Title LysistrataAuthor AristophanesTranslation in Modern Greek by Polyvios Dimitrakopoulos (Pol Arcas)Publisher Fexis 1910Language Modern GreekProduced by Christos Alexandridis

Τίτλος ΛυσιστράτηΣυγγραφέας ΑριστοφάνηςΜεταφραστής Πολύβιος Δημητρακόπουλος (Pol Arcas)Εκδόσεις Φέξη 1910Ηλεκτρονική μεταγραφή Χρίστος Αλεξανδρίδης

Σημείωση Στην παρούσα ηλεκτρονική μεταγραφή διατηρήθηκαν σε γενικές γραμμές η γλώσσα και η ορθογραφία του πρωτοτύπου Επεμβάσεις έγιναν μόνο εκεί που το απαιτούσαν οι διορθώσεις των τυπογραφικών λαθών η σαφήνεια του κειμένου και το μονοτονικό σύστημα

ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΕΜΜΕΤΡΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ

ΠΟΛΥΒΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ(POL ARCAS)

ΕΙΣΑΓΩΓΗΕΙΣ ΤΗΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝ

Δια της κωμωδίας ταύτης ο Αριστοφάνης εκτραγωδεί τα δεινά του Πελοποννησιακού πολέμου παρουσιάζει δε τας γυναίκας μηχανευομένας την κατάλυσιν αυτού δια της αποχής από της εκπληρώσεως των συζυγικών των υποχρεώσεων

ΠΡΟΣΩΠΑ[1]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΑθηναίαΚΑΛΟΝΙΚΗ ΑθηναίαΜΥΡΡΙΝΗ ΑθηναίαΛΑΜΠΙΤΩ Γυνή ΛακεδαιμονίαΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΙΝΕΣ (Α΄ Β΄ Γ΄κτλ)ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚΙΝΗΣΙΑΣ Σύζυγος της ΜυρρίνηςΠΑΙΣΚΗΡΥΞ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠΡΕΣΒΕΙΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠΡΕΣΒΕΙΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ

Η σκηνή παριστά οδόν αφrsquo ης βλέπει η οικία της Λυσιστράτης Άποψις της ΑκροπόλεωςΗ Λυσιστράτη ίσταται παρά την θύραν της οικίας της

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜrsquo αν τις εκάλεσε κανείς [κι από τα σπίτια φύγανε]και ή στου Βάκχου το ναό ή στου Πανός επήγανε[2]ή στη Γεννετυλίδα[3] μας ή και στην Κωλιάδα[4]--απrsquo τα πολλά τα τύμπανα που θαrsquo νε στην αράδαδεν θα μπορούσε βέβαια γυναίκα να περάσηΚι όμως καμμιά δεν φάνηκε στο σπίτι μου να φθάση--έξω από τη γειτόνισσα που έρχεται τρεχάτη-Την Καλονίκη χαιρετώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚrsquo εγώ τη Λυσιστράτη(Δίδουν τας χείρας)

Το μάτι μου σε ταραχή και σκυθρωπή σε βλέπεινα γίνωνται τα φρύδια σου σαν τόξα δεν σου πρέπειπαιδί μου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλονίκη μου μεσrsquo στην καρδιά μου καίει

για τις γυναίκες μιά φωτιά που κάθε άνδρας λέειπως είμαστrsquo όλες πονηρές και τούτο με λυπεί

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα το θεό δεν είμαστε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα είχαμε ειπήεδώ να μαζευθούμε

και όλες για υπόθεσι σπουδαία να σκεφθούμεμα να τες που δεν έρχονται το ρίξαν στο κοιμήσι

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαrsquo ρθούν Δεν είνε εύκολο πολύ να ξεκινήσηγυναίκrsquo από το σπίτι της η μία θα φροντίσηκαι για το νοικοκύρη της εκείνη θα ξυπνίσητο δούλο της ή το μωρό η άλλη θα κοιμίσηκι αυτή θα λούση το παιδί κι αυτή θα το ταΐση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕδώ υπάρχει κάτι

πειό σπουδαιότερrsquo απrsquo αυτά

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι τρέχει Λυσιστράτη

που τις γυναίκες κάλεσες να ρθούνε δίχως άλλοΠοιο πράγμα είνε φίλη μου και πόσο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆ μεγάλο

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜπά μήπως είνε και χονδρόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Μα το θεό χονδρόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι τότε πώς δεν ήλθαμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνε [των ανδρών]

αυτό που ξέρεις τότε πειά θα φθάναμε τρεχάλαμα είνε πράματrsquo άλλα

που να εξέτασα καλά μονάχη μπρός και πίσωκι αγρύπνησα πολλές νυχτιές για να τα συζητήσω

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑμrsquo τότε θαrsquo νε πράματα πολύ λεπτά επίσηςγια να μπορέσης εύκολα να τα στριφογυρίσης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤόσο λεπτά που η Ελλάς μπορεί [σrsquo αυτόν το χρόνο]τη σωτηρία της να βρη με τις γυναίκες μόνο

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε τις γυναίκες [Έλα δα θαrsquo ταν μεγάλο θάμα]να στέκrsquo η σωτηρία της σε τόσο λίγο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια το καλό της πόλεως ό τι θα ειπώ αν γίνηαπό Πελοποννήσιο ρουθούνι δεν θα μείνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα το θεό καλήτερα να λείψουνε κι αυτοί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι τότε θα καταστραφούν και όλrsquo οι Βοιωτοί

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑλλά να μη καταστραφούν και όλοι στην εντέλεια[της Κωπαΐδας μοναχά] εξαίρεσε τα χέλια

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια την Αθήνα δε ποτέ στο νου μου δεν θα βάλω

τέτοιο κακό μεγάλο[Μα τούτο δεν σημαίνει]

μπορείς να νοιώσης μόνη σου πως πάει κι αυτή χαμένηΑν όμως μαζευθούν εδώ στο [σπίτι μου πλησίον]τα θηλυκά των Βοιωτών και Πελοποννησίωνκαι όλες σύμφωνες ημείς τα χέρια μας αν δώσουμεέ τότε την Ελλάδα μας αφεύκτως θα την σώσουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα οι γυναίκες πώς μπορούν κάτι καλόν να κάνουνεκαι κάποια φρόνιμη δουλειά που κάθονται και βάνουνε

στο σπίτι τους φτιασίδιακαι κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδιαπου βάνουν και κυμβερικά[5] φουστάνια [δίχως ζώνη]και παντουφλάκια ελαφρά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτά θα γίνουν μόνη

αιτία που θα βρη σrsquo ημάς η πόλις τον σωτήρατα κίτρινα φορέματα οι στολισμοί τα μύρατα διάφανα ποκάμισα κι αυτό το παντουφλάκι--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι με ποιόν τρόπο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου θα ιδής και μόνη σε λιγάκι

Να μη βρεθή αρσενικός που δόρυ να σηκώσηκαι άλλον να σκοτώση

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑν η γυναίκα όπως λες το θαύμrsquo αυτό θα κάνημα τις θεές βάφω κrsquo εγώ το κίτρινο φουστάνι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε ασπίδα πειά κανείς να πιάση θα μπορέση--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘα βάλω και κυμβερικό φουστάνι [δίχως μέση]--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι ούτε μαχαιράκι--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘα βάλω παντουφλάκι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν έπρεπε λοιπόν αυτές να ήνrsquo εδώ παρούσες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι λες που έπρεπε φτερά να κάνουν οι βρωμούσες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα Αθηναίες είνrsquo κι αυτές όπως καθένας βλέπειπου πάντα φτιάνουν κάθε τι την ώρα που δεν πρέπειΚαι δεν εφάνηκε καμμιά [να φθάση στην Αθήνα]ούτrsquo από τις θαλασσινές ούτrsquo απrsquo τη Σαλαμίνα

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα ξέρω πως πρωΐ-πρωΐ στα τρεχαντήρια μπήκανε

και στη στεριά διαβήκανε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως ελογάριαζα πως πειό μπροστά θα φθάσουντων Αχαρνών τα θηλυκά--μα να θα μας το σκάσουν

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑλλά η Θεαγέναινα για ναrsquoρθει εδώ τρεχάτηπήγε και συμβουλεύθηκε τη νύχτα την ΕκάτηΜα να που φθάνουν μερικές να κι άλλες που κινάνε

Ού ού κι αυτές ποιες ναrsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆ είνrsquo απrsquo τον Ανάγυρο [όλα αυτά τα πλήθη]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρώ πως ο ανάγυρος στrsquo αλήθεια εκινήθη

(Εισέρχεται η Μυρρίνη Λαμπιτώ και πολλαί γυναίκες)

ΣΚΗΝΗ Β΄

Αι Ανωτέρω Μυρρίνη Λαμπιτώ και τινες Γυναίκες μετrsquo ολίγον

ΜΥΡΡΙΝΗΜήπως [και στο συνέδριο που θέλησες να γίνη]

οι τελευταίες φθάσαμε Για δε μιλάς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜυρρίνη

βέβαια το εγκώμιο δεν θα σου πλέξω τώραπου για σπουδαία πρόκειται και μουrsquo ρθες τέτοιαν ώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγύρευα τη ζώνη μουμεσrsquo στο σκοτάδι μόνη μου

Μrsquo αν ήνε τόσο σοβαρό που λες το πράμα εκείνοπες το σrsquo εμάς που ήλθαμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλά θα περιμένω

και τις γυναίκες που θα ρθουν για την αυτήν αιτία από την Πελοπόννησο κι από τη Βοιωτία

ΜΥΡΡΙΝΗΆ μάλιστα όσο γιrsquo αυτόΝα που rsquoρχεται κrsquo η Λαμπιτώ

(Εισέρχεται η Λαμπιτώ)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλώς τη Σπαρτιάτισσα τη Λαμπιτώ τι χρώμαπώrsquoχεις γλυκειά μου τι γερό και σιδερένιο σώματι ωμορφιά που φαίνεται [και λάμπει εδώ και πέρα]Και ταύρο θα μπορούσες συ να πνίξης καμμιά μέρα

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τους θεούς είνε γερό αυτό το σώμα όλο μουΓυμνάζομαι ως που χτυπούν κrsquo οι φτέρνες μου στον κώλο μου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ψηλαφούσα τα στήθη της Λαμπιτούς)[Στάσου λιγάκι στάσου]Και τι ωραία πουrsquo νrsquo αυτά φιλτάτη τα βυζιά σου

ΛΑΜΠΙΤΩΣας βλέπω που ξαμώνετε τα χέρια να με ψάξετελες κrsquo είμαι κάποιο σφάγιο [και ήρθα να με σφάξετε]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι η κοπέλλα από δω ποια είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τον Δία

είνε κι αυτή αρχόντισσα από τη Βοιωτία--που έρχεται για λόγου σας

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν είμαι βεβαία

ότι χωράφι εκλεκτό θαrsquo χεις και συ Θηβαία

ΚΑΛΟΝΙΚΗ (θωπεύουσα την Θηβαίαν)Εγώ νομίζω μάλιστα πως τούτο το καϋμένοθα τόrsquo χη το χωράφι του και καλλιεργημένο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι το κορίτσι από δω ποιο είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα το Δία

είνε μια κόρη ώμορφη από την Κορινθία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν είνrsquo από την Κόρινθο θαrsquo νε πολύ καλήκαι μάλιστα μου φαίνεται και λίγο παρδαλή

ΛΑΜΠΙΤΩΠοιος έκαμε να rsquoρθή εδώ νrsquo αράξη τούτος όλος

των γυναικών ο στόλος

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕγώ

ΛΑΜΠΙΤΩΓια μίλησε λοιπόν με λόγια μετρημένα

τι θέλεις από μένα

ΜΥΡΡΙΝΗΠες μας λοιπόν καϋμένη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΝαι λέγε μας τι τάχατε σπουδαίο σου συμβαίνει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑμέσως τώρα θα το πω μα θα ρωτήσω πρώτακαι θrsquo απαντήσετε και εσείς

ΜΥΡΡΙΝΗΌ τι κι αν θέλης ρώτα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣεις δεν επιθυμήσατε μονάχες νύχτα-μέρανα έχετε των τέκνων σας κοντά σας τον πατέραπου λείπει για τον πόλεμο γιατί καλά το ξέρω--πως έφυγαν οι άνδρες σας

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆ το δικό μου γέρο

στη Θράκη μου τον στείλανε καϋμένη να φυλάττητον στρατηγόν Ευκράτη[6]

ΓΥΝΗ Α΄Και το δικό μου φίλο

μήνες εφτά σωστούς-σωστούς τον έχουνε στην Πύλο

ΛΑΜΠΙΤΩΚαι ο δικός μου βιαστικός καμμιά φορά αν έβγηαπό τις τάξεις μού rsquoρχεται και δος του ξαναφεύγει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλέ τι λες από γαμιάδεν έχει μείνη σπίθα μιά

Αφrsquo ότου οι Μιλήσιοι μας έχουνε προδώσηκrsquo εκόψαμε τη σχέσι τους δεν είδα ούτε τόσημια οχταδάκτυλη ψωλή από πετσί φτιασμένηγια πέτσινη παρηγοριά τουλάχιστο να μένηΘέλετε σεις λοιπόν μrsquo εμέ αν τύχη κrsquo εύρω τρόπονα παύσουμε τον πόλεμο [που ρήμαξε τον τόπο]

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τις θεές αν ήτανε ανάγκη να πουλήσωκαι το πανωφοράκι μου κι αυτό θα το θελήσω--και θα το πιώ αυθημερόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Κrsquo εγώ τι να σας πωκαι αν μου ήταν δυνατόν σα σφήκα να κοπώστα δυό το rsquoνα κομμάτι μου θα το παραχωρούσα

ΛΑΜΠΙΤΩΣτου Ταϋγέτου την κορφή νrsquo ανέβω θα μπορούσακrsquo εγώ αρκεί να ήξευρα μrsquo αυτό πως η ειρήνη

μπορούσε και να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα σας το κρύψω δεν μπορώ κι ακούστε τι θα φτιάσουμεΑν θέλετε γυναίκες μου τους άνδρες νrsquo αναγκάσουμε

να κάμουν την ειρήνηη κάθε μιά στον άνδρα της να παύση να το δίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς για λέγε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ λοιπόν τι λέτε τους το φτιάνουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν πρέπει να πεθάνουμενα γίνη αυτό που λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν νrsquo αποκηρύξουμε τις ανδρικές ψωλές(Αι γυναίκες δεικνύουν δυσαρέσκειαν άλλαι κλαίουν και άλλαι διατίθενται να φύγουν)-Έ σεις για πού το βάλατε - Και σεις για πού το στρίψατετι στραβομουτσουνιάσατε τα μούτρα τι τα κρύψατεΤι άλλαξε το χρώμα σας κι αρχίσατε να κλαίτεαρνείσθε ή το κάνετε τι σκέπτεσθε δεν λέτε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑρνούμαι δεν με μέλει

Ά μπα μπορεί ο πόλεμος να γίνετrsquo όσο θέλει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (στην Καλονίκη)Αυτά λοιπόν περίμενα βρε σφήκα να μας πηςΔεν ήσουν συ που έλεγες στα δυο να κοπής

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆλλαξε λόγια άλλαξε και στη φωτιάν απάνωνα περπατήσω αν αγαπάς--για χάρη σου το κάνω

κι αυτό που λες το προτιμώπαρά της πούτσας τον καϋμό

γιατί δεν ξεύρω σαν κι αυτή τι άλλο θrsquo αποκτήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ στη ΜυρρίνηΚαι συ τι λες

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τη φωτιά κrsquo εγώ θα προτιμήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΏ γένος ξεκωλιάρικο Δικαίως μα τον Δίαλένε πως βγαίνει από μας η κάθε τραγωδίαΔεν ξέρουμrsquo άλλο τίποτα κrsquo εμείς [μικραί μεγάλαι]παρά ξεροκουνήματα και δος του μπάσε-βγάλεΜα κι αν η Σπαρτιάτισσα στο κόμμα μου θα μείνειμπορεί να κατορθώσουμε οι δυό μας την ειρήνηΔος μου λοιπόν την ψήφο σου

ΛΑΜΠΙΤΩΕίνε κακό πολύ

απrsquo της γυναίκας το πλευρό να λείπη κrsquo η ψωλήκαι μόνη να κοιμάται

Μα η ειρήνη μrsquo όλrsquo αυτά θαρρώ πως προτιμάται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕύγε σου φιλενάδα

είσαι γυναίκα πειό σωστή απrsquo όλες [στην Ελλάδα]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρείς πως αν απέχουμε κι απrsquo τη δουλειάν εκείνηγια τούτο--ό μη γένοιτο--θα κάμουν την ειρήνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές είνrsquo αρκετό Αν κάτσουμε κλεισμένεςμέσα στα σπίτια μας ημείς καλοφτιασιδωμένες και στα ποκαμισάκια μας αυτά τrsquo αμοργινά[7]-- αφήσουμε τα σώματα να φαίνωνται γυμνάκαι το κουρέψουμε κι αυτό--οι άνδρες θα λυσσάξουναπrsquo την επιθυμία τους να ρθούν να μας τη σάξουνκι όταν θα ιδούν η κάθε μιά ότι γιrsquo αυτούς δεν τώχειτότε να ιδής τον πόλεμο τον παύουνε ή όχι

ΛΑΜΠΙΤΩΤο ίδιο κι ο Μενέλαος σαν είδε την Ελένη

[στα στήθη γυμνωμένη]και είδε το βυζί της

επέταξε το ξίφος του [κrsquo εκόλλησε μαζύ της]

ΚΑΛΟΝΙΚΗ[Για στάσου τώρα βρε κουτή]κι αν μας αφήσουνε κι αυτοί

έ τότε τι γινόμαστε[8]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗκι αν η γυναίκα δεν δεχθή τα δόντια της να δείξη

ο άνδρας δεν ευφραίνεται

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈ τότε το δεχόμεθα σαν εύκολο μας φαίνεται

ΛΑΜΠΙΤΩΌσο για μας θα πείσουμε τους άνδρας μας να γίνη

ειλικρινής ειρήνηαλλά αυτός ο παλαβός λαός των Αθηναίωνπώς θα πεισθεί τον πόλεμο να μη γυρεύη πλέον

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια τούτο μη σε μέλη

κrsquo εμείς τον καταφέρνουμε να μη τον ξαναθέλη

ΛΑΜΠΙΤΩΓια την ειρήνη ο λαός δεν κάνει ούτε βήμαενόσω πλοία έχετε κι αμέτρητο το χρήμααπάνω στην Ακρόπολι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕφρόντισα για τούτο

θα κυριεύσουμε κι αυτή και όλον της τον πλούτοθα πανrsquo εμπρός οι πειό γρηές κατά τη συμφωνίακαι τάχα με την πρόφασι να κάνουνε θυσίαθα πιάσουν την Ακρόπολι ως που να μαζευθούμε

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ

Η σκηνή παριστά οδόν αφrsquo ης βλέπει η οικία της Λυσιστράτης Άποψις της ΑκροπόλεωςΗ Λυσιστράτη ίσταται παρά την θύραν της οικίας της

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜrsquo αν τις εκάλεσε κανείς [κι από τα σπίτια φύγανε]και ή στου Βάκχου το ναό ή στου Πανός επήγανε[2]ή στη Γεννετυλίδα[3] μας ή και στην Κωλιάδα[4]--απrsquo τα πολλά τα τύμπανα που θαrsquo νε στην αράδαδεν θα μπορούσε βέβαια γυναίκα να περάσηΚι όμως καμμιά δεν φάνηκε στο σπίτι μου να φθάση--έξω από τη γειτόνισσα που έρχεται τρεχάτη-Την Καλονίκη χαιρετώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚrsquo εγώ τη Λυσιστράτη(Δίδουν τας χείρας)

Το μάτι μου σε ταραχή και σκυθρωπή σε βλέπεινα γίνωνται τα φρύδια σου σαν τόξα δεν σου πρέπειπαιδί μου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλονίκη μου μεσrsquo στην καρδιά μου καίει

για τις γυναίκες μιά φωτιά που κάθε άνδρας λέειπως είμαστrsquo όλες πονηρές και τούτο με λυπεί

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα το θεό δεν είμαστε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα είχαμε ειπήεδώ να μαζευθούμε

και όλες για υπόθεσι σπουδαία να σκεφθούμεμα να τες που δεν έρχονται το ρίξαν στο κοιμήσι

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαrsquo ρθούν Δεν είνε εύκολο πολύ να ξεκινήσηγυναίκrsquo από το σπίτι της η μία θα φροντίσηκαι για το νοικοκύρη της εκείνη θα ξυπνίσητο δούλο της ή το μωρό η άλλη θα κοιμίσηκι αυτή θα λούση το παιδί κι αυτή θα το ταΐση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕδώ υπάρχει κάτι

πειό σπουδαιότερrsquo απrsquo αυτά

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι τρέχει Λυσιστράτη

που τις γυναίκες κάλεσες να ρθούνε δίχως άλλοΠοιο πράγμα είνε φίλη μου και πόσο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆ μεγάλο

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜπά μήπως είνε και χονδρόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Μα το θεό χονδρόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι τότε πώς δεν ήλθαμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνε [των ανδρών]

αυτό που ξέρεις τότε πειά θα φθάναμε τρεχάλαμα είνε πράματrsquo άλλα

που να εξέτασα καλά μονάχη μπρός και πίσωκι αγρύπνησα πολλές νυχτιές για να τα συζητήσω

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑμrsquo τότε θαrsquo νε πράματα πολύ λεπτά επίσηςγια να μπορέσης εύκολα να τα στριφογυρίσης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤόσο λεπτά που η Ελλάς μπορεί [σrsquo αυτόν το χρόνο]τη σωτηρία της να βρη με τις γυναίκες μόνο

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε τις γυναίκες [Έλα δα θαrsquo ταν μεγάλο θάμα]να στέκrsquo η σωτηρία της σε τόσο λίγο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια το καλό της πόλεως ό τι θα ειπώ αν γίνηαπό Πελοποννήσιο ρουθούνι δεν θα μείνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα το θεό καλήτερα να λείψουνε κι αυτοί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι τότε θα καταστραφούν και όλrsquo οι Βοιωτοί

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑλλά να μη καταστραφούν και όλοι στην εντέλεια[της Κωπαΐδας μοναχά] εξαίρεσε τα χέλια

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια την Αθήνα δε ποτέ στο νου μου δεν θα βάλω

τέτοιο κακό μεγάλο[Μα τούτο δεν σημαίνει]

μπορείς να νοιώσης μόνη σου πως πάει κι αυτή χαμένηΑν όμως μαζευθούν εδώ στο [σπίτι μου πλησίον]τα θηλυκά των Βοιωτών και Πελοποννησίωνκαι όλες σύμφωνες ημείς τα χέρια μας αν δώσουμεέ τότε την Ελλάδα μας αφεύκτως θα την σώσουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα οι γυναίκες πώς μπορούν κάτι καλόν να κάνουνεκαι κάποια φρόνιμη δουλειά που κάθονται και βάνουνε

στο σπίτι τους φτιασίδιακαι κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδιαπου βάνουν και κυμβερικά[5] φουστάνια [δίχως ζώνη]και παντουφλάκια ελαφρά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτά θα γίνουν μόνη

αιτία που θα βρη σrsquo ημάς η πόλις τον σωτήρατα κίτρινα φορέματα οι στολισμοί τα μύρατα διάφανα ποκάμισα κι αυτό το παντουφλάκι--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι με ποιόν τρόπο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου θα ιδής και μόνη σε λιγάκι

Να μη βρεθή αρσενικός που δόρυ να σηκώσηκαι άλλον να σκοτώση

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑν η γυναίκα όπως λες το θαύμrsquo αυτό θα κάνημα τις θεές βάφω κrsquo εγώ το κίτρινο φουστάνι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε ασπίδα πειά κανείς να πιάση θα μπορέση--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘα βάλω και κυμβερικό φουστάνι [δίχως μέση]--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι ούτε μαχαιράκι--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘα βάλω παντουφλάκι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν έπρεπε λοιπόν αυτές να ήνrsquo εδώ παρούσες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι λες που έπρεπε φτερά να κάνουν οι βρωμούσες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα Αθηναίες είνrsquo κι αυτές όπως καθένας βλέπειπου πάντα φτιάνουν κάθε τι την ώρα που δεν πρέπειΚαι δεν εφάνηκε καμμιά [να φθάση στην Αθήνα]ούτrsquo από τις θαλασσινές ούτrsquo απrsquo τη Σαλαμίνα

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα ξέρω πως πρωΐ-πρωΐ στα τρεχαντήρια μπήκανε

και στη στεριά διαβήκανε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως ελογάριαζα πως πειό μπροστά θα φθάσουντων Αχαρνών τα θηλυκά--μα να θα μας το σκάσουν

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑλλά η Θεαγέναινα για ναrsquoρθει εδώ τρεχάτηπήγε και συμβουλεύθηκε τη νύχτα την ΕκάτηΜα να που φθάνουν μερικές να κι άλλες που κινάνε

Ού ού κι αυτές ποιες ναrsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆ είνrsquo απrsquo τον Ανάγυρο [όλα αυτά τα πλήθη]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρώ πως ο ανάγυρος στrsquo αλήθεια εκινήθη

(Εισέρχεται η Μυρρίνη Λαμπιτώ και πολλαί γυναίκες)

ΣΚΗΝΗ Β΄

Αι Ανωτέρω Μυρρίνη Λαμπιτώ και τινες Γυναίκες μετrsquo ολίγον

ΜΥΡΡΙΝΗΜήπως [και στο συνέδριο που θέλησες να γίνη]

οι τελευταίες φθάσαμε Για δε μιλάς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜυρρίνη

βέβαια το εγκώμιο δεν θα σου πλέξω τώραπου για σπουδαία πρόκειται και μουrsquo ρθες τέτοιαν ώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγύρευα τη ζώνη μουμεσrsquo στο σκοτάδι μόνη μου

Μrsquo αν ήνε τόσο σοβαρό που λες το πράμα εκείνοπες το σrsquo εμάς που ήλθαμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλά θα περιμένω

και τις γυναίκες που θα ρθουν για την αυτήν αιτία από την Πελοπόννησο κι από τη Βοιωτία

ΜΥΡΡΙΝΗΆ μάλιστα όσο γιrsquo αυτόΝα που rsquoρχεται κrsquo η Λαμπιτώ

(Εισέρχεται η Λαμπιτώ)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλώς τη Σπαρτιάτισσα τη Λαμπιτώ τι χρώμαπώrsquoχεις γλυκειά μου τι γερό και σιδερένιο σώματι ωμορφιά που φαίνεται [και λάμπει εδώ και πέρα]Και ταύρο θα μπορούσες συ να πνίξης καμμιά μέρα

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τους θεούς είνε γερό αυτό το σώμα όλο μουΓυμνάζομαι ως που χτυπούν κrsquo οι φτέρνες μου στον κώλο μου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ψηλαφούσα τα στήθη της Λαμπιτούς)[Στάσου λιγάκι στάσου]Και τι ωραία πουrsquo νrsquo αυτά φιλτάτη τα βυζιά σου

ΛΑΜΠΙΤΩΣας βλέπω που ξαμώνετε τα χέρια να με ψάξετελες κrsquo είμαι κάποιο σφάγιο [και ήρθα να με σφάξετε]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι η κοπέλλα από δω ποια είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τον Δία

είνε κι αυτή αρχόντισσα από τη Βοιωτία--που έρχεται για λόγου σας

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν είμαι βεβαία

ότι χωράφι εκλεκτό θαrsquo χεις και συ Θηβαία

ΚΑΛΟΝΙΚΗ (θωπεύουσα την Θηβαίαν)Εγώ νομίζω μάλιστα πως τούτο το καϋμένοθα τόrsquo χη το χωράφι του και καλλιεργημένο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι το κορίτσι από δω ποιο είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα το Δία

είνε μια κόρη ώμορφη από την Κορινθία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν είνrsquo από την Κόρινθο θαrsquo νε πολύ καλήκαι μάλιστα μου φαίνεται και λίγο παρδαλή

ΛΑΜΠΙΤΩΠοιος έκαμε να rsquoρθή εδώ νrsquo αράξη τούτος όλος

των γυναικών ο στόλος

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕγώ

ΛΑΜΠΙΤΩΓια μίλησε λοιπόν με λόγια μετρημένα

τι θέλεις από μένα

ΜΥΡΡΙΝΗΠες μας λοιπόν καϋμένη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΝαι λέγε μας τι τάχατε σπουδαίο σου συμβαίνει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑμέσως τώρα θα το πω μα θα ρωτήσω πρώτακαι θrsquo απαντήσετε και εσείς

ΜΥΡΡΙΝΗΌ τι κι αν θέλης ρώτα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣεις δεν επιθυμήσατε μονάχες νύχτα-μέρανα έχετε των τέκνων σας κοντά σας τον πατέραπου λείπει για τον πόλεμο γιατί καλά το ξέρω--πως έφυγαν οι άνδρες σας

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆ το δικό μου γέρο

στη Θράκη μου τον στείλανε καϋμένη να φυλάττητον στρατηγόν Ευκράτη[6]

ΓΥΝΗ Α΄Και το δικό μου φίλο

μήνες εφτά σωστούς-σωστούς τον έχουνε στην Πύλο

ΛΑΜΠΙΤΩΚαι ο δικός μου βιαστικός καμμιά φορά αν έβγηαπό τις τάξεις μού rsquoρχεται και δος του ξαναφεύγει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλέ τι λες από γαμιάδεν έχει μείνη σπίθα μιά

Αφrsquo ότου οι Μιλήσιοι μας έχουνε προδώσηκrsquo εκόψαμε τη σχέσι τους δεν είδα ούτε τόσημια οχταδάκτυλη ψωλή από πετσί φτιασμένηγια πέτσινη παρηγοριά τουλάχιστο να μένηΘέλετε σεις λοιπόν μrsquo εμέ αν τύχη κrsquo εύρω τρόπονα παύσουμε τον πόλεμο [που ρήμαξε τον τόπο]

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τις θεές αν ήτανε ανάγκη να πουλήσωκαι το πανωφοράκι μου κι αυτό θα το θελήσω--και θα το πιώ αυθημερόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Κrsquo εγώ τι να σας πωκαι αν μου ήταν δυνατόν σα σφήκα να κοπώστα δυό το rsquoνα κομμάτι μου θα το παραχωρούσα

ΛΑΜΠΙΤΩΣτου Ταϋγέτου την κορφή νrsquo ανέβω θα μπορούσακrsquo εγώ αρκεί να ήξευρα μrsquo αυτό πως η ειρήνη

μπορούσε και να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα σας το κρύψω δεν μπορώ κι ακούστε τι θα φτιάσουμεΑν θέλετε γυναίκες μου τους άνδρες νrsquo αναγκάσουμε

να κάμουν την ειρήνηη κάθε μιά στον άνδρα της να παύση να το δίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς για λέγε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ λοιπόν τι λέτε τους το φτιάνουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν πρέπει να πεθάνουμενα γίνη αυτό που λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν νrsquo αποκηρύξουμε τις ανδρικές ψωλές(Αι γυναίκες δεικνύουν δυσαρέσκειαν άλλαι κλαίουν και άλλαι διατίθενται να φύγουν)-Έ σεις για πού το βάλατε - Και σεις για πού το στρίψατετι στραβομουτσουνιάσατε τα μούτρα τι τα κρύψατεΤι άλλαξε το χρώμα σας κι αρχίσατε να κλαίτεαρνείσθε ή το κάνετε τι σκέπτεσθε δεν λέτε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑρνούμαι δεν με μέλει

Ά μπα μπορεί ο πόλεμος να γίνετrsquo όσο θέλει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (στην Καλονίκη)Αυτά λοιπόν περίμενα βρε σφήκα να μας πηςΔεν ήσουν συ που έλεγες στα δυο να κοπής

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆλλαξε λόγια άλλαξε και στη φωτιάν απάνωνα περπατήσω αν αγαπάς--για χάρη σου το κάνω

κι αυτό που λες το προτιμώπαρά της πούτσας τον καϋμό

γιατί δεν ξεύρω σαν κι αυτή τι άλλο θrsquo αποκτήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ στη ΜυρρίνηΚαι συ τι λες

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τη φωτιά κrsquo εγώ θα προτιμήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΏ γένος ξεκωλιάρικο Δικαίως μα τον Δίαλένε πως βγαίνει από μας η κάθε τραγωδίαΔεν ξέρουμrsquo άλλο τίποτα κrsquo εμείς [μικραί μεγάλαι]παρά ξεροκουνήματα και δος του μπάσε-βγάλεΜα κι αν η Σπαρτιάτισσα στο κόμμα μου θα μείνειμπορεί να κατορθώσουμε οι δυό μας την ειρήνηΔος μου λοιπόν την ψήφο σου

ΛΑΜΠΙΤΩΕίνε κακό πολύ

απrsquo της γυναίκας το πλευρό να λείπη κrsquo η ψωλήκαι μόνη να κοιμάται

Μα η ειρήνη μrsquo όλrsquo αυτά θαρρώ πως προτιμάται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕύγε σου φιλενάδα

είσαι γυναίκα πειό σωστή απrsquo όλες [στην Ελλάδα]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρείς πως αν απέχουμε κι απrsquo τη δουλειάν εκείνηγια τούτο--ό μη γένοιτο--θα κάμουν την ειρήνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές είνrsquo αρκετό Αν κάτσουμε κλεισμένεςμέσα στα σπίτια μας ημείς καλοφτιασιδωμένες και στα ποκαμισάκια μας αυτά τrsquo αμοργινά[7]-- αφήσουμε τα σώματα να φαίνωνται γυμνάκαι το κουρέψουμε κι αυτό--οι άνδρες θα λυσσάξουναπrsquo την επιθυμία τους να ρθούν να μας τη σάξουνκι όταν θα ιδούν η κάθε μιά ότι γιrsquo αυτούς δεν τώχειτότε να ιδής τον πόλεμο τον παύουνε ή όχι

ΛΑΜΠΙΤΩΤο ίδιο κι ο Μενέλαος σαν είδε την Ελένη

[στα στήθη γυμνωμένη]και είδε το βυζί της

επέταξε το ξίφος του [κrsquo εκόλλησε μαζύ της]

ΚΑΛΟΝΙΚΗ[Για στάσου τώρα βρε κουτή]κι αν μας αφήσουνε κι αυτοί

έ τότε τι γινόμαστε[8]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗκι αν η γυναίκα δεν δεχθή τα δόντια της να δείξη

ο άνδρας δεν ευφραίνεται

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈ τότε το δεχόμεθα σαν εύκολο μας φαίνεται

ΛΑΜΠΙΤΩΌσο για μας θα πείσουμε τους άνδρας μας να γίνη

ειλικρινής ειρήνηαλλά αυτός ο παλαβός λαός των Αθηναίωνπώς θα πεισθεί τον πόλεμο να μη γυρεύη πλέον

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια τούτο μη σε μέλη

κrsquo εμείς τον καταφέρνουμε να μη τον ξαναθέλη

ΛΑΜΠΙΤΩΓια την ειρήνη ο λαός δεν κάνει ούτε βήμαενόσω πλοία έχετε κι αμέτρητο το χρήμααπάνω στην Ακρόπολι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕφρόντισα για τούτο

θα κυριεύσουμε κι αυτή και όλον της τον πλούτοθα πανrsquo εμπρός οι πειό γρηές κατά τη συμφωνίακαι τάχα με την πρόφασι να κάνουνε θυσίαθα πιάσουν την Ακρόπολι ως που να μαζευθούμε

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Μα το θεό χονδρόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι τότε πώς δεν ήλθαμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνε [των ανδρών]

αυτό που ξέρεις τότε πειά θα φθάναμε τρεχάλαμα είνε πράματrsquo άλλα

που να εξέτασα καλά μονάχη μπρός και πίσωκι αγρύπνησα πολλές νυχτιές για να τα συζητήσω

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑμrsquo τότε θαrsquo νε πράματα πολύ λεπτά επίσηςγια να μπορέσης εύκολα να τα στριφογυρίσης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤόσο λεπτά που η Ελλάς μπορεί [σrsquo αυτόν το χρόνο]τη σωτηρία της να βρη με τις γυναίκες μόνο

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε τις γυναίκες [Έλα δα θαrsquo ταν μεγάλο θάμα]να στέκrsquo η σωτηρία της σε τόσο λίγο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια το καλό της πόλεως ό τι θα ειπώ αν γίνηαπό Πελοποννήσιο ρουθούνι δεν θα μείνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα το θεό καλήτερα να λείψουνε κι αυτοί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι τότε θα καταστραφούν και όλrsquo οι Βοιωτοί

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑλλά να μη καταστραφούν και όλοι στην εντέλεια[της Κωπαΐδας μοναχά] εξαίρεσε τα χέλια

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια την Αθήνα δε ποτέ στο νου μου δεν θα βάλω

τέτοιο κακό μεγάλο[Μα τούτο δεν σημαίνει]

μπορείς να νοιώσης μόνη σου πως πάει κι αυτή χαμένηΑν όμως μαζευθούν εδώ στο [σπίτι μου πλησίον]τα θηλυκά των Βοιωτών και Πελοποννησίωνκαι όλες σύμφωνες ημείς τα χέρια μας αν δώσουμεέ τότε την Ελλάδα μας αφεύκτως θα την σώσουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα οι γυναίκες πώς μπορούν κάτι καλόν να κάνουνεκαι κάποια φρόνιμη δουλειά που κάθονται και βάνουνε

στο σπίτι τους φτιασίδιακαι κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδιαπου βάνουν και κυμβερικά[5] φουστάνια [δίχως ζώνη]και παντουφλάκια ελαφρά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτά θα γίνουν μόνη

αιτία που θα βρη σrsquo ημάς η πόλις τον σωτήρατα κίτρινα φορέματα οι στολισμοί τα μύρατα διάφανα ποκάμισα κι αυτό το παντουφλάκι--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι με ποιόν τρόπο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου θα ιδής και μόνη σε λιγάκι

Να μη βρεθή αρσενικός που δόρυ να σηκώσηκαι άλλον να σκοτώση

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑν η γυναίκα όπως λες το θαύμrsquo αυτό θα κάνημα τις θεές βάφω κrsquo εγώ το κίτρινο φουστάνι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε ασπίδα πειά κανείς να πιάση θα μπορέση--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘα βάλω και κυμβερικό φουστάνι [δίχως μέση]--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι ούτε μαχαιράκι--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘα βάλω παντουφλάκι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν έπρεπε λοιπόν αυτές να ήνrsquo εδώ παρούσες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι λες που έπρεπε φτερά να κάνουν οι βρωμούσες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα Αθηναίες είνrsquo κι αυτές όπως καθένας βλέπειπου πάντα φτιάνουν κάθε τι την ώρα που δεν πρέπειΚαι δεν εφάνηκε καμμιά [να φθάση στην Αθήνα]ούτrsquo από τις θαλασσινές ούτrsquo απrsquo τη Σαλαμίνα

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα ξέρω πως πρωΐ-πρωΐ στα τρεχαντήρια μπήκανε

και στη στεριά διαβήκανε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως ελογάριαζα πως πειό μπροστά θα φθάσουντων Αχαρνών τα θηλυκά--μα να θα μας το σκάσουν

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑλλά η Θεαγέναινα για ναrsquoρθει εδώ τρεχάτηπήγε και συμβουλεύθηκε τη νύχτα την ΕκάτηΜα να που φθάνουν μερικές να κι άλλες που κινάνε

Ού ού κι αυτές ποιες ναrsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆ είνrsquo απrsquo τον Ανάγυρο [όλα αυτά τα πλήθη]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρώ πως ο ανάγυρος στrsquo αλήθεια εκινήθη

(Εισέρχεται η Μυρρίνη Λαμπιτώ και πολλαί γυναίκες)

ΣΚΗΝΗ Β΄

Αι Ανωτέρω Μυρρίνη Λαμπιτώ και τινες Γυναίκες μετrsquo ολίγον

ΜΥΡΡΙΝΗΜήπως [και στο συνέδριο που θέλησες να γίνη]

οι τελευταίες φθάσαμε Για δε μιλάς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜυρρίνη

βέβαια το εγκώμιο δεν θα σου πλέξω τώραπου για σπουδαία πρόκειται και μουrsquo ρθες τέτοιαν ώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγύρευα τη ζώνη μουμεσrsquo στο σκοτάδι μόνη μου

Μrsquo αν ήνε τόσο σοβαρό που λες το πράμα εκείνοπες το σrsquo εμάς που ήλθαμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλά θα περιμένω

και τις γυναίκες που θα ρθουν για την αυτήν αιτία από την Πελοπόννησο κι από τη Βοιωτία

ΜΥΡΡΙΝΗΆ μάλιστα όσο γιrsquo αυτόΝα που rsquoρχεται κrsquo η Λαμπιτώ

(Εισέρχεται η Λαμπιτώ)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλώς τη Σπαρτιάτισσα τη Λαμπιτώ τι χρώμαπώrsquoχεις γλυκειά μου τι γερό και σιδερένιο σώματι ωμορφιά που φαίνεται [και λάμπει εδώ και πέρα]Και ταύρο θα μπορούσες συ να πνίξης καμμιά μέρα

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τους θεούς είνε γερό αυτό το σώμα όλο μουΓυμνάζομαι ως που χτυπούν κrsquo οι φτέρνες μου στον κώλο μου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ψηλαφούσα τα στήθη της Λαμπιτούς)[Στάσου λιγάκι στάσου]Και τι ωραία πουrsquo νrsquo αυτά φιλτάτη τα βυζιά σου

ΛΑΜΠΙΤΩΣας βλέπω που ξαμώνετε τα χέρια να με ψάξετελες κrsquo είμαι κάποιο σφάγιο [και ήρθα να με σφάξετε]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι η κοπέλλα από δω ποια είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τον Δία

είνε κι αυτή αρχόντισσα από τη Βοιωτία--που έρχεται για λόγου σας

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν είμαι βεβαία

ότι χωράφι εκλεκτό θαrsquo χεις και συ Θηβαία

ΚΑΛΟΝΙΚΗ (θωπεύουσα την Θηβαίαν)Εγώ νομίζω μάλιστα πως τούτο το καϋμένοθα τόrsquo χη το χωράφι του και καλλιεργημένο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι το κορίτσι από δω ποιο είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα το Δία

είνε μια κόρη ώμορφη από την Κορινθία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν είνrsquo από την Κόρινθο θαrsquo νε πολύ καλήκαι μάλιστα μου φαίνεται και λίγο παρδαλή

ΛΑΜΠΙΤΩΠοιος έκαμε να rsquoρθή εδώ νrsquo αράξη τούτος όλος

των γυναικών ο στόλος

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕγώ

ΛΑΜΠΙΤΩΓια μίλησε λοιπόν με λόγια μετρημένα

τι θέλεις από μένα

ΜΥΡΡΙΝΗΠες μας λοιπόν καϋμένη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΝαι λέγε μας τι τάχατε σπουδαίο σου συμβαίνει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑμέσως τώρα θα το πω μα θα ρωτήσω πρώτακαι θrsquo απαντήσετε και εσείς

ΜΥΡΡΙΝΗΌ τι κι αν θέλης ρώτα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣεις δεν επιθυμήσατε μονάχες νύχτα-μέρανα έχετε των τέκνων σας κοντά σας τον πατέραπου λείπει για τον πόλεμο γιατί καλά το ξέρω--πως έφυγαν οι άνδρες σας

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆ το δικό μου γέρο

στη Θράκη μου τον στείλανε καϋμένη να φυλάττητον στρατηγόν Ευκράτη[6]

ΓΥΝΗ Α΄Και το δικό μου φίλο

μήνες εφτά σωστούς-σωστούς τον έχουνε στην Πύλο

ΛΑΜΠΙΤΩΚαι ο δικός μου βιαστικός καμμιά φορά αν έβγηαπό τις τάξεις μού rsquoρχεται και δος του ξαναφεύγει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλέ τι λες από γαμιάδεν έχει μείνη σπίθα μιά

Αφrsquo ότου οι Μιλήσιοι μας έχουνε προδώσηκrsquo εκόψαμε τη σχέσι τους δεν είδα ούτε τόσημια οχταδάκτυλη ψωλή από πετσί φτιασμένηγια πέτσινη παρηγοριά τουλάχιστο να μένηΘέλετε σεις λοιπόν μrsquo εμέ αν τύχη κrsquo εύρω τρόπονα παύσουμε τον πόλεμο [που ρήμαξε τον τόπο]

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τις θεές αν ήτανε ανάγκη να πουλήσωκαι το πανωφοράκι μου κι αυτό θα το θελήσω--και θα το πιώ αυθημερόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Κrsquo εγώ τι να σας πωκαι αν μου ήταν δυνατόν σα σφήκα να κοπώστα δυό το rsquoνα κομμάτι μου θα το παραχωρούσα

ΛΑΜΠΙΤΩΣτου Ταϋγέτου την κορφή νrsquo ανέβω θα μπορούσακrsquo εγώ αρκεί να ήξευρα μrsquo αυτό πως η ειρήνη

μπορούσε και να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα σας το κρύψω δεν μπορώ κι ακούστε τι θα φτιάσουμεΑν θέλετε γυναίκες μου τους άνδρες νrsquo αναγκάσουμε

να κάμουν την ειρήνηη κάθε μιά στον άνδρα της να παύση να το δίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς για λέγε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ λοιπόν τι λέτε τους το φτιάνουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν πρέπει να πεθάνουμενα γίνη αυτό που λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν νrsquo αποκηρύξουμε τις ανδρικές ψωλές(Αι γυναίκες δεικνύουν δυσαρέσκειαν άλλαι κλαίουν και άλλαι διατίθενται να φύγουν)-Έ σεις για πού το βάλατε - Και σεις για πού το στρίψατετι στραβομουτσουνιάσατε τα μούτρα τι τα κρύψατεΤι άλλαξε το χρώμα σας κι αρχίσατε να κλαίτεαρνείσθε ή το κάνετε τι σκέπτεσθε δεν λέτε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑρνούμαι δεν με μέλει

Ά μπα μπορεί ο πόλεμος να γίνετrsquo όσο θέλει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (στην Καλονίκη)Αυτά λοιπόν περίμενα βρε σφήκα να μας πηςΔεν ήσουν συ που έλεγες στα δυο να κοπής

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆλλαξε λόγια άλλαξε και στη φωτιάν απάνωνα περπατήσω αν αγαπάς--για χάρη σου το κάνω

κι αυτό που λες το προτιμώπαρά της πούτσας τον καϋμό

γιατί δεν ξεύρω σαν κι αυτή τι άλλο θrsquo αποκτήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ στη ΜυρρίνηΚαι συ τι λες

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τη φωτιά κrsquo εγώ θα προτιμήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΏ γένος ξεκωλιάρικο Δικαίως μα τον Δίαλένε πως βγαίνει από μας η κάθε τραγωδίαΔεν ξέρουμrsquo άλλο τίποτα κrsquo εμείς [μικραί μεγάλαι]παρά ξεροκουνήματα και δος του μπάσε-βγάλεΜα κι αν η Σπαρτιάτισσα στο κόμμα μου θα μείνειμπορεί να κατορθώσουμε οι δυό μας την ειρήνηΔος μου λοιπόν την ψήφο σου

ΛΑΜΠΙΤΩΕίνε κακό πολύ

απrsquo της γυναίκας το πλευρό να λείπη κrsquo η ψωλήκαι μόνη να κοιμάται

Μα η ειρήνη μrsquo όλrsquo αυτά θαρρώ πως προτιμάται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕύγε σου φιλενάδα

είσαι γυναίκα πειό σωστή απrsquo όλες [στην Ελλάδα]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρείς πως αν απέχουμε κι απrsquo τη δουλειάν εκείνηγια τούτο--ό μη γένοιτο--θα κάμουν την ειρήνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές είνrsquo αρκετό Αν κάτσουμε κλεισμένεςμέσα στα σπίτια μας ημείς καλοφτιασιδωμένες και στα ποκαμισάκια μας αυτά τrsquo αμοργινά[7]-- αφήσουμε τα σώματα να φαίνωνται γυμνάκαι το κουρέψουμε κι αυτό--οι άνδρες θα λυσσάξουναπrsquo την επιθυμία τους να ρθούν να μας τη σάξουνκι όταν θα ιδούν η κάθε μιά ότι γιrsquo αυτούς δεν τώχειτότε να ιδής τον πόλεμο τον παύουνε ή όχι

ΛΑΜΠΙΤΩΤο ίδιο κι ο Μενέλαος σαν είδε την Ελένη

[στα στήθη γυμνωμένη]και είδε το βυζί της

επέταξε το ξίφος του [κrsquo εκόλλησε μαζύ της]

ΚΑΛΟΝΙΚΗ[Για στάσου τώρα βρε κουτή]κι αν μας αφήσουνε κι αυτοί

έ τότε τι γινόμαστε[8]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗκι αν η γυναίκα δεν δεχθή τα δόντια της να δείξη

ο άνδρας δεν ευφραίνεται

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈ τότε το δεχόμεθα σαν εύκολο μας φαίνεται

ΛΑΜΠΙΤΩΌσο για μας θα πείσουμε τους άνδρας μας να γίνη

ειλικρινής ειρήνηαλλά αυτός ο παλαβός λαός των Αθηναίωνπώς θα πεισθεί τον πόλεμο να μη γυρεύη πλέον

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια τούτο μη σε μέλη

κrsquo εμείς τον καταφέρνουμε να μη τον ξαναθέλη

ΛΑΜΠΙΤΩΓια την ειρήνη ο λαός δεν κάνει ούτε βήμαενόσω πλοία έχετε κι αμέτρητο το χρήμααπάνω στην Ακρόπολι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕφρόντισα για τούτο

θα κυριεύσουμε κι αυτή και όλον της τον πλούτοθα πανrsquo εμπρός οι πειό γρηές κατά τη συμφωνίακαι τάχα με την πρόφασι να κάνουνε θυσίαθα πιάσουν την Ακρόπολι ως που να μαζευθούμε

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου θα ιδής και μόνη σε λιγάκι

Να μη βρεθή αρσενικός που δόρυ να σηκώσηκαι άλλον να σκοτώση

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑν η γυναίκα όπως λες το θαύμrsquo αυτό θα κάνημα τις θεές βάφω κrsquo εγώ το κίτρινο φουστάνι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε ασπίδα πειά κανείς να πιάση θα μπορέση--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘα βάλω και κυμβερικό φουστάνι [δίχως μέση]--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι ούτε μαχαιράκι--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘα βάλω παντουφλάκι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν έπρεπε λοιπόν αυτές να ήνrsquo εδώ παρούσες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι λες που έπρεπε φτερά να κάνουν οι βρωμούσες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα Αθηναίες είνrsquo κι αυτές όπως καθένας βλέπειπου πάντα φτιάνουν κάθε τι την ώρα που δεν πρέπειΚαι δεν εφάνηκε καμμιά [να φθάση στην Αθήνα]ούτrsquo από τις θαλασσινές ούτrsquo απrsquo τη Σαλαμίνα

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα ξέρω πως πρωΐ-πρωΐ στα τρεχαντήρια μπήκανε

και στη στεριά διαβήκανε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως ελογάριαζα πως πειό μπροστά θα φθάσουντων Αχαρνών τα θηλυκά--μα να θα μας το σκάσουν

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑλλά η Θεαγέναινα για ναrsquoρθει εδώ τρεχάτηπήγε και συμβουλεύθηκε τη νύχτα την ΕκάτηΜα να που φθάνουν μερικές να κι άλλες που κινάνε

Ού ού κι αυτές ποιες ναrsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆ είνrsquo απrsquo τον Ανάγυρο [όλα αυτά τα πλήθη]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρώ πως ο ανάγυρος στrsquo αλήθεια εκινήθη

(Εισέρχεται η Μυρρίνη Λαμπιτώ και πολλαί γυναίκες)

ΣΚΗΝΗ Β΄

Αι Ανωτέρω Μυρρίνη Λαμπιτώ και τινες Γυναίκες μετrsquo ολίγον

ΜΥΡΡΙΝΗΜήπως [και στο συνέδριο που θέλησες να γίνη]

οι τελευταίες φθάσαμε Για δε μιλάς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜυρρίνη

βέβαια το εγκώμιο δεν θα σου πλέξω τώραπου για σπουδαία πρόκειται και μουrsquo ρθες τέτοιαν ώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγύρευα τη ζώνη μουμεσrsquo στο σκοτάδι μόνη μου

Μrsquo αν ήνε τόσο σοβαρό που λες το πράμα εκείνοπες το σrsquo εμάς που ήλθαμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλά θα περιμένω

και τις γυναίκες που θα ρθουν για την αυτήν αιτία από την Πελοπόννησο κι από τη Βοιωτία

ΜΥΡΡΙΝΗΆ μάλιστα όσο γιrsquo αυτόΝα που rsquoρχεται κrsquo η Λαμπιτώ

(Εισέρχεται η Λαμπιτώ)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλώς τη Σπαρτιάτισσα τη Λαμπιτώ τι χρώμαπώrsquoχεις γλυκειά μου τι γερό και σιδερένιο σώματι ωμορφιά που φαίνεται [και λάμπει εδώ και πέρα]Και ταύρο θα μπορούσες συ να πνίξης καμμιά μέρα

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τους θεούς είνε γερό αυτό το σώμα όλο μουΓυμνάζομαι ως που χτυπούν κrsquo οι φτέρνες μου στον κώλο μου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ψηλαφούσα τα στήθη της Λαμπιτούς)[Στάσου λιγάκι στάσου]Και τι ωραία πουrsquo νrsquo αυτά φιλτάτη τα βυζιά σου

ΛΑΜΠΙΤΩΣας βλέπω που ξαμώνετε τα χέρια να με ψάξετελες κrsquo είμαι κάποιο σφάγιο [και ήρθα να με σφάξετε]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι η κοπέλλα από δω ποια είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τον Δία

είνε κι αυτή αρχόντισσα από τη Βοιωτία--που έρχεται για λόγου σας

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν είμαι βεβαία

ότι χωράφι εκλεκτό θαrsquo χεις και συ Θηβαία

ΚΑΛΟΝΙΚΗ (θωπεύουσα την Θηβαίαν)Εγώ νομίζω μάλιστα πως τούτο το καϋμένοθα τόrsquo χη το χωράφι του και καλλιεργημένο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι το κορίτσι από δω ποιο είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα το Δία

είνε μια κόρη ώμορφη από την Κορινθία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν είνrsquo από την Κόρινθο θαrsquo νε πολύ καλήκαι μάλιστα μου φαίνεται και λίγο παρδαλή

ΛΑΜΠΙΤΩΠοιος έκαμε να rsquoρθή εδώ νrsquo αράξη τούτος όλος

των γυναικών ο στόλος

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕγώ

ΛΑΜΠΙΤΩΓια μίλησε λοιπόν με λόγια μετρημένα

τι θέλεις από μένα

ΜΥΡΡΙΝΗΠες μας λοιπόν καϋμένη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΝαι λέγε μας τι τάχατε σπουδαίο σου συμβαίνει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑμέσως τώρα θα το πω μα θα ρωτήσω πρώτακαι θrsquo απαντήσετε και εσείς

ΜΥΡΡΙΝΗΌ τι κι αν θέλης ρώτα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣεις δεν επιθυμήσατε μονάχες νύχτα-μέρανα έχετε των τέκνων σας κοντά σας τον πατέραπου λείπει για τον πόλεμο γιατί καλά το ξέρω--πως έφυγαν οι άνδρες σας

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆ το δικό μου γέρο

στη Θράκη μου τον στείλανε καϋμένη να φυλάττητον στρατηγόν Ευκράτη[6]

ΓΥΝΗ Α΄Και το δικό μου φίλο

μήνες εφτά σωστούς-σωστούς τον έχουνε στην Πύλο

ΛΑΜΠΙΤΩΚαι ο δικός μου βιαστικός καμμιά φορά αν έβγηαπό τις τάξεις μού rsquoρχεται και δος του ξαναφεύγει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλέ τι λες από γαμιάδεν έχει μείνη σπίθα μιά

Αφrsquo ότου οι Μιλήσιοι μας έχουνε προδώσηκrsquo εκόψαμε τη σχέσι τους δεν είδα ούτε τόσημια οχταδάκτυλη ψωλή από πετσί φτιασμένηγια πέτσινη παρηγοριά τουλάχιστο να μένηΘέλετε σεις λοιπόν μrsquo εμέ αν τύχη κrsquo εύρω τρόπονα παύσουμε τον πόλεμο [που ρήμαξε τον τόπο]

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τις θεές αν ήτανε ανάγκη να πουλήσωκαι το πανωφοράκι μου κι αυτό θα το θελήσω--και θα το πιώ αυθημερόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Κrsquo εγώ τι να σας πωκαι αν μου ήταν δυνατόν σα σφήκα να κοπώστα δυό το rsquoνα κομμάτι μου θα το παραχωρούσα

ΛΑΜΠΙΤΩΣτου Ταϋγέτου την κορφή νrsquo ανέβω θα μπορούσακrsquo εγώ αρκεί να ήξευρα μrsquo αυτό πως η ειρήνη

μπορούσε και να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα σας το κρύψω δεν μπορώ κι ακούστε τι θα φτιάσουμεΑν θέλετε γυναίκες μου τους άνδρες νrsquo αναγκάσουμε

να κάμουν την ειρήνηη κάθε μιά στον άνδρα της να παύση να το δίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς για λέγε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ λοιπόν τι λέτε τους το φτιάνουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν πρέπει να πεθάνουμενα γίνη αυτό που λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν νrsquo αποκηρύξουμε τις ανδρικές ψωλές(Αι γυναίκες δεικνύουν δυσαρέσκειαν άλλαι κλαίουν και άλλαι διατίθενται να φύγουν)-Έ σεις για πού το βάλατε - Και σεις για πού το στρίψατετι στραβομουτσουνιάσατε τα μούτρα τι τα κρύψατεΤι άλλαξε το χρώμα σας κι αρχίσατε να κλαίτεαρνείσθε ή το κάνετε τι σκέπτεσθε δεν λέτε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑρνούμαι δεν με μέλει

Ά μπα μπορεί ο πόλεμος να γίνετrsquo όσο θέλει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (στην Καλονίκη)Αυτά λοιπόν περίμενα βρε σφήκα να μας πηςΔεν ήσουν συ που έλεγες στα δυο να κοπής

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆλλαξε λόγια άλλαξε και στη φωτιάν απάνωνα περπατήσω αν αγαπάς--για χάρη σου το κάνω

κι αυτό που λες το προτιμώπαρά της πούτσας τον καϋμό

γιατί δεν ξεύρω σαν κι αυτή τι άλλο θrsquo αποκτήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ στη ΜυρρίνηΚαι συ τι λες

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τη φωτιά κrsquo εγώ θα προτιμήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΏ γένος ξεκωλιάρικο Δικαίως μα τον Δίαλένε πως βγαίνει από μας η κάθε τραγωδίαΔεν ξέρουμrsquo άλλο τίποτα κrsquo εμείς [μικραί μεγάλαι]παρά ξεροκουνήματα και δος του μπάσε-βγάλεΜα κι αν η Σπαρτιάτισσα στο κόμμα μου θα μείνειμπορεί να κατορθώσουμε οι δυό μας την ειρήνηΔος μου λοιπόν την ψήφο σου

ΛΑΜΠΙΤΩΕίνε κακό πολύ

απrsquo της γυναίκας το πλευρό να λείπη κrsquo η ψωλήκαι μόνη να κοιμάται

Μα η ειρήνη μrsquo όλrsquo αυτά θαρρώ πως προτιμάται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕύγε σου φιλενάδα

είσαι γυναίκα πειό σωστή απrsquo όλες [στην Ελλάδα]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρείς πως αν απέχουμε κι απrsquo τη δουλειάν εκείνηγια τούτο--ό μη γένοιτο--θα κάμουν την ειρήνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές είνrsquo αρκετό Αν κάτσουμε κλεισμένεςμέσα στα σπίτια μας ημείς καλοφτιασιδωμένες και στα ποκαμισάκια μας αυτά τrsquo αμοργινά[7]-- αφήσουμε τα σώματα να φαίνωνται γυμνάκαι το κουρέψουμε κι αυτό--οι άνδρες θα λυσσάξουναπrsquo την επιθυμία τους να ρθούν να μας τη σάξουνκι όταν θα ιδούν η κάθε μιά ότι γιrsquo αυτούς δεν τώχειτότε να ιδής τον πόλεμο τον παύουνε ή όχι

ΛΑΜΠΙΤΩΤο ίδιο κι ο Μενέλαος σαν είδε την Ελένη

[στα στήθη γυμνωμένη]και είδε το βυζί της

επέταξε το ξίφος του [κrsquo εκόλλησε μαζύ της]

ΚΑΛΟΝΙΚΗ[Για στάσου τώρα βρε κουτή]κι αν μας αφήσουνε κι αυτοί

έ τότε τι γινόμαστε[8]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗκι αν η γυναίκα δεν δεχθή τα δόντια της να δείξη

ο άνδρας δεν ευφραίνεται

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈ τότε το δεχόμεθα σαν εύκολο μας φαίνεται

ΛΑΜΠΙΤΩΌσο για μας θα πείσουμε τους άνδρας μας να γίνη

ειλικρινής ειρήνηαλλά αυτός ο παλαβός λαός των Αθηναίωνπώς θα πεισθεί τον πόλεμο να μη γυρεύη πλέον

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια τούτο μη σε μέλη

κrsquo εμείς τον καταφέρνουμε να μη τον ξαναθέλη

ΛΑΜΠΙΤΩΓια την ειρήνη ο λαός δεν κάνει ούτε βήμαενόσω πλοία έχετε κι αμέτρητο το χρήμααπάνω στην Ακρόπολι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕφρόντισα για τούτο

θα κυριεύσουμε κι αυτή και όλον της τον πλούτοθα πανrsquo εμπρός οι πειό γρηές κατά τη συμφωνίακαι τάχα με την πρόφασι να κάνουνε θυσίαθα πιάσουν την Ακρόπολι ως που να μαζευθούμε

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

οι τελευταίες φθάσαμε Για δε μιλάς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜυρρίνη

βέβαια το εγκώμιο δεν θα σου πλέξω τώραπου για σπουδαία πρόκειται και μουrsquo ρθες τέτοιαν ώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγύρευα τη ζώνη μουμεσrsquo στο σκοτάδι μόνη μου

Μrsquo αν ήνε τόσο σοβαρό που λες το πράμα εκείνοπες το σrsquo εμάς που ήλθαμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλά θα περιμένω

και τις γυναίκες που θα ρθουν για την αυτήν αιτία από την Πελοπόννησο κι από τη Βοιωτία

ΜΥΡΡΙΝΗΆ μάλιστα όσο γιrsquo αυτόΝα που rsquoρχεται κrsquo η Λαμπιτώ

(Εισέρχεται η Λαμπιτώ)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλώς τη Σπαρτιάτισσα τη Λαμπιτώ τι χρώμαπώrsquoχεις γλυκειά μου τι γερό και σιδερένιο σώματι ωμορφιά που φαίνεται [και λάμπει εδώ και πέρα]Και ταύρο θα μπορούσες συ να πνίξης καμμιά μέρα

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τους θεούς είνε γερό αυτό το σώμα όλο μουΓυμνάζομαι ως που χτυπούν κrsquo οι φτέρνες μου στον κώλο μου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ψηλαφούσα τα στήθη της Λαμπιτούς)[Στάσου λιγάκι στάσου]Και τι ωραία πουrsquo νrsquo αυτά φιλτάτη τα βυζιά σου

ΛΑΜΠΙΤΩΣας βλέπω που ξαμώνετε τα χέρια να με ψάξετελες κrsquo είμαι κάποιο σφάγιο [και ήρθα να με σφάξετε]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι η κοπέλλα από δω ποια είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα τον Δία

είνε κι αυτή αρχόντισσα από τη Βοιωτία--που έρχεται για λόγου σας

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν είμαι βεβαία

ότι χωράφι εκλεκτό θαrsquo χεις και συ Θηβαία

ΚΑΛΟΝΙΚΗ (θωπεύουσα την Θηβαίαν)Εγώ νομίζω μάλιστα πως τούτο το καϋμένοθα τόrsquo χη το χωράφι του και καλλιεργημένο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι το κορίτσι από δω ποιο είνε

ΛΑΜΠΙΤΩΜα το Δία

είνε μια κόρη ώμορφη από την Κορινθία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν είνrsquo από την Κόρινθο θαrsquo νε πολύ καλήκαι μάλιστα μου φαίνεται και λίγο παρδαλή

ΛΑΜΠΙΤΩΠοιος έκαμε να rsquoρθή εδώ νrsquo αράξη τούτος όλος

των γυναικών ο στόλος

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕγώ

ΛΑΜΠΙΤΩΓια μίλησε λοιπόν με λόγια μετρημένα

τι θέλεις από μένα

ΜΥΡΡΙΝΗΠες μας λοιπόν καϋμένη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΝαι λέγε μας τι τάχατε σπουδαίο σου συμβαίνει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑμέσως τώρα θα το πω μα θα ρωτήσω πρώτακαι θrsquo απαντήσετε και εσείς

ΜΥΡΡΙΝΗΌ τι κι αν θέλης ρώτα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣεις δεν επιθυμήσατε μονάχες νύχτα-μέρανα έχετε των τέκνων σας κοντά σας τον πατέραπου λείπει για τον πόλεμο γιατί καλά το ξέρω--πως έφυγαν οι άνδρες σας

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆ το δικό μου γέρο

στη Θράκη μου τον στείλανε καϋμένη να φυλάττητον στρατηγόν Ευκράτη[6]

ΓΥΝΗ Α΄Και το δικό μου φίλο

μήνες εφτά σωστούς-σωστούς τον έχουνε στην Πύλο

ΛΑΜΠΙΤΩΚαι ο δικός μου βιαστικός καμμιά φορά αν έβγηαπό τις τάξεις μού rsquoρχεται και δος του ξαναφεύγει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλέ τι λες από γαμιάδεν έχει μείνη σπίθα μιά

Αφrsquo ότου οι Μιλήσιοι μας έχουνε προδώσηκrsquo εκόψαμε τη σχέσι τους δεν είδα ούτε τόσημια οχταδάκτυλη ψωλή από πετσί φτιασμένηγια πέτσινη παρηγοριά τουλάχιστο να μένηΘέλετε σεις λοιπόν μrsquo εμέ αν τύχη κrsquo εύρω τρόπονα παύσουμε τον πόλεμο [που ρήμαξε τον τόπο]

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τις θεές αν ήτανε ανάγκη να πουλήσωκαι το πανωφοράκι μου κι αυτό θα το θελήσω--και θα το πιώ αυθημερόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Κrsquo εγώ τι να σας πωκαι αν μου ήταν δυνατόν σα σφήκα να κοπώστα δυό το rsquoνα κομμάτι μου θα το παραχωρούσα

ΛΑΜΠΙΤΩΣτου Ταϋγέτου την κορφή νrsquo ανέβω θα μπορούσακrsquo εγώ αρκεί να ήξευρα μrsquo αυτό πως η ειρήνη

μπορούσε και να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα σας το κρύψω δεν μπορώ κι ακούστε τι θα φτιάσουμεΑν θέλετε γυναίκες μου τους άνδρες νrsquo αναγκάσουμε

να κάμουν την ειρήνηη κάθε μιά στον άνδρα της να παύση να το δίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς για λέγε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ λοιπόν τι λέτε τους το φτιάνουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν πρέπει να πεθάνουμενα γίνη αυτό που λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν νrsquo αποκηρύξουμε τις ανδρικές ψωλές(Αι γυναίκες δεικνύουν δυσαρέσκειαν άλλαι κλαίουν και άλλαι διατίθενται να φύγουν)-Έ σεις για πού το βάλατε - Και σεις για πού το στρίψατετι στραβομουτσουνιάσατε τα μούτρα τι τα κρύψατεΤι άλλαξε το χρώμα σας κι αρχίσατε να κλαίτεαρνείσθε ή το κάνετε τι σκέπτεσθε δεν λέτε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑρνούμαι δεν με μέλει

Ά μπα μπορεί ο πόλεμος να γίνετrsquo όσο θέλει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (στην Καλονίκη)Αυτά λοιπόν περίμενα βρε σφήκα να μας πηςΔεν ήσουν συ που έλεγες στα δυο να κοπής

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆλλαξε λόγια άλλαξε και στη φωτιάν απάνωνα περπατήσω αν αγαπάς--για χάρη σου το κάνω

κι αυτό που λες το προτιμώπαρά της πούτσας τον καϋμό

γιατί δεν ξεύρω σαν κι αυτή τι άλλο θrsquo αποκτήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ στη ΜυρρίνηΚαι συ τι λες

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τη φωτιά κrsquo εγώ θα προτιμήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΏ γένος ξεκωλιάρικο Δικαίως μα τον Δίαλένε πως βγαίνει από μας η κάθε τραγωδίαΔεν ξέρουμrsquo άλλο τίποτα κrsquo εμείς [μικραί μεγάλαι]παρά ξεροκουνήματα και δος του μπάσε-βγάλεΜα κι αν η Σπαρτιάτισσα στο κόμμα μου θα μείνειμπορεί να κατορθώσουμε οι δυό μας την ειρήνηΔος μου λοιπόν την ψήφο σου

ΛΑΜΠΙΤΩΕίνε κακό πολύ

απrsquo της γυναίκας το πλευρό να λείπη κrsquo η ψωλήκαι μόνη να κοιμάται

Μα η ειρήνη μrsquo όλrsquo αυτά θαρρώ πως προτιμάται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕύγε σου φιλενάδα

είσαι γυναίκα πειό σωστή απrsquo όλες [στην Ελλάδα]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρείς πως αν απέχουμε κι απrsquo τη δουλειάν εκείνηγια τούτο--ό μη γένοιτο--θα κάμουν την ειρήνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές είνrsquo αρκετό Αν κάτσουμε κλεισμένεςμέσα στα σπίτια μας ημείς καλοφτιασιδωμένες και στα ποκαμισάκια μας αυτά τrsquo αμοργινά[7]-- αφήσουμε τα σώματα να φαίνωνται γυμνάκαι το κουρέψουμε κι αυτό--οι άνδρες θα λυσσάξουναπrsquo την επιθυμία τους να ρθούν να μας τη σάξουνκι όταν θα ιδούν η κάθε μιά ότι γιrsquo αυτούς δεν τώχειτότε να ιδής τον πόλεμο τον παύουνε ή όχι

ΛΑΜΠΙΤΩΤο ίδιο κι ο Μενέλαος σαν είδε την Ελένη

[στα στήθη γυμνωμένη]και είδε το βυζί της

επέταξε το ξίφος του [κrsquo εκόλλησε μαζύ της]

ΚΑΛΟΝΙΚΗ[Για στάσου τώρα βρε κουτή]κι αν μας αφήσουνε κι αυτοί

έ τότε τι γινόμαστε[8]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗκι αν η γυναίκα δεν δεχθή τα δόντια της να δείξη

ο άνδρας δεν ευφραίνεται

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈ τότε το δεχόμεθα σαν εύκολο μας φαίνεται

ΛΑΜΠΙΤΩΌσο για μας θα πείσουμε τους άνδρας μας να γίνη

ειλικρινής ειρήνηαλλά αυτός ο παλαβός λαός των Αθηναίωνπώς θα πεισθεί τον πόλεμο να μη γυρεύη πλέον

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια τούτο μη σε μέλη

κrsquo εμείς τον καταφέρνουμε να μη τον ξαναθέλη

ΛΑΜΠΙΤΩΓια την ειρήνη ο λαός δεν κάνει ούτε βήμαενόσω πλοία έχετε κι αμέτρητο το χρήμααπάνω στην Ακρόπολι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕφρόντισα για τούτο

θα κυριεύσουμε κι αυτή και όλον της τον πλούτοθα πανrsquo εμπρός οι πειό γρηές κατά τη συμφωνίακαι τάχα με την πρόφασι να κάνουνε θυσίαθα πιάσουν την Ακρόπολι ως που να μαζευθούμε

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν είνrsquo από την Κόρινθο θαrsquo νε πολύ καλήκαι μάλιστα μου φαίνεται και λίγο παρδαλή

ΛΑΜΠΙΤΩΠοιος έκαμε να rsquoρθή εδώ νrsquo αράξη τούτος όλος

των γυναικών ο στόλος

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕγώ

ΛΑΜΠΙΤΩΓια μίλησε λοιπόν με λόγια μετρημένα

τι θέλεις από μένα

ΜΥΡΡΙΝΗΠες μας λοιπόν καϋμένη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΝαι λέγε μας τι τάχατε σπουδαίο σου συμβαίνει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑμέσως τώρα θα το πω μα θα ρωτήσω πρώτακαι θrsquo απαντήσετε και εσείς

ΜΥΡΡΙΝΗΌ τι κι αν θέλης ρώτα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣεις δεν επιθυμήσατε μονάχες νύχτα-μέρανα έχετε των τέκνων σας κοντά σας τον πατέραπου λείπει για τον πόλεμο γιατί καλά το ξέρω--πως έφυγαν οι άνδρες σας

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆ το δικό μου γέρο

στη Θράκη μου τον στείλανε καϋμένη να φυλάττητον στρατηγόν Ευκράτη[6]

ΓΥΝΗ Α΄Και το δικό μου φίλο

μήνες εφτά σωστούς-σωστούς τον έχουνε στην Πύλο

ΛΑΜΠΙΤΩΚαι ο δικός μου βιαστικός καμμιά φορά αν έβγηαπό τις τάξεις μού rsquoρχεται και δος του ξαναφεύγει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλέ τι λες από γαμιάδεν έχει μείνη σπίθα μιά

Αφrsquo ότου οι Μιλήσιοι μας έχουνε προδώσηκrsquo εκόψαμε τη σχέσι τους δεν είδα ούτε τόσημια οχταδάκτυλη ψωλή από πετσί φτιασμένηγια πέτσινη παρηγοριά τουλάχιστο να μένηΘέλετε σεις λοιπόν μrsquo εμέ αν τύχη κrsquo εύρω τρόπονα παύσουμε τον πόλεμο [που ρήμαξε τον τόπο]

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τις θεές αν ήτανε ανάγκη να πουλήσωκαι το πανωφοράκι μου κι αυτό θα το θελήσω--και θα το πιώ αυθημερόν

ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Κrsquo εγώ τι να σας πωκαι αν μου ήταν δυνατόν σα σφήκα να κοπώστα δυό το rsquoνα κομμάτι μου θα το παραχωρούσα

ΛΑΜΠΙΤΩΣτου Ταϋγέτου την κορφή νrsquo ανέβω θα μπορούσακrsquo εγώ αρκεί να ήξευρα μrsquo αυτό πως η ειρήνη

μπορούσε και να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα σας το κρύψω δεν μπορώ κι ακούστε τι θα φτιάσουμεΑν θέλετε γυναίκες μου τους άνδρες νrsquo αναγκάσουμε

να κάμουν την ειρήνηη κάθε μιά στον άνδρα της να παύση να το δίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς για λέγε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ λοιπόν τι λέτε τους το φτιάνουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν πρέπει να πεθάνουμενα γίνη αυτό που λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν νrsquo αποκηρύξουμε τις ανδρικές ψωλές(Αι γυναίκες δεικνύουν δυσαρέσκειαν άλλαι κλαίουν και άλλαι διατίθενται να φύγουν)-Έ σεις για πού το βάλατε - Και σεις για πού το στρίψατετι στραβομουτσουνιάσατε τα μούτρα τι τα κρύψατεΤι άλλαξε το χρώμα σας κι αρχίσατε να κλαίτεαρνείσθε ή το κάνετε τι σκέπτεσθε δεν λέτε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑρνούμαι δεν με μέλει

Ά μπα μπορεί ο πόλεμος να γίνετrsquo όσο θέλει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (στην Καλονίκη)Αυτά λοιπόν περίμενα βρε σφήκα να μας πηςΔεν ήσουν συ που έλεγες στα δυο να κοπής

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆλλαξε λόγια άλλαξε και στη φωτιάν απάνωνα περπατήσω αν αγαπάς--για χάρη σου το κάνω

κι αυτό που λες το προτιμώπαρά της πούτσας τον καϋμό

γιατί δεν ξεύρω σαν κι αυτή τι άλλο θrsquo αποκτήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ στη ΜυρρίνηΚαι συ τι λες

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τη φωτιά κrsquo εγώ θα προτιμήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΏ γένος ξεκωλιάρικο Δικαίως μα τον Δίαλένε πως βγαίνει από μας η κάθε τραγωδίαΔεν ξέρουμrsquo άλλο τίποτα κrsquo εμείς [μικραί μεγάλαι]παρά ξεροκουνήματα και δος του μπάσε-βγάλεΜα κι αν η Σπαρτιάτισσα στο κόμμα μου θα μείνειμπορεί να κατορθώσουμε οι δυό μας την ειρήνηΔος μου λοιπόν την ψήφο σου

ΛΑΜΠΙΤΩΕίνε κακό πολύ

απrsquo της γυναίκας το πλευρό να λείπη κrsquo η ψωλήκαι μόνη να κοιμάται

Μα η ειρήνη μrsquo όλrsquo αυτά θαρρώ πως προτιμάται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕύγε σου φιλενάδα

είσαι γυναίκα πειό σωστή απrsquo όλες [στην Ελλάδα]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρείς πως αν απέχουμε κι απrsquo τη δουλειάν εκείνηγια τούτο--ό μη γένοιτο--θα κάμουν την ειρήνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές είνrsquo αρκετό Αν κάτσουμε κλεισμένεςμέσα στα σπίτια μας ημείς καλοφτιασιδωμένες και στα ποκαμισάκια μας αυτά τrsquo αμοργινά[7]-- αφήσουμε τα σώματα να φαίνωνται γυμνάκαι το κουρέψουμε κι αυτό--οι άνδρες θα λυσσάξουναπrsquo την επιθυμία τους να ρθούν να μας τη σάξουνκι όταν θα ιδούν η κάθε μιά ότι γιrsquo αυτούς δεν τώχειτότε να ιδής τον πόλεμο τον παύουνε ή όχι

ΛΑΜΠΙΤΩΤο ίδιο κι ο Μενέλαος σαν είδε την Ελένη

[στα στήθη γυμνωμένη]και είδε το βυζί της

επέταξε το ξίφος του [κrsquo εκόλλησε μαζύ της]

ΚΑΛΟΝΙΚΗ[Για στάσου τώρα βρε κουτή]κι αν μας αφήσουνε κι αυτοί

έ τότε τι γινόμαστε[8]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗκι αν η γυναίκα δεν δεχθή τα δόντια της να δείξη

ο άνδρας δεν ευφραίνεται

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈ τότε το δεχόμεθα σαν εύκολο μας φαίνεται

ΛΑΜΠΙΤΩΌσο για μας θα πείσουμε τους άνδρας μας να γίνη

ειλικρινής ειρήνηαλλά αυτός ο παλαβός λαός των Αθηναίωνπώς θα πεισθεί τον πόλεμο να μη γυρεύη πλέον

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια τούτο μη σε μέλη

κrsquo εμείς τον καταφέρνουμε να μη τον ξαναθέλη

ΛΑΜΠΙΤΩΓια την ειρήνη ο λαός δεν κάνει ούτε βήμαενόσω πλοία έχετε κι αμέτρητο το χρήμααπάνω στην Ακρόπολι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕφρόντισα για τούτο

θα κυριεύσουμε κι αυτή και όλον της τον πλούτοθα πανrsquo εμπρός οι πειό γρηές κατά τη συμφωνίακαι τάχα με την πρόφασι να κάνουνε θυσίαθα πιάσουν την Ακρόπολι ως που να μαζευθούμε

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Κrsquo εγώ τι να σας πωκαι αν μου ήταν δυνατόν σα σφήκα να κοπώστα δυό το rsquoνα κομμάτι μου θα το παραχωρούσα

ΛΑΜΠΙΤΩΣτου Ταϋγέτου την κορφή νrsquo ανέβω θα μπορούσακrsquo εγώ αρκεί να ήξευρα μrsquo αυτό πως η ειρήνη

μπορούσε και να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα σας το κρύψω δεν μπορώ κι ακούστε τι θα φτιάσουμεΑν θέλετε γυναίκες μου τους άνδρες νrsquo αναγκάσουμε

να κάμουν την ειρήνηη κάθε μιά στον άνδρα της να παύση να το δίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς για λέγε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ λοιπόν τι λέτε τους το φτιάνουμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν πρέπει να πεθάνουμενα γίνη αυτό που λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν νrsquo αποκηρύξουμε τις ανδρικές ψωλές(Αι γυναίκες δεικνύουν δυσαρέσκειαν άλλαι κλαίουν και άλλαι διατίθενται να φύγουν)-Έ σεις για πού το βάλατε - Και σεις για πού το στρίψατετι στραβομουτσουνιάσατε τα μούτρα τι τα κρύψατεΤι άλλαξε το χρώμα σας κι αρχίσατε να κλαίτεαρνείσθε ή το κάνετε τι σκέπτεσθε δεν λέτε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΑρνούμαι δεν με μέλει

Ά μπα μπορεί ο πόλεμος να γίνετrsquo όσο θέλει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (στην Καλονίκη)Αυτά λοιπόν περίμενα βρε σφήκα να μας πηςΔεν ήσουν συ που έλεγες στα δυο να κοπής

ΚΑΛΟΝΙΚΗΆλλαξε λόγια άλλαξε και στη φωτιάν απάνωνα περπατήσω αν αγαπάς--για χάρη σου το κάνω

κι αυτό που λες το προτιμώπαρά της πούτσας τον καϋμό

γιατί δεν ξεύρω σαν κι αυτή τι άλλο θrsquo αποκτήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ στη ΜυρρίνηΚαι συ τι λες

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τη φωτιά κrsquo εγώ θα προτιμήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΏ γένος ξεκωλιάρικο Δικαίως μα τον Δίαλένε πως βγαίνει από μας η κάθε τραγωδίαΔεν ξέρουμrsquo άλλο τίποτα κrsquo εμείς [μικραί μεγάλαι]παρά ξεροκουνήματα και δος του μπάσε-βγάλεΜα κι αν η Σπαρτιάτισσα στο κόμμα μου θα μείνειμπορεί να κατορθώσουμε οι δυό μας την ειρήνηΔος μου λοιπόν την ψήφο σου

ΛΑΜΠΙΤΩΕίνε κακό πολύ

απrsquo της γυναίκας το πλευρό να λείπη κrsquo η ψωλήκαι μόνη να κοιμάται

Μα η ειρήνη μrsquo όλrsquo αυτά θαρρώ πως προτιμάται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕύγε σου φιλενάδα

είσαι γυναίκα πειό σωστή απrsquo όλες [στην Ελλάδα]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρείς πως αν απέχουμε κι απrsquo τη δουλειάν εκείνηγια τούτο--ό μη γένοιτο--θα κάμουν την ειρήνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές είνrsquo αρκετό Αν κάτσουμε κλεισμένεςμέσα στα σπίτια μας ημείς καλοφτιασιδωμένες και στα ποκαμισάκια μας αυτά τrsquo αμοργινά[7]-- αφήσουμε τα σώματα να φαίνωνται γυμνάκαι το κουρέψουμε κι αυτό--οι άνδρες θα λυσσάξουναπrsquo την επιθυμία τους να ρθούν να μας τη σάξουνκι όταν θα ιδούν η κάθε μιά ότι γιrsquo αυτούς δεν τώχειτότε να ιδής τον πόλεμο τον παύουνε ή όχι

ΛΑΜΠΙΤΩΤο ίδιο κι ο Μενέλαος σαν είδε την Ελένη

[στα στήθη γυμνωμένη]και είδε το βυζί της

επέταξε το ξίφος του [κrsquo εκόλλησε μαζύ της]

ΚΑΛΟΝΙΚΗ[Για στάσου τώρα βρε κουτή]κι αν μας αφήσουνε κι αυτοί

έ τότε τι γινόμαστε[8]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗκι αν η γυναίκα δεν δεχθή τα δόντια της να δείξη

ο άνδρας δεν ευφραίνεται

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈ τότε το δεχόμεθα σαν εύκολο μας φαίνεται

ΛΑΜΠΙΤΩΌσο για μας θα πείσουμε τους άνδρας μας να γίνη

ειλικρινής ειρήνηαλλά αυτός ο παλαβός λαός των Αθηναίωνπώς θα πεισθεί τον πόλεμο να μη γυρεύη πλέον

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια τούτο μη σε μέλη

κrsquo εμείς τον καταφέρνουμε να μη τον ξαναθέλη

ΛΑΜΠΙΤΩΓια την ειρήνη ο λαός δεν κάνει ούτε βήμαενόσω πλοία έχετε κι αμέτρητο το χρήμααπάνω στην Ακρόπολι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕφρόντισα για τούτο

θα κυριεύσουμε κι αυτή και όλον της τον πλούτοθα πανrsquo εμπρός οι πειό γρηές κατά τη συμφωνίακαι τάχα με την πρόφασι να κάνουνε θυσίαθα πιάσουν την Ακρόπολι ως που να μαζευθούμε

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΛΑΜΠΙΤΩΕίνε κακό πολύ

απrsquo της γυναίκας το πλευρό να λείπη κrsquo η ψωλήκαι μόνη να κοιμάται

Μα η ειρήνη μrsquo όλrsquo αυτά θαρρώ πως προτιμάται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕύγε σου φιλενάδα

είσαι γυναίκα πειό σωστή απrsquo όλες [στην Ελλάδα]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΘαρρείς πως αν απέχουμε κι απrsquo τη δουλειάν εκείνηγια τούτο--ό μη γένοιτο--θα κάμουν την ειρήνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές είνrsquo αρκετό Αν κάτσουμε κλεισμένεςμέσα στα σπίτια μας ημείς καλοφτιασιδωμένες και στα ποκαμισάκια μας αυτά τrsquo αμοργινά[7]-- αφήσουμε τα σώματα να φαίνωνται γυμνάκαι το κουρέψουμε κι αυτό--οι άνδρες θα λυσσάξουναπrsquo την επιθυμία τους να ρθούν να μας τη σάξουνκι όταν θα ιδούν η κάθε μιά ότι γιrsquo αυτούς δεν τώχειτότε να ιδής τον πόλεμο τον παύουνε ή όχι

ΛΑΜΠΙΤΩΤο ίδιο κι ο Μενέλαος σαν είδε την Ελένη

[στα στήθη γυμνωμένη]και είδε το βυζί της

επέταξε το ξίφος του [κrsquo εκόλλησε μαζύ της]

ΚΑΛΟΝΙΚΗ[Για στάσου τώρα βρε κουτή]κι αν μας αφήσουνε κι αυτοί

έ τότε τι γινόμαστε[8]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗκι αν η γυναίκα δεν δεχθή τα δόντια της να δείξη

ο άνδρας δεν ευφραίνεται

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈ τότε το δεχόμεθα σαν εύκολο μας φαίνεται

ΛΑΜΠΙΤΩΌσο για μας θα πείσουμε τους άνδρας μας να γίνη

ειλικρινής ειρήνηαλλά αυτός ο παλαβός λαός των Αθηναίωνπώς θα πεισθεί τον πόλεμο να μη γυρεύη πλέον

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓια τούτο μη σε μέλη

κrsquo εμείς τον καταφέρνουμε να μη τον ξαναθέλη

ΛΑΜΠΙΤΩΓια την ειρήνη ο λαός δεν κάνει ούτε βήμαενόσω πλοία έχετε κι αμέτρητο το χρήμααπάνω στην Ακρόπολι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕφρόντισα για τούτο

θα κυριεύσουμε κι αυτή και όλον της τον πλούτοθα πανrsquo εμπρός οι πειό γρηές κατά τη συμφωνίακαι τάχα με την πρόφασι να κάνουνε θυσίαθα πιάσουν την Ακρόπολι ως που να μαζευθούμε

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

κrsquo ημείς και τι θα κάνουμε εδώ να συσκεφθούμε

ΛΑΜΠΙΤΩΌλα καλά όσα μας λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ και τώρα

γιατί δεν ορκιζόμαστε μα χάνουμε την ώρακrsquo έτσι τη συμφωνία μας ποτέ να μη χαλάσουμε

ΛΑΜΠΙΤΩΠες μας λοιπόν του λόγου σου τον όρκο που θα πιάσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια πού rsquoνrsquo η δούλα μου - Έ πού κοιτάζεις Βάλεσυ την ασπίδrsquo ανάποδα και τα εντόσθια βγάλετου θύματος [να κάνουμε τον όρκο]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΛυσιστράτη

ποιόν όρκο τάχα θα μας πεις να κάνουμε φιλτάτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιόν όρκο Και ο ποιητής Αισχύλος το rsquoχει πηαπάνω στην ασπίδα μας το θύμα θα κοπή[9]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι δεν είνε δυνατόν όρκος για την ειρήνησε μια ασπίδα δηλαδή πολεμική να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι πώς θα ορκισθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΈνrsquo άλογο θα βρούμε

άσπρο και τα εντόσθια η δούλα να του βγάλη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠού να το βρούμε τrsquo άλογο το άσπρο τώρα πάλι[10]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι πώς λοιπόν η κάθε μιά τον όρκο της θα κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου το πω Να πάρουμε κατάμαυρη λεκάνη

ανάποδα τη βάζουμεκrsquo ένα σταμνί από κρασί της Θάσου θυσιάζουμε

κι όρκο σrsquo αυτό θα δώσουμε--(εμφαντικώς)

πως δεν θα το νερώσουμε[11]

ΛΑΜΠΙΤΩΩχ ωχ τον όρκο σου αυτόν

κrsquo επαίνους να του ψάλουμε δεν είνε δυνατόν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛοιπόν ας τρέξη μέσα μιά ένα σταμνί να φέρηκαι μια λεκάνη

(Εξέρχεται μια Γυνή και εισέρχεται φέρουσα λήκυθον και κύλικα) ΚΑΛΟΝΙΚΗ

Τι σταμνί όπου δεν έχει ταίρι(Λαμβάνει την λήκυθον)

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Τι γλύκα που θα αισθανθή αυτή που θα την πιάσηκαι κλουκ θα την αδειάση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆφησε κάτω το σταμνί και πιασrsquo εδώ μπροστά μου[12] (Η Καλονίκη θέτει την χείρα επί της Λυσιστράτης καταλλήλως)(Η Λυσιστράτη επισήμως)-Πειθώ Βασίλισσά μου-και συ ώ στάμνα του γλεντιού δέξου την ικεσίατων γυναικών με εύνοια και τούτη τη θυσία

(Χύνει εις την λεκάνην οίνον)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤι αίμα κατακόκκινο για ιδές πως λαμπυρίζει

ΛΑΜΠΙΤΩΑλήθεια μα τον Κάστορα και τι γλυκά μυρίζει

ΜΥΡΡΙΝΗΑφήστε με γυναίκες μου πρώτη να μπω στη μέσηνα ορκισθώ

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌχι ποτέ ο κλήρος σου πριν πέση

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈ Λαμπιτώ στη στάμνα μας απλώστε το χέρικι ας έβγη μια για όλες σας τον όρκο να προφέρη όπως εγώ θα τον ειπώ και σεις θα ορκισθήτετον όρκο που θα δώσουμε πως δεν θα παραβήτε(Υπαγορεύει τον όρκον)Δεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΔεν θα βρεθή ούτε γαμιάς ούτε κι ο άνδρας μου έστω--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗπου καυλωμένος θα μου ρθη μεσrsquo στο κρεββάτι--

(Η Καλονίκη διστάζει Η Λυσιστράτη επιτακτικώς)

--Πες το

ΚΑΛΟΝΙΚΗ13 Που καυλωμένος θα μου ρθη απάνω στο κρεββάτι(μετά τρόμου)Μου κόπηκαν τα γόνατα καϋμένη Λυσιστράτη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι μεσrsquo στο σπίτι θα περνώ χωρίς ανδρός παιγνίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜε κίτρινα φορέματα και χίλια δυό στολίδια--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΠου να λυσσάξη ο άνδρας μου να κοιμηθή μαζύ μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα δεν θα τον δεχθώ ποτέ και με τη θέλησί μου--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚι αν θέλη και με το στανιό εκείνος να με πιάνη--

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΌσο μπορώ χειρότερα θrsquo αφήνω να την κάνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες][14] προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΚΑΛΟΝΙΚΗΤις Περσικές [παντούφλες μου μέρες βδομάδες μήνες]προς το ταβάνι δεν θα ιδή ποτέ του σηκωμένες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνες[15] που είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΚΑΛΟΝΙΚΗΟύτε θα τουρλωθώ ποτέ καθώς οι λιονταρίνεςπου είνrsquo απάνω στου τυριού τους τρίφτες [σκαλισμένες]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

(πίνει)

ΚΑΛΟΝΙΚΗ(παρατηρούσα την Λυσιστράτην πίνουσαν)

Πίνrsquo απrsquo το κρασί αυτόκαι τον όρκο τον κρατώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαι στον όρκrsquo όποια δεν μείνητο κρασί νερό να γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τας λοιπάς)Ορκίζεσθε λοιπόν και σεις για όλα

ΜΥΡΡΙΝΗΜα τον Δία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦέρε λοιπόν να πιώ εγώ νrsquo αρχίσω τη θυσία

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

(Λαμβάνει την λήκυθον και ετοιμάζεται να πίη)

ΚΑΛΟΝΙΚΗΕ ε πού πας φιλτάτη μου θέλω μερίδα ίσηΆ πρέπει η φιλία μας από δω δα νrsquo αρχίση

(Ακούεται θόρυβος μακρόθεν Η Λυσιστράτη αφίνει την λήκυθον ενώ η Καλονίκη σπεύδει την λαμβάνει και πίνει)

ΛΑΜΠΙΤΩΚαλέ ακούσατε φωνές γυναίκες μου και θρήνο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (παρατηρούσα εκ του παραθύρου)Ησύχασrsquo είνrsquo εκείνο--

που είχα πη προτήτερα οι πειό γρηές εφθάσανεκαι πήγαν στην Ακρόπολι και το ναό επιάσανε-Συ Λαμπιτώ τράβα λοιπόν στη Σπάρτη να φροντίσηςόσα εσυμφωνήσαμε να πραγματοποιήσηςτις άλλες δε Λακώνισσες όμηρους θα κρατήσουμεημείς δε στην Ακρόπολι και τις λοιπές θα κλείσουμε

κrsquo εκεί θrsquo αμπαρωθούμε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΚαλά για να σου πούμεΚι οι άνδρες [απrsquo την πόλι]

αν έλθουν εναντίον μας και εκστρατεύσουν όλοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΛίγο με μέλει πειά γιrsquo αυτούς φωτιά δεν θα rsquoχουν τόσηούτε φοβέρες αρκετές ώστε να κατορθώση--η βία τόσο εύκολα τις πόρτες μας νrsquo ανοίξουν

εάν δεν αποδείξουνότι τους όρους τους λαμπρούς που οι γυναίκες θέσανε

αυτοί τους εκτελέσανε

ΚΑΛΟΝΙΚΗΜα τη θεά και βέβαια κι αν δεν τα βρούνε σκούραδειλή να ειπούν την κάθε μιά και παληοπατσαβούρα

(Απέρχονται πάσαι ενώ η Καλονίκη φεύγουσα τελευταία κενώνει ταυτοχρόνως το υπόλοιπον της ληκύθου)

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Η σκηνή παριστά την προς τα Προπύλαια πλευράν της Ακροπόλεως άνωθεν της οποίας φαίνονται τα τείχη Εισέρχεται ο χορός των Γερόντων κρατούντων επrsquo ώμου κλάδους ξηρούς δένδρων και ανερχομένων το ύψωμα μετά κόπου Ο κορυφαίος του Χορού κρατεί και πύραυνον εις τας χείρας με άνθρακας ανημμένους

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤράβα Δράκη εμπρός με θάρρος

κι αν τον ώμο σου τσακίζη της χλωρής εληάς το βάροςσυφορές ο βίος έχειπου κανείς δεν τις παντέχει

Ω Στρυμόδωρε[16] ποιος τάχα ήθελε στο νου του βάληπως θrsquo ακούση τις γυναίκες--πουrsquo νε συφορά μεγάλη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

του σπιτιού και φανερήκαι τις βόσκουμε οι μωροί--

την Ακρόπολι να πιάσουν και το άγαλμα νrsquo αρπάξουντης θεάς και με τrsquo αμπάρια τα προπύλαια να φράξουνΠάμε γρήγορα απάνω ω Φιλούργε νrsquo ανεβούμε και να βάλουμrsquo ένα γύρω όλα τούτα που κρατούμε--

τα κλαδιά απrsquo την εληάκι όσες θέλησαν να φτειάσουν τούτη τη βρωμοδουλειάμιά φωτιά νrsquo ανάψουμrsquo όλοι σύμφωνοι και με μιά γνώμηκαι με τούτα μας τα χέρια να τις κάψουμεν ακόμηκαι του Λύκωνος[17] πεό πρώτη τη γυναίκα Όσο ζωμα τη Δήμητρα δεν πρέπει να με πάρουν για χαζόΟυτrsquo αυτός ο Κλεομένης[18] που την είχε καταλάβηέφυγrsquo από τούτην δίχως και κακή ποινή να λάβηαλλά μολονότι Λάκων παλληκάρι στην εντέλειαβγήκε και με δίχως όπλα και με φόρεμα κουρέλιαλερωμένος και βρωμιάρης κrsquo έξη χρόνια να λουσθή

και χωρίς να κουρευθήΤού rsquoστησαν πολιορία και τον έσφιξαν αυτού

δεκαφτά γραμμές στρατούπου τις νύχτες εκοιμάτοστα Προπύλαιrsquo από κάτωΤώρα που rsquoμrsquo εδώ και πάλι

στις εχθρές του Ευριπίδη[19] κι όλων των θεών μεγάλητιμωρία να τους δώσωτάχα δεν θα κατορθώσωΜήπως και στο Μαραθώνα

τρόπαιό μου δεν υπάρχει [που θα μείνη στον αιώνα]Αλλrsquo αυτό το μέρος μένει απrsquo το δρόμο ως εκεί-- τούτος ο ανηφοράκης--κι ας τραβούμε βιαστικοίΚαι το φόρτωμα καθένας εις την ράχη ας το πάρημονομιάς χωρίς σαμάριμολονότι αυτά τα ξύλα [απrsquo το βάρος κι απrsquo το δρόμο]μου τσακίσανε τον ώμο

Μα τώρα όμως πρέπει να βαδίσουμε και τη φωτιά μας πρέπει να φυσήσουμεμη τύχη και μας σβύση και τη χάσουμε όταν στου δρόμου την κορφή θα φθάσουμε

(φυσά εις το πύραυνον)Φυ φυΠω πω καπνός [βρε αδελφοί]

Ω Ηρακλή μου ο καπνός που απrsquo τη χύτρα βγαίνει δαγκώνει μεσrsquo στα μάτια μου σα σκύλλα λυσσασμένη

Εγώ δεν αμφιβάλλωπως απrsquo τη Λήμνο η φωτιά[20] θα είνε δίχως άλλο

[κι αν την πολυφυσήσωμα τους θεούς σαν τους Λημνιούς τσιμπλής θα καταντήσω]Αλλοιώς δεν θα μου δάγκωνε στο κέθε φύσημά μου

τα δυό τσιμπλόμματά μουΤρέχα συ λοιπόν ω Λάχη στην Ακρόπολι επίσης

τη θεά να βοηθήσηςγιατί τώρrsquo αν την αφήσης

δεν ξανάχεις ευκαιρία για να την υπερασπίσης(φυσά εκ νέου εις το πύραυνον)

Φυ φυπω πω καπνός [βρε αδελφοί]Τουτrsquo η φωτιά να ζη και να μη σβύνηκάποιου θεού βοηθάει καλωσύνηΤι λέτε πειό καλά δεν θα τα φτιάναμεεδώ τα δυο τα ξύλα αν τα βάναμεκι αφού στη χύτρα το δαυλό αφήσουμεμε τη φωτιά τη θύρα να κτυπήσουμε

Κι αν όταν τις καλέσουμε τrsquo αμπάρια δεν ανοίγουν καίμε τις πόρτες γρήγορα και οι καπνοί τις πνίγουν

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Κάτω λοιπόν το φόρτωμά μουΠοιος τάχrsquo από τους στρατηγούς τους δυστυχείς της Σάμου[21] τα ξύλα θα συλλάβη αυτά--Μωρέ καπνός βάι-βάι

(Αποθέτουν τα ξύλα εντός του παρασκηνίου ένθα αποσύρονται οι λοιποί πλην του Κορυφαίου κρατούντος το πύραυνον και ετέρου κρατούντος δαυλόν)

Το σπάσιμο της ράχης μου ετέλειωσε και πάειΚαι τώρα χύτρα χρέος σου το έργο σου νrsquo αρχίσηςκαι άναψε τα κάρβουνα--Φέρε και συ επίσηςτον αναμμένο το δαυλό

(Λαμβάνει τον ανημμένον δαυλόν και επικαλείται)

Ω Νίκη σε παρακαλώκατά των γυναικών αυτών που κλείσθηκαν στα τείχηη νίκη μου κι ο θρίαμβος βοήθει να πιτύχη

(Απέρχεται μετά του χορού εις τα παρασκήνια Εισέρχεται αριστερόθεν ο Χορός των Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓυναίκες ρίχτε μιά ματιά

βλέπω μιά φλόγα και καπνό σαν να rsquoρχεται από φωτιά

(Παρατηρούν προς το μέρος της Ακροπόλεως)

Όλες γρήγορα τρεχάτε πέτα πέτα Νικοδίκηπριν να κάψουν την Καλύκη--

και την Κρίτυλλα οι φλόγες--από νόμους φοβερούςκι από γέρους βρωμερούςΑλλά φοβάμαι τώρα

μήπως αργά εφθάσαμε και χάσαμε την ώραΝα rsquoρθω στη βρύσι για νερό πρωί-πρωί σηκώθηκα

κrsquo εσπρώχθηκα και χώθηκα--στο θόρυβο που κάνανε οι στάμνες και οι δούλες που έχουνε στα πρόσωπα ζωγραφισμένες βούλλες[22] Αρπάζω το σταμνί λοιπόν μη χάσω τον καιρό

και φέρνω το νερόβοήθεια να κάνω--

σrsquo αυτές τις συνδημότιδες που καίοντrsquo [εκεί πάνω]Μου rsquoπαν πως μερικοί στραβοί από τα γερατεία

εκάμανrsquo εκστρατείακαι ξύλα τρία τάλαντα κουβάλησαν βερειά

στων Προπυλαίων τη μεριάλες και νερό για λούσιμο γυρεύουν να ζεστάνουνκι ότι με λόγια τρομερά φρικτές φοβέρες κάνουντα παληογυναικάρια με τη φωτιά να ψήσουνε

και κάρβουνο νrsquo αφήσουνεΕίθε [αυτό που λένε

να μη γενή] ούτε να ιδώ θεά μου να τις καίνε τον τόπο και τους Έλληνας να σώσουν μόνο εκείνεςαπrsquo του πολέμου τα κακά κι απrsquo τις παραφροσύνεςΓια τούτο ω Χρυσόλοφη[23][σrsquo αυτή τη σκέψι εφθάσανε]

και το ναό σου πιάσανεΑλλά ω Τριτογένεια[24] εάν φωτιά μεγάλη[προφθάση κι] από κάτω του κανένας άνδρας βάλη

μrsquo εμάς να συμμαχήσης[και συ νερό να χύσης]

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

(Εισέρχεται η Στατυλλίς καταδιωκομένη υπό τινος γέροντος όστις την έχει συλλάβη εκ του ενδύματος Ακολουθεί ο Χορός των Γερόντων και λαμβάνει θέσιν έναντι)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣ - ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

ΣΤΡΑΤΥΛΛΙΣΒρε άφες με

(Διαφεύγει των χειρών του Γέροντος και ενούται με τας λοιπάς του Χορού)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι είνrsquo εκείΆνδρες κακοί

Αυτά που κάνετε εσείς όσrsquo είνε τιμημένοικαι ευσεβείς δεν κάνουνε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠοιος να το περιμένη

αυτό το πράμα πως θα ιδή Να που rsquoχει ξεκινήσηκι άλλο γυναικομάζωμα στις πόρτες να βοηθήση

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι μας εφοβηθήκατε ημείς [που τώρα βγήκαμε]

πολλές σας εφανήκαμεδεν είδατε ακόμα

ούτε και το μυριοστόν απrsquo το δικό μας κόμμα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦαιδρία πώς θrsquo αφήσουμε αυτές με τέτοια γλώσσα

να κοπανάνε τόσαΔεν πρέπει να τις πιάσουμε

και όλα τούτα τα ραβδιά στη ράχη τους να σπάσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι από μας η κάθε μιάθα βάλη κάτω τα σταμνιά

να μη μας εμποδίζουνε και τότε διορθώνειαυτόν που κατrsquo επάνω μας το χέρι του ξαμώνει

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μα τον Δία αν κανείς με χαστουκιές γερές

τους τσάκιζε δυό-τρεις φορές--όπως κι αυτού του Βούπαλου[25]--τις δυό τους τις μασέλεςτώρα δεν θα rsquoχανε φωνή [να λένε τέτοιες τρέλλες]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕδώ στεκόμαστε μπροστάκι ας έρθη όποιος του βαστά

μα [θα σε κάμω εγώ να ειπής πως] ούτε σκύλλα είδεςνα σrsquo έχη αρπάξη πειό γερά από τις δυό σου αρχίδες

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑν ίσως δεν σωπάσης

το τελευταίο γήρας μου κακά θα δοκιμάσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν θέλης παρrsquo τα μούτρα σου

την Στρατυλλίδα άγγιξε [να ιδής πού πάει η κούτρα σου]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι θα μου κάνης στις σβερκιές αν έλθω και σrsquo αρχίσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤ rsquoάντερα και τα πλεμόνια σου με δαγκανιές θα χύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚανείς δεν είνε πειό σοφός από τον Ευριπίδη[που τις γυναίκες πάντοτε τις στρώνει στο βρισίδι]γιατί ως σήμερα στη γη δεν είνε γεννημέναπλάσματα αναιδέστερα [και πειό ξετσιπωμένα]

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕμπρός Ροδίππη τα σταμνιά [μη χάνουμε καιρό]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓιατί θεοκατάρατες εφέρατε νερό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΓιατί μωρέ ψοφήμι συ ήλθες φωτιά νrsquo ανάψης

το σώμα σου θα κάψης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΉλθα νrsquo ανάψω τη φωτιά τις φίλες σου να ψήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΈ ήλθα τη φωτιά κrsquo εγώ με το νερό να σβύσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα ρίψης στη φωτιά νερά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα στrsquo αποδείξω μια χαρά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε ξεροψήνω στη στιγμή με το δαδί που φέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑν ήσαι βρώμιος κι άπλυτος λουτρό θα σου προσφέρω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΘα κάμης συ λουτρό σrsquo εμέ μωρή βρωμοσουπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΘα rsquoνrsquo και λουτρό του γάμου σου

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούς ξεδιαντροπιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα είμrsquo εγώ ελεύθερη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚrsquo εγώ θα στο βουλώσω

το στόμα σου που τrsquo άφησες και τσαμπουνάει τόσο

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλά στο δικαστήριο δεν θα rsquoχης πειά δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜώρrsquo δεν της καίτε τα μαλλιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (κενώνουσι τας υδρίας των επί των Γερόντων)Ο Αχελώος ποταμός το χρέος του ας κάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩχ ωχ κακόμοιρος εγώ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜήπως ζεστό σου εφάνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΒρε τι ζεστό δεν παύεις πειά κατάλαβες τι κάνεις

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤι έκανα σrsquo επότισα βλαστούς να ξαναβγάνης

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ριγώνΞεράθηκrsquo από τη νοτιά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣαν άναψες και τη φωτιάτρέχα κοντά της να σταθήςκαι γρήγορα να ζεσταθής

(Έρχεται ο Πρόβουλος ακολουθούμενος υπό τοξοτών κρατούντων μοχλούς)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ και μετrsquo ολίγον ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆναψε στις γυναίκες μας φωτιές το φαγοπότιτα όργια του Σαβάζιου[26] και του τυμπάνου οι κρότοικι αυτός ο Αδωνιασμός[27] μέσα στο κάθε δώμαπου άκουα τον ήχο του κι ως στη Βουλήν ακόμαΤη μέρα που ο Δημόστρατος[28] έλεγε πως τα πλοίαδεν πρέπει να κινήσουν να παν στη Σικελίαεχόρευε η γυναίκα [του στο σπίτι κrsquo εγλεντούσε]και άου-άου τον Άδωνι κι αυτή μοιρολογούσεΣτα όπλα αυτός Ζακυθινούς ζητούσε να καλέσηκαι η γυναίκα του στουππί στην κάμερα είχε πέσηκαι κλαίοντας τον Άδωνι κι ο Χολοζύγης[29] πάλι

έβαζε πειό μεγάληφωνή ο σιχαμένοςκαι θεοσκοτωμένος

Νά τrsquo ατιμοκαμώματα που φτιάνουν κάθε μέρα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αν μάθαινες την προσβολή και τούτην εδώ πέραΑφού καλά μας βρίσανε τις στάμνες τους επιάσανε

κι απάνω μας αδειάσανεκαι τώρα να τα ρούχα μας κουνάμε τα βρεμένα

σαν να rsquoνrsquo κατουρημένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα το θεό της θάλασσας δικαίως τα παθαίνουμεαφού εμείς οι ίδιοι στα γλέντια τις μαθαίνουμεκαι τις βοηθούμε σrsquo όλες τους τις πονηριές που κάνουντέτοιες ιδέες βέβαια θα ιδούμε να μας βγάνουνΑφού εμείς οι [ίδιοι πηγαίνουμε τρεχάτοι]μέσα στα εργοστάσια και λέμε στον εργάτηΤη νύχτα που η γυναίκα μου εχόρευε με βιάσιαπό το περιδέραιον όπου της είχες φτιάσηω χρυσοχόε γλίστρησε και βγήκε το κεφάλι

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

από την τρύπα πάλιΣτη Σαλαμίνα σήμερα θα πεταχθώ με βίαγιrsquo αυτό λοιπόν του λόγου σου αν εύρης ευκαιρία πέρνα το βράδυ από κει κι όπως μπορείς να κάνης μα το κεφάλι στερεά στην τρύπα να το βάνηςΟ άλλος πάλι τρέχοντας τον παπουτσή γυρεύει--που rsquoνε παιδί μα rsquoχει ψωλή που δεν σου χωρατεύει--και λέει - Της γυναίκας μου το πόδι το πληγώνειστο τρυφερό της δάκτυλο απάνω στο κορδόνιτο μεσημέρι κόπιασε στο σπίτι να στο δείξηκαι τέντωσέ το γρήγορα όσο μπορεί νrsquo ανοίξηΜα να τrsquo αποτελέσματα όλων αυτών Και τώραπου κωπηλάτες γύρισα κrsquo εμάζεψα στη χώρακαι πρέπει να rsquoχω χρήματα μαζεύθηκαν οι φίλες

και μου rsquoκλεισαν τις πύλεςΑλλά δεν είνrsquo αυτό δουλειά

να στέκωμαι σαν κούτσουρο [και με χωρίς μιλιά]Φερrsquo τους μοχλούς εσύ εδώ και θα τιμωρηθούν πολύ

γιrsquo αυτήν την προσβολή

(Προς Τοξότην καρτούντα μοχλόν)

- Τι χάσκεις κακορροίζικε εκείθε τι χαζεύειςχωρίς να κάνης τίποτα το καπηλειό γυρεύειςΓιατί δεν πάτε τους μοχλούς στις πύλες να τους χώσετε

να τις ανασηκώσετεΕμπρός και από δω κrsquo εγώ για βοηθός πηγαίνω

(Ετοιμάζονται να θέσουν τους μοχλούς εις τας πύλας)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (εξερχομένη)Τις πύλες μη σηκώνετε και μοναχή μου βγαίνωΓια τους μοχλούς που φέρνετε δεν είνrsquo ανάγκη τόσηανάγκη μόνον έχετε από μυαλό και γνώσι

[όπου σας λείπει ακόμα]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜπα σrsquo είσαι μωρή βρώμα

- Πού είνε ο τοξότης μου τρέξε και σύλλαβέ τηκαι πισθαγκώνιασέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά την Άρτεμι αν ίσως και τολμήσηκαι με το δακτυλάκι του μονάχα να μrsquo εγγίσηθα κλάψη πολύ γρήγορα κι ας είνε κrsquo εξουσία

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε συ την εφοβήθηκες - Δεν πάτε με τη βίακrsquo οι δυό να την αρπάξετε- ένας από τη μέσηκι ο άλλος να την δέση

ΓΥΝΗ Α΄ (εμφανιζομένη πλησίον της Λυσιστράτης)Αν βάλης μα την Πάνδροσο χέρι σrsquo αυτήν απάνωθα πάθης τσαλαπάτημα ευθύς που θα σε κάνωκαι θα χεσθής απάνω σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆ έτσι τώρα στάσου

κι αυτό το χέσιμο που λες θα πάθrsquo η αφεντιά σουΠού rsquoνrsquo ο τοξότης -Δέσε την προτήτερrsquo απrsquo τις άλλεςαυτήν που τις παλληκαριές μας κάνει τις μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν κάνης μα την Άρτεμι και δάκτυλο νrsquo απλώσης

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

σου κάνω τις μασσέλες σου στο μούσκιο να τις χώσης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα τέλος πάντων τrsquo είνrsquo αυτά - Πού rsquoνrsquo ο τοξότης Πίσωκι αυτήν την καταβόθρα σας εγώ θα σας την κλείσω

ΓΥΝΗ Α΄Να την εγγίσης μοναχά μοίρα κακήν αν είχεςκrsquo ευθύς σε σουρομάδησα απrsquo όλες σου τις τρίχες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονό μου ο δύστυχος και ο τοξότης πάειΤους άνδρας είναι δυνατόν γυναίκα να νικάη(Προς τους λοιπούς τοξότας)Σκύθαι εμπρός όλοι μαζύ χτυπήσατrsquo ενωμένοι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τις θεές να ξέρετε πως είνrsquo εδώ κλεισμένοιτέσσαρες λόχοι γυναικών που κάθε μια τα rsquoχειακονισμένα κrsquo έτοιμα τα όπλα της για μάχη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤα χέρια τους πισθάγκωνα δέσετrsquo αμέσως Σκύθαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ σεις γυναίκες σύμμαχοι εβγήτε από κείθε

αυγολαχανοφασουλομανάβισσες [τρεχάτε]Σκορσοχατζηξενοδοχοφουρνάρισσες [ελάτε]δεν θα μαλλιοτραβήσετεκαι δεν θα κοπανίσετεδεν θα καταξεσχίσετεκαι δεν θα σκυλλοβρίσετεδεν θα ξετσιπωθήτε

(Αι γυναίκες εξορμώσιν εκτός των τειχών και συμπλέκονται με τους Τοξότας οίτινες τρέπονται εις φυγήν Η Λυσιστράτη ηπιώτερον και θριαμβευτικώς προς τας γυναίκας)

Αρκεί αρκεί σταθήτεΓυρίστε πίσω στον εχθρό τα όπλα πάλι δότε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλοίμονο τι συφορά μού πάθανε οι Τοξόται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι νόμισες με δουλικά λοιπόν πως πολεμάςή με χωρίς παλληκαριά μας πέρασες εμάς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠολλή μα τον Απόλλωνα και η παλληκαριά σαςκαι μάλιστα σαν βρίσκεται και κάπελας κοντά σας

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΤι τόσα λόγια χάνεις

και με τις όχεντρες αυτές κουβέντες τώρα πιάνειςΕπίτροπε της χώρας

Δεν ξέρεις πως μας κάνανε λουτρό προ λίγης ώραςστα ρουχαλάκια μας χωρίς και μrsquo αλυσσίβας σκόνη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (προς τον Χορόν Γερόντων)Βρε κουτεντέ το χέρι του δεν πρέπει αν σηκώνηο άνθρωπος αυθαίρετα στον άλλον κατrsquo επάνωσαν το σηκώνης τούμπανα τα μάτια θα σου κάνωΚακό δεν κάνω κανενός φρόνιμα θα καθήσωσαν κοριτσάκι ούτε κλωνί αχύρου θα κινήσω--

ενόσω δεν θελήση

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

κανείς σαν τη σφηγκοφωλιά να ρθή να μrsquo ερεθίση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ έχουμε τάχα χρείααπό αυτά τα κνώδαλα τrsquo αχρεία

(Στον Πρόβούλο)Κανείς να υποφέρη δεν μπορείαυτό το πράμα το βαρύΛοιπόν να εξετάσουμε τι φτιάσανε

γιτιrsquo ήλθανε το φρούριο του Κραναού[30] κrsquo επιάσανετην άβατη Ακρόπολι την πέτρα τη μεγάληκαι τον ναό τον Ιερό Εξέτασε και πάλι--

και μη πεισθήςκι όλα τα μέσα που μπορείς να μεταχειρισθείς

Γιατί ντροπή θα πάθουμεεάν δεν εξετάσουμε τι τρέχει και δεν μάθουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι μα το Δία βέβαια σεις πρώτες θα μου πήτετι τάχα στην Ακρόπολι γυρεύατε να μπήτεκαι με μοχλούς την κλείσατε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο χρήμα να κρατήσουμε

σωστό να μην αφήσουμεγια χρήματα στον πόλεμο το αίμα σας να χύνετε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘαρρείτε για τα χρήματα ο πόλεμος πως γίνεται

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι γιrsquo άλλους λόγους γίνεται αυτό το ανακάτωμαΓια να μπορεί ο Πείσανδρος[31] και όλα τrsquo άλλα άτομαπου την αρχήν βυζαίνουνε να βρίσκουν ευκαιρίεςγια κλέψιμο ανοίγοντες στον τόπο φασαρίεςΑς κάμουν ό τι θέλουνε και ό τι τους αρέσεινα βγάλη χρήμα από δω κανείς δεν θα μπορέση

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι τι θα κάμης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤο ρωτάς τι άλλο δα θα πράξουμε παρά να το φυλάξουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣυ φύλακας στης πόλεως τα χρήματα θα γίνης

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα δύσκολο το κρίνεις

Μήπως εμείς δεν είμαστε και φύλακες συνάμαγια του σπιτιού τα χρήματα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν είνrsquo το ίδιο πράμα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝαι μrsquo αυτό θα πολεμήσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα και γιrsquo αυτό τον πόλεμο να γίνη δεν θrsquo αφήσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤην πόλι πώς θα σώσουμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕμείς θα σας γλυτώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣεις λέει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΒέβαια εμείς

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΣαν δύσκολο πολύ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα κι αν δεν θέλης θα σωθής

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΗ γλώσσα σου μιλεί

πολύ κακά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑγανακτείς μα θα το κατορθώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΆδικο μα τη Δήμητρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ πρέπει να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι αν ίσως δεν θελήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κrsquo ένας λόγος πλειότερος το ζήτημα να λύσω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά κι αν πρέπrsquo ειρήνη πόλεμος να γίνη

πώς βγήκατε τη γνώμη σας να δώσετε στη χώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘα σου τα πούμε τώρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα κλάψης λέγε γρήγορα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου λοιπόν και στάσου

και μη μας τα παρακουνάς μπροστά μας τα ξερά σου

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΝα τα κρατήσω δεν μπορώ με πιάνουνε κrsquo εξάψειςαπrsquo το θυμό μου

Α΄ ΓΥΝΗΕ λοιπόν περισσότερο θα κλάψης

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (προς την Α΄ Γυναίκα)Πες το αυτό καλήτερα γρηά στον εαυτό σου(Στη Λυσιστράτη)Για έλα τώρα λέγε μας εσύ το σχέδιό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑυτό κrsquo εγώ έχω σκοπότο σχέδιό μου να σου ειπώ

Εμείς αυτόν τον πόλεμο [που τρώει την Ελλάδα]πρώτες τον ανεχθήκαμε με τόση φρονιμάδα

κι απrsquo τον καιρό που αρχίσατεούτε και να γκρινιάσουμε καθόλου μας αφήσατεμα μολονότι είμαστε και δυσαρεστημένες

κrsquo εμέναμε κλεισμένεςστα σπίτια μας πολλές φορέςσε υποθέσεις σοβαρές

να παίρνετε απόφασι πολύ κακή ακούσαμεΚατόπιν σας ρωτούσαμε--

με γέλιο και με λύπη μας μεσrsquo την ψυχή κορυφή- laquoΤι αποφάσισrsquo η Βουλή στη στήλη32 να γραφήγια την ειρήνη σήμεραraquo - laquoΕίνrsquo αλλουνού δουλειάraquoμου rsquoλεγε ο άνδρας μου laquoΣκασμόςraquo Δεν έβγαζα μιλιά

Α΄ ΓΥΝΗΑ να κρατήσω σιωπή ποτέ δεν θα μπορούσα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΘα rsquoσκουζες αν δεν σώπαινες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΓιrsquo αυτό κrsquo εγώ σιωπούσα

Και όταν εμαθαίναμε που rsquoχατε ξαναβγάληαπόφασι χειρότερη ρωτούσαμε και πάλι-laquoΜα πώς τα καταφέρατε με τόση κουταμάραraquoΚrsquo εκείνος μrsquo ένα βλέμμα του που σrsquo έπιανε τρομάρααν δεν καθήσω μου rsquoλεγε μονάχα με τη ρόκα μου

θα μού rsquoσπαζε την κόκα μουΟ πόλεμος είνε δουλειά και σκέψις ανδρική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΩ μα το Δία στά λεγε καλά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑκούς εκεί

μου τά rsquoλεγε καλάπως τάχα--όταν σκέπτεσθε και σεις χωρίς μυαλά

πρέπει να σας αφίνουμεκαι γνώμες να μη δίνουμεκαι όταν μια φορά

στο δρόμο σας ακούσαμε να λέτε φανεράπως άνδρας μεσrsquo στη χώραδεν απομένει τώρα

κι ο άλλος είπε laquoναι κανείς μα το θεόraquo--σκεφθήκαμεκαι οι γυναίκες γρήγορα μαζύ εσυναχθήκαμεκαι την Ελλάδα σήμερα να σώσουμrsquo είνε χρείαΠούθε θα περιμέναμε για νά rsquoρθrsquo η σωτηρίαΛοιπόν αν ίσως σήμερα είνrsquo και δικό σας θέλημαάνδρες νrsquo ακούσετε αυτά τα λόγια τα ωφέλιμακι όπως εκάναμε κrsquo εμείς το στόμα να βουλλώσετεμπορούμε να σας σώσουμε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΕσείς εμάς να σώσετε

Βαρύς και ανυπόφορος ο λόγος οπού βγαίνειαπό το στόμα σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκασμός

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜωρή καταραμένη

Εσύ θα δώσης προσταγή σrsquo εμέ να σιωπήσωμε τη μανδήλα που φορείς Μπα κάλλιο να μη ζήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑν μrsquo ετούτο σrsquo εμποδίζωτη μανδήλα σου χαρίζωτο κεφάλι σου να δένηςνα σιωπαίνηςΝα καλάθι βαλrsquo το μπρος σουπάρε και την ρόκα ζώσου

και κάθησε να τρως κουκκιά[33] και ξαίνε τα μαλλιάΑ τώρα είνrsquo ο πόλεμος των γυναικών δουλειά

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Έλα γυναίκες κάθε μιάαφήστε κάτω τα σταμνιάστις φίλες μας να ρθούμεμαζύ τους να ενωθούμεΜε δίχως κούρασι μπορώνα μπαίνω πάντα στο χορό--[χωρίς να πέφτω χάμου]

κι ο κόπος δεν εκούρασε ποτέ τα γόνατά μουΘέλω να κάνω κάθε τι που το προστάζrsquo η αρετή[και να περάσω από κει]

μαζύ μrsquo αυτές να ενωθώ που rsquoχουνε χάρι λογικήπου έχει τόλμη κάθε μιά κrsquo είνε σοφία όληκαι αγαπάνε μrsquo αρετή και φρόνησι την πόλι

Συ που rsquoσαι μια γρηά γερήκαι σαν τσουκνίδα τσουχτερήνα μη δειλιάσης τράβα rsquoμπρόςγιατrsquo είνε πρίμος ο καιρός

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν ο γλυκός ο έρως επιμένη--κrsquo η Αφροδίτrsquo η Κυπρογεννημένηπόθο μέσα στους κόρφους μας νrsquo ανάψηκαι τα μεριά μας με φωτιές να κάψηκαι αν τους άνδρες απrsquo την καύλα λειώσηκαι σαν το ρόπαλο τούς την τεντώση--στους Έλληνας θα μας ειπούν μιά μέραπολεμοταλύτρες πέρα ως πέρα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς θα το καταφέρνατε και τούτο

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ[Μιά χαρά]

Να παύσουνε στην αγοράνα βγαίνουν λυσσασμένοικαι πάντοτrsquo ωπλισμένοι

ΓΥΝΗ Α΄Ναι μα της Πάφου τη θεά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι άλλη δουλειά δεν έχουνε

παρά σαν τους Κορύβαντας[34] στην αγορά να τρέχουνεκrsquo εκεί νrsquo ανακατώνουνε τα όπλα τα πολεμικά

με χύτρες και λαχανικά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚrsquo έτσι πρέπει μα τον ΔίαΝα αυτό θα πη ανδρεία

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ Κι όμως είνrsquo αστείο πράμα να κρατή κανείς ασπίδεςμε Γοργόνες και να τρέχη νrsquo αγοράζη τι--μαρίδες

ΓΥΝΗ Α΄Μα το θεό είδα κrsquo εγώ

καβάλλrsquo απάνω στrsquo άλογο σπουδαίον αρχηγόνα βγάνrsquo υπερηφάνωςτο χάλκινό του κράνοςμε τα μαλλιά τα μακρυά--

να βάλη μέσα ένrsquo αυγό πrsquo αγόρασε από μιά γρηάΚrsquo ένα άλλο παλληκάρι

που ήτανε σαν τον Τηρέα[35] με ασπίδα και κοντάρικrsquo είχε rsquoρθή από τη Θράκη μιά γυναίκα απειλούσε

οπού σύκα επουλούσεκαι της έχαφτrsquo ένα-έναόσα ήσαν γινωμένα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς θα ήσθε δυνατέςτις ταραχές όλες αυτές

όπου στις χώρες γίνονται εσείς να καταπνίξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑ είναι τόσο εύκολο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜα πώς να τrsquo αποδείξετε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣαν κλωστές που όταν πέφτουν σε μιά μπερδεψιά κακήτις τραβούμε με τrsquo αδράχτια μιά από rsquoδώ και μιά από rsquoκείέτσι και τον πόλεμό σας θα διαλύσω τον μεγάλο στέλνοντας αμέσως πρέσβεις στο rsquoνα μέρος και στο άλλο

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤι μας λέτε βρε κουτές με μαλλιά και με κλωστέςκαι μrsquo αδράχτια σεις θαρρείτε

τέτοια πράγματα μεγάλα πώς να παύσετε μπορείτε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλλrsquo αν είχατε σεις γνώσι κι από τούτα τα μαλλιάμάθημα θα rsquoχατε πάρη για την κάθε σας δουλειά

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς λοιπόν για να το ιδούμε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΌπως βάζουμε στην πλύσι

πρώτα-πρώτrsquo από τη βρώμα το μαλλί να καθαρίσηέτσι έπρεπrsquo οι πολίται τα ραβδιά να πάρετrsquo όλοιμοχθηρούς και ραδιούργους να πετάξετrsquo απrsquo την πόλικαι αυτούς που κάνουν πάντα μεταξύ τους μιά φατρία

και κολλούν στην εξουσίανα τους ξύνετε μαδώντας το [κακό τους] το κεφάλιέπειτα μεσrsquo στο καλάθι να τους ξάνετrsquo όλους πάλι--προς ωφέλεια της χώρας να rsquoχετrsquo ανακατωμένουςεκεί μέσα τους μετοίκους και τους φίλους σας τους ξένουςαλλrsquo αν τύχη και κανένας στο δημόσιο χρωστά

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

βάλτε τον κrsquo εκείνον μέσα [να μη μένη χωριστά]Και οι πόλεις μα το Δία όπου είνε μέχρις ώρας

άποικοι αυτής της χώρας να το ξέρετε πως είνε σαν κομμάτια χωρισμέναπάρετε κάθε κομμάτι να τα κάμετrsquo όλα έναΦτιάστε μιά τρανή τουλούπα μrsquo όλrsquo αυτά τα μαζωμένακrsquo έπειτα μrsquo αυτή του Δήμου να υφαίνετε τη χλαίνα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε ανυπόφορο τέτοια μαλλιά να ξαίνουναυτές οπού στον πόλεμο και μέρος δεν λαβαίνουν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαι όμως τρισκατάρατε [στον πόλεμο δεν πάμε]μα δίνουμε περισσότερο κι απrsquo το διπλό - γεννάμε

τα τέκνα ημείς πρώτεςπου πάνε στρατιώτες

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜη μου θυμίζεις το κακό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν πρέπει να χαρούμε

λοιπόν κrsquo εμείς τα νηάτα μας να ευχαριστηθούμεπου σήμερα κοιμώμεθα μονάχες εξ αιτίας

αυτής της εκστρατείαςΚι όσο για μας αφήστε το [δεν μας πολυπειράζει]μα κείνο όπου το rsquoχουμε μεσrsquo στην καρδιά μαράζιείνε που τα κορίτσια μας ανύπανδρα γερνάνε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΜήπως κrsquo οι άνδρες δεν γερνούν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜπα λες το ίδιο να rsquoνε

Ο άνδρας επιστρέφοντας και γέρος απrsquo τη μάχη μπορεί λαμπρά να πανδρευθή και νηά γυναίκα να rsquoχειΜα της γυναίκας φεύγουνε τα νηάτα και η χάρικι αν δεν προφθάση γρήγορα κανείς δεν θα την πάρη

και κάθεται [στο ράφι]για να ρωτάη από κει τη μοίρα τι της γράφει

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΑλλά γιατί αφού μπορεί και γέρος να την πάρηοπού να του σηκώνεται ακόμα σαν στηλιάρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ για πες μου τώρα τάχα τι να μάθης περιμένεις

που ακόμα δεν πεθαίνειςΝα σε θάψουν έχεις τόπο[λοιπόν κάμε και τον κόπο]

και αγόρασε μιά κάσσα και για χάρι σου ως τόσοτα μελομακάρουνά36 σου μοναχή θα σου ζυμώσω

Να κι αυτό για στέφανό σουπάρε το και στεφανώσου

(Του ρίπτει άνωθεν στέφανον)

ΓΥΝΗ Α΄ (ρίπτουσα ταινίας)Να κι αυτά δικό μου δώρο

ΓΥΝΗ Β΄ (ρίπτουσα στέφανον)Και στεφάνι θα σου βάλλω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠες μου τι σου λείπει άλλοΚαι τι θέλεις [να σου πάρω]

Τράβα γρήγορα στη βάρκα [δεν ακούς καλέ] το Χάροσε φωνάζει σε προσμένει

Δεν μπορεί να ξεκινήση [κrsquo είνrsquo η βάρκα του δεμένη]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΔεν είνε πράμα φοβερό [δεν είναι αηδία]αυτά που σήμερα εδώ παθαίνω Μα τον Δίαθα πάω κrsquo οι επίτροποι για να μrsquo ιδούν οι άλλοι και να με καμαρώσουνε σrsquo αυτό το μαύρο χάλι

(Φεύγει)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (κραυγάζουσα όπισθέν του)Μη τύχη κrsquo εναντίον μας θα φτιάσης κατηγόρια που τάχα σου το κρύψαμε το λείψανό σου χώρια37 Έννοια σου σαν περάσουνε τρεις μέρες από σήμεραθα ρθούμε να σου κάνουμε πρωί-πρωί τα τρήμερα

(Εισέρχεται)

ΣΚΗΝΗ Ε΄38

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΟ ελεύθερος ο άνδρας να κοιμάται δεν του πρέπειΑς ξετάσουμε το πράμα εις αυτό καθένας βλέπει

πως υπάρχει κάτι άλλοπειό πολύ και πειό μεγάλοκαι μυρίζει τυραννίασαν κrsquo εκείνη του Ιππία[39]

Είνε φόβος μήπως ήλθαν Σπαρτιάτες στου Κλεισθένη[40] κrsquo εκατάφεραν με δόλο κάθε μιά καταραμένηνα κρατήσουνε το χρήμα πού rsquoχουμε [και πολεμούμε]

και τη σύνταξι που ζούμεΕίνε τρομερό να βγαίνουν συμβουλές να μας πουλάνεκαι για χάλκινες ασπίδες οι γυναίκες να μιλάνεκαι να μας συμφιλιώσουν με τους Λάκωνας ακόμαοπού έχουν τόση πίστι όση κrsquo ένα λύκου στόμα

[Δεν είνrsquo αμφιβολίαπως] όλrsquo αυτά σκαρώσανε να φτιάσουν τυραννίαΑλλά να γίνουν τύραννοι καιρό δεν θα τους δώσωκαι μέσα σε μυρτιάς κλαδιά το ξίφος μου θα χώσω[41] και θα σταθώ στην αγορά και θα παραφυλάττωεκεί στου Αριστογείτονος το άγαλμrsquo από κάτωΕ τώρα τούτη τη γρηά μού rsquoρχεται να την πιάσωκαι την παληομασέλλα της [με μιά γροθιά] να σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΌταν καθένας από σας στο σπίτι του γυρίσηθα τον ιδή κrsquo η μάννα του και δεν θα τον γνωρίση- Φίλες γρηές αφήστε τα ετούτα που κρατείτε- Για το καλό της πόλεως μιλούμrsquo εμείς πολίταικαι πρέπει γιατί μrsquo έθρεψε με χάδια ζηλευτάκαι με λαμπρότητα πολλή Από χρονών εφτά

κρατούσα [μιά χαρά]μεσrsquo στις γιορτές της Αθηνάς τα βάζα τα ιερά42 στα δέκα χρόνια μrsquo έβαζαν και άλεθα [με χάρι]

το ιερό κριθάρικαι την αρκούδα έκανα με φούστα κροκωτή

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

στης Βαυρωνίας[43] τη γιορτήκαι όταν πειά εγίνηκα μιά ώμορφη κοπέλλακαι το κανίστρι εκράτησα και σύκα μιά τσαπέλλαΓιrsquo αυτό λοιπόν πρέπει κrsquo εγώ να δώσω μιά καλή

στην πόλι συμβουλήΚι αν η δική μου η ψυχή καλό στην πόλι θέληκι αν έτυχε να γεννηθώ γυναίκα μη σας μέλη--ούτε και αν τα πράματα που έχουν χάλι τόσο

εγώ θα διορθώσωΔίνω το μερδικό μουστην πόλι το δικό μου

Με άνδρες πάντα κάθε μιά το φόρο της προσφέρειδεν είσθε σεις για τίποτε δυστυχισμένοι γέροιπαρά ξεκοκκαλίζετε τη σύνταξι που παίρνετεαπrsquo τον καιρό των Μηδικών και τίποτε δεν φέρνετε

και κινδυνεύrsquo η χώραολόκληρη για χάρι σας να παραλύση τώρα

Έχεις κrsquo αιτία άλληγια να γκρινιάζης πάλι

Κύττα καλά κακόμοιρε γιατrsquo αν με πιάσrsquo η τρέλλαμε το σκληρό το τσόκαρο σου σπάζω τη μασέλλα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ μrsquo αυτό που λένε πάλιείνε μιά βρισιά μεγάληκι όλο το κακό ανάβεικι όλο πέφτουμε στα ίδια--Ε τα μέτρα του ας λάβηκάθε άνδρας πώχει αρχίδιαΑς πετάξουμε τας χλαίνας - κι όταν άνδρας είνrsquo κανέναςπρέπει ανδρίκια να μυρίζη

και δεν πρέπει τυλιγμένος στα πανιά να τριγυρίζηΛοιπόν εμπρός λυκόποδες εμείς που νέοι τότεπήγαμε στο Λειψύδιον[44] [κρυφά για συνωμόται]πρέπει να ξανανηώσουμε και τούτη τη φορά

νέα να πάρουμε φτεράκαι τα γεράματά μας

μακράν να τα πετάξουμε από τα σώματά μαςΓιατί αέρα τόσοκαι μόνον αν τους δώσωμπορούν να βρούνε τον καιρόνα φτιάσουν κάτι τολμηρό

μπορούν και πλοία μάλιστα στη θάλασσα να ρίξουνμπορούν και κατrsquo επάνω μας ακόμη να τραβήξουν

να κάνουν ναυμαχίασαν την Αρτεμισία[45]Κι αν [εύρουν ευκαιρία

μιά μέρα να] το ρίξουνε και στην καβαλλαρία--το ξέγραψα το ιππικό γιατί το κάθε θηλυκόέχει για την καβάλλακεφάλαια μεγάλα

και δεν εγλίστρησε ποτέ να πέση στην τρεχάλαΔεν παίρνεις το παράδειγμα κιrsquo από τις Αμαζόνεςστη ζωγραφιά του Μύκωνος[46] που πολεμάνε μόνεςκαβάλλα κατά των ανδρών Λοιπόν μη τις αφήσουμεκαι το λαιμό τους γρήγορα στο φάλαγγα[47] να κλείσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τις δυό θεές το αίμα κιrsquo αν μrsquo ανάψη πειό πολύ

θrsquo απολύσω τη χολήθα σου βγάλω μάτια μύτες

που να τρέχης να γυρεύης βοηθούς σου τους πολίτες

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

-Κι από μας η κάθε μία το κορμί της τώρrsquo ας γδύσηγυναικίλες να μυρίσηΚιrsquo όποιος τώρα του βαστάας ζυγώση εδώ μπροστά

να του δείξω εγώ αν σκόρδα του λοιπού θα ξαναφάη[για τον πόλεμο να πάη]

κιrsquo αν θα φάη μαυροκούκκια [για να πάη να δικάζηκαι να κάθεται στην έδρα δίχως να ξερονυστάζη]Μιά το στόμα σου μονάχα λέξιν άσχημη να βγάνη

και ο θυμός ευθύς με πιάνειπου θα βγης απrsquo τον καυγά

όπως από το σκαθάρι κι ο αητός - χωρίς αυγά[48] Μα κι αν στέκεσαι μπροστά μου δεν με μέλει πειά γιrsquo αυτό

όσο είνrsquo η Λαμπιτώκι όσο βρίσκεται εκεί

κrsquo η Θηβαία Ισμηνία που rsquoνε κόρη ευγενικήΚι αν σωστές φορές εφτά

μας ψηφίσης εναντίον δεν περνούν σrsquo εμάς αυτάκακομοίρη που γυρεύεις

σε γειτόνους και σε φίλους συφορές να μαγειρεύηςΧθές ακόμη με τις άλλες στης Εκάτης τη γιορτή

τούτη την αγαπητή επροσκάλεσα κοπέλλα που rsquoνε ώμορφη και μέλι

και της Βοιωτίας χέλιΚαι δεν ήθελαν να στείλουν τις γυναίκες τους δω πέρααπό τα ψηφίσμτά σου [όπου βγάνεις κάθε μέρα]Παύτε τα ψηφίσματά σας πριν κανένας σας αρπάξηαπrsquo τα γέρικά σας σκέληα και το σβέρκο σάς τινάξη

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η Σκηνή όπως και εις την Β΄πράξιν

ΣΚΗΝΗ Α΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και μετrsquo ολίγον ΓΥΝΗ Γrsquo Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Συ αρχηγέ της πράξεως για πες μας τι συμβαίνειπου βγαίνεις τόσο σκυθρωπή και τόσο λυπημένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤων γυναικών των πρόστυχων τα έργα τα κακάκαι τα μυαλά τα θηλυκά[που φρόνησι τους λείπει]-ε να αυτά μrsquo εκάμανε να περπατώ με λύπη

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τι λες τι λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑλήθεια ναι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Τrsquo είνrsquo το κακό που εστάθη

Πες το στη φιλαινάδα σου [που θέλει να το μάθη]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚι αν σας το πω θα είνrsquo αισχρό

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

κι αν δεν το πω κακό-ψυχρό

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Μη μας το κρύβης το κακό και πες το ίσα-ίσα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚοντολογίς μας έπιασε για το γαμήσι λύσσα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ω Ζευ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι να σου κάνη ο Ζεύς Αυτό ζητούν να φτιάσουν

και να τις κάνω δεν μπορώ τους άνδρες να ξεχάσουνΚαι κατορθώνει κάθε μιά με τρόπο να μου φύγηΤη μία τρύπα μυστική την τσάκωσα νrsquo ανοίγη--

μεσrsquo στου Πανός το ιερό[κrsquo η άλλη με σχοινί γερό]

κατέβη απrsquo του πηγαδιού δεμένη το μαγκάνιη άλλη πάει στον εχθρό κι αυτομολία κάνεικι άλλη καβάλλα ήθελε να πάρη ένα σπουργίτινα πέση στου [πορνοβοσκού] Ορσίλοχου[49] το σπίτι--ως που την εξεμάλλιασα Και όλες μου ζητάνεπροφάσεις να το σκάσουνε στ σπίτια τους να πάνεΘα ιδήτε κάποια έρχεται και πλησιάζει να τη-Παρακαλώ πού τό rsquoβαλες του λόγου σου τρεχάτη

( Εισέρχεται η Γυνή Β΄)

ΓΥΝΗ Β΄Θέλω να πάω σπίτι μου Άφησα στο κατώιαπό τη Μίλητο[50] μαλλιά κι ο σκόρος μου τα τρώει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠοιος σκόρος άφησέ τrsquo αυτά [τράβα και γύρνα πίσω]

ΓΥΝΗ Β΄Στις δυό θεές ορκίζομαι αμέσως θα γυρίσω

θα πεταχτώ τρεχάτηνα το ξαπλώσω μιά στιγμή απάνω στο κρεββάτι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν φεύγεις ούτε το μαλλί θrsquo απλώσης τώρα αςrsquo το

ΓΥΝΗ Β΄Μα θα το χάσω το μαλλί

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ δεν πειράζει χάσrsquo το

ΓΥΝΗ Γ΄ (εισερχομένη)Η δύστυχη η δύστυχη και τώρα τι να κάνωπου το λινάρι τrsquo άφησα με δίχως να το ξάνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα κι lsquo άλλη που μας κόπιασε το δρόμο της να πάρηγιατί άφησεν ακτύπητο στο σπίτι το λινάριΠήγαινε μέσα γρήγορα

ΓΥΝΗ Γ΄Μα θα γυρίσω πίσω

μα την Εκάτη στη στιγμή αρκεί να το κτυπήσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Ας λείψουν τα κτυπήματα γιατrsquo έτσι αν αρχίσηκι άλλη θα μας κουβαληθή το ίδιο να ζητήση

(Εισέρχεται η Γυνή Δ΄ έχουσα εξωγκωμένην την γαστέρα)

ΓΥΝΗ Δ΄Ω συ θεά Ειλείθυια[51] κράτει [με κάθε τρόπο]για να προφθάσrsquo η γέννα μου να γίνη σrsquo άλλον τόποχωρίς την ιερότητα που έχει τούτος να rsquoχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι ψέλνεις συ μονάχη

ΓΥΝΗ Δ΄Κύττα στην ώρα βρίσκομαι της γέννας η καϋμένη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ μα καλά συ όμως χθές δεν ήσουν rsquoγγαστρωμένη

ΓΥΝΗ Δ΄Τι τάχα είμαι σήμερα Στείλε με στη στιγμήνα πεταχθώ στο σπίτι μου να φέρω τη μαμή

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα για ποιο λόγοτούτο δω μου φαίνεται πολύ σκληρό

ΓΥΝΗ Δ΄Α είνrsquo αρσενικό μωρό

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΜα τη θεά εδώ παιδί δεν φαίνεται για νά rsquoχηγια τεντζερέδι φαίνεται στάσου θα ιδώ μονάχη(Ερευνά υπό τον χειτώνα της Γυναικός Δ΄ και εξάγει χαλκήν περικεφαλαίαν)Το κράνος έχωσες εδώ ανόητη της Αθηνάς

και λες ότι κοιλοπονάς

ΓΥΝΗ Δ΄Μα το θεό κοιλοπονώ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚαλά κrsquo εδώ στη ζώνη

το κράνος γιατί τό rsquoβαλες

ΓΥΝΗ Δ΄Γιατί αν μού rsquoρθουν πόνοι

απάνω στην Ακρόπολι να κάτσω χέρι-χέρινα κάνω μέσα το παιδί καθώς το περιστέρι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤι λες ωραία πρόφασι μια είνε φανερόΓιατί εδώ δεν κάθεσαι να κάνης το μωρόκαι στη δεκάτη μέρα του απάνω ίσα-ίσαμέσα στο κράνος του παιδιού να κάνης τα βαφτίσα[52]

ΓΥΝΗ Δ΄Α όχι στην Ακρόπολι εγώ δεν θέλω νά rsquoμαι

και [μόνη] να κοιμάμαιμε πήγε ριπιτίδι

την ώρα που αντίκρυσα της Αθηνάς το φίδι[53]

ΓΥΝΗ Ε΄ (εισερχομένη)Ωχ ωχ η κακορρίζικη απrsquo την αγρύπνια θα χαθώ

ούτε στιγμή να κοιμηθώ

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

οι κουκουβάγιες μrsquo άφησαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠαύτε τα παραμύθια

δαιμονισμένες θέλετε τους άνδρες σας στrsquo αλήθειαθαρρείτε πως δεν θέλουμε να είμεθα μαζύ τουςδεν ξέρουμε το τι τραβούν τις νύχτες μοναχοί τους

Μα λίγο κρατηθήτεκαι στενοχωρηθήτε

γιατί το είπε κι ο χρησμός η νίκrsquo είνε δική μαςαν γκρίνιες δεν ανοίξουμε και στάσι μεταξύ μας

Αυτός λοιπόν είνrsquo ο χρησμός

ΓΥΝΗ Β΄Για πες να τον ακούσουμε

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑκούστε και σκασμός

-laquoΌταν οι χελιδόνες[54] θα μαζευθούν σε μιά μεριά και θα καθήσουν μόνεςαπό τους τσαλαπετεινούς55 μακράν κι από αρσενικά

θα αταματήσουν τα κακάΚι ο Ζευς όπου βροντά ψηλά [με το τρανό του χέρι]

τα πράματα θα φέρη που τrsquo από πάνω θα βρεθή στο κάτω πλακωμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Θα πέφτουμrsquo από πάνω τους εμείς--[καταλαβαίνω]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗlaquoΟι χελιδόνες δε αυτές αν τσακωθούν καμμιά φοράκι από τον ιερό ναό φύγουν και κάνουνε φτεράόρνιο ποτέ δεν θα φανή [στον κόσμο γεννημένο]πειό πουτανιάρικο απrsquo αυτές και πειό ξεκωλιασμένοraquo

ΓΥΝΗ Α΄Α μα τον Δία ο χρησμός τα λέει παστρικά

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΘεοί ας μη δειλιάσουμε από τούτα τα κακάΠεράστε μέσα φίλες μου [τα χέρια μας να σφίξουμε]και προδοσία στο χρησμό θα rsquoναι κακό να δείξουμε

(Εισέρχινται όλαι εντός των πυλών και τας κλείουν)

ΣΚΗΝΗ Β΄[56]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΓΡΑΙΩΝ)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΆκουσrsquo ένα παραμύθι από το δικό μου στόμαπου rsquoχα μιά φοράν ακούση πού rsquoμουνα παιδί ακόμαΛοιπόν ήταν ένας νέος Μελανίων[57] τrsquo όνομά τουμια φορά όπου το γάμο δεν τον ήθελrsquo η καρδιά τουκαι την ερημιά επήρε και τα όρη εκατοικούσεείχε και σκυλλί και δίχτυ και λαγούς εκυνηγούσεΛοιπόν έτσι τις γυναίκες είχε τόσο σιχαθή που σε πόλι και σε σπίτι δεν μπορούσε να σταθή--μα κοντεύω κι από κείνον πειό πολύ να σε μισήσωμολαταύτα σαν να θέλω βρε γρηά να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑλλ΄ανάγκη πειά δεν θα rsquoχης από κρομμυδιού κομμάτια

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

να σου κλάψουνε τα μάτια

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαι το πόδι θα σηκώσωμε κλωτσιές να σε φορτώσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΒλέπω που rsquoχεις κρεμασμένηγενειάδα φυτρωμένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΜα κι αυτός ο Μυρωνίδης[58] τους εχθρούς εφόβιζrsquo όλους

με τους μαύρους του τους κώλουςκαι με την τραχειά του όψι--όπως κάνει κι ο Φορμίων

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού είπες συ εκείνο που rsquoκαμεν ο Μελανίων

έχω και εγώ σκοπόένα μύθο να σου ειπώ

Κάποιος Τίμων[59] είχε ζήση με μορφή σκουντουφλιασμένηλες και ήτανε μrsquo αγκάθια γύρω-γύρω της φραγμένηόπως βράχος Ερινύων Ε λοιπόν αυτός ο Τίμωνέφυγεν από το πλήθος των κακών και των ατίμωνΤους αχρείους όπως είσθε είχε σιχαθή κι αυτός--κι όμως ήταν στις γυναίκες τρυφερός κι αγαπητός--

Τη μασσέλα θα σου σπάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚαλέ σώπα μην το κάνης--κι απrsquo το φόβο θα τα χάσω

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα τα σκέλια θα σηκώσω και θα σε κλωτσήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚτύπα

να σου ιδούμε και την τρύπα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤώρα στα γεράματά μου δεν θα ιδής αυτήν τη χάριγιατί τό rsquoχω μαδημένο σαν να τό rsquoκαψε λυχνάρι

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΓΥΝΗ Α΄και ΜΥΡΡΙΝΗ

(επί του τείχους)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ ε γυναίκες γρήγορα ελάτrsquo εδώ

ΓΥΝΗ Α΄Τι τρέχει

ποιος είνrsquo αυτός ο θόρυβος και ποιάν αιτίαν έχει

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΝα βλέπω άνδρα που τραβά εδώ στο τείχος ίσατον έχει πιάση φαίνεται για τις γυναίκες λύσσα

ΜΥΡΡΙΝΗΣυ των Κυθήρων η θεά [η αφρογεννημένη]που rsquoσαι στην Πάφο [λατρευτή] στην Κύπρο [δοξασμένη]σrsquo αυτόν τον δρόμο που άνοιξες δύναμι τώρα δίνενα πάρη τον ανήφορο

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος έρχεται πού είνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕκεί στης Χλόης[60] το ιερό επρόβαλε τρεχάτος

ΜΥΡΡΙΝΗΩ μα το Δία να τος

ΓΥΝΗ Α΄Ποιος να rsquoνε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤον γνωρίζετε καμμιά από σας για ιδήτε

ΜΥΡΡΙΝΗΤον ξέρω για αταθήτε

αυτός είνε ο άνδρας μου ο Κινησίας[61]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα

ψήσε τον στριφογύριστrsquo τον δείξε πως έχεις τρέλλαγιrsquo αυτόν πως δεν τον αγαπάς κατόπιν κι ότι άλλοόξrsquo απrsquo αυτό που δώσαμε τον όρκο τον μεγάλο

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μη σε μέλη κrsquo έννοια σου κουνούπι θα του γίνω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚrsquo εγώ μαζύ θα μείνω

να του σηκώσω τα μυαλά και να τον ξεροψήσω(Προς τας λοιπάς)

Πηγαίνετε πειό πίσω

(Άπασαι αι επί του τείχους γυναίκες και η Μυρρίνη κρύπτονται)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (ερχόμενος κάτωθεν του τείχους)Πω πω πω ο κακομοίρης τι σπασμός που μrsquo έχει πιάσηλες και στον τροχό με δέσαν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ τις ει που rsquoχεις περάση

μεσrsquo στους φύλακας

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕγώ είμαι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆνδρας είσαι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΆνδρας πώς

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΔεν θα φύγεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Τrsquo είσαι τάχα συ που μου το λες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣκοπός

ΚΙΝΗΣΙΑΣΦώναξέ μου τη Μυρρίνη να βγή έξω στο θεό σου

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΆκου θέλει τη Μυρρίνη να φωνάξω σε καλό σουΚαι του λόγου σου ποιος είσαι [όπου προσταγές μας δίδεις]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίμrsquo ο άνδρας ο δικός της - Κινησίας Πεονίδης[62]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣυ rsquoσαι φίλτατέ μου Γειά σουκάθε μιά μας τrsquo όνομά σου

όχι και με δίχως δόξα εδώ πέρα το γνωρίζειη γυναίκα σου στο στόμα το rsquoχει και το πιπιλίζει

κrsquo είτrsquo αυγό καρτεί στο χέριείτε μήλο το φυλάει πάντοτε να το προσφέρηστον καλό της Κινησία [που τον άφησε στο σπίτι]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ για το θεό [χρυσό μου]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΩ ναι μα την Αφροδίτη

Κι αν συμβή καμμιά κουβέντα για τους άνδρες μας να γίνηπάντοτε μας λέει εκείνηlaquo[όλrsquo αυτά που λέτrsquo αλήθεια]

μα μπροστά στον Κινησία είνε όλοι κολοκύθιαraquo

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα τρέχα φώναξέ τη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΚάτι τι δεν θα θελήσης

και σrsquo εμένα να χαρίσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (χειρονομών καταλλήλως)63 Άκου λέει Μα τον Δία να το θέλης μόνο φθάνειτούτο μού rsquoτυχε να έχω - σου το δίνω [αν σου κάνει]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΣτάσου λίγο κατεβαίνω να σου την φωνάξω τώρα

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤρέχα γρήγορα και φερrsquo τη γιατί αχ από την ώραπου μου έφυγε απrsquo το σπίτι [κι από μένα μένει χώρια]στη ζωή δεν βρίσκω χάρι μπαίνω μέσα στενοχώριαόλα έχουνε ρημάξηάνοστο και το φαΐ μου κι απrsquo την καύλα έχω λυσσάξη

(Εξέρχεται η Μυρρίνη εις το τείχος)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

ΜΥΡΡΙΝΗ - ΚΙΝΗΣΙΑΣ

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΜΥΡΡΙΝΗ (ωσεί μονολογούσα)Τον αγαπώ τον αγαπώ κι όμως αυτός δεν θέλεικαθόλου την αγάπη μου λοιπόν σαν δεν τον μέλητι μrsquo έφερες εδώ γιrsquo αυτόν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΓλυκό μου Μυρρηνάκι

Γιατί μου κλείσθηκες αυτού [έλα μrsquo εμέ λιγάκι]

ΜΥΡΡΙΝΗΚάτω εγώ μα τον θεό ούτε στο νου το βάζω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜυρρίνη πώς δεν έρχεσαι σrsquo εμέ που σε φωνάζω

ΜΥΡΡΙΝΗΑνάγκες από μένα συ δεν έχεις πειά πολλές

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη εγώ για σε [Μα τrsquo είνrsquo αυτά που λες]Εγώ εκαταστράφηκα χωρίς εσέ

ΜΥΡΡΙΝΗΘα φύγω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣτάσου ακόμα λίγο

(Σπεύδει εις τα παρασκήνια και οδηγεί υπηρέτην φέροντα παιδίον)Άκουσε το παιδάκι μας(Προς το παιδίον)

Τι στέκεσαι βρε βλάκαφώναξε τη μαμάκα σου

ΤΟ ΠΑΙΔΙΟΝΜαμάκα μου μαμάκα[64]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε συ μα ούτε το παιδί λυπάσαι σαν μητέραπου rsquoνrsquo άπλυτο και αβύζαχτο για έκτη τώρα μέρα

ΜΥΡΡΙΝΗΕγώ λυπάμαι το παιδί μα rsquoκείνος όπου μένεισκληρός είνrsquo ο πατέρας του

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρή δαιμονισμένη

κατέβα χάριν του παιδιού

ΜΥΡΡΙΝΗΗ μάννα δεν ξεχνάει

το σπλάχνο της ας κατεβώ τι τάχα θα μου κάνη

(Εισέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτή μου φαίνεται πειό νηά ότι τη βρήκακαι τώρα έχει πειό πολλή μεσrsquo στη ματιά της γλύκακι όσο μου κάνει αντίστασι κι όσο μου κάνει νάζιτόσο του πόθου τις φωτιές μεσrsquo στην καρδιά μου βάζει

ΜΥΡΡΙΝΗ (εξέρχεται εκ του παρασκηνίου και σπεύδει προς το παιδίον)Γλυκό παιδί ενός μπαμπά με διεστραμμένη φύσιέλα στη μητερίτσα σου να σε γλυκοφιλήση

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (συλλαμβάνων αυτήν)Παληογυναίκα συ γιατί σε πείσανε οι άλλεςκαι φασαρίες άνοιξες στον άνδρα σου μεγάλεςπου έτσι βλάπτεσαι και συ κrsquo εκείνος υποφέρει

ΜΥΡΡΙΝΗΠαρακαλώ μη ακουμπάς επάνω μου το χέρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚι άφησες τόσα πράγματα έρμα στο σπίτι χάμου

δικά σου και δικά μου

ΜΥΡΡΙΝΗΜπά δε με μέλει τέσσερα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΒρε μίλα λογικά

και τα κοκκόρια που τρυπούν τα [δόλια] πανικά

ΜΥΡΡΙΝΗΑς τα τρυπούν

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤόσον καιρό που λείπεις απrsquo το σπίτι

θυσία πειά δεν έκαμες καμμιά στην ΑφροδίτηΛοιπόν δεν θα ρθης σπίτι σου

ΜΥΡΡΙΝΗΑ τούτο δεν θα γίνη

εάν δεν παύση ο πόλεμος κι αν δεν κλεισθή ειρήνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣΗσύχασε παρακαλώ

κι αυτό θα γίνη γρήγορα αν μας φανή καλό

ΜΥΡΡΙΝΗΕ όταν σας φανή καλό θα ρθω κι εγώ καντά σουμα όρκο τώρα έκανα [και κάτω τα ξερά σου]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαλά μα έλα μιά στιγμή να πέσουμrsquo εδώ πάνω

ΜΥΡΡΙΝΗΔεν λέγω πως δεν σrsquo αγαπώ--μα όχι δεν το κάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ μrsquo αγαπάς λοιπόν γιατί δεν πέφτεις Μυρρινάκι

μαζύ μrsquo εμέ λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΓελοίε τέτοια πράγματα και στο παιδί μπροστά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα το θεό πολύ σωστά

(Προς τον υπηρέτην)- Μωρέ Μανή[65] παρrsquo το παιδί και πήγαινε στη χώρα(Ο υπηρέτης απέρχεται)- Να έφυγε και το παιδί ε δεν θα πέσης τώρα

ΜΥΡΡΙΝΗΔύστυχε πού θα κάνουμε λοιπόν τέτοια δουλειά

ΚΙΝΗΣΙΑΣΘα rsquoνε καλά μες στου Πανός να πάμε τη σπηλιά

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΜΥΡΡΙΝΗΚαι απ΄αυτό τrsquo αμάρτημα ποιος θα με καθαρίση

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚαι στης Κλεψύδρας[66] μια στιγμή δεν πλύνεσαι τη βρύση

ΜΥΡΡΙΝΗΒρε δυστυχή ωρκίσθηκα και θα γενής αιτίανα γίνω και επίορκος

ΚΙΝΗΣΙΑΣΣrsquo εμέ κrsquo η αμαρτία

ΜΥΡΡΙΝΗΣτάσου τουλάχιστον να βρω κανένα κρεββατάκι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜπα δεν βαρυέσαι πέφτουμε και χάμου για λιγάκι

ΜΥΡΡΙΝΗΤι λες Μα τον Απόλλωνα σαν το δικό σου σώμαποτέ δεν θα παραδεχθώ να κυλισθή στο χώμα

(Απέρχεται)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΤούτrsquo η γυναίκα η καψερήμου έχει αγάπη φοβερή

ΜΥΡΡΙΝΗ (κατερχομένη με δυο δίποδα ηνωμένα δια πανίου)Να πέσε και ξαπλώσου

και τώρα θα γδυθώ κrsquo εγώ [και θά ρθω στο πλευρό σου](Προσποιείται ότι εκδύεται και αίφνης ανακόπτεται)Μπα είδες που εξέχασα να φέρω τα ψαθί

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφrsquo το κι ας λείψη το ψαθί ας πάη να χαθή

ΜΥΡΡΙΝΗΑ όχι μα την Άρτεμι αυτό δεν θα το κάνω

μεσrsquo στο πανί απάνω

ΚΙΝΗΣΙΑΣΈλα να σε φιλήσω

(Η ΜΥΡΡΙΝΗ πλησιάζει και την φιλεί)Μπω μπω τρομάρες γρήγορα να μου γυρίσης πίσω

Η ΜΥΡΡΙΝΗ απέρχεται και επανέρχεται αμέσως κομίζουσα ψάθανΝα ψάθα πέσε να γδυθώ(Προσποιείται ότι εκδύεται και ανακόπτεται)

Ω η οργή να πάρηδεν έχεις μαξιλάρι

ΚΙΝΗΣΙΑΣΔεν έχω ανάγκη απrsquo αυτό

ΜΥΡΡΙΝΗΑ έχω και πολλή

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑχ τούτη η ψωλή

τον Ηρακλή[67] ως φαίνεται θα έχη μουσαφίρη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

[που τελευταίος έφθανε στο κάθε πανηγύρι]

ΜΥΡΡΙΝΗ επανέρχεται φέρουσα προσκεφάλαιονΣήκω απάνω πήδησε(Τοποθετεί το προσκεφάλαιον)

Έ όλα τα rsquoχεις τώρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌλα χρυσό μου έλα πειά [μη χάνουμε την ώρα]

ΜΥΡΡΙΝΗΝα ξεκουμπώσω μια στιγμή την πόρπη μη ξεχάσηςκαι για τη συμφιλίωσι που είπες με γελάσης

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑν το ξεχάσω να χαθώ

ΜΥΡΡΙΝΗΚουβέρτα που δεν έχεις

ΚΙΝΗΣΙΑΣΟυφ τώρα πού να τρέχης[και πάλι σούρτα φέρτανα πας να βρης κουβέρτα]

Κουβέρτες δεν χρειάζομαι-- μα θέλω να γαμήσω

ΜΥΡΡΙΝΗΚι αυτό θα γίνη μια στιγμή και πάλι θα γυρίσω

(Φεύγει)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜωρέ αυτό το θηλυκό

μου φτιάνει με τα στρώματα περσσότερο κακό

ΜΥΡΡΙΝΗ (φέρουσα σκέπασμα)Ε σήκω τώρα μια στιγμή [νrsquo αναπαυθής καλύτερα]

ΚΙΝΗΣΙΑΣ68 Δεν βλέπεις που σηκώθηκε ετούτο μου προτήτερα

ΜΥΡΡΙΝΗΘέλεις και λίγες μυρουδιές [να σού ρθουνε στη μύτη]

ΚΙΝΗΣΙΑΣΌχι μα τον Απόλλωνα

ΜΥΡΡΙΝΗΑ μα την Αφροδίτη

[θα μου μοσχομυρίσης]θελήσης δεν θελήσης

(Εξάγει φιαλίδιον)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΑφέντη Δία δώσε μιά και χύσε το ευθύς

ΜΥΡΡΙΝΗΆπλωσrsquo το χέρι σου λοιπόν και πάρε νrsquo αλειφθής

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (αλειφόμενος δια του μύρου)Μα τον Απόλλωνα κι αυτό

όταν μας τρώει τον καιρό είνrsquo άνοστο και περιττό

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

κι όταν δεν έρχεται μαζύ [με τη δική του ευωδιά]του γαμησιού η μυρουδιά

ΜΥΡΡΙΝΗΠω πω η κακομοίρα

τι έπαθα σου έφερα καλέ της Ρόδου μύρα

ΚΙΝΗΣΙΑΣΕίνε κιrsquo αυτό καλό πολύάφησε τrsquo άλλα βρε τρελλή

ΜΥΡΡΙΝΗΓια πες μου αστειεύεσαι

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣΚακή και μαύρη μοίρα

σrsquo αυτόν που του κατέβηκε να πρωτοφτιάση μύρα

ΜΥΡΡΙΝΗ (επανερχομένη με φιαλίδιον)Πάρε το μπουκαλάκι αυτό

ΚΙΝΗΣΙΑΣΜα έχω μια μπουκάλα[69]

έλα μου δω να ξαπλωθής και μη μου φέρνης άλλα

ΜΥΡΡΙΝΗΒέβαια μα την Άτεμι αυτό κrsquo εγώ θα κάνω

να τα παπούτσια βγάνωΑλλrsquo όμως φιλαράκο μου το είπες και θα γίνηθα δώσης ψήφο γρήγορα και συ για την ειρήνη

(Φεύγει ταχέως)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (πίπτων επί της κλίνης)Καλά αυτό θα το σκεφθώ(Βλέπων την Μυρρίνην φεύγουσαν)

Τρανή μου συμφοράπάει η γυναίκα κι όλrsquo αυτά μου τrsquo άφησε ξεράΠω πω κακό που το rsquoπαθα ποιάν θα γαμήσω τώραπου η πειό καλή μrsquo εγέλασε απrsquo όσες έχrsquo η χώραΜια παραμάννα πώς θα βρω τώρα γιrsquo αυτή70[και πού]

Πού είσαι μωρή σκυλλαλεπού[71] στείλrsquo της τουλάχιστον κοντά μιά παραμάνα και νταντά

(Εισέρχονται εκατέρωθεν οι Χοροί)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΣε βασανίζει δυδτυχήκακό μεγάλο στην ψυχήόπου κrsquo εμέ ταράττειγια τούτη την απάτη

Ποια νεφρά μπορούν νrsquo ανθέξουν [στο σκληρό αυτό παιγνίδι]και ποια μέση [θα κρατήση] ποια ψυχή και ποιο αρχίδιποιο θrsquo ανθέξει κωλονούρι που με δύναμι τεντώνει

το πρωί να μη πλακώνη

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (επί της κλίνης)Ζευ πατέρα δεν αντέχωτι τινάγματα που έχω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Να τι σου rsquoφτιασεν ακόμαη αχρεία και η βρώμα

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝαι μα είνε φιλαινάδα όλο χάρι κι όλο γλύκα

ΚΙΝΗΣΙΑΣ (εγειρόμενος της κλίνης)Βρε ποια γλύκα σιχαμένη και σαχλή πάντα τη βρήκα

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΩ Ζευ ανεμοστρόβιλο γερόκrsquo ένα τυφώνα στείλε καυτερό κι ανέβασrsquo τες με δύναμι τρανήψηλά σαν του αχύρου το κλωνίκαι στριφογύρισέ τες με οργήκαι δωσrsquo τους μιά να πέσουνε στη γη και να rsquoρθουν με δύναμη πολλήνα καρφωθούν επάνω στην ψωλή

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ Ε΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΚΗΡΥΞ - ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

ΚΗΡΥΞΣε ποια μεριά των Αθηνών θα βρω τη γερουσία

και πού τα πρυτανείαΘέλω ένα νέο να τους πω

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι συ τι είσαι τάχα

άνθρωπος ή δαιμόνιο της σκόνης είσαι

ΚΗΡΥΞΧάχα

Που rsquoχεις λαχάνου κεφαλή - κήρυκας έχω γίνηκι από τη Σπάρτη έφθασα εδώ για την ειρήνη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ[Καλό και τούτο πάλι]

μα βλέπω δόρυ να κρατής κατrsquo από τη μασχάλη[72]

ΚΗΡΥΞΜα το θεό καθόλου μπα

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚι απrsquo τη μεριά την άλλη

γιατί γυρίζεις πάλιΚαι κάτrsquo απrsquo τη χλαμύδα σου τrsquo είνrsquo κείνο που φουσκώνεαπό το δρόμο τον πολύ μην έβγαλες βουβώνι

ΚΗΡΥΞΣυ θα rsquoσαι μα τον Κάστορα γεροξεκουτιασμένος

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΒρε σιχαμένε άνθρωπε φτου είσαι καυλωμένος

ΚΗΡΥΞΌχι μα το θεό αυτό μήτε να πης για χωρατό

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤότε λοιπόν τι είνrsquo αυτό που βλέπω σαν το στύλο

ΚΗΡΥΞ[Ποιό τούτο είνε ξύλο]--σκυτάλη σπαρτιατική

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ (χειρονομών καταλλήλως)Όσο σκυτάλη είνrsquo αυτό τόσο και τούτη που rsquoνrsquo εκείΜα πες μου την αλήθεια συ ωσάν γνωστή μου να rsquoνεΕκεί στη Λακεδαίμονα τα πράγματα πώς πάνε

ΚΗΡΥΞΌλα ορθά στην πόλικrsquo οι σύμμαχοί μας όλοικαυλώσανε κrsquo εκείνοιγυρεύουν την Πελλήνη[73]

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΠώς έτυχε η συμφορά να πέση σrsquo όλους γενικώς

Μην τύχη κrsquo είνε πανικός

ΚΗΡΥΞΚαθόλου πα δεν είνrsquo αυτόΝομίζω πως η Λαμπιτώ

άρχισε πρώτη κrsquo ύστερα όλες το ίδιο πράξανεκαι όλες απrsquo τα σκέλια τους τους άνδρας επετάξανε

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΚαι πώς περνάτε σεις λοιπόν

ΚΗΡΥΞΩχ υποφέρουμrsquo όλοι

Μερόνυχτα στην πόλιγυρίζουμε σκυφτοί-σκυφτοί

λες και φανάρι ο καθείς στα χέρια του κρατείΓιατrsquo οι γυναίκες [θύμωσαν και νάζα κάνουν χίλια]δεν θέλουν και νrsquo αγγίξουμε της τρύπας τους τα χείληααν στην Ελλάδα όλοι μας και με την ίδια γνώμηειρήνη και φιλίωσι δεν κάμωμεν ακόμη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣΤώρα καταλαβαίνω

πως οι γυναίκες το rsquoχουνε παντού συμφωνημένοΤρέξε λοιπόν [μη κάθεσαι και η δουλειά η πρώτη σου]

στον κάθε πατριώτη σουπρέσβεις να πης να στείλη

για την ειρήνη γρήγορα [να γίνουμrsquo όλοι φίλοι]Κrsquo εγώ θα πω στους Βουλευτάς αν φύγουν πρέσβεις άλλοικαι θα τους πείσω δείχνοντας της πούτσας μου το χάλι

ΚΗΡΥΞΩραίο σχέδιο κι αυτόφτερούγες κάνω και πετώ1

(Απέρχονται)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΝα rsquoνε χειρότερο θεριό απrsquo τη γυναίκα δεν μπορεί

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ούτε τη φθάνrsquo η πάρδαλις ούτrsquo η φωτιά η φοβερή

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΑφού μας ξέρεις συ εμάςγιατί μαζύ μας πολεμάς

που θα rsquoσουν πάντα φίλος μου καλός κι αγαπημένος

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑ δεν θα παύσω να μισώ των γυναικών το γένος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΝα κάμης όπως αγαπάς μα εγώ δεν θα θελήσω

να σε παραμελήσωγιατί αν αποφάσισες στους δρόμους να φανής--που rsquoσαι για να γελάη κανείς--θα ρθω να ρίξω απάνω σου το ρούχο το δικό μου

(Ρίπτουν επί των γερόντων τα μικρά επανωφόριά των)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν είνrsquo κακό είχα γδυθή απrsquo τον πολύ θυμό μου

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΚαι πρώτον έτσι φαίνεσαι σαν άνδρας στην εντέλειαδεύτερον σαν εντύθηκες δεν είσαι πειά για γέλιακαι αν ίσως συ δεν μrsquo έκανες να σκάσω από γινάτιένα κουνούπι θα rsquoβγαζα που σου rsquoχει μπει στο μάτι

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΓια τούτο τώρα μrsquo έτριβε το μάτι τόσην ώραΠάρε το δακτυλίδι μου και σκάλισέ το τώρακαι το κουνούπι βγάλε μου [εις την οργή να πάη] γιατί έχει ώρα κάμποση που με κατατσιμπάει

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕ θα το κατορθώσω

μrsquo όλο που είσαι άνθρωπος διεστραμένος τόσο(Η κορυφαία του Χορού των Γυναικών λαμβάνει το δακτύλιον του Κορυφαίου του Χορού των Γερόντων και καθαρίζει δια του δακτυλου-λίθου τον οφθαλμόν αυτού)Ω Ζευ κουνούπι τρομερό σου rsquoχει χωθή στο μάτιδεν είνrsquo απrsquo την Τρικόρυθο[74]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΗσύχασα κομμάτι

Πηγάδι μέσα μrsquo άνοιγε--καλό που μου rsquoχεις κάμη--και τώρα ιδέ τα δάκρυα που τρέχουν σαν ποτάμι

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΕγώ θα το σκουπίσω

και μrsquo όλο που rsquoσαι και κακός θα ρθω να σε φιλήσω

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΌχι να με φιλήσης

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜωρέ θα σε φιλήσω εγώ θελήσης δεν θελήσης

(Αι Γυναίκες ορμούν και φιλούν τους Γέροντας δια της βίας)

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΕ να σας πάρη η ευκή

για να χαϊδεύετε καλά το rsquoχετε τέχνη φυσικήκαι δεν ειπώθηκε κακά

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

αυτό που ακούμε τακτικάlaquoούτε να ζη κανείς μπορεί με την πανούκλrsquo αυτή μαζύ

ούτε χωρίς αυτή να ζηraquo

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΜα τώρα πειά που κάναμε συνθήκη και ειρήνη από τον ένα μας κακό στον άλλο δεν θα γίνη

Και τώρα ας αρχίσουμε μαζύ να τραγουδίσουμε

(Αντιστροφή)Κακό δεν είχα εγώ σκοπό για τους πολίτας μας να ειπώ

το εναντίο μάλιστα [και κάτι παραπάνω]μόνο καλό εγώ θα ειπώ κι όλο καλό θα κάνω

γιατί αρκετά είνε τα κακάκι όλα τrsquo αποτελέσματα που φέρνουν τακτικάΚαι αν θελήση χρήματα κανείς καμμιά φοράγυναίκα ή άνδρας μια-δυό μναίς ας το δηλώση καθαράγιατί έχουμε περσσότερα στις τσέπες κι όταν γίνη

με το καλό ειρήνηεκείνος όπου σήμερα εγώ θα του δανείσω

ας μη το δώση πίσωΈχουμrsquo από την Κάρυστο κάτι ανθρώπους ξένουςπολύ καλούς και παστρικούς[75] στο σπίτι μας φερμένουςτραπέζι σαν τους κάνουμε έχrsquo όσπρια φτιασμένα

και γουρουνάκι[76] ένακαι κρεατάκι απαλόθα φάνε και πολύ καλό

Λοιπόν να ρθήτε σπίτι μου [τραπέζι σας προσμένει]μα πρέπει να rsquoρθετε πρωί και να rsquoσθε και λουσμένοικαι σεις και τα παιδάκια σας να rsquoνε καλολουσμένα

μα δίχως και κανέναστην πόρτα να ρωτήσης

σαν να rsquoσαι μαεσrsquo στο σπίτι σου γραμμή να προχωρήσης[κι αν το τραπέζι δεν το βρής όπως θαρρείς στρωμένο]θα βρής το μύλο σφαλιστό και το νερό κομμένο[77]

ΑΥΛΑΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΣΚΗΝΗ Α΄

Η σκηνή η αυτή ως εις την Β΄και Γ΄πράξιν

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ και μετrsquo ολίγον Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ και ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠρέσβεις έρχονται απrsquo τη Σπάρτη που μεγάλα γένεια σέρνουν

και μπροστά παλούκια φέρνουνστα μεριά τους τεντωμένα

σαν αυτά όπου κρατούνε τα γουρούνια μας δεμένα(Εισέρχεται αριστερόθεν χορός Λακεδαιμονίων)- Άνδρες Λακεδαιμόνιοι πρώτα σας χαιρετούμεκαι δεύτερα τι πάθατε που έρχεσθε ρωτούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΤι χρεία να το μάθετε με λόγια μας πολλάΤι μας συμβαίνει κrsquo ήρθαμε το βλέπετε καλά

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΠάθατε μιά συφοράνευρωμένη τρομεράκι από του Ερμή εκείνηπειό τρανή σας έχει γίνη[78]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν λέγονται μην τα ρωτάςΤι κι αν τα λέμε δεν κυττάςΚάντε γρήγορα ειρήνηκι όπως θέλετε να γίνη

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΔεν κυττάς και τους δικούς μας [με τα χάλια τα δικά τους]

όπου τα φορέματά τουςσαν τους παλαιστάς σηκώνουν από πάνω απrsquo την κοιλιάείνε φαίνετrsquo η αρρώστια της γυμναστικής δουλειά

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (εισερχόμενος)[79]Ποιος θα μου πη πού βρίσκεται εκείνrsquo η ΛυσιστράτηΕίμαστε άνδρες πειά εμείς [ή σάτυροι βαρβάτοι]

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΚι αρρώστια τούτη πάλιείνε όμοια με την άλλητο πρωί που ξημερώνει σας τινάζει σας τεντώνει

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Δία μας συμβαίνεικrsquo είμαστε κατεστραμμένοιΚι αν κανείς δεν κατορθώσηγια να μας συμφιλιώσηπες μου ποιος δεν θα τολμήσητον Κλεισθένη[80] να γαμήση

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΦρόνιμοι αν είσθε άνδρες πιάστε τα φορέματά σας

[ρίχτε τα καλά μπροστά σας]μήπως σας ιδή κανένας [Αθηναίος κουνενές]από κείνους όπου κόβουν των Ερμών[81] τις μπροστινές

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ (διευθετών τα ιμάτιά του)Ω μα τον Δία βέβαια μιλείς με τα σωστά σου

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ωσαύτως)Μα τους θεούς σωστά κrsquo εγώ τα κατεβάζω - στάσου

[καλά και που το μάθαμε]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΧαίρετε άνδρες Λάκωνες πολύ κακά την πάθαμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ (ο Κορυφαίος προς ένα εκ των λοιπών)Τι συφορά πολύχαρε και αν μας είδαν έτσικαταγδαρμένο να rsquoχουμε [αυτό το σκυλοπέτσι]

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΛοιπόν ελάτε Λάκωνες να μας ειπήτε τώρα

γιατrsquo ήλθατε στη χώρα

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΠρέσβεις για την ειρήνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Λαμπρά καθrsquo ένας κι από μας πολύ σωστά την κρίνειΓιατί να μη φωνάξουμε λοιπόν τη Λυσιστράτηοπού αυτή στο ζήτημα μπορεί να κάνη κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς καλέστε τη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΔεν φαίνεται για να rsquoχη

ανάγκη από προσκάλεσμα να που rsquoρχεται μονάχη

(Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ κατέρχεται εκ της Ακροπόλεως εις την σκηνήν)

ΣΚΗΝΗ Β΄

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ και οι ΑΝΩΤΕΡΩ

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝΑπrsquo τις γυναίκες [τούτου του καιρού]γειά σου εσύ η πειό παλληκαρούγίνου σεμνή αχρεία τρομερήπαμπόνηρη καλή και τρυφερήγιατί κrsquo οι πρώτοι Έλληνες μπροστά σουέγειναν δούλοι απrsquo τα θέλγητρά σουκαι έρχονται σε σένα με χαρά τουςνα λύσης κάθε μιά διαφορά τους

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕινrsquo εύκολον αφού φωτιές ανάφτουν στο κορμί τουςπου να τις σβύσουν δεν μπορούνστο αναμεταξύ τουςΓρήγορα θα διορθωθή [και με καλό θα βγή]

Πού είνrsquo η Συνδιαλλαγή[82] (Προσέρχεται μια εκ των γυναικών)Φέρε μου συ τους Λάκωνας με χέρι τρυφερόκι όχι με την αυθάδεια--οπού δεν χάνουνε καιρόοι άνδρες μας να δείξουνε--[και ούτε με κακία]μα όπως πρέπει φιλικά σε φύσι γυναικείαΜα κι αν κανέναν απrsquo αυτούς τον βρης ασυγκατάβατον

απrsquo την ψωλή του τράβα τον(Προς ετέραν γυναίκα)-Φέρε τους Αθηναίους συ κι αν σrsquo αρνηθούν το χέρι τουςπιάσrsquo τους και συ και τράβα τους από τα ίδια μέρη τους(Η πρώτη γυνή οδηγεί τον Κορυφαίον του χορού των Λακεδαιμονίων Η δε δευτέρα τον Κορυφαίον του χορού των Αθηναίων ους ακολουθούσιν οι λοιποί)-Άνδρες Λακεδαιμόνιοι σταθήτrsquo εδώ κοντά μου --κrsquo οι άλλοι σεις ακούσατε τα λόγια τα δικά μουΓυναίκα είμαι βλέπετε μα rsquoχω γερό μυαλόκrsquo η κάθε μιά ιδέα μου εβγήκε σε καλόγιατί δεν μrsquo αναπτύξανε ως σήμερα κακά

τα λόγια τα γεροντικάκαι γνώσεις μου rsquoδωκαν πολλές--οι πατρικές οι συμβουλές

Σαν έτυχε στα χέρια μου να είσθε μιά φοράθα σας μιλήσω φανεράκαι με χωρίς χατήρια

Τους ίδιους έχουμε βωμούς τα ίδια ραντιστήριακαι όλrsquo οι άνθρωποι μαζύ μάς είδανε σαν αδελφούςστην Ολυμπία πάντοτε στις Θερμοπύλες[83] στους Δελφούς

και σrsquo άλλα τόσα μέρη--να μη σας τα πολυλογώ--που ο καθένας ξέρειΚrsquo ενώ βαρβαρικός στρατός συγκεντωμένος τώρα[που σύμμαχο τον έχετε] βρίσκεται μεσrsquo στη χώρα

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

σεις πάτε εναντίον σας τα όπλα σας να στρέφετεκαι πόλεις καταστρέφετε

Ε το μισό του λόγου μου ετέλειωσrsquo εδώ πέρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ εξεψωλιάστηκα κακή ψυχρή μου μέρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΤώρα σrsquo εσάς ω Λάκωνες το λόγο μου θα φέρω

[όπως κrsquoεγώ το ξέρω]και σεις το ξέρετrsquo όλοι

ο Περικλείδας[84] μια φορά ο Λάκωνας στην πόλιτων Αθηνών πως έφθασεν ωχρός και ικετεύονταςκαι στους βωμούς εκάθησε στρατεύματα γυρεύονταςΕίχατε τότε πόλεμον εσείς με τη Μεσσήνη

μα και σεισμοί είχαν γίνηΠήρε χιλιάδες τέσσαρες ο Κίμωνας οπλίτεςκαι ήλθε και σας έσωσε και πόλι και πολίτεςΑφού λοιπόν τέτοιο καλό σας κάναμε πώς τώρασεις φέρνετε καταστροφές μεσrsquo στη δική μας χώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το Θεό μας αδικούν αυτοί ω Λυσιστράτη

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣΣας αδικούμε μα και σεις εβάλατε στο μάτι

έναν ωραίο κώλο[85] [και θαυμαστό και κάνατε γιrsquo αυτόν τον πόλεμrsquo όλο]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τους Αθηναίους)Μα και σας τους Αθηναίους τι θαρρείτε θα θελήσω

δίχως έλεγχο νrsquo αφήσωΔεν το ξέρετrsquo εσείς τάχα πως οι Λάκωνες μια μέραμε τους δουλικούς χιτώνας εσκοτώσαν εδώ πέρα

τους εχθρούς τους Θεσσαλούςπου τους είχεν ο Ιππίας κι άλλους σύμμαχους πολλούς

κrsquo έδωκαν ελευτεριάμε τα δόρατα μονάχοι πολεμώντας τα βαρηάκrsquo έτσι ο δήμος που του δούλου τον χιτώνα είχε βάλητης ελευτεριάς τη χλαίνα ξαναφόρεσε και πάλι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΔεν είδα αγαθώτερη γυναίκα ως την ώρα

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚrsquo εγώ κομμάτι πειό καλό δεν είχα ιδή ως τώρα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφού λοιπόν τόσα καλά εδώσατε κrsquo ελάβατεπώς πολεμάτε--και γιατί την έχθρα δεν την παύετεκαι πώς δεν κατωρθώσατε να συμφιλιωθούμεποιο ήταν το εμπόδιο λοιπόν για να το ιδούμε

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα την ειρήνη σήμερα κrsquo εμείς τη θέλουμrsquo όλοιφθάνει να ξαναπάρουμε τη στρογγυλή την πόλι

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΦίλε ποια πόλι στρογγυλή

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΝα θέλουμε την Πύλο

όπου την ψηλαφίζουμε τόσο καιρό

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ[Το φίλο]

Α μα τον Ποσειδώνα μας αυτό που δεν θα γίνη

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (προς τον Αθηναίον)Όχι καλέ μου άφησε δική τους να απομείνη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΤότε λοιπόν πού ταραχές θα κάνουμε μεγάλες

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑντί της Πύλου πάλι σεις ζητείτε πόλεις άλλες

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΚαλά τον Εχινούντα85 κrsquo εγώ θα του ζητήσωτου κόλπου του Μαλιακού που έχει τrsquoαπό πίσωτα [τείχη] τα Μεγαρικά τα σκέληα [ όπως λένε]

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα όχι πάλι κιrsquo όλrsquo αυτά που θέλεις λυσσασμένε

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΑφήστε δεν μας μέλεικαι τόσο για τα σκέλη

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΘέλω και γρήγορα τη γη γδυτός να την οργώσω

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΚαι κοπριά προτήτερα να την καταφορτώσω

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα θα τα φτιάσετεφιλίες όταν πιάσετε

Μα όλrsquo αυτά κι αν θέλετε να γίνουνε σκεφθήτενα πάτε στους συμμάχους σας τη σκέψι σας να πήτε

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΒρε ποιους συμμάχους αδελφήεμάς μας γίνηκε καρφίΚαι τι έχεις νομίση

πως επειδrsquo είναι σύμμαχοι δεν θέλουν το γαμήσι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜα τους θεούς [τι λες εκεί]το θέλουν φίλοι και δικοί

Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣΜα το θεό το θέλουνε κι αυτοί από την Κάρυστο[που rsquoναι δικοί μας σύμμαχοι και μrsquo εργαλείον άριστο][87]

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΠολύ σωστά Τώρα λοιπόν καθαρισθήτε όλοι

και γρήγορα στην πόλικαθείς θα φιλοξενηθή

απrsquo τις γυναίκες μrsquo ότι πειά μεσrsquo στα καλάθια μας βρεθήΚαι πίστιν αφού δώσετε και όρκον υψηλόπέρτε τις γυναικούλες σας να πάτε στο καλόΕμπρός πηγαίνουμε λοιπόν

ΛΑΚΩΝΠηγαίνουμrsquo όπου αγαπάς

ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

Ω μα το Δία γρήγορα όσο μπορείς να πας

(Εξέρχονται όλοι πλην του Χορού Γερόντων και Γυναικών)

ΣΚΗΝΗ Γ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΣτρώματα διάφορα κrsquo επανωφοράκιακαι χρυσά κοσμήματα και φορεματάκια

μrsquo ευχαρίστησι πολύ τα δωρώ στην αφεντιά σαςνα τα πάτε στα παιδιά σαςκαι στην κάθε μιά σας κόρη

όταν πειά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανηφόροιΜπήτε μεσrsquo το σπίτι μου σας παρακαλώκι ότι πραματάκι μου βρίσκετε καλό

πάρετέ το θα σας το δώσωτίποτα δεν βρίσκεται σφραγισμένο τόσοπου να μην μπορέσετε έτσι δα να πιάσετεκι όλες τις σφραγίδες του να τις κομματιάσετεκι όποιος τα ματάκια του τα rsquoχει ανοιγμένα

πειό καλά από μέναας φορέση ότι τύχη--[κι από σβέρκο θα πιτύχη][88]

Κι αν κανένας από σας δεν έχει σιτάρικαι έχει δούλους και παιδιά ας έρθη να πάρη

όλα θα τα βρη σrsquo εμένακαι ψωμί μεγάλο νέο και μικρά [καλοψημένα]Κι όποιος από τους φτωχούς στο φαΐ έχει την έννοιαας ερθή στο σπίτι μου φέρνοντας σακκιά πετσένια

κι ο Μανής μου θα του βάλητο σιτάρι στο τσουβάλι

Μα σας λέγω καθαρά μη στην πόρτα προχωρήτεκι απrsquo τη σκύλλα φυλαχθήτε

(Εισέρχεται ο Α΄Αθηναίος όστις κτυπά θύραν οίκου τινός πλουσίου)

ΣΚΗΝΗ Δ΄

ΧΟΡΟΣ ΓΡΟΝΤΩΝ - ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - Α΄ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Η ΘΥΡΩΡΟΣ

Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ (κρούων την θύραν)Ανοίξετε την πόρτα σας

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (εξερχομένη και κρατούσα δάδα ανημμένην)Ε συ τραβήξου πίσω

Θrsquo απλώσω τη λαμπάδα μου και θα σε τσουρουφλίσωΘα είνε κrsquo ενοχλητικό [να βγω στο μέσο της σκηνήςμε τη λαμπάδα που κρατώ και να καή μrsquo αυτή κανείς]

-μrsquoαν το θελήσετε ποτέε θα το κάνουμε κι αυτό για χάρι σας ω θεαταί

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝΤο υποφέρνουμε κrsquo εμείς

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (προς τον Α΄Αθηναίον και τον χορό των Γερόντων)Θα φύγετε θα πάψετε

φευγάτε γιατί γρήγορα τις τρίχες σας θα κλάψετε(απειλεί δια της δαδός)φευγάτε γιατrsquo οι Λάκωνες πρέπrsquo ήσυχα να φάνε

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

κrsquo ύστερα στις πατρίδες τους με το καλό να πάνε

(Εισέρχονται οι Β΄και Γ΄Αθηναίοι)

ΣΚΗΝΗ Ε΄

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ - Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΤέτοιο τραπέζι σαν κι αυτό δεν είδα ως την ώρα

σε τούτη μας τη χώρα

Γ΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ Ήσαν πολύ ευχάριστοι οι Λάκωνες αλλά και συκrsquo εγώ κι όλοι εμείς σοφοί σοφοί συντρόφοι στο κρασί

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΧεμ φυσικά με το κρασί σοφοί κrsquo εμείς να γίνουμεσαν είμαστε ανόητοι τις ώρες που δεν πίνουμεΟι Αθηναίοι αν πεισθούν θα στέλνουμε στους ξένους

τους πρέσβεις μεθυσμένουςγιατί αν στην Λακεδαίμονα μας στείλουν τώρα εκείπάλι καυγά θα στήσουμεν αν πάμε νηστικοί

μrsquo αν είμαστε πιωμένοικανείς τα όσα θα μας πουν δεν θα καταλαβαίνηκι αν δεν θα λένε τίποτε θα νοιώθουμε πολλάκαι άλλrsquo αντrsquo άλλων Κrsquo έτσι πειά όλα θα παν καλάΜα κι αν από τον Αίανατα του Σοφοκλή αρχίση[με την πολεμική ωδή] κανείς να τραγουδήσηας πούμε ότι τραγουδεί της Κλειταγόρας τις στροφέςκαι το παραδεχόμαστε [και παύουν κrsquo οι καταστροφές][89]

Η ΘΥΡΩΡΟΣ (ή Α΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣ)Να τοι που έρχονται μαζύ(Η Θυρωρός προς τους Αθηναίους οι οποίοι σπεύδουν να παρατηρήσουν δια της θύρας)

-Βρε μάγκες δεν τραβάτεστο δρόμο σας να πάτε

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝα έρχονται

(Εξέρχονται εκ της οικίας οι Λακεδαιμόνιοι μετά των γυναικών των και η Λυσιστράτη)

ΣΚΗΝΗ ΣΤ΄

ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΩ - ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ - ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ (ο κορυφαίος του Χορού προς ένα των λοιπών)Πολύχαρε θέλω να τραγουδήσω

εδώ για όλους ώμορφα και να χοροπηδήσωπάρε το φυσητήρι σου[90]

Β΄ ΑΘΗΝΑΙΟΣΝαι παρrsquo το φυσητήρι

και του δικού σας του χορού ω Λάκωνες οι γύροιαμέσως ας αρχίσουνε

να μας ευχαριστήσουνε

(Εις εκ των Λακώνων συνοδεύει προς αυλόν την

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

απαγγελίαν του Κορυφαίου)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΜνημοσύνη δος στους νέους[Σπαρτιάτας κι Αθηναίους]κίνησι για το χορόπου μας ξέρει από καιρό-όταν μrsquo αθανάτους ίσοιμε τα πλοία είχαν ορμήσηκαι τους Μήδους πολεμούσανστο Αρτεμίσιο και νικούσανΟ Λεωνίδας μου μrsquo εμέναμε τα δόντια ακονισμένασαν τον κάπρο έφθασε πρώτακι ο αφρός απrsquo τον ιδρώταστα σαγόνια μας ανθούσεκι ως τα σκέληα μας κυλούσεΚαι οι Πέρσαι ήσαν μπροστά μουάπειροι ως είδος άμμουΈλα τώρα εσύ μrsquo εμέναΆρταμις θεά παρθέναπου σκοτώνεις τα θηρία-τις σπουδές και τη φιλία μα και την ειρήνη επίσηςγια καιρό να την κρατήσηςΑς γενή φιλία τώραόλο και με πλούσια δώρακι όχι λόγια πειά περίσσιατρυφερά κι αλεπουδίσιαΈλα έλα συ μrsquo εμένακυνηγέ θεά παρθένα

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΕ όλα τώρα πανrsquo καλά Ο κάθε Λάκων ας ερθήνα πάρη τη γυναίκα του κοντά της να σταθή κι αυτή κοντά στον άνδρα της κι αφού χορούς θα στήσουμεγιrsquo αυτή την καλορροίζικη συνθήκη που θα κλείσουμεε τότε στους θεούς μαζύ όρκο μεγάλο πιάνουμεαυτήν την αμαρτία πειά να μη την ξανακάνουμε

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚορυφαίοςΣύρε το χορό--τις Χάρες κάλεσε μαζύ--ευχήσου

στrsquo όνομα του Διονύσουπου με τις Μαινάδες[91] τρέχεικαι φωτιές στα μάτια του έχει--

στον Απόλλωνα ευχήσου των χορών τον αρχηγό--στη θεά την κυνηγόκαι στον Δία που ανάφτεικαι βροντάει και αστράφτει--

μα και στη συντρόφισσά του[92] τη θεά την ευτυχή--και στους δαίμονας ευχήόπου δεν ξεχνούν εκείνοι

και για μάρτυρες σταθήκαν στη μεγάλη την ειρήνηπου έχει γίνει στερεάαπrsquo της Κύπρου τη θεάΤραλαλαλά εμπρός παιάννίκη ευοί ευαί ευάν

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗΈλα τώρα Σπαρτιάτηνα μας ξαναψάλης κάτι

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝΩ μούσα εσύ Λακωνική

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

άφrsquo τον Ταΰγετον εκείπου είνε τόσο ευχάριστος κrsquo έλα να ψάλης πρώτα

Απόλλωνα και Αθηνάκαι του Τυνδάρου[93] τα παιδιά που παίζουνε παντοτινά

στις όχθες του ΕυρώταΈλα και πήδα ελαφρά μrsquo εμάς να τραγουδήσουμε

τη Σπάρτη να υμνήσουμεπου τόσο ευφραίνουνε οι θεϊκοί χοροίκαι τα ποδοκτυπήματα όταν η κόρrsquo η τρυφερήκοντά κοντά τα πόδια της κτυπά σαν το πουλάριπηδώντας στου Ευρώτα μας το πράσινο χορτάρι

και τα μαλλιά της αρχινάο άνεμος να τα κινά

όπως όταν χοροπηδούν κισσοστεφανωμένεςοι Βάκχες μεθυσμένες

Και πρώτη πρώτη στο [χορό από τις άλλες χώρια]η κόρη μπαίνrsquo η πάναγνη της Λύδας[94] κrsquo η πανώρηαΕμπρός περόνη πέρασε και κάρφωσrsquo την πλεξίδακαι κτύπησε τα χέρια σου και σαν το λάφι πήδαΕμπρός και τώρα του χορού ας ακουσθούν οι κρότοι

και ψάλε [απrsquo όλες πρώτη]την Αθηνά πουrsquoνε θεάανίκητη και κραταιά

ΤΕΛΟΣ

[1] H παρούσα μετάφρασις εδιδάχθη το πρώτον από σκηνής υπό θιάσου καταρτισθέντος επί τούτω εν τω Δημοτικώ Θεάτρω Αθηνών κατά Ιανουάριον 1905 Απαγορεύεται δε η εν τω μέλλοντι παράστασις αυτής υπό θιάσων άνευ της αδείας του μεταφραστού συμφώνως με τον Νόμον 3483 του έτους 1909[2[ Αι γυναίκες είχον και ιδιαιτέρας εορτάς εκτός των δημοτελών Εις τον ναόν του Πανός ωργίαζον μετά κραυγών[3] Νύμφη εκ της συνοδείας της Αφροδίτης εκδηλωτικόν ασελγείας (Νεφέλαι 52)[4] Υπήρχεν εις την Αττικήν ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης εις μέρος καλούμενον laquoΚωλιάςraquo λαβόν το όνομα εκ της ομοιότητος προς το ομώνυμον μέλος του ανθρώπου[5] Φορέματα χωρίς ζώνην και μη συρόμενα καλούμενα ως εκ τούτου laquoορθοστάδιαraquo και αναλογούντα προς τα παρrsquo ημίν laquoμπεμπέraquo[6] Στρατηγός Αθηναίος κωμωδούμενος ως δωροδοκούμενος και προδότης[7] Εσθής εκ της νήσου Αμοργού λεπτή και διανθής[8] [Σημείωση του μεταγραφέα Στο σημείο αυτό από τη μετάφραση λείπουν μερικοί στίχοι τους οποίους μεταφέρουμε εδώ στο πρωτότυπο ΛΥΣ Το του Φερεκράτους κύνα δέρειν δεδαρμένην ΚΑΛ Φλυαρία ταύτrsquo εστί τα μεμιμημέναΕάν λαβόντες δrsquo ες το δωμάτιο βιαέλκωσιν ημάς ΛΥΣ Αντέχου συ των θυρών ΚΑΛ Εάν δε τύπτωσιν ΛΥΣ Παρέχειν χρη κακά κακώς Ου γαρ ένι τούτοις ηδονή τοις προς βίανΚrsquoάλλως οδυνάν χρη καμέλει ταχέως πάνυαπερούσιν]

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

[9] laquoΜηλοσφαγούσαςraquo εννοεί την θυσίαν των προβάτων (μήλων) παρωδών τον εν laquoεπτά επί Θήβαςraquo στίχον του Αισχύλου

laquoάνδρες γαρ επτά θούριοι λοχαγέταιταυροσφαγούντες εις μελάνδετον σάκοςraquo

[10] laquoΛευκόν ίππονraquo (σ 191) Φαίνεται ότι ο Αριστοφάνης παίζει ενταύθα με την λέξιν υπονοών διrsquo αυτής το αιδοίον άλλως εννοεί τας Αμαζόνας θυσιαζούσας λευκούς ίππους[11] Όπου ευκαιρία ο Αριστοφάνης κωμωδεί τας γυναίκας ως επιρρεπείς εις την μέθην[12] laquoΠροσλαβού μοι του κάρπουraquo (σ 202) εννοεί το αιδοίον[13] Δια το κωμικώτερον η Καλονίκη εφεξής πρέπει να επαναλαμβάνη τον όρκον κλαυθμηρώς[14] laquoΤα Περσικάraquo (σ 230) είδος εμβάδων γυναικείων εννοεί τον τρόπον της συνουσίας[15] laquoΟυ στήσομαι λέαινrsquo επί τυροκνήστιδοςraquo (σ 231) Είδος συνουσιάσεως πορνικής οκλαδόν όπως αι λέαιναι αι έγγλυφοι επί των μαχαιρών του μαγειρείου ως είδος λαβής αυτών[16] Εκ του ονόματος τούτου ολόκληρον το ανωτέρω χορικόν ονομάζεται και laquoΣτρυμόδωροςraquo[17] Ονομάζει ενταύθα γνωστήν εταίραν εν Αθήναις Ροδίαν ονομαζομένην μητέρα του Αυτολύκου και σύζυγον του Λύκωνος laquoώσπερ επί την Λύκωνος έρρει πας ανήρraquo (Εύπολις)[18] Στρατηγός Λακεδαιμόνιος εκστρατεύσας κατά της Αττικής κατέλαβε την Ακρόπολιν πολιορκηθείς δε υπό των Αθηναίων ηναγκάσθη να εξέλθη υπό συνθήκην[19] Ως γνωστόν ο Ευρυπίδης ήτο μισογύνης ο δε Σοφοκλής σκώπτων αυτόν έλεγεν laquoεν γε ταις τραγωδίαις μισογύνης εστίν εν δε τη κλίνη φιλογύνηςraquo[20] laquoΛήμνιον πυρraquo (σ299) παίζει με την φράσιν εννοών την παροιμίαν laquoλήμνιον κακόνraquo προκύψασαν εκ του γνωστού εγκλήματος των γυναικών της Λήμνου αι οποίαι κατά τον Ευριπίδην laquoΛήμνον άρδην αρσένων εξώκισανraquo δηλαδή εφόνευσαν τους άνδρας των διότι είχον επιδοθεί εις την παιδεραστίαν [21] Εννοεί τους εν Σάμω στρατηγούς δυστυχήσαντας εις τον πόλεμον λέγει δε ποίος απrsquo αυτούς θα συλλάβη το αναμμένον ξύλον δια να (καή) γίνη περισσότερον δυστυχής[22] laquoΣτιγματίαιraquo αι δούλαι έστιζον τα πρόσωπα προς διάκρισιν από των ελευθέρων[23] Τίτλος της Αθηνάς[24] Ωσαύτως από της Τριτωνίδος λίμνης της Λιβύας περί την οποίαν η Αθηνά εγεννήθη εκ της κεφαλής του Διός είτε εκ της λέξεως τ ρ ι τ ώ ήτις αιολιστί σημαίνει κεφαλήν [25] Αγαλματοποιός διακωμωδούμενος[26] laquoΣαβάζιοςraquo βαρβαρικόν όνομα του Διονύσου[27] Εορτή του Αδώνιδος γινομένη ιδιαιτέρως εις οικίας και εις κήπους υπό των γυναικών αι οποίαι εθρήνουν τον θάνατον του Αδώνιδος[28] Δημόστρατος στρατηγός υποκινήσας εν Αθήναις την κατά της Σικελίας εκστρατείαν[29] Ο Δημόστρατος εκαλείτο Βουζύγης και κωμικώς Χ ο λ ο ζ ύ γ η ς ως εκ του μελαγχολικού χαρακτήρος του[30] laquoΚρανάαraquo ωνομάζετο η πετρώδης ακρόπολις από του βασιλέως Κραναού[31] Ο Πείσανδρος ήτο συνάρχων μετά του Φρυνίχου και του Θηραμένους κωμωδείται ως δωροδοκούμενος καταχραστής και δειλός[32] Η στήλη ήτο ρθογώνιος λιθίνη ή χαλκή εκτεθειμένη εις δημόσιον μέρος επί της οποίας ανεγράφοντο τα ψηφίσματα αι συνθήκαι και αι πράξεις των στηλιτευομένων επί κακία ή επαινουμένων επrsquo αρετή[33] Σατυρίζει τους δικαστάς τινές των οποίων υπεχρεούντο να τρώγουν κουκκιά δια να μη νυστάζουν κατά τας δίκας[34] Υιοί του Ηφαίστου ιερείς της Κυβέλης τελούντες τα όργια αυτής με ύμνους θορυβώδεις και με παραφόρους κινήσεις εν Φρυγία και Κρήτη[35] Ήρως και βασιλεύς Θρακικός[36] laquoΜελιτούτταιraquo παρασκευάσματα ζύμης μετά μέλιτος το οποίον ετίθετο

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

πλησίον των νεκρών δια να χρησιμεύση ως τροφή του Κερβέρου κατά την διάβασιν εις τον Άδην[37] Το λείψανον απετίθετο εις δημοσίαν θέαν προ της θύρας της οικίας και εκεί το έκλαιον αι γυναίκες[38] Η ανωτέρω σκηνή μέχρι τέλους της παρούσης πράξεως δύναται και να παραλείπεται κατά την από σημερινού θεάτρου διδασκαλίαν[39] Ιππίας και Ίππαρχος γνωστοί τύραννοι των Αθηνών υιοί του Πεισιστράτου των οποίων ο δεύτερος εφονεύθη υπό του Αριστογείτονος[40] Τρυφηλός και συζών μετά πολλών γυναικών[41] Υπονοεί τον τρόπον δια του οποίου ο Αριστογείτων εφόνευσε τον Ίππαρχον[42] laquoΑρρηφορίαraquo ελέγετο η μετακόμισις αγγείων εντός των οποίων αι παρθένοι έφερον τα laquoάρρηταraquo εις την Αθηνάν[43] Βαυρών ήτο δήμος Αθηναίων πλησίον του Μαραθώνος ένθα λέγεται ότι ο Αγαμέμνων εθυσίασε την Ιφιγένειαν και ουχί εν Αυλίδι Εκεί μυθολογείται ότι άρκτος τις δοθείσα εις τον ναόν της Αρτέμιδος αξημερώθη εν τούτοις ημέραν τινά κατέσχισε το πρόσωπον παρθένου τινός της οποίας ο αδελφός εφόνευσε το ζώον Εκ τούτου οργισθείσα η Άρτεμις διέταξεν όπως εκάστη παρθένος από ηλικίας 5-10 ετών ενδύεται άπαξ ιεράν κροκωτήν εσθήτα και χορεύη ως άρκτος[44] Χωρίον ξηρόν και άνυδρον πλησίον της Πάρνηθος εις το οποίον συνήλθον τινές εκ της πόλεως προς συνωμοσίαν ως βεβαιοί ο Αριστοτέλης εις την Αθηναίων Πολιτείαν[45] Θυγάτηρ του Λυγδάμιδος εξ Εφέσου καταγομένη σύμμαχος του Ξέρξου κατά την εν Σαλαμίνι ναυμαχίαν[46] Μύκων περίφημος ζωγράφος Αθηναίος ζωγραφίσας μάχην Αμαζόνων εις την Ποικίλην Στοάν[47] Τρυπημένον ξύλον laquoκήφωνraquo εντός της οπής αυτού έκλειον τον λαιμόν των κακούργων[48] Κατά Αισώπειον μύθον ελέχθη οι κάνθαροι καταστρέφουσι τα ωά των αετών Ίσως υπονοεί τους όρχεις[49] Πορνοβοσκός και μοιχός κωμωδούμενος και επί θηλυπρεπεία[50] Τα έρια της Μιλήτου επροτιμώντο ως εκλεκτότερα[51] Θεά προστάτης των τοκετών[52] Κατά τον Σχολιαστήν η δεκάτη και κατά τον Νεόφυτον Δούκαν η πέμπτη ημέρα της γεννήσεως του παιδίου καθrsquo ην αι φίλαι περιέφερον αυτό γύρω της εστίας της οικίας η τελετή αύτη εκαλείτο laquoαμφιδρόμιαraquo[53] Ο ιερός δράκων της Αθηνάς φύλαξ του ναού[54] Εννοεί τας γυναίκας [55] Τους άνδρας[56] Η σκηνή αύτη δύναται και να παραλειφθή κατά την από θεάτρου διδασκαλίαν[57 Μελανίων ή Μειλανίων σύζυγος της Αταλάντης μεταμορφωθείς εις λέοντα Ενταύθα αναγράφει τον μύθον προς ειρωνείαν διότι ο Μελανίων συναντηθείς μετά της Αταλάντης εις κυνήγιον επί των ορέων της Αρκαδίας την κατεδίωξε και την εβίασεν[58] Μυρωνίδης και Φορμίων Γενναίοι στρατηγοί Τους μελαμπύγους εθεώρουν γενναίους τουναντίον δε δειλούς και θηλυπρεπείς τους λευκοπύγους[59] Τίμων ο Μισάνθρωπος ούτος αποφεύγων τους ανθρώπους κατέφυγεν εις ερημικά μέρη καταπεσών δε από απιδέαν και μη θέλων να προσκαλέση ιατρόν να περιποιηθή το τραύμα του απέθανεν εκ γαγγραίνης ο δε τάφος του κατεκλύσθη υπό της θαλάσσης επί της οδού της οδηγούσης από Πειραιώς εις Σούνιον [60] Ιερόν της Δήμητρος εν τη Ακροπόλει εν τω οποίω ήγον εορτήν και εθυσίαζον κατά τον μήνα Θεργηλιώνα (Μάιον)[61] Διακωμωδεί τον αυτόν Κινησίαν τον διθυραμβοποιόν ως επιρρεπή εις την ηδονήν περί ου μακρός ο λόγος εις τους laquoΌρνιθαςraquo[62] Λογοπαίγνιον προς το πέος και τούτο ίνα ταυτοχρόνως διαβάλη αυτόν ως μη καταγόμενον από κανένα αθηναϊκόν δήμον και επομένως ως ξένον και Θράκα[63] laquoΤο αιδοίον δείκνυσινraquo (Σχολιαστής)[64] laquoΜαμμία μαμμία μαμμίαraquo

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη

[65] Σύνηθες παρrsquo Αριστοφάνει όνομα υπηρέτου [66] Κλεψύδρα κρήνη εν τη Ακροπόλει καλουμένη και Εμπιδώ ωνομάσθη ούτω διότι άλλοτε επλημμύρει και άλλοτε εξηραίνετο [67] laquoΑπό παροιμίας ως ο Ηρακλής περιερχόμενος πάσαν γην άλλη άλλοτε εξενίζετο ούτω και το πέος τούτο ουκέτι την οικείαν ευρίσκει καλύβην (Νεοφ Δούκας)raquo Άλλως ότι οι υποδεχόμενοι τον Ηρακλέα βραδύνουσιν αδηφάγον όντα (Σχολιαστής) [68] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo (Σχολιαστής)[69] laquoΤο αιδοίόν φησιraquo (Σχολιαστής)[70] laquoΤο αιδοίον δείκνυσιraquo[71] Εννοεί τον Φιλόστρατον τον επικαλούμενον Κυναλώπεκα και πορνοβοσκόν όντα παρά του οποίου ζητί γυναίκα[72] laquoΔια το αιδοίον αυτού μέγα είναι εξέτεινε τα ιμάτια τη χειρί ο δε είπε δόρυ έχειςraquo (Σχολιαστής)[73] Πελλήνη πόλις της Αχαΐας την οποίαν διεξεδίκουν Αθηναίοι και Λακεδαιμίνιοι κατά την εποχήν του πολέμου συγχρόνως δε και γνωστή ωραία εταίρα εν Αθήναις[74] Η Τρικόρυθος δήμος και χωρίον της εν τη Αττική Τετραπόλεως πλησίον του Μαραθώνος ανήκον εις την Αιαντίδα φυλήν[75] Εκωμωδούντο οι Καρύστιοι ως μοιχοί ως και αλλαχού παρrsquo Αριστοφάνει[76] laquoΔελφάκιονraquo εννοεί το χοιρίδιον και το γυναικείον αιδοίον[77] Επέρχεται απροόπτως δια της φράσεως laquoίσως δrsquo η θύρα κεκλείσεταιraquo ήτις κατόπιν των προηγουμένων επαγγελιών αντιστοιχεί περίπου προς την ανωτέρω σύγχρονον δημοτικήν[78] Τα αγάλματα του Ερμού έφερον συνήθως το αιδοίον τερατώδες και εντεταμένον[79] Χάριν του κωμικού ειρμού ο Α΄Αθηναίος δύναται να είνε αυτός ο Κινησίας [80] Υιός του Σιβυρτίου κωμωδούμενος επί θηλυπρεπεία[81] laquoΕρμοκοπίδαιraquo Τέσσερα έτη προ της συγγραφής του έργου τούτου κατά τας παραμονάς του πλου εις Σικελίαν ηκρωτηρίασαν δια νυκτός τους Ερμάς τους ευρισκομένους προ των θυρών των οικιών[82] Από το μέρος τούτο η κωμωδία ονομάζεται και laquoΔιαλλαγαίraquo[83] laquoΕν Πύλαιςraquo εννοεί τας Θερμοπύλας όπου έπεμπον τους λεγόμενους ιερομνήμονας[84] Πρεσβευτής των Λακεδαιμονίων ελθών εις Αθήνας δια να ζητήση στρατόν κατά των ειλώτων αποστατησάντων εις την Ιθώμην[85] laquoΑλλrsquo ο πρωκτός άφατος και καλόςraquo κατά την γνώμη του σοφού διδασκάλου του γένους Νεοφύτου Δούκα ο Αριστοφάνης υπονοεί εδώ την Ασπασίαν χάριν της οποίας εγένετο το ψήφισμα των Μεγαρέων εκ τούτου εξεράγη ο πόλεμος του οποίου αίτιος ήτο ο Περικλής εραστής της Ασπασίας εννοεί δrsquo ο Λάκων Ηδικήσαμεν ημείς αλλά και σεις ηδικήσατε χάριν του θαυμαστού πρωκτού της Ασπασίας[86] Εχινούς πόλις Θεσσαλική παρά τον Μαλιακόν κόλπον[87] laquoΕλέγετο μοιχούς είναι τους Καρυστίουςhellipraquo (Σχολιαστής)[88] Επέρχεται απροόπτως η άρνησις κατόπιν των επαγγελιών ως και εν προηγουμένω χορικώ των Γυναικών προς εντονώτερον χαρακτηρισμόν ίσως του φιλοπαίγμονος και απατηλού χαρακτήρος αυτών[89] Το χωρίον τούτο εν τω κειμένω είναι ασαφές δια τον σημερινόν αναγνώστην άνευ αναλύσεως και επεξηγήσεως ο Αριστοφάνης υπονοεί ενταύθα θούριον στροφήν εκ του Τελαμωνίου Αίαντος ακατάλληλον δια συμπόσιον ειρήνης η δε Κλειταγόρα ήτο ποιήτρια εκ Λακωνίας ή εκ Θεσσαλίας[90] Εννοεί τον αυλόν[91] Μαινάδες και Βάκχαι εις τας οποίας απεδίδετο η λάμψις των βλεμμάτων του Διονύσου[92] Την Ήραν[93] Βασιλεύς της Σπάρτης σύζυγος της Λήδας και πατήρ των Κάστορος Πολυδεύκους Ελένης και Κλυταιμνήστρας[94] Η Ελένη