektrownia

12 13


zostanie przyłączona do sieci dystrybucyjnej ENERGA-OPERATOR SA. Stopień piętrzący zlokalizowany zostanie poniżej Włocławka.

Szczegółowe dane techniczne i lokalizacyjne będą znane po opracowaniu Studium Lokali-zacyjnego, Studium Wykonalności i Oceny Od-działywania na Środowisko.

Głównym celem projektu jest zapewnienie bezpieczeństwa publicznego Doliny Dolnej Wisły, czyli trwałe zabezpieczenie włocław-skiej zapory przed katastrofą, a także istotne zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego. Projekt realizowany jest w związku z możli-wością wykorzystania znaczącego potencjału energetycznego rzeki (OZE).

Pozostałe cele, które program ma zrealizować to:

przywrócenie projektowych parametrów {hydrologicznych poniżej Włocławkaskuteczne i trwałe powstrzymanie pro- {cesów destrukcyjnych poniżej zaporypoprawa warunków ekologicznych {poprawa żeglowności {przywrócenie walorów krajobrazowo tu- {rystycznych.

Korzyści:

zapewnienie bezpiecznych warunków {pracy obiektów stopnia wodnego Wło-cławek, a przy tym bezpieczeństwa mieszkańców Włocławka i okoliczapewnienie bezpieczeństwa ekologicz- {nego – trwałe zabezpieczenie przed ka-tastrofą stopnia, a co za tym idzie przed możliwością spływu osadów ze zbiorni-ka włocławskiegozahamowanie procesów erozyjnych na {zagrożonym odcinku Wisłyzwiększenie walorów przyrodniczych {obszaru projektowanego zbiornika, któ-ry powstanie po wybudowaniu nowego stopnia, poprzez utworzenie wysp od-izolowanych od lądu, umożliwiających bezpieczne bytowanie wielu gatunkom ptaków i zwierzątzlikwidowanie zagrożenia zatorami lodo- {wymi i ułatwienie tranzytu lodów prze-puszczanych przez jaz we Włocławkuzahamowanie procesu rozmywania dna {nad gazociągiem Jamał-Europa eksplo-atowanego przez PERN Przyjaźń SAzapewnienie stabilnych warunków pobo- {ru wody z Wisły przez Anwil SA

zwiększenie inwestycyjnej i gospodarczej {atrakcyjności obszarów sąsiadujących ze zbiornikiem:

ewentualne nowe przejście drogo- �we przez Wisłęreaktywowanie transportu wodne- �go i żeglugi pasażerskiejpodniesienie zwierciadła wód �gruntowych (poprawa warunków uprawy roślin)możliwość rekreacyjnego i tury- �stycznego wykorzystania zbiornikastworzenie impulsu rozwojowego �zarówno dla gmin nadwiślańskich województwa kujawsko-pomor-skiego i miasta Włocławek, jak i dla Grupy ENERGA, poprzez wspólne podejmowanie oraz wza-jemne wspieranie działalności in-westycyjnej.

Realizacja tych korzyści może stworzyć moż-liwość pozyskania dodatkowych źródeł finan-sowania programu.

Program w założeniach składa się z pięciu transz, które ilustruje powyższy diagram.

Bezpieczniej wobec zagrożenia powodziamiZbiornik Włocławski oraz drugi projektowa-ny poniżej to zbiorniki przepływowe dające możliwość regulacji przepływu i stanów wody. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń wiadomo, że przy odpowiednim zarządzaniu przepływem wody, inwestycja w większym stopniu pozwoli redukować wezbrania krót-kotrwałe i o niskiej kulminacji do przepływu bezpiecznego a także złagodzić wysokie wez-brania, w wydatny sposób przyczyniając się do zapobiegania skutkom powodzi w rejonie Dol-nej Wisły.

Program ENERGA Wisła wpisuje się w noweli-zowane przepisy przeciwpowodziowe. Projekt ustawy implementującej dyrektywę powo-dziową, czyli zmiana ustawy Prawo wodne, został przyjęty przez Komitet Rady Ministrów w czerwcu 2010 r. Polska, tak jak inne kraje unijne, będzie zobowiązana do przygotowa-nia m.in. wstępnej oceny ryzyka powodziowe-go do 2011 r., map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego do 2013 r. oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym do 2015 r.

14 15

20102009 2011 2012 2013 2014 2015 2016

INIC

JOW

AN

IE

PR

ACE

St

UD

IAlN

E

PR

OJK

EtO

WA

NIE

Wy

Bó

R

Wy

KO

NW

ACy

BU

DO

WA

Produkcja odnawialnej energiiNaturalną korzyścią wynikającą z realizacji programu będzie zwiększenie produkcji ener-gii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (OZE). Należy pamiętać, że zgodnie ze zobowiąza-niami wobec UE w roku 2030 udział produkcji odnawialnej w całości produkcji energii ma wy-nieść 20 proc. W Polsce będzie to bardzo trud-ne do osiągnięcia, ponieważ wciąż ponad 95 proc. krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną jest pokrywane w konwencjonal-nych źródłach (spalających węgiel kamienny lub brunatny) a uwarunkowania geograficzno-klimatyczne naszego kraju utrudniają wdraża-nie OZE. Jednak przede wszystkim trzeba pod-kreślić, że przychód związany z potencjalną produkcją energii z OZE umożliwia sfinanso-wanie inwestycji przy zaangażowaniu środków komercyjnych.

Program generuje więc szereg korzyści związa-nych z energetyką, których funkcja ma także znaczenie co najmniej regionalne dla systemu energetycznego:

uniknięcie kosztów związanych z nie- {wypełnieniem zobowiązań dotyczących produkcji energii odnawialnej i zapew-

nienie jej stałej produkcji do systemu (w przeciwieństwie do np. elektrowni wiatrowych), co jest uzasadnione intere-sem gospodarczym Państwa;zapewnienie bezpieczeństwa produkcji {energii na istniejącym stopniu Włocła-wek i jej wydajności;sprzyjanie realizacji wymagań z obszaru {bezpieczeństwa Państwa, w tym bez-pieczeństwa kryzysowego w zakresie elektroenergetyki.

Szansa na pracęWszystkie siedem gmin (z wyjątkiem miasta Włocławek), które byłyby zaangażowane w re-alizację EW2 ma podobną sytuację gospodarczą — odnotowują niskie dochody w przeliczeniu na mieszkańca i nie funkcjonują w nich duże za-kłady przemysłowe. Co czwarte gospodarstwo domowe ma zarejestrowanego bezrobotnego. Z gmin tych w poszukiwaniu pracy emigrują młodzi ludzie. Stopa bezrobocia w powiatach, w których realizowana będzie inwestycja, prze-kracza 20 proc.

Podczas inwestycji bezrobotni z tych terenów będą mieli ogromną szansę na znalezienie za-

trudnienia — głównie w firmach obsługujących budowę oraz w usługach. Poza tym realizacja projektu stworzy korzystne warunki w regionie do rozwoju większych form wypoczynku i re-kreacji.

Nawadnianie zintensyfikuje rolnictwo, poprawi warunki środowiska przyrodniczegoStopień na Wiśle poniżej zapory we Wło-cławku może w krótkim czasie spowodować nawodnienie przynajmniej obszaru 30 km2 (3000 ha) bez konieczności prowadzenia du-żych inwestycji. W razie wybudowania tzw. Kanału Centralnego, czyli kanału zasilające-go tereny południowo-zachodnich Kujaw, na-wodnieniu może podlegać nawet obszar ponad 1000 km2. W naturalny sposób odtworzone zostaną, funkcjonujące kilkanaście lat temu starorzecza i tereny podmokłe.

Nowe przejście drogowe = nowy impuls ekonomicznyKażde nowe przejście drogowe jest ważnym czynnikiem ekonomicznym. Podczas pla-nowania projektu należy rozważyć, czy ma

to być wyłącznie przejście drogowe lokalne czy też na koronie zapory wybudowana bę-dzie droga dwupasmowa z miejscami posto-jowymi — zatem droga o szerokości nawet 20 metrów. Przejścia drogowe w Płocku (nowe) i Wyszogrodzie były wybudowane od razu z dużym zapasem i oba zaczynają ściągać do siebie nowe inwestycje.

Droga tego typu generuje bardzo silny impuls ekonomiczny, gdyż tworzy rynek nieruchomo-ści komercyjnych wzdłuż nowej trasy. Rynek ten docelowo, za 10-15 lat, może generować kolejne miejsca pracy oraz przychód w postaci podatków.

Port rzeczny, miejsca cumowaniaPomijanym czynnikiem ekonomicznym, nie-uwzględnionym dotąd w projekcie, jest kwe-stia ewentualnej lokalizacji portu rzecznego, pozwalającego na komercyjne przeładunki z barek i na barki oraz inne operacje związane z transportem samochodowym. Środki finan-sowe na budowę takiego portu mogłyby być poszukiwane odrębnie, ale sam port mógłby stać się ważnym czynnikiem aktywizacji re-gionu.

16 17


Natura 2000

Inwentaryzacja przyrodniczaSpełnienie tych warunków jest możliwe dzię-ki przeprowadzeniu w latach 2010–2011 na zlecenie Grupy ENERGA inwentaryzacji przy-rodniczej, czyli spisu i oceny występowania wszystkich rzadkich gatunków fauny i flo-ry dokonanych przez czołowych polskich przyrodników. Te badania umożliwią m.in. zaplanowanie kompensacji przyrodniczej, czyli zrekompensowanie utraty spontanicz-nie kształtujących się siedlisk związanych z obecną doliną rzeczną Wisły.

Więcej niż kompensacjaW programie dąży się, by wdrożone rozwią-zania poprawiające warunki środowiska prze-kroczyły wymagania związane z kompensacją przyrodniczą, a dzięki innowacyjności i właści-

wej implementacji projektu stały się wzorco-wymi dla przeprowadzania trudnych inwesty-cji w chronionych obszarach wodnych Natury 2000.

Projekt zakłada również zapewnienie bezpie-czeństwa ekologicznego, przede wszystkim poprzez:

trwałe zabezpieczenie przed katastrofą {istniejącego stopnia, a co za tym idzie przed możliwością spływu osadów ze zbiornika Włocławskiegoprzywrócenie ciągłości rzeki w zakresie {migracji przez istniejący stopień organi-zmów, głównie ryb wędrownych

stworzenie warunków do wzrostu bio- {różnorodnosciuzyskanie korzystnego z punktu widze- {nia środowiska naturalnego poziomu wód gruntowych poniżej stopnia we Włocławkuzwiększenie ochrony Zatoki Gdańskiej {przed dopływem wód zawierających substancje biogenne.

W przypadku programu EW2 organizacje eko-logiczne podnoszą argument, że inwestycja jest w konflikcie z ustalonymi obszarami Natura 2000 i jako taka nie powinna uzyskać zgody na realizację. Jednym z warunków uzyskania takiej zgody jest zakwalifikowanie inwestycji jako ta-kiej, za którą przemawiają „konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego”. Pozwolenie na realizacje może być wydane pod warunkiem uzyskania pozytywnej opinii Komisji Europejskiej poprzez spełnienie następujących wymogów:

realizacja inwestycji pociąga za sobą {możliwie najmniejsze szkody dla siedlisk, gatunków i integralności Natura 2000nie istnieje wykonalna racjonalna alter- {natywa niemająca wpływu na obszarinwestor zapewni kompensację przyrod- {niczą.

18 19


www.kzgw.gov.pl

www.energawisla.pl

Documents

40-lecie Stopnia Wodnego we Włocławku - RZGW Warszawa · dowania, zapiaszczały żyzne pola. W jej nur-tach ludzie często tracili życie. Te zagrożenia są nadal w znacznym stopniu