ทางรอดของการแกปญหาจงหวดชายแดนใต

“กมปง ตกวา”

ใ ช ห ล ก ศ า ส น า ส ร า ง ก า ร พ ฒ น า โ ด ย ช ม ช น

บรรณาธการ : สวฒน คงแปน

กองบรรณาธการ : แวรอมล แวบละ ซอและ มะสอลา

มฮมหมดโยฮน เปาะซา

อมา การเดร สฤษด สสดพนธ

ทปรกษา : จำนงค จตรนรตน ปรดา คงแปน

พชยา แกวขาว ไพศาล ดะหลน

พมพครงแรก : พฤษภาคม 2552

เลขมาตรฐานสากล : 978-974-300-072-0

ประจำหนงสอ

จำนวนพมพ : 5,000 เลม

สบบสนนโดย : ศนยอำนวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต

(ศอ.บต.)

มลนธชมชนไท

องคการแอคชนเอด ประเทศไทย

จดพมพโดย : เครอขายชมชนศรทธา

297/68 ถนนหนองจก ตำบลรสะมแล

อำเภอเมอง จงหวดปตตาน 94000

โทร/โทรสาร 073-334222

ผประสานงาน คนงนจ มากชชต

โทรศพท 081-5425178

แวรอมล แวบละ

โทรศทพ 081-4666017

พมพท ดาวฟลมวดโอ/กราฟฟก

หาดใหญ 074-258243

3

แมวาสจงหวดชายแดนใตนน จะเตมไปดวยสสน เหตการณอนนาหวาดเสยว ตนเตนกตาม

เอกสารนอานแลว ดสงบเรยบๆ ออกจะคลายๆรายงานเสนอผบงคบบญชาตามสายงานราชการ นอกจาก

นนเมอพลกดอยางผวเผน อาจเหนวาเปนเรองธรรมดาๆ การพฒนาจากขางลางโดยประชาชน ทเดยวน

ทกคนเนนยำวาสำคญมากและเปนสงจำเปนแตมกไมคอยมใครทำ จรงจง เพยงเกบไวโฆษณาเทานน

มาสะกดใจอยทชอ ชมชนศรทธา “กมปง ตกวา” ทางรอดของการแกปญหา

จงหวดชายแดนใต ชาง เปนชอทไพเราะ ลกซง จบใจ ทำใหหวลหาสงคมทมจตวญญาณ มความรก

สามคคและเอ อ เฟ อ เก อกล ท เคยม ในอดต กอนท ว ตถน ยมและทนนยมมาทำให เกด

การแกงแยงแขงขน ปะทะขดแยง แยงชงผลประโยชนกนและกน นอกจากนนแลว การกลาวอางวา

เปนทางรอดของการแกปญหาจงหวดชายแดนใต ทาทายใหกลบไปอานใหมอยางละเอยด วาจะเปน

แนวทางแกไขปญหาไดจรงหรอ

จากการอ านอย างละเอยดและไตรตรองทำให เหนว า ในแนวทางท เ สนอน

มอะไรลกซง สำคญ และอาจชวยแกปญหาของจงหวดชายแดนภาคใต ความจรงถานำมาปรบปรงนาจะ

นำมาใชแกปญหาความขดแยงในสงคมไทยทวไป ไดดวย

ใน การว เคราะหปญหา โครงการฯนพจารณาปญหาไดลกซ งกวาท เคยเหนมา

เพราะชใหเหนดวยถงความขดแยงในเชงวฒนธรรม และการพฒนาทไมสมดลยระหวางดานวตถ

กบจตวญญาณ นอกจากนนยงระบดวยวาปญหาทแทจรงคอ ปญหาหลกศาสนา และปญหาชาตพนธ

สำหรบการแกปญหา เอกสารฉบบนวจารณวา

“การแกปญหาทผานมาไมไดผลเทาทควร เนองจากไมเขาใจโจทยปญหาอยางแทจรง

ต งสมมตฐานม งแต เพยงอยางเดยว คอ การแบงแยกดนแดน โดยขาดการมองปญหา

เชงโครงสรางทมความแตกตางทำให แกปญหาโดยใชกำลง เปนดานหลก อกทงการแกปญหา

คำนยม

เชงสงคมจตวทยา กกลบสดโตง มงชนะใจประชาชน ดวยวธการสงเคราะห ดวยโครงการ สงเคราะห

ดวยโครงการประชานยม และกจกรรมมากมาย แตขาดกระบวนการพฒนาทถกตอง ไมมความตอเนอง

ทำใหประชาชนออนแอ รวมทงความไมเปนเอกภาพในเชงการบรหารเพราะภาคสวนราชการ

ยงทำงานแบบแยกสวน ขาดการบรณาการทงงบประมาณและบคลากร ตางฝายตางคด ตางฝายตางทำ

ผลกรรมสดทายตกอยกบประชาชน และกไมไดชนะใจประชาชนใดๆ ทงสน กลบเพมความ

ไมนาเชอถอดวยซำไป”

แล ว ย ง ช ใ ห เ ห นอ กด ว ย ว า ก ารพฒนาท แ ล วมาล ม เหลว เพราะขาดม ต

ของศาสนธรรม ขาดการมสวนรวมของประชาชน ไมไดเปดโอกาสใหคณะผนำในหมบาน (ผใหญบาน

โ ต ะ อ ห ม า ม ผ แ ท น อ บ ต . แ ล ะ ผ น ำ ธ ร ร ม ช า ต ) ไ ด แ ส ด ง บ ท บ า ท ร ว ม ก น

กระบวน การพฒนาท เอกสารน นำ เสนอ เปนกระบวนการทพ นท เปนหลก

ม ส วนร วมของประชาชนในพ นท เป นส งสำคญ โดยใช การศาสนา เปนกรอบท อ า งอ ง

ของกจกรรมการพฒนา ในการปฏบตงานให ๔ เสาหลก คอ ผใหญบาน โตะอหมาม ผแทนอบต.

และผนำธรรมชาตทำงานรวมกน โดยอาศยหลกการศาสนาเปนเครองเชอมความสามคค แทนทการ

แบงอำนาจและการใชอำนาจซงมกทำใหเกดความขดแยง

ผมคดวาการนำเอาหลกศาสนาทถกตองและวฒนธรรมเปนหลกในการพฒนาแทนเงนตรา

และอำนาจ การทเอาคณธรรมนำเศรษฐกจ จะทำใหเกดการพฒนาทแทจรงและยงยนข นได ความขด

แยงระดบชาตจะแกไขไดกดวยการสรางชมชนเขมแขง มความสามคค และพงตนเอง

“ความจร ง คน ในพ นท ไ ม ไ ด แ ยกระหว า ง เร อ งทา ง โลกก บทา งศาสนธรรม

แตกระบวนการของระบบประเทศเราจะแยกเร อ งทางโลกและทางธรรมออกจากกน

ทำใหเรองของคณธรรม จรยธรรม กไปอยมมหนง จะไมมายงเกยวกบเรองของงานพฒนาอนนเปนจดออน

อ ย า ง ย ง ข อ ง ก า ร ป ก ค ร อ ง เ ช น เ ด ย ว ก น ใ น ร ะ ด บ ห ม บ า น / ช ม ช น ผ า น ศ า ส น า

หรอโ ตะ อหมาม จำกด พน ทของการทำงานจะ มง เ พยงแตในเรองของพ ธกรรมศาสนา

โดยไมมายงเกยวกบปญหาความเปนอยของคนในหมบานเทาใดนก เปนการแยกสวนกน

โดยส น เช ง แต ในกระบวนการของ “หม บ าน/ชมชนศรทธา” จะไมม การแยกส วน

และใหมบรณาการเปนเนอเดยวกนได

(ดร.ม.ร.ว.อคน รพพฒน)

6

คำนำ 9

บรบทปญหาในพนทจงหวดชายแดนใต 13

ชมชนศรทธาทางรอดของประชาชนจงหวดชายแดนใต 21

การดำเนนงานโครงการชมชนศรทธา 33

ผลการดำเนนโครงการชมชนศรทธา 43

กรณศกษาชมชนศรทธา 51

บานปะแต เรมพฒนาจากเดกจดเลกๆ กอนขยายใหญ 51

ตะโลอาโหร นำศรทธาขจดปญหาความขดแยง 55

ชาวโตะเดง ใชศาสนาแกปญหาความขดแยง 57

บานลำลอง ใชชมชนศรทธาพฒนาความมนใจใหแกนนำ 59

สะโลปาแต ใชศรทธาชกนำเดกและผปกครองเดนตามหลกศาสนา 62

ชาวบานกะดโดะ เปดใจกนมากขนหลงมโครงการชมชนศรทธา 66

หลากหลายมมมองของ “คนมศรทธา” 70

ภาคผนวก

ตรวจสภาพชมชนศรทธา “คลกถกท....เพอพนองชายแดนใต” 83

รายนามคณะกรรมการโครงการ 97

สารบญหนา

8

9

การมคณภาพชวตทด มครอบครวทอบอน

มชมชนทนาอย มสงคมทผคนสามารถ

พงพากนไดในยามตกทกขไดยาก เอาใจใสดแลซงกนและกน

มการปกครองโดยหลกธรรมาภบาล เปนสงททกคนคาดหวง

ซ งประชาชนในพนทจ งหวดชายแดนใต กมความปรารถนา

ในลกษณะนเชนเดยวกน แตในอดตทผานมา ประชาชนกลบประสบกบ

ปญหาทรมเรามากมาย รายไดตกตำตองอพยพไปหางานทำในพนทอน

ระบบการศกษาทไมสอดคลองกบวถทองถน คณภาพชวตโดยรวม

ตำกวาปกตมาก เกดความแตกแยกในหลายระดบ สภาพหมบาน/ชมชน

ซบเซามากกวาทอนๆ และยงมปญหาในแงมมทางศาสนา กลายเปน

หมบ าน/ชมชนท ไมน าอย ส งผลกระทบตอความรสกนกคด

และพยายามหาทางออกสำหรบตวเองและสงคม

คำนำ

10

การหาทางออกของผคนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต มวธการตาง ๆ กน

ผคนจำนวนหนง อาจมองไมเหนทางออกอนสำหรบปญหา จงเลอกทจะใชวธการรนแรง

แตในขณะเดยวกนกมผคนจำนวนไมนอยเลอกแนวทางสนตวธ จงพยายามศกษาเรยนร

และฝกทกษะกระบวนการพฒนาในโอกาสตาง ๆ ฝกฝนการใชเครองมอทมอยหลากหลาย

กบผรผมประสบการณ โดยมเปาหมายสดทาย คอ “ชมชนนาอย ตามครรลองของ

หลกศาสนาทถกตอง” ซงการทจะเดนไปสจดหมายไดจะตองเปดโอกาสและเปดพนทให

ประชาชนกำหนดวถการดำเนนชวตของตนเอง และรฐตองใชหลกธรรมทางศาสนาทถก

ตองสงเสรมความรวมมอใหประชาชนพฒนาชวตและชมชนของตนเอง เปนการปกครอง

โดยไมปกครองและตองปฏบตตอประชาชนทกกลมอยางเทาเทยมและเปนธรรม

โครงการชมชนศรทธา เปนทางออกหนงตามแนวสนตวธ ใชกระบวนการ

พฒนาแบบมสวนรวม ครรลองของหลกศาสนธรรมซงเปนจดแขงของพนทนอยแลว

มการขบเคลอนโดยองคกรภาคประชาชนทมจตอาสา มกระบวนการสรางความเขาใจ

และฝกทกษะการทำงานใหกบชมชนอยางตอเนอง พดภาษาเดยวกนกบชาวบาน

สามารถสอสารระหวางกนจนเกดความเขาใจไดอยางลกซง ประชาชนไมรสกวา

เปนสงแปลกปลอม จนไดรบความไววางใจและเชอมนจากประชาชนอยางกวางขวาง

สามารถสรางความรสกความเปนเจาของงานพฒนาใหกบชาวบานอยางเตมทและ

มการตดตามหนนเสรมอยางใกลชด

โครงการฯไดรบการสนบสนนงบประมาณดำเนนการจาก ศอ.บต. และเปด

โอกาสใหใชพระราชบญญตคณะกรรมการหมบาน (กม.) เปนเครองมอสำคญในการเขา

ถงผนำ 4 เสาหลกในหมบาน เพอเสรมสรางศกยภาพใหกบผนำและประชาชนบรหาร

จดการหมบานของตนเองตอไปสการเปนองคกรระดบหมบานทมประสทธภาพ

11

การดำเนนงานทผานมา ปรากฏผลอยางชดเจน คอ ประชาชนไดมโอกาส

แสดงความคดเหนอยางเปนกนเอง สามารถนำเสนอกจกรรมทจะทำและตรงกบ

สภาพปญหาของแตละพนทอยางแทจรง และทกกจกรรมอยในครรลองของหลกศาสนา

เชน กระตนใหชมชนเหนความสำคญของ กจกรรมกรออาต1 การฟนฟตาดกา2

รานคาชมชน เปดเวทบรรยายธรรม (ซงหลาย ๆ หมบานไดขาดสงนมานานมาก)

การบรณะศาสนสถาน การสงเสรมอาชพ การศกษาดงานจดตงกลมออมทรพย

แ ล ะ ส ว ส ด ก า ร ช ม ช น ก า ร ท ำ ผ ล ต ภ ณ ฑ ท ด แ ท น เ พ อ ล ด ร า ย จ า ย

เพมรายได เปนตน

กจกรรมเหลานสามารถสรางความเชอมนใหกบผนำและชาวบาน มพลงทจะ

คดคนกจกรรมตอยอดตอไป อกทงประชาชนสามารถเขาถงขอมลขาวสารไดมากยงขน

นำไปสการเปลยนแปลงความรสกใหมในการดำรงความเปนพลเมองไทยอยางแทจรง

รวมทงสามารถสรางเครอขายเชอมโยง เกดความสมพนธทดระหวางกนกลายเปน กระแส

อยางกวางขวางในหมประชาชน สงผลตอความรสกนกคดของประชาชนในภาพรวม

สงทจะตองดำเนนการตอไป คอการเสรมสรางศกยภาพผนำ 4 เสาหลก การตอ

ยอดกจกรรมในหมบานเพอขยายพนทและเพมประเดนการเรยนรใหมากยงขน ตลอดจน

การเชอมโยงเครอขายชาวบาน เครอขายผนำ เครอขายผหญง เพอเปนเวทแหงการ

แลกเปลยนเรยนรขยายวงกวางใหมากขน

ประสบการณจากการดำเนนโครงการฯพบวาความคดและความรสกของ

ประชาชนเปนเรองสำคญมากทตองไดรบการเอาใจใสดแลจากผทเกยวของทกฝาย

โดยเฉพาะอยางยงจากภาคราชการ การทำงานทกอใหเกดกระแสวาชาวบานสามารถ

พฒนาบานเมองสราง “ชมชนนาอย ทอยในกรอบของหลกศาสนาดวยวธการแหงสนต

สามารถทำไดจรง” เปนสงททกฝายตองรวมมอกน การปฏบตทเปนรปธรรมจรง

เปนสงทสามารถสรางศรทธาและการยอมรบในหมประชาชนทกฝายไดนน หมายถงการ

ยอมรบในความเปนพลเมองไทยโดยสมบรณ สนตสขจงมโอกาสจะกลบคนมาสมาตภม

1 : วธการเรยนอานคมภรกรอาน 2 : การเรยนวชาศาสนาในหลกการทตองปฎบต

12

กบพนทจงหวดชายแดนใตยงมความจำเปนในการใช

กระบวนการพฒนาจากชมชนฐานราก“ ”

13

ในพนทจงหวดชายแดนใตบรบทปญหา

สภาพปญหา

พนทจงหวดชายแดนใตมความแตกตาง

ท า ง ด า น ภ า ษ า ว ฒ น ธ ร ร ม

และศาสนา ตองอาศยความละเอยดออนอยางมากใน

การดำเนนงานพฒนา การมสวนรวมของคนในพนท

ในการกำหนดอนาคตของตนเอง การจะจดวางวา ใครควรทำ

อะไรตรงไหน ทำอยางไรเมอไร มเปาหมายในระดบใด

จงควรเปนภารกจของคนในพนท ทงนเพอเดนสเปาหมาย

สงสดเดยวกนคอ ความสงบสขรวมกน

14

สาเหตทแทจรงของความไมสงบในจงหวดชายแดนใตมาจากหลายเหตผล เชน

1. ความไมเขาใจของรฐ และสงคม ตอความแตกตางในวถชวตความเปนอย

ในดานศาสนา ดานศลปวฒนธรรมและ ภาษา หลกศรทธาและความเขาใจทคลาดเคลอน

ของชมชนทำใหเกดชองวางในการสอสารการรบรในสงตางๆ มความเขาใจทแตกตางกน

ซงอาจเกดปญหาความเขาใจผดจนนำไปสความขดแยงในเชงวฒนธรรม

2. การพฒนาทไมสมดลระหวางดานวตถกบดานจตวญญาณ มความออนไหว

ตอผคนในจงหวดชายแดนใต ประชาชนรสกวาระบบโครงสรางการปกครอง

ทเปนอย ประชาชนไมสามารถปกปองและดแลสงทไมเหมาะสมทกำลงเกดขนกบ

สงคมได เชน ปญหาของกลมเยาวชน ปญหาระบบครอบครวลมสลาย แหลงอบายมข

การประกอบมจฉาชพ เปนตน จนนำไปสแนวคดทตองการปรบเปลยนโครงสราง

การปกครองใหม โดยใชวธการกอความรนแรง ทงนอาจมขอจำกดทมองไมเหนวธการอน

3. การพฒนาทกำหนดจากสวนกลาง กลายเปนวฒนธรรมการพฒนาและ

การปกครองขององคกรรฐในพนททตองปฏบตตามนโยบายจากเบองบนและสบทอด

วฒนธรรมนนโดยการทำเสยเอง ประชาชนไมสามารถคดเองไดซงเปนเรองยากทจะ

ปรบเปลยน ทำใหประชาชนในระดบพนทไมคอยมโอกาสตดสนใจแกปญหาของตนเอง

ไดมากนก จงเกดการขาดแรงจงใจในการพฒนาของผคนในพนท โดยเฉพาะกบพนท

จงหวดชายแดนใตย งมความจำเปนในการใชกระบวนการพฒนาจากขางลาง ทถกตองและเหมาะสม แตถงแมวาจะกระจายอำนาจ มตวบทกฎหมายทชดเจน

แตกยงขาดระบบทโปรงใสขาดหลกธรรมาภบาล อยางไรกด นโยบายด ๆจากสวนกลาง

ในอดตกม หลายนโยบายแตไมถกนำไปสการปฏบตทเปนรปธรรมชดเจนอยางแทจรง

15

4. ความไมเปนธรรมในดานการรบบรการจากภาครฐ มการ

เลอกปฏบต มความลำเอยงเอาแตพรรคพวกตนเอง และมการทจรต

ในระบบ ประกอบกบการทผคนในพนทจำนวนไมนอยมปญหาเรองการ

สอสารระหวางราชการกบประชาชน สงนจงแปรไปเปนความกดดน

ภายในจตใจสะสมมาเปนเวลาชานาน ประชาชนรสกวาเปนพลเมองชนสอง

การจดการศกษาทไมมประสทธภาพสำหรบเดกและเยาวชน ทำใหมปญหา

การเขาสตลาดแรงงาน และขาดดลยภาพระหวางการศกษาสายสามญ

และสายศาสนา

5. การประกอบมจฉาชพซงเกดจากโครงสรางการปกครองทออนแอ

ไมคอยดแลกวดขนเทาทควร ซำรายเจาหนาทบางคนหาประโยชน

จากกลมมจฉาชพเชน การคาผหญง คายาเสพตด คาของเถอนหนภาษ

สถานบนเทงแหลงอบายมข เปนตนประชาชนรสกออนไหวกบเรองน

คอนขางมากเปนพเศษ เนองจากผดหลกศาสนาอยางรนแรง

16

เมอประมวลเหตแหงปญหาทงปวงแลวเพอใหเกดการแกปญหาอยาง

ยงยนและเปนแนวทางแหงสนตวธจำเปนอยางยงทจะตองมกระบวนการพฒา

ทถกทศทางสามารถสรางลกษณะแหงการพงพาตนเองของประชาชนได

ตลอดจนปฏรปการศกษาทสอดคลองกบพนท

1. การปฏรประบบการจดการศกษา ทสอดคลองกบวฒนธรรม ศาสนา

ภาษาและความตองการของประชาชนโดยรวม สามารถมองเหนทศทางแหงอนาคตทด

โดยใชกระบวนการสรางหลกสตรทองถนทเปนลกษณะองครวมอยางบรณาการม

กระบวนการหลอหลอมความรก ความเขาใจ สามารถสรางสำนก สรางความภาคภมใจ

ในประวตศาสตรความเปนมาของแผนดนเกดและอตลกษณของตนเอง จนสงผลตอการ

ตระหนกถงการพฒนาบานเมองใหมความนาอยนาอาศยและการอยรวมกนในสงคมรป

แบบพหสงคมวฒนธรรมอยางสนตสข รวมทงการปรบโครงสรางการบรหารจดการ

ศกษาในจงหวดชายแดนใตใหมใหมเอกภาพในทกระดบ โดยคำนงถงการมสวนรวม

อยางเตมทของผนำและภมปญญาทองถน ตรงกบความตองการของประชาชนและ

บรรลเปาหมายการเปนพลเมองทดของประเทศชาต

2. การปฏรประบบงานพฒนา ใหถกทศทาง ประชาชนสามารถมสวนรวม

ในการเรยนรและเขาถงกระบวนงานพฒนาดวยประสบการณของตนเอง สรางความรสก

ในความเปนเจาของ ซงสงนเปนการระงบทตนเหตแหงความรนแรง นนคอการเยยวยา

จตใจทตรงจดทสด แตกระบวนการตองมความประณต ไมฉาบฉวย และทำใหเกด

รปธรรมของงานพฒนาโดยรวดเรวและตอเนอง

ยทธศาสตรหรอเปาหมายสำคญของการแกปญหา

17

1. หลกประชาชนเปนหลกและมสวนรวมในการพฒนา เปนเครอง

มอสรางกระบวนการเรยนรใหเกดในหมประชาชนอยางกวางขวาง โดยใหประชาชนเกด

การเรยนรทามกลางการปฏบตจรง โดยเฉพาะการรวมกนคนหาประเดนทเปนปญหา

รวมของคนในแตละหมบาน/ชมชน เพอสรางกจกรรมพฒนาทกอใหเกดการรวมกนคด

รวมกนทำ รวมกนแกไขปญหา รวมรบผลประโยชน และรวมกนตดตามความกาวหนา

และรสกเปนเจาของเปนการพฒนาจากขางลางขนขางบน เปนกระบวนการคลคลาย

ปญหาอนเนองมาจากความแตกตางทางดานภาษา วฒนธรรม และศาสนา สดทาย

ประชาชนสามารถกำหนดวถชวตของตนเองได

2. หลกการใชพนทเปนตวตง เปนการกำหนดขอบเขตของพนท

ใหชดเจน เพอใหเกดการบรณาการของทกฝาย ลดความซำซอนของกจกรรม

ประหยดงบประมาณ และยงลดขอขดแยง โดยจดใหมองคคณะหนงทดแลปญหาและ

สรางงานพฒนาในแตละพนท มการกำหนดบทบาทและขอตกลงของการอยรวมกน

มการปรกษาหารอกนทกฝาย เรยกวา “การซรอ” ซงตองพยายามสรางกระบวนการ

มสวนรวมใหเกดอยางแทจรง โดยม 4 เสาหลกเปนซรอ (ทปรกษาสงสด) ของชมชน

มความสามคค คดรวมกนกบชมชน ใหชมชน มการแสดงความคดเหนอยางอสระ

ซงหลกการนชวยลดปญหาความแตกตางทางดานภาษาและวฒนธรรม เพราะชาวบาน

สามารถสอสารระหวางกนอยางเปนกนเอง ไดขอเทจจรงและสามารถกำหนดรปแบบ

วถชวตของตนเองไดตรงตามความคาดหวงได

หลกการหรอยทธวธทนำมาแกปญหา

18

3. หลกการพงพาตนเอง ใหประชาชนคดเอง แกปญหาเอง โดยไมจำเปน

ตองรอความชวยเหลอจากบคคลภายนอก เพราะทผานมาไมวาฝายใด มกจะ

ชวยเหลอในเชงสงเคราะห ซงไมไดสรางสตปญญาและพฒนาความสามารถของ

ประชาชนเทาใดนก ทำใหประชาชนมนสยเอาแตรองขอและรอความชวยเหลอจากทอน

ตลอดเวลา แกปญหาตนเองไมได ซงวธการทไดผลตองมการรวมกลมและมการสราง

กจกรรมกลมทมพฒนาการอยางเปนขนเปนตอน สามารถตอยอดจากกจกรรมหนงสอก

กจกรรมหนงได และพยายามใชทนเดมในทองถน ซงในพนทจงหวดจงหวดชายแดน

ใตมความอดมสมบรณดวยทรพยากรธรรมชาตมากมาย และมภมปญญาทองถน

สามารถเสรมสรางศกยภาพและเพมมลคา โดยไมทำลายสงแวดลอม

4. หลกศาสนาสรางสงคมพอเพยง เปนหลกการทสอดคลองกบวถ

ชวตความเปนอยของผคนในพนทจงหวดชายแดนใตมากทสด ทงนเนองจากหลก

ศาสนาสอนใหคนกนอยอยางพอประมาณ เปนชมชนทมความเรยบงาย มความเออ

อาทรตอกน เคารพและยดมนในวถชวตและวฒนธรรมของตนเอง ไมเนนดานวตถนยม

เนองจากถอแบบอยางของทานศาสดา ไมเสพวตถเกนขอบเขตจนลมการพฒนา

ทางดานจตวญญาณ

19

20

การใชกระบวนการพฒนาท ป ร ะ ช า ช น

ม ส ว น ร ว ม อ ย า ง แ ท จ ร ง แ ท น ทก า ร ม ง เ อ า ช น ะ ใ จ ด ว ย ว ธ ก า รส ง เ ค ร า ะ ห ใ น ล ก ษณ ะ ข า ด เ ง อ น ไ ขของการ เร ยนร จ งจ ะสามารถสร างขบวนประชาชนทมความเขมแขงได

“”

21

สาเหตของปญหาในจงหวดชายแดนใต

อ า จ ม า จ า ก ห ล า ย เ ห ต ผ ล

เชน ความแตกตางในดานภาษา ประเพณวฒนธรรม เชอชาต

หรอพฤตกรรมการเลอกปฏบตของภาคสวนราชการทมตอประชาชน

แตเหตผลทสำคญ ในความไมสงบ ม 2 ประการ คอ

1. เหตผลของความแตกตางทางศาสนา คนกลมหนงเหนวา

รฐไมมความจรงใจ

2. เหตผลของความแตกตางดานเชอชาต คนกลมหนงเหนวา

รฐกดขขมเหงรงแก คนมลาย ไมมความเสนอภาค ไมใหความเปนธรรม

เปนพลเมองชนสอง

ปญหาของจงหวดชายแดนใต

ทางรอดของประชาชนจงหวดชายแดนใต

ชมชนศรทธา

22

การแกปญหาทผานมาไมไดผลเทาทควร เนองจากไมเขาใจโจทย

ปญหาอยางแทจรง ตงสมมตฐานมงแตเพยงอยางเดยวคอ “การแบงแยก

ดนแดน” โดยขาดการมองปญหาเชงโครงสรางทมความแตกตาง ทำใหแก

ปญหาโดยใชกำลงเปนดานหลก อกทงการแกปญหาเชงสงคมจตวทยากกลบ

สดโตงมง“ชนะใจประชาชน”ดวยวธการสงเคราะหดวยโครงการประชานยม

และกจกรรมมากมาย แตขาดกระบวนการพฒนาทถกตอง ไมมความตอเนอง

ทำใหประชาชนออนแอ รวมทงความไมเปนเอกภาพในเชงการบรหาร เพราะ

ภาคสวนราชการยงทำงานแบบแยกสวน ขาดการบรณาการทงงบประมาณ

และบคลากรตางฝายตางคดตางฝายตางทำผลกรรมสดทายตกอยกบประชาชน

และกไมไดชนะใจประชาชนใดๆ ทงสน กลบเพมความไมนาเชอถอดวยซำไป

การแกปญหาทผานมา

23

ทผานมามองคกรและโครงการพฒนาทงภาครฐและเอกชนลงสพนท

เปนจำนวนมากแตไมคอยประสบความสำเรจเนองจากมจดออนทจะตองกำจด

หลายประการคอ

1. การขาดมตของศาสนธรรม ไมไดนำหลกศรทธาของศาสนามาใช

กบการดำเนนโครงการ ซงทกกจกรรมถาสามารถเชอมโยงกบหลกของศาสนาได จะเกด

ความนาเชอถอเปนอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงผทเกยวของทกฝายจะระมดระวงเรอง

ของการทจรต เพราะผดหลกศาสนา แตถาไมมการอางองกบหลกศาสนา ทกคนกจะคด

วาเปนเรองทไมเกยวของกบหลกศาสนา

2. ขาดกระบวนการพฒนาแบบมสวนรวมของประชาชน

อยางเปนขนเปนตอน สวนใหญจะทำงานแบบเรงรบ โดยใหเหตผลวาไมคอยมเวลามาก

นก มภาระทตองทำมาก การขาดทกษะในงานพฒนา ทำใหไดแผนงานทใชเงน

เปนตวตง ทำเรองเชงวตถ ไมไดสรางใหเกดกระบวนการเรยนรและการตระหนก

ในความรกความสามคคในหมประชาชน

3. ไมเปดโอกาสใหคณะผนำในหมบาน เชน ผใหญบาน โตะอหมาม ผแทน

อบต. ผนำธรรมชาต ซงเปนผนำหลกของหมบาน (4 เสาหลก) ทมความหลากหลาย

ในบทบาท ไดแสดงบทบาทรวมกน เพอใหเหนภาพของความรวมมอและสรางความรก

ความสามคคระหวางกน เปนตวอยางใหกบลกบาน

4. ไมมบคคลหรอองคกรทมจตอาสาทจะทำงานอยางตอเนอง

อยางแทจรงทจะมการตดตามพฒนาการเปนระยะๆ สวนใหญทำงานตามหนาททไดรบ

มอบหมาย แตงานของชาวบานตองอาศยระยะเวลาและชวงจงหวะทเหมาะสมท

สอดคลองกบวถการดำเนนชวต จำเปนตองอาศยความละเอยดออนและความประณต

เปนสำคญ จงจะสามารถเปลยนแปลงไปสการมทศนคตและพฤตกรรมเชงการพฒนาได

ประเดนทเปนจดออนของโครงการพฒนา

24

พ.ศ. 2545 นกพฒนาไดลงทำงานในพน ท ดวยหลกคด

“ ป ร ะ ช า ช น ต อ ง ค น ห า แ ล ะ แ ก ป ญ ห า

ดวยตนเอง” ภายใตโครงการปฏบตการชมชนและเมองนาอย มลนธชมชนไท

ซงมเปาหมายมงเนนใหเกดการปรบเปลยนความสมพนธเชงโครงสราง เนนกจกรรม

ทเปนรปธรรม สรางกระบวนการมสวนรวมใหประชาชนเกดการเรยนรทามกลาง

การปฏบตจรง ดวยกจกรรมเลกๆททำกบกลมแมบานในชมชนเมอง เขตเทศบาล

เมองปตตาน จนกระทงขยายงานสการแกปญหาทอยอาศยสำหรบคนจนในเขต

สามจงหวดชายแดนใตแนวทางตามโครงการบานมนคง จำนวน 96 พนท

และตอเนองมาถงการแกปญหาชมชนประมงพนบานในบรเวณชายฝงทะเลของ

จงหวดปตตานและนราธวาส จนกระทงการสรางกระบวนการแกปญหาทดนทำกน

ในบรเวณเทอกเขาบโด

การพฒนาดงกลาวไดพสจนอยางชดเจนวา การใชกระบวนการพฒนาท

ประชาชนมสวนรวมอยางแทจรง แทนทการมงเอาชนะใจดวยวธการสงเคราะห

ในลกษณะขาดเงอนไขของการเรยนรจงจะสามารถสรางขบวนประชาชนทม

ความเขมแขงได เปนทเชอมนและสามารถปรบทศนคตของประชาชนทมตอชาต

บานเมองไดอยางแทจรง

จดประกายความรวมมอ“นกพฒนากบประชาชน”

25

พฒนาไปส“เครอขายชมชนศรทธา”

การทำงานทผานมาจงเปนบทพสจนถงความเหมาะสมในกระบวนการ

พฒนาทสอดคลองกบบรบทของพนท ทำใหคณะทำงานภาคประชาชนในสวนอนๆ

เขามารวมทำงานเพมมากขน เชน กลมประมงพนบาน กลมทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม กลมสวสดการชมชน กลมผสงอาย กลมศลปนพนบาน เปนตน

ในขณะเดยวกนสวนราชการตางๆ กสนใจเรยนรและมการแลกเปลยนประสบการณ

กนเปนประจำ จงพฒนามาเปน “เครอขายชมชนศรทธา จงหวดชายแดนใต” โดยทาง ศอ.บต.

ใหการสนบสนนงบประมาณในการขบเคลอน พ.ศ.2551ภายใตหลกการณทเครอขาย

มความเปนอสระในการสรางกระบวนการพฒนา

26

ยทธศาสตร “ชมชนศรทธา” กระบวนการสรางสนตสข

กระบวนการสรางสนตสข

ยทธศาสตรการแกปญหาทตรงจดม2แนวทางสำคญคอ

ปญหาหลกศาสนา

ปญหาทแทจรงแนวทางทถกตอง

ผลทเกดกบปชช.

ผลลพทสดทาย

ปญหาชาตพนธ

ทำสจธรรมใหปรากฎ

โดยใชหลกศรทธา

ทถกตอง

เปดโอกาสใหปชช.ได

แสดงอตลกษณ

ปชช.เกดความเชอมน

ในความเปน

เจาของแผนดนไทย

เกด

สนต

สข

1. การทำสจธรรมใหปรากฏ โดยใชหลกศรทธาทถกตอง

2. การเปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงถงอตลกษณของตนเอง ผานกจกรรม

พฒนาทถนดและสนใจ

ซงทงสองแนวทาง ตองอาศยกระบวนการพฒนาทละเอยดออน เรมตนทหมบาน/

ชมชนใหความสำคญกบการสรางความสมครสมานสามคคระหวางผนำ 4 เสาหลก

ของหมบาน (ผใหญบาน โตะอหมาม อบต.และตวแทนผนำองคกรชมชน) และเพอให

เกดความยงยนในหมบาน ตองมการสรางองคกรผนำและประชาชนทเขมแขง โดยใหผ

นำทมอยอยางหลากหลายและมปญหาคอนขางแตกแยกกน ไดหนมาทำงานพฒนาบาน

พฒนาเมองรวมกน โดยเฉพาะอยางยงตองฟนฟระบบคณธรรมจรยธรรมตามหลกศาสนา

ใหปรากฏเดนขน ใหโอกาสกบผนำทมหลกศรทธาและปฏบตอยางแทจรง เชน โตะอหมาม

หรอผนำอน ๆ ทมศาสนาในหวใจมบทบาทนำ

27

กรอบแนวคดเชงยทธศาสตร การพฒนาจงหวดชายแดนใต (จชต.)

ลกษณะเดนของ “ชมชนศรทธา”

ประชาชนในพนทใหความสนใจเปนพเศษและเขามามสวนรวมดวยความ

กระตอรอรน เนองจากเปนลกษณะทตรงกบความคาดหวงของประชาชน เพยงแตตอง

อาศยการสอสารทด สรางความเขาใจในหลกและกระบวนการทจะทำใหประชาชน

ไดเขาใจอยางถองแท ลกษณะเดนของ “ชมชนศรทธา” ไดแก

หลกศรทธาศาสนาทถกตองความรกชาตแผนดนเกด

4เสาหลก

แผนชวตชมชนพงตนเอง

สนตสขอยทชมชน

ภาคพฒนาหนนเสรม

คณะกรรมการหมบาน(กม.)

28

1. การใชหลกศรทธา คำวา “ชมชนศรทธา” แปลเปนภาษามลายวา

“กมปง ตกวา” “กมปงยงเบอรอมาน” “เดซายงเบอรตกวา” เปนตน เปนชอทชวน

ใหสอความหมายแกชาวบานในทำนองทวา

ตอไปนทกกจกรรมทจะดำเนนการในช มชนของ เราจ ะตองอ างอ งหรออยในกรอบทมาจากหลกการศาสนา1

และบรรทดฐานการปฏบตในสงทดงามของคนในหมบานหรอชมชน ไมแบงแยก

กจกรรมเหลานนออกจากกรอบของศาสนธรรม สามารถสรางความรสกทดและเกดความ

ไววางใจ จงทำใหเปนทยอมรบโดยกวางขวาง

2. การให 4 เสาหลกเปนแกนนำ โดยการใชพระราชบญญตคณะกรรม

การหมบาน (กม.) ทมผนำศาสนา ผนำทองท ผนำชมชน ผนำทองถน เขาไปเปนคณะกรรม

การทำใหชาวบานสวนใหญทไดสมผสมความมนใจมากขน เมอเราบอกวาใชกฎหมาย

พระราชบญญตคณะกรรมการหมบานในการจดโครงสรางการปกครองดแล

การแกปญหาและสรางงานพฒนาของตนเอง เพราะในสวนลกชาวบานมความเคารพ

ในกฎหมายบานเมอง เพยงแตทผานมาในมมมองของชาวบานเหนวาผรกษากฎหมาย

มความหละหลวม ไมเอาจรงเอาจงกบการรกษากฎกตกา

และอกประการหนงการทโครงสรางคณะกรรมการหมบานทไดผานมต

ทประชมคณะกรรมการพฒนาศกยภาพคณะกรรมการหมบานเพอแกไขสถานการณ

ความไมสงบในหมบ านจ งหวดชายแดนใตท กำหนดให โตะอหมามในฐานะ

รองประธานกรรมการหมบานมาดแลกจการดานสงคม การศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

ทเปนปญหาทสรางความออนแอใหกบทองถนกจะไดรบการแกไขอยางจรงจง

3. การใชมตทางดานศาสนา ในความเปนจรงคนในพนทไมไดแยก

ระหวางเรองทางโลกกบเรองทางศาสนธรรม แตโดยกระบวนการของระบบประเทศเรา

มกจะแยกเรองทางโลกและทางธรรมออกจากกน ทำใหเรองของคณธรรมจรยธรรม

1 การภคดตอพระเจาและการปฎบตดตอสงรอบขาง เชน สงคมและสงแวดลอม

29

กไปอยมมหนงจะไมมายงเกยวกบเรองของงานพฒนา อนนเปนจดออนอยางยง

ของการปกครอง เชนเดยวกนในระดบหมบานหรอชมชนฝายศาสนาหรอโตะอหมาม

จำกดพนทการทำงาน จะมงเพยงแตในเรองของพธกรรมศาสนาโดยไมมายงเกยวกบปญหา

ความเปนอย ของคนในหมบ านเท า ใดนก เปนการแยกสวนกนโดยส น เช ง

แตในกระบวนการของ “ชมชนศรทธา” จะไมแยกสวนและใหมการบรณาการ

เปนเนอเดยวกนใหได สรางความชดเจนในเรองนใหมากยงขนโดยในกฎหมาย

คณะกรรมการหมบาน (กม.)

ระบใหผนำศาสนามบทบาทสำคญ ใชมสยดเป นศ นย กล าง ในก ารทำก จกรรมของชมชน ทมาของโตะอหมาม ผใหญบาน และอบต.นนทกคน มาจากการเลอกตง

ตางคนตางมฐานเสยงของตวเอง ถาผนำเหลานขดแยงกนคนในชมชนนนกจะแตกแยก

กนเพราะสงคมไทยเปนสงคมเครอญาต เมอผนำขดแยงคนในชมชนกขดแยงตาม

การพฒนาสงคมกจะหยดชะงก เมอคนในชมชนไมสามารถรวมมอกนไดปญหากจะ

กระทบตอคนในสงคมอยางหลกเลยงไมได มปญหาหลายเรองทผใหญบานไมสามารถ

แกปญหาและตดสนความไดเพราะเปนเรองทเกยวโยงกบหลกการศาสนา เชน

การแตงงาน การหยาราง การตาย การแบงทรพยสนมรดก คนขดสน เดกกำพรา

เรองเหลานคนในชมชนรดวาจะตองไปหาโตะอหมามใหจดการหรอแกปญหา ถาเรา

ไมมองผนำในมตของอำนาจแตหนกลบไปมองในมตของการมสวนรวมการ

แกงแยงอำนาจกจะไมเกดขน

30

4. การทำงานโดยภาคประชาชนมสวนรวม เปนสงทหลายฝายพยายาม

จะใหเกดใหได โดยเฉพาะสวนราชการจะพดถงเรองนมากเปนพเศษ แตประเดนปญหา

อยทตวโครงสรางระบบและการปฏบตทเคยชนกบพฤตกรรมเดม ทำใหเปลยนแปลงยาก

ฉะนนทางออกหนงคอการใหโอกาสแกภาคประชาชนไดปฏบตการในเรองนอยางจรงจง

โดยมภาคสวนภาคอน ๆ คอยดชวงจงหวะใหการสนบสนน ซงการปฏบตในลกษณะน

สามารถสรางความไววางใจแกประชาชนไดมากมาย ทงนเนองจากมหลายปจจยทม

ความแตกตางจากภาคสวนอนๆ เชน การใชภาษาพดทเหมาะสม ไมทำงานในกรอบ

ทถกจำกดดวยวนย รายไดและเวลา มความบรสทธใจทจะชวยเหลอพนอง บวกกบ

แนวคดการพฒนาทอยบนฐานแหงศรทธากสามารถสรางความเขาใจไดงายและพดอยาง

เปนกนเอง มความผกพนฐานญาตมตร กอใหเกดการกระบวนการเรยนรของชาวบานได

อยางด การทำกจกรรมกจะอยบนพนฐานของหลกจตวญญาณทมความเปนพนอง

มความรกตอกนทสามารถสมผสไดจากความรสกเมอไดพบปะกน มการตดตามงาน

อยางใกลชดอยางเปนกนเอง

5. การเขาถงและสรางรปธรรมในระดบหมบานหรอชมชน จากสภาพปญหาความรนแรงในขณะน การไมสามารถเขาถงพนทซงเปนหนวยปกครอง

ทเลกทสดได กไมสามารถรบรสภาพปญหาและความตองการทแทจรงได ไมสามารถ

สรางรปธรรมทตรงกบความตองการของประชาชน ปญหาทดำรงอยในหมบาน

กแกไมได โดยองคกรภาคประชาชนมความหลากหลายในประสบการณสามารถเขาถง

และเชญชวนใหพนองประชาชนมารวมกนพฒนาบานพฒนาเมองได ซงเปนหนทาง

ใหงานพฒนาเกดความยงยนและสามารถพฒนากระบวนการแหงการพงพาตนเองในทสด

31

32

33

พฒนาชมชนโดยชมชนเปนแกนหลก

ในการพฒนา (ผานทาง 4

เสาหลกของหมบาน) ใชหลกศาสนาเปนธงนำใหคนในชมชน

มคณธรรมเกดความสามคคเกอกลพฒนาศกยภาพในการรวมกน

พฒนาประเทศไปสสนตสขรวมกน

1. เพอพฒนาวถชวตตามหลกศาสนาทถกตอง

2. เพอพฒนาหมบาน/ชมชนสสนต

3. เพอฟนฟวถชวตทดงามของหมบาน/ชมชน

4. เพอวางรากฐานการพฒนาแหงการพงพาตนเอง

5. เพอวางรากฐานงานพฒนาสามารถตอยอดหรอบรณาการ

ไปสงานพฒนาอนๆ ได

เปาหมายหลก

วตถประสงคโครงการ

โครงการชมชนศรทธาการดำเนนงาน

34

พนทเปาหมายดำเนนการ

ดำเนนการในจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส และ 4 อำเภอในจงหวดสงขลา

ปท 1 (2551) อำเภอละ 1 หมบาน จำนวน 37 หมบานเปนพนทนำรอง

และอกจำนวน 133 หมบานเปนพนทสำหรบขยาย แยกเปนรายจงหวดดงน

ปท2(2552) อำเภอละ 1 ตำบล ๆ ละ 1 พนท จำนวน 300 หมบาน

ปท3(2553) ทกพนทในจงหวดชายแดนใต ประมาณ 3,000 หมบาน

จงหวด

ปตตาน

ยะลา

นราธวาส

สงขลา

(4 อำเภอ)

รวม

พนทนำรองป2551

(หมบาน)

12

8

13

4

37

พนทขยายป2551

(หมบาน)

43

35

48

7

133

รวม

55

43

61

11

170

35

ตวชวดความสำเรจแผนงาน

ดานขอมลหมบาน

แผนชมชนพงตนเอง

ดานภาวะผนำ 4 เสาหลก

ดานสงคม ปฏบตตามกตกาของชมชนทสอดคลองตามแนวจรยธรรมทางศาสนา

ดานครอบครว

เศรษฐกจ

การเชอมโยงระหวางหมบาน

ขบวนขบเคลอน (คณะทำงาน)

ดานกระแสชมชนศรทธา

ตวชวด

- มระบบฐานขอมลชมชน- เกดศนยเรยนรชมชนศรทธา- เกดแผนชมชนบนฐานแหงการมสวนรวม- ใชแผนไปสการพฒนาชมชนอยางตอเนอง- ผนำมความเชอมนในแนวทางชมชนศรทธา- ผนำมความสามคค- ผนำมจตสำนกในหลกธรรม มคณธรรม จรยธรรม- ชมชนมความสะอาด- คนมระเบยบวนย- คนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาและ บรหารจดการชมชน- ใชศาสนสถานเปนศนยกลางในการพฒนาชมชน- เกดสภาผนำ (ระบบซรอ)- ชมชนมเอกภาพในการบรหารจดการตวเอง- เกดกองทนในชมชน เชน สวสดการ ซากาต การออม- ปลอดอบายมข- มคณภาพชวตทดตามหลกศรทธา- มความผกพน อบอน- ผนำครอบครวอยในหลกศาสนา- ประหยดอดออม ไมฟมเฟอย พอเพยง- เกดอาชพทใชทรพยากรในทองถนและนำไปส การสรางวสาหกจเปนของตวเอง- เกดเครอขายชมชนศรทธาและมการหนนเสรม ซงกนและกน- แกนนำยกระดบความคด ความเขาใจเกยวกบ ชมชนและสงคมไทยภาคใต- แกนนำพฒนาความสามารถ ทกษะ ศกยภาพระดบบคคล- แกนนำเกดการพฒนาทกษะในการจดระบบ องคกรและเครอขาย- เกดแกนนำขบเคลอนขบวชมชนศรทธา- ประชาชนมนใจในกระบวนการพฒนาแบบมสวน รวมและอยในครรลองของหลกศรทธา

36

กระบวนการดำเนนงาน

1. การสมมนาแกนนำขบเคลอน โดยการประสานงานพบปะกบ

บรรดาแกนนำชมชนทขบเคลอนงานพฒนาประเดนตาง ๆ ทมอย เดมในพนท

จำนวน 70 คน เพอทำความเขาใจเกยวกบโครงการและสรางแนวคดการทำงาน

ในลกษณะองครวมเปนขบวนเครอขาย เปาหมายสการสรางความเขมแขงของชนชนดงน

1) กำหนดเปาหมายและขนตอนการดำเนนงาน

2) ทำความเขาใจแนวคดการพฒนาทกำหนดความตองการมาจากพนทแลว

นำหลกศาสนาทใหคนกระทำความดปรากฏสสงคม (เอยฮซาน)

3) กำหนดตวชวดชมชนศรทธา

4) การคนหาแกนนำในหมบานเพอขบเคลอนชมชนศรทธา

5) สรางเกณฑในการคดเลอกพนทเปาหมาย

6) จดทำแผนปฏบตการขบเคลอนและการตดตามโครงการชมชนศรทธา

7) กำหนดกลไกการดำเนนงานโดยการระดมความตองการในการสนบสนน

จากหนวยงานอนๆ ภายใตการพงพาตนเองเปนหลกรวมทงมการจดตงคณะกรรมการ

บรหารเครอขาย เกดการบรณาการการทำงานของแกนนำประเดนตางๆ เชอมโยงส

เครอขายชมชนศรทธา จดตงคณะทำงาน 3 ระดบ

คณะกรรมการกำหนดนโยบายและทศทางการขบเคลอน 19 คน

คณะทำงานประสานงานระดบจงหวด 70 คน

คณะทำงานขบเคลอนงานในชมชน 300 คน

37

2. การพบปะบรรดาผนำศาสนา นกวชาการ นกพฒนา ฯลฯ เพอชแจงทำความเขาใจ แลกเปลยนความคดปรกษาหารอในเนอหารปแบบของชมชน

ศรทธาตามหลกการดำเนนชวตทางศาสนา ทำใหไดรบความคดเหนทเปนประโยชน

ตอการกำหนดทศทางการดำเนนงานของโครงการ

3. การประชมประจำเดอนคณะกรรมการบรหารเครอขายชมชนศรทธา จำนวน 19 คน ทกวนท 10 ของเดอน เพอหารอแนวทาง

ในการขบเคลอนและสนบสนนการดำเนนงานของแกนนำเครอขายชมชนศรทธาในพนท

เปาหมาย ทำใหเกดการพฒนาทกษะดานบรหารจดการ การมองภาพรวมของงาน

ระดบพ นท ได แลก เปล ยน เร ยนร เ ทคนคการทำงาน เชน การสรปงาน

และเกดกระบวนการมสวนรวมในการดำเนนงาน

4. การประชมประจำเดอน แกนนำขบเคลอน 70 คน ประชม

ทกวนท 18 ของเดอน เพอตดตามผลการดำเนนงานในแตละพนท การวางแผน

และปรบปรงการทำงานตอไป ทำใหเกดแกนนำขบวนขบเคลอนทมความเขาใจ

ในแนวทางการดำเนนงานชมชนศรทธาอยางชดเจน เกดการระดมเปาหมาย

และตวชวดของโครงการ เกดพนทนำรอง 37 และพนทขยาย 133 พนท ทำใหแกนนำ

เกดการเรยนรเทคนคในการทำงานกบหมบาน/ชมชน เกดการเรยนรการวเคราะหชมชน

38

5. การประชมแกนนำขบเคลอนระดบจงหวด 4 จงหวด ทำใหเกด

การแลกเปลยนเรยนรการทำงานกบชมชน เกดการจดกลไกการทำงานในระดบจงหวด

โดยตนเอง เกดการเรยนรการวเคราะหชมชน เกดการพฒนาปรบปรงและรจกวางแผน

ในการทำงานตอไป

6. การประสานงานกบสวนราชการทเกยวของ เพอชแจงทำความเขาใจ

แลกเปลยนและหารอแนวทางการทำงานของโครงการ ทำใหไดรบการยอมรบและ

สนบสนนแนวทางการทำงานของโครงการฯ สามารถบรณาการงานพฒนา

ภาคประชาชนเขากบภาคสวนราชการทเกยวของ

7. การประสานงานกบแกนนำ 4 เสาหลก ประกอบดวย ผใหญบาน

โตะอหมาม สมาชกสภาองคการบรหารสวนทองถน แกนนำชมชน โดยคณะทำงาน

แตละจงหวดเขาไปประสานดวยการรจกเปนสวนตวหรอตดตอผานผท 4 เสาหลก

ใหความนบถอหรอญาตสนทมตรสหายประสานงานเพอเชญไปรวมสมมนา สรางความ

เขาใจในเรองการรวมสรางชมชนศรทธา ทำใหไดรบการตอบรบเขารวมโครงการ

เปนพนทนำรอง 37 พนท ในงานสมมนาไดชแจงทำความเขาใจในการทำงานรวมกน

ของผนำซงเปนหนาท (อะมานะฮ) ทตองรบผดชอบอนมผลตอชวตในโลกหนา

ความสามคคของผนำความเปนพนองทมผลตอการพฒนาชมชน ไดเชญอาจารยผรทาง

ศาสนาทมความคดกาวหนามาใหความรความเขาใจพรอมฉายวดทศนประกอบเพลง

อลนาชดทเนอหาสะทอนปญหาสงคม มการบรรยายใหความรในวธแกไขตามหลกการ

อสลาม ซงสรางความเขาใจใหบรรดาผนำและไดรบความรวมมอในการสมมนา

เปนอยางดและมหลายพนททผนำไมเขารวมแตสงตวแทนเขารวม แตพนทสวนใหญ

เขารวมโครงการและหลงจากรวมสมมนากบขบวนชมชนศรทธา กเกดกระแส

ทผนำท ง 4 เสาหลกมความสามคครวมไมรวมมอกนมากขนใหความสำคญ

กบชมชนและเหนปญหารวมกน

8.การเกบขอมลพนฐานของหมบาน/ชมชน คณะทำงานแตละ

จงหวดลงเกบขอมลพนฐานทกพนทของหมบาน/ชมชน เพอวเคราะหชมชนกอน

ทจะลงทำงานในพนท

39

9. การประชมสมมนาแกนนำพนทเปาหมาย เปนแกนนำขบเคลอน

โครงการชมชนศรทธา จำนวน 300 คน เพอสรางความรความเขาใจเกยวกบ

แนวคดเรองชมชนศรทธา แลกเปลยนความคดเหนระหวางแกนนำในพนทเปาหมาย

ตลอดจนการหารอแนวทางในการขบเคลอนชมชนศรทธาในพนท

10. การเปดเวทสรางความเขาใจระดบหมบาน/ชมชน ในพนทนำรอง

37 พนท โดยประสานงานกบผใหญบานหรอโตะอหมามหรอสมาชก อบต.ใหเชญคน

ในชมชนมาเขารวมประชมเพอสรางความเขาใจปญหาสงคมทองถน ความเขาใจ

เรองการสรางชมชนศรทธา และนดชมชนมารวมทำแผนชมชนอก 1 ครง โดยใหชมชน

สะทอนปญหาความตองการของชมชน และคดหาวธแกไขดวยตนเอง พนทสวนใหญ

ประชาชนใหความสนใจเขารวมกจกรรม ดวยการหนมาใชศาสนสถานเปนศนยกลาง

ในการทำงานพฒนาหมบาน เกดการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน เกดการ

สรางกระแสชมชนศรทธา

อยางไรกตาม มหลายพนทเชนกนทเชญแลวคนในชมชนไมมารวมประชม

โดยอางวาไมไดเงนกไมมาหรอเบอการประชมเพราะถกเรยกประชมบอย ทำใหคณะทำ

งานตองกลบแลวประสานเขาไปใหม คณะทำงานกตองพยายามเขาไปจดประชมถงสอง

สามครงคนในชมชนถงจะใหความรวมมอ อาจจะดวยความเกรงใจทเหนความพยายาม

ของคณะทำงานกเปนไปได เพราะเราถอวาชมชนเปนพนองของเราและพนททกพนท

สำหรบพวกเราแลวเปนพนทสเขยวสเดยว

40

11. การเปดเวททำแผนพฒนาหมบาน/ชมชน ในพนทนำรอง 37

พนท ทำใหเกดการระดมความคดเหนของชาวบานในหมบาน/ชมชนของตนเอง หนมา

ใชมสยดเปนศนยกลางในการทำงานพฒนาหมบาน เกดกระบวนการมสวนรวมคด

รวมทำแผนพฒนาหมบานสชมชนศรทธา

12. ผนำ/ชาวบานดำเนนกจกรรมรวมกนในหมบาน ใชกจกรรม

รวมเปนเครองมอในการสรางการพฒนาโดยหลกการมสวนรวม และพงพาตนเองเปนหลก

13. แกนนำขบเคลอนตดตาม/ประเมนผลกจกรรมหมบาน แกนนำขบ เคล อนแตละจ งหวด ต อง เข า ไปประเมนและตดตามกจกรรม

เปนระยะ ๆ และรวบรวมขอมล

14. เวทสมมนาแลกเปลยนเรยนรระหวางหมบาน เพอพฒนา

องคความร สามารถนำความรทไดไปพฒนากจกรรมในหมบานของตนเองได

15. ปรบปรงพฒนากจกรรมในหมบาน ใชเกณฑตวชวด

และลกษณะของการเปนชมชนศรทธาเปนตวนำทางในการดำเนนกจกรรม

และการตอยอด

16. กจกรรมเชอมโยงเครอขายหมบาน การดำเนนการเพยงหมบาน

เดยวไมสามารถสรางพลงแหงการเรยนรอยางเปนระบบได ฉะนนการสรางเครอขายทด

แตละหมบานตองสามารถเชอมโยง แลกเปลยนเรยนรไดตลอดเวลา และสรางพลงการ

ตอรองทดเพอประโยชนของชมชนได

17. โรงเรยนชาวบาน เพอพฒนาศกยภาพแกนนำขบเคลอน ทำใหเหน

ความกระตอรอรนของแกนนำระดบขบเคลอนในการพฒนาตนเอง เพอยกระดบ

ความคดความ เข า ใจส งคม การสร า งกระบวนการแกปญหา เฉพาะหน า

การจดระบบองคกรชาวบาน เกดการบรณาการทางความคดของแกนนำประเดนตาง ๆ

เพอใหเกดความยงยนในงานพฒนา จำเปนตองสรางผนำหรอแกนนำในพนทใหมทกษะ

การจดการทด มการเรยนรตลอดเวลา สรางองคความร เปดโลกทศนทางความคดจาก

การไดปฏบตกจกรรมดวยตนเองเปนหมคณะ

41

18. การสอสารประชาสมพนธ มการผลตจลสาร “รวมสรางชมชนศรทธา

จงหวดชายแดนใต” จำนวน 10,000 เลม สตกเกอร “รวมสรางชมชนศรทธา” 10,000 ชน

แผนพบ 10,000 แผน เวบไซต WWW.CH-SATTHA.COM และผลตแผนดวด

จำนวน 100 แผน รวมทงการเสนอขอมลขาวสารทางสอสาธารณะ เชน หนงสอพมพมตชน

นตยสารเนชนสดสปดาห วทย อสมท. โทรทศนแหงประเทศไทย เปนตน

ทำใหเกดกระแสการรบรและความเขาใจตอชมชนศรทธาอยางกวางขวาง

19. รวบรวมองคความร/ผลตสอเผยแพรกจกรรมหมบาน ร ณ ร ง ค ส ร า ง ก ร ะ แ ส “ ช ม ช น ศ ร ท ธ า ” เ ส น อ ต น แ บ บ ข อ ง ห ม บ า น

ทประสบความสำเรจ

นอกจากนยงมกจกรรมทจะตองทำตอไปอกหลายอยาง เชน กจกรรม

ธนาคารขยะ กลมออมทรพย รานคาชมชน ผลตภณฑทดแทน (ลดรายจาย เพมรายได)

เพอวตถประสงคใหมการรวมคน(ยะมาอะฮ)รวมคดรวมทำ ใหคนในชมชนไดฝกทกษะ

ในการทำงานรวมกน ไดมโอกาสนำความดทมอยในตวตนแสดงสสงคม (ตรบยะฮ)

ทกกระบวนการตองมเนอหาผกพนกบศาสนาใหเหนถงความดท เปนกศลทาน

ของตนในโลกหนา

42

43

1. แกนนำขบเคลอน (คณะทำงาน) สวนใหญคนเคยกบ

การทำกจกรรมเชงประเดน ขาดทกษะการทำงานเปนทมและ

การวางแผนอยางเปนระบบ จงขาดความมนใจในการดำเนน

การกจกรรมบรณาการ และเพราะเปนกจกรรมทผกโยงกบศาสนา

จงมความกงวลวาตนไมใชโตะคร

2. แกนนำขบเคลอนทำงานหลายประเดน หลายองคกร

เกนไป ไมบรณาการกน ทำใหสนเปลองเวลาและงบประมาณ ไมสามารถ

ลำดบขนตอนกจกรรมและวางเปาหมายในกจกรรมของตนเอง

ไดชดเจน ซงทำใหมองไมเหนพฒนาการ เพอการยกระดบสกจกรรม

ทเหนอขนไปได

สภาพกอนดำเนนการ

โครงการชมชนศรทธาผลการดำเนน

44

3. กจกรรมพฒนาทผานมาสวนมาก ไมไดอยบนหลกศรทธามากนก แตอย

บนหลกผลประโยชนเฉพาะเรองมองเหนปญหาทผกโยงกบชวตในโลกนเพยงอยางเดยว

ทำใหเกดปญหาการทจรต และขาดความรบผดชอบงานอยางเตมท

4. แกนนำขบเคลอนขาดการคดคนการทำงานในลกษณะองคกรอยางแทจรง

ไมรจกการแลกเปลยนเรยนรในประสบการณของแตละคน ทำใหพลงแหงการสราง

ความสำ เร จ เหล อน อยลง อ กท งทำ ให ส วนราชการท เ ก ย วข อ งต อยอด

งานลำบาก เพราะขาดเจาภาพ

5. ผนำ 4 เสาหลก ไดแก โตะอหมาม ผใหญบาน อบต. ผนำธรรมชาต

ตางคนตางอย ตางทำงาน ไมมการประสานความรวมมอกน ผนำขาดความรความเขาใจ

ในแนวทางการทำงานพฒนาแบบชมชนมสวนรวม และไมกลานำเสนอสงทเปนปญหา

ในหมบาน/ชมชนของตนเอง การสอสารยงขาดความเขาใจ (เขาใจยาก) และขาด

การวางแผนทด ในระดบหมบาน/ชมชน

6. ผนำ 4 เสาหลกยงขาดการทำงานรวมกนและไมคนเคยกบกระบวนการ

ทำกจกรรม/ทำแผนแบบใหมทเปนลกษณะของการพงพาตนเอง สวนใหญรอเงน

งบประมาณเพอทำโครงการเทานน

7. ผนำ 4 เสาหลกไมมนใจในบทบาทหนาทของตนเอง ตางกหวาดระแวง

ซ งกนและกน โดยเฉพาะระหวางผ ใหญบานกบโตะอหมาม เปนท เขาใจวา

ผใหญบานเปนคนของทางการ แตไมคอยมความรทางศาสนา สวนโตะอหมาม

เปนผนำธรรมชาตมความรทางศาสนาสามารถตดสนปญหาตาง ๆ ไดดกวา

8. ประชาชนขาดการรวมกลมตางคนตางอยตางคนตางทำมาหากน การมา

มสยดกแคละหมาดเสรจแลวกกลบไมมกจกรรมทชวนใหมาคดรวมกน การคด

ของชาวบานถาพดถงปญหาและการพฒนาจะมงเนนไปในทางการพฒนาวตถ ไมเขาใจ

เร องชมชนเขมแขง ไมกลาบอกปญหาท แทจร งของตนเองและของชมชน

กลวมความผด กลวเขาวาชมชนมปญหา

9. ชาวบานขาดการรบรในเรองงบประมาณและโครงการตาง ๆ ทลงส

หมบาน/ชมชนไมกระตอรอรนเขารวมเวทแสดงออก ขาดการมสวนรวม

45

1. แกนนำขบเคลอน (คณะทำงาน) ไดเรยนรทกษะในการทำงานเปนทม

มความมนใจในการดำเนนกจกรรมมากยงขน เกดความตระหนกในการจดลำดบกจกรรม

และสรางเปาหมายทชดเจน สามารถพฒนาวางแผนงานอยางเปนระบบมากขน

2. แกนนำขบเคลอนเรมใชหลกศรทธาเขามาในการดำเนนกจกรรม

ททำรวมกบชาวบาน

3 . ผนำ 4 เสาหลกเร มตระหนกและเหนความสำคญของตนเอง

มความมนใจในการทำงานรวมกน เนองจากมกฎหมายรองรบ และมผประสานงาน

ตดตามกจกรรมใหอยางใกลชด

4. ประชาชนมโอกาสแสดงความคดเหนอยางเปนกนเอง มความมนใจ

และกระตอรอรน เพราะผสนบสนนมความเปนกนเอง ใชหลกศาสนาและการมสวนรวม

จนทำใหสามารถนำเสนอกจกรรมทตองการจะทำและตรงกบสภาพปญหา

ของแตละพนทอยางแทจรง เชน กจกรรมกรออาต การฟนฟตาดกา รานคาชมชน

เปดเวทการบรรยายธรรม การบรณะศาสนสถาน การสงเสรมอาชพ การศกษาดงาน

จดตงกลมออมทรพยและสวสดการชมชน เปนตน

5. ผนำหลายแหงใชกจกรรมเปนเครองมอ ในการนำความสามคคกลบคนมา

6. ทกหมบานทเรมทำกจกรรม สามารถสรางความเชอมนใหผนำและชาวบาน

เกดความรสกมพลงในการคดคนกจกรรมตอยอดตอไป

7. ประชาชนสามารถเขาถงขอมลขาวสารมากขน ไดเปลยนแปลงความรสก

ใหมสความเปนพลเมองไทยอยางแทจรง แตละพนทสามารถสรางเครอขายเกดความสมพนธ

ระหวางกน ไดแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

สภาพหลงดำเนนการ

46

ผลทเกดกบประชาชนในภาพรวม

1. แนวทางการแกปญหาของ “ชมชนศรทธา” มตทเปนจดแขงคอ พรบ.

คณะกรรมการหมบานและการดำเนนงานทบรณาการกบหลกศาสนาจนไดรบ

การตอบรบเปนอยางด

2.“ชมชนศรทธา”กลายเปนเครองมอเพอการแกปญหาหลาย ๆ มต เชน

ความขดแยงในชมชนระหวางผนำ การคลคลายโครงสรางการปกครองทขาดความ

รบผดชอบหรอขาดคณธรรมจรยธรรม ความรสกเปนเจาของงานพฒนาของชาวบาน

ในหมบานตนเอง เปนตน

3. เปนการเสรมสรางพลงการตอรองของประชาชน ในการมบทบาทกำหนด

วถชวตของตนเองในแผนดนบานเกด

4. สามารถเปนเครองมอในการบรณาการงาน บรณาการเงน และบรณาการ

คนของหนวยงานทกภาคสวน เชน หนวยงานภาครฐทมความพรอม ความชำนาญเฉพาะทาง

นกวชาการ นกการศาสนาใชเปนเวทเผยแพรหลกการหรอองคความรสพนองประชาชน

นกพฒนาทงของเอกชนและของรฐ เพราะใชพนทเปนตวตง ประชาชนเปนเจาของ

และเปนแกนหลกในการดำเนนการกจกรรมในหมบาน สามารถสรางความยงยนหรอ

มความตอเนองในกระบวนการแกปญหา ทงยงสามารถดำเนนการไดในหลาย ๆ

มตพรอม ๆ กนดวย

5. ประชาชนมความภาคภมใจในกจกรรมทไดดำเนนการ เพราะใชหลก

การมสวนรวมทกขนตอน ตงแตการรวมกนคด รวมกนทำ รวมกนรบ ผลประโยชนและรวมกน

ปรบปรงพฒนา ตอยอดงานสกจกรรมอนตอ ๆ ไป

6. สามารถใชเปนเครองมอสการแกไขปญหาความมนคง เพราะประชาชน

มโอกาสไดแกปญหาดวยตนเอง สามารถกำหนดวถชวตหรอรปแบบในการดำเนนชวต

ของตนเองและสงคมได

47

การข บ เคล อน ง านของ “ช มชนศร ทธา” ใช แนวค ด

ของศาสนธรรมอยางชดเจน ใชไดทกศาสนา เพยงแตในพน

ทจงหวดชายแดนใต ใชหลกการของศาสนาอสลามมากกวาศาสนาอน เนองจากม

ประชากรทนบถอศาสนาอสลามเปนสวนใหญ ใชกจกรรมทางศาสนาทประชาชน

ศรทธาเปนเครองมอสรางสงคมใหนาอย พรอม ๆ กบคำนงถงการใชหลกการพฒนาท

เนนกระบวนการมสวนรวมอยางเปนขนเปนตอน มกระบวนการพงพาตนเองเปนหลก

สรางความรกความสามคคให เกดในหมผนำและประชาชนในหมบาน/ชมชน

ไมใชเงนเปนตวตง และเรมดวยประเดนกจกรรมทประชาชนสามารถทำไดและลงมอ

ปฏบตไดจรง เกดการเรยนรเปนลำดบขน มการพฒนากจกรรมทตอเนองและสราง

ความยงยนใหเกดขน โดยการใชศาสนสถานเปนศนยกลางของการพฒนาทกดาน

ของหมบาน/ชมชน โตะอหมามมสวนอยางสำคญในการแกปญหาและสรางงานพฒนา

กจกรรมก ลมออมท รพ ยเ ปน เค รอ ง มอ ในการรวมคน ส รา ง ระ เ บยบ วนย

ใหเกดขน และเกดสวสดการชมชน เปนตน

บทสรป“สนตสข” เกดขนได ?

48

จาก การดำเนนงาน “ชมชนศรทธา” ทผานมา องคกรภาค

ประชาชนคาดหวงจากการเรยนรวาหากใชกระบวนการน

กบทกหมบาน/ชมชนในจงหวดชายแดนใต สามารถสรางความรกความเขาใจและ

ความหวงแกทกฝายได เพยงแตมความหวาดระแวงกนอยบาง ซงอาจเปนเหตมาจากการสอสาร

ไมเขาใจกน แตเมอเขาใจตรงกนแลว กจะเปนแรงกระตนพลงแหงการพฒนา

ใหเกดในหมประชาชนใน ทก ๆ อนนำไปสการสรางสงคมทเกดความสนตสขอยางยงยน

ปจจยสำคญทงานพฒนาตาง ๆ ไมไดเขาไปอยในใจประชาชนเทาทควร

กเพราะงานเหลานน ยงใชเงนเปนตวตง มความรบเรงทตองใชเงนใหหมดไปกบการทำโครงการ

สวนใหญแลวจะเปนการจดซอวตถสงของและสรางสงกอสราง ขาดกระบวนการพฒนาคน

ทตรงจดซงกลายเปนจดออน ถงแมจะใชงบประมาณจำนวนมากเพยงใดกตาม ความรสก

นกคดของประชาชนกไมไดเปลยนแปลงอะไร ความศรทธาตองานพฒนากไมเกด

หลกการพฒนาทแทจรงมเปาหมายสำคญคอ การพฒนา “คน” หรอ “กลมคน”

โดยใชงบประมาณเปนเครองมอสรางกจกรรมทางสงคมททำใหประชาชนรสก

เปนเจาของ มความภาคภมใจในสงทตนเองไดทำโดยใชหลกการมสวนรวมใหเกด

การเรยนรอยางแทจรง ซงจำเปนตองอาศยกระบวนการทดทเหมาะสมกบแตละพนท

โดยเฉพาะสภาพปญหาปจจบนความสมพนธทดระหวางผคนสญเสยไป เราสามารถ

ใช ก ระบวนงานพฒนา เพ อปร บ เปล ยนความส มพ นธ ขอ งผ คน ให ด ข น ได

ไมวาระหวางผนำกบประชาชน ระหวางภาคราชการกบประชาชน หรอระหวางประชาชน

กบประชาชนดวยกนเอง และทสำคญตองบรณาการกบมตทางดานศาสนา

ซงเปนวถชวตของประชาชน หากทำอยางนไดงานพฒนากจะมความหมายและม

คณภาพทสามารถปรบเปลยนความสมพนธหรอพฒนาคนได อนมผลตอเปาหมายสำคญ

ทผคนในสงคมคาดหวงไว

49

ฉะนนเพอใหงานพฒนามความสมบรณมากยงขน จงควรเพมความ

ประณต 2 ประการ ดงน

ประการทหนง การเนนความละเอยดออนในกระบวนการทำงานมากกวาผล

ทเปนวตถสงของ ซงการทำงานทผานมาไดบทเรยนวาขดของตรงจดไหน แกไขตรงจดนน

เพราะเปาหมายสงสดของงานพฒนาคอ “การพฒนาทรพยากรมนษย” โดยใชกจกรรมงาน

พฒนาเปนเครองมอในการสรางกระบวนการเรยนรใหประชาชน ซงความไมสงบทเกดขน

กเพราะ “ทรพยากรมนษย” นนเอง ไมใชเพราะวตถสงของ

ประการทสอง การใชมตของศาสนธรรมใหเหมาะสมกบสภาพปจจบน

ในแตละพนท ซงกจกรรมเหลานในทองถนมอยแลว โดยการสอบถามชาวบานหรอไดจากเวท

แลกเปลยนตาง ๆ แลวนำมาฟนฟกนใหม สรางการเชอมโยงกบงานพฒนาทจะดำเนนการ

ปจจยทง 2 ประการน มอยในกระบวนการของ “ชมชนศรทธา” ซงสามารถนำไป

ประยกตใชกบโครงการตาง ๆ ในพนทไดเพอสรางกระบวนการดงกลาวกอนทจะตอยอด

กจกรรมพฒนาดานอน ๆ ตอไป

50

โครงชมชนศรทธา ท ำ ให แ กนน ำ

4 เสาหลก มสวนรวม ในการดำเนนการโครงการ แกนนำได เปดความคด เปดวสยทศนไดรบรโครงการพฒนาตางๆ

“”

51

บานปะแตเรมพฒนาจากเดกจดเลก ๆ กอนขยายใหญ

บานปะแต หมท 6 ตำบลปะแต อำเภอยะหา จงหวดยะลา

มประชากร 436 ครวเรอน 2,115 คน เปนชาย 1,073 คน

หญง 1,042 คน ผสงอาย 185 คน เดกวยเรยน 341 คน

ผพการ 12 คน สวนใหญนบถอศาสนาอสลามจำนวน 2,072 คน

ศาสนาพทธ 43 คน มมสยด 3 แหง สเหรา 2 แหง

อาชพหลก ไดแก เกษตรกรรม อาชพเสรม รบจางทวไป

กอนโครงการชมชนศรทธาเขาสหมบาน ชาวบานไดรวมตวกนทำ

กจกรรมตาง ๆ เชน มกลมสงเสรมอาชพทำดอกไมประดษฐ ของชำรวย

ตดเยบเสอผา ปกผาคลม กลมแมบาน และกลมสหกรณรานคา

ชมชนศรทธากรณศกษา

52

สภาพปญหาในหมบาน คอ ปญหาคนวางงาน ปญหายาเสพตด เชน ใบกระทอม

เกดความไมสงบในพนท เชน มเหตการณยงรถต ยงกำนน การระเบดบรเวณหวสะพาน

ทำใหในพนทเงยบ ไมมใครกลาออกมานอกบาน การประชาคมและประชมหยดชะงก

ม ก า ร ส ง ห า ม ไ ม ใ ห อ อ ก ไ ป ท ำ ง า น น อ ก บ า น ท ำ ใ ห ต า ง ค น ต า ง ท ำ ง า น

รบหนาทกนไปทำงาน ไมมการประชมปรกษาหารอกนกอน

สภาพปญหา ระดบผนำ สเสาหลกขาดการประสานงานตางคนตางทำงาน

ขาดการคดและพดคยหารอรวมกน และขาดการวางแผนในระดบชมชน ชาวบานขาด

การรบรในงบประมาณและโครงการตางๆ ทลงชมชน ขาดโอกาสรวมเวทเพอแสดงออก

และสะทอนปญหาความคดเหนของตนเองได ดงนนเมอโครงการชมชนศรทธา

ลงสชมชน ชาวบานจงคาดหวงในการเขารวมโครงการ เพอพฒนาชมชนโดย

ยดหลกศาสนา จรยธรรม วฒนธรรม จตวญญาณชมชนใหสามารถพงพาตนเองได มอาชพ

ส ร า ง ร า ย ไ ด เ ลย ง ค ร อ บ ค ร ว ส ร า ง ช ม ช น ใ ห เ ข ม แ ข ง ล ด ปญ ห า ต า ง ๆ

เชน ยาเสพตด สถานการณความไมสงความยากจน การศกษา เปนตน

ในการดำเนนงานในโครงการชมชนศรทธา ชาวบานไดรวมกนสรางกระบวน

การทำงานรวมกนอยางเปนขนเปนตอน คอ ประสานแกนนำ 4 เสาหลกในพนท

เพ อร วมหารอและทำความเข า ใจวตถประสงคของโครงการชมชนศรทธา

ในเบองตน จากนนกรวมกนจดเกบขอมลพนฐานของชมชนแลวไดจดเวทสรางความเขาใจ

แนวคดโครงการชมชนศรทธา ชาวบานออกมารวมเวทครอบคลมทกกลมทกวย

ทงกลมพอบาน แมบาน เยาวชน และแกนนำ 4 เสาหลกใหความรวมมอเปนอยางด

ผใหญบานเขาประสานแกนนำคนอนๆ ตอ เพอรวมกนประสานชาวบาน

หลงจากทแกนนำ 4 เสาหลกและประชาชนเขาใจวตถประสงคแลวกไดจดเวท

ทำแผนพฒนาหมบาน ชาวบานประมาณ 200 คนไดรวมระดมความคดเหนสภาพปญหา

ความตองการของชมชนโดยแบงออกเปนกลม และคดเลอกคณะกรรมการหมบาน

โดยชมชนมสวนรวมกบแกนนำ 4 เสาหลก ซงเมอไดแผนงานแลวกรวมกน

ทำกจกรรมตามแผนตอไป

53

หลงจากรวมกนทำงาน กอใหเกดความเปลยนแปลงหลายประการ ทกฝาย

เหนดวยกบแนวทางโครงการชมชนศรทธา ทใชหลกศาสนาเปนหลกในการดำเนนงาน

พฒนาโดยชมชนเปนแกนหลก ทำใหเกดความรวมมอ เขามารวมกจกรรมเปนจำนวนมาก

อยางทไมเคยมมากอน รบรรายละเอยดโครงการทงหมด และการสนบสนนใหผนำทำงาน

อยางสะดวกอกทงไดเหนความรวมมอของแกนนำ 4 เสาหลก มความใกลชดกนมากขน

กล าท จ ะแสดงความค ด เห น ซ ง ก อนม โครงการช มชนศรทธา ชาวบ าน

และแกนนำไมเคยรบรเกยวกบโครงการพฒนาตางๆ ทลงในพนท เปนหนาทของ อบต.

ในการดำเนนการ แต “โครงการชมชนศรทธา ทำใหแกนนำ 4 เสาหลก มสวนรวม

ในการดำเนนการโครงการแกนนำไดเปดความคด เปดวสยทศน ไดรบร โครงการพฒนาตางๆ

สงผลใหสถานการณความรนแรงในพนทยงมแตเบาบางลงมาก”

54

สวนกจกรรมททำรวมกนไดแก การซอมแซมตอเตมอาคารเรยนกรออาต

พอเสรจแลวกรวบรวมเดกๆ ในชมชนมาเรยนกรออาตเปนจดเดยวนำไปสการแกปญหา

เยาวชนในหมบานใหมความรทกษะดานตาง ๆ สงเสรมการเรยนรทางดานศาสนาใหกบ

เยาวชน ปองกนและลดยาเสพตดทระบาดในหมบาน เสรมสรางเยาวชนใหมบทบาท

เปนหเปนตาในหมบาน โดยจดใหมการอบรม ศกษาดงานแลกเปลยนประสบการณ

ทางดานทกษะชวตและอาชพ จดการอบรมดานศาสนา พฒนาผนำสอนอลกรอาน

ซงในอนาคตชมชนจะมแผนงานตาง ๆ อยางตอเนอง คอ มการสนบสนนกลมสตร

อยางตอเนอง มการสนบสนนโรงเรยนตาดกาเหมอนหรอเทยบเทาโรงเรยนสามญทวไป

การอบรมและหนนเสรมใหชาวบานเขาใจเรองเศรษฐกจพอเพยง อบรมเยาวชนใหม

ความรบผดชอบและตระหนกในหนาท มอาชพ พรอมคณธรรม จรยธรรม

นอกจากนการทำกจกรรมรวมกนอยางเขาใจตอกนไดกอใหเกดคณะกรรมการ

หมบาน ตามโครงสราง กฎหมายคณะกรรมการหมบาน อนเปนการสนบสนนนโยบาย

ของรฐบาลอกทางหนง ซงแกนนำเหลานไดเกดการเรยนรการพฒนาแบบมสวนรวม

ผานกระบวนการรวมคดรวมทำ การศกษาดงานแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณ

ทำใหแกนนำ 4 เสาหลกสามารถดำเนนงานโครงการพฒนาอน ๆ ได เชน การจดการ

กบปญหาทจรต คณะกรรมการหมบาน เปนคณะกรรมการรองรบโครงการพฒนาตาง ๆ

ทจะลงสพนทใหเปนจดเดยวกนทกโครงการ รวมทงในอนาคตจะมการจดเวท

ประชมประชาคม ซงใชมสยดเปนทตง ทำใหไดรบทราบปญหาและหาแนวทาง

แกใหตรงจดโดยใชกระบวนการสรางความสามคคระหวางรฐและประชาชน

ตามแบบอยางของชมชนศรทธา

55

ชมชนตะโละอาโหร หมท 2 ตำบลตะโละอาโหร

อำเภอยะหรง จงหวดปตตาน จากการทโตะอหมามถกลอบยงตาย

ทำใหพนทขาดความไววางใจ หวาดระแวง ไมกลาออกมาทำกจกรรม

ชมชน ตางคนตางอย ไมกลาพด ไมตอบรบ ไมคยกนแกนนำ 4 เสาหลก

ยงไมคนเคยกบกระบวนการทำกจกรรม/ทำแผนแบบใหม ชาวบานยงขาด

การศกษา ประชาชนไมไววางใจภาครฐ

ดานเศรษฐกจ ชาวบานเปนหน เนองจากอาชพประมง

รายไดไมเพยงพอ ขาดวสดอปกรณดานประมง เชน อวน อาชพเกษตร

กไมมวสดอปกรณเพยงพอ ปยราคาแพง ขาดพนธพช พนธสตว

มปญหาคนวางงาน ปญหาดานสงคม ขาดสวสดการผสงอาย

ตางคนตางอย ขาดทนการศกษา สถานทเรยนตาดกาขาดหองนำ

ขาดคระบายนำ ปญหาดานการเมอง การพฒนาไมทวถง และไม

สอดคลองกบความตองการของชมชนสงผลใหขาดความรวมมอ

ระหวางรฐกบประชาชน

ตะโละอาโหรนำศรทธาขจดปญหาความขดแยง

56

ในการลงพนทของโครงการชมชนศรทธาไดมการประสานแกนนำ 4 เสาหลก

ในพนท เพอรวมหารอและทำความเขาใจวตถประสงคของโครงการชมชนศรทธา

ซงในครงแรก แกนนำ 4 เสาหลก ยงมความหวาดระแวง ทมงานจงไดลงพนทประสาน

ความเขาใจหลายครง เพอใหเกดความไววางใจ โดยการจดเวทสรางความเขาใจแนวคด

โครงการชมชนศรทธา ชาวบานออกมารวมเวทครอบคลมทกกลมทกวย ทงกลมพอบาน

แมบ าน เยาวชน และแกนนำ 4 เสาหล ก ให ความร วมม อ เป นอย า งด

จากนนกไดจดเวททำแผนพฒนาหมบาน ชาวบานรวมระดมความคดเหน ความตองการ

ของชมชนโดยแบงออกเปนกลม และคดเลอกคณะกรรมการหมบาน โดยชมชน

มสวนรวมกบแกนนำ 4 เสาหลก ในชวงแรก ชาวบานยงไมกลาแสดงออก พอเรมคนเคย

จงกลานำเสนอปญหาและแนวทางแก ไขปญหาจนเกดแผนและจดกจกรรม

ตามแผนพฒนาหมบานสชมชนศรทธาตอไป

นอกจากนยงไดสรางเวทยอยกบกลมแกนนำ แลกเปลยนเรองสทธหนาท

ปญหาสงคม ปญหาเยาวชนและสตร ทำใหแกนนำเกดองคความรมองเหนแนวทาง

ในการแกปญหามความกลาแสดงออก กลาคดกลาทำ

การทำกจกรรมรวมกนทำใหชมชนเขาใจในแนวทางโครงการหมบาน /

ชมชนศรทธา แกนนำ 4 เสาหลกไดรถงสภาพปญหาและแนวทางแกไขปญหาของชมชน

ใหความรวมมอ เขามาทำกจกรรมตามแผนงานรวมกบชาวบานเปนอยางด ชมชนเกด

การเรยนรจากการทำกจกรรมรวมกน ลดความหวาดระแวงลง ตอมาไดพฒนาจนเกด

คณะกรรมการชมชนศรทธา ตามโครงสรางกฏหมาย

เกดแผนงานพฒนาหมบานสชมชนศรทธา ประกอบดวยกจกรรมอบรมชมชน

(ธรรมบรรยาย) เพอสรางความเขาใจในคณะเยาวชนในหมบาน กจกรรมรบขวญผสงอาย

เพอสรางกำลงใจใหกบผสงอาย กจกรรมอบรมการเลยงบตรหลาน เพอใหบตรหลานอย

ในกรอบจรยธรรมและคณธรรม ซงกจกรรมเหลาน นายอำเภอรบทราบและเขารวม

ทำใหชาวบานเกดความภมใจและปรบเปลยนทศนคตทดตอรฐ เชน สามารถทำกจกรรม

กบทหารได กระแสความสามคคของแกนนำสเสาหลกและชาวบานปรากฏชดเจนยงขน

ในชมชนตะโละอาโหร

57

บานโตะเดง หมท 1 ตำบลโตะเดง อำเภอสไหงปาด

จงหวดนราธวาส มประชากร 321 ครวเรอน 1,114 คน เปนชาย 570 คน

เปนหญง 544 คน ผสงอาย 132 คน เดกวยเรยน 200 คน ผพการ 26 คน

นบถอศาสนาอสลาม 90 % ศาสนาพทธ 10 % มมสยด 1 แหง

วด 1 แหง ปอเนาะ 1 แหง

สภาพปญหาในพนท เยาวชนรนใหมขาดความรเรองศาสนา

ผสงอายขาดสวสดการ การคมนาคมไมสะดวก ขาดรายไดเสรม

เมอเรมมเหตการณความไมสงบ มการสรางสถานการณโดยการ

กอเหตฆาคนไทยพทธ ทำใหประชาชนเกดความหวาดระแวงกนเอง

จนนำไปสการเกดเหตการณตาง ๆ ในพนท เชน การประทวงทบานไอบาต

ต.โตะเดง เปนตน ภาครฐไมสามารถลงพนทได

ชาวโตะเดงใชศาสนาแกปญหาชมชน

58

นอกจากนน กลมเยาวชนไมสามารถรวมกลมกนได ชาวบานบางสวนขาด

โอกาสทางการศกษา ไมวาการศกษาดานศาสนาและสามญ และยงมปญหายาเสพตด

แตไมรนแรงนก จงเปนสงจำเปนอยางยงทภาคสวนตาง ๆ จะตองเขามารวมกนคนหา

แนวทางในการแกไขปญหาตอไป

ในการทำงานของโครงการฯ ไดประสานงานกบกำนนโตะเดง แกนนำ 4 เสาหลก

ในพนท เพอรวมหารอและทำความเขาใจวตถประสงคของโครงการหมบาน/ชมชนศรทธา

และนดหมายกบผ นำศาสนา เพ อน ดชาวบ านมาประชมสร า งความเข า ใจ

จากนนไดจดเวทสรางความเขาใจแนวคดโครงการหมบาน/ชมชนศรทธา ชาวบาน

ใหความรวมมอและออกมารวมเวท มการระดมปญหา เพอนำไปสการจดทำแผน

โดยจดเวททำแผนพฒนาหมบานสชมชนศรทธา ในชวงเชาทำความเขาใจเพมเตม

และทบทวนปญหาทระดมไดจากเวทสรางความเขาใจในครงแรก ชวงบายระดมทำแผน

ในการขบเคลอนพฒนาสหมบาน / ชมชนศรทธา

จากการทำงานรวมกนพบวาไดรบความสนใจและความรวมมอจากประชาชน

เปนจำนวนมาก เกดแผนงานพฒนาสหมบาน / ชมชนศรทธา เพอใหคนในชมชนไดรวม

กนโดยการสรางสถานทสาธารณะประโยชน ทำรวมสยดและซอมแซมมสยด ซงเปน

ศนยรวมจตใจของหมบาน

59

4 อำเภอในจงหวดสงขลาเปนพนทเปาหมายของโครงการฯ

โดยขอยกเอาบานลำลอง หมท 12 ตำบลนาทว อำเภอนาทว

เปนกรณศกษา โดยบานลำลอง มประชากร 393 ครวเรอน 1,602 คน

เปนชาย 824 คน หญง 678 คน ผสงอาย 139 คน เดกวยเรยน 250 คน

ผพการ 7 คน นบถอศาสนาอสลามเกอบทงหมด มเพยง 6 คนเทานน

นบถอศาสนาพทธ มมสยด 1 แหง

การพฒนาตงแตอดตทผานมารฐจะเปนผดำเนนการให สงผล

ใหชาวบานขาดความกระตอรอรนในการพฒนาชมชน ไมคอยได

แสดงความคดเหน สวนสเสาหลก โตะอหมาม ผใหญบาน อบต.

ผนำกลม ตางคนตางอยตางทำงาน ไมมการประสานความรวมมอกน

ขาดความรความเขาใจในแนวทางการทำงานพฒนาแบบชมชน

มสวนรวม ไมกลานำเสนอสงทเปนปญหาในหมบาน/ชมชนของตนเอง

บานลำลองใชชมชนศรทธาพฒนาความมนใจใหแกนนำ

59

60

สวนชาวบานกขาดการรวมกลมตางคนตางอยตางคนตางทำมาหากน

การมาทมสยดกมาแคละหมาดเสรจแลวกกลบไมมกจกรรมทชวนใหมาคดรวมกน

หรอถามอยบางกเปนแคการรวมกนสรางดานวตถ ยงไมเขาใจมตพฒนาความเขมแขง

และไมกลาบอกปญหาของตนเองและชมชน กลวมความผด กลวเขาวาชมชนไมด

กระบวนการทำงาน แกนนำขบเคลอนลงไปประสานงานกบแกนนำสเสาหลก

พดคยถงแนวทางการสรางชมชนศรทธาและเกบขอมลพนฐานแลวเชญแกนนำสเสาหลก

เขารวมประชมทำความเขาใจรวมกบพนทอน ไดรบความรวมมอเขารวมครบทกคน

และนดแนะวน เวลาลงสรางความเขาใจและทำแผนเพอขบเคลอนสชมชนศรทธา

จากนนไดเปดเวทชแจงสรางความเขาใจ เพอทำแผนพฒนาโดยใชกระบวนการ

มสวนรวมระดมความคดเหนจากทกกลม ดวยการแบงกลม เชน เยาวชน ผหญง ผชาย ฯ

จากการทำงานทำใหเกดแผนพฒนาหมบานสชมชนศรทธา โดยการจด

กจกรรมบรรยายธรรม เพอสงเสรมความรในวถตามแนวทางทถกตอง สงเสรมคณธรรม

และจรยธรรม พฒนาศกยภาพคนในชมชนใหมความสามคค การจดกจกรรมจดซอ

อปกรณโรงเรยนตาดกา เพอสงเสรมใหเดกและเยาวชนไดมโอกาสเรยนรและการจด

กจกรรมปรบภมทศนรอบบรเวณมสยด เพอใหชมชนไดมาทำกจกรรมรวมกนสราง

ความสามคคในชมชน

61

ในการทำกจกรรมสเสาหลกใชมสยดเปนทประชมหนหนาเขามาพดคยกน

สงเกตไดจากการจดเวทในแตละครงจะมการประสานงานและรวมมอกนเปนอยางด

โดยเฉพาะอยางยงโตะอหมามจะมความกระตอรอรนมากขน จากคนทไมคอยสะทอน

ปญหากกลบกลาทจะแลกเปลยน มความคดมมมมองทกวางขน และยงเปนตวประสาน

งานกบพนทตาง ๆ อกดวย สวนผใหญบานเมอกอนชาวบาน สะทอนวา ชอบทำอะไร

คนเดยว เดยวน หนหนามาหารอกน อบต. กใหความรวมมอเปนอยางดอำนวย

ความสะดวกและดแลการประชม

ในสวนของชาวบานในตอนทจดกระบวนการสรางความเขาใจและทำแผน

ในระยะแรกชาวบานบอกวาไมมปญหาอะไรมแตขาดกำแพงดานหลงมสยดอยางเดยว

นอกนนชมชนเขาดหมดแลว ไมกลาเสนอปญหากลวและอายเรองปญหาโดยเฉพาะ

ปญหายาเสพตดจะไมกลาพด แตกระบวนการในเวท การสรางความเขาใจโดยการมสวน

รวมแสดงความคดเหนทำใหเกดการปรบเปลยนกลาพดกลาเสนอปญหาซงมมากมาย

อยางไรกด เนองจากเปนระยะเรมตนจงมขอทตองพฒนาอกหลายประการ

เชน พฒนาแกนนำใหมความรความเขาใจโดยใชหลกศาสนาเปนตวนำการพฒนา

โดยเนนกระบวนการมสวนรวมของชมชน ใหชมชนไดมอำนาจในการตดสนใจ

การพฒนาพนท หมบาน/ชมชนตนเอง และควรทจะนำปญหาสำคญ ๆ ของชาวบาน

คอ เรองทดนททำกนซงไมมเอกสารสทธ ทำใหชาวบานขาดความมนใจในการดำรงชวต

ควรจะแกปญหาใหชมชนมความมนใจในการทำมาหากน จะโดยรปแบบไหน

กใหดความเหมาะสม ชาวบานจะไดรสกมความมนคงในชวต รฐกจะไดใจชาวบาน

62

ชมชนสะโลปาแต ตำบลกอตอตอระ อำเภอรามน จงหวดยะลา

มลกษณะเปนชมชนผสมผสานระหวางชนบทกบเมอง สภาพความเปนอย

การดำรงชวตเปนแบบระบบเครอญาต ในสมยกอนคนทมาตงถนฐาน

ในหมบานแหงนมเพยงไมกครอบครว และไดทำมาหากนอยเรอย ๆ

ตามระยะเวลาจนมสมาชกเพมมากขนและบางสวนมาจากการ

ยายเขามาอยอาศยของชาวบานในชมชนรอบขางจนถงปจจบน

ชาวบานสะโลปาแต มอาชพทหลากหลายตามลกษณะสภาพ

ของพนทซงเปนเทอกเขา สลบทราบ อาชพหลกของชาวบาน

สะโลปาแต กคอ การทำสวนยางพารา สวนผลไม การทำนา

แลวยงมอาชพทรองลงมากคอ รบราชการคร ตำรวจ พยาบาล เปนลกจาง

ตามสถานทตางๆ ทงในชมชนและในเมอง

สะโลปาแตใชศรทธาชกนำเดกและผปกครอง

เดนตามหลกศาสนา

63

ในอดตชมชนสะโลปาแตมชอเสยงในดานเศรษฐกจ เปนแหลงคาขายของคน

จากเมองตางๆ และเปนแหลงทองคำทขนชอ มประวตศาสตรทสำคญๆ อยหลายอยาง

เปนแหลงเรยนรของคนรนหลง แตสงด ๆ เหลานกำลงสญหาย เพราะขาดบคลากรทจะ

เลาถงประวตศาสตร และขาดการอนรกษและรกษาไว

ในอดตประชาชนจะถอมสยดเปนศนยกลางของชมชน มสยดมบทบาทตอ

ผคนในชมชนเปนอยางมาก กลาวคอ เปนทละหมาดยามาอะหเกอบทกเวลาและกจกรรม

ตางๆ ของชมชนกจะทำกนทมสยด แตสภาพปจจบน คนในชมชนไมคอยอยตดกบมสยด

กลาวคอ ไมเนนการละหมาดยามาอะห จะมกแตผสงอายไมกคน ยงในกลมวยรนหรอ

เยาวชนแทบจะไมคอยสนใจมสยดเลย จะสงเกตเหนเมอมกจกรรมตางๆ ทมสยดกจะม

เฉพาะกลมผสงอายเทานน สาเหตนาจะมาจากขาดการศกษาในหลกศาสนา และการท

สภาพความเปลยนแปลงของโลกไมวาจะเปนทางดานความเปนอย ใหทนกบความ

เปลยนแปลงของโลกาภวฒน ทำใหคนใหมตองทำตวใหกลมกลนกบยคสมยคอ

มองความสำคญของวตถมากกวาจตใจ ทำใหไมมเวลาในการทจะพฒนาจตใจของตน

ซงทกคนกตระหนกวาการทจะพฒนาจตใจของตนคอ การเขาถงศาสนา

กอนมโครงการชมชนศรทธา ในชมชนชาวบานมกจกรรมวนฮารรายอ

และตอนรบปใหมอสลาม จะจดโดยศนยการศกษาอสลามประจำมสยด และตาดกา ซง

จะมครสอนตาดกาและกรรมการตาดกาเปนแกนหลกในการดำเนนการโดยใชงบประมาณ

จากชาวบานในหมบานเปนผสนบสนนและสมทบ มการแสดงความสามารถของเดก ๆ

และเยาวชนในเรองของกฬาและกจกรรมบนเวท สวนการมสวนรวมของประชาชนทวไป

ในกจกรรมนคอการเลนกฬาพนบานเปนหลก

64

โครงการชมชนศรทธาเขามาในชมชนโดยการทชมชนสะโลปาแตถกคดเลอก

ใหเปนชมชนนำรองของอำเภอรามน ซงจากการทำงานทผานมาเหนความแตกตางคอ

หนวยงานอนจะทำงานตามโครงการมกรอบโครงการ ทำใหไมมความเปนอสระ

ในการดำเนนงาน คอการพลกแพลงเพอหาแนวทางในการดำเนนงานใหเกดประสทธภาพ

ไมได ทำใหมความจำเจและเปนแบบเดม ๆ

ผดกบโครงการชมชนศรทธา ใหอสระในการจดกจกรรมสามารถลองผด

ลองถกภายใตความนาจะเปนและเหนหนทางในการดำเนนกจกรรม โดยเรมจากการ

มสวนรวมอยางจรงจง

นายมสตอฟา (แกนนำในชมชน) ไดกลาววา ตอนแรกๆจากการททางโครงการ

ลงทำความเขาใจ ชมชน ตวเองยงไมเขาใจมากเทาไร วาชมชนศรทธาเปนอยางไรแตรวา

เปนโครงการทนำหลกของศาสนาเปนหลกในการพฒนาชมชน และตอมาไดรวมกจกรรม

ศกษาดงานกบทางโครงการฯ จนทำใหมความเขาใจมากขนพรอมทจะใหการสนบสนน

โครงการอยางเตมท เพราะเปนโครงการทแตกตางจากโครงการอนๆ และ

ทรสกวาเดนทสด คอ การทนำเอาหลกของศาสนามา เป น แนวทาง ในการดำเนนโครงการซงตรงกบความตองการของตวเองและอกหลายๆ ทานทอยในชมชนบานสะโลปาแต การทแกนนำและชาวบานมความเขาใจและยดหลกศรทธาอยางจรงจง ปญหา

ทเกดขนในชมชนจะลดลงไดหรออาจจะหมดเลยกได โครงการชมชนศรทธาเปนชองทาง

ในการทจะมาแกปญหาและเปนจดเรมตนของการแกปญหาในชมชนอยางเชนกรออาต

เปนจดเรมในการทเราจะทำใหเดกอยในการดแล แลวสามารถทจะทำอะไรอก

หลาย ๆ อยาง เชน การอบรมวากลาวตกเตอน การสรางความสมพนธระหวางเดก

กบเดก และผปกครองกบเดก

“

”

65

โครงการชมชนศรทธาไดเขามาสงเสรมเรองกระบวนวธคดการอยรวมกน

ในชมชน การทำงานแบบมสวนรวมหรอการทำงานเปนกลม การใหคำปรกษา

ในเรองตาง ๆ มาใหความรดานการทำนำยาลางจานอกหลายอยาง และงบ

ประมาณ 100,000 บาท สนบสนนในการทำกจกรรมในชมชน

กจกรรมทเกดจากการวางแผนรวมกนของชาวบาน คอ โรงเรยนสอนกรออาต

สอนอาทตยละ 5 วน เกดขนจากความตองการของชาวบานทอยากใหลกของพวกเขา

เรยนรหลกการอานอลกรอานทถกตอง และใหเดกรจกเปลยนแปลงไปตวเองในทางทด

ไมเกเร และทสำคญสรางเกราะปองกนการยงเกยวกบยาเสพตด

ชมชนบานสะโลปาแต เปนชมชนทมขนาดใหญแบงหมบานออกเปน 3 หมบาน

มสถานทในการประกอบศาสนากจกรรมเพยงหนงแหง และมผใหญบาน 1 ทาน

สมาชกอบต. 2 ทาน ซงผนำทงหมดนนอยคนละหมกน เลอกปฏบตในฐานคะแนน

ของตนเองหรอบานของตนเอง

หลงจากมโครงการชมชนศรทธาแลวความสมพนธหรอความรวมมอ

ของ 4 เสาหลกดขน มการพบปะพดคย ปรกษาหารอในการจดกจกรรมตางๆ

ซงจะเหนไดชดเจน เมอกอนในการจดกจกรรมใดๆ กตามจะเปนการจดกจกรรมของใคร

กของมน แตปจจบนในการจดแตละครงจะเหนความรวมมอของ 4 เสาหลกทมอยางชดเจน

เรมต งแตมการปรกษาหารอรวมกนวางแผนและกำหนดกจกรรมและมารวม

กจกรรมดวยกน

66

ชาวบานชมชนกะดโดะ หมท 3 ตำบลสะเอะ อำเภอกรงปนง

จงหวดยะลา อาศยอยแบบระบบเครอญาตเปนพนองแมจะเปน

คนทยายมาจากพนทอนมากอน แตกเปนพนองรวมสายเลอดดวยกน

มกจกรรมอะไรในชมชน ชาวบานจะชวยกนมาโดยตลอด นบตงแต

บรรพบรษในอดต จนถงรนลกหลานในปจจบน

ชาวบานในชมชนมฐานะปานกลาง อยแบบพอเพยง ชาวบาน

ประกอบอาชพท มความคลายกนหรอเหมอนๆ กนเกอบท งหมด

คอการทำสวนยางพารา สวนผลไม รบเหมากอสราง รบจางทวไป

สภาพสงคมในอดต ชาวบานทง 3 ชมชน ในหมท 3

เปนชมชนเด ยวกน ม สถานท ประกอบศาสนกจท เ ด ยวกน

คอ บานกะดโดะ ซงเปนชมชนทอยตรงกลางระหวาง 2 ชมชน

คอ บานดซงรายอและบานบาตาบแม

ชาวบานกะดโดะเปดใจกนมากขนหลงมโครงการ

ชมชนศรทธา

67

แตในปจจบนเกดการเปล ยนแปลงทางกายภาพ มความเจรญทางวตถ

แตความสมพนธของชาวบานทง 3 ชมชนยงเปนพนองกนเหมอนเดม

ในอดตประชาชนจะถอมสยดเปนศนยกลางของชมชน มสยดมบทบาท

ตอผคนในชมชนเปนอยางมาก คอ ประชาชนในชมชนจะยดมสยดเปนทประกอบ

กจกรรมทางศาสนา เชน ละหมาด (ยามาอะห) ละหมาดวนรายอ การประชมประชาคม

และปฏบตกจกรรมตางๆ ของชมชนกจะทำกนทมสยดเปนหลก

กอนโครงการชมชนศรทธาจะลงสชมชน ชาวบานมกลมออมทรพยบานมนคง

และกลมออมทรพยสวสดการชมชน ขณะทดำเนนการอยนน ทกคนในชมชนรวมกนใน

การจดทำกจกรรม โดยมตวชวดจากทวามสมาชกทรวมกจกรรมมจำนวนเพมขน

แลวมการออมทรพยอยสมำเสมอ และมกจกรรมอน ๆ เกดขนเรอย ๆ ในชมชน ทงน

เพราะองคกรสงเสรมจะเปนทมเดยวกบผดำเนนโครงการชมชนศรทธาในปจจบน จงทำ

ใหชมชนมพนฐานความเขาใจทดในเรองของการมสวนรวมในการพฒนา

68

โครงการชมชนศรทธาลงสชมชนดวยการประสานแกนนำในพนท นดจดเวท

ทำความเขาใจแกนนำในพนทจากนนกจดเวทประชาคม ทำความเขาใจความเปนมาของ

โครงการ วตถประสงค เปาหมาย และใหชาวบานแลกเปลยนความคดเหนวาโครงการ

แบบนตรงกบความตองการของชาวบานหรอไมอยางไร และมความแตกตางจาก

โครงการทลงสชมชนทผานมาอยางไร

โครงการชมชนศรทธา เปนโครงการแรกทนำหลกการศาสนามาพดในเวททำ

ใหชาวบานฟงแลวอยากฟงตอวาเปนโครงการแบบไหนและเปนโครงการทชาวบาน

บรหารโดยตรง ไมจำกดวาจะตองทำอยางนนอยางน หรอมการชนำจากแกนนำ

เปนโครงการทจะพฒนาใหคนอย ในกรอบของศาสนาและสนบสนนชาวบาน

ใหรจกพงตนเอง

หลงจากรวมกนคดและจดทำแผนแลว ชาวบานไดมการจดตงกลมอาชพ

กลมตดเยบเสอผา สนบสนนงบในการสรางกจกรรมสรางความสมพนธคนในชมชน

และกจกรรมวนสำคญ ๆ ในเดอนอสลาม (วนรายอ)

ตอนททางเครอขายชมชนศรทธาลงประสานกบชมชน แกนนำในชมชนไมม

การทำงานรวมกนมากอน แตการจดเวทประชาคม 4 เสาหลกกไดเขารวมกนทงหมดทง

ผใหญบาน อบต.ผนำองคกร และโตะอหมามเปนครงแรกทเกดการรวมมอกนในชมชน

แตในขณะทจดเวททำความเขาใจ ทงผใหญบานและ อบต.จะหมดวาระการปฏบตงาน

และจะมการคดเลอกตงอกครง หลงจากนนทงสองทานไดรบเสยงขางนอย ทำใหการจด

เวทประชาคมครงนนไมสามารถทจะเดนไปสเปาหมายของโครงการชมชนศรทธาได

แตในสวนของแกนนำธรรมชาตและชาวบานในชมชนเขาใจโครงการ จงสามารถทจะ

ปฏบตงานตอไปได อยางไรกด แกนนำหรอคณะกรรมการหมบานชดใหมกม

ความสมพนธทด สามารถรวมกนดำเนนงานหรอกจกรรมในชมชนไดเปนอยางด

69

70

ของ “คนมศรทธา”หลากหลายมมมอง

71

“ครงแรกท โครงการชมชนศรทธา เข ามา ให เล อก

หวหนากลมตางๆ หวหนาชมชน ผใหญบาน

โตะอหมาม อบต. และหวหนากลมแมบานมาประชมกนชแจงใหเขาใจโครงการ

เสรจแลวกมหนวยงานหนงเขามาบรรยายวาชมชนศรทธานเปนอยางไร

พวกเราทกคนเคยคยกนไววา อะไรกตามทเขามาในหมบานแลวสามารถสราง

ความสามคคกบชาวบานและสรางความรวมมอกบทกฝายเรากตองรบสงนน บางทกมอะไร

เขามาแลวไมสอดคลองกบเรา เรากไมเอาเหมอนกน

สงทตางกนกคอ ชมชนศรทธาใหการนบถอกบผนำ 4 ฝาย (ผใหญบาน,โตะอหมาม,

อบต.,และผนำชมชนตาง ๆ ) ใชหลกเชอใจ งาย ๆ ใหเคาไดทำ ไมยากอะไร ใหงบประมาณ

แลวไปทำ คนละลกษณะกบโครงการจากหนวยงาน คอ ตองผานขนตอนอกเยอะ

นายเจะซ ตาเยบผใหญบาน ม.1 ต.ปาเสมส อ.สไหงโกลก จ.นราธวาส

72

สมมตวาชมชนศรทธามงบอย 100,000 บาท เรากตองคดเองวาจะเอาไปทำอะไร

เชนถา ชวยโรงเรยนตาดกา โรงเรยนตาดกาเดมเรากสรางมาอยแลว รวมทำ

กบชาวบานอยแลว หากสวนนชมชนศรทธาไมชวยเหลอเรากตองหาเงนจากชาวบาน

เขามาทำ เพราะศาสนาเปนเรองสำคญ แตเรากคดวาเรองเศรษฐกจกสำคญ เมอชมชน

ศรทธาเขามาเรากเอาเงนตรงนมาทำทงตาดกาและสงเสรมอาชพ เปนการเพมรายได

ลดรายจาย

กอนทชมชนศรทธาจะเขามาเดมตรงจดนไมมใครดแล เมอชมชนศรทธา

เขามามนสอดคลองหมดเลย ไมไดละเลยเรองใดเลย เกอบ 99% กดำเนนการ

ในเรองวฒนธรรมของมสลม

สดทายน อะไรกตามท ไดทำแลวก ใหทำตอ ก ไดผล ชมชนศรทธา

ไดครอบคลมทก ๆ ดานในหมบานไมวาจะเปนเศรษฐกจ ศาสนาและวฒนธรรม”

73

“โครงการชมชนศรทธาเขามาผานทาง

ผ ใ ห ญ บ า น แ ล ว เ ร ย ก ม า

ประชมประชาคม พอเขาใจหลกการทำงานของชมชนศรทธาแลว รสกดมากครบ ชมชน

ศรทธาเขามาสรางความสามคคในหมผนำ แตละผนำมบทบาทหนาทของตวเอง

ซงไดเรยกประชมกรรมการหมบานและชาวบาน ใหรวาโครงการนลงมาเพอทำอะไร

แมวางบประมาณสวนนจะไมมาก แตกไดมสวนชวยทางดานจตใจ ไดบรณะสถานท

กบอกอยแลววา “ชมชนศรทธา” ความศรทธา เรามสลมหรอศาสนาใดกตาม

ความศรทธา ความรกในศาสนา ความรรกสามคค มในตวอยแลว แตเมอมาเนน

ในเรองของความศรทธาในบทบาทของการดำเนนชวตประจำวน โครงการนไดมาสงเสรม

ใหคนเราร จกในการศรทธาย งข น อะไรคอ “ศรทธา” ศรทธา คอ ความเช อม น

ความไมเอารดเอาเปรยบ นนคอ “ศรทธา”

นายซำซดง รอมารอแมง ชาวบาน ม.1 ต.ปาเสมส อ.สไหงโกลก จ.นราธวาส

74

กจกรรมทไดเกดเปนรปธรรมหนงกคอ “ศาลา” ทดแลอย (หมบานซรายอเหนอ)

ไดงบประมาณนมาสวนหนงชาวบานกรวมกนสรางศาลาจนเสรจ แลวประชม

ชาวบานทงหมด มการจดเลยงขนมจน เกดกจกรรมเพอแนะนำและบอกกลาว

แกสมาชกในหมบาน โดยงบประมาณทใชในการจดเลยง ชาวบานรวมกนสมทบทนตวเอง

ชาวบานมสวนรวมมากทสด ไมไดนำเงนสวนของโครงการมาใชในการจดเลยงเลย

แมแตนอย

สงทเกดขนจากโครงการนทเหนไดชดคอ 1) ความสะดวก ตรงจดทำกโบร

กอนหนานเปนหลมเปนบอ พอไดงบประมาณนแลวกไดซอทอทำคนำและซอดนมาถมท

ความสะดวกตรงนจะเหนไดชดเจนเลย จดท 2) คอ ศาลากอนหนานไมมทประชาคม

ไมมทประชม เมอเกดศาลานขนมาชาวบานกมสถานททจะมาประชม มขาวสารอะไร

กจะไดบอกกล าวกนได ง าย เพราะมจดศนย รวมของประชาคม จดท 3 )

การทำโรงครวของมสยด เพราะวาในสภาพปจจบนมคนแวะเขาออกในมสยดกนเยอะ

ทกคนกมโอกาสใช และเมอมงานเลยงทมสยดกจะมหองครวซงใหความสะดวก

ในการทำกบขาว หรออะไรทเกยวของกบงานเลยง และจดสดทาย 4) ตอเตม

อาคารเรยนตาดกา มงบตรงนชวยกไดเบาแรงนดหนง

การเปนผนำในหมบานแบงออกเปน 4 สวน (4 เสาหลก) กอนทโครงการนจะเขามา

ตางคนตางมบทบาทตางกน ผใหญบานอยในบทบาทหนง อบต.กอกบทบาทหนง

คณะกรรมการมสยด(อหมาม) กอกบทบาทหนง (ในดานจตวญญาณ) และกรรมการหม

บานกอยอกบทบาทหนง เมอไดทำเวทประชาคม เรามารวมประชมกน ตรงนแหละ

ความใกลชด ความสมครสมานสามคคมนยงเพมทวคณขน กอนหนานเรานาน ๆ

ครงจะไดเจอหนากนท ถงจะอยในหมบานเดยวกนเถอะ แตในเมอเราไดประชม

กนบอขน มการประชาคมพบปะสงสรรคบอยขน ความสามคค ความปรองดอง

ในหมบานหมผนำแนนแฟนยงขน วนนกดขน”

75

“รสกภมใจมาก และปลมใจทชม

ชนศรทธาไดเขา

มาในหมบานของเรา เพราะยงไม เคยมหนวยงานใดทลงมาทำงานลกษณะน

หนวยงานอน ๆ โครงการตาง ๆ ตองผานผใหญบาน แตผใหญบานกเขารวมเหมอนกน

ทไมเหมอนกนอกสวนหนง กคอ โครงการอนตองทำโครงการผานเรองตางๆ อกมากมาย

สรางความลำบากและย งยากกบชาวบาน ยากท จะไดมา สวนโครงการน

ใหชาวบานเขามารวมกลมแลว ชแจงใหชาวบานเขาใจวาทำอยางไรกไดใหชาวบาน

เกดการรวมกลมกน เชน ทำการดะวะฮ หรอมาพดคย หรออะไรกไดใหเกด

ความสามคคกน

ป จ จ บ น โ ต ะ อ ห ม า ม ผ ใ หญ บ า น ไ ด ม ค ว าม ร ว มม อ ม ส ว น ร ว ม

และใหการสนบสนนมากขน เมอกอนไมไดรวมมอกนลกษณะน ตางคนตางมหนาท

ของกนและกน ปจจบนทกฝายใหความรวมมอกนเปนอยางด และมความสามคค

กนมากขน มงานหรอมอะไรเพยงแคเอยบอกมาชาวบานทกคนพรอมใหความรวมมอ

ชาวบานมาดวยความเตมใจ

นายมาฮามะ อาแวบอซา ชาวบาน หมบานซรายอเหนอ จ.นราธวาส

76

ป จ จ บ น โ ต ะ อ ห ม า ม ผ ใ หญ บ า น ไ ด ม ค ว าม ร ว มม อ ม ส ว น ร ว ม

แ ล ะ ใ ห ก า ร ส น บ ส น น ม า ก ข น เ ม อ ก อ น ไ ม ไ ด ร ว ม ม อ ก น ล ก ษ ณ ะ น

ตางคนตางมหนาทของกนและกน ปจจบนทกฝายใหความรวมมอกนเปนอยางด

และมความสามคคกนมากขน มงานหรอมอะไรเพยงแคเอยบอกมาชาวบานทกคน

พรอมใหความรวมมอ ชาวบานมาดวยความเตมใจ

อยากใหมโครงการนตอ ๆ ไปอกครบ สรางความสะดวกใหกบชาวบานในการ

จ ดก จกรรมใดก จกรรมหน ง ในหม บ าน/ช มชน เพราะงบประมาณส วนน

ไ ม ไ ด บ ง ค บต ายต ว ว า ต อ งท ำอะ ไรบ า ง ข น อย ก บ ช า วบ า น เข าค ด ก น เ อ ง

ซงไมเคยมมากอนเลย”

“ชมชนศรทธา เปนโครงการทมขนตอน

เ ร ย บ ง า ย เ ห ม า ะ ส ม

กบชาวบาน งบลงสชมชนเลยไมตองผานหลายหนวยงาน สามารถเปลยนแปลงวธคด

และการดำรงวถชวตของเดกและผปกครองใหอยในกรอบของศาสนา

นางสาวนชร อบดลคานา(แกนนำชมชน) บานสโลปาแต ต.กอตอตอระอ.รามน จ.ยะลา

อาย 49 ป อาชพรบจาง

””

77

78

79

“ทำให การเมองในชมชนลดลง มการพดคยแบบสภาซรอและรบฟง

ความค ด เห นของชาวบ านมากข น ก จกรรมท ไ ด ท ำ

มาเกอบ 80% สงผลไดดมาก มความเปลยนแปลงจากเดม

“จาก ทเครอขายชมชนศรทธาลงมา ชาวบานในชมชนไดมการ

รวมกลม เพอทจะมาทำกจกรรมดวยกนไมเคยมมากอน

ไซนบ ตะเลง อาย 48 ป อาชพครสอนตาดกา กรออาต

ม.3 บานกะดโดะ ต.สะเอะ อ.กรงปนง จ.ยะลา

นายสอมน สาเฮาะอาย 37 ป อาชพสวนตว

ม.3 บานกะดโดะ ต.สะเอะ อ.กรงปนง จ.ยะลา

”

”

“เกดกระแส ข อ ง ก ร อ อ า ต ก บ ช ม ช น

รอบข า ง จน อบต . ร บก ร ออาต

เขาแผนโครงการในป 2552 เกดการรวมกลมของเดกๆ เปนจดเรมตนในการแกปญหา

ในชมชน เปนการสรางความสมพนธระหวางเดกกบเดก และผปกครองกบเดก”

นายมฮมหมดซายต ยาสะแตอาย 30 ป อาชพรบจาง

หมท 2 บานไอยาบ ต.เกยร อ.สครน จ.นราธวาส

80

“พอเราทำงานเรองศาสนาไปสกระยะคนกไดพบปะกน

มการพดคยปรบทกขกนมากขน มการนำเรองกจกรรม

เดมเชนเรองสวสดการ เรองการออมทรพย กลมอาชพแมบาน มาพดกน

วาจะทำอยางไรใหกลมเหลานดขนมสมาชกมากขนและนำเรองความซอสตยคณธรรม

เขาไปเปนทศทางของกลม ซงจากนนกกลบไปพฒนากลมของตนเอง ทำใหกลม

มความเขมแขงขน ขยายกจกรรมกวางขน และคดอยางครบวงจรมากขน เชนมการ

รวมกลมทำกจกรรมลดรายจาย เพมรายได โดยการทำของใชเองในหมบาน ไดแก

ทำนำยาลางจาน สบ ยาสระผม โดยเนนใชวสดในทองถน เปนตน ผมวานเปนผล

โดยตรงจากการทชาวบานรจกพงตนเอง ศรทธาในศาสนาทำใหเกดความรก

เหนใจและชวยเหลอกน

“เราทำโครงการมาประมาณ 6 เดอนแลว แมเรองสหกรณรานคา

จะเปนกจกรรมเลก ๆ แตผมเหนวาสงผลอยางมาก

คนมารวมกนชวยเหลอกน ชวยกนสอดสองดแลชมชนหมบาน ดแลเยาวชน

และ เข าม สย ดมากข น หม บ านก สะอาดข น เพราะ เร าร วม ใจก นด แล

เร อ งส งแวดลอม ท งหมดน ค อผลพวงท เ ก ดจากความศรทธา ในความด

และทกคนมบทบาทสำคญในการพฒนาหมบานของตนเอง

ดลนยา สาแมโตะอหมามประจำหมบานสะแต เทศบาลตำบลบาเจาะ จ.นราธวาส

”

”

นายฮามะ เจะเตงสมาชก อบต.หมท 1 บานจวบ ต.จวบ อ.เจาะไอรอง จ.นราธวาส

81

“ตงแตเปนผใหญบานมายงไมเคยมชาวบานจำนวนมากมารวมกน

ประชมพดคยถงปญหาของตนเอง ทกคนไดพดถงปญหา

ของชมชนบางกเสนอทางออก ผมในฐานะผใหญบานรในวนนนเองวาลกบานมปญหา

มากมายและรทจะเสนอแนวทางแกไขอยางเปนเรองเปนราวและรเดยวนนเอง

วาทเรา (รฐ) เคยเขาใจวา เราตองทำใหชาวบานนนคดผด ชาวบานเขาคดไดทำได

และเพงเขาใจคำพดทวาชาวบานเปนหลกในการพฒนานนเปนแบบนนเอง

“ประกอบกบโครงการชมชนศรทธา เนนในเรองของหลกศาสนาควบคไป

กบการทใหชาวบานเปนแกนหลก โดยม 4 เสาหลกในหมบานจบมอทำงานไปดวยกน

จงคดวาหากหมบานไหนนำหลกการเหลานไปประยกตใช หมบานนนสงบสขแนนอน

นายมะลาเซง เจะเตะผใหญบาน บานละเวง ต.ดอนทราย อ.ไมแกน จ.ปตตาน

”

82ภาคผนวก

83

คนไทยจำนวนมากตงแตเดกๆ พอทจะจำความได กรบรถง

เร องราวความไมสงบและความเดอดรอนของพน องมสลม

ในจงหวดชายแดนใต และจนถงบดนความไมสงบกยงคงดำรงอย

ตอปญหานทกคนสมผสไดถงความปรารถนาดของพนองไทย

ทงประเทศทตองการเหนความสงบและสนตเกดขนผานทางคำพด

สอตางๆ แมแต sms หนาจอโทรศพท ในทางพทธศาสนาคนพทธอาศย

หลกของพรหมวหาร 4 ทวาดวยเมตตา ตองการใหคนอนมความ

สขและกรณา ตองการใหคนอนพนทกข สงไปถงพนองมสลมทอาศย

อยในจงหวดชายแดนใตอยางไมขาดสาย ทงๆ ทผปรารถนาด

จำนวนมากนอาจไมทราบสาเหตและแกนแทของปญหาทเกดขน

“คลกถกท...เพอพนองชายแดนใต”

-1-

ตรวจสภาพชนชนศรทธา

84

แตสำหรบพนองมสลมทอาศยอยในพนท ไมวาจะเปนปตตาน ยะลา นราธวาส

และในสอำเภอของจงหวดสงขลา ยอมเขาใจปญหาเปนอยางดและตระหนกร

ทจะหาทางรอดรวมกน

แวรอมล แวบละ อาชพเปนคร ซงคลกคลอยกบงานพฒนามานบ 10 ป

ใหความเหนเกยวกบสาเหตของปญหาทเกดขนในจงหวดชายแดนใตวา ปญหาพนฐาน

จะเกดจากพฤตกรรมของเจ าหน าท ร าชการบางคนทปฏบต ต อประชาชน

อยางไมเปนธรรมและเลอกปฏบต โดยอาศยความแตกตางในดานภาษา ชาตพนธ

และประเพณวฒนธรรม ซงจากเหตพนฐานนเองไดถกนำไปเปนขออาง เพอกอความไมสงบ

โดยปล ก ระดม ให เ ห น ว า ร ฐบาลกดข และปฏบ ต ต อคน ในสามจ งหว ด

อยางไมเปนธรรมดจเปนประชาชนชนสอง ทงนเพยงเพราะความแตกตางทางดาน

ชาตพนธและภาษาวฒนธรรม

อาจารยล ใหความเหนอกวา การแกปญหาทเกดขนในจงหวดชายแดนใต

ของภาครฐทผานมา แทนทจะเปนการคลคลายปญหา กลบไปซำเตมปญหาใหหนกมากขน

เนองจากรฐมองวา ความไมสงบทเกดขน เพราะมขบวนการแบงแยกดนแดน จงมงเนน

ทการทำงานดานจตวทยาอยางสดโตง เพอเอาชนะใจประชาชนแยงชงมวลชนกลบมา

เชน โครงการสงเคราะหตาง ๆ โดยไมสนใจกระบวนการพฒนาทตองอาศยการม

สวนรวมจากประชาชน

“ในแตละปมงบประมาณของรฐลงสพนทจงหวดชายแดนใตจำนวนมาก

แตประชาชนไมร เร อง ไมมส วนรวมในการคดวา เขาจะทำอะไร แบบไหน

งบประมาณผานมาทางรฐ และรฐกใชอยางมเวลาจำกดตองใหเสรจ เมอมเวลาจำกด

กใชกระบวนการพฒนาไมได เพราะงานพฒนาทประชาชนมสวนรวมมสวนตดสนใจ

ตองอาศยความรความเขาใจและอาศยเวลา ดงนน เมอมเวลาจำกดและรฐเปนผทำเอง

ประชาชนจงไมเคยสมผสกบการมสวนรวมในการกำหนดชวตและชมชนของตนเอง

เปนเพยงผรองรบเทานน รฐเองกตางคนตางทำ ขาดการบรณาการ ทายสดผลกรรม

กตกอยกบประชาชน สภาพการณเชนนนอกจากจะเอาชนะใจประชาชนไมไดแลว

ยงเพมความไมนาเชอถอดวยซำไป

85

ดวยเหตนผ เขยนจงไมสงสยเลยวาเหตใด “โครงการปฏบตการชมชน

และเมองนาอย” ทสนบสนนโดยมลนธชมชนไททดำเนนการอยในพนท จงไดรบ

การตอบรบจากพนองในจงหวดชายแดนใตเปนอยางด

โครงการปฏบตการชมชนและเมองนาอย เรมทำงานอยางจรงจงในจงหวด

ชายแดนภาคใต ตงแตป 2546 โดยสนบสนนใหพนองชมชนเมองไดเขามามสวน

ในการพฒนาเมองรวมกบองคกรตาง ๆ ไมวาจะเปนเทศบาลหรอสวนราชการอน ๆ

นบเปนกาวสำคญทจะนำไปสการเปลยนแปลงเชงโครงสรางของการพฒนาจากภาครฐ

เปนผกำหนด เปนการนำปญหาของเมองมาเรยนรและกำหนดการพฒนารวมกน

ทงประชาชน รฐ และภาคการพฒนาตาง ๆ

โครงการเมองนาอยไดกอใหเกดกจกรรมการพฒนาทเกดจากความคด

ของชาวบานเปนจำนวนมากไมวาจะเปนการพฒนาความมนคงในการอยอาศยของคน

จนในเมอง การรกษาสงแวดลอมเมอง การสงเสรมอาชพของกลมแมบาน เปนตน

ดงนนในระยะตอมาเมอโครงการในทำนองน ลงสจงหวดชายแดนใต จงสามารถ

ตอยอดหรอดำเนนการไดทนท เชน โครงการบานมนคง โครงการเสรมสรางสนตสข

3 จงหวดชายแดนภาคใตทสนบสนน โดยสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.)

เจาะปอ สะแม หวหนาวงลเกฮล คณะแหลมทราย จ.ปตตาน ใหความเหนวา

ทรพยากรธรรมชาตในบานเรามอยอยางอดมสมบรณ เราไมอยากใหใครมากอบโกย

เราเองกตองชวยกนรกษา เพราะมนนเปนของลกหลานเรา ถาเราปลอยใหคนภายนอก

มากอบโกยหรอเราใชอยางไมระมดระวงกเทากบเราโกงลกหลานของเราเอง นคอมต

ของการพฒนาทคกบมตของศาสนา เราเชอวาทกโครงการของรฐกถอหลกศาสนา

ตองบรสทธยตธรรม แตปญหาอยทเจาหนาทรฐทเปนผปฏบต ดงนนโครงการพฒนา

ทจะไดผลตองกลาบอกวาเรายดถอหลกศาสนาเปนหลก ซงจะไดรบความเชอถอ

จากชาวบานเปนอยางมาก

86

ดงนนจากขอสงเกตของทง 2 ทาน ขางตน หลกการพฒนาทจะใชไดผลใน

จงหวดชายแดนใต ตองประกอบดวย 2 สวน คอ ตองเนนกระบวนการมสวนรวม

จากชาวบานในทกขนตอน ทำใหชาวบานรสกเปนเจาของ เปนผกำหนดชวตและหมบาน

ของเขาเอง และตองเปนการพฒนาทถอหลกของศาสนาเปนสำคญ ซงจากหลกคด

ดงกลาวจงเปนทมาของโครงการ “ชมชนศรทธา” หรอ “กมปงตกวา”

87

ชมชนศรทธา หรอ กมปง ตกวา เปนแนวคดดานการพฒนาของพนองชมชน

ใน 3 จงหวดชายแดนใตและอก 4 อำเภอในจงหวดสงขลา ตงขนเมอป 2551

โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณการขบเคลอนจากศนยอำนวยการบรหาร

จงหวดชายแดนภาคใตหรอ ศอ.บต. โดยมพนทนำรองในป 2551 จำนวน 37 หมบาน

และพนทขยาย 133 หมบาน

อ.ไพศาล ดะลน ประธานโครงการชมชนศรทธา ใหขอมลวา ชมชนศรทธา

จะอาศยหลกการของศาสนาเปนตวขบเคลอน วถชมชนหรอนำหลกความดงาม บวกกบ

หลกการมสวนรวมของประชาชนไปรวมกนสรางหมบานชมชนสสนต โดยให 4

เสาหลกในหมบาน คอ ผนำศาสนา ผนำทองถน ผนำทองท และผนำกจกรรมชมชน

มาเปนกำลงสำคญ ในการขบเคลอนชมชน จะขาดเสาหนงเสาใดไมได เพราะผนำแตละ

ทานถกเลอกตงเขามา อาจมการขดแยงกน เพราะถามความขดแยง ชาวบานกจะ

ขดแยงกนดวยเพราะผนำแตละทานกมฐานเสยงของตวเอง สดทายความเดอดรอน

กจะตกกบชมชนเอง แตระบบของชมชนศรทธาจะมผนำศาสนาเขาไปเชอมโยงกบผนำ

ทองถนและผนำทองท เปนตวกลางและใหคำปรกษา งานกจะสำเรจลงได ประกอบกบ

ในชวงทผานมากระทรวงมหาดไทยมนโยบายเรอง “คณะกรรมการหมบาน” หรอ กม.

“ซงมองคประกอบทเหมอนกนเรากทำงานไปดวยกนได”

ปจจปน“ในบานเรามงบประมาณของรฐลงมามาก ไมขาดแคลนและ

มกจกรรมตาง ๆ มากมายทชมชนทำรวมกนในหมบานแตเราจะใชหลกของ

ชมชนศรทธาเขาไปเปลยนวธคดของการพฒนาจากพงพาจากภายนอกเปนการพงตนเอง

บนหลกความดของศาสนา เชน เราสนบสนนงบประมาณหมบานละ 100,000 บาท

เพอใหแตละหมบานจดเวทคดกนวาเขาจะเอาเงนไปทำอะไร ผลทออกมาพบวา

กจกรรมของแตละหมบานไมเหมอนกนเลย ขนอยกบความตองการและปญหาของ

แตละหมบาน นคอเราทำใหเขารจกตนเอง รจกหมบาน และรวมกนพฒนาดวยตวเขาเอง...

ผมวานคอทางรอดของจงหวดชายแดนใต”

-2-

88

แมวนนอทธพลของพายฤดรอนจะทำใหฝนตกหนกและทองฟาเหนอจงหวด

ปตตานมดมด แตกไมใชอปสรรคตอการเดนทางไปศกษารปแบบการทำงาน

ตามหลกการ “ชมชนศรทธา” ของพนองในจงหวดชายแดนภาคใต โดยเปาหมายแรก

ทจะเดนทางไป คอบานแยะใน ตำบลบาละ อำเภอกาบง จงหวดยะลา ซงอยหางจาก

พรมแดนมาเลเซยเพยง 2 กโลเมตรเทานน

รบทราบขอมลมาวาบานแยะในเดมเปนพนทสแดงอยภายใตอทธพล

ของโจรจนคอมมวนสต และกลมพลโลเขามาแทนทหลงการลาถอยของโจรจน

คอมมวนสต ทำใหชาวบานซงสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม ทำสวนยางและสวนผลไม

อยในสภาพทถกกดดนและนำไปสความหวาดระแวง มสยดซงมอยเพยงแหงเดยว

ในหมบานคอจดศนยรวมของชาวบานทงเกอบ 300 ครอบครว ประชากร พนคนเศษ

“ทผานมาชาวบานจะขาดการรวมกลม ตางคนตางอยไมรจกไมเขาใจ

เรองการพฒนา หวงใหหนวยงานรฐเขามาชวยเหลอ เดกเยาวชนไมไดรบการศกษา

เทาทควร” ผใหญบานแยะใน เปรยใหฟง

ดานนางรอกเยาะ หะน แกนนำสตรของหมบาน เลาวาตอนทโครงการชมชน

ศรทธาเขามา เขาบอกวาจะใหชาวบานรวมกลมคดกนเองวาจะทำอะไร โดยเนนใหนำ

หลกการศรทธาในศาสนาเขามาเปนเขมทศทสำคญ เรากคดวานแหละใชเลย เพราะท

ผานมาชาวบานไมคอยไดทำอะไรดวยกน มแตคนอนมาบอกใหทำแลวเรากทำตาม

ผลทตามมากคอความแตกแยกและชาวบานทำอะไรดวยตวเองไมเปน อกอยางหนงนะ

ความเจรญเขามามากเดก ๆ เยาวชนกเรมหางจากพอแมมากขน กคดวาเมอโครงการน

เขามากเปนโอกาสดทเราจะไดนำหลกศาสนาใหกลบมาเปนศนยรวมของชาวบาน

เดกและเยาวชนจะไดใกลชดศาสนามากขน

-3-

89

รอกเยาะ เลาอกวา พวกเราสเสาหลก ไดแก ฉนซงเปนแกนนำชมชน

ผใหญบาน สมาชก อบต. และโตะอหมาม กมาคยกนกอน เมอทง 4 คนเขาใจหลกการ

ของชมชนศรทธาแลว กเปดเวทประชาคมในหมบานชาวบานมาประชมกนนบรอยคน

หลงจากทพดแนวคดการพฒนาทชาวบานจะตองพงตนเองบนเสนทางของการศรทธาใน

คำสอนทางศาสนาแลว เรากชวนชาวบานคยวาทางโครงการชมชนศรทธามงบประมาณ

ใหเรา 100,000 บาท หมบานเราจะเอาไปทำอะไรกนด ทกคนไดพดไดแสดงความเหน

กนทวหนา ทำใหชาวบานไดรปญหาของกนและกน ซงเมอกอนไมเคยรมากอนเลย

แตทายทสดทกคนกเหนรวมกนวา เรองปากเรองทองเราไมคอยเดอนรอน มสวน มไร

แตเหนวาปญหาใหญคอ เดกเยาวชนทเหนหางจากศาสนา ถงคราวละหมาดกจะมแตผ

ใหญผสงอาย เดก ๆ ใชเวลาหลงเลกเรยนไปกบการดโทรทศน วงเลนและมบางคนเรม

เขาหายาเสพตด ทกคนกเหนเหมอนกนใหนำเงนทำโครงการ “กรออาต”

“เราเอาเงนแสนไปใหผเดอดรอนในหมบานเอาบานมาจำนอง ไดเงนมา

เรากนำไปจายเปนคาตอบแทนครสอนกรออาต ซงเปนเยาวชนในหมบานอกนนแหละ

เทากบวาเงนแสนยงอยครบ ซ งจะนำไปทำอะไรตอไปกตองเปดประชาคม

หมบานอกครง รวม 4 เดอนแลวทเราเหนลกหลานเรารอยกวาคน หญงแตงชดดำ

ชายแตงชดขาว อบรมกรออาตกนทกเยน มนเปนภาพทหางหายไปจากหมบานเรา

มานาน...วนนนกลบมาอกครง” รอกเยาะพดอยางภมใจ

90

ทบ านจวบ ตำบลจวบ อำเภอเจาะไอรอง จ งหวดนราธวาส

ซงเปนหมบานใหญรวม 600 ครวเรอน มทงไทยพทธ มสลม คนจนเชอชาตไทย

จ งตองแบง เปน 4 คมบาน นอกจากมปญหาพนฐานไมต างจากทอน ๆ

ในเขตจงหวดชายแดนใตแลว ยงมปญหาความไมเขาใจและหวาดระแวงซงกนและกน

ระหวางไทยพทธและมสลมอกดวย เพยงแตปญหาไมถงกบรนแรงจนเปนเหต

นำไปสความแตกแยก

นายฮามะ เจะเตง สมาชก อบต.หมท 1 บานจวบเลาวา มผานมาชาวบาน

ไดมการทำกจกรรมตาง ๆ อยแลวเชนการทำเรองสวสดการ ทำเรองกลมอาชพ

ของแมบาน โดยการสนบสนนของหนวยงานภาครฐ ซงกเปนการทำเฉพาะกลม

เนนเฉพาะเรอง สวสดการกพดแตสวสดการ เปนตน แตพอโครงการชมชนศรทธาเขามา

เราเนนในมตของการศรทธาในคำสอนของศาสนาไมวาจะนบถอศาสนาใด เรากคดวา

นแหละเปนเรองทตรงกบใจเรา คลกตรงจดปญหาพอด เพราะตลอดเวลาทผานมามแต

หนวยงานทเอาโครงการเขามาบอกใหเราทำอยางนนอยางนพอหมดเวลาโครงการ

กจากไป ทงปญหาใหชาวบานตองแก บางครงถงกบทะเลาะกน เรากมาคดวาชาวบาน

ไมใชเกงอะไร แตกรวาปญหาของหมบานคออะไร ดงนนหากใหชาวบานคด

และทำโครงการเอง โดยมหลกศาสนาเปนตวนำทาง กจะดและตรงกบใจของชาวบาน

ฮามะ เลาอกวาเรมแรกเรากเชญแกนนำ 4 เสาหลกของทกคมบานมาทำความ

เขาใจเปาหมายและแนวทางการทำงานของชมชนศรทธาแลวใหแกนนำเหลานนไปคย

ทำประชาคมในคมบานของตนวาแตละแหงมปญหาอะไร ตองการทำโครงการอะไร

อนนดมากเลยเพราะชาวบานไดรวมกนพดถงปญหาของตนเองและนำปญหา

มาทำแผนรวมกน ซงนาแปลกใจวาทง 4 คมบอกวาตองนำเงนไปสงเสรม

เรองคณธรรมจรยธรรม ทำใหคนเขาถงศาสนาและรกกน พนองไทยพทธ

กสอนธรรมะทวด มสลมกสอนกรออาต

-4-

91

“พอเราทำงานเรองศาสนาไปสกระยะคนกไดพบปะกนมการพดคยปรบทกข

กนมากขน มการนำเรองกจกรรมเดมเชนเรองสวสดการ เรองการออมทรพย

กลมอาชพแมบาน มาพดกนวาจะทำอยางไรใหกลมเหลานดขนมสมาชกมากขน

และนำเรองความซอสตยคณธรรมเขาไปเปนทศทางของกลม ซงจากนนกกลบไป

พฒนากลมของตนเอง ทำใหกลมมความเขมแขงขน ขยายกจกรรมกวางขน

และคดอยางครบวงจรมากขน เชนมการรวมกลมทำกจกรรมลดรายจาย เพมรายได

โดยการทำของใช เองในหมบาน ไดแก ทำนำยาลางจาน สบ ยาสระผม

โดยเนนใชวสดในทองถน เปนตน ผมวานเปนผลโดยตรงจากการทชาวบานรจกพงตนเอง

ศรทธาในศาสนาทำใหเกดความรกเหนใจและชวยเหลอกน” ฮามะสรปอยางมนใจ

92

ณ บานสะแต เทศบาลตำบลบาเจาะ จงหวดนราธวาส ซงดานหลง

ของหมบานหางออกไปหน งก โลเมตร คอ วนอทยานแหงชาต เทอกเขาบโด

ททอดตวเปนแนวยาวเขยวขจ เสรมใหบานสะแตและชมชนบรเวณนนดงดงาม

และนาอยยงนก

ดลนยา สาแม โตะอหมามประจำหมบาน วยประมาณ 40 ป แตทาทาง

สขมเกนวย ใหขอมลวา บานสะแตถงแมจะอยในเขตเทศบาล ชาวบานกมอาชพทำสวน

ทงสวนผลไมและยางพารา แตในทางตรงกนขามกลบทำใหเยาวชนสามารถเขาถง

ความเจรญรบเอาวฒนธรรมจากภายนอกไดสะดวกขน เปนเหตให เยาวชน

ใหความสนใจ คำสอนทางศาสนานอยลง เรยกวาคณธรรมของผคนในหมบาน

เหมอนเหลกทขนสนม นบวนแตจะผกรอนลงไปทกท

-5-

93

โตะอหมามเลาอกวา ชมชนศรทธาเขามา เหมอนกบชวนพวกเราใหมารวมกนเคาะสนมนำของด ๆ กลบคนชมชน นำความศรทธาในคำสอนของศาสนา ซงมอยอยางเขมขนในอดตกลบคนมา ผมวาตรงนสำคญมาก

สวนกจกรรมททำขนมาโดยอาศยงบประมาณ 100,000 บาท จากชมชนศรทธากคอ

การตงสหกรณรานคา คนภายนอกเหนแลวอาจไมรสกวามนจะนาสนใจอยางไร

แตสำหรบชาวสะแตแลวมนมความหมายมาก เพราะเปนกจกรรมทเกดจากทพวกเรา

นำปญหามาพดคยกนและตดสนใจรวมกน สหกรณจงเปนทรกของทกคน เปนทรวมคน

ใหมานงพดคยกน มาปรบทกขกน จนกระทงมารวมหนกน โดยเราหนกนหนละ 10

บาทแตไมเกน 1,000 บาท/คน นำเงนหนไปสมทบกบเงนทไดรบมาจำนวน 100,000 บาท

ซอของทตลาดบาเจาะมาขายใหชาวบานในหมบานในราคาทเทากบในเมองบาเจาะ

ชาวบานจงซอของจากสหกรณทำใหเงนไมรวไหล เหมอนกบรานคายอยในหมบาน

ซงมอยเดม 4 รานกมาซอของจากสหกรณในราคาสงเทากบทไปซอมาจากบาเจาะ

สวนกำไรของสหกรณกแบงเปนหลายสวน เชน เปนเงนซากาด สงเคราะหผทกขยาก

เปนสวสดการ พฒนาชมชน ปนผลใหผถอหน และพฒนาสหกรณ ซงเงนสวนใหญ

จะนำไปใชเพอสวนรวม

“เราทำโครงการมาประมาณ 6 เดอนแลว แมเรองสหกรณรานคา

จะเปนกจกรรมเลก ๆ แตผมเหนวาสงผลอยางมาก คนมารวมกนชวยเหลอกน

ชวยกนสอดสองดแลชมชนหมบาน ดแลเยาวชน และเขามสยดมากขน หมบานกสะอาดขน

เพราะเรารวมใจกนดแลเรองสงแวดลอม ทงหมดนคอผลพวงทเกดจากความศรทธา

ในความดและทกคนมบทบาทสำคญในการพฒนาหมบานของตนเอง”

94

ดานนายมะลาเซง เจะเตะ ผใหญบานบานละเวง ตำบลดอนทราย

อำเภอไมแกน จงหวดปตตาน ไดพดอยางภมใจวาตงแตเปนผใหญบานมายงไมเคย

มชาวบานจำนวนมากมารวมกนประชมพดคยถงปญหาของตนเอง ทกคนไดพดถงปญหา

ของชมชนบางกเสนอทางออก ผมในฐานะผใหญบานรในวนนนเองวาลกบานมปญหา

มากมายและรทจะเสนอแนวทางแกไขอยางเปนเรองเปนราวและรเดยวนนเองวา ทเรา

(รฐ) เคยเขาใจวา เราตองทำใหชาวบานนนคดผด ชาวบานเขาคดไดทำไดและเพงเขาใจ

คำพดทวาชาวบานเปนหลกในการพฒนานนเปนแบบนนเอง

“ประกอบกบโครงการชมชนศรทธา เนนในเรองของหลกศาสนาควบคไปกบ

การทใหชาวบานเปนแกนหลก โดยม 4 เสาหลกในหมบานจบมอทำงานไปดวยกน

จงคดวาหากหมบานไหนนำหลกการเหลานไปประยกตใช หมบานนนสงบสขแนนอน”

มะลาเซงสรป

-6-

95

แมว า ไดลงตรวจสภาพพนททำงานของโครงการชมชนศรทธา

เพยง 4 หมบาน จากทงหมด 133 หมบาน ครอบคลม 4 จงหวดชายแดนภาคใต

แตสจจธรรมสำคญทพบกคอ ของด ไมจำเปนตองเปนโครงการใหญ ๆ

งบประมาณมาก ๆ เสมอไป แตโครงการเลก ๆ ทมทศทางตรงกบความตองการ

ของชาวบานอยางเชน ชมชนศรทธา ทโนมนำหลกความศรทธาในคำสอน

ทางศาสนา ไปใชในกจกรรม การแกปญหาทชาวบานเปนหลกในการพฒนา

โดยมแกนนำ4เสาหลกจบมอทำงานรวมกนจงสามารถ“คลก”ไดถกจดของปญหา

ของพนองในจงหวดชายแดนใตไดอยางแทจรง

วนนแม“กมปงตกวา”จะเรมไดไมถงปแตดวยทศทางในการพฒนา

ทชดเจน ความหวงของการกลบสสนตกบงเกดขน ความหวงทเกดจากชาวบาน

เปนผสรางเองบนพนฐานของความดงาม

-7-

96

รายชอคณะกรรมการบรหารโครงการชนชมศรทธา

97

ชอ-สกล1.นายไพศาลดะหลน

2.นายสะมาแอเจะมดอ

3.นายศนสาเมาะ

4.นายแวรอมลแวบละ

5.นายลาเตะมาหะมะ

6.นายมะหะมดยาลเวาะหลง

7.นางสาวคนงนจมากชชต

8.นายเจะปอสะแม

9.นายมาหามดนาซอรเมาต

10.นายหาลดงอบดลเลาะ

11.นายมฮามดดอราฟสะมะแอ

12.นายมะนาแซสาและ

13.นายสรเชษฐบญเทพ

14.นายมฮมมดสะแปอนหะยเซง

15.นายดนยาสะแลแม

16.นายอบดลเลาะวาแม

17.นายนำแววทองคำ

18.นายอะหวงสาแม

19.นายดอเซะมะเซง

ตำแหนงประธานกรรมการฯ

รองประธานฯ

รองประธานฯ

กรรมการและเลขานการ

กรรมการและผช.เลขานการ

กรรมการและผช.เลขานการ

กรรมการฝายเหรญญก/บญช

กรรมการฝายประชาสมพนธ

กรรมการฝายประชาสมพนธ

กรรมการฝายประชาสมพนธ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

กรรมการบรหารเครอขายฯ

รายชอคณะกรรมการ บรหารโครงการชนชมศรทธา

กองเลขานการ/โครงการชนชมศรทธา

1.นายมฮมหมดดอราโอะ

2.น.ส.มารกะหวงจ

3.น.ส.ซานาบะยโซะ

4.น.ส.ธดารตนรดไว

ใชศาสนา นำการพฒนา การเมอง

การทหาร ใหชมชนและ 4 เสาหลก

เปนแกนกลาง เพอยกระดบคณภาพ

ช ว ต ป ร ะ ช า ช น ช า ย แ ด น ใ ต

100