4072801 โภชนศาสตร์สาธารณสุขcourseware.npru.ac.th/admin/files/20190108145651_de2f0c9ed2d6a628d3b8dafedcb7f9bf.pdf4072801 โภชนศาสตร์สาธารณสุข

4072801 โภชนศาสตรสาธารณสข (Public Health Nutrition)

อาจารยผสอน: อาจารยธนชพร มลกะบตร สาขาวชาสาธารณสขศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

ค าอธบายรายวชา

ทฤษฎและปฏบตการทางโภชนศาสตรสาธารณสข ความหมาย และความส าคญของโภชนาการตอสขภาพ ความสมพนธระหวางงานโภชนาการกบการสาธารณสข อาหารและสารอาหารทจ าเปนส าหรบชวตมนษยในวยตางๆ ความเชอเกยวกบการบรโภคอาหาร พฤตกรรมการบรโภคอาหารของคนไทย ปญหาโภชนาการ สาเหตและผลกระทบตอสขภาพอนามย โภชนบ าบด การประเมนภาวะโภชนาการในชมชน การเฝาระวงทางโภชนาการ นโยบายและแผนงานโภชนาการตามแผนพฒนาการสาธารณสขแหงชาต

จดประสงคการเรยนร

มความรความเขาใจพนฐานเกยวกบความหมาย ความส าคญของโภชนาการตอสขภาพ

เพอใหนกศกษามความรความเขาใจ และสามารถอธบายหนาทความสมพนธของความเชอเกยวกบการบรโภคอาหาร พฤตกรรมการบรโภคอาหารของคนไทย

เพอใหนกศกษามความรความเขาใจ และสามารถอธบายหนาทของอาหารและสารอาหารทจ าเปนส าหรบชวตมนษยในวยตางๆ ไดอยางถกตองและเหมาะสม

เพอใหนกศกษามความรความเขาใจ และสามารถอธบายปญหาโภชนาการ สาเหต และผลกระทบตอสขภาพอนามย ไดถกตอง

1. 2. 3. 4.


เพอใหนกศกษามความรความเขาใจ และสามารถอธบายหลกการของโภชนบ าบดส าหรบโรคนนๆ ไดถกตอง

เพอใหนกศกษามความรความเขาใจ และสามารถอธบายรายละเอยดของวธประเมนผลภาวะและสามารถเลอกใชวธการประเมนภาวะโภชนาการวธไดถกตองเหมาะสม

5. 6.

7. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจเกยวกบการเฝาระวงทางโภชนาการ และการประเมนภาวะโภชนาการในชมชน ปญหา ทสอดคลองกบนโยบายและแผนงานโภชนาการตามแผนพฒนาสาธารณสขแหงชาต


สามารถน าความร ทาง โภชนาการสาธารณสขไปประยกต ใช ในชวตประจ าวนได และมทกษะในการ วางแผนโครงการในการแกไขปญหาดานโภชนาการ การสงเสรมโภชนาการ และการด าเนนโครงการในชมชน

9.

8. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจ และสามารถอธบายเกยวกบ หนาทความสมพนธของงานโภชนาการกบการสาธารณสข

บทท 1 ความหมาย และความส าคญของโภชนาการตอสขภาพ

6

รายวชา : 4072801 โภชนศาสตรสาธารณสข (Public Health Nutrition) ผสอน: อาจารยธนชพร มลกะบตร

เนอหาประจ าบท

1. ความหมายของโภชนาการ

2. ประวตและววฒนาการของการศกษาดานโภชนศาสตร

3. ค าศพททเกยวของกบโภชนาการ

4. ความส าคญของโภชนาการตอสขภาพ

5. โภชนาการกบความส าคญในการด ารงชวต

7

ค าถามกอนเรยน???

1. จงอธบายความหมายของค าวา โภชนาการ ทนกศกษาเขาใจ และเกยวของกบงานดานสาธารณสขอยางไร

8


2. ค าศพทภาษาองกฤษ ตอไปน มความหมายวาอยางไร

9

Nutrition Facts Label

Calories

Dietary Supplements

Fiber

Metabolism

Nutrient

HDL

LDL

Phytonutrients

Macronutrients

Micronutrients

plant-based diet



10

Nutrition flag

Vegetarian diet

Nutrition Assessment

Fatty Acid

Malnutrition

Nutritional requirements



11

Nutrition Facts Label

Calories

Dietary Supplements

Fiber

ฉลากโภชนาการ

แคลอร

อาหารเสรม

ใยอาหาร



12

กระบวนการเมตาบอลซม

สารอาหาร

ไขมนชนดด (high density lipoprotein)

ไขมนชนดเลว (low density lipoprotein)

Metabolism

Nutrient

HDL

LDL

โมเลกลของ LDL และ HDL ( รปภาพจาก www.adam.com )

13



14

สารพฤกษเคม

สารอาหารหลก

สารอาหารรอง

การรบประทานอาหารพชเปนหลก

Phytonutrients

Macronutrients

Micronutrients

plant-based diet

ค าถามกอนเรยน??? 2. ค าศพทภาษาองกฤษ ตอไปน มความหมายวาอยางไร

15

ธงโภชนาการ

มงสวรต

การประเมนภาวะโภชนาการ

Nutrition flag

Vegetarian diet

Nutrition Assessment

Fatty Acid

Malnutrition

Nutritional requirements

กรดไขมน

ทพโภชนาการ

ความตองการสารอาหาร

1. ความหมายของโภชนาการ

1.1 ความหมายของโภชนาการและค าทเกยวของกบโภชนาการ

17

โภชนาการ โภชนศาสตร/โภชนวทยา กบ ตางกนอยางไร ?

ถาเปนวชาจะใชค าวา โภชศาสตร/โภชนวทยา

ถาเปนกระบวนการศกษาเกยวกบสารอาหาร และสารประกอบ จะใชค าวา โภชนาการ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2547

1. ความหมายของโภชนาการและค าทเกยวของกบโภชนาการ(ตอ)

โภชนาการ โภชนศาสตร/โภชนวทยา

Nutrition

18

เปนกระบวนการศกษาเกยวกบ สารเคมทประกอบในอาหาร ผลทเกดจากการเปลยนแปลงทางเคมในรางกาย จากการบรโภคอาหาร

การยอย การดดซม การน าไปใชประโยชนของสารอาหารจากมนษยและสตว การเกดภาวะทเปนโทษเนองจากสรรวทยา พฤตกรรมการปฏบตของ

ผบรโภค เภสชศาสตรของอาหารมผลกระทบตอสขภาพและคณภาพชวตทงทางบวกและลบ


อาหารทนกศกษาชอบรบประทานมากทสด

ท าไมถงชอบ???

19

ท าไมตองกนอาหาร? 1. ทางสรระรางกาย

• บ าบดความหว • เพอใหรางกายไดรบสารอาหาร

2. ทางจตใจ อารมณ • สนองความอยากอาหาร • เสรมสรางสขภาพจต • แสดงฐานะทางเศรษฐกจและสงคม • เปนสญลกษณทางศลปวฒนธรรม

20

วชาโภชนศาสตรเปนทงวทยาศาสตรและศลปะของการบรโภค

(Science and Art of Feeding)

“โภชเน มตตญญตา” รบประทานพอประมาณจงจะมชวตทแขงแรงและยนยาว

21

2. ประวตและววฒนาการของการศกษาดานโภชนศาสตร

2.1 ความรทางโภชนศาสตรยคกอนประวตศาสตร

23

• การหาอาหารเพอการยงชพ • การใชสารอาหารเปนยารกษาโรคในรปแบบดงเดมงายๆ • วทยาการดานโภชนศาสตรไดก าเนดมาประมาณ 2,500 ปมาแลว เมอ ฮปโปคราตส

(Hippocreates) ผทไดรบการยกยองวาเปนบดาของวชาแพทย • ไดอธบายวา อาหารทงในปรมาณทขาดและปรมาณทเกนจะมผลตอสขภาพ และอาจท าใหเกด

โรคไดหลงจากนนจงมการศกษาทางดานโภชนศาสตรเพอหาค าตอบขนตนวาอะไรเกดขนกบอาหารหลงจากเขาไปในรางกายแลว และมการเปลยนแปลงเปนสวนประกอบของรางกายไดอยางไร ทไหนบาง และรางกายสามารถคงสภาพไดอยางไรขณะทมการเปลยนแปลงของสารตางๆอยตลอดเวลา

ปราณต ผองแผว, 2539, หนา 4 อางถงใน พทธนนท ศรมวง, 2554

2.2 ความรทางดานโภชนศาสตรในศตวรรษท 15

24

• ไดมการศกษาทางดานโภชนศาสตรอยางมระเบยบแบบแผนมากขน โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร เรมตงแตศตวรรษท 15 ไดเรมมผศกษาเกยวกบรางกายของมนษยโดยท าการศกษาเกยวกบอวยวะตางๆ หนาทของอวยวะนน ๆ พทธนนท ศรมวง, 2554

Leonardo da Vinci

ทมาของภาพ: https://th.wikipedia.org

Andrea Vasalius J.B.van Helmont

2.3 แนวความคดทางดานโภชนศาสตรในศตวรรษท 17-19

25

• มความเจรญมากขนเนองมาจากมการน าเอาความรทางดานการแพทย สรรวทยา และชวเคม ซงเปนวชาทเกยวของและเปนพนฐานทส าคญของการศกษาดานโภชนศาสตร

• ศตวรรษท 17 เฮอแมน โบเออลาวฟ (Herman Boerhaave) แพทยชาวฮอลแลนด ไดอธบายแนวความคดดานสรรวทยาเกยวกบการเผาผลาญอาหารในรางกาย

• ศตวรรษท 18 ลาววซเย อองตวน โลรอง (Lavoisier, Antoine-Laurent) ไดศกษาเกยวกบการเผาผลาญสารอาหารในรางกาย


Herman Boerhaave

Lavoisier, Antoine-Laurent


2.3 แนวความคดทางดานโภชนศาสตรในศตวรรษท 17-19

26

• ดบเบลย โอ แอดวอเตอร (W.O.Atwater) บดาของงานวจยดานโภชนศาสตรของประเทศสหรฐอเมรกาในป ค.ศ.1896 ไดท าการส ารวจการรบประทานอาหารในคนงานกลมตางๆ

• ในศตวรรษท 19 ซ ฟง (C.Funk) นกเคมชาวองกฤษ ไดสกดสารอยางหนงทไดจากร าขาวซงสามารถรกษาโรคเหนบชาในนกพราบได และไดตงชอสารนวา วตามน (vitamine)


Wilbur Olin Atwater

Casimir Funk


2.4 แนวความคดดานโภชนศาสตรในศตวรรษท 20

27

• งานวจยดานโภชนศาสตรเปนการศกษาถงบทบาทและผลของการรบประทานอาหารตอสขภาพและการเกดโรค

• การศกษาทางดานโภชนศาสตรไดด าเนนควบคไปกบความเจรญกาวหนาของวทยาการดานตางๆ เชน ชววทยาระดบโมเลกล ชวเคม พนธกรรม สรรวทยาชววทยา ฟสกส พฤตกรรมศาสตร จตวทยาและสงคมศาสตร

• การเผยแพรงานความรทางโภชนศาสตรไดเรมท ากนอยางกวางขวางในประเทศสหรฐอเมรกา โดยไดมการจดพมพวารสารโภชนศาสตรเผยแพรผลงานทคนควาทางดานโภชนศาสตรขนเปนครงแรกในป ค.ศ. 1933

• ไดเรมมการจดการเรยนการสอนวชาโภชนศาสตรในสถาบนการศกษาและมหาวทยาลยตางๆ ในประเทศสหรฐอเมรกานบตงแตนนเปนตนมา

เสาวนย จกรพทกษ, 2544, หนา 4-7 อางถงใน พทธนนท ศรมวง, 2554


28

• ประเทศไทยการศกษางานดานโภชนศาสตรเรมมาตงแตป พ.ศ. 2473

• แตเรมตนตวเมอปพ.ศ. 2502 เนองจากมการส ารวจภาวะโภชนาการในประเทศไทย พบวาอาหารทคนไทยรบประทานสวนมากเปนอาหารทไมถกสดสวน เพราะขาดความรทางโภชนาการและอนามย ท าใหคนไทยเกดโรคขาดสารอาหารหลายชนด เชน โรคโลหตจาง โรคเหนบชา โรคคอพอก โรคขาดโปรตนและพลงงาน เปนตน

เสาวนย จกรพทกษ, 2544, หนา 4-7 อางถงใน พทธนนท ศรมวง, 2554


29

• การเจบปวยทเกยวของกบการขาดอาหารลดนอยลงอยางเหนไดชดในขณะทการเจบปวยทเกยวของกบการพฤตกรรมการกนอาหารพลงงานสงทม ไขมน น าตาลและโซเดยมสง (ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, ม.ป.ป. อางถงใน วสนธรา รตโนภาส, 2560)

• สาเหตของการเปลยนแปลงพฤตกรรมการกนของคนไทย ไดแก การอสระทางการคาและการน าอาหารตางประเทศเขามา และการด าเนนชวตประจ าวนทเปลยนไป

• อาหารทน าเขาจากตางประเทศสวนใหญเปนอาหารจานดวนซงมขอเสย คอ มสารอาหารไมครบ 5 หม และมปรมาณสารอาหารไมเหมาะสมกบความตองการของรางกายของคนไทย (ธรวร, 2557อางถงใน วสนธรา รตโนภาส, 2560)

สถานการณและแนวโนมทางโภชนาการ

ปญหาโภชนาการในศตวรรษท 21

30

ประเทศไทยอยในระยะเปลยนผาน (Transition period)

• โครงสรางประชากร มสดสวนของผสงอายเพมขน

• เศรษฐกจ และสงคมเปลยนแปลง

ปญหาโภชนาการขาด (Under-nutrition) ในพนทยากจน

ปญหาโภชนาการเกน (Over-nutrition) โรคเรอรงทเกยวกบอาหาร

ปญหาโภชนาการ 2 ดาน (Double burden problems)

• มทงปญหาโภชนการขาด และปญหาโภชนาการเกน


2. ปญหาโภชนาการเกน ซงน าไปสโรคไรเชอเรอรงทเกยวของกบโภชนาการ (Non – communicable chronic degenerative diet – related disease) ไดแก

โรคอวน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอด โรคมะเรง

1. ปญหาการขาดสารอาหาร ซงน าไปส Nutritional deficiency disease ไดแก โรคขาดโปรตนและพลงงาน โรคโลหตจางจากการขาดธาตเหลก โรคขาดสารไอโอดน โรคขาดวตามนเอ

31

สถานการณและแนวโนมทางโภชนาการ (ตอ)


3. ปญหาพษภยและความไมปลอดภยของอาหารในทกวงจร/หวงโซอาหาร การผลต การเกบเกยว การแปรรป การบรรจหบหอ การกระจาย การขนสง การจ าหนาย การปรงและการบรโภคอาหาร พษจากการปนเปอนเชอโรค

32



ปจจยทเกยวของกบปญหาโภชนาการ

1. ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม 2. ปจจยทางดานสงแวดลอม 3. ปจจยทางดานคานยม ความเชอ 4. ปจจยทางดานความเปนอย การด ารงชวต

33



34


35


36


37

อตราโรคอวนทเพมขนอยางรวดเรวในทกภมภาค

38

อตราโรคอวนทเพมขนอยางรวดเรวในทกภมภาค (ตอ)

39

อตราโรคอวนทเพมขนอยางรวดเรวในทกภมภาค (ตอ)

40

เกดภาวะขาดสารอาหารและสารอาหารเกน (การรบภาระ 2 ดานพรอมกน)

----> โรคขาดสารอาหารยงคงมอย <----

โดยเฉพาะทส าคญและมผลกระทบอยางมากคอ

1) โรคแคระแกรน

2) การขาดธาตเหลกและโลหตจางจากการขาดธาตเหลก

----> การขาดสารอาหารอนๆ <----

ไอโอดน วตามนเอ สงกะส โฟเลท แคลเซยม

ประไพศร ศรจกรวาล, 2551 33

อบตการณภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก (Iron deficiency anemia; IDA)

34 ส านกโภชนาการ กรมอนามย, 2556











ความส าคญของธาตเหลก

กลมหญงตงครรภและทารก คลอดกอนก าหนด ตกเลอด เดกคลอดกอนก าหนด น าหนกต ากวาเกณฑและมธาตเหลกสะสมนอย

กลมเดกปฐมวยและเดกวยเรยน พฒนาการดานสมองและสตปญญา สรางภมคมกนโรค

กลมหญงวยเจรญพนธ เสยธาตเหลกจากการมประจ าเดอน กลมผใหญและผสงอาย หากขาดธาตเหลกจะสงผลตอสมรรถภาพในการท างาน


1. การบรโภคน าตาลของคนไทยทเพมสงขน

2. บรโภคอาหารทมโซเดยมสง

3. การบรโภคผกและผลไมของคนไทยมแนวโนมลดลง

4. กจกรรมทท าในเวลาวางของเดกและเยาวชน (6 – 24 ป) เนนกจกรรมเคลอนไหวทางกายทนอย เชน นงดทว เลนเกมส ไมมการเคลอนไหวรางกาย

5. การดมแอลกอฮอลและการสบบหรเฉลยตอประชากรอาย 15 ปขนไปมแนวโนมเพมสงขน

48

พฤตกรรมการบรโภคทเปลยนไป

กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ, 2558

49

ผก ผลไม

ขาว แปง

นม เนอสตว

นม เนอสตว

ผก ผลไม

ขาว แปง

อดต ปจจบน



50

51


52 ทมา: นายแพทยสวรรณชย วฒนายงเจรญชย รองปลดกระทรวงสาธารณสข

53

การบรโภคน าตาลของคนไทย

พ.ศ.

กโลกรม


54

การบรโภคน าตาลของคนไทย


55


56


ความทาทายของปญหาทพโภชนาการในศตวรรษท 21 1. ทารกมน าหนกแรกคลอดต ากวาเกณฑ 2. เดกขาดสารอาหารเรอรง แคระแกรน (Stunting) 3. การขาดสารอาหารเรอรงในผใหญ (มารดาและเดกหญงวยรน) 4. โรคโลหตจางจากการขาดธาตเหลกในทกวงจรชวต 5. โรคเรอรงทเกยวของกบอาหารในผใหญ 6. อตราโรคอวนและน าหนกเกนก าลงเพมขนอยางรวดเรว 7. โภชนาการในผสงอาย

57


ประไพศร ศรจกรวาล, 2551

3. ค าศพททเกยวของกบโภชนาการ

3. ค าทเกยวของกบโภชนาการ

1. อาหาร (Foods)

59

2. สารอาหาร (Nutrients)

สงทสามารถบรโภคได ซงมสารเคมเปนสวนประกอบอยหลายชนด ไมเปนอนตรายตอชวต ใชบ าบดความหว เสรมสรางรางกายใหเตบโตแขงแรง ท าใหเกดพลงงานแกรางกายในการประกอบกจกรรมตางๆ

เปนสารเคมซงเปนองคประกอบในอาหาร ทมความแตกตางกนทงจ านวนและชนดของสารอาหาร โดยสารอาหารแตละชนดอาจจะท าหนาทไดมากกวา 1 อยาง ดงน

1. ใหพลงงานเพอใชในปฏกรยาตางๆ ในรางกาย 2. ใชเปนสารโครงสรางของรางกาย เชน สรางกระดก กลามเนอ 3. เปนสารชวยสรางอวยวะททรดโทรมใหกลบมาท างานปกต 4. ชวยควบคมและกระตนอวยวะตางๆ ใหท างานตามหนาท 5. ชวยในการเปลยนแปลงปฏกรยาทางเคมในรางกาย


3. ค าทเกยวของกบโภชนาการ (ตอ)

3. คณคาทางโภชนาการ (Nutritive values)

60

4. สถานภาพทางโภชนาการ (Nutritional status)

ปรมาณทจ าเพาะในอาหารแตละชนดทรางกายสามารถใชประโยชนไดโดยตรง เชน โปรตนจากสตวจะมคณคาทางโภชนาการดกวาโปรตนจากพช เปนตน

สภาวะทางสขภาพของบคคลทมผลตอเนองมาจากการบรโภคอาหาร การยอย การดดซม การขนสง การสะสม และผลการเผาผลาญของสารอาหารระดบเซลล


5. ภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition)

เปนพยาธสภาพ ซงเกดจากการไดรบสารอาหารทจ าเปนตอรางกายในปรมาณทไมเพยงพอหรอมากเกน ตดตอกนเปนระยะเวลาหนงจะแสดงใหเหนความผดปกตทเกดขนทงทางดานรางกาย จตใจ และชวเคม ซงจะแบงเปน

• ภาวะโภชนาการขาดหรอภาวะขาดสารอาหาร (Undernutrition) • ภาวะโภชนาการเกน (Overnutrition)


6. โรคทเกดจากโภชนาการ (Nutritional Disease)

61

7. การเปลยนแปลงเมตาบอลซม (Metabolism)

เปนสภาพทรางกายไมไดรบอาหารทเหมาะสม ท าใหเกดความผดปกตของรางกาย ทงในสภาพทไดรบมากเกนไป/นอยเกนไป เชน โรคอวน โรคโลหดจาง โรคขาดโปรตนและพลงงาน เปนตน

การเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนในเซลลและอวยวะตางๆ ของรางกาย เปนการเปลยนแปลงดานชวเคม การเปลยนแปลงสภาพและลกษณะของอาหารทบรโภค มการยอยและสลายตวดวยเอนไซม น ายอยๆตางๆ จนเปนสารเคมดดซมทล าไสเลก


8. พลงงาน (Energy/calories) เกดในขบวนการเมตาบอลซมซงเกดตลอดเวลาในการมชวตของเซลลและอวยวะ เกดคารบอนไดออกไซด น า พลงงาน และความรอน หนวยวดพล งงาน เร ยกว า กโลกรมแคลอร (Kilogram - calorie)


9. โรคทเกยวกบอาหาร (Diet related diseases)

62

10. อาหารครบมาตรฐาน (Adequate diet / Balanced diet)

การเปลยนแปลงพฤตกรรม และวถการด าเนนชวตความเปนอย สงผลตอดานการบรโภค ท าใหเกดการเจบปวย ทพพลภาพ และความตาย เชน โรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคมะเรง เปนตน

เปนอาหารทควรบรโภคประจ าวน อาหารชนดนประกอบดวย อาหารทจะใหพลงงาน มสารอาหารตางๆ ครบถวน และมปรมาณเพยงพอตามทรางกายของผบรโภคตองการไดรบ ท าใหผบรโภคมสขภาพสมบรณทงรางกายและจตใจ


11. ความตองการสารอาหาร (Nutritional requirement)

ระดบสารอาหารทควรไดรบเพอใหรางกายท าหนาทไดอยางสมบรณ โดยใชเกณฑพจารณา ดงน 1. อาย เพศ 2. ขนาดรางกาย และสวนประกอบของรางกาย 3. กจกรรมตางๆ ในการด ารงชวต 4. ลกษณะ คณสมบต และรปแบบของอาหารทบรโภค


12. ใยอาหาร (Fiber)

63

13. อาหารหลก 5 หม

สารจากพชทบรโภคแลวน ายอยไมสามารถยอยได และขบออกทางอจจาระ

เปนอาหารทคนไทยควรบรโภคประจ าวนซงควรจะบรโภคใหครบทง 5 หม ใน 1 วน เพอใหเกดประโยชนตอรางกายอยางเตมท และมผลดตอสขภาพ


14. ผลตภณฑอาหารเสรม (Dietary Supplements)

ผลตภณฑเสรมอาหารทใชบรโภคโดยตรง นอกเหนอจากอาหารหลกตามปกต อาจจะอยในรปเมด ผง น า แคปซล หรอลกษณะอนๆ และมทงสารทสงเคราะหและสกดจากธรรมชาต

4. ความส าคญของโภชนาการกบสขภาพ

4.1 ความส าคญของโภชนาการกบสขภาพ ระดบบคคล

65

1. ระดบ บคคล

ระดบ ครอบครว

ระดบ ชมชน

ระดบ ประเทศ

สภาวะทางดานโภชนาการ ท าไดโดยการประเมนภาวะโภชนาการ เพอด าเนนการสงเสรมพฒนาคณภาพชวต

สภาวะทางโภชนาการ จะแตกตางกนไปขนอยกบ

- อาย เพศ

- สภาพรางกาย จตใจ

- ขนบธรรมเนยมประเพณ

- รปแบบการบรโภค กจกรรม และเมตาบอลซมของรางกาย

- สงแวดลอมภายนอก เชน ความเพยงพอของอาหาร เปนตน

66

ระดบ

บคคล

2. ระดบครอบครว


ระดบ

ประเทศ

ความสมพนธทางสายเลอด กรรมพนธ

ความ เปนอย ท ม วฒนธรรม จารตประเพณเหมอนกน

มรปแบบการบรโภคแบบเดยวกน ท าใหมภาวะสขภาพทเหมอนกน เชน

พอแมอวน ลกมโอกาสอวน 60%

ภาวะโภชนาการเกนในเดกวยเรยน

ปจจยรวมในระดบครอบครว ไดแก เศรษฐกจของครอบรว ความเทาเทยมกนในครอบครว สทธและเสรภาพ ตวอยางเชน การตกงาน

ควรสงเสรม ใหความรทถกตองในการจดอาหาร การอบรมเลยงดเดก การเปนแบบอยางทดในการบรโภคอาหาร

4.2 ความส าคญของโภชนาการกบสขภาพ ระดบครอบครว

67

ระดบ บคคล

ระดบครอบครว 3. ระดบ

ชมชน

ระดบ ประเทศ

ปจจยทเขามาเกยวของ

- สภาพของชมชน ผน า แนวคดของการรวมกลม ลกษณะของชมชน

- ภมประเทศ หางไกล กนดาร การคมนาคม

- สงคม วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอตางๆ

- การกระจายของอาหารในชมชน และความปลอดภยของอาหาร

- การยอมรบสงใหมๆ และการศกษาของคนในชมชน

- การสรางความมนคงของชมชน

4.3 ความส าคญของโภชนาการกบสขภาพ ระดบชมชน

68

ระดบ บคคล

ระดบครอบครว


4. ระดบ ประเทศ

ปญหาทางดานโภชนาการ จะพบในประเทศทก าลงพฒนา

- การผลตอาหารทไมเพยงพอตอความตองการ

- ขาดการใชทรพยากรใหเกดประโยชน และภยธรรมชาตเพมขน จากความไมสมดลของธรรมชาต เชน การตดไม ท าลายสงแวดลอม เปนตน

- ภยจากสงครามในบางประเทศ

ท าใหเกดโรคจากปญหาโภชนาการ เชน โรคขาดโปรตนและพลงงาน โรคโลหตจาง โรคคอพอก โรคฟนผ โรคอวน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง เปนตน

ส าหรบประเทศทพฒนาแลว หากมพฤตกรรมการบรโภคและการด ารงชวตทไมเหมาะสม กสงผลใหเกดปญหาดานโภชนาการเชนกน

4.4 ความส าคญของโภชนาการกบสขภาพ ระดบประเทศ



70

1. โภชนาการมผลตอการเจรญเตบโต 2. ชวยในการเจรญเตบโตของสมองและสตปญญา 3. โภชนาการมผลใหคนมอายยนขน 4. โภชนาการทดจะชวยชะลอความเสอมโทรมของเซลล 5. โภชนาการมผลชวยใหสมรรถภาพในการท างานดขน 6. โภชนาการชวยในการปองกนโรค 7. โภชนาการมผลตอสขภาพจตและความมนคงทางอารมณ 8. โภชนาการชวยใหพลงงานและความอบอนแกรางกาย

อจฉรา ดลวทยาคณ, 2556

บทสรป

1. โภชนาการ เปนกระบวนการศกษาเกยวกบสารเคมทประกอบในอาหาร และผลทเกดขนจากการเปลยนแปลงทางเคมในรางกายจากการบรโภค การยอย การดดซม และการน าไปใชประโยชนของอาหาร ซงโภชนาการจะมค าทเกยวของหลายค า เพอใชในการศกษาและงานดานโภชนาการ

55

บทสรป (ตอ)

2. โภชนาการมสวนสมพนธทงทางตรงและทางออมตอคณภาพชวตของบคคลและการพฒนาทรพยากรมนษย ท งการเจรญเตบโตทางรางกาย พฒนาการและการเรยนรของเดก และดานเศรษฐกจของประเทศ

56


3. ปญหาโภชนาการมทงการไดรบสารอาหารบางชนดไมสมดลกบความตองการของรางกายในกลมเปาหมายตางๆ โรคเรอรงทเกดจากอาหารและโภชนาการ และความไมปลอดภยของอาหาร โดยมปจจยเกยวของหลายปจจย

57


4. แนวโนมสถานการณโภชนาการในประเทศไทยยงมภาวะโภชนาการขาด ภาวะโภชนาการเกน โรคเรอรงทเกดจากอาหารและโภชนาการ โภชนาการในผสงอาย และความไมปลอดภยของอาหาร จ าเปนตองมมาตรการในการปองกนและแกไขปญหาโภชนาการทเกดขนในศตวรรษท 21

58


5. โภชนาการมความส าคญกบสขภาพทกระดบ โดยพฤตกรรมการเลอกบรโภคอาหารมความส าคญตอสขภาพระดบบคคลและครอบครว ขนบธรรมเนยมประเพณในการบรโภคและความเจรญของชมชนมความส าคญตอสขภาพระดบชมชน รวมทงการใชทรพยากรของประเทศในดานโภชนาการอยางมประสทธภาพมความส าคญตอสขภาพระดบประเทศ

59

ค าถามทายบท

1. จงอธบายความหมายของค าวา โภชนาการ ทนกศกษาเขาใจ

2. จงยกตวอยางและอธบายค าทเกยวของกบโภชนาการทคนเคยในชวตประจ าวนของนกศกษา

3. จงเขยน Timeline อธบายของประวตและววฒนาการของการศกษาดานโภชนศาสตร

4. ใหนกศกษาอธบายความส าคญของโภชนาการกบสขภาพในแตละระดบ พรอมยกตวอยาง

5. จงอธบายวาโภชนาการมความส าคญในการด ารงชวตอยางไร

60

กจกรรมกลม

ใหนกศกษาแบงกลม กลมละ 4-5 คน

ใหนกศกษาแตละคน

1. ศกษาและยกตวอยางลกษณะ/รปแบบการบรโภคทก าหนดให (ตวอยางอาหาร)

2. วเคราะหผลกระทบตอสขภาพของคนไทยทมพฤตกรรมการบรโภคในลกษณะ/รปแบบการบรโภคทก าหนดในแตละรปแบบ (ทงดานบวกและดานลบ)

น าขอมลทได (รปภาพ หรอสอวดโอ จากการสบคน) และผลการวเคราะห มาจดท าลงในรปแบบ PowerPoint ประกอบการน าเสนอหนาชนเรยน กลมละไมเกน 5 นาท (น าเสนอทกคน)

ก าหนดสง ........................................... 77

ลกษณะ/รปแบบการบรโภคทก าหนด

1. เทเบล ฟอร วน (Table for one) อาหารพรอมกนส าหรบ 1 ทาน จากพฤตกรรมทเรงรบของวยท างาน

2. อต วท ยวร อาย (Eat with your eyes) เลอกซอจากความสวยงามบรรจภณฑและสสนของอาหาร

3. อาหารทเปนแหลงโปรตนทางเลอกและผลตภณฑทดแทน มาแรง เพอคนรกสขภาพ

4. อาหารไมมไขมนและน าตาลนอย

78

กจกรรมกลม (ตอ)

1. มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ. 2552. โภชนศาสตรสาธารณสข (Nutrition in health) หนวยท 1-7. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช.

2. มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ. 2561. โภชนศาสตรสาธารณสข (Nutrition in health) หนวยท 1-5. พมพครงท 3. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช.

3. อจฉรา ดลวทยาคณ. 2556. พนฐานโภชนาการ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

4. ประไพศร ศรจกรวาล. 2551. องคความรดานโภชนศาสตร. คนหาเมอ 10 ธนวาคม พ.ศ. 2560, จาก http://www.thaidietetics.org/wp-content/uploads/2017/09/BasicNutrition.pdf

5. ส านกโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 2556. คมอแนวทางการปองกนและควบคมโรคโลหตจางจากการขาดธาตเหลก. นนทบร: ส านกโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.

6. กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. 2558. การปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารส าหรบวยท างาน. คนหาเมอ 10 ธนวาคม พ.ศ. 2560, จาก

file:///C:/Users/Acer/Downloads/071020151621503664_linkhed.pdf

7. พทธนนท ศรมวง. 2554. โภชนศาสตร. คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

79

เอกสารอางอง

http://www.thaidietetics.org/wp-content/uploads/2017/09/BasicNutrition.pdf







Thank You

Documents

4072801 โภชนศาสตร์สาธารณสุขcourseware.npru.ac.th/admin/files/20190108145651_de2f0c9ed2d6a628d3b8dafedcb7f9bf.pdf4072801 โภชนศาสตร์สาธารณสุข