คู่มือเลือกชนิดพรรณไม้เพื่อปลูกป่าป้องกันอุทกภัย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

¤Ù‹Á×ÍàÅ×Í¡ª¹Ô´¾ÃÃ³äÁŒà¾×èÍ»ÅÙ¡»†Ò»‡Í§¡Ñ¹ÍØ·¡ÀÑÂ

ÀÒ¤μÐÇÑ¹ÍÍ¡à©ÕÂ§àË¹×Í

SW 6455-COVER+BACK-G8.indd 1SW 6455-COVER+BACK-G8.indd 1 10/15/56 BE 10:05 PM10/15/56 BE 10:05 PM

สานกงานหอพรรณไมกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช


¤Ù‹Á×ÍàÅ×Í¡ª¹Ô´¾ÃÃ³äÁŒà¾×èÍ»ÅÙ¡»†Ò»‡Í§¡Ñ¹ÍØ·¡ÀÑÂ

ÀÒ¤μÐÇÑ¹ÍÍ¡à©ÕÂ§àË¹×Í

SW 6455-p new-G8.indd 1SW 6455-p new-G8.indd 1 10/15/56 BE 7:28 PM10/15/56 BE 7:28 PM

¤íÒ¹íÒในป พ.ศ. 2555 กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ไดจดพมพหนงสอ “คมอเลอก

ชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย” สาหรบพนทลมนาเจาพระยาใหญ โดยคดเลอกจากไมทองถน

ทงไมโตเรวทเปนไมเนอออน และไมโตชาทเปนไมเนอแขง ตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวฯ เนองจากเกดเหตการณมหาอทกภยขนในพนทภาคเหนอและภาคกลางทสงผลเสยหาย

อยางรนแรงตอทกภาคสวนของประเทศ รฐบาลไดกาหนดมาตรการบรหารจดการทรพยากรนาทง

ระบบอยางบรณาการ ทวประเทศ เพอปองกนหรอลดความเสยหายจากปญหาอทกภยทอาจเกด

ไดอก มาตรการทสาคญอยางหนงซงถอวาเปนมาตรการในระยะยาวทสามารถลดความสญเสย

อยางยงยน คอ การปลกฟนฟสภาพปา ซงปรากฎวาไดรบเสยงตอบรบดวยดโดยเฉพาะจากหนวยงาน

ทมหนาทโดยตรงในการเพาะชากลาไม ทาใหสามารถเลอกชนดไมในพนทรบผดชอบของตน

ตรงตามลกษณะพนททรบผดชอบ ไดชอวทยาศาสตรตรงกบกลาไม ตลอดจนสามารถนาความร

ดานอน ๆ ทจะใชอธบายใหแกหนวยงานอน ๆ หรอชาวบาน ทสนใจจะฟนฟสภาพปาดวยการปลกปา

ใหเขาใจลกษณะวสยและนสยของพรรณไมทจะปลก เพอใหไดผลตามวตถประสงคในการฟนฟ

สภาพปา โดยเนนเพอการปองกนและลดความเสยหายทเกดจากอทกภยในพนท นอกจากนยงม

หนวยงานอน ๆ นอกพนทลมนาเจาพระยาสามารถนาไปปรบใชกบสภาพพนททมลกษณะ

นเวศวทยาใกลเคยงกนหรอมสงคมพชทคลาย ๆ กน ได แตอาจมขอจากดในการเลอกชนดพรรณไม

เนองจากไมใชพรรณไมทพบเหนและหาไดในทองถน ดงนน กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

จงไดจดทาคมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภยในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

เพมเตม โดยมรปแบบและเนอหาในแนวเดยวกบของลมนาเจาพระยาซงครอบคลมพนทภาคเหนอและ

ภาคกลางเปนสวนใหญ ในขณะทคมอเลมนครอบคลมพนทลมนาหลกทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ทงตอนลางและตอนบน 3 ลมนา ไดแก ลมนาโขง ลมนาช และลมนามล

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช หวงวาหนงสอคมอนจะสามารถนาไปใชปฏบต เพอฟนฟสภาพปาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเสอมโทรมใหกลบมาสมบรณดงเดม เพอลดความ

เสยหายทเกดจากอทกภยไดในระดบหนง

(นายมโนพศ หวเมองแกว)

อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช


ÊÒÃºÑÞบทนา 1

ขอมลพนฐานของลมนาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4

ลกษณะสงคมพช 10

หลกเกณฑการคดเลอกชนดไม 17

รายละเอยดคาบรรยายทางพฤกษศาสตรของพรรณไมแตละชนด 18

ª¹Ô´¾ÃÃ³äÁŒ·ÕèàËÁÒÐÊÁà¾×èÍ»ÅÙ¡»†Ò

ไมโตเรวกรวย Horsfi eldia irya (Gaertn.) Warb. 22

กระทมเนน Mitragyna rotundifolia (Roxb.) Kuntze 23

กราง Ficus altissima Blume 24

กะอาม Crypteronia paniculata Blume 25

กลปพฤกษ Cassia bakeriana Craib 26

คาง Albizia lebbeckoides (DC.) Benth. 27

แคนา Dolichandrone serrulata (Wall. ex DC.) Seem. 28

แคหางคาง Fernandoa adenophylla (Wall. ex G. Don) Steenis 29

ไครมนปลา Glochidion sphaerogynum (Müll. Arg.) Kurz 30

งวดอกขาว Bombax anceps Pierre 31

งวดอกแดง Bombax ceiba L. 32

ซอหน Gmelina racemosa (Lour.) Merr. 33

ตะแบกเกรยบ Lagerstroenmia cochinchinensis Pierre 34

ตะแบกแดง Lagerstroemia calyculata Kurz 35

ตาตมบก Falconeria insignis Royle 36

ทองหลางปา Erythrina subumbrans (Hassk.) Merr. 37

ทน Phoebe tavoyana (Meisn.) Hook. f. 38

ทมหม Neonauclea pallida (Reinw. ex Havil.) Bakh. f. 39

ปอตบฝาย Sterculia hypochra Pierre 40

ปอห Hibiscus macrophyllus Roxb. ex Hornem. 41

ปบ Millingtonia hortensis L. f. 42

เปลาใหญ Croton persimilis Müll. Arg. 43

พลบพลา Microcos tomentosa Sm. 44


พงแหรใหญ Trema orientalis (L.) Blume 45

โพขนก Ficus rumphii Blume 46

มะกลาตน Adenanthera microsperma Teijsm. & Binn. 47

มะกก Spondias bipinnata Airy Shaw & Forman 48

มะเดอปลอง Ficus hispida L. f. 49

มะฝอ Mallotus nudifl orus (L.) Kulju & Welzen 50

มะยมปา Ailanthus triphysa (Dennst.) Alston 51

ยมหน Chukrasia tabularis A. Juss. 52

เลยน Azadirachta indica A. Juss. 53

สนสองใบ Pinus merkusii Jungh. & de Vriese 54

สมกบ Hymenodictyon orixense (Roxb.) Mabb. 55

สมพง Tetrameles nudifl ora R. Br. 56

สอยดาว Mallotus paniculatus (Lam.) Müll. Arg. 57

สะแกนา Combretum quadrangulare Kurz 58

สาโรง Sterculia foetida L. 59

เสลาเปลอกบาง Lagerstroemia venusta Wall. 60

หนอนขควาย Gironniera subaequalis Planch. 61

อนทนลบก Lagerstroemia macrocarpa Wall. 62

ไมโตชา กรวยปา Casearia grewiifolia Vent. 64

กระบกกราย Hopea helferi (Dyer) Brandis 65

กระเบาใหญ Hydnocarpus anthelminthicus Pierre ex Laness. 66

กอแพะ Quercus kerrii Craib 67

กอมขม Picrasma javanica Blume 68

กะเจยน Polyalthia cerasoides (Roxb.) Benth. & Hook. f. ex Bedd. 69

กดลน Walsura trichostemon Miq. 70

กนเกรา Fagraea fragrans Roxb. 71

กาสามปก Vitex peduncularis Wall. ex Schauer 72

กก Lannea coromandelica (Houtt.) Merr. 73

เกดดา Dalbergia cultrata Graham ex Benth. 74

ขอย Streblus asper Lour. 75

ขนทองพยาบาท Suregada multifl ora (A. Juss.) Baill. 76


ขางหวหม Miliusa velutina (Dunal) Hook. f. & Thomson 77

เขลง Dialium cochinchinense Pierre 78

คอแลน Nephelium hypoleucum Kurz 79

คามอกหลวง Gardenia sootepensis Hutch. 80

แคปา Markhamia stipulata (Wall.) Seem. 81

ชะมวง Garcinia cowa Roxb. ex DC. 82

ชงชน Dalbergia oliveri Gamble 83

ชมแสง Xanthophyllum lanceatum (Miq.) J. J. Sm. 84

ตะเกรานา Eriobotrya bengalensis (Roxb.) Hook. f. 85

ตะครา Garuga pinnata Roxb. 86

ตะเคยนใบใหญ Hopea thorelii Pierre 87

ตะเคยนหน Hopea ferrea Laness. 88

ตบเตาตน Diospyros ehretioides Wall. ex G. Don 89

ตวเกลยง Cratoxylum cochinchinense (Lour.) Blume 90

ตนนก Vitex pinnata L. 91

เตง Shorea obtusa Wall. ex Blume 92

เตงหนาม Bridelia retusa (L.) A. Juss. 93

ประคาไก Putranjiva roxburghii Wall. 94

ผาเสยน Vitex canescens Kurz 95

พะบาง Mischocarpus pentapetalus (Roxb.) Radlk. 96

พะวา Garcinia speciosa Wall. 97

พนจา Vatica odorata (Griff .) Symington 98

มะกอกเกลอน Canarium subulatum Guillaumin 99

มะกายคด Mallotus philippensis (Lam.) Müll. Arg. 100

มะเกลอ Diospyros mollis Griff . 101

มะดน Garcinia schomburgkiana Pierre 102

มะดก Siphonodon celastrineus Griff . 103

มะแฟน Protium serratum (Wall. ex Colebr.) Engl. 104

มะมวงปา Mangifera caloneura Kurz 105

มะมวงหวแมงวน Buchanania lanzan Spreng. 106

มะมน Elaeocarpus serratus L. 107

มะหวด Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh. 108

เมาชาง Antidesma bunius (L.) Spreng. var. bunius 109


โมกมน Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. 110

ยอเถอน Morinda elliptica Ridl. 111

ยางกราด Dipterocarpus intricatus Dyer 112

ยางพลวง Dipterocarpus tuberculatus Roxb. 113

ยางเหยง Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq. 114

รกใหญ Gluta usitata (Wall.) Ding Hou 115

รง Shorea siamensis Miq. 116

ราชพฤกษ Cassia fi stula L. 117

ลาย Microcos paniculata L. 118

ลาดวน Melodorum fruticosum Lour. 119

ลาตาควาย Diospyros coaetanea H. R. Fletcher 120

สาธร Millettia leucantha Kurz 121

สเสยดนา Mallotus plicatus (Müll. Arg.) Airy Shaw 122

หวาหน Syzygium clavifl orum (Roxb.) A. M. Cowan & Cowan 123

เหมอดโลด Aporosa villosa (Wall. ex Lindl.) Baill. 124

แหว Syzygium ripicola (Craib) Merr. & L. M. Perry 125

อโด Diospyros bejaudii Lecomte 126

บรรณานกรม 127

รายชอวงศและชอพฤกษศาสตร 131

ดชนชอพฤกษศาสตร 134

SW 6455-p edit-G8.indd 8SW 6455-p edit-G8.indd 8 10/29/56 BE 4:49 PM10/29/56 BE 4:49 PM

1

º·¹Ó ปจจบนทรพยากรปาไมของประเทศไทยมพนทลดลง

ในระยะเวลาอนรวดเรว และเหลออยนอยมากเมอเทยบกบพนททงหมดของประเทศ โดยเฉพาะประเภทปาไมผลดใบ ปาบนภเขาสง เนองจากประชาชนไดบกรกแผวถาง ตดไมทาลายปา เพอใชประโยชนดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม ททากนและทอยอาศย รวมถงการทาไรเลอนลอยของชาวเขาในพนทอนรกษจนเหลอแตพนทเตยนโลง ซงนบวาเปนการทาลายพนทปาไมและความหลากหลายทางชวภาพเปนอยางมาก และในป พ.ศ. 2554 ทผานมา ประเทศไทยเกดเหตการณมหาอทกภยขน อนประกอบดวยลมนาสาขาตาง ๆ เหตการณดงกลาวสงผลความเสยหายอยางรนแรงตอทกภาคสวนของประเทศ ซงมสาเหตหลกมาจากปรมาณนาฝนทตกมากกวาปกตรอยละ 40 ขาดการบรณาการบรหารจดการนาเหนอเขอนและใตเขอน และผลกระทบจากสภาพ

ปาทลดลงอยางรวดเรว จากสาเหตดงกลาวขางตน รฐบาลไดเลงเหนความสาคญตอการแกไขปญหาอทกภยทนบวนจะรนแรงและเกดบอยครงมากขน มความจาเปนเรงดวนทตองกาหนดมาตรการบรหารจดการทรพยากรนาทงระบบอยางบรณาการประกอบดวย ชวงตนนา กลางนา และปลายนา โดยในสวนของชวงตนนาตองสงเสรมการดแลพนทตนนาดวยการปลกฟนฟปาไมใหกลบมาทาหนาทดดซบนาฝนและปองกนการพงทลายอยางมประสทธภาพ แมแตสวนของกลางนาและปลายนา สภาพปาพนทราบลมยงจะสามารถชวยบรรเทาความเสยหายของอทกภยไดในระดบหนง ดงนนการปลกฟนฟสภาพปาควรตองดาเนนการครอบคลมพนทลมนาในภาพรวม ทงพนทตนนา กลางนา และปลายนา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงมพระราชดารเมอ วนท 24 กมภาพนธ 2555 เกยวกบการตดไมทาลายปาและแนวทางการปลกปาฟนฟพนทตนนา กบคณะกรรมการยทธศาสตรเพอการฟนฟและสรางอนาคตประเทศ (กยอ.) และคณะกรรมการยทธศาสตรเพอวางระบบบรหารจดการทรพยากรนา (กยน.) มสาระสาคญวา การปลกปาควรจะปลกไมเนอออนและไมเนอแขงผสมผสานกนไป โดยเฉพาะทางภาคเหนอ สาหรบไมเนอออน ขนเรว ใชงานและขายไดสวนหนง ทงยงปกปองไมเนอแขงโตชา การปลกไมผสมผสานดวยกนหลายชนดเพอการปองกนการทาลายและปองกนการตดไมชนดทมราคาแพง ซงแนวทางตามพระราชดารนสามารถนาไปประยกตใชไดกบพนทภาคอน ๆ ทวประเทศ โดยการเลอกชนดพรรณไมให

เหมาะสมกบสภาพพนทและระบบนเวศทแตกตางกนไปในแตละภมภาค กรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช เปนหนวยงานหลกหนวยงานหนงทมภารกจดแลและฟนฟพนทปาตนนาทงหมดของประเทศ ไดรบมอบหมายใหจดทาโครงการใหสอดคลองกบแผนบรหารจดการนาของ กยน. พรอมทงนอมนาแนวพระราชดารทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ไดพระราชทานมาเปน

แนวทางปฏบตใหสมฤทธผลตอการฟนฟระบบนเวศตนนาในพนทลมนาหลก การจดทาหนงสอ

คมอในการเลอกชนดพรรณไมทเหมาะสมสาหรบการฟนฟปาเพอปองกนอทกภยในพนทลมนาตาง ๆ ซงไดดาเนนการไปแลวในพนทลมนาเจาพระยาใหญ (สานกงานหอพรรณไม, 2555)

ทครอบคลมภาคเหนอและภาคกลาง ในสวนของพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนพนทหนงทไดรบผลกระทบจากการเกดอทกภยบอยครง แมจะไมรนแรงเทาทางภาคเหนอและภาคกลาง แตยงคงนาพาใหเกดความเสยหายในวงกวาง จงเปนทมาของการจดทาหนงสอ

คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภยในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอมพนทลมนาทสาคญ 3 ลมนาหลก ไดแก ลมนาโขง ลมนาช และลมนามล

SW 6455-p new-G8.indd p1SW 6455-p new-G8.indd p1 10/29/56 BE 3:41 PM10/29/56 BE 3:41 PM

2

การจดทาหนงสอคมอน เปนสวนหนงของกจกรรมเพอรองรบโครงการฟนฟสภาพปาทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เพอเปนแนวทางใหแกผปฏบตงานภาคสนามประกอบการตดสนใจเลอกชนดพรรณไมทเหมาะสมตอการปลกปาในแตละพนท โดยคณะผจดทาไดรวบรวมขอมลจากการคนควางานวจยดานปาไมทผานมาประกอบกบขอมลขอมลประสบการณของนกพฤกษศาสตรและนกนเวศวทยาปาไมของสานกวจยการอนรกษปาไมและพนธพช นาเสนอขอมลตาง ๆ ทเปนประโยชนตอผปฏบตงานภาคสนาม ภาครฐสวนอน ๆ ภาคเอกชนและประชาชนทวไปสามารถนาคมอดงกลาวไปใชเปนขอมลทางวชาการการประยกตการดาเนนการปลกปาในพนทรบผดชอบของตนเองได ซงรปแบบการฟนฟสภาพปาทเคยดาเนนการมาในพนทางภาคเหนอ (FORRU, 2000) สามารถนาแปนแนวทางในการปฏบตในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอไดเชนเดยวกน ซงมแนวคดตามการคดเลอกชนดพรรณไมทเปนไมโครงสราง (framework speciers) ของ Blakesleya et al. (2002) ทสวนใหญเปนไมโตเรวและหาไดงายในพนท เพอปลกฟนฟสภาพปาในระยะแรก ๆ ซงจะปรากฏในหวขอ “ขอแนะนา” โดยเนนการการผสมผสานปลกฟนฟสภาพปาในเชงระบบนเวศเดมของพนท เพอใหมโอกาสประสบผลสาเรจในการฟนฟสภาพปามากหรอเรวยงขน

บญชรายชอพรรณไมทนาเสนอโดยการคดเลอกจากพรรณไมทพบเหนในพนททางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทงไมโตเรวและไมโตชา ครอบคลมทง 7 ชนดปา ไดแก ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาดบแลง ปาดบเขา ปาไมกอ-ไมสน ปาละเมาะเขาตา และปาบงนาจดหรอปาบง-ปาทาม ทงน

หลกการเลอกชนดไมจากคมอเลมนมความจาเปนทตองรจกสงคมพชหรอระบบนเวศของพนททตองการฟนฟวาสภาพพนทเดมเปนปาชนดใด ลกษณะภมประเทศเปนแบบใด โดยเฉพาะความสงของพนทจากระดบนาทะเลปานกลาง จงจะสามารถตดสนใจเลอกชนดพรรณไมทเหมาะสมในเบองตนเพอฟนฟสภาพปาใหกลบมาใกลเคยงกบสภาพเดม และสามารถบรรเทาผลกระทบจากการเกดอทกภยในระยะยาวได

การจดทาคมอนมขอจากดดานเวลาและ

การคนควาเอกสาร ดงนนขอมลบางสวนอาจม

นอยรวมถงชนดพรรณไมยงไมครอบคลมทวทง

ระบบนเวศของลมนาทมขนาดใหญ รวมทง

สดสวนของชนดพรรณไมทโตเรวมนอยกวาชนด

พรรณไมทโตชา แตในเบองตนนเปนชนดพรรณไม

ทพบไดทวไป และงายตอการจดหาเมลดหรอ

กลาไม พรอมทงสภาพถนทอยทเหมาะสมตอ

การเจรญเตบโต มขอมลดานการขยายพนธและ

การเจรญเตบโต และขอแนะนาเพมเตมของ

แตละชนดในเบองตน ซงสามารถสอบถามผม

ประสบการณดานการเพาะชากลาไมและการ

ปลกปาของกรมปาไม และกรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช หรอการคนควาเอกสารอน

เพมเตมดวยตนเอง จะชวยใหการเพาะขยายพนธ

และการปลกปาประสบความสาเรจมากยงขน


3

ภาพท 1 ปาเสอมโทรมบรเวณกวาง รอบ ๆ อทยานแหงชาตภเรอ จงหวดเลย ซงเปนปาดบแลง


4

¢ŒÍÁÙÅ¾×é¹°Ò¹¢Í§ÅØ‹Á¹íéÒã¹ÀÒ¤μÐÇÑ¹ÍÍ¡à©ÕÂ§àË¹×Íพนทเปาหมายเพอวางแผนการจดการปองกนการ

เกดอทกภย ในเขตพนทลมนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อนประกอบดวยลมนาสาขาหลกจานวน 3 ลมนา ไดแก ลมนาโขง ลมนาช และลมนามล ขนาดพนท ขอบเขต และทตง แสดงในภาพท 2 และตารางท 1 ครอบคลมพนทจงหวดทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอทงหมด 19 จงหวด ซงขอมลการแบงภาคเปนภาคตะวนออกเฉยงเหนอในทนรวมถงภาคตะวนออก ตามการแบงเขตภมศาสาตรการกระจายพนธ ของ เตม สมตนนทน (Smitinand, 1989) ทใชในหนงสอพรรณพฤกษชาตของประเทศไทย ทใชมาอยางยาวนาน แตจากขอมลการศกษาพรรณพฤกษชาตของประเทศไทยมาอยางยาวนาน มขอสงเกตวาสงคมพชของเขตภมศาสตรภาคตะวนออกและภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามหนงสอพรรณ

พฤกษชาตของประเทศไทยมลกษณะทบซอนกน บางสวนมความคลายคลงกบสงคมพชภาคเหนอ และบางสวนมความคลายคลงกบสงคมพชภาคกลางไปจนถงสงคมพชภาคตะวนตกเฉยงใต ทงสภาพภมประเทศและชนดพรรณไม ซงทางผศกษาวจยในเรองนจะไดตพมพเผยแพรตอไป ดงนน เขตภมศาสตรพชพรรณทกลาวในหนงสอเลมน เปนไปตามเขตการปกครอง และครอบคลมสงคมพชทหลากหลายมากกวาภาคอน ๆ ทาใหมขอมลของพรรณไมบางชนดทเคยกลาวไปแลวใน “คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย” สาหรบพนทลมนาเจาพระยาใหญ สามารถใชเปนขอมลสาหรบการบรหารจดการในการปลกปาในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอในบางสวนได ตามรายชอทปรากฎในหนา 19–20

ภาพท 2 ขอบเขตลมนาและพนทปาไมป พ.ศ. 2543 ของลมนาหลกภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3 ลมนาทมา: สวนภมสารสนเทศ สานกฟนฟและพฒนาพนทอนรกษ และสานกอนรกษและจดการตนนา กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช


5

ÅØ‹Á¹íéÒâ¢§แมนาโขงเปนแมนานานาชาตทมตนกาเนดมาจากท

ราบสงทเบต ไหลผานตอนใตของประเทศจน ตะวนออกของพมา ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย ลาว และกมพชา กอนทจะไหลลงสทะเลจนใตทางภาคใตของเวยดนาม แมนาโขงจดเปนแมนาสายทยาวทสดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยมความยาวทงสน 4,173 กโลเมตร แบงเปนแมนาโขงตอนบน มความยาวประมาณ 1,800 กโลเมตร และแมนาโขงตอนลาง ซงมความยาวประมาณ 2,373 กโลเมตร มพนทลมนาแมนาโขงตอนลาง 10,216.90 ตารางกโลเมตร ประกอบดวยลมนากก ลมนาโตนเลสาป ลมนาโขง (เหนอ) ลมนาโขง (ตะวนออกเฉยง-เหนอ) ลมนามล และลมนาช เปนพนทลมนาในประเทศลาว 195,060 ตารางกโลเมตร ในประเทศกมพชา 152,440

ตารางกโลเมตร และในประเทศเวยดนาม 65,420 ตาราง-กโลเมตร

ในทน จะกลาวถงเฉพาะลมนาโขงทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทอยในประเทศไทย แมนาโขงไหลจากประเทศลาวเขาสพรมแดนไทยลาวทอาเภอเชยงคาน จงหวดเลย เรอยไปจนไปถงอาเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน โดยมพนทลมนาทงหมดรวมประมาณ 14,176.93 ตารางกโลเมตร พนทลมนาสวนใหญครอบคลมพนทจงหวดเลย หนองคาย อดรธาน หนองบวลาภ สกลนคร นครพนม มกดาหาร อานาจเจรญ และอบลราชธานสภาพภมประเทศของลมนาโดยทวไปจดเปนพนทราบสง มระดบอยเหนอระดบนาทะเลปานกลางระหวาง 100–200 เมตร มเทอกเขาทางดานทศใตและ

ภาพท 3 พนทลมนาโขง

ภาพท 4 ปาบง-ปาทาม รอบ ๆ แมนาสงคราม

ทศตะวนตกของลมนา เทอกเขาทสาคญ คอ เทอกเขาเพชรบรณ ดงพญาเยน ภพาน และพนมดงรก ทาใหพนทของลมนาดาน

ทศตะวนตก และทศใตมแนวเขาเปนตวแบงเขต ลาดเทจากทศใตไปทศเหนอ เปนแหลงกาเนดของแมนาทสาคญ คอ แมนาเลย นาโมง นาสวย หวยหลวง แมนาสงคราม หวยนากา

เปนตน มอาณาเขตตดกบประเทศลาวทางทศเหนอ ทศใตตดกบลมนาปาสก ลมนาช ลมนามล ทศตะวนออกตดกบประเทศ

ลาว ทศตะวนตกตดกบลมนานาน (ภาพท 3)

SW 6455-p edit-G8.indd p5SW 6455-p edit-G8.indd p5 10/29/56 BE 4:52 PM10/29/56 BE 4:52 PM

6

ÅØ‹Á¹íéÒªÕ

ลมนาชตงอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย มพนทลมนารวมทงสน 49,131.92 ตารางกโลเมตร หรอ 30,707,453 ไร มพนทสวนใหญอยในเขต 14 จงหวด ไดแก ชยภม ขอนแกน หนองบวลาภ อดรธาน มหาสารคาม นครราชสมา เลย เพชรบรณ กาฬสนธ รอยเอด ยโสธร อบลราชธาน ศรสะเกษ และมกดาหาร ทศเหนอตดกบลมนาโขง ทศใตตดกบลมนามล ทศตะวนออกตดกบลมนาโขงและลมนามล ทศตะวนตกตดกบลมนาปาสก สภาพภมประเทศของลมนาชประกอบไปดวยเทอกเขาสง ทางทศตะวนออกและทศเหนอคอ เทอกเขาภพาน ทศตะวนตกคอ เทอกเขาดงพญาเยนซงเปนตนกาเนดของแมนาชและแมนาสาขาทสาคญหลายสาย สวนพนทตอนกลางเปนทราบถงลกคลนลอนและมเนนเลกนอยทางตอนใตของลมนา ลานาสายหลก คอ แมนาช ลานาสาขาทสาคญ คอ นาพรม นาพอง นาเชญ ลาปาว และนายง

แมนาช มตนกาเนดมาจากยอดเขาในแนวเทอกเขาเพชรบรณ ในเขตอาเภอเกษตรสมบรณ จงหวดชยภม ไหลลงมาทางทศตะวนออกเฉยงใตผานอาเภอจตรส และอาเภอเมองชยภม แลวไหลยอนขนไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอผานอาเภอคอนสวรรค จงหวดชยภม อาเภอมญจาคร อาเภอเมองขอนแกน และวกลงมาทางทศตะวนตกเฉยงใตผานอาเภอโกสมพสย อาเภอเมองมหาสารคาม อาเภอเสลภม อาเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด อาเภอเมองยโสธร อาเภอมหาชนะชย จงหวดยโสธร และอาเภอเของใน จงหวดอบลราชธาน ไหลลงมาบรรจบกบแมนามลทอาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน ความยาวประมาณ 830 กโลเมตร (ภาพท 5)

ภาพท 5 พนทลมนาช


7

ภาพท 6 พนทลมนามล

ÅØ‹Á¹íéÒÁÙÅ

ลมนามลตงอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มพนทประมาณ 71,060 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 44,412,479 ไร พนทสวนใหญครอบคลม 10 จงหวด ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง และบางสวนของภาคตะวน-ออกเฉยงเหนอตอนกลาง มอาณาเขตตดตอ ดงน ทศเหนอ ตดกบลมนาชและลมนาโขงอสาน ทศใต ตดกบลมนาปราจนบร ลมนาโตนเลสาปและประเทศกมพชา ทศตะวนออก ตดกบลมนาโขงและประเทศลาว และทศตะวนตก ตดกบลมนาปาสกและลมนาบางปะกง

ทางตอนบนของลมนามสภาพภมประเทศสวนใหญเปนพนทราบสง มเทอกเขาบรรทดและพนมดงรกเปนแนวยาวอยทางทศใต มระดบความสงจากระดบนาทะเลปานกลางประมาณ 300–1,350 เมตร ซงเปนตนกาเนดของแมนามลและลานาสาขาตาง ๆ จากนนพนทคอยๆ ลาด

ตาลงมาทางทศเหนอสแมนามล มระดบความสงจากระดบนาทะเลปานกลางประมาณ 100–150 เมตร สาหรบทางดานทศเหนอเปนเนนเขาระดบไมสงมากนก มระดบความสงจากระดบนาทะเลปานกลาง 150–250 เมตร จากนนพนทคอย ๆ ลาดตาลงมาทางทศใตสแมนามลเชนกน สวนทางตอนลางของลมนา สภาพภมประเทศสวนใหญยงคงเปนทราบสง มทวเขาพนมดงรกเปนแนวยาวทางตอนใต พนทจะคอยๆ ลาดลงไปทางดานตะวนออกในเขตจงหวดศรสะเกษ มท ราบสลบเนนเขา สวนในเขตจงหวดอบลราชธาน ยโสธร และอานาจเจรญ สวนใหญเปนทราบลมสลบลกคลนลอนลาดถงลกคลนลอนชน ความสงของพนทจากระดบนาทะเลปานกลางโดยเฉลย 200 เมตร (ภาพท 6)


8

ลมนามล แบงตามสภาพภมประเทศออกเปน 2 สวน คอ ลมนามลตอนบนและลมนามลตอนลาง มแมนาทสาคญ คอ แมนามล เปนแมนาสายหลก นอกจากนยงมลานาสาขาตาง ๆ อกหลายสาย ลานาสาขา ทสาคญ ๆ มดงน

1. ลาตะคอง มตนกาเนดบรเวณสนปนนาของลมนามล ลมนาปาสก และลมนานครนายก ไหลผานอาเภอปากชอง อาเภอสงเนน จงหวดนครราชสมา และบรรจบกบแมนามลทายนา อาเภอเมอง จงหวดนครราชสมา มการสรางเขอนกนนาลาตะคอง มพนทลมนาประมาณ 3,318 ตารางกโลเมตร

2. ลาพระเพลง มตนกาเนดจากเทอกเขาสนปนนาระหวางลมนามลและลมนานครนายก ไหลผานอาเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา และบรรจบแมนามลบรเวณ อาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา มการสรางเขอนลาพระเพลงเพอการชลประทาน มพนทลมนาประมาณ 2,324 ตารางกโลเมตร

3. ลาปลายมาศ มตนกาเนดจากบรเวณเทอกเขาพรมแดนตดตอกบประเทศกมพชาประชาธปไตย ไหลผานอาเภอลาปลายมาศ จงหวดบรรมย และบรรจบแมนามลท อาเภอชมพวง จงหวดนครราชสมา มพนทลมนาประมาณ 3,941 ตารางกโลเมตร

4. ลาช มตนกาเนดจากเทอกเขาบรเวณ อาเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ไหลผานอาเภอประโคนชย จงหวดบรรมย อาเภอเมอง จงหวดสรนทร และบรรจบแมนามลบรเวณเหนอนา อาเภอทาตม จงหวดสรนทรเลก

นอย มพนทลมนาประมาณ 5,061 ตารางกโลเมตร

5. หวยทบทน มตนกาเนดจากเทอกเขาบรเวณ อาเภอสงขะ จงหวดสรนทร ไหลผานอาเภอสาโรงทาบ จงหวดสรนทร อาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ และบรรจบแมนามลท อาเภอราษไศล จงหวดศรสะเกษ มพนทลมนาประมาณ 3,680 ตารางกโลเมตร

6. ลาเชงไกร มตนกาเนดจากเทอกเขาสนปนนาระหวางลมนามลและลมนาปาสก ไหลผานอาเภอดานขนทด อาเภอโนนสง จงหวดนครราชสมา และไหลลงบรรจบแมนามลกอนถง อาเภอพมาย จงหวดนครราชสมา มพนทลมนาประมาณ 2,958 ตารางกโลเมตร

7. ลาสะแทด มตนกาเนดจากทราบสงสนปนนาระหวางลมนามลและลมนาช ไหลผานอาเภอปะทาย จงหวด

นครราชสมา ลงแมนามลตอนใตของอาเภอพทไธสง จงหวดบรรมย มพนทลมนาประมาณ 3,192 ตารางกโลเมตร

8. ลาเสยวใหญ มตนกาเนดจากทราบสงสนปนนาระหวางลมนามลและลมนาช มลานาสาขา คอ ลาเตา ลาเสยวใหญ และลาเสยวนอย ไหลมาบรรจบกนเปนลาเสยวใหญทอาเภอสวรรณภม จงหวดรอยเอด แลวมาบรรจบกบหวยกากวากเปนลาเสยวไหลลงแมนามลทอาเภอราษไศล จงหวดศรสะเกษ มพนทลมนาประมาณ 4,381 ตารางกโลเมตร

9. หวยสาราญ มตนกาเนดจากเทอกเขาดานใตของอาเภอขขนธ จงหวดศรสะเกษ ไหลบรรจบกบหวยแฮดท อาเภอเมอง จงหวดศรสะเกษ กอนทจะไหลลงแมนามล มความยาวลานาประมาณ 180 กโลเมตร มปรมาณพนทลมนาประมาณ 3,549 ตารางกโลเมตร

10. หวยขยง มตนกาเนดจากเทอกเขาดานใตของจงหวดศรสะเกษ ไหลผานอาเภอกนทรลกษ ไปบรรจบกบแมนามลกอนถงสบช-มล เลกนอย มความยาวลานาประมาณ 175 กโลเมตร โดยมหวยทาเปนลานาสาขามความยาวประมาณ 160 กโลเมตร พนทลมนาประมาณ 3,356 ตารางกโลเมตร

11. ลาโดมใหญ มตนกาเนดจากเทอกเขาดานใตของอาเภอนายน จงหวดอบลราชธาน ไหลผานอาเภอเดชอดม จงหวดอบลราชธาน ไปบรรจบกบแมนามลทดานเหนอของอาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน มความยาวลานาประมาณ 220 กโลเมตร พนทลมนาประมาณ 4,909 ตารางกโลเมตร

12. ลาโดมนอย มตนกาเนดจากเทอกเขาชายแดนประเทศกมพชาไหลผานอาเภอบณฑรก จงหวดอบลราชธาน และไปบรรจบกบแมนามลทอาเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน มการกอสรางเขอนสรนธร เพอผลตกระแส-ไฟฟาและชลประทาน มความยาวลานาประมาณ 127 กโลเมตร พนทลมนาประมาณ 2,197 ตารางกโลเมตร

13. ลาเซบาย มตนกาเนดจากสนปนนาของลมนาเซบายและลมนาหวยบงอ ไหลผานอาเภอเลงนกทา จงหวดยโสธร อาเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน บรรจบกบ

แมนามลกอนถง อาเภอเมอง จงหวดอบลราชธานเลกนอย พนทลมนาประมาณ 3,132 ตารางกโลเมตร

14. ลาเซบก มตนกาเนดจากทบรเวณจงหวดอานาจเจรญ ไหลผานอาเภอตระการพชผล จงหวดอบลราชธาน ไหลไปบรรจบกบแมนามลกอนถงอาเภอ

พบลมงสาหาร พนทลมนาประมาณ 3,665 ตารางกโลเมตร


9

ตารา

งท 1

ขอม

ลพนท

ปาจา

แนกต

ามพนท

ปาแล

ะพนท

ลมน า

ป พ

.ศ. 2

543

หมาย

เหต

1. ค

านวณ

หาเนอท

ดวยโปร

แกรม

Arc

GIS

ในร

ะบบพ

กด W

GS1

984 โซน

47

2.

ขอม

ลขอบ

เขตล

มนา

; สาน

กอนร

กษแล

ะจดก

ารตน

นา

3.

ขอม

ลการใชปร

ะโยช

นทดน

ปาไม ป พ

.ศ. 2

543;

สวน

ภมสา

รสนเทศ

, สาน

กฟนฟ

และพ

ฒนา

พนท

อนรก

ษ

รหส

ลม นา

ชอลม

นา พ

นทปา

ป พ

.ศ.2

543

รวม

ทงหม

ด รวม

ทงหม

ด

ปาดบ

เขา

ปาดบ ชน

ปาดบ

แลง

ปาเตงรง

ปาท

พนฟ

ตามธ

รรมช

าต

ปาบ

ง-ปา

ทาม

ปา

เบญจพ

รรณ

ปาไผ

ปาส

นเขา

สวน

ยคา

ลปตส

สวน

สก

(ไร

)

(ตาราง

กโลเมต

ร)

602

โขง

295,

474.

09

410

,752

.90

2,8

08,4

60.8

4 5

9,66

4.99

9

,968

.32

5,0

61,2

72.6

3 13

0,89

4.13

5

8,04

2.81

26

,052

.61

8,86

0,58

3.31

14

,176

.93

โขง

(ตอน

บน)

121,

718.

02

10,

494.

34

102

,797

.71

13,

179.

68

2,2

06,2

36.5

3 8

,593

.20

3,2

79.0

2 8,

724.

30

2,47

5,02

2.81

3,

960.

04

โขง

(ตอน

ลาง)

173,

756.

06

400

,258

.56

2,7

05,6

63.1

3 4

6,48

5.32

9

,968

.32

2,8

55,0

36.1

0 12

2,30

0.92

5

4,76

3.79

17

,328

.30

6,38

5,56

0.51

10

,216

.90

604

ช24

,028

.88

1,4

62,4

99.9

6 1

,143

,943

.87

128

,297

.47

45,

009.

37

2,0

11,8

29.2

1 5

,553

.01

102,

128.

93

172

,604

.33

78,8

48.7

9 5,

174,

743.

82

8,27

9.59

605

มล14

9.69

2

,827

,537

.74

1,2

41,7

53.9

9 1

73,6

25.4

2 10

3,97

1.48

4

35,7

63.7

0 11

2,13

8.23

51

2.91

1

59,9

99.6

2 76

,061

.02

5,13

1,51

3.80

8,

210.

42

รวมท

งหมด

319,

502.

97

149.

69

4,7

00,7

90.5

9 5

,194

,158

.70

361

,587

.88

158,

949.

18

7,5

08,8

65.5

4 24

8,58

5.37

10

2,64

1.84

3

90,6

46.7

5 18

0,96

2.41

19

,166

,840

.94

30,6

66.9

5


10

1. ปาผสมผลดใบ (mixed deciduous forest)

ÅÑ¡É³ÐÊÑ§¤Á¾×ªภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตงอยบนแองโคราช

และแองสกลนคร มแมนาโขงกนเขตทางตอนเหนอและตะวนออกของภาค ทางดานใตจรดชายแดนกมพชา ทางตะวนตกมเทอกเขาเพชรบรณและเทอกเขาดงพญาเยน เปนแนวกนแยกจากภาคเหนอและภาคกลาง นบวามเนอทมากทสดของประเทศ คอ ประมาณ 155,400 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 33.17 เทยบไดหนงในสามของพนททงหมดของประเทศไทย เทอกเขาทสงทสดคอ ยอดภหลวง ภพาน และภกระดง ซงเปนตนกาเนดของแมนาสายสาคญ ไดแก แมนาช ลาตะคอง แมนาพอง แมนาเลย แมนาพรม แมนามล และแมนาสงคราม พนทลมนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอมพนทปาไมประมาณรอยละ 17 ของพนททงหมด ประกอบไปดวยเทอกเขาและภเขาสงกระจายทวพนท คอ มทวเขาเลยอยทางดานทศตะวนตกเฉยงเหนอ ทวเขาเพชรบรณ ทวเขาดงพระยาเยน และทวเขาสนกาแพงอยทางดานทศตะวนตก ทวเขาพนมดงรกอยทางดานทศใต มภเกาและภพานอยทางดานทศเหนอ และเชอมตอกบทวเขาเลยมา

พบทวเขาพนมดงรก สาหรบพนทราบลมโดยทวไปสงเหนอระดบนาทะเลปานกลาง 140–200 เมตร ลกษณะเปนลกคลน เนอดนเปนดนปนทราย และแทบจะไมมดนตะกอนอยเลย ปรมาณนาฝนกวารอยละ 80 ตกในชวงฤดฝน โดยเฉพาะในเดอนสงหาคมและกนยายน จงทาใหสงคมพชสวนใหญเปนปาผลดใบ (deciduous forest) ไดแก ปาผลดใบผสมหรอปาเบญจพรรณ และปาเตงรง สวนปาไมผลดใบ (evergreen forest) ไดแก ปาดบแลง จะพบไดตามหบเขาหรอชายนา หรอพนททมดนลกอดมสมบรณ และปาดบเขา (montane forest) จะพบตามภเขาสง กวา 1,000 เมตร ขนไป ซงสภาพภมประเทศ ดน หน และการรบกวนจากกจกรรมของมนษยเปนปจจยรองททาใหพนทลมนาภาคตะวนออก-เฉยงเหนอมสงคมพชทหลากหลายและซบซอน และบางพนทมลกษณะของสงคมพชเปนการเฉพาะ ลกษณะสงคมพชของภาคตะวนออกเฉยงเหนอสามารถแบงไดเปน 7 สภาพปา โดยใชชอชนดปาตาม ธวชชย (2549) ไดแก

หรอเรยกอกชอวา “ปาเบญจพรรณ” เปนปาโปรง ผลดใบในชวงฤดแลงระหวางเดอนมกราคม–เมษายน ดนเปนดนรวนปนทราย ปรมาณนาฝนเฉลยรายปไมเกน 1,400 มลลเมตร พบทระดบความสงไมเกน 1,000 เมตร และมกจะมไฟปาเกดขนเปนประจาเกอบทกป ทเปนปจจยจากดใหไมทไมทนไฟและไมผลดใบไมสามารถเขามาได มกพบไผชนดตาง ๆ หลายชนด ซงเปนพชดชนชวาเปนปาผลดใบ

ผสม และบงชความอดมสมบรณของปาไดด ปาทมไผขนหนาแนน บงบอกวาเคยถกรบกวนมากมากอน โดยจากไฟ

ปา ความหลากหลายของชนดพนธมไมมากนกแตมจานวนประชากรในแตละชนดมาก ทงไมพมและไมตนมประมาณ

100–150 ชนด เฉพาะไมตนม 20–40 ชนด ในขนาดพนท 1 เฮกแตร (6.25 ไร) โครงสรางเรอนยอดปาแบงเปน 4 ชน เรอนยอดระดบบนสดสงประมาณ 25–35 เมตร พรรณไมเดน ไดแก ประด แดง มะคาโมง ตะแบก เสลา รกฟา พฤกษ

ถอน สาโรง ปอตอก งวปา ขวาว ตะเคยนหน กระทมเนน

มะกอก ประดปา แคหน แคหางคาง แคหวหม ตะครา สมกบ กระเชา ยมหน ขานาง มะคาโมง ซอ เปนตน ปาผลดใบผสมทชนมากและอยในระดบสงมกพบ กางหลวง ปอมน เลยงฝาย ปอตบหชาง ทองหลาง ปาผลดใบผสมตามพนทราบมดนลกหรอใกลชายนา มกพบ ตะแบกแดง ตะแบกนา

เสลาขาว สมอพเภก ทองเดอนหา ปนแถ ยางแดง เปนตน พนทแหงแลงจะพบไผรวกและไผไร พนทชนปานกลางมก

พบไผซางและไผบง พนทชนมากอยตามทดอนหรออยในระดบสงมกพบไผหก ไผบงดา ไผบงใหญ ไผเปาะ และไผผาก สวนพนททชนมากตามทราบชายนามกพบไผปาหรอไผหนาม และไผลามะลอ ในสวนไมเบกนาของปาผลดใบผสม ไมสามารถจาแนกไดชดเจน เนองจากเกอบทกชนดตองการแสงมาก และยงเปนพชทนไฟ สามารถแตกหนอไดดหลงปาถกไฟปาเผาหรอถกตดฟน ไมทเปนไมเบกนาและโตเรว มนอยชนด เชน สก แคหางคาง แคหวหม แคหน มะกอก ตว พฤกษ ปนแถ กางหลวง มะหาด ทองหลาง กระทม ตะแบก เสลา ปอ เลยง ยอปา งวปา ขวาว ตะเคยนหน อะราง ยาบขไก หมเหมน เสยวดอกขาว ขานาง สะแกแสง มะกลาตน ซอ และไผชนดตาง ๆ เปนตน (ภาพท 7)


11

2. ปาเตงรง (deciduous dipterocarp forest)

หรอทเรยกกนวาปาแดง ปาแพะ ปาโคก ลกษณะทวไปเปนปาโปรง ตามพนปามกจะมโจด ตนปรง และหญาเพก พนทแหงแลงดนรวนปนทราย หรอกรวด ลกรง พบทวไปในทราบและทภเขา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากขนอยบนเขาทมดนตนและแหงแลงมาก ตามเนนเขาหรอทราบดนทราย มสภาพปาโปรงมากกวาปาผลดใบผสม พนลางมหญาปกคลมหนาแนน ผลดใบในชวงฤดแลง สภาพอากาศคลายกบปาผลดใบผสม ระดบความสงไมเกน 800 เมตร มกมไฟปาเกดขนเปนประจาเกอบทกป ปจจยแวดลอมทวไปคลายปาผสมผลดใบ แตมดนเปนลกรง มหนและกรวดปะปนกบดนเหนยวหรอดนปนทราย ธาตอาหารตาหรอมธาตอาหารบางอยางสงเกนไปทาใหพชสวนใหญเจรญเตบโตไมได ความหลากหลายของพรรณไมมไมมาก

มไมพมและไมตนทงหมดไมเกน 100 ชนด เฉพาะไมตนมประมาณ 15–30 ชนดในขนาดพนท 1 เฮกแตร โครงสราง

ชนเรอนยอดแบงออกเปน 3 ชนเรอนยอดสง 10–30 เมตร ไม เดนท เปนดชนของปาชนดน จะ เปนไมวงศยาง (Dipterocarpaceae) ทผลดใบ 5 ชนด อยางนอยจะขนปรากฏรวมกน 2 ชนดขนไป คอ เตง รง ยางเหยง ยางพลวง กราด ไมเดนอน ๆ มหลายชนดเหมอนกบทพบในปาผลดใบผสม บางครงอาจพบสนสองใบ ทระดบความสง 200–1,200 เมตร หรอ สนสามใบ ทระดบความสง 1,000–1,700 เมตร ไมปาเตงรงชอบแสงแดด ปาทถกทาลายใหม ๆ จะเหนตนไมเกาแตกหนอขนมาจากรากและตอไมเดมอยางหนาแนน ปาทกาลงทดแทนจะมตนไมขนหนาแนนมากและมตนขนาดเลก ไมพนลางเบาบาง การปลกฟนฟปาเตงรงทไมถกรบกวนมากจงไมมความจาเปน (ภาพท 8–9)

ภาพท 8 ปาเตงรงผสมสน 2 ใบ ทโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน ในระดบความสงประมาณ 200 เมตร

ภาพท 7 ปาเบญจพรรณในทองทจงหวดบรรมย


12

ภาพท 9 ปาเตงรงในทราบลม สองขางทางนครราชสมา-ศรสะเกษ ในระดบความสงประมาณ 100 เมตร

ภาพท 10 ปาดบแลงบรเวณทราบลมแมนาโขงตอนบน ทเขตรกษาพนธสตวปาภวว จงหวดบงกาฬ ในระดบความสงประมาณ 200 เมตร

เปนปาไมผลดใบ มองเหนเรอนยอดปาเปนสเขยวตลอดป แตมไมตนผลดใบขนผสมอยประมาณไมเกนครงหนงขนแทรกกระจายมากหรอนอยขนกบสภาพลมฟาอากาศและความชมชนในดน พบในพนททมชนดนลกเกบความชมชนไดนาน มปรมาณนาฝนมากแตยงคงมชวงฤดแลงทชดเจน มกพบอยตามหบเขา รองหวย รมลาธาร หรอในพนทราบเชงเขา ไหลเขา สงประมาณ 700–1,000 เมตร มลกษณะเปนปาดบแลงกงปาดบเขา หรอปาดบแลงกงปาผสมผลดใบ ซงมการผสมกนของพรรณไมทง 3 ประเภทปา คอ ปาดบแลง ปาดบเขา และปาผลดใบผสม เนองจากเปนชวงทเรมมฝนบนภเขามากขน ทาใหปาในชวงระดบความสงนมความหลากหลายของพรรณไมมาก มกพบยางปายเปนพนธไมเดน ในปาผลดใบทมลานาสายใหญ

มนาไหลหรอความชมชนตลอดป บรเวณสองฟากรมฝงนา จะเปลยนเปนปาดบแลงรมฝงหรอ gallery forest ประกอบดวยไมตนขนเปนกลมๆ เพยงไมกชนด เชน ยางนา ยางแดง ตะเคยนทอง ประดสม ทองหลางปา และยมหอม เปนตน ความหลากหลายของชนดไมมมากกวาปาผลดใบแตนอยกวาปาดบเขา แตละพนทอาจมไมพมและไมตนมากถง 300 ชนด เฉพาะไมตนประมาณวาม 40–70 ชนด ในขนาดพนท 1 เฮกแตร โครงสรางชนเรอนยอดแบงออกเปน 4 ชนเรอนยอด เรอนยอดปาสง 20–50 เมตร พรรณไมเดน ไดแก ไมในวงศยาง (Dipterocarpaceae) เชน ยางแดง ยางแขง ยางปาย พนจา กระบาก ชามวง ไมเดนชนดอน ๆ ไดแก กางหลวง มะแฟน มะยมปา ยมหน ตามพนทราบใกลนามกพบ ยมหอม ตาเสอ ตะแบก เสลา สตบรรณ โพบาย ยางนา ตะเคยนทอง

สะเดาชาง เฉยงพรานางแอ สมอพเภก สมพง ปออเกง มะมอ สารผกหละ หวกา ยางนอง เปนตน พรรณไมเดน

รองลงมา ไดแก มะคาโมง กระเบากลก ลาไยปา คอแลน ยางโอน พญารากดา มะปวน รกขาว พะวา เปนตน ไมเบกนา

ของปาดบแลงมหลายชนด อกทงไมเบกนาในปาผสมผลดใบสามารถเปนไมเบกนาของปาดบแลงไดเชนกน เชน มะหาด ขนนปา ลาปาง สะเตา สตบรรณ ตองแตบ สอยดาว ตองเตา ลาพปา พงแหรใหญ โพบาย สมพง ปออเกง กระทมบก มะยมปา มะเดอปลอง เดอปลองหน สกขไก ซอแมว ชาแปน

เพกา แคฝอย ปอกระสา หมอนหลวง คาหด แหลบก และไผ เปนตน (ภาพท 10–11)

3. ปาดบแลง (dry evergreen forest)


13

ภาพท 11 ปาดบแลงบรเวณดานลางของเขตรกษาพนธสตวปาภหลวง จงหวดเลย

4. ปาดบเขา (montane forest)

เปนปาไมผลดใบ พรรณไมเกอบทงหมดไมผลดใบ ขนอยทระดบความสงมากกวา 1,000 เมตร จากระดบนาทะเลปานกลาง มสภาพอากาศทเยนและชมชน สภาพปามเรอนยอดแนนทบ ไมพนลางหนาแนนคลายกบปาดบชนและปาดบแลงบนทตา แตแตกตางกนในองคประกอบของพรรณไม ปาดบเขาตาประกอบดวยพรรณไมเขตอบอน (temperate species) และพรรณไมภเขา (montane species) ทตองการอากาศคอนขางหนาวเยนตลอดป สวนใหญไดแก ไมกอ เนองจากระดบความสงของพนทและมฝนภเขาเกดขนเปนประจา อณหภมในฤดรอนมกจะไมเกน 25 องศาเซลเซยส ตามลาตนและกงของตนไมจะมมอสและเฟรนเกาะเปนจานวนมาก ตนไมทอยตามสนหรอยอดเขามกมลาตนแคระแกรน กงกานบดงอเนองจากแรงลมและมดนตน พรรณไมมการผสมผสานระหวางเขตรอน (tropical) กบเขตอบอน (temperate) และเขตภเขา (montane) ทกระจายมาจากแนวเทอกเขาหมาลย และประเทศจนตอนใต ปาดบเขา

สามารถแบงออกเปน 2 ประเภทตามระดบความสงและลกษณะองคประกอบสงคมพช คอ ปาดบเขาระดบตา พบทระดบความสง 1,000–1,900 เมตร และปาดบเขาระดบสง พบทระดบความสงมากกวา 1,900 เมตร ปาชนดนมความหลากหลายของพรรณไมมากกวาปาดบแลงและปาผลดใบ

อน ๆ อาจมไมพมและไมตนมากถง 400 ชนด เฉพาะไมตนคาดวาม 50–100 ชนดในขนาดพนท 1 เฮกแตร

โครงสรางชนเรอนยอดแบงออกเปน 4 ชนเรอนยอด เรอนยอดปาสง 20–35 เมตร ซงความสงของเรอนยอดจะลดลงตามระดบความสงทเพมขน ปจจบนปาดบเขาตาทสมบรณเหลออยนอยมาก สวนใหญจะถกชาวเขาแผวถางทาไรเลอนลอย พนทปาดบเขาตามธรรมชาต เมอถกทาลายแลวทงรางไวนาน ๆ จะเปลยนสภาพไปเปนปาดบเขาตารนสอง เชน ปาไมกอหรอปาไมกอ-ไมสน พนทปาดบเขาตาดงเดมในปจจบน พบเหลอเปนหยอม ๆ บนภเขาสง บน

ภเขาหนทรายทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เชน ภหลวง จงหวดเลย พรรณไมเดนเปนไมวงศกอ (Fagaceae) เชน

กอเดอย กอหรง กอแปน กอหนาม กอใบเลอม กอผวะ กอหมน กอพวง กอดาง กอตลบ กอสเสยด ตางๆ กลมพช

เมลดเปลอย เชน สนสามใบ มะขามปอมดง พญามะขามปอม พญาไม ขนไม พรรณไมเดนชนดอน ๆ เชน จาป จาปาปา มณฑา กวม ไมในวงศชา (Theaceae) เชน ทะโล

ไกแดง เมยงผ ปลายสาน แมงเมานก ไมในวงศอบเชย

(Lauraceae) เชน ทง แหน สะทบ เทพธาโร วงศจาป-จาปา (Magnoliaceae) เชน จาปหลวง แกวมหาวน จาปปา วงศหวา (Myrtaceae) เชน หวาหน มะหา หวานา หวาเสมด และ

แหว เปนตน สาหรบปาดบเขาระดบสง จะไมพบพรรณไมเขตรอนขนอยไดเลย เชน ไมวงศไทร (Moraceae) วงศถว (Fabaceae) วงศตาเสอ (Meliaceae) วงศกระดงงา

(Annonaceae) ไมเบกนาของปาดบเขา ไดแก กอแปน


14

กอ เดอย กอหยม กอส เส ยด ทะโล จ าปหลวง จมป สนสามใบ จนทรทอง กาลงเสอโครง กอสรอย เนาใน กลวย ษ มะแขวน ทง และตะไครตน เปนตน

พนทปาดบเขาทถกแผวถางและทรกราง ตอมาจะมสนสามใบขนปะปนกบพรรณไมดงเดมของปาดบเขา หรอ

ปาดบเขาผสมสนสามใบ จดเปนสงคมพชปาดบเขาทตยภม (secondary) ไมตนเนอออนจาพวกสนเขา (conifer) ไดแก มะขามปอมดง พญาไม และขนไม ปาลมทพบขนกระจดกระจาย ไดแก เตาราง เของ และคอ เปนตน (ภาพท 12)

ภาพท 12 ปาดบเขา ทมไมสนสามพนปเปนไมเดน บนเขาเขยว อทยานแหงชาตเขาใหญ ในเขตจงหวดปราจนบร ในระดบความสงประมาณ 1,400 เมตร

5. ปาไมกอ-ไมสน (lower montane pine-oak forest)

เกดจากปาไมกอทถกรบกวนบอยๆ เชน การแผวถางปา ตดไม เลยงสตว ฯลฯ ปจจยทสาคญ คอ ไฟปาใน

ฤดแลง ทาใหเกดชองวางในปาชนดน สนเขาโดยเฉพาะสนสามใบจงแพรพนธไดดในปาไมกอ พนทปาบางตอนเปดโลง

มากจากการถกทาลาย จะพบสนสามใบขนเปนกลม (stand) หนาแนน บางครงจะพบสนสามใบขนเกอบเปนกลมเดยวลวน ๆ โดยเฉพาะพนทตามสนเขาและไหลเขาทคอนขางลาดชนเนองจากการพงทลาย ดงนน จานวนของไมสนใน

ปาไมกอ จงขน อยกบอตราการถกรบกวน การพงทลายของดนตามไหลเขา-สนเขา สภาพภมประเทศและสภาพดนทมความชนในดนคอนขางนอยเฉพาะดนปนกรวดหรอ

ดนทราย นอกจากสนสามใบแลว ปาไมกอ-ไมสนบางพนทอาจมสนสองใบขนแทรกหาง ๆ โดยเฉพาะบนภเขาหนทรายทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เชน ภกระดง และภหลวง จ. เลย จะพบกลมสนสองใบและสนสามใบขนเกอบ

เปนกลมเดยวลวน ๆ แทรกดวยไมใบกวาง เพยงไมกตน พนทปาเปดโลง มพชพนลางพวกหญา–กกขนหนาแนนสภาพภมประเทศดคลายปาไมสน (pine savanna) ของเขตอบอน ปาไมกอ-ไมสนแตกตางจากปาเตงรง-สนเขา (pine-deciduous dipterocarp forest) อยางชดเจน ทางภาคใต

และภาคตะวนออกเฉยงใตทมฝนชก จะไมพบปาไมกอ-ไมสนหรอปาสนเขาตามธรรมชาต บนภเขาหนปนทวไปกจะไมพบไมสน (pine) เชนกน ถงแมวาจะอยในชวงระดบ

ความสงทไมสนขนไดเนองจากไมสนชอบสภาพดนทเปนกรด (calcifuge) ปาไมสนเขาเปนปาไมทมกลมไมเนอออนจาพวก conifer ขนบนทราบสงของภเขาหนทรายยอดตดทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตงแตระดบความสงประมาณ 1,100–1,300 เมตร เชน ภหลวง ภกระดงพนดนเปนดนทรายถงประมาณรอยละ 65–90 โครงสรางของปาดงเดมตาม

ธรรมชาต มไมสนเขาขนาดใหญ ไดแก แปกลม ขนเปน


15

6. ปาละเมาะเขาตา (lower montane scrub)

ไมเดนของเรอนยอดชนบน มความสงตงแต 25–33 เมตร แปกลมบางตนสงถง 48 เมตร ขนาดเสนผานศนยกลาง 70–95 เซนตเมตร แตพบแปกลมในปาสนเขาบนภหลวงเทานน ไมสนเขาชนดอนในปาไมสนเขา ไดแก พญาไม สนใบพาย และสนสามพนป ไมสนเขาทมขนาดรองลงมา ไดแก ซางจน และขนไม พรรณไมดอกอน ๆ ทเปนองคประกอบของปาไมสนเขา ไดแก กอตลบ กอพวง เขมปา และมะหา พนทตามสนเขาบางแหงทเปนดนทราย ทางภาคใตตอนลาง จะพบกลมสนสามพนป ถงระดบความสงประมาณ 1,500 เมตร (ภาพท 13)

ภาพท 13 ปาไมกอ-ไมสน เขตรกษาพนธสตวปาภหลวง จงหวดเลย

ปาละเมาะเขาตา พบเปนหยอมเลก ๆ ตามลานหนบนภเขาหนทรายยอดตดทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เชน ภกระดง และภหลวง จ.เลย ทระดบความสงระหวาง 1,000–1,500 เมตร พนทลาดเลกนอยสวนใหญเปนชนดนทรายตนๆ มหนทรายโผล สภาพปาโลง มไฟปารบกวนเปนครงคราว ไมตนมความสงจากด ตนไมมลกษณะคดงอ แคระแกรน สงระหวาง 2–8 เมตร สลบกบไมพมเตย นานาพรรณ ความสงระหวาง 0.30–5 เมตร ปาไดรบแสงแดดตลอดเวลาทไมมเมฆหมอกปกคลมและไดรบอทธพลจากกระแสลมแรงพดผาน พรรณไมทพบทวไป เชน กอเตย หรอกอดา กอพวง กหลาบขาวกหลาบแดง ชอไขมก

สมป สมแปะ เหงานาทพย สะเมก สายฝน กหลาบหน สารภดอย ทะโล ไกแดง ชมพภพาน พวงตมห เขมเขา เหมอดคนตวผ สนทราย อาหลวง เอนอา เอนอานอย มอพระนารายณ งวนภ ปดเขา อนทวา กดเกยะ ปาละเมาะเขาตาพบบางตามพนทเปนหนปนระหวาง 1,000–1,700 เมตร มกจะพบเปนหยอมเลกตามภเขาหนปนทไมปรากฏชนดนชดเจน มแคโขดหนระเกะระกะ พรรณไมขนอยไดตามซอกหรอแองหนปนทมการทบถม ของซากอนทรยวตถ พรรณไมสวนใหญมใบหนาอมนา หรอลาตนและกงกาน มหนามแหลม เชน สลดไดปา จนทนผา หรอจนทนแดง (ภาพท 14)

ภาพท 14 ปาละเมาะเขาตา เขตรกษาพนธสตวปาภหลวง จงหวดเลย


16

7. ปาบงนาจดหรอปาบง-ปาทาม (freshwater swamp forest)ปาบงนาจดหรอปาบง-ทาม แตกตางจากปาพรอยาง

สาคญ กลาวคอ ปาพรเกดบนพนทเปนแองรปกระทะ ทมการสะสมอยางถาวรของซากพชหรออนทรยวตถทไมผสลาย แชอยในนาจดทไดรบจากฝนเปนสวนใหญในฤดนาหลากปรมาณนาสวนเกนในพรจะเออลนไหลลงสทะเลหรอแมนาลาคลอง โดยทชนอนทรยวตถ ไมไดรบความกระทบกระเทอน สวนปาบงนาจดเกดตามบรเวณสองฝงแมนาและลานาสายใหญทางภาคใต เชน แมนาตาป, ภาคกลาง เชน แมนาเจาพระยา แมนาสะแกกรง, ปาบงนาจด ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เชน แมนามล ช เรยกวาปาบง-ทาม พนทเปนแองมนาขงเรยกวาบง พนทดอนมตนไมใหญนอยเรยกทาม ปาบงนาจดได รบนาจด ทเออลนตลงลานาในฤดนาหลาก บนพนปาไมมการสะสมของอนทรยวตถอยางถาวร เนองจากซากพชถกนาพดพาไปกบกระแสนาหลากทแปรปรวนอยเสมอ ปจจบนปาบงนาจดไดถกทาลายไปมากเพอเปลยนเปนทตงชมชน พนทเกษตรกรรม เชน สวนยางพารา สวนปาลมนามน สวนผลไม นาขาว ฯลฯ นอกจากนยงพบปาบงนาจดขนาดเลก ในบรเวณทมตานาใตดน หรอ

แหลงนาซบ ตามพนทเขาหนปนทางภาคกลางและภาคใต ลกษณะโครงสรางของปาบงนาจดในแตละทองทจะแตกตางกนไปอยางมากขนอยกบภมประเทศรมฝงแมนา ปรมาณนาในฤดนาหลากและสภาพของดน ปาบงนาจดบนฝงทเปนทราบในฤดนาหลากระดบนาคอนขางสง จะมตนไมปกคลม พนทเปนกลม ๆ กระจดกระจายและตนไมมความสงไมมากนก พนลางเปนพชจาพวกหญาและกก สวนพนทดอนทนาทวมถงเปนครงคราวในระยะเวลาสน ๆ จะพบกลมไมตนขนาดกลาง-ใหญปกคลมพนทหนาแนน ตดตอกนเปนผนใหญไมตนทพบทวไปในปาบงนาจด เชน กรวยสวน กนเกรา สเสอนา กระเบาใหญ ตะขบนา จกสวน สกนา ชมแสง สะแก มะมวงปาน กระทมบก กระทมหรอกระทมนา เงาะหน กระทมนา กระทมนา เฉยงพรานางแอ อนทนลนา พกลพร นาวนา กลงกลอม ชะมวงกวาง สานนา ระกาปา คาง หวา แฟบนา สาเภา ตงหนใบเลก มะดน ขอย บรเวณพนทโลงเปนทดอนมไมพมออกเปนกอหนาแนน ไดแก กางปลาขาว เสยวนอย เสยวใหญ ไผทพบมากออกเปนกอใหญ ไดแก ไผปา หรอไผหนาม (ภาพท 15)

ภาพท 15 ปาบง-ปาทาม บรเวณแมนาสงคราม จงหวดนครพนม


17

ËÅÑ¡à¡³±�¡ÒÃ¤Ñ´àÅ×Í¡ª¹Ô´äÁŒ หลกเกณฑการคดเลอกชนดพรรณไมสาหรบพนท

ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ใชหลกเกณฑเดยวกบใน “คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปองกนอทกภย” ตามแนวทางพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เกยวกบการปลกไมโตเรว-ไมโตชา และประโยชนจากการปลกไมทงสองผสมผสานกนนน และเปนไมพนเมองทมถนอาศยตามธรรมชาตอยในประเทศไทย โดยเฉพาะทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เนองจากการเลอกไมทองถนทขนใกลพนทปลกปายอมเปนการยนยนไดวาจะสามารถขนและเจรญเตบโตไดด เนองจากมระบบนเวศใกลเคยงกน หาเมลดไดงาย และยงเกอหนนสตวปาทเปนสตวทองถนในการแพรขยายพนธหรออพยพมาอาศยอยไดเปนอยางด นอกจากนนยงควรคานงถงการใชประโยชนใชสอยแกชมชนใกลพนทปลกปา เพอสรางความมสวนรวมในการดแลรกษา อยางไรกตาม นยามคณสมบตของไมโตเรวและโตชาอาจมความเหลอมลากนบางไปตามสภาพพนทหรอภมประเทศทเหมาะสมตอการเจรญเตบโต อาจโตอยางรวดเรวในพนทหนงแตอาจโตชาในพนทหนง ซงตางจากพรรณไมเบกนาทกชนดทถอวาเปนไมโตเรว และมกจะถกแทนทดวยไมโตชาในทสด

ดงทไดกลาวมาแลวในหนงสอ “คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย” เลมแรก วาผลสาเรจในการปลกฟนฟปา สงสาคญอนดบแรกขนอยกบการเลอกชนดพรรณไมทเหมาะสมตอพนทปลก เพราะพรรณไมเหลานนจะเจรญเตบโตและปรบปรงสภาพปาใหดขนได สงสาคญ

ตอไปคอ วธการปลก ขนตอนการเตรยมกลา การปลก และการดแลรกษา ตามลาดบ ขนตอนจานวนมากเหลานจาเปน

อยางยง ทผปลกจะตองใชความรความชานาญและ

ประสบการณ ตลอดจนความเอาใสดแลตอในแตละขนตอน หลกพจารณาการเลอกชนดพรรณไมในเบองตนสาหรบการ

ปลกปาเพอปองกนอทกภยในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอมลกษณะเดยวกน ในขนตอนแรกเปนการสารวจพนทแปลงปลกปาเดมเปนระบบนเวศปาชนดใดและประกอบดวย

พรรณไมชนดใดบาง ซงโดยภาพรวมของสภาพปาทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนใหญเปนปาเตงรงและปาดบแลง และมสภาพเปนหนทราย ดงนน ควรเลอกชนดไมใหตรงกบชนดปาตามระดบความสงจากระดบนาทะเล และสภาพพนทหรอนเวศวทยา สาหรบจานวนชนดพรรณไมตอพนทปลกขนอยกบความหลากหลายของพรรณไมในปาดงเดม พรรณไมทเหลออยในพนท และระดบความเสอมโทรมของพนทปลก และขอควรคานงถงสดสวนของไมโตเรวตอไมโตชา ในเบองตน ยงคงใชจานวนตนของไมโตเรวอยางนอยรอยละ 50–70 และปลกไมโตชาเพมลงไปในปท 2–6 ในพนทปาดบแลง สวนปาผลดใบผสมและปาเตงรง ควรปลกพรรณไมทงสองประเภทในปแรกพรอมกน หากตองการเลอกปลกไผในปาผสมผลดใบไมควรปลกเกนรอยละ 10 เพราะไผเปนไมโตเรว อายยน และแผพมกวางมาก อยางไรกตามไผถอวามระบบรากฝอยทหนาแนนเหมาะสมตอการปลกเพอปองการพงทลายของดนตามตลงและไหลทางอยางยง

ดวยการระบไมเบกนาทเปนไมโตเรวอาจไมชดเจนนก โดยเฉพาะในสภาพปาเบญจพรรณและปาดบแลงทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทาใหสดสวนทควรปลกไมโตเรวอยางนอยรอยละ 50–70 ทาไดยาก เนองจากชนดพรรณไมทแนะนามสดสวนของไมโตชามากกวา อยางไรกตาม พนทเสอมโทรมมกมสภาพตนไมดงเดมทมทงไมเบกนา โตเรว หรอไมโตชา หลงเหลออยจานวนหนงในแทบทกสภาพพนท การเกบรกษาไมเบกนาเหลานไวนบวาเปนการชวยใหเพมสดสวนของไมโตเรวมากยงขน โดยเฉพาะชนดทถกระบวา

มการสบตอพนธตามธรรมชาตด นอกจากน มพรรณไมหลายชนดทมใบกวางและตองการแสงมาก สามารถปลก

รวมกบไมเบกนาหรอไมโตเรวได ถงแมวาจะโตคอนขางชา แตนบวามประโยชนเชนเดยวกบไมทโตเรว มากกวาทเปน

ชนดพรรณไมทคอนขางจะโตชามาก ๆ ทตองปลกใตรมเงาในปตอ ๆ มา


18

ÃÒÂÅÐàÍÕÂ´¤íÒºÃÃÂÒÂ·Ò§¾Ä¡ÉÈÒÊμÃ �¢Í§¾ÃÃ³äÁŒáμ‹ÅÐª¹Ô´

รายละเอยดของพรรณไมแตละชนดทแนะนาวาเหมาะสมตอการปลกปาในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จานวน 105 ชนด แบงเปนไมโตเรว 43 ชนด และไมโตชา 62 ชนด เปนไมทองถนทสามารถพบไดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอใกลเคยง โดยเฉพาะในพนทลมนาทงสาม โดยเรยงตามลาดบอกษรชอทเรยกในภาษาไทยในแตละประเภท มชอไทยทเปนชอทางการตามหนงสอ รายชอพรรณไมแหงประเทศไทย เตม สมตนนทน (สวนพฤกษศาสตรปาไม, 2544) และชออนทเปนชอทองถนซงใชเรยกเฉพาะทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง หรอภาคตะวนออกเฉยงใตทเปนพนทใกลเคยง และยงรวมถงชอพนเมองทองถนทเปนภาษาเขมร ภาษาสวย หรออน ๆ ทใชเรยกในจงหวดตาง ๆ ของภาคดงกลาว นอกจากนยงมดชนชอวงศ เพอความสะดวกและรวดเรวในการสบคนมากขน

สาหรบขอมลดานการเพาะชา การปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ อตราการเจรญเตบโต หรอความตองการแสง สวนหนงไดมาจากการคนควาจากเอกสารงานวจย บางสวนจงไดขอมลมาจากประสบการณของคณะผจดทา และ

บางสวนไดรบความอนเคราะหจากหนวยงานทเกยวของกบการเพาะชากลาไมหรอปลกปา ตลอดจนภมปญญาชาวบานในการปฏบตงานจรงในพนท นอกจากน ยงไดรบขอมลจากโครงการวจยดานการเพาะชากลาไมและการปลกปาของประเทศเพอนบานทมพนทใกลกบภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และมชนดพรรณไมคลายคลงกนหลายชนด ไดแก ลาวและกมพชา ซงโครงการดงกลาว ไดแก Cambodian Tree Species และ Lao Tree Seed Project ซงสามารถสบคนไดทางระบบอนเตอรเนต ซงยงมขอมลจากแหลงอน ๆ บนอนเตอรเนตประกอบตามทปรากฏแนบทายในหวขอ “ขอมลเพมเตม” และขอมลทมประโยชนอยางมากในหนงสอของ Plant Resources of South-East Asia หรอ PROSEA หลายเลม ทาใหไดขอมลเบองตนทนาเชอถอ แตอาจไมครบถวนทกชนด เนองจากมพรรณไมหลายชนดไมเปนทนยมในการเพาะชาหรอใชในการปลกปา ทางคณะผจดทายนดทจะรบขอเสนอแนะเพมเตมจากผมประสบการณ ทอาจมขอมลเพมเตมของพรรณไมดงกลาว เพอจะไดนาไปแกไขปรบปรงในโอกาสตอไป

รายละเอยดลกษณะทางพฤกษศาสตรรวมทงเขตการกระจายพนธทงในตางประเทศและในประเทศไทย เชนเดยวกบในหนงสอ “คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย” เลมแรก ทสวนมากอางองจากหนงสอพรรณพฤกษชาต (fl ora) ของประเทศไทย และประเทศใกลเคยง ซงผอานสามารถคนควาเพมเตมเพอใหไดรายละเอยดเพมขน สวนการใชประโยชน จะปรากฏตามเอกสารอางอง ในพรรณไมแตละชนดประกอบไปดวยขอมลแยกตามหวขอ ดงตอไปน

ลกษณะวสย อธบายเกยวกบวสยตามธรรมชาตของขนาดตนไมแบงเปน ไมตนขนาดเลก (สง 5–10 เมตร) ไมตนขนาดกลาง (สง 10–20 เมตร) ไมตนขนาดใหญ (สงมากกวา

20 เมตร) และไมพม (แตกกงตา สง 2–5 เมตร) ลกษณะเปลอกนอก เปลอกใน เนอไม กงกานรวมถงสงปกคลม ตลอดจนนายางหรอชน ถาม นอกจากนยงระบวาเปนพรรณไมทมดอกแยกเพศหรอไม ถาแยกเพศจะระบวาอยรวมตน (monoecious) หรอแยกตน (dioecious) ซงถอวา

เปนลกษณะวสยอยางหนง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ บรรยายลกษณะ

ทเดนของชนดพช ทสามารถจาแนกในภาคสนามไดงาย ลกษณะเดนจะแสดงดวยตวอกษรเขม ครอบคลมสวนสาคญ ๆ แตไมลงรายละเอยดลกลงไปมากนก เพยงให

ทราบรปรางและขนาดพอสงเขป และเปนลกษณะทสาคญในการใชจาแนกชนดพรรณไมนน ๆ

เขตการกระจายพนธ อธบายการกระจายพนธในตางประเทศ โดยเรยงลาดบจากประเทศทางทวปอเมรกา แอฟรกา เอเชย และออสเตรเลย การเรยงประเทศในทวปเอเชย เรยงลาดบจากทางตะวนตกสทางตะวนออก และ

ทางตอนใต บางเขตการกระจายพนธระบในระดบภมภาค ไดแก อนโดจน ทครอบคลมประเทศลาว กมพชา และ

เวยดนาม และภมภาคมาเลเซย ครอบคลมคาบสมทรมลาย ชวา สมาตรา บอรเนยว และเกาะเลกเกาะนอย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย อธบายแหลงทพบในธรรมชาตตามภาคหรอจงหวดตาง ๆ หรอระบบนเวศทขนเฉพาะเจาะจง เชน พนทโลง รมนา บนเขาหนปนหรอหนทราย เปนตน ตลอดจนชวงเวลาการออกดอกและผล โดยเนนเฉพาะในชวงทตดผลและเมลดแก ตามหนงสอเอกสารอางอง และฐานขอมลตวอยาง

พรรณไมแหงของหอพรรณไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช สาหรบใชในการวางแผนเกบเมลดใหมประสทธภาพ ซงอาจมขอควรคานง คอ ผลผลตของเมลดไมในแตละพนทหรอในแตละปจะมความผนแปรไปตามแตละชนด หรอสภาพภมประเทศทแตกตางกน


19

ประโยชน นาเสนอขอมลการใชประโยชนดานอน ๆ นอกจากการปลกปา ครอบคลมการใชประโยชนจากเนอไม พชกนได เปนพษ และสรรพคณดานสมนไพร ทงในประเทศไทยและประเทศอน ๆ ทพบการกระจายพนธของพรรณไมชนดนน ๆ ตามเอกสารอางอง

การขยายพนธ อธบายวธการขยายพนธซงจะเนนทการเกบเมลด การเพาะเมลด การปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ ของพรรณไมแตละชนดหรอแตละกลมทมลกษณะใกลเคยงกน นอกจากนยงมขอมลดานเกบรกษาเมลด อตราการงอก การรอดตาย การดแลรกษา ตลอดจนโรคและแมลงทอาจทาลายเมลดหรอกลาไมได ซงขอมลสวนใหญมาจากเอกสารอางอง และประสบการณของผทเกยวของ ซงบางชนดอาจใชขอมลของชนดพรรณไมทอยในสกลหรอวงศ

เดยวกนได เนองจากมลกษณะของเมลดทคลายกน

ขอแนะนา อธบายขอมลเพมเตมทชวยพจารณาในการนากลาไมไปปลกตามสภาพพนท ถนทอยเดมของพรรณไม อตราการเจรญเตบโต ประโยชนทคาดวาจะไดรบในเชงพนทหรอเชงนเวศวทยาของพรรณไมชนดนน ๆ ตลอดจนขอแนะนาในการการปลกผสมผสานระหวางไมโตเรวและไมโตชา และการดแลรกษาไดอยางเหมาะสมยงขน

ขอมลเพมเตม เอกสารทสามารถคนควารายละเอยดเพมเตมได โดยเฉพาะรายละเอยดทางพฤกษศาสตร การขยายพนธ การดแลรกษา และการใชประโยชน โดยมขอมลบางสวนสามารถสบคนไดอยางสะดวกผานทางระบบอนเตอรเนต

หมายเหต ชนดพรรณไมทเคยไดรบการพมพเผยแพรแลว ในหนงสอคมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภยในพนทลมนาเจาพระยาใหญ และมการกระจายพนธในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอดวย สามารถเลอกใชในการปลกปาปองกนอทกภยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอไดเชนกน ซงชนดพรรณไมเหลานไดแก

กระโดน Careya sphaerica Roxb. วงศ Lecythidaceae

กมนา Crateva magna (Lour.) DC. วงศ Capparaceae

พะยง Dalbergia cochinchinensis Pierre วงศ Fabaceae (Leguminosae - Papilionoideae)

คงคาเดอด Arfeuillea arborescens Pierre ex Radlk. วงศ Sapindaceae

ซอ Gmelina arborea Roxb. วงศ Lamiaceae (Labiatae)

ตวขาว Cratoxylum formosum (Jack) Dyer วงศ Clusiaceae (Guttiferae)

มะมอ Choerospondias axillaris (Roxb.) B. L. Burtt & A. W. Hill วงศ Anacardiaceae

มะกอกปา Spondias pinnata (L. f.) Kurz วงศ Anacardiaceae

สะแกแสง Cananga latifolia (Hook. f. & Thomson) Finet & Gagnep. วงศ Annonaceae

สตบรรณ Alstonia scholaris (L.) R. Br. วงศ Apocynaceae

ตะเคยนหน Anogeissus acuminata (Roxb. ex DC.) Wall. ex Guillem. & Perr. วงศ Combretaceae

กระบาก Anisoptera costata Korth. วงศ Dipterocarpaceae

ยางนา Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don วงศ Dipterocarpaceae

โพบาย Balakata baccata (Roxb.) Esser วงศ Euphorbiaceae

ประดสม Bischofi a javanica Blume วงศ Euphorbiaceae

ตองแตบ Macaranga denticulata (Blume) Müll. Arg. วงศ Euphorbiaceae


มะคาโมง Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib วงศ Fabaceae (Leguminosae-Caesalpinioideae)

อะราง Peltophorum dasyrachis (Miq.) Kurz วงศ Fabaceae (Leguminosae-Caesalpinioideae)

ปนแถ Albizia lucidior (Steud.) I. C. Nielsen วงศ Fabaceae (Leguminosae-Mimosoideae)

ทงถอน Albizia procera (Roxb.) Benth. วงศ Fabaceae (Leguminosae-Mimosoideae)

ทองเดอนหา Erythrina stricta Roxb. วงศ Fabaceae (Leguminosae-Papilionoideae)

ลาพปา Duabanga grandifl ora (Roxb. ex DC.) Walp. วงศ Lythraceae

ตะแบกนา Lagerstroemia fl oribunda Jack วงศ Lythraceae

เฉยงพรานางแอ Carallia brachiata (Lour.) Merr. วงศ Rhizophoraceae

กระทม Anthocephalus chinensis (Lam.) A. Rich. ex Walp. วงศ Rubiaceae

ขวาว Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale วงศ Rubiaceae

กระทมนา Mitragyna diversifolia (Wall. ex G. Don) Havil. วงศ Rubiaceae

กานเหลอง Nauclea orientalis (L.) L. วงศ Rubiaceae

สนน Salix tetrasperma Roxb. วงศ Salicaceae

ปออเกง Pterocymbium tinctorium (Blanco) Merr. วงศ Sterculiaceae

ลาปาง Pterospermum diversifolium Blume วงศ Sterculiaceae

ทะโล Schima wallichii (DC.) Korth. วงศ Theaceae

กระเชา Holoptelea integrifolia Planch. วงศ Ulmaceae


äÁŒâμàÃçÇ¤Ù‹Á×ÍàÅ×Í¡ª¹Ô´¾ÃÃ³äÁŒà¾×èÍ»ÅÙ¡»†Ò»‡Í§¡Ñ¹ÍØ·¡ÀÑÂÀÒ¤μÐÇÑ¹ÍÍ¡à©ÕÂ§àË¹×Í


22

กรวยHorsfi eldia irya (Gaertn.) Warb.

วงศ MYRISTICACEAE

ชออน รจกกนดในชอ กรวยนา กรวยบาน หรอกรวยสวน (ทวไป)

ลกษณะวสย ไมตน ขนาดเลกถงขนาดใหญ ไมผลดใบ อาจสงไดถง 40 ม. โคนตนมกมพพอนหรอรากคายน กงมกมรวเปนสน มขนประปราย ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงสลบในระนาบเดยวกน รปขอบขนานหรอรปใบหอก ยาว 10–35 ซม. เสนแขนงใบขางละ 10–20 เสน ไมชดเจน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามซอกใบ ชอดอกเพศผยาวกวาชอดอกเพศเมย ดอกขนาดเลกจานวนมาก ดอกเพศผขนาดเลกกวาดอกเพศเมย ออกเปนกระจก 3–10 ดอก กลบรวม 2 กลบ ยาว 1–1.3 มม. แฉกลกประมาณกงหนง เกสรเพศผเชอมตดกนเปนเสาเกสร ยาวประมาณ 1 มม. มอบเรณ 6–10 อน ดอกเพศเมยยาว 1.5–2.3 มม. รงไขเกลยง ผลสด กลม ๆ เสนผานศนยกลาง 1.5–2.2 ซม. เปลอกหนา แตกเปน 2 ซก เกลยง แหงสนาตาลอมดา เมลดขนาดใหญ มเมลดเดยว เสนผานศนยกลางประมาณ 1 ซม. เมลดมเยอหม

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา พมา ไทย เวยดนาม ภมภาคมาเลเซย ปาปวนวกน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงใต และภาคใต ขนตามชายนาในปาดบแลงและปาดบชน ระดบความสงไมเกน 300 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอมกพบตามทราบลมทนาทวมถงและปาบง-ปาทาม ของลมนาช-มล

การขยายพนธ เพาะเมลด ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ เมลดมชองอากาศ ในธรรมชาตอาศยนาเปนตวชวยในการกระจายพนธ

ประโยชน เนอไมออน ใชในการกอสรางในรม ผลรบประทานได

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรว ชอบขนตามทโลงรมลาธารหรอทราบลมทมนาทวม ทนนาทวม มรากคายน ยดเกาะชายตลงไดด เหมาะสาหรบปลกเปนไมเบกนาเพอปองกนการพงทลายของดนในทราบลมระดบตา ๆ ทรงพมกวางหนาแนน ใหรมเงาแกไมโตชา

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 7(4) (2002)


23

กระทมเนนMitragyna rotundifolia (Roxb.) Kuntze

วงศ RUBIACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ผลดใบ สงไดประมาณ 30 ม. เรอนยอดโปรง แตกกงกานเปนระเบยบ กงมกเปนเหลยม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรวมตดระหวางโคนกานใบ รปร ยาวไดเกอบ 5 ซม. ชวงโคนมสนนน ใบเรยงตรงขามสลบตงฉาก รปรกวางหรอรปไข ยาว 11–25 ซม. ตนออนใบมขนาดใหญกวานมาก ปลายใบมนหรอกลม โคนใบกลมหรอเวารปหวใจ แผนใบดานลางมขนสนนมสเทา เสนแขนงใบขางละ 5–7 เสน กานใบยาว 1–6 ซม. ชอดอกแบบชอกระจกแนน ออกตามปลายกง แยกแขนงหรอคลายชอซรม ชอดอกเสนผานศนยกลาง 1.5–2 ซม. ใบประดบคลายใบ ดอกจานวนมาก ไรกาน กลบเลยงปลายแยกเปน 5 หยก ตน ๆ ตดทน กลบดอกสครมอมเหลอง เชอมตดกนเปนหลอด ยาว 2–3 มม. มขนยาวดานใน ปลายแยกเปน 5 กลบ เรยวแคบ ยาว 4–5 มม. เกสรเพศผ 5 อน ตดรอบปากหลอดกลบดอก ชอผลเสนผานศนยกลาง 1–1.6 ซม. ผลยอยแหงแตก ยาว 3–5 มม. เมลดจานวนมาก ยาวประมาณ 1 มม. มปกทปลายทงสองดาน

เขตการกระจายพนธ อนเดย บงกลาเทศ จนตอนใต พมา ไทย ลาว

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบมากทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ขนทวไปตามพนทโลง ปาเบญจพรรณและปาเตงรง โดยเฉพาะรมลาธาร ระดบความสงจนถงประมาณ 500 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด ยงไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชในการกอสราง เฟอรนเจอร เปลอก รกษาบาดแผลทเชอ แกแผลคดทะราด แกบดมกเลอด แกพยาธ โรคมะเรง โรคผวหนงทกชนด ใบ แกทองรวง ปวดมวน แกบด

ขอแนะนา เปนไมโตเรว ตองการแสงมาก ขนไดดในทโลงทมความชมชนหรอรมลาธาร ใบคอนขางใหญ ใหรมเงาแกไมโตชาไดด สามารถปลกรวมกบไมโตเรวและไมเบกนาชนดอน ๆ ได

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 19 (2011); ตนไมยานาร (ธงชย และนวตร, 2554)


24

กรางFicus altissima Blume

วงศ MORACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไทรพนขนาดใหญ ไมผลดใบ สง 30–40 ม. มรากอากาศและรากคายน เปลอกสนาตาลปนเทา สวนตาง ๆ มนายางสขาว ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบยาว 2–4 ซม. มกมขนละเอยดหนาแนน ใบเรยงเวยน รปร รปไข หรอรปขอบขนาน ยาว 6–38 ซม. แผนใบหนา เกลยงทงสองดาน เสนแขนงใบสวนมากม 5–10 เสน เสนใบคลางยาวประมาณหนงในสามหรอสของความยาวใบ ชอดอกออกเปนคหรอออกเดยว ๆ ตามซอกใบ ไรกาน ทโคนมใบประดบ 3 ใบ ยาว 1–3 มม. เชอมตดกน ปลายมรเปด ไมมขน มใบประดบคอนขางหนา 3 ใบ ดอกขนาดเลกจานวนมากอยภายในฐานรองดอกทขยายใหญและอวบนา รปรคอนขางกลม เสนผานศนยกลาง 1–2.5 ซม. สเหลองอมสม สกสแดงอมมวง ทงแผลนนไวบนกงเมอรวง

เขตการกระจายพนธ อนเดย ภฏาน บงกลาเทศ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวประเทศ ขนตามปาดบแลงและปาดบชน ระดบความสงจนถงประมาณ 1,100 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบในปาดบแลงทวทงพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด ตอนกง ปกชากง เชนเดยวกบพรรณไมสกลไทรอน ๆ ใหเปดผลขดเอาเมลดแชนา คดเอาเมลดทจมนาผงใหแหงแลวนาไปเพาะ ดนทเพาะควรผสมทรายครงหนง อตราการงอกสง ขอควรระวง กลาไมเปนโรคโคนเนาจากเชอราไดงาย

ประโยชน รากอากาศเหนยวใชทาเชอก เปลอกชนในใชทากระดาษ ตนใชเลยงครงไดด ทรงพมแผกวางใหรมเงา นยมปลกเปนไมประดบตามสวนสาธารณะ

ขอแนะนา แมวาจะเปนไทรพนแตสามารถขนบนดนได โตเรว ใบมขนาดใหญ ตองการแสงมาก ระบบรากแผกวางและมรากคายน ชวยปองกนการพงทลายของดน ทนแลง สามารถปลกไดทงทราบลมและทลาดชน ผลดงดดสตวปาใหเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 10(4) (2011); ปลกใหเปนปา แนวคดและแนวปฏบตสาหรบการฟนฟปาเขตรอน (หนวยวจยการฟนฟปา, 2549)


25

กะอาม Crypteronia paniculata Blume

วงศ CRYPTERONIACEAE

ชออน กะอามเปนชอทเรยกทางแถบจงหวดอดรธาน สวนทางภาคตะวนออกเรยก กระทงลอย หรอสดาปา

ลกษณะวสย ไมตนผลดใบ ขนาดกลางถงใหญ สงถง 35 ม. โตคอนขางเรว เปลอกนอกสนาตาลเทา เปลอกในสมวง กงออนเปนสนเหลยม บางครงดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปไขหรอรปขอบขนาน ยาว 6–22 ซม. ปลายเรยวแหลม แผนใบมขนหรอเกลยงทงสองดาน กานใบคอนขางยาว ชอดอกแบบชอกระจะแยกแขนง ออกทซอกใบหรอปลายกง ยาว 7–30 ซม. ชอดอกยอยม 2–4 ชอ ยาว 7–20 ซม. ดอกจานวนมาก กลบเลยงโคนเชอมตดกนเปนหลอด ยาว 2–3 มม. ปลายแยกเปน 5 แฉก ตน ๆ มขนสนนม ไมมกลบดอก เกสรเพศผ 5 อน ตดทน เปนหมนในดอกเพศเมย ผลแหงแลวแตกเปน 2 ซก รปทรงกลม แบนดานขาง ยาว 2–5 มม. มขนละเอยดตามรองผล เมลดขนาดเลกจานวนมาก

เขตการกระจายพนธ อนเดย บงกลาเทศ พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย สมาตรา ชวา บอรเนยว ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาคของประเทศ ตามปารนสองทมการทดแทน ทงปาผลดใบและไมผลดใบ ระดบความสงจนถงประมาณ 1,200 เมตร ออกดอกพรอมผลใบใหมเดอนธนวาคมถงกมภาพนธ เปนผลเดอนกมภาพนธถงเมษายน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมละเอยด คอนขางออน ตกแตงและขดชกเงาไดงาย ใชในการกอสรางในทรม

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางเรว ตองการแสงมาก เมลดมขนาดเลกและถกทาลายไดงายจากไฟปา แตกลาไมทนความแหงแลงไดด เหมาะสาหรบปลกเปนไมโตเรวในระยะแรก โดยเฉพาะในพนททเปนปาดบแลงเดม

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 5(4) (1992); Flora of China Vol. 13 (2007); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


26

กลปพฤกษCassia bakeriana Craib

วงศ FABACEAE (LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE)

ชออน เรยกในภาษาเขมรแถบจงหวดสรนทรวา กานล

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ อาจสงไดถง 20 ม. กงออนมขนสนนมหนาแนน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ มขนสนนมหรอขนกามะหยหนาแนนตามกงออน แผนใบ กานและแกนกลางใบ ชอดอก กานดอก ใบประดบ กลบเลยง และฝก ใบประกอบแบบขนนกปลายค ยาว 17–45 ซม. ใบยอยม 5–8 ค เรยงตรงขาม ปลายใบและโคนใบกลม ปลายใบมตงแหลมเลกๆ กานใบยอยสน ชอดอกแบบชอกระจะ ออกตามกงพรอมใบออน ยาว 5–12 ซม. ดอกจานวนมาก สชมพเปลยนเปนสขาว กานดอกยาว 3–6 ซม. กลบเลยง 5 กลบ ยาว 0.9–1.2 ซม. กลบดอก 5 กลบ รปใบหอกแกมรปไข ยาว 3.5–4.5 ซม. เกสรเพศผ 10 อน อนยาว 3 อน กานชอบเรณยาว 3.5–5 ซม. อนสน 4 อน กานชอบเรณยาวประมาณ 2 ซม. ลดรป 3 อน กานชอบเรณยาว 1–1.5 ซม. รงไขยาว 4 ซม. มกานยาว 1–1.5 ซม. ผลเปนฝกทรงกระบอก ยาว 30–40 ซม. เสนผานศนยกลาง 1–1.5 ซม. ม 30–40 เมลด เมลดกลม สนาตาลเปนมน มผนงบางกน

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออก และภาคกลาง ขนในปาเบญจพรรณ และเขาหนปน ระดบความสง 300–1,000 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะทางตอนลางบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชทาฟน เปลอกมสารฝาดใชฟอกหนง ฝกมฤทธเปนยาระบาย บารงดน ดอกสวยงาม นยมปลกเปนไมประดบและเปนไมมงคล

การขยายพนธ เพาะเมลด ตดปลายเมลดหรอแชกรดเขมขนกอนนาไปเพาะเชนเดยวกบราชพฤกษ หรอขอมลจากภมปญญาชาวบาน จงหวดยโสธร ใหขลบเมลดใหเกดแผล แชนา 1–3 วน นาขนหอกระสอบปาน รดนาพอชม 2–3 วน เมลดงอกแลวยายลงถง เชนเดยวกบมะกลาตนและราชพฤกษ

ขอแนะนา เปนไมโตเรว โดยเฉพาะในชวงกลาไม ขนไดดในทแหงแลง ใบหนาแนน เหมาะสาหรบปลกปรบปรงดนในพนทปาเบญจพรรณทเสอมโทรมและแหงแลง

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand Vol 4(1) (1984); การจดการเพาะชากลาไมคณภาพ (กรมปาไม, 2542); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); อนกรมวธานพช อกษร ก. (ราชบณฑตยสถาน, 2538)


27

คางAlbizia lebbeckoides (DC.) Benth.

วงศ FABACEAE (LEGUMINOSAE-MIMOSOIDEAE)

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สงไดถง 15 ม. เปลอกสนาตาลอมเทา แตกเปนรองตน ๆ ตามยาว กงเกลยง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนก 2 ชน แกนกลางใบประกอบยาว 5–13 ซม. มตอมบนโคนกานใบระหวางใบประกอบยอย ใบประกอบยอยม 3–4 ค ยาว 6–11 ซม. ใบยอยม 15–25 ค รปขอบขนาน ยาว 0.7–2 ซม. เบยว ไรกาน ชอดอกแบบชอกระจกแนน แยกแขนง ออกตามซอกใบ ยาวไดถง 15 ซม. แตละชอกระจกแนนมดอก 10–15 ดอก ไรกาน กลบเลยงขนาดเลก 5 กลบ กลบดอกเชอมตดกนเปนหลอด ยาว 4–5 มม. ปลายแยกเปน 5 กลบ กลบยาวประมาณ 1 มม. เกสรเพศผจานวนมาก กานชอบเรณเชอมตดกนทโคน ยาวกวาหลอดกลบดอก รงไขเกลยง ฝกแบน ยาว 7–20 ซม. เมลด มประมาณ 12 เมลด เมลดรปรกวาง ยาวประมาณ 7 มม.

เขตการกระจายพนธ ไทย ภมภาคอนโดจน ชวา ตมอร ฟลปปนส สลาเวส ปาปวนวกน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาค ยกเวนทางภาคใต ขนในปาเบญจพรรณและปาดบแลง ระดบความสงจนถงประมาณ 800 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางของลมนามล ตดผลเดอนเมษายน–ตลาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางและตอนบนของลมนามล

การขยายพนธ เพาะเมลด การปฏบตตอเมลดนาจะเหมอนกบพชวงศถวอน ๆ หลายชนด โดยเฉพาะการนาเมลดไปแชนากอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมออน ใชทาฟน ตนใชเลยงครง เปลอก ในอนโดนเซย ใชยอมแห ในฟลปปนส ใชผสมเครองดมทหมกจากออย

ขอแนะนา เปนไมโตเรว ใบขนาดเลก ควรปลกรวมกบไมโตเรวทใบกวาง โดยเฉพาะพนททแหงแลงและมสภาพดนทเสอมโทรม ชวยบารงดน

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 4(2) (1985); PROSEA 3 (1992); National History Bulletin Siam Society 45 (1997)


28

แคนาDolichandrone serrulata (Wall. ex DC.) Seem.

วงศ BIGNONIACEAE

ชออน แถบจงหวดปราจนบรเรยก แคยาวหรอแคอาว

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบชวงสน ๆ สง 7–20 ม. เปลอกแตกเปนรองตามยาว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนก ยาว 12–35 ซม. มใบยอย 3–5 ค ไมมหใบเทยมคลายใบ ใบยอยรปรหรอรปไขกลบ ยาว 5–14 ซม. ปลายใบแหลมหรอแหลมยาว โคนใบเบยว แผนใบคอนขางบาง มตอมขนาดใหญตามเสนกลางใบ ชอดอกแบบชอกระจะ ออกสน ๆ ทปลายกง ยาว 2–3 ซม. กานดอกยาว 1.8–3.8 ซม. กลบเลยงคลายกาบ ยาว 3–5 ซม. หลอดกลบดอกยาว 11–19 ซม. เรยวแคบ บานออกชวงบน รปกรวย ปลายแยกเปน 5 กลบ ยาว 5–8 ซม. สขาว เกสรเพศผอยภายในหลอดกลบดอก ผลเปนฝก เรยวยาว บดงอ ยาวไดถง 85 ซม. เมลดรปร บาง ยาว 2.2–2.8 ซม. รวมปก

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย ลาว เวยดนาม

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนออก ขนตามปาเบญจพรรณและปาเตงรง ทลมตา ทองไรทองนา ออกดอกออกผลเดอนมกราคมถงเดอนกรกฎาคม ผลแกเดอนมถนายน–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายทงพนททกลมนาโดยเฉพาะตามปารมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางออนและมเสยนมาก เหมาะสาหรบใชทาฟนและเผาถาน ดอกรบประทานได ใบหนาแนน เหมาะสาหรบปลกปนไมประดบสองขางถนน และใหรมเงาแกพชเกษตร

การขยายพนธ เพาะเมลด อตราการงอกสง เนองจากเมลดเบาและมปก ควรกลบดวยทรายบาง ๆ เพอปองกนเมลดกระเดน หรออาจใชรากปกชาไดเชนเดยวกน

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรว ขนไดดในทราบลมและมนาขง เหมาะสาหรบปลกเพอปองกนการกดเซาะรมตลง และปองกนการชะลางหนาดนจากนาฝน เนองจากมใบทหนาแนน โดยเฉพาะพนททมนาทวม เชน ตามปาบง-ปาทาม ทเสอมโทรม

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 5(1) (1987); ไมเอนกประสงคกนได (สานกคณะกรรมการการวจยแหงชาต, 2540)


29

แคหางคางFernandoa adenophylla (Wall. ex G. Don) Steenis


ชออน ทางจงหวดเลยเรยก แคราวหรอแคลาว แถบจงหวดจนทบรเรยก แฮงปา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สง 5–20 ม. เปลอกหนา แตกเปนรองตามยาว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนก ยาว 20–50 ซม. มใบยอย 2–4 ค ใบยอยรปร รปไขกลบ หรอรปขอบขนาน ยาว 10–24 ซม. แผนใบดานลางมขนสนนม ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง ตงตรง ยาว 16–23 ซม. กลบเลยงรประฆง ปลายแยก 5 แฉก ยาว 2.7–4.5 ซม. ตดทน มขนสนนมหนาแนนสนาตาล กลบดอกสเหลองอมนาตาลหรอแกมเขยว ดานนอกมขนสนนมหนาแนน หลอดกลบดอกชวงโคนยาว 1.7–2.2 ซม. ชวงปลายยาว 3–5 ซม. กวาง 4–5 ซม. รงไขมขนรปดาวสนหนานม ผลเปนฝก ม 5 รอง ตามยาว บดงอ ยาว 35–70 ซม. เสนผานศนยกลาง 1.5–2.5 ซม. มขนสนาตาลหนานมปกคลม

เขตการกระจายพนธ อนเดย ปากสถาน บงกลาเทศ พมา หมเกาะในทะเลอนดามน ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวประเทศ ขนตามปาเบญจพรรณ ทงหญา และปาทถกทดแทนในพนทราบลม ออกดอกออกผลเกอบตลอดป ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนทโดยเฉพาะทางตอนลางลมนามล

ประโยชน เนอไมคอนขางออนแตเหนยว ใชทาเฟอรนเจอร ไมฟน เปลอกนามาตมอาบเปนสมนไพร ใบหนาแนน ดอกขนาดใหญ เหมาะสาหรบปลกเปนไมสองขางถนน

การขยายพนธ เพาะเมลด อตราการงอกสง เนองจากเมลดเบาและมปก ควรกลบดวยทรายบาง ๆ เพอปองกนเมลดกระเดน

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรว ขนไดดในทแหงแลงในทราบลม เหมาะสาหรบการปลกเปนไมเบกนาเพอใหรมเงาแกไมโตชาเพอฟนฟสภาพปาดบแลงในระดบตาทเสอมโทรม



30

ไครมนปลาGlochidion sphaerogynum (Müll. Arg.) Kurz

วงศ EUPHORBIACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก สงไดถง 15 ม. เปลอกสนาตาลอมเทา แตกเปนรองตามยาว เปลอกในสชมพหรออมมวง ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปขอบขนานแกมรปไข ยาว 6–17 ซม. ปลายใบมกเปนตงแหลม โคนใบเบยว แผนใบดานลางมนวลคลายขผง ชอดอกแบบชอกระจก ออกสน ๆ ตามซอกใบหรอตามขอ ไมมกลบดอกและจานฐานดอก กลบเลยง 6 กลบ ขนาดเลก สเหลองแกมเขยว เกลยง ยาวไมเทากน ดอกเพศผกานดอกยาว 0.6–1.3 ซม. ดอกเพศเมยกานยาวไมเกน 3 มม. เกสรเพศผ 3 อน โคนเชอมตดกน ยอดเกสรเพศเมยเชอมตดกน จกเปนสามเหลยม ตดทน ผลแบบผลแหงแตก สแดง กวางประมาณ 1 ซม. สงประมาณ 4 มม. สวนมากม 6 พ เปลอกบาง เมลดรปร สแดงอมสม ยาวประมาณ 4 มม.

เขตการกระจายพนธ อนเดย ภฏาน จนตอนใต พมา ไทย เวยดนาม

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทวไปทางภาคเหนอ กระจายหาง ๆ ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคตะวนออก ขนในปาเตงรง ปาเบญจพรรณ และปาดบแลง โดยเฉพาะตามชายปาและทโลงในปาเสอมโทรม ระดบความสง 500–1,200 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนบนคอนไปทางภาคเหนอ บรเวณลมนาโขงและบรเวณตนนาของลมนาช

ประโยชน เนอไมออนคอนขางแขง ขนาดเลก เหมาะสาหรบทาฟน ในประเทศจน เปลอกและเนอไม ใชเปนยาสมนไพร

การขยายพนธ เพาะเมลด คดเมลดทเสยทงดวยการนาไปลอยนา กลาไมคอนขางโตชา

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางเรว ตองการแสงมาก คลายไมเบกนา ทนความแหงแลงและไฟปาไดด เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาในพนทสงพรอมไมโตเรวและไมเบกนาชนดอน ๆ ได



31

งวดอกขาวBombax anceps Pierre

วงศ MALVACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ผลดใบ สงไดถง 30 ม. ลาตนและกงมหนามแขง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบนวมอ เรยงเวยน ออกหนาแนนชวงปลายกง กานใบยาว 10–20 ซม. ใบยอย 5–7 ใบ ขนาดไมเทากน รปรหรอรปไขกลบ ยาว 8–18 ซม. กานใบยอยยาว 1–1.5 ซม. ดอกสขาวอมเขยวหรอชมพ ออกเดยว ๆ หรอเปนกระจก 2–3 ดอก ตามปลายกง กานดอกยาวประมาณ 1 ซม. กลบเลยงเชอมตดกนเปนรประฆง ยาว 3–4 ซม. ปลายแยกเปน 3–5 กลบ กลบดอก 5 กลบ รปไขกลบ ยาว 7–9 ซม. มขนสนนมทงสองดาน เกสรเพศผจานวนมาก เชอมตดกนทโคน ม 5 กลม ตดรอบรงไขและฐานกานชยอดเกสรเพศเมย ยาว 6–7 ซม. รงไขมขนสนนม มสนตามยาว 5 สน ผลแหงแลวแตก รปขอบขนาน เปนสนตามยาว ยาว 10–18 ซม. ขางในมขนปย เมลดจานวนมาก

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย กมพชา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง ภาคตะวนตกเฉยงใต และภาคตะวนออกเฉยงใต ขนในปาเบญจพรรณ ปาเตงรง และเขาหนปน ระดบความสง 100–900 เมตร ออกดอกออกผลเดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธ การสบตอพนธตามธรรมชาตด ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะทางตอนลางบรเวณลมนามล

ประโยชน เนอไมออน ใชทาของเลนหรอเครองใชภายในรม ปยนนใชเปนไสในเครองนอน หมอน

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดหางาย ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมเบกนาและโตเรว ทนแลงและทนไฟ เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาเบญจพรรณหรอปาดบแลงทเสอมโทรม โดยเฉพาะพนททมประดและตะแบก ขนเปนไมเดน อยางไรกตาม เปนไมทมทรงพมกวาง ตองการแสงมาก ไมควรปลกชดกบไมอน ๆ เกนไป ควรควบคมวชพชและไฟปาในระยะกลาไม



32

งวดอกแดงBombax ceiba L.วงศ MALVACEAE

ชออน ภาษาชองแถบจงหวดจนทบรเรยกวา งวปง งวปงแดง หรอสะเนมระกา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สงไดถง 30 ม. ลาตนมหนามแขง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบนวมอ เรยงเวยน ออกทปลายกง กานใบยาว 12–18 ซม. ใบยอย 5–7 ใบ รปร ขนาดไมเทากน ยาว 8–15 ซม. กานใบยอยยาว 0.5–2 ซม. ดอกออกเดยว ๆ ทปลายกง กานดอกยาว 0.5–1 ซม. กลบเลยงเชอมตดกนเปนรปถวย ยาว 2–4.5 ซม. ปลายแยกเปน 3–5 กลบ ยาวประมาณ 1.5 ซม. ดานในมขน กลบดอก 5 กลบ สแดง สสมแก หรอเหลองออน มขนสนนมทงสองดาน กลบรปไขกลบหรอรปขอบขนาน ยาว 5–8 ซม. เกสรเพศผจานวนมาก เชอมตดกนทโคนเปนเสาเกสรผสน ๆ ม 10 กลม ตดรอบรงไขและฐานกานชยอดเกสรเพศเมย ยาว 3.5–7 ซม. รงไขกลม ๆ เกลยง มรองตามยาว 5 รอง ผลแหงแลวแตก รปขอบขนาน ไมมสน ยาว 8–10 .ซม. ขางในมขนปย เมลดจานวนมาก

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา เนปาล จนตอนใต พมา ไทย ลาว กมพชา ภมภาคมาเลเซย นวกน ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย สวนใหญเปนไมปลกพบทวประเทศ ในธรรมชาตขนตามปาเบญจพรรณและปาดบแลง จนถงระดบความสงประมาณ 1,300 เมตร ออกดอกออกผลเดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธ ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายทวพนทในปาเบญจพรรณทแหงแลงทง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมออน ใชทาของเลน หรอเครองใชภายในรม ขนปยจากฝกแกใชเปนไสในของเครองนอน หมอน ผลออนและดอกใชบรโภคได


ขอแนะนา เปนไมเบกนาและโตเรวเชนเดยวกบ งวดอกขาว ทนแลงและทนไฟ แตมกพบตามทราบลม และทนนาทวมขง จงเหมาะสมสาหรบพนทชมชนไดดกวางวดอกขาว และเปนไมทมทรงพมกวาง ตองการแสงมาก จงไมควรปลกชดกบไมอน ๆ เกนไป



33

ซอหนGmelina racemosa (Lour.) Merr.

วงศ LAMIACEAE (LABIATAE)

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง สงไดประมาณ 25 ม. เปลอกเรยบ สนาตาลออน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขามสลบฉาก รปไข ยาว 9–20 ซม. แผนใบดานลางมนวลและขนสนนม เสนแขนงใบ 3–6 ค ออกจากโคน 1 ค กานใบยาว 3–7 ซม ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนงสนๆ ออกตามปลายกง ยาวไดประมาณ 15 ซม. กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 5 กลบ กลบเลยงรประฆง ยาว 0.8–1 ซม. ปลายตด ดานนอกมขน ตดทนและขยายในผล กลบดอกรปปากแตรโปงดานเดยว ยาว 3–5 ซม. ปลายแยกเปน 5 กลบ ขนาดเทาๆ กน ดานนอกสขาวอมมวง ดานในสมวง มขนสนนมทงสองดาน กลบบน 2 กลบ กลบลาง 3 กลบ กลบกลางใหญกวาเลกนอย กลบปากมสเหลองเขมดานใน เกสรเพศผ สน 2 อน ยาว 2 อน ยอดเกสรเพศเมยม 2 แฉก ผลแบบเมลดเดยวแขง สกสเหลอง รปไข ยาว 2.5–4 ซม.

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต ไทย ลาว เวยดนาม

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบเฉพาะทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน บรเวณลมนาโขง ทเขตรกษาพนธสตวปาภวว จงหวดบงกาฬ ขนหางๆ ในปาดบแลง ระดบความสงประมาณ 200 เมตร การสบตอพนธตามธรรมชาตไมคอยดนก พบกลาไมนอย

ประโยชน เปนไมเนอออน ใชประโยชนเชนเดยวกบซอ (Gmelina arborea Roxb.)

การขยายพนธ เพาะเมลด การปฏบตตอเมลดเชนเดยวกบซอ ขอควรระวง เนองจากเปนไมเนอออน กลาไมอาจถกเจาะทาลายไดงาย

ขอแนะนา เปนไมโตเรว คอนขางหายาก เหมาะสาหรบปลกเปนทางเลอกเพอเปนการขยายพนธพชทหายากของไทย และฟนฟสภาพปาดบแลงในพนทราบทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนทมความชมชน สามารถปลกรวมกบไมวงศยางทไมผลดใบหลายชนด เชน ยางนา ยางแดง ยางปาย และซดง เปนตน

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 17 (Verbenaceae - Gmelina lecomtei Dop) (1994); คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย (ซอ – Gmelina arborea Roxb.) (สานกงานหอพรรณไม, 2555)


34

ตะแบกเกรยบLagerstroemia cochinchinensis Pierre

วงศ LYTHRACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมพม ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สง 2–25 ม. เปลอกบาง สนาตาล แตกเปนแผน ปลายกงขาง ๆ มกแปรสภาพเปนหนาม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ มขนกระจกสนนมสนาตาลแดงตามแผนใบ และชอดอก ใบเรยงตรงขาม รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 4–19 ซม. ใบแกมขนสน ๆ ตามเสนแขนงใบดานลาง ชอดอกออกทปลายกง ยาว 3–30 ซม. มกานดอกเทยม ยาวประมาณ 2 มม. ปลายดอกตมมตงนน ยาวประมาณ 2 มม. กลบเลยงรปถวย ยาว 0.7–1 ซม. มขนสนนม มสน 6 สน ปลายสวนเวามตงยาวประมาณ 4 มม. แผนกลบยาว 3–4 มม. มขนสวนปลายกลบดานบน ดอกสมวงหรออมชมพ เปลยนเปนสออนเกอบขาว แผนกลบรปไข ยาว1.5–3 ซม. รวมกานกลบ ขอบเรยบหรอเปนคลน เกสรเพศผจานวนมาก ม 6–7 อน ดานนอกยาวกวาอนอน ๆ รงไขมขนปกคลม ผลแหงแตก 5–6 ซก เรยบ สวนปลายผลมกมขนยาวสขาว เกลยง ยาว 1.4–1.7 ซม. กานผลเทยมยาว 2–6 มม.

เขตการกระจายพนธ ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาค ยกเวนภาคใต ขนในปาเบญจพรรณและปาดบแลง จนถงระดบความสงประมาณ 1,000 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดเบา มปก ควรใชทรายกลบเพอปองกนเมลดกระเดน ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชในการกอสราง ไมปารเกต ดามเครองมอทางการเกษตร เครองเรอน

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางเรว ระยะกลาไมตองการแสงมาก ทนแลงและทนไฟ เหมาะสาหรบฟนฟสภาพปาเบญจพรรณหรอปาดบแลงทเสอมโทรมรวมกบไมโตชาไดพรอมกน

ขอมลเพมเตม The Gardens’ Bulletin, Singapore 24 (Furtado, 1969)


35

ตะแบกแดงLagerstroemia calyculata Kurz


ชออน ทางภาคตะวนออกเรยก ตะแบกขาวใหญหรอตะแบกหนง ในจงหวดนครราชสมาเรยก ตะแบกใหญหรอเปลอยดง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ผลดใบ สง 10–40 ม. ลาตนสวนมากกลวง โคนตนมพพอน เปลอกสเทา แตกลอนเปนแผน ทงรอยแผลเปนวง เปลอกในสมวง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ มขนกระจกสนนมตามแผนใบดานลาง ชอดอก และกลบเลยงดานนอก ใบเรยงตรงขาม รปขอบขนานหรอรปใบหอก ยาว 6–20 ซม. ปลายใบแหลมหรอเรยวแหลม โคนใบมนหรอกลม เสนแขนงใบขางละ 8–12 เสน เสนแขนงใบยอยแบบขนบนได กานใบยาว 0.5–1 ซม. ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามปลายกง ยาว 10–30 ซม. ดอกเลกสขาวหรออมมวงออน ๆ ไรกานหรอเกอบไรกาน ปลายดอกตมเปนตม กลบเลยงรปถวย มสนไมชดเจน ยาว 5–6 มม. ปลายแยกเปน 6 แฉก ยาวประมาณ 2 มม. กลบดอก 6 กลบ รปไขกลบ ยาว 0.5–1 ซม. รวมกานกลบทยาว 2–3 มม. ขอบกลบเปนคลน เกสรเพศผจานวนมาก ยาวเทา ๆ กน รงไขมขน ผลแหงแตก 5–6 ซก รปร ยาวประมาณ 1 ซม. กานผลเทยมยาวประมาณ 1 มม. เมลดจานวนมาก มปก

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาคของประเทศยกเวนภาคเหนอตอนบน ขนในปาเบญจพรรณและปาดบแลง ระดบความสง 100–400 เมตร ผลแกจดประมาณเดอนพฤศจกายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชในการกอสราง ไมปารเกต ดามเครองมอทางการเกษตร เครองเรอน เปลอก แกบด มกเลอด

การขยายพนธ เพาะเมลด ควรใชทรายกลบแปลงเพาะ และเพาะในทมแสงราไร ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรวแตมเนอแขง กลาไมตองการแสงมาก ระบบรากลก ทนแลงและทนไฟ ทรงพมแนนเรว เหมาะสาหรบฟนฟสภาพปาเบญจพรรณทเสอมโทรมรวมกบไมโตชาไดพรอมกน แตควรเวนระยะหางพอสมควร สามารถปลกรวมกบสนสองใบในพนทปาเตงรงทคอนขางมความชมชนสงบรเวณลมนาโขงหรอลมนามลตอนลาง



36

ตาตมบกFalconeria insignis Royle วงศ EUPHORBIACEAE

ชออน ภาคตะวนออกเรยก ตงตาบอดหรอตนเปดปา สวนภาคกลางบางครงเรยก ตาตมนา

ลกษณะวสย ไมตนผลดใบ สงไดถง 40 ม. มนายางสขาว กงกานออน เบาคลายฟองนา ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน เรยงหนาแนนชวงปลายกง รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 8–33 ซม. ปลายใบแหลมยาว ขอบใบจกฟนเลอย มตอมตามขอบจก กานใบยาวไดประมาณ 6 ซม. โคนมตอม 1 ค ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง ยาวไดประมาณ 17 ซม. ดอกไมมกลบดอกและจานฐานดอก ชอดอกเพศผมใบประดบขนาดเลก มตอม 2 ตอม ดอกออกเปนกระจกบนแกนชอ กลบเลยง 2 กลบ ยาวประมาณ 1 มม. เกสรเพศผ 2 อน ดอกเพศเมยแตละชอกระจกมดอกเดยว กลบเลยงม 3 พ ยาวประมาณ 2 มม. กานเกสรเพศเมยสน ม 2–3 อน ยอดเกสรไมแยกเปนแฉก ผลแหงแตก รปร ยาวประมาณ 7 มม. ม 1 เมลดในแตละชอง รปรเกอบกลม ยาวประมาณ 5 มม. มเยอหมบางๆ สขาว

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา ภฏาน เนปาล จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทกภาค ขนในปาดบแลง ทเปดโลง เขาหนปน ระดบความสง 100–900 เมตร ออกดอกและตดผลเมอทงใบหมด ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายหาง ๆ ในปาดบแลงทง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมออน ใชในงานกอสรางชวคราว ดามเครองมอขนาดเลก ไมอด และไมฟน นายางสขาวทาใหระคายเคองตอผวหนง หากเขาตาทาใหตาบอด

การขยายพนธ โดยการเพาะเมลด หรอตดใหแตกกอ ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตเรว ขนไดดทงในทแหงแลงและลมนา ใบมขนาดคอนขางใหญ เหมาะสาหรบการปลกฟนฟสภาพพนทรอยตอพนทเสอมโทรมและปาธรรมชาต

หมายเหต เดมมชอพฤกษศาสตรวา Sapium insigne (Royle) Trim.

ขอมลเพมเตม PROSEA 5(3) (1998); Flora of Thailand 8(1) (2005)


37

ทองหลางปาErythrina subumbrans (Hassk.) Merr.

วงศ FABACEAE (LEGUMINOSAE-PAPILIONOIDEAE)

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สงไดถง 25 ม. ลาตนมหนามแขง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบม 3 ใบยอย เรยงเวยน กานใบยาว 10–12 ซม. ใบยอยรปสามเหลยม ยาว 10–15 ซม. โคนใบรปลมกวางหรอกลม ชอดอกแบบชอกระจะ ออกสน ๆ ทปลายกง ตงขน ดอกจานวนมาก สสมแดง กลบเลยงรประฆง ม 2 กลบ มขนยาวคลายไหม กลบดอกรปดอกถว กลบกลางรปรกวาง ยาว 5–6 ซม. ปลายกลบมน มกานกลบสน ๆ กลบคขางรปไขกลบสนกวากลบกลาง กลบคลางยาวเทา ๆ กลบขาง เกสรเพศผเชอมตด 2 กลม 9 อน และ 1 อน รงไขเกลยง ผลเปนฝกรปทรงกระบอกเรยวยาว ยาวประมาณ 15 ซม. โคนฝกลบ ปลายฝกบวมพอง เมลดม 1–3 เมลด สดา

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ชายปาดบชน ระดบความสง 300–600 เมตร การสบตอพนธตามธรรมชาตสง ผลแกเดอน มนาคม–เมษายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอคอนไปทางภาคเหนอบรเวณตนนาของลมนาชและลมนาโขง

ประโยชน เนอไมคอนขางออน สขาวนวล ใชทาเปนของเลน ดอกใหสแดงใชยอมผา ใบ บดทาแกโรคบวมตามขอ รมควนชบสราปดแผลดดหนอง นาคนจากใบสดแกตาอกเสบ แกน แกฝในทอง ราก แกรอนใน กระหายนา ปลกเปนไมประดบได

การขยายพนธ เพาะเมลด ปกชากง นาเมลดแชนา 1 คน คดเมลดทลอยนาทง สามารถเพาะลงถงโดยตรงได อตราการงอกปานกลาง ใชเวลาการงอกประมาณ 2 อาทตย ขอควรระวง มศตรพชพวกหนอนมวนใบเขาทาลายไดงาย

ขอแนะนา เปนไมโตเรว กลาไมตองการแสงเตมท แตเปราะบาง หกโคนและถกแมลงเจาะทาลายไดงาย ดอกสสดดงดดนก เหมาะสาหรบปลกเปนไมเบกนารวมกบไมเบกนาและไมโตเรวชนดอน ๆ ในพนทราบใกลแหลงนา ชวยบารงดน

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 10 (2010); ปลกใหเปนปา แนวคดและแนวปฏบตสาหรบการฟนฟปาเขตรอน (หนวยวจยการฟนฟปา, 2549); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); พชกนไดในปาสะแกราช เลม 1 (สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2551)


38

ทนPhoebe tavoyana (Meisn.) Hook. f.

วงศ LAURACEAE

ชออน ทางจงหวดเลย เรยก กอหน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก สงไดถง 15 ม. เปลอกสนาตาลอมเทา มชองอากาศทวไป กงออนมขนสนหนานม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเดยว เรยงเวยนชดกนดคลายเรยงเปนวงรอบ รปร รปขอบขนาน หรอรปใบหอก ยาว 11–21 ซม. ปลายใบเรยวแหลม โคนใบรปลม ขอบใบเรยบ แผนใบคอนขางหนา ใบออนมขนสนนมดานลาง เสนกลางใบดานบนนนชดเจน เสนแขนงใบขางละ 8–10 เสน กานใบยาว 0.6–2 ซม. ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามซอกใบ ยาวไดถง 12 ซม. วงกลบรวมเปนหลอดสน ปลายแยกเปน 6 กลบ มขนหนาแนน 3 กลบนอกสนกวา ตดทน ขยายใหญและตงตรงเมอเปนผล เกสรเพศผ 9 อน เรยงเปน 3 แถว 2 แถวแรก อบเรณหนเขาหากน แถวท 3 อบเรณหนออก มตอม 2 ตอมทกานชอบเรณ เกสรเพศผทเปนหมนมกาน รงไขม 1 ชอง มออวล 1 เมด ผลคลายผลสดมหลายเมลด รปไข ยาว 1–1.2 ซม. อยบนวงกลบรวมรปถวยทตดทน

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ภมภาคอนโดจน มาเลเซย อนโดนเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาดบแลงและปาดบเขา ระดบความสงจนถงประมาณ 1,700 เมตร เปนผลเดอนมนาคมถงมถนายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอกระจายหาง ๆ ทง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางออน มกลนหอม ใชทาธปหรอทาฟน


ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรว ตองการแสงมาก คลายไมเบกนา เหมาะสาหรบปลกเปนไมโตเรวใหรมเงาแกไมโตชา โดยเฉพาะในพนทสง หรอปาดบเขาทเสอมโทรม

ขอมลเพมเตม Tree Flora of Malaya 4 (Kochummen, 1898)


39

ทมหมNeonauclea pallida (Reinw. ex Havil.) Bakh. f.

วงศ RUBIACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ไมผลดใบ สง 5–15 ม. เปลอกสนาตาล กงมชองอากาศ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรวมอยระหวางโคนกานใบ คอนขางมขนาดใหญ ใบเรยงตรงขาม รปร ยาว 10–20 ซม. ปลายใบแหลมหรอมน โคนใบเรยวสอบ สวนมากเบยว แผนใบเกลยงทงสองดาน กานใบยาวประมาณ 1 ซม. ชอดอกแบบชอกระจกกลม ออกทปลายกง 1–3 ชอ เสนผานศนยกลางประมาณ 2 ซม. ชอออนมใบประดบ 1 คคลายหใบรองรบทโคน ดอกจานวนมาก ไรกาน กลบเลยงโคนเชอมตดกนเปนหลอด ปลายแยก 5 แฉก กลบดอกรปดอกเขม ปลายแยกเปน 5 กลบ สขาว เกสรเพศผ 5 อน กานชอบเรณสน ปลายอบเรณยนพนปากหลอดกลบดอก ผลยอยแหงแลวแตกตามแนวตะเขบ รปไข เมลดขนาดเลก จานวนมาก มปกสน ๆ ทงสองดาน

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย เวยดนาม คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบมากทางภาคใต ขนตามชายปาดบแลง และปาเบญจพรรณระดบตา ๆ เปนผลเดอนสงหาคม–กนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนลางบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน ไมเนอออน ใชทากลอง ราก แกเบาหวาน แกน ตมนาดมบารงเลอด ผลออน แกอาเจยน ผลสกขบระด ขบลม ใบตาพอกฆาเหา


ขอแนะนา เปนไมโตเรว ตองการแสงมาก เหมาะสาหรบปลกในทราบลมใกลแหลงนา ทนนาทวม ใบหนาแนน ใหรมเงาแกไมโตชา

ขอมลเพมเตม Blumea 12 (van Den Brink, 1963)


40

ปอตบฝายSterculia hypochra Pierre

วงศ MALVACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงใตเรยก ปอแดง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สงไดประมาณ 20 ม. เปลอกเรยบสนาตาลเทา กงอวบสนมขน มรอยแผลใบชดเจน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรปใบหอก รวงงาย ใบเดยวรปฝามอ ขนาดกวางยาว 20–30 ซม. ม 5–7 แฉก แฉกลกประมาณหนงสวนสามของความยาว แผนใบดานบนมขนสาก ดานลางมขนยาว ปลายใบเปนตงเรยวแหลม โคนใบเวาลกรปหวใจ กานใบยาว 20–30 ซม. ชอดอกออกทปลายกงเหนอรอยแผลใบ ดอกมเพศเดยว กานดอกยาวประมาณ 5 มม. กลบเลยงเชอมตดกนรปคนโท ยาว 4–6 มม. ปลายแยกเปนแฉกรปสามเหลยมตน ๆ 5 แฉก แฉกลกประมาณกงหนง ไมมกลบดอก เกสรเพศผ 10 อน ตดทปลายเสาเกสรรปกลม อบเรณไรกาน รงไขม 5 คารเพล แยกกน เกสรเพศเมย 5 อน แยกกน ผลแบบผลแหงแตกแนวเดยว ม 3–5 ผลยอย ยาวประมาณ 5 ซม. สแดงอมสม ผวคลายแผนหนง มขนสนนม ม 3–5 เมลด รปไข ยาวประมาณ 1.5 ซม.

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย เวยดนาม มาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบมากทางภาคเหนอและภาคตะวนตกเฉยงใต ขนในปาเบญจพรรณและปาดบแลง บางครงพบบนเขาหนปนในทสง ระดบความสง 300–2,000 เมตร ผลแกเดอนมนาคม–มถนายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดเกบไวไดนานมากกวา 1 ป ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมออน เหมาะสาหรบการกอสรางภายใน

ขอแนะนา เปนไมโตเรวโดยเฉพาะในระยะกลาไม แตตองการรมเงาในระยะแรก เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาเบญจพรรณหรอปาดบแลงทเสอมโทรม ทงทราบลมและทลาดชน ทนแลงและทนไฟไดด

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 7(3) (2001); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543)


41

ปอหHibiscus macrophyllus Roxb. ex Hornem.

วงศ MALVACEAE

ชออน ทางจงหวดชยภมเรยก ขเถา แถบจงหวดชลบรเรยก ปอเปด

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ไมผลดใบ สงไดถง 15 ม. โตเรว เปลอกนอกสครมออน ผวมกมรอยแตกตน ๆ และมชองอากาศขนาดใหญ เปลอกในสนาตาลอมชมพเปนเสนใย

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบขนาดใหญ รวงงาย ใบเรยงเวยน รปหวใจ ยาว 15–35 ซม. แผนใบดานบนมตอมยาว 0.3–2 ซม. ดอกสเหลองมแตมสมวงตรงกลาง เปลยนเปนสแดงกอนหลดรวง ยาว 5–7.5 ซม. มรวประดบ 10–12 อน กลบเลยงเชอมตดกนเปนหลอด ปลายแยกเปน 5 แฉก มหนามเลก ๆ ดานนอก ดานในมขน กลบดอก 5 กลบ บดคลายกรวย กานเกสรเพศผเชอมตดกนเปนเสาเกสร อบเรณตดตามความยาวของหลอดเกสรเพศผ ผลแบบผลแหงแตก มขนแขง ๆ สขาวดานนอก เมลดจานวนมาก รปรางคลายไต มขนปกคลม

เขตการกระจายพนธ อนเดย บงกลาเทศ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย ชวา สมาตรา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายหาง ๆ ทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบมากทางภาคใต ขนตามปารนสอง ชายปา และปาดบชน ระดบความสงจนถงประมาณ 1,000 เมตร การสบตอพนธตามธรรมชาตสง ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะทางตอนลางชวงตนนาของลมนามล ขนในปาดบแลงในระดบสง

ประโยชน เนอไมใชทาสงกอสรางภายใน เสนใยจากเปลอกใชทาเชอก ปลกเปนไมประดบ


ขอแนะนา เปนไมเบกนา โตเรว เหมาะสาหรบปลกฟนฟพนทเสอมโทรมใกลชายปาดบแลง เนองจากตองการความชนคอนขางสง มใบคอนขางดก ใหรมเงากบไมโตชาไดด

ขอมลเพมเตม ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); Tree Flora of Sabah and Sarawak Vol. 2 (1996)


42

ปบMillingtonia hortensis L. f.


ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง สงถง 20 ม. เปลอกหนาคลายคอรก สนาตาลแกมเหลอง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนก 2–3 ชน เรยงตรงขาม ใบยอยรปไขหรอแกมรปใบหอก ยาว 3–7 ซม. ปลายใบแหลมยาว โคนใบกลม เบยว แผนใบบาง มขนตามเสนแขนงใบดานลาง ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง ออกทปลายกง ดอกสขาว มกลนหอม กลบเลยงเชอมรประฆง ยาว 2–4 มม. ปลายแยกเปน 5 แฉก ตน ๆ หลอดกลบดอกชวงโคนยาว 5.5–8 ซม. ปลายหลอดขยายเปนรปกรวย ปลายแยกเปน 5 แฉก รปขอบขนานแกมรปไข ยาว 1–2 ซม. ม 2 แฉกเชอมตดกน ขอบมขน เกสรเพศผ 5 อน สมบรณ 4 อน สน 2 อน ยาว 2 อน รงไขมตอมขนาดเลกปกคลม ฐานดอกเปนวงรปถวย ผลแหงแลวแตก แบน รปแถบ ยาว 20–25 ซม. เมลดจานวนมาก มปก

เขตการกระจายพนธ พมา จนตอนใต ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนกระจายในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ชายปา และปาเสอมโทรมระดบตา ๆ ออกดอกเดอนสงหาคมถงเดอนธนวาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนลางบรเวณลมนาชและลมนามล

ประโยชน เนอไมคอนขางออน เปราะ ใชทาเฟอรนเจอรทไมตองการความทนทานมากนก นยมปลกเปนไมประดบทวไปตามสองขางถนน ดอกบานใชหนรวมกบยาเสนทาใหมกลนหอม เปลอก บรรเทาอาการไข ราก รกษาวณโรคในปอด แกไอ และโรคทางเดนหายใจ

การขยายพนธ เพาะเมลด เนองจากเมลดเบาและมปก ควรกลบดวยทรายบาง ๆ เพอปองกนเมลดกระเดน ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรว ขนงาย ทนแลง ตองการแสงมาก คลายไมเบกนา พมใบแนน เหมาะสาหรบปลกปองกนการพงทลายของหนาดน ปลกพรอมไมโตเรวหรอไมเบกนาอน ๆ ได

ขอมลเพมเตม ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); Flora of Thailand 5(1) (1987)


43

เปลาใหญCroton persimilis Müll. Arg.


ชออน โดยทวไปมกเรยกสน ๆ วา เปลา

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลก ผลดใบ สง 10–15 ม. เปลอกเรยบหรอแตกเปนสะเกด กงออนมขนสนนมหนาแนนและเกลดรงแคทวไป ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปขอบขนาน ยาว 10–32 ซม. ขอบใบจกฟนเลอย มตอมทโคนดานลางขนาดประมาณ 1 มม. ไมมตอมทขอบใบ ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง ออกทปลายกง ยาว 9–36 ซม. โคนชอมขนสนนม ดอกจานวนมากสขาวอมเขยว ดอกเพศเมยมนอยกวาดอกเพศผ ใบประดบมกมตอมทโคน 1 ตอม กานดอกยาว 2–5 มม. กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 5 กลบ ในดอกเพศเมยมกไมมกลบดอก มขนสนนม กลบเลยงยาว 2.5–3 มม. เกสรเพศผ 10–12 อน รงไขมขนสนนม เกสรเพศเมย ม 3 อน ยาว 3–4 มม. ปลายแยก 2 แฉก ผลแหงแตกเปนรองตามยาว รปรเกอบกลม ยาว 6–7 มม. ผนงผลหนา มขนสนนมหนาแนน เมลดยาวประมาณ 6 มม. มจกขวเลก ๆ

เขตการกระจายพนธ อนเดย เนปาล ภฏาน บงกลาเทศ พมา ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายแทบทกภาค ยกเวนภาคใต ขนในปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง โดยเฉพาะตามชายปา ระดบความสงจนถงประมาณ 1,000 เมตร เปนผลเดอนมกราคม–เมษายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทกพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง แตมขนาดเลก ใชทาฟน ชาวเขาเผาอกอใชใบตาละเอยด เปนยาไลแมลง ใบนามาตมใหสตรอาบหลงคลอดบตร นามนหอมระเหยทไดจากการตมใบ แกไขหวด นามนจากเมลด เปนยาระบาย


ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรว โดยเฉพาะในระยะกลาไม คลายไมเบกนา ตองการแสงมาก เหมาะสาหรบปลกเพอคลมดนใหมความชมชนในระยะแรก สามารถปลกพรอมไมโตเรวหรอไมเบกนาอน ๆ ได

หมายเหต ชอพองและเปนทรจกกนมานาน คอ Croton roxburghii N. P. Balakr.



44

พลบพลาMicrocos tomentosa Sm.

วงศ MALVACEAE

ชออน เรยกคลาย ๆ กบ ลาย (Microcos paniculata L.) เชน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก คอมสมหรอกอมสม พลองสม และ คอมเกลยง ภาคตะวนออกเฉยงใตเรยก มลาย ภาคกลางเรยก พลบพลา และขเถา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง ผลดใบ สงไดประมาณ 20 ม. โคนตนมพพอน เปลอกสนาตาลเทาแตกลอนเปนแผนสะเกดบาง ๆ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงสลบในระนาบเดยวกน รปไขกลบ ยาว 8–17 ซม. ปลายใบเปนตงแหลม โคนใบกลม ขอบใบจกฟนเลอย แผนใบมขนทง 2 ดาน เสนโคนใบ 3 เสน เสนแขนงใบขางละ 4–6 เสน เสนแขนงใบยอยแบบขนบนได ชอดอกออกทซอกใบใกลปลายกง ยาว 3–15 ซม. ดอกสเหลอง กลบเลยงคลายรปชอน ยาว 5–8 มม. กลบดอกรปสามเหลยม ยาวประมาณ 2 ซม. เกสรเพศผเกลยง รงไขรปไข ยาวประมาณ 2 มม. มขน ผลแบบผลผนงชนในแขง รปร ยาว 1–1.5 ซม. ผวคลายแผนหนง มขนปกคลม

เขตการกระจายพนธ อนเดย ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาคของประเทศ ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบชน ระดบความสง 50–800 เมตร ออกดอกและผลแกเดอนพฤษภาคม–กนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทกพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางออน ใชทาเฟอรนเจอร ไมฟน ผลสกรบประทานได


ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางเรว กลาไมตองการแสงมาก ขนไดดทงในสภาพพนทแหงแลงและมนาทวมขง ผลสกดงดดสตวปาใหเขามาในพนทได

ขอมลเพมเตม Blumea Volume 56(3) (Chung and Soepadmo, 2011); Flora of Thailand 6(1) (1993)


45

พงแหรใหญTrema orientalis (L.) Blume

วงศ CANNABACEAE

ชออน ภาคกลางเรยก ตะคาย

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สงไดประมาณ 20 ม. เปลอกเรยบสเทาออน มชองอากาศกระจาย เปลอกแตกเปนรองตามยาวในตนขนาดใหญ กงออนมขนปกคลม ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรปลม ยาวประมาณ 1 ซม. รวงงาย ใบเรยงสลบตามกงทหอยลง แผนใบรปขอบขนาน รปใบหอก หรอแกมรปไข ยาว 7–20 ซม. โคนใบรปหวใจ เบยว ขอบใบจกฟนเลอยถ ๆ แผนใบดานบนสาก ดานลางมขนสนนมหนาแนน เสนโคนใบ 3 เสน เสนแขนงใบขางละ 4–6 เสน ชอดอกออกเปนกระจกสนๆ ตามซอกใบ ขนาดเลก สเขยวออน เสนผานศนยกลาง 1.5–2 มม. ดอกเพศผมกอยชวงโคนชอและมมากกวาดอกเพศเมย กลบรวม 4–5 กลบ ตดทน ผลแบบผลผนงชนในแขง รปรเกอบกลม ยาว 3–6 มม. ผวยน สกสดา มเมลดเดยว

เขตการกระจายพนธ แอฟรกา อนเดย เนปาล ศรลงกา จน ญปน พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ประเทศหมเกาะในมหาสมทรแปซฟก ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทวไปทกภาค ขนตามทโลงและตามชายปาทมความชมชน ระดบความสงจนถงประมาณ 1,500 เมตร ออกดอกและตดผลเดอนมถนายน–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนลางตามชายปาดบแลงของลมนามล

ประโยชน เนอไมออน สชมพ มความละเอยดสง ใชทาเครองประดบ เปลอกใหเสนใย ใชทากระดาษได ราก เปนยาแกรอนใน กระหายนา เปลอก เปนยาแกปากเปอย ทรงพมหนาแนน เหมาะสาหรบปลกใหรมเงาพชเกษตรไดด

การขยายพนธ เพาะเมลดและปกชา แตกหนอไดด เมลดควรนาไปจมในฮอรโมนพชพวกกรดจบเบอเรลลน (giberrellic acid -GA3) กอนนาไปเพาะ เพอชวยเรงการงอก และเมลดตองการแสงเพอชวยในการงอกสง

ขอแนะนา เปนไมเบกนาและโตเรว ขนไดดในทโลงโดยเฉพาะรมลาธาร แตไมทนแลงและไฟ เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพพนทใกลแหลงนาและมความชมชนสง เพอชวยปกคลมพนททเสอมโทรมในเบองตนเพอปองกนการพงทลายของดนตามชายฝงแมนา

หมายเหต เดมถกจดใหอยภายใตวงศ Ulmaceae

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 5 (2003). Website: AgroForestryTree Database


46

โพขนกFicus rumphii Blume

วงศ MORACEAE

ชออน ทางภาคกลางเรยก โพตวผหรอโพประสาท

ลกษณะวสย ไทรขนบนพนดนหรอเกาะพนตนไมอน ขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สงไดถง 20 ม. เปลอกสเทาปนนาตาล ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบยาว 1–3.5 ซม. รวงงาย ใบเรยงเวยน รปรหรอรปไข ยาว 3–16 ซม. ปลายใบยาวคลายหาง โคนใบรปลมกวาง ตด หรอรปหวใจตน ๆ แผนใบเกลยงทงสองดาน เสนแขนงใบขางละ 6–8 เสน มตอมไขทโคนเสนกลางใบ กานใบยาว 2.5–9 ซม. ดอกขนาดเลกอยภายในฐานดอกทขยายใหญและอวบนา ออกเปนคหรอเดยว ๆ ตามซอกใบหรอตามกง มใบประดบขนาดเลกทโคน 2–3 ใบ ยาว 1–2 มม. ไรกาน รปรางคอนขางกลม เสนผานศนยกลาง 1.5–2 ซม. สชมพหรออมมวง สกสดา รเปดเสนผานศนยกลาง 2–2.5 มม. ดานในไมมขน เมลดขนาดเลก

การกระจายพนธ ปากสถาน อนเดย เนปาล ภฏาน บงกลาเทศ พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายหาง ทกภาค ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบ ระดบตาความสงไมมากนก ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางออน ใบและกงออนเปนอาหารของสตวเลยง เปลอกและใบ ใชละลายเสมหะ ยางผสมกบนาตาลมะพราว ขบพยาธในลาไส ปลกเปนไมประดบใหรมเงา

การขยายพนธ เพาะเมลด ตอนกง หรอปกชากง การปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะเชนเดยวกบกราง

ขอแนะนา เปนไมพวกไทรทขนบนพนดน โตคอนขางเรว โดยเฉพาะชวงกลาไม ระบบรากแนน ชวยปองกนการพงทลายของดน ทนแลง สามารถปลกไดทงทราบลมและทลาดชน เปนแหลงอาหารของสตวปาหลายชนด

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 10(4) (2011); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาณ, 2547); ปลกใหเปนปา แนวคดและแนวปฏบตสาหรบการฟนฟปาเขตรอน (หนวยวจยการฟนฟปา, 2549)


47

มะกลาตน Adenanthera microsperma Teijsm. & Binn.

วงศ FABACEAE (LEGUMINOSAE-MIMOSOIDEAE)

ชออน บางครงเรยกวามะกลาตาไกหรอมะกลาตาชาง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบชวงสนๆ สง 10–20 ม. กงสนาตาลเขม เกลยงหรอมขนละเอยด

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกสองชน เรยงสลบ กานใบยาว 3–13 ซม. แกนกลางยาวไดกวา 40 ซม. ใบประกอบยอยม 1–6 ค กานใบและแกนกลางใบประกอบไมมตอม ใบยอยม 4–7 ค เรยงสลบ รปรหรอรปไข ยาว 2.5–4 ซม. ปลายใบแหลมหรอกลม โคนใบมนหรอกลม แผนใบมขนละเอยดทงสองดาน ชอดอกแบบชอกระจะเรยวยาวคลายชอเชงลด ดอกจานวนมาก กลบเลยงรปถวย ยาวประมาณ 1 มม. ปลายจกไมชดเจน 5 จก กลบดอก 5 กลบ รปใบหอก ยาว 3–4.5 มม. เกสรเพศผ 10 อน แยกกน ยาวเทา ๆ กลบดอก รงไขมขนยาว กานเกสรเพศเมยเรยวยาว ยาวเทา ๆ เกสรเพศผ ผลเปนฝกแบน ๆ ยาว 12–20 ซม. คอดตามเมลด แหงแลวแตกบดงอ เมลดสแดง รปรเกอบกลม ยาว 5–8 มม.

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทกภาค ขนในปาเบญจพรรณ หรอชายปาดบแลงและปาดบชน ระดบความสงจนถงประมาณ 400 เมตร ผลแกเดอนมถนายน–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนบนคอนไปทางภาคเหนอ และตอนลางชวงตนนาของลมนามล

ประโยชน เปนไมเนอออนคอนขางแขง ทนมอดและแมลง ใชในกอสราง ทาเฟอรนเจอร ทาไมฟนคณภาพด เมลดสแดงสด ใชทาเครองประดบ ทรงพมสวยงามแนน ปลกใหรมเงาแกไมอน ๆ ชวยบารงดน

การขยายพนธ เพาะเมลด ขอมลจากภมปญญาชาวบาน จงหวดยโสธร ใหขลบเมลดใหเกดแผล แชนา 1–3 วน นาขนหอกระสอบปาน รดนาพอชม 2–3 วน เมลดงอกแลวยายลงถง เชนเดยวกบราชพฤกษและกลปพฤกษ

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรว ตองการแสงมาก แตในระยะกลาไมตองการรมเงา ระบบรากลก พมใบกวาง เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพพนทราบลมเพอยดเกาะดน และชวยปรบปรงดน

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 4(2) (1985); Flora of China Vol. 10 (2010)


48

มะกกSpondias bipinnata Airy Shaw & Forman

วงศ ANACARDIACEAE

ชออน บางครงเรยกเปนภาษาทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอวา หมกกก แถบจงหวดนครราชสมาเรยก มะกอกปา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สง 10–25 ม. เปลอกสเทาอมนาตาล แตกเปนรองตน ๆ ตามยาว กงออนมขนสนนมหนาแนน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนก 2 ชน กานใบยาว 4.5–11 ซม. ใบประกอบยอยเรยงตรงขาม ม 3–5 ค รปรหรอรปไข ยาว 1.2–3.2 ซม. โคนใบเบยว แผนใบมขนทงสองดาน เสนแขนงใบขางละ 6–9 เสน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามปลายกง ดอกจานวนมาก กลบเลยง 4 กลบ รปไข ยาวประมาณ 1 มม. กลบดอก 4 กลบ รปร ยาวประมาณ 4 มม. เกสรเพศผ 10 อน จานฐานดอกหนา หยกเปนพ ผลแบบผลผนงชนในแขง รปรหรอรปขอบขนาน ยาวประมาณ 4.5 ซม. สวนมากมเมลดเดยว

เขตการกระจายพนธ พชถนเดยวของไทย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอตอนลาง ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอแถบจงหวดนครราชสมา และภาคตะวนตกเฉยงใต ขนตามทโลงหรอบนเขาหนปนเตย ๆ ระดบความสงไมเกน 300 เมตร ตดผลเดอนพฤษภาคม–ตลาคม

ประโยชน เนอไมออน คลายๆ กบไมมะมอ Choerospondias axillaris (Roxb.) B. L. Burtt & A. W. Hill

การขยายพนธ เพาะเมลด การปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะใชวธเดยวกบมะมอได คอ นาเมลดแชนาจนนมแกะเอาเนอออก ตากใหแหง เกบไวในภาชนะปดประมาณ 1 เดอนกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมเบกนาและโตเรว ทนความแหงแลงและไฟปา เหมาะสาหรบปลกในพนทแหงแลงใกลเขาหนปนทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง คอนมาทางภาคกลาง เพอใหเกดความชมชนและเปนรมเงาในการปลกไมโตชา และนาจะทดลองปลกในพนททแหงแลงในสวนอน ๆ ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอได โดยเฉพาะพนททเปนหนปน

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 10(3) (2010); คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย (มะมอ) (สานกงานหอพรรณไม, 2555)


49

มะเดอปลองFicus hispida L. f.วงศ MORACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไทรขนาดเลก ไมผลดใบ สง 10–15 ม. เปลอกสนาตาล มรอยแผลใบรอบลาตน ตนออนมกกลวง ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบยาว 1–2.5 ซม. มขนยาว รวงงาย ใบเรยงตรงขาม เกอบตรงขาม หรอเรยงเวยน รปขอบขนาน รปร หรอรปไขกลบ ยาว 5–25 ซม. ตนกลาอาจยาวไดถง 35 ซม. ปลายใบแหลมยาว โคนใบรปลมหรอเวาตน ๆ คลายรปหวใจ แผนใบมขนทงสองดาน เสนแขนงใบขางละ 4–10 เสน กานใบยาว 1–6.5 ซม. หรอเกอบ 10 ซม. ในตนออน ดอกขนาดเลกอยภายในฐานรองดอกทขยายใหญและอวบนา ออกตามซอกใบ ลาตน และกงใหญ ๆ กานยาว 0.5–3.5 ซม. มใบประดบทโคน 3 ใบ ยาว 0.5–2.5 มม. คอนขางกลม ผลสดเสนผานศนยกลางอาจโตไดถง 3.5 ซม. ผลแหง 1.5–2.5 ซม. มขนสนนมและเกลดปกคลมหาง ๆ สกสเหลองออน รเปดเสนผานศนยกลาง 2–4 มม. ดานในไมมขน รอบ ๆ มใบประดบ 5–6 ใบ

เขตการกระจายพนธ ปากสถาน อนเดย ศรลงกา เนปาล ภฏาน บงกลาเทศ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส นวกน ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาคของประเทศ ขนในปาเบญจพรรรณ ปาดบแลง ปาดบชน และปาดบเขา สวนมากพบตามชายปา จนถงระดบความสงจนถง 1,600 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมออน ไมมการนาไปใชประโยชนมากนก รากและเปลอกตน แกพษในกระดก แกเมดฝ

การขยายพนธ เพาะเมลด ปกชากง การปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะเชนเดยวกบกราง

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรว เชนเดยวกบพรรณไมพวกไทร แตมะเดอปลองชอบความชมชน สามารถปลกไดทงทราบลมทมนาขง ชวยปองกนการพงทลายของดน ผลเปนแหลงอาหารของสตวปาหลายชนด

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 10(4) (2001); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); ปลกใหเปนปา แนวคดและแนวปฏบตสาหรบการฟนฟปาเขตรอน (หนวยวจยการฟนฟปา, 2549); สมนไพรไมพนบาน (3) (นนทวน และคณะ, 2542)


50

มะฝอMallotus nudifl orus (L.) Kulju & Welzen


ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ผลดใบ สงไดถง 30 ม. มกมพพอน เปลอกเรยบ บาง สเทาถงสนาตาล ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปไขหรอรปขอบขนาน ปลายใบเรยวแหลม โคนใบเวารปหวใจหรอมน มตอม 2–5 ตอมทโคนใบ ขอบใบมกมตอม เสนโคนใบ 3–5 เสน แผนใบดานลางมกมขนหรอขนกระจก กานใบยาว 5–12 ซม. ชอดอกแบบชอกระจะ ออกตามซอกใบ ไมมกลบดอกและจานฐานดอก ชอดอกเพศผออกเปนกระจก 1–3 ชอ ยาวไดประมาณ 30 ซม. ดอกออกเปนกระจกประมาณ 3 ดอก กลบเลยง 2–4 กลบ ยาว 4–6 มม. เกสรเพศผจานวนมาก ชอดอกเพศเมยยาวถง 10.5 ซม. ดอกเพศเมยออกเดยว ๆ บนแกนชอ กลบเลยง 3–5 กลบ ยาวเทา ๆ ดอกเพศผ รงไขรปไข ม 3–5 ชอง มขนหนาแนน กานเกสรเพศเมยม 3–5 กาน ยอดเกสรเพศเมยมปมเลกแตกแขนง ผลสด ไมแตก คอนขางกลม เสนผานศนยกลาง 2–3.5 ซม. เมลด ม 8–12 เมลด รปไข ยาว 0.7–1 ซม.

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา เนปาล ภฏาน จนตอนใต พมา ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทวไปทกภาค ขนตามปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบชน ชายปา ทโลงแจง โดยเฉพาะรมลาธาร จนถงระดบความสงประมาณ 1,200 เมตร ตดผลเดอนพฤษภาคม–กนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายหาง ๆ ทง 3 ลมนา

ประโยชน ไมเนอออน ไมยดหยน เนอไมใชในงานกอสรางชวคราว กานไมขด กลองใสของ และไมเคลอบผว (veneer) เมลดใหนามน ผลเปนอาหารของสตวปา

การขยายพนธ เพาะเมลด นาเมลดแชนา 48 ชวโมง ชวยใหงอกไดรอยละ 70–80 ใชเวลาในการงอก 10–14 วน

ขอแนะนา เปนไมโตเรว ชอบแสงและความชมชน เหมาะสาหรบปลกเปนไมเบกนาบรเวณใกลลาธารในทสง เพอคลมดนและปองกนการพงทลายของดน ผลดงดดสตวปาเขามาในพนท

หมายเหต เดมมชอพฤกษศาสตรวา Trewia nudifl ora L.



51

มะยมปาAilanthus triphysa (Dennst.) Alston

วงศ SIMAROUBACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดใหญ สงไดถง 45 ม. กงมรอยแผลใบขนาดใหญชดเจน ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนก ยาว 20–70 ซม. มใบยอย 3–15 ค ใบยอยรปขอบขนาน รปใบหอก หรอแกมรปไข เบยว ยาว 9–26 ซม. ปลายใบแหลมยาว ปลายเสนกลางใบดานลางมขนตอม ทาใหปลายของปลายใบดมนหรอเวาตน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามซอกใบ ยาว 20–60 ซม. ดอกจานวนมาก กลบเลยงและกลบดอกสวนมากม 5 กลบ กลบเลยงยาวไมเกน 1 มม. มขน กลบดอกรปขอบขนาน ยาว 3–5 มม. เกสรเพศผ 10 อน เปนหมนในดอกเพศเมย คารเพล 2–4 แยกกน กานเกสรเพศเมย 2–5 อน แยกกน ยอดเกสรหยกเปนพ ผลมปกเดยว ม 1–4 ผลยอยเรยวยาว ยาว 4.5–8 ซม. กานผลยาว 0.8–2 ซม.

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา พมา ไทย เวยดนาม ชวา บอรเนยว ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายหาง ๆ แทบทกภาค ขนในปาดบแลง และปาดบชน โดยเฉพาะตามชายปา ทโลง จนถงระดบความสงประมาณ 600 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายหาง ๆ ทงทางตอนลางและตอนบน

การขยายพนธ เพาะเมลดในแปลงเพาะหรอโดยการหยอดเมลดลงหลมในแปลงปลกไดโดยตรง แตไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมออน ใชทากลอง กลองไมขด ไมอด ทนลอยนา มชนใชทาธปหอม

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางเรวมาก ตองการแสงมาก โดยเฉพาะในระยะกลาไม ควรควบคมวชพช เหมาะสาหรบปลกฟนฟปาดบแลงทเสอมโทรม แตมความชมชนสง ลาตนสงใหญ กลายเปนไมชนเรอนยอดชนบนไดเรว และใหรมเงาแกไมโตชาไดด สามารถปลกในพนทสงไดมากกวา 1,000 เมตร

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 2(4) (1981). Website: AgroForestryTree Database


52

ยมหนChukrasia tabularis A. Juss.

วงศ MELIACEAE

ชออน ภาคกลางเรยก มะเฟองชาง สะเดาชาง หรอสะเดาหน ภาคตะวนออกเรยก ฝกดาบหรอเสยดกา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ผลดใบ สงถง 40 ม. โตคอนขางชา เปลอกนอกสนาตาลเขม แตกเปนรองหาง ๆ ตามยาว เปลอกในสนาตาลแดงหรอสชมพ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงเวยน ยาว 30–85 ซม. ใบยอยรปไขหรอรปขอบขนาน เบยว ยาว 5.5–15 ซม. ขอบใบจกในตนออน ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง กลบเลยงและกลบดอกมอยางละ 4–5 กลบ กลบดอกสเขยวครมอมเหลอง ปลายกลบโคงพบลง เกสรเพศผม 10 อน กานชอบเรณเชอมตดกนเปนหลอด ผลแบบผลแหงแตกเปน 3–5 ซก รปรหรอรปไข ยาว 3–5 ซม. ผวมชองอากาศ ม 60–100 เมลดในแตละผล ยาวประมาณ 1 ซม. รวมปก

เขตการกระจายพนธ ศรลงกา อนเดย เนปาล จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ปลกเปนไมสวนปาในหลายประเทศโดยเฉพาะในแอฟรกา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาคของประเทศ ขนตามปาเบญจพรรณ ปาเตงรง และปาดบแลง ในระดบตา ๆ บางครงพบบนเขาหนปนในระดบความสงถงประมาณ 1,700 เมตร ผลแกเดอนมกราคม–มนาคม การสบตอพนธตามธรรมชาตสง แตกหนอไดด ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางออน แตมแกนแขง ใชทาต ไมอด หรอกอสรางทวไปทไมตองการความแขงแรงมากนก กงเลกใชเปนเชอเพลง ปลกใหรมเงาแกพชเกษตรไดด

การขยายพนธ เพาะเมลด และปกชา ไมควรนาเมลดตากแดด เพาะงาย อตราการงอกตาหรอสงอยทคณภาพของเมลดแหลงเมลดพนธ ใชเวลาการงอกประมาณ 2 สปดาห เกบไวไดนานในอณภมตาทประมาณ 4 องศาเซลเซยส แตมอตราการงอกทลดลง

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตเรวมาก โดยเฉพาะในระยะกลาไม เหมาะสาหรบปลกเปนไมโตเรวใหรมเงาแกไมอนโดยเฉพาะในทราบลมทแหงแลง อยางไรกตาม ควรมการตดสางขยายระยะเพอเปดแสงเนองจากพมใบคอนขางกวางและหนาแนน

ขอมลเพมเตม ความผนแปรของการเตบโตและลกษณะทางกายภาพบางประการของไมสกลยมหนจากถนกาเนดตาง ๆ (วโรจน, 2546); Website: AgroForestryTree Database


53

เลยนAzadirachta indica A. Juss.

วงศ MELIACEAE

ชออน สะเดาอนเดย

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง ไมผลดใบ สง 20–30 ม. เปลอกแตกเปนรองตามยาว เปลอกในสชมพสลบขาว มยางเหนยว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกสองชน เรยงเวยน ยาว 20–40 ซม. ใบประกอบยอยเรยงตรงขาม 1–4 ค ใบยอยเรยงตรงขามหรอเกอบตรงขาม รปรแกมรปขอบขนาน ยาว 3–10 ซม. โคนใบมกเบยว ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง ออกตามซอกใบใกลปลายกง ยาว 10–30 ซม. กลบเลยงและกลบดอกมอยางละ 5 กลบ กลบดอกแยกกน รปใบหอกแกมรปไข ยาว 1–1.3 ซม. มขนละเอยดทงสองดาน เกสรเพศผเชอมตดกนเปนเสาเกสร ยาว 7–8 มม. ปลายเสาเกสรจกเปนพ มอบเรณ 10 อน ตดดานในพ ยอดเกสรเพศเมยม 5 แฉก ผลแบบผลผนงชนในแขง กลม ๆ เสนผานศนยกลาง 1–3 ซม. ม 1–2 เมลด

เขตการกระจายพนธ ปากสถาน อนเดย เนปาล ศรลงกา จน พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส ประเทศหมเกาะในมหาสมทรแปซฟก ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาคของประเทศ ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบชนในระดบตา ๆ ปลกเปนไมประดบและสวนปาทวไป ผลแกเดอนตลาคม–พฤศจกายน สามารถเกบขามปไปถงเดอนเมษายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนลาง

ประโยชน เนอไมออน ใชบผนง ทาไมอด ใบออนและดอกออนนามาลวกนารอนเปนเครองเคยง ใบใชยอมผาใหสเขยว มสรรพคณดานสมนไพรตานเชอราและแบคทเรยหลายชนด เมลดใหนามนมประสทธภาพในการรกษาโรคผวหนงไดด

การขยายพนธ เพาะเมลด ใชไหลหรอรากปกชา เกบผลแกทรวง ตากแดดใหแหง แกะเอาเนอหมออกและผงใหแหง ดนทเพาะควรผสมทรายประมาณครงหนงเพอปองกนโรคโคนเนา กอนนากลาไมไปปลกควรวางไวกลางแดดและงดใหนาประมาณ 6 สปดาห ในระยะกลาไมควรระวงศตรพชพวกหนอนกนใบ

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางเรวและตองการแสงมาก ระบบรากแผกวาง ทรงพมกวางทาใหควบคมวชพชและปองกนการชะลางหนาดนไดด ดอกหอมดงดดแมลง ผลเปนอาหารของสตวปาหลายชนด ทนแลงและทนไฟ เหมาะสาหรบปลกเปนไมใหรมเงาแกไมโตชา

หมายเหต ชอพองคอ Melia azedarach L.

ขอมลเพมเตม Cambodian Tree Species (DANIDA, 2004); Flora of China Vol. 11 (2008); ปลกใหเปนปา แนวคดและแนวปฏบตสาหรบการฟนฟปาเขตรอน (หนวยวจยการฟนฟปา, 2549). Websites: AgroForestryTree Database, Cambodian Tree Seeds Project


54

สนสองใบPinus merkusii Jungh. & de Vriese

วงศ PINACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยกคลายกบทางภาคเหนอ วา จวง

ลกษณะวสย ไมตน ขนาดใหญ ไมผลดใบ สง 30–50 ม. ลาตนเปลาตรง เปลอกหนา แตกเปนรองลก

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบคลายเขม ออกเปนกระจกรอบกง แตละกระจกม 2 ใบ ยาว 15–25 ซม. โคนมกาบ ตดทน โคนเพศผออกเปนกระจกตามซอกใบของกงในปแรก คลายชอเชงลดไรกาน โคนเพศเมยออกเดยว ๆ หรอเปนค รปรหรอรปไข โคนแกเรยวยาวขน ยาว 4.5–11 ซม. ปลายแหลมมน ดานโคนกลม เกลดเมลดรปคลายสเหลยมขาวหลามตด ปลายหนา เปนสนนน มตงรปกรวย เมลดตดทโคนเกลด ขนาดเลก รปไข แบน ยาว 5–7.5 มม. มปกบาง ๆ ยาว 1–2 ซม.

เขตการกระจายพนธ ไทย ภมภาคอนโดจน สมาตรา ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาค ยกเวนภาคใตและภาคตะวนออกเฉยงใต ขนกระจายหาง ๆ หรอเปนกลมหนาแนน ในปาเตงรงผสมสนหรอปาดบแลงผสมสน โดยเฉพาะดนทมสภาพเปนกรดสง (pH ประมาณ 4.5) ระดบความสงจนถงประมาณ 1,200 เมตร ในระดบความสงมากกวานสวนใหญจะเปนสนสามใบ โคนแกสามารถเกบเมลดไดประมาณเดอน ตลาคม–พฤศจกายน ในปถดจากปทเรมออกโคน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนลางของลมนาโขงและลมนามล โดยเฉพาะปาผสมไมกอและเตงรงในระดบตา ๆ แถบจงหวดสรนทร ศรสะเกษ และอบลราชธาน

การขยายพนธ เพาะเมลด เกบโคนแก ตากแดดใหแตก เมลดเพาะงาย อตราการงอกสงกวารอยละ 90 โดยเฉพาะถาเอาปกออก เมลดงอกภายใน 1–2 สปดาห เมลดเกบไวไดนานในทแหง กลาไมมระยะ grass stage นยมผลตเปนเหงา ดนทใชควรมดนในสภาพปาสนเดมผสมดวย

ประโยชน เนอไมออน มนาหนกมากเนองจากมนามน ใชในการกอสราง เฟอรนเจอร กลองไมขด ใหชนคณภาพสง ใชในอตสาหกรรมหลายอยาง

ขอแนะนา เปนไมเบกนาและโตเรว กลาไมโตคอนขางชาในชวง 5 ป แรก ตองการแสงมาก ทนแลง ไมใหญทนไฟ ชวยลดการการพงทลายของหนาดน เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาดบแลงทมไมกอและรอยตอกบปาเตงรงในระดบตา ๆ

ขอมลเพมเตม Websites: The Gymnosperm Database, Cambodian Tree Seeds Project


55

สมกบHymenodictyon orixense (Roxb.) Mabb.

วงศ RUBIACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สงไดประมาณ 25 ม. เรอนยอดแผเปนพมกวาง โปรง เปลอกเรยบสเทา กงออนมกมขนละเอยดหรอขนยาวหนาแนน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรวมตดระหวางโคนกานใบ รปสามเหลยมกวาง ยาว 0.5–2 ซม. มขน ขอบมตอมสดา ปลายแหลมหรอแฉกลก ใบเรยงตรงขามสลบตงฉาก ออกหนาแนนทปลายกง รปร รปไขกลบ หรอแกมรปใบหอก ยาว 9–22 ซม. แผนใบคอนขางบาง มขนสนนมทงสองดาน เสนแขนงใบขางละ 7–10 เสน กานใบยาว 2–17 ซม. ชอดอกแบบชอเชงลด ออกตามซอกใบและปลายกง หอยลง ยาว 15–20 ซม. บางครงแยกแขนง มขนหนาแนน ใบประดบ 2–4 ใบ รปรหรอขอบขนาน ยาว 9–17 ซม. มขนยาว กานใบประดบยาว 3–8 ซม. ตดทน ดอกขนาดเลก จานวนมาก กลบเลยง 5 กลบ ยาว 1–1.5 มม. กลบดอกเชอมตดกนเปนหลอด ยาว 2.5–3.5 มม. ปลายแยกเปน 5 กลบ รปใบหอก ยาว 2–2.5 มม. เกสรเพศผ 5 อน ตดใตปากหลอดกลบดอก กานชอบเรณสน กานเกสรเพศเมยยนพนปากหลอดกลบดอก ผลแหงแตกกลางพ รปร ยาว 1–3 ซม. เปลอกแขงและบาง มชองอากาศ ปลายผลยอยชไปทางโคนกานชอ เมลดจานวนมาก แบน ยาว 7–8 มม. รวมปกบางๆ

เขตการกระจายพนธ อนเดย เนปาล จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย ชวา ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาเบญจพรรณ และปาดบแลง พบมากตามทโลงแจงหรอบนเขาหนปนทางภาคใต สวนมากพบในระดบความสงไมเกน 600 เมตร ตดผลเดอนธนวาคม–กมภาพนธ ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายหาง ๆ ทงทางตอนบนและตอนลางของชวงตนนาของลมนามลและลมนาช

ประโยชน เนอไมออน ใชสาหรบการกอสรางภายใน ทากลอง ของเลนเดก เปลอกมรสขม แกรอนใน กระหายนา

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดมขนาดเลก เบา ทาใหถกพดพาไดงาย อตราการงอกสง เกบไวไดนานกวา 1 ป กลาไมทนาไปปลกควรมอาย 1–2 ป ตองการแสงมาก และควรควบคมวชพชไมใหปกคลม

ขอแนะนา เปนไมโตเรว กลาไมโตชาในระยะแรก ขนไดดในทโลงและแหงแลง แตไมทนไฟ เหมาะสาหรบปลกรวมกบไมโตเรวชนดอน ๆ ในพนททคอนขางแหงแลง

ขอมลเพมเตม PROSEA 5(3) (1998); Flora of China Vol. 19 (2011)


56

สมพง Tetrameles nudifl ora R. Br.

วงศ DATISCACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากเรยก สมพง สะพง หรออพง สวนทางจงหวดปราจนบรเรยก สมงคาราม

ลกษณะวสย ไมตนขนาดใหญ ผลดใบ โตเรว สงถง 45 ม. พพอนสงถง 5 ม. เรอนยอดโปรง ลาตนเปลาตรง เปลอกเรยบเปนมนวาวสนาตาลเทา เปลอกในสขาว มเสนใยสานเปนรางแห กงออนอวบอวน คอนขางเปราะมรอยหลดรวงของแผลใบชดเจน ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ มขนตามแผนใบ กานใบ และตายอด ใบรปหวใจหรอรปหาเหลยม กวาง 9–12 ซม. ขอบใบจกละเอยด แผนใบบาง เสนโคนใบ 5–7 เสน เสนแขนงใบยอยแบบขนบนได กานใบยาว 5–10 ซม. มตอมหดกระจาย 8–12 ตอม ชอดอกแบบชอเชงลด แยกแขนง ยาว 15–30 ซม. ดอกออกเปนกระจกละ 4 ดอก ขนาดเลก กลบเลยงเชอมตดกนเปนหลอด ปลายแยกเปน 4 แฉก ไมมกลบดอก ดอกเพศผยาว 1.5–2 มม. กานดอกยาวประมาณ 1 มม. เกสรเพศผ 4 อน ดอกเพศเมยยาว 3.5–5 มม. ไรกาน กานเกสรเพศเมยม 4–5 อน ผลแหงแลวแตก รปคนโท ยาว 4–5 มม. มเสนตามยาว 8–10 เสน เมลดจานวนมาก รปกระสวย ยาวประมาณ 1 มม. มปกทงสองดาน

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวประเทศ โดยเฉพาะตามปาเสอมโทรมทคอนขางชนหรอปารมนา ระดบความสงจนถงประมาณ 800 เมตร ออกดอกชวงทงใบ เดอนธนวาคม–กมภาพนธ ตดผลเดอนกมภาพนธ–พฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนลางชวงตนนาของลมนามล

การขยายพนธ เพาะเมลด ขอควรระวง เนองจากเมลดขนาดเลกและมปกทาใหถกชะลางไดงาย อยางไรกตาม ยงไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมคอนขางออน ไมทนทานตอปลวกและเชอรา ใชในงานกอสรางชวคราว ทาลง กลองและกานไมขด กระดาษ ประดษฐของเลน ในนวกนใชทาเรอแคนน

ขอแนะนา เปนไมเบกนาและโตเรว เหมาะสาหรบปลกตามพนทราบใกลรมนาสาหรบยดเกาะดนในระยะแรก อยางไรกตาม เนองจากเปนตนไมขนาดใหญ กงเปราะบาง อาจโคนลมไดงาย และมระบบรากทรกรานพชอน ๆ จงไมควรปลกในจานวนทมสดสวนมากกวาไมโตเรวชนดอน ๆ

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 9(1) (2005). Website: Australian Tropical Rainforest Plants


57

สอยดาวMallotus paniculatus (Lam.) Müll. Arg.

EUPHORBIACEAE

ชออน แถบจงหวดเลยเรยก สตตน ทางภาคตะวนออกบางครงเรยก สลดปาง

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลก บางครงสงไดเกอบ 20 ม. มขนรปดาวหนาแนนทวไป กงมกมตอมเปนเกลดสสมปกคลม ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยนหรอตดตรงขาม รปไขกวาง ยาว 3.5–20 ซม. ปลายใบยาวคลายหาง ขอบใบบางครงจกซฟน หรอจกเปนพตน ๆ ดานบนมตอม 2 ตอมทโคน แผนใบดานลางมขนและตอมเกลดสขาวกระจาย กานใบตดเกอบคลายกนปด ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนงสน ๆ ออกทปลายกง มกแตกแขนง ชอดอกเพศผยาวเกอบ 60 ซม. ชอแขนงยาวไดถง 40 ซม. ดอกออกเปนกระจกประมาณ 10 ดอกบนแกนชอ ไมมกลบดอก กลบเลยง 3–5 กลบ สเหลองออน ยาว 2–3 มม. เกสรเพศผจานวนมาก ชอดอกเพศเมยสนกวา มกหอยลง กลบเลยง 4–5 กลบ ขนาดเลกกวาดอกเพศผเลกนอย รงไขมหนาม กานเกสรเพศเมยแยก 3 แฉก ยอดเกสรเพศเมยมปมยาวทวไป ผลแหงแตกเปนพ ยาว 5.5–6 มม. มขนสนนม มหนาม10–20 อน เมลดกลม ๆ ยาว 2.8–3.5 มม. สดาเปนมน

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต ไตหวน พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทวไปทกภาค ขนตามชายปาทกประเภท ทโลงแจง รมลาธาร จนถงระดบความสงประมาณ 1,500 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา โดยเฉพาะตามปารมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางออน ใชทาฟน

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดแหงนาหนกเบา อายเมลดนาจะนานเทา ๆ กบ มะกายคด คอ ประมาณ 6 เดอน เนองจากเปนพชกลมเดยวกน ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตเรวและเปนไมเบกนา ตองการแสงมาก ทรงพมหนาแนน ปองกนการชะลางหนาดนไดด เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพพนทราบลมใกลแหลงนา

ขอมลเพมเตม PROSEA 5(3) (1998); Flora of Thailand 8(2) (2007). Website: Australian Tropical Rainforest Plants


58

สะแกนา Combretum quadrangulare Kurz

วงศ COMBRETACEAE

ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก แก ภาษาเขมรเรยก ซงแก

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง ไมผลดใบ สงไดประมาณ 20 ม. เปลอกนอกสขาวเทา เรยบหรอแตกเปนรองเลกนอย ตนทยงไมโตเตมทกงลาตนลดรปคลายหนาม กงออนเปนสเหลยม มขนเกลดปกคลม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขามสลบตงฉาก รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 5–19 ซม. ปลายใบแหลมหรอเรยวแหลม แผนใบดานลางมนวลมเกลดปกคลม ใบแกกอนรวงสเหลอง เสนแขนงใบขางละ 8–10 เสน ชอดอกแบบชอเชงลด ยาว 6–10 ซม. ดอกสขาวหรอเหลองออน ขนาดเลกจานวนมาก ดอกบานเสนผานศนยกลาง 3–4 มม. กลบเลยง 4 กลบ รปสามเหลยม กลบดอก 4 กลบ รปไขกลบ ยาว 1–2 มม. รวงเรว เกสรเพศผ 8 อน ยาว 3–4 มม. ผลแบบแหงไมแตก ทรงกลม มปก 4 ปก กวางเทา ๆ ผล ผลแกสนาตาลอมเหลอง


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาคของประเทศ ขนเปนไมเบกนาตามทเปดโลงโดยเฉพาะพนททมนาทวมขงเปนครงคราว จนถงระดบความสง 300 เมตร ออกดอกเดอนมนาคม–กรกฎาคม เปนผลเดอนพฤษภาคม–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทกพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด แกะเมลดออก นาไปแชนากอนเพาะ เมลดสดอาจเพาะลงถงไดทนท (ขอมลสาหรบพชในสกล Combretum)

ประโยชน เนอไมแขงแตไมทนทาน ใชในงานกอสรางทไมตองการความแขงแรงมากนก ทาดามเครองมอ เผาถาน มสรรพคณดานสมนไพร แกไข รกษาบาดแผล ทองเสย เมลดขบพยาธ รากและเปลอกรกษากามโรค อาเจยน นาเหลองเสย ผลแหงนามาประดษฐงานฝมอ

ขอแนะนา เปนไมโตเรว ตองการแสงมาก ทนแลงและทนนาทวม เหมาะสาหรบปลกตามทราบลมใกลแหลงนา ปองกนการพงทลายของดน

ขอมลเพมเตม Medicinal Plants in Thailand Volume 1 (Saralamp et al., 1996); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


59

สาโรงSterculia foetida L.วงศ MALVACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดใหญ ผลดใบ อาจสงไดถง 40 ม. ลาตนเปลาตรง เปลอกนอกเรยบสนาตาลเทา กงอวบสนมขนสนนม มรอยแผลใบชดเจน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรปลมแคบ รวงงาย ใบประกอบรปนวมอ ม 5–9 ใบ กานใบยาว 13–20 ซม. ใบยอยรปรหรอรปขอบขนาน ยาว 10–20 ซม. ปลายใบแหลมหรอเปนตงแหลม แผนใบคอนขางหนา เสนแขนงใบเรยงจรดกน ชอดอกออกทปลายกงเหนอรอยแผลใบ ยาว 10–30 ซม. ดอกมเพศเดยว กานดอกยาว 1–5 ซม. กลบเลยง 5 กลบ ยาวประมาณ 1 ซม. ปลายกลบมขน ไมมกลบดอก เกสรเพศผ 14–15 อน ตดทปลายเสาเกสรรปกลม รงไขม 5 คารเพล แยกกน เกสรเพศเมย 5 อน แยกกน ผลแบบผลแหงแตกแนวเดยว ม 3–5 ผลยอย รปไต ยาว 8–10 ซม. เปลอกแขง สแดงเขม ม 10–20 เมลดสดา รปทรงกระบอก ยาว 1.5–2.5 ซม. มเยอหมทลดรปสเหลอง

เขตการกระจายพนธ แอฟรกา อนเดย ศรลงกา พมา ไทย กมพชา เวยดนาม ภมภาคมาเลเซย ฟลปปนส ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง ภาคตะวนออกเฉยงใต พบมากตามชายฝงทะเลทางภาคใต ขนตามชายปาดบแลงและปาดบชน ระดบความสงไมเกน 300 เมตร ผลแกเดอนธนวาคม–เมษายน พบนอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางใกล ๆ กบภาคตะวนออกเฉยงใต

การขยายพนธ เพาะเมลด เพาะงาย ไมมเทคนคพเศษ เมลดเกบไวไดนาน กลาไมคอนขางโตเรว มรากยาว

ประโยชน เนอไมคอนขางออนแตมความทนทานมากกวาพรรณไมอน ๆ ในสกล Sterculia เหมาะสาหรบการกอสรางภายใน ทากลอง ไมจมฟน เมลดสดนาไปเผารบประทานได กลนคลาย hazel nut หรอ almond ตามชอสามญ hazel sterculia, wild almond tree นามนในเมลดใชประกอบเปนอาหารและเปนเชอเพลงใหแสงสวาง

ขอแนะนา เปนไมโตเรวมาก โดยเฉพาะในระยะแรก ตองการแสงและพนทมาก ดงนนควรปลกในระยะเรมแรกรวมกบไมเบกนาชนดอน ๆ โดยใหมระยะหางพอสมควร

ขอมลเพมเตม PROSEA 5(2) (1995), Flora of Thailand 7(3) (2001); Flora of China Vol. 12 (2007); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543). Website: AgroForestryTree Database


60

เสลาเปลอกบางLagerstroemia venusta Wall.


ชออน ทางจงหวดนครพนมเรยก เปอยขหม

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สง 8–20 ม. เปลอกหนา สนาตาลหรอเทาดา แตกเปนรองลก ตามยาว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 8–15 ซม. ปลายใบมนหรอกลม โคนใบมกเบยว แผนใบดานลางมขนสน ๆ ตามเสนแขนงใบ เสนแขนงใบขางละ 8–12 เสน กานใบยาว 0.3–1 ซม. ชอดอกออกทปลายกง ยาวไดประมาณ 30 ซม. มขนสนคลายไหมหนาแนน กานดอกเทยมยาว 1–4 มม. กลบเลยงรปถวย ยาวประมาณ 5 มม. มขนสนนม ม 6 สน ปลายสวนเวามตงยาวประมาณ 4 มม. กลบยาวประมาณ 4 มม. ดานในเกลยง ดอกสมวงหรอชมพ รปไข ยาวประมาณ 7 มม. รวมกานกลบสน ๆ ขอบเปนคลน เกสรเพศผจานวนมาก ม 6–7 อน ดานนอกยาวกวาอนดานใน รงไขเกลยง ผลแหงแตก 4–5 ซก มรว เกลยง ยาว 2–2.5 ซม. หลอดกลบเปนสน สวนเวาเปนตงตดทน กานผลเทยมยาว 2–4 มม.

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ลาว กมพชา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง ๆ ภาคตะวนออกเฉยงใต และภาคตะวนตกเฉยงใต ขนในปาเบญจพรรณและปาดบแลง จนถงระดบความสงประมาณ 700 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะทางตอนลางบรเวณลมนามล

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชในการกอสราง ไมปารเกต ดามเครองมอทางการเกษตร เครองเรอน

การขยายพนธ เพาะเมลด ควรใชทรายกลบแปลงเพาะ และเพาะในทมแสงราไร

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางเรว กลาไมตองการแสงมาก ทนแลงและไฟปา เหมาะสาหรบฟนฟสภาพปาเบญจพรรณทเสอมโทรมรวมกบไมโตชาไดพรอมกน เชนเดยวกบตะแบกแดง



61

หนอนขควายGironniera subaequalis Planch.

วงศ CANNABACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ไมผลดใบ สงไดประมาณ 20 ม. เปลอกเรยบสเทาอมนาตาล มเสนใย กงมขนยาวปกคลม ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบ 2 อน ตดตรงขาม เชอมตดกนทโคน รปใบหอก ยาว 1–2.7 ซม. ใบเรยงเวยน รปไขแกมขอบขนาน ยาว 5–25 ซม. ปลายใบเรยวแหลม ปลายเปนตงแหลม โคนใบเบยว ขอบใบจกฟนเลอย แผนใบคอนขางหนา ดานลางสาก มขนตามเสนแขนงใบ เสนแขนงใบขางละ 8–12 เสน โคงจรดกน ชอดอกแบบชอกระจะ ออกเปนชอสนๆ ทซอกใบใกลปลายกง ดอกขนาดเลก สเขยวอมขาว เสนผานศนยกลางประมาณ 2 มม. กลบรวม 5 กลบ เรยงซอนเหลอม ตดทน เกสรเพศผ 5 อน รงไขเปนหมนในดอกเพศผ ในดอกเพศเมยไรกาน กานเกสรเพศเมยสน ยอดเกสรแยกเปน 2 แฉก ตดทน ผลแบบผลผนงชนในแขง สเขยวอมเหลอง รปไข ยาว 5–7 มม. ปลายแหลม มเมลดเดยว

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ลาว เวยดนาม คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทวไปทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนตก และภาคตะวนออก ขนในปาดบแลงและปาดบเขา ระดบความสง 500–1,200 เมตร ออกดอกเดอนกมภาพนธ–เมษายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทงตอนลางและตอนบน

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชทาเฟอรนเจอร เสนใยจากเปลอกใชในในอตสาหกรรมสงทอ ใบมสรรพคณดานสมนไพร


ขอแนะนา เปนไมโตเรวและไมเบกนาในพนทสง ทนแลง เหมาะสาหรบปลกเปนไมโตเรวสาหรบพนทลาดชนในระดบความสงมากกวา 500 เมตร โดยเฉพาะภเขาหนทรายทเปนปาดบแลงทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

หมายเหต เดมถกจดใหอยภายใตวงศ Ulmaceae

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 5 (2003)


62

อนทนลบกLagerstroemia macrocarpa Wall.


ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยกหลายชอ เชน กากะเลา กาเสลา และ กาเสา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สง 8–20 ม. เปลอกนอกสเทาออนหรอสนาตาล ลอกเปนแผนหรอสะเกดเลกนอย เปลอกในสแดงออน มเสนใยใส

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขามหรอเกอบตรงขาม รปร รปขอบขนาน หรอรปไขกลบ ยาว 20–35 ซม. ปลายใบมกบด เสนแขนงใบขางละ 7–12 เสน ชอดอกแบบแยกแขนง ออกตามปลายกงหรอซอกใบใกลปลายกง ยาวไดถง 25 ซม. กานดอกเทยมยาว 4–8 มม. ปลายดอกตมมรอยบม กลบเลยงรปถวย ยาว 5–8 มม. ม 10–12 รอง เปนสนแคบ ๆ ระหวางรอง ปลายแยกเปน 6 แฉก ยาวประมาณ 1 ซม. กลบดอก 6 กลบ สชมพ ถงสมวง เปลยนเปนสมวงออนหรอขาวกอนหลดรวง รปรกวางเกอบกลม ยาว 4–5.5 ซม. รวมกานกลบ ขอบกลบเปนคลน แผนกลบยน เกสรเพศผจานวนมาก กานเกสรเพศเมยเรยวยาว รงไขเกลยง ผลแบบผลแหงแตก 5–6 ซก รปร ยาว 3–4 ซม. กานผลเทยมยาว 1–2.5 ซม. เมลดจานวนมาก มปก

เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา ไทย ลาว

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายแทบทกภาค ยกเวนภาคใต ขนตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ และปาดบแลง ระดบความสง 100–800 เมตร เปนผลเดอนมนาคม–ธนวาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนบรเวณลมนาโขงและตอนลางบรเวณลมนามล

ประโยชน เนอไมออนหรอคอนขางแขง แตไมทนทานมากนก ใชในการกอสรางชวคราว เครองเรอน เครองมอกสกรรม ดอกขนาดใหญ นยมปลกเปนไมประดบ

การขยายพนธ เพาะเมลด ควรใชทรายกลบแปลงเพาะ และเพาะในทมแสงราไร กลาไมทเหมาะสมในการนาไปปลกควรมอายมากกวา 4 เดอน

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางเรว กลาไมตองการแสงมาก ทนแลงและไฟปา เหมาะสาหรบฟนฟสภาพปาเบญจพรรณและปาเตงรงทวพนททง 3 ลมนา

ขอมลเพมเตม The Gardens’ Bulletin, Singapore 24 (Furtado, 1969); ลกษณะทางสณฐานวทยาของกลาไมขนาดเหมาะสมตอการปลกปา (อาไพ, 2544)


äÁŒâμªŒÒ¤Ù‹Á×ÍàÅ×Í¡ª¹Ô´¾ÃÃ³äÁŒà¾×èÍ»ÅÙ¡»†Ò»‡Í§¡Ñ¹ÍØ·¡ÀÑÂÀÒ¤μÐÇÑ¹ÍÍ¡à©ÕÂ§àË¹×Í


64

กรวยปาCasearia grewiifolia Vent.

วงศ SALICACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอมชอเรยกอกหลายชอ ไดแก ขนเหยง บนเหยง (สกลนคร) คอแลน (นครราชสมา) ผาสาม (นครพนม อดรธาน) ภาษาเขมรในจงหวดสรนทรเรยก จะรวย

ลกษณะวสย ไมตน ขนาดเลก ผลดใบ สง 5–15 ม. เปลอกเรยบถงแตกเปนสะเกดเลก ๆ สเทาปนนาตาล กงออนมชองอากาศและขนสนาตาลแดงทวไป ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบขนาดเลก รวงงาย ใบเรยงเวยน รปขอบขนานหรอแกมรปไข ยาว 8–13 ซม. เมอสองแผนใบกบแสงจะเหนขดใส ๆ กระจายอยทวไป ชอดอกแบบชอกระจกออกตามซอกใบ กลบเลยง 5 กลบ แยกเปนอสระ สเขยวออนถงเขยวอมเหลอง ดานนอกมขน ไมมกลบดอก จานฐานดอกรปถวย ขอบจกเปนพ เกสรเพศผ 8 อน ตดบนขอบจานฐานดอก ผลสด รปรหรอรปไข ยาว 2.5–5 ซม. สกสเหลอง แตกเปน 3 ซก เมลดม 3 เมลด มเยอหมสดสสม

เขตการกระจายพนธ ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนในปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบชน แตพบมากในปาเบญจพรรณ ระดบความสงจนถงประมาณ 800 เมตร ตดผลเดอน มกราคม–ตลาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนท แตพบนอยแถบลมนาโขง

ประโยชน เนอไมแขง ใชทาเครองมอตาง ๆ ราก แกทองรวง บารงตบ เปลอก บารงธาต สมานแผล ใบและดอก แกพษกาฬ แกโรคผวหนง ผดผนคน ผล ฟอกโลหต แกเลอดออกตามไรฟน เมลด ใชเบอปลา นามนจากเมลดใชรกษาโรคผวหนง

การขยายพนธ เพาะเมลด แกะเอาเยอหมเมลดออกกอนนาไปเพาะ ยงไมมขอมลการปฏบตตอเมลดเพมเตม

ขอแนะนา เปนไมขนาดเลก โตชา ใบกวาง ตองการแสงในระยะแรก ทนความแหงแลงและไฟไดด เหมาะสาหรบปลกเสรมเพอใหเปนไมชนรอง สามารถปลกรวมกบไมเบกนาหรอไมโตเรวได

หมายเหต เดมถกจดใหอยภายใตวงศ Flacourtiaceae

ขอมลเพมเตม ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); ตนไมยานาร (ธงชย และนวตร, 2544)


65

กระบกกราย Hopea helferi (Dyer) Brandisวงศ DIPTEROCARPACEAE

ชออน ภาคกลางบางครงเรยก ตะเคยนหน ภาคตะวนออกเฉยงใตเรยกพะนองแดง หรอพนองหน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ขนาดกลาง หรอขนาดใหญ ไมผลดใบ อาจสงไดถง 40 ม. โคนตนมกมพพอน เปลอกเรยบ ลอกเปนแผน เปลอกในสชมพอมนาตาล

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ มขนกระจกรปดาวกระจายตามกงออน หใบ และชอดอก ใบเรยงเวยน รปขอบขนาน รปใบหอก หรอแกมรปไข ยาว 6–18 ซม. โคนใบเบยวเลกนอย แผนใบดานลางมเกลดสเงนละเอยด เสนแขนงใบขางละ 12–20 เสน เสนแขนงใบยอยแบบขนบนได กานใบยาว 0.7–1.5 ซม. ชอดอกแบบชอแยกแขนง ยาว 5–15 ซม. กลบเลยง 5 กลบ รปสามเหลยม ยาว 1–2 มม. กลบดอกสครมอมเหลอง รปใบหอกแกมรปไข ยาว 3–4 มม. ขอบเปนชายครย เกอบไรกาน เกสรเพศผ 15 อน ปลายอบเรณมรยางคยาวกวาอบเรณเลกนอย รงไขและฐานกานยอดเกสรเพศเมยรปผลแพร ยาวประมาณ 1.5 มม. ผลมกลบเลยงขยายเปนปกยาว 2 ปก ยาว 5–6 ซม. ปกสน 3 ปก ยาวประมาณ 3 มม. ผลรปไข ยาวประมาณ 8 มม. ปลายมตงแหลม

เขตการกระจายพนธ อนเดย พมาตอนลาง ไทย กมพชา คาบสมทรมลายตอนบน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายหาง ๆ ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงใต ภาคตะวนตกเฉยงใต และภาคใต ขนในปาดบแลงและปาดบชน ระดบความสงไมเกน 400 เมตร การสบตอพนธตามธรรมชาต คอนขางสงในบางพนท ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะทางตอนลางบรเวณตนนาของลมนามลแถบจงหวดนครราชสมา และบรเวณลมนาโขงตอนบนแถบจงหวดหนองคาย

ประโยชน ไมเนอแขง ทนทาน ใชในการกอสราง เครองมอการเกษตร ชนใชทาไต

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดทรวงหลนถกแมลงทาลายไดงาย ควรเกบเมลดแกบนตน เดดปกออกกอนนาไปเพาะ เมลดสญเสยการงอกเรว

ขอแนะนา เปนไมโตชา กลาไมตองการรมเงาและความชมชน เหมาะสาหรบฟนฟสภาพปาดบแลงในทราบลม โดยเฉพาะรมลาธาร ปลกเปนไมโตชาหลงจากปลกไมโตเรวหรอไมเบกนาแลว เปนไมทางเลอกทตองการขยายพนธไมหายากใกลสญพนธชนดหนง จากสภาพถนทอยเปลยนไป ประเทศกมพชามการปลกในพนทลมนาโขงตอนลางใกล ๆ ปากแมนา

ขอมลเพมเตม Website: Cambodian Tree Species


66

กระเบาใหญHydnocarpus anthelminthicus Pierre ex Laness.

วงศ ACHARIACEAE

ชออน ภาษาเขมรแถบจงหวดทางภาคตะวนออก เรยก กระเบาตก

ลกษณะวสย ไมเนอแขง ไมผลดใบ ไมตน สง 10–20 ม. เรอนยอดเปนพมทบ เปลอกคอนขางเรยบสดาอมเทา มชองระบายอากาศกระจาย ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปขอบขนานหรอรปใบหอกแกมรปไข ยาว 10–33 ซม. โคนใบเบยว แผนใบคอนขางหนา เกลยงทงสองดาน ดอกออกตามซอกใบ สชมพ มกลนหอม ดอกเพศผออกเปนดอกเดยว ๆ ดอกเพศเมยออกเปนชอกระจกสน ๆ กลบดอก 5 กลบ เกสรเพศผ 5 อน ดอกเพศเมยเกสรเพศผทเปนหมนรปกระสวย ผลสดแบบมเนอหลายเมลด รปกลม เสนผานศนยกลาง 8–12 ซม. เปลอกแขง หนา มขนหรอเกลดสนาตาลแดงปกคลม เมลดจานวนมาก ประมาณ 30–50 เมลด รปไข แบน ๆ เบยว ยาวประมาณ 1.5 ซม.

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย ภมภาคอนโดจน มาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอ ภาตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต ขนตามรมลาธารหรอทลมในปาดบแลงและปาดบชน ระดบความสงจนถงประมาณ 300 เมตร ตดผลเดอนมกราคม–กรกฎาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางของลมแมนามล

ประโยชน เนอไมแขง ใชในการกอสราง ทาฟน ผลสกมเนอแปงสขาวอมเหลอง รบประทานเปนของหวาน ในประเทศจน เปน 1 ใน 50 สมนไพรพนฐาน นามนจากเมลด ใชรกษาโรคเรอน โรคผวหนง ยาถายพยาธ ผสมนามนใสผมรกษาโรคบนหนงศรษะ เปนตน

การขยายพนธ เพาะเมลด ยงไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตชา เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาทเสอมโทรมทใกลแหลงนา

หมายเหต เดมถกจดใหอยภายใตวงศ Flacourtiaceae

ขอมลเพมเตม PROSEA 12(1) (1999), 5(3) (1998); ตนไมยานาร (ธงชย และนวตร, 2544); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


67

กอแพะQuercus kerrii Craib

วงศ FAGACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดใหญ สงไดถง 40 ม. เปลอกสนาตาลแกมดาเรอ แตกเปนรองลกตามยาว ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปขอบขนานหรอรปใบหอกแกมรปไข ยาว ขอบใบจกฟนเลอย แผนใบคอนขางหนา ดานลางมขนตามเสนกลางใบและเสนแขนงใบ เสนแขนงใบขางละ 15–17 เสน ชอดอกตามซอกใบหรอเหนอรอยแผลใบ ชอดอกเพศผแบบหางกระรอก หอยลง ดอกขนาดเลกตดเปนกระจก 3 หรอ 5 หรอ 7 ดอก กลบรวมรปถวย ปลายแยกเปน 6 แฉก มขนนมทางดานนอก เกสรเพศผ 6–8 อน ชอดอกเพศเมยไมแยกแขนง ตงขน มขนสนาตาลแดง ดอกคลายดอกเพศผ มกมเกสรเพศผเปนหมน 6 อน รงไขมขนหรอเกลดปกคลม กานยอดเกสรเพศเมยแยกเปน 5 แฉก ผลรปกรวยหงาย กาบไมเชอมตดกน ไมแยกในผลแก กาบหมสงเทา ๆ ความยาวตวผลแตไมมด ผวกาบเปนเกลดมขนปกคลม เรยงตวเปนวง 5–10 วง แตละกาบมผล 1 ผล ดานบนแบนหรอบมเลกนอย


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาค ขนตามปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ปาดบเขา และปาดบชน จนถงระดบความสงประมาณ 900 เมตร ตดผลเดอนมถนายน–กนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมแขง ใชทาถงหมกเหลาหรอไวน

การขยายพนธ เพาะเมลด แกะกาบหมออกกอนนาไปเพาะ แชนาประมาณ 24 ชวโมง ขอควรระวง เมลดถกแมลงทาลายหรอถกสตวปากดกนไดงาย

ขอแนะนา เปนไมโตชา ตองการรมในระยะกลาไม เปลอกหนา ทนแลงและทนไฟ เหมาะสาหรบฟนฟสภาพพนททแหงแลง ทลาดชน ในระดบความสงมากกวา 500 เมตร มการแตกหนอไดด สามารถเจรญเตบโตไดดหลงจากถกตดฟนหรอจากไฟปา ผลดงดดสตวปาใหเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม พรรณไมวงศไมกอของไทย (จาลอง และคณะ, 2549); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543)


68

กอมขมPicrasma javanica Blumeวงศ SIMAROUBACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมยนตน ขนาดเลกถงขนาดกลาง ไมผลดใบ สงถง 20 ม. ลาตนมกคดงอ เปลอกบาง เรยบหรอแตกเปนรองเลกนอย สเทาหรอเทาอมนาตาล ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบเปนแผนกลมกวาง ขนาดกวาง 0.5–2 ซม. ยาว 0.7–2.5 ซม. รวงงาย ทงแผลขนาดใหญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค มใบยอยขางละ 2–4 ค เรยงตรงขาม รปรแกมรปขอบขนาน ยาว 7–13 ซม. ปลายใบเปนตงแหลม แผนใบบาง เรยบเปนมน เสนแขนงใบขางละ 3–8 เสน ปลายโคงขน ชอดอกแบบชอกระจก ออกตามซอกใบ ยาว 5–20 ซม. สเหลองออน กลบเลยง 4 กลบ รปสามเหลยมขนาดเลก กลบดอก 4 กลบ รปไขแกมรปขอบขนาน ดอกเพศเมยขนาดใหญกวาดอกเพศผเลกนอย ตดทนและในดอกเพศเมยขยายในผล เกสรเพศผ 4 อน ยาวกวากลบดอก จานฐานดอกหยก 4 พ มขน ม 4 คารเพล เกสรเพศเมยปลายจรดกน ผลสดแบบผนงชนในแขง กลม ๆ ม 1–4 ผล เสนผานศนยกลางประมาณ 1 ซม. ผลแกสดา ตดอยบนจานฐานดอกทขยายในผล แตละผลม 1 เมลด

เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนกระจายหาง ๆ ตามปาดบแลง ปาดบเขา และปาดบชน โดยเฉพาะรมลาธาร ระดบความสงจนถงประมาณ 1,400 เมตร เปนผลเดอนพฤษภาคม–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนบนแถบจงหวดเลยในพนทลมนาโขงตอนบน และทางตอนลางแถบจงหวดนครราชสมาบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน ไมเนอแขง แตไมมการนาไปใชประโยชน เปลอกมรสขม แกไขและไขมาเลเรย

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดเปลอกคอนขางแขง ยงไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตชา กลาไมตองการความชมชนและรมเงาในระยะแรก เหมาะสาหรบปลกเปนไมชนรองพรอมไมโตเรวในพนทใกลลาธารในทสง

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 2(4) (1981); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


69

กะเจยนPolyalthia cerasoides (Roxb.) Benth. & Hook. f. ex Bedd.

วงศ ANNONACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงใตแถบจงหวดชลบร เรยก พญารากดา ระยองเรยก โมดดง (ระยอง)

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ผลดใบ สง 5–15 ม. เปลอกเรยบ สเทาหรอนาตาลออน กงแตกเกอบตงฉากกบลาตน ลาตนและกงมชองระบายอากาศ กงออนมขนสนนม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปขอบขนานหรอรปใบหอก ยาว 6–19 ซม. โคนใบมนหรอกลม แผนใบบาง มขนสนนมดานลาง เสนแขนงใบขางละ 7–8 เสน กานใบสน ดอกออกเดยว ๆ หรอเปนกระจก 2–3 ดอก ออกตามซอกใบ ดอกสเขยวออนถงเหลอง ดอกบานเสนผานศนยกลาง 1–2 ซม. กานดอกยาว 1–2 ซม. มใบประดบคลายใบ 1–2 ใบ ตดใตจดกงกลางกานดอก กลบเลยง 3 กลบ ยาว 8–9 มม. กลบดอก 6 กลบ เรยง 2 ชน ๆ ละ 3 กลบ กลบชนในใหญและยาวกวากลบชนนอกเลกนอย รปไข ยาวเทา ๆ กลบเลยง เกสรเพศผจานวนมาก คารเพลมขน ผลกลม ม 20–30 ผลยอย ผลยอยคอนขางกลม ปลายมตง เสนผานศนยกลาง 5–6 มม. สกสแดง ม 1 เมลด

เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา จนตอนใต ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาคยกเวนภาคใต ขนในปาเบญจพรรณและปาดบแลง ระดบความสงจนถงประมาณ 600 เมตร เปนผลเดอนเมษายน–พฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมแขง ใชทาดามเครองมอ เปลอกเปนเสนใยใชทาเชอก ราก ปรงเปนยาแกกระษย คมกาเนดในสตร บารงกาลง แกไข ใบ ตาพอกฝแกอกเสบ ดอกมกลนหอม เหมาะสาหรบปลกเปนไมประดบ


ขอแนะนา เปนไมโตชาขนาดเลก ทนแลงและทนนาทวม เหมาะสาหรบปลกเปนไมชนรองในทราบลมทมนาทวมถง

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 19 (2011); พรรณไมวงศกระดงงา (ปยะ, 2544); ไมตนเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); พรรณไมตนของประเทศไทย (สวนพฤกษศาสตรปาไม, 2542)


70

กดลนWalsura trichostemon Miq.

วงศ MELIACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกแถบจงหวดปราจนบรเรยก มะคาลน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ไมผลดใบ สง 5–15 ม. เปลอกสนาตาลหรอเทาปนดา แตกเปนรองตน ๆ ตามความยาว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนก เรยงเวยน มใบยอย 3–5 ใบ ยาว 7–15 ซม. แผนใบดานลางไมมจดสขาว กานใบเปนของอ ชอดอกออกตามซอกใบใกลปลายกง ดอกขนาดเลกสขาวจานวนมาก กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 5 กลบ กลบเลยงเชอมตดกนประมาณหนงสวนสาม กลบดอกแยกกน เกสรเพศผ 10 อน กานชอบเรณเชอมตดกน จานฐานดอกหยกเปนพ กานเกสรเพศเมยเกลยง ยอดเกสรเปนเหลยมเลกนอย 6 เหลยม ผลสด กลม ๆ เสนผานศนยกลางประมาณ 1.5 ซม. สกสเหลอง ม 1–2 เมลด เยอหมเมลดเนอนมใส

เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา ไทย กมพชา เวยดนาม

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบชน ระดบความสง 100–900 เมตร ผลแกเดอนมถนายน–กรกฎาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนลางบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน เนอไมแขง ผลรบประทานได รากแกจกเสยด บารงธาต

การขยายพนธ เพาะเมลด แกะเอาเยอหมออกกอนนาไปเพาะ ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ระยะกลาไมตองการแสงมาก เหมาะสาหรบปลกพรอมไมโตเรวไดทงทราบลมและทสง โดยเฉพาะใกลชายปาทสมบรณเนองจากตองการความชมชนสง

ขอมลเพมเตม ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


71

กนเกราFagraea fragrans Roxb.วงศ GENTIANACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก มนปลา ซงคลายทางภาคเหนอ ภาษาเขมรทางภาคตะวนออก เรยกวา ตาเตรา

ลกษณะวสย ไมตน ขนาดเลกถงขนาดกลาง ไมผลดใบ แตอาจสงไดถง 30 ม. เปลอกสนาตาลคลา แตกเปนรองลกตามยาว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ มหใบลกษณะคลายถวยขนาดเลกบรเวณซอกใบ ใบเรยงตรงขามสลบตงฉาก ออกหนาแนนทปลายกง รปร ยาว 7–11 ซม. แผนใบเกลยงทงสองดาน ชอดอกแบบชอกระจะ ออกตามซอกใบใกลปลายกง ดอกจานวนมาก มกลนหอม กลบดอกเชอมตดกนเปนรปกรวย ปลายแยกเปน 5 แฉก แรกบานสขาวนวล แลวเปลยนเปนสเหลอง เกสรเพศผ 5 อน ตดบรเวณปากหลอดกลบดอก เกสรเพศผและเพศเมยยนพนปากหลอดกลบดอก ผลสดมหลายเมลด รปทรงกลม เสนผานศนยกลาง 4.5–8 มม. ปลายเปนตงแหลม สกสสมถงแดง เมลดขนาดเลก จานวนมาก

เขตการกระจายพนธ อนเดย หมเกาะอนดามน พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย ชวา สมาตรา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาคโดยเฉพาะภาคใต ขนในทลมตา ทโลงตามชายปา ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และชายทะเล ระดบความสงไมเกน 200 เมตร เปนผลระหวางเดอนมถนายน–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ไมใชในการกอสราง และทาเครองเรอน เปลอกตมดมเปนยาแกไข ใบรกษาอาการทองรวง ดอกสวยงาม ทรงพมกลม นยมปลกเปนไมประดบตามสองขางทาง และตามสวนสาธารณะ

การขยายพนธ เพาะเมลด ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธร ใหนาผลสกมาตาเบา ๆ เพอใหเยอหมเมลดหลดออก รอนดวยตะแกรงผงใหแหง ผสมกบทรายหวานในแปลงเพาะ ใชทรายกลบ ระยะเวลาในการงอก 20–30 วน ขอควรระวง ผลสกถกแมลงกดกนไดงาย

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ทนแลงและทนนาทวม ขนไดดในดนแทบทกประเภท เมลดหางาย เพาะงาย เหมาะสาหรบปลกไดทกสภาพพนททเปนทราบลมทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สามารถปลกพรอมกบไมโตเรวได

หมายเหต เดมถกจดใหอยภายใตวงศ Loganiaceae

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 6(3) (1997); พรรณไมตนของประเทศไทย (สวนพฤกษศาสตรปาไม, 2542). Website: Cambodian Tree Species


72

กาสามปกVitex peduncularis Wall. ex Schauer


ชออน ภาคตะวนออกเฉยงใตแถบจงหวดชลบรเรยก ตนนก สมอตนเปด หรอ สมอหวอง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดถง 20 ม. เปลอกสเทาหรอสนาตาล เนอไมสแดงอมเทาถงสนาตาลออน กงออนเปนสเหลยม มขนประปราย

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบนวมอ ม 3 หรอ 5 ใบยอย เรยงตรงขามสลบตงฉาก กานใบยาว 4–8 ซม. ใบยอยขนาดไมเทากน รปขอบขนานหรอรปใบหอก ยาว 6–15 ซม. แผนใบมตอมโปรงแสง ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกเดยว ๆ หรอเปนค ๆ ตามซอกใบ ยาว 8–25 ซม. แตกแขนงและแตกแขนงยอยเปนค ดอกมกลนหอม กลบเลยงและกลบดอกดานนอกมขนและมตอมสเหลอง กลบเลยงปลายแยกเปน 5 แฉกไมชดเจน กลบดอกสขาวเปลยนเปนสเหลองนวล รปกรวย ยาวประมาณ 5 มม. ดานในมขนยาว กลบรปปากเปด กลบบน 2 กลบ กลบขาง 2 กลบ กลบดานลาง 1 กลบ ขนาดใหญกวากลบอน โคนกลบสเหลอง เกสรเพศผ 4 อน โคนกานชอบเรณมขนยาว อบเรณสมวงดา ผลแบบผลผนงชนในแขง กลม เสนผานศนยกลาง 5–8 มม. สกสแดงถงมวงดา เมลดแขง

เขตการกระจายพนธ อนเดย บงกลาเทศ พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนทวไปตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ และปาดบแลง ระดบความสง 100–900 เมตร เปนผลระหวางเดอนพฤษภาคมถงพฤศจกายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนลางบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน เปนไมเนอแขง มขนาดเลก ใชตกแตงภายใน ทาพน กรอบหนาตาง เครองเรอน เครองมอทางการเกษตร เปลอกและใบ ตมใชเปนยาลดไข ใบรบประทานเปนผก ผลสกรบประทานได

การขยายพนธ เพาะเมลด นาจะมการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะเชนเดยวกบตนนก

ขอแนะนา คลาย ๆ กบตนนก แตสามารถปลกในพนทลาดชนและระดบความสงมากกวา ทนแลงไดดกวาแตไมเทาผาเสยน

ขอมลเพมเตม A Revision of the Genus Vitex (Lamiaceae) in Thailand (Chantaranothai, 2011)


73

กกLannea coromandelica (Houtt.) Merr.


ชออน ทางจงหวดอบลราชธานเรยก กอกกน สวนทางจงหวดตราด เรยก ชาเกาะหรอชางโนม

ลกษณะวสย ไมตน ขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สง 5–15 ม. เรอนยอดโปรง เปลอกนอกสเทา อมเขยวหรอขาว เปลอกในสขาวสลบชมพแนวตง เปลอกเรยบหรอแตกเปนแผน มนายางใส กงออนมขนปกคลม มชองอากาศ ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงเวยน กานใบ 3.5–4.5 ซม. ใบยอยขางละ 2–7 ใบ เรยงตรงขาม กวาง 1–3.5 ซม. ยาว 2.5–10 ซม. แผนใบดานลางสเขยวออนมขนประปราย ใบแกกอนรวงสเหลอง เสนแขนงใบขางละ 5–11 เสน เสนใบยอยแบบรางแห ชอดอกแบบชอเชงลด ออกทกงหรอซอกใบใกลปลายกง ยาว 12–30 ซม. ดอกสเหลองออนแกมเขยว ไรกาน กลบเลยง 4–6 กลบ รปไขกวาง ยาว 1.5–2 มม. มขนปกคลม กลบดอก 4–5 กลบ รปขอบขนานปลายมน ยาว 2–2.5 มม. เกสรเพศผ 8–10 อน ผลแบบผลผนงชนในแขง รปทรงไข เรยว ยาว 0.8–1.5 ซม. สกสแดง มเมลดเดยว ปลายมรอยเวา 1–2 รอย

เขตการกระจายพนธ อนเดย หมเกาะอนดามน ศรลงกา จน พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย ชวา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ทงหญา และบนเขาหนปน จนถงระดบความสงประมาณ 1,000 เมตร ผลแกเดอนพฤษภาคม–มถนายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง มขนาดเลก ใชทาฟน ใบออนรบประทานเปนผก เปลอกเปนยาสมานแผล ฟอกหนงสตว เปลอกตนและผลสดเปนพษตอปลา ในอนเดยและเนปาลนยมปลกเพอเลยงสตว ใชไดทงกง ใบ และผล

การขยายพนธ เพาะเมลด และปกชา เมลดมอายสน ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ การปกชาทาไดงาย และไดผลด

ขอแนะนา เปนไมโตชา ในระยะกลาไมตองการความชมชนและแสงมาก ตนโตแลวทนแลงและไฟปา มระบบรากลก สามารถขนไดดในดนทมสภาพเปนกรดสง เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพพนททแหงแลงทงทราบลมและทสง เพอปองกนการพงทลายของดน

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 10(3) (2010); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543); ปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547). Website: ForestryNepal


74

เกดดาDalbergia cultrata Graham ex Benth.


ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอแถบจงหวดอดรธาน เรยก กระพ กระพเขาควาย หรออเมงใบมน สวนทางจงหวดเลยเรยก กาพเขาควายหรอแดงดง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สงไดถง 25 ม. ลาตนตรง เรอนยอดแคบและโปรง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงเวยน มใบยอย 7–13 ใบ รปไขกลบหรอแกมรปขอบขนาน ยาว 2.5–4.7 ซม. ปลายใบมนและเวาตรงกลางเลกนอย โคนใบแหลมหรอมน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามซอกใบใกลปลายกง ยาว 4–5 ซม. ดอกสขาวอมชมพ กานดอกยาวประมาณ 2 มม. กลบเลยงขนาดเลกคลายรปถวยตนๆ กลบดอกรปดอกถว ยาวไดประมาณ 5.5 มม. กลบกลางรปไขกลบกวาง ยาว 3–3.5 มม. กานกลบยาวประมาณ 1.5 มม. กลบปกรปรและกลบคลางสนกวากลบกลาง เกสรเพศผเชอมตดกลมเดยว 9 อน ผลเปนฝกแบน ยาว 5–10 ซม. ปลายและโคนมน ปลายมตงแหลมสนๆ ผนงผลมลายรางแหชดเจน ม 1–4 เมลด สนาตาลแดง รปร แบน ยาว 0.8–1 ซม.

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ลาว เวยดนาม

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาคโดยเฉพาะทางภาคเหนอ ยกเวนทางภาคใต ขนตามปาเบญจพรรณและปาทงทคอนขางชมชน โดยเฉพาะตามทลาดชน จนถงระดบความสงประมาณ 1,300 เมตร ผลแกประมาณเดอนพฤศจกายน–มกราคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบมากทางตอนบนแถบจงหวดเลยของลมนาโขงตอนบน และทางตอนลางแถบจงหวดนครราชสมาบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน เนอไมแขง ใชในการกอสราง ทาเครองเรอน เครองแกะสลก ดามเครองมอ

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดมอตราการงอกสง ควรกลบเมลดดวยทรายหรอขเถาแกลบ กลาไมควรเกบไวในทรมราไร หรออาจนาเมลดไปแชนาประมาณ 3 วน กอนนาไปเพาะ เชนเดยวกบพะยง

ขอแนะนา เปนไมโตชา ควรเลอกใชกลาทมขนาดโตแลวไปปลก เหมาะสาหรบปลกเสรมในกลมไมโตชาสาหรบบารงดน เชนเดยวกบ ฉนวน (Dalbergia nigrescens Kurz) ซงเปนไมโตชาในสกลเดยวกน และพบทวไปทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอบรเวณใกลเคยงกน

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 10 (2010); Thai Forest Bulletin No. 30 (Niyomdham, 2002); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543). Websites: Laos Tree Seed Project, Cambodian Tree Species


75

ขอยStreblus asper Lour.วงศ MORACEAE

ชออน แถบจงหวดเลยเรยก สมพอ ภาษาเขมรเรยก สะนาย

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลก ไมผลดใบ สง 5–15 ม. เปลอกนอกสเทาถงดา เกลยงหรอแตกเปนรอง เปลอกในสครม นายางสขาว ดอกแยกเพศอยบนตนเดยวกนหรอแยกตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบขนาดเลก รวงงาย ใบเรยงเวยน รปร รปขอบขนาน หรอแกมรปไข ยาว 1–13 ซม. ปลายใบแหลมหรอแหลมยาว โคนใบมนหรอกลม ขอบใบจกซฟน แผนใบมขนสากทงสองดาน กานใบสน ชอดอกเพศผทรงกลม ๆ ขนาดเลก ออกเดยว ๆ หรอเปนคตามซอกใบ เสนผานศนยกลาง 0.4–1 ซม. ม 4–15 ดอก ชอดอกเพศเมยออกตามซอกใบ ม 1–2 ดอก กานดอกยาว 0.4–2 ซม. กลบรวมสวนมากม 4 กลบ ขยายในผล กานเกสรเพศเมยปลายแยกเปน 2 แฉก ขยายในผล ผลแบบผลสด กลม ๆ เสนผานศนยกลางประมาณ 8 มม. สกสเหลองสด

เขตการกระจายพนธ อนเดย ภฏาน บงกลาเทศ ศรลงกา จน พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาคของประเทศ ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบ ตามรมลาธาร ทงนา หรอบนเขาหนปน จนถงระดบความสงประมาณ 900 เมตร ออกดอกและตดผลเดอนมถนายน–กนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมใชทาเยอกระดาษ ในสมยโบราณกงสดทบใชสฟน ผลรบประทานได เปลอก แกปวดฟน แกกระษย แกทองรวง ใบ เปนยาระบายออน ๆ แกปวดประจาเดอน ราก ใสแผล ปลกเปนไมประดบ โดยทาเปนไมดดหรอแตงทรงพมใหสวยงาม

การขยายพนธ สวนมากขยายพนธดวยการปกชารากหรอกง ควรนากงจมสารเรงราก พวก indole butyric acid กอนนาไปปกชา มรายงานวา เมลดทถกนาไปยงรงมดมกจะงอกไดด

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ระยะกลาไมตองการแสงมาก ใบหนาแนน ขนไดทงทแหงแลง ทนนาทวม ระบบรากแนน ชวยยดเกาะปองกนการพงทลายของดนตามชายฝงแมนา

ขอมลเพมเตม PROSEA 5(3) (1998); Flora of Thailand 10(4) (2011); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543)


76

ขนทองพยาบาทSuregada multifl ora (A. Juss.) Baill.


ชออน ภาคตะวนออกเรยก ขณฑสกร ขาวตาก ชองราพน มะดก หรอสลอดนา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดกไทร หรอดกไม ดกไหล หรอเหมอดโลด

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดถง 20 ม. ดอกแยกเพศอยตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 12–15 ซม. ปลายใบแหลม แผนใบมตอมใสกระจายทวไป ชอดอกแบบชอกระจก ออกสนๆ ตรงขามกบใบ ยาว 0.3–1 ซม. ไมมกลบดอก ดอกเพศผ แตละชอดอกม 5–10 ดอก กานดอกยาว 4–6 มม. มขนละเอยด กลบเลยง 5 กลบ กลม ๆ ยาว 3–4 มม. ขอบกลบและดานนอกมขน เกสรเพศผจานวนมาก ตดอยบนจานฐานดอกทนนและมตอม ดอกเพศเมย กลบเลยง 5–6 กลบ กลบยาวกวาดอกเพศผเลกนอย จานฐานดอกขอบบาง เกสรเพศเมยม 3 อน ยอดเกสรแยกเปน 2 แฉก ผลแหงแตก กลม ๆ ม 3 พ เสนผานศนยกลาง 2.5–3.5 ซม. สกสเหลองหรอแดง เมลดม 1 เมลดในแตละชอง ทรงกลม ๆ เสนผานศนยกลาง 7–8 มม. มเยอหมสขาว

เขตการกระจายพนธ อนเดย บงกลาเทศ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทกภาค ขนในปาดบแลง ปาเบญจพรรณ ปาดบชน ทงหญา ปาชายหาด ทโลงแจง จนถงระดบความสงประมาณ 800 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เปนไมเนอคอนขางแขง ใชทาฟน เปลอก ใชเปนยาถาย แกโรคตบพการ แกประดง แกพษในกระดก โรคผวหนง ฆาพยาธ เนอไมมรสเบอเมา แกลมพษ แกไข ใบดอกเขยวเปนมน เหมาะสาหรบปลกเปนไมประดบ


ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา แตในระยะกลาไมโตคอนขางเรว ตองการแสงมาก ขนไดดในดนปนทราย เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพพนทราบลมทวไป สามารถปลกพรอมกบไมโตเรวหรอไมเบกนาอน ๆ ได โดยเฉพาะบรเวณทแหงแลง ใบหนาแนนชวยเพมความชมชนแกสภาพพนทไดเรว

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 8(2) (2007); Flora of China Vol. 11 (2009)


77

ขางหวหมMiliusa velutina (Dunal) Hook. f. & Thomson


ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอบางครงเรยกวา โกงกาง จอแจ หารอก หรอยางโดน ภาษาสวยทจงหวดสรนทร เรยก สะแมะ

ลกษณะวสย ไมตน ขนาดเลก สงไดถง 20 ม. เปลอกตนคอนขางหนาและขรขระ กงออนมขนสนหนานม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงสลบในระนาบเดยวกน รปไขหรอรปขอบขนาน ยาว 8–30 ซม. โคนใบกลมหรอรปหวใจ เบยวเลกนอย แผนใบมขนสนนมทงสองดาน เสนแขนงใบขางละ 10–16 เสน ชอดอกแบบชอกระจก ออกตรงขามใบหรอบนกงทมใบ ม 3–6 ดอก ในแตละชอ กานดอกยาว 5–10 ซม. ฐานดอก (torus) เกลยง กลบเลยงสนาตาล 3 กลบ รปสามเหลยมยาว 2–8 มม. มขนสนนม กลบดอก 6 กลบ 3 กลบนอกขนาดเลกคลายกลบเลยง กลบในสนาตาลอมเขยวหรอเหลอง รปใบหอกแกมรปไข ยาว 1–1.8 ซม. ดานนอกมขนสทองหนาแนน เกสรเพศผจานวนมาก อบเรณมรยางคสนๆ เปนตงแหลม คารเพลจานวนมาก มขนสนนม ยอดเกสรเพศเมยรปกระบอง ผลกลม ผลยอยสด แยกกน เกอบกลม เสนผานศนยกลาง 1.5–2 ซม. ผลสกสแดง ม 1–2 เมลด

เขตการกระจายพนธ อนเดย ปากสถาน จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาค ยกเวนภาคใต ขนตามปาเบญจพรรณ ปาเตงรง และปาดบแลง ระดบความสงจนถงประมาณ 500 เมตร เปนผลระหวางเดอนกรกฎาคมถงเดอนกนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางบรเวณตนนาของลมนามลโดยเฉพาะในปาเตงรงและปาเบญจพรรณทแหงแลง

ประโยชน เนอไมแขง ใชกอสรางและทาเปนเครองมอการเกษตร


ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ในระยะกลาไมตองการแสงมาก แผนใบคอนขางกวาง ทนแหงแลงและไฟปา เหมาะสาหรบปลกในสภาพพนทแหงแลง โดยเฉพาะในระดบตา ๆ สามารถปลกรวมกบไมโตเรวในชวงแรกได ทรงพมกวางชวยปองกนการชะลางหนาดน

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 19 (2011); พรรณไมวงศกระดงงา (ปยะ, 2544)


78

เขลงDialium cochinchinense Pierre

วงศ FABACEAE (LEGUMINOSAE–CAESALPINIOIDEAE)

ชออน ทางจงหวดนครราชสมาเรยก นางดา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ผลดใบ สงถง 30 ม. เปลอกสเทาหรออมนาตาล มนายางใส เปลยนเปนสแดง กงมชองอากาศกระจาย

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงเวยน แกนกลางใบยาว 5–10 ซม. มใบยอย 5–9 ใบ เรยงสลบ รปรหรอรปไข ยาว 4–7 ซม. โคนใบมน เบยวเลกนอย ชอดอกแบบกระจะ ออกตามซอกใบหรอปลายกงพรอมผลใบออน ยาว 10–30 ซม. มขนสนนม ดอกสขาวจานวนมาก กลบเลยง 5 กลบ เรยงซอนเหลอม ยาวประมาณ 4 มม. รปไขคอนขางกลม มขนนม ไมมกลบดอก เกสรเพศผ 2 อน อยภายในหลอดกลบเลยง กานชอบเรณสน สนกวาอบเรณ รงไขมขนคลายไหม ผลแหงไมแตก กลม ๆ หรอรปไข ยาว 1.5–1.8 ซม. ม 1–2 เมลด สนาตาลออน รปร แบน ยาวไมเกน 1 ซม. ผลออนมปยหมสขาว เปลยนเปนสนาตาล

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ภาคใตพบจนถงจงหวดชมพร ขนตามปาเบญจพรรณ ปาเตงรง หรอปาดบแลง ระดบความสง 100–500 เมตร ออกดอกระหวางเดอนมกราคมถงสงหาคม ผลแกเดอนมถนายน–พฤศจกายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมแขง ทนทานมาก ใชกอสราง หมอนรถไฟ เฟอรนเจอร ทาลอเกวยน ผลสกรบประทานได นยมกวนผสมนาตาลและพรก แตใบและเมลดมสารพษ

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดควรแชนาไวประมาณ 1 วน กอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตชา ทนแลงและทนนาทวม เหมาะสาหรบปลกผสมผสานกบพรรณไมปาเบญจพรรณหรอปาเตงรงหลายชนด เชน สกล Dalbergia สกล Terminalia เปนตน ชวยบารงดน

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand Vol 4(1) (1984); ไมอเนกประสงคกนได (สรย และอนนต, 2540)


79

คอแลนNephelium hypoleucum Kurz

วงศ SAPINDACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอมหลายชอ เชน หมกแวว มะแงว และหมกงาน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สงไดถง 30 ม. เปลอกเรยบ สนาตาล

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค มใบยอย 1–3 ค ใบยอยรปไขแกมรปขอบขนาน ยาว 6.5–30 ซม. แผนใบดานบนมตมใบ ดางลางมขนคลายไหม ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามซอกใบใกลปลายกง ดอกมกลนหอม สขาวอมเหลองหรอแกมเขยว กลบเลยงรประฆง ยาว 1.3–2.6 มม. ปลายแยกเปน 5 แฉก รปสามเหลยมขนาดเลก กลบดอก 5 กลบ ยาว 1–6 มม. ขอบกลบมขนแบบขนแกะ เกสรเพศผ 7–10 อน ผลแบบผลมเนอมเมลดเดยว รปทรงร ยาว 2–3 ซม. ผวดานนอกหนามลกษณะคลายหดทวผว สกสแดง เมลดรปไข


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาดบแลง และปาดบชน ระดบความสง 100–1,200 เมตร เปนผลเดอนกมภาพนธ–มถนายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนาโดยเฉพาะในปาดบแลงทมความชมชนสง

ประโยชน เนอไมแขง ใชในการกอสราง ผลสกมรสอมเปรยวหวาน นามารบประทานเปนผลไม แกนฝนกบนาสมนไพรอน ๆ แกไข เปลอกใหนาฝาด ใชฟอกหนง


ขอแนะนา เปนไมโตชา กลาไมตองการรมเงาและความชมชน จงควรใชกลาไมทคอนขางโตแลว เหมาะสาหรบปลกหลงจากสภาพปาฟนตวในระดบหนง ชวยดงดดสตวปาใหเขามาในพนทไดเรวขน เนองจากผลเปนอาหารของสตวปาหลายชนด โดยเฉพาะชะน

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 7(1) (1999); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547); ไมอเนกประสงคกนได (สรย และอนนต, 2540)


80

คามอกหลวงGardenia sootepensis Hutch.

วงศ RUBIACEAE

ชออน ทางจงหวดนครพนมเรยก ไขเนา จงหวดนครราชสมาเรยก ผาดามหรอยางมอกใหญ

ลกษณะวสย ไมตน สง 7–15 ม. ลาตนบดงอ ปลายยอดมชนสเหลอง เปลอกคอนขางเรยบ หรอหลดลอกออกเปนแผนบาง ๆ สเทา

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบมลกษณะเปนปลอกหมบรเวณรอบกง หลดรวงงาย เหนรอยแผลชดเจน ใบเดยว เรยงตรงขาม รปร รปขอบขนาน หรอแกมรปไขกลบ ยาว 16.5–29.5 ซม. ปลายใบแหลมหรอมน โคนใบมน แผนใบคอนขางหนา เหนยวและสาก ใบออนสแดง เสนแขนงใบขางละ 15–25 เสน กานใบยาวประมาณ 1 ซม. ดอกออกเดยว ๆ ตามซอกใบ สเหลองนวล แลวเปลยนเปนสเหลองเขมกอนหลดรวง มกลนหอม กลบเลยงโคนเชอมตดกนเปนหลอด ยาว 3.2–3.5 ซม. หลอดกลบดอกยาว 7–7.5 ซม. ปลายแยกเปน 5 กลบ รปร ยาวประมาณ 4.5 ซม. ขอบกลบมวนและบด เกสรเพศผ 5 อน กานเกสรเพศเมย ยาว 7.5–9 ซม. ยอดเกสรเพศเมยแยก 3 แฉก ผลสดมหลายเมลด รปร ยาว 6 ซม. มสนตามยาวจานวน 5 สน ผวมปมกระจาย

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ลาว

การกระจายพนธและนเวศวทยา พบทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนออก ขนในปาเตงรง และปาเบญจพรรณ ระดบความสง 200–1,200 เมตร ออกดอกและออกผลเดอนมนาคมถงกรกฎาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนบนในพนทลมนาโขงชวงบน และทางตอนลางบรเวณทางตอนบนของลมนามล


ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชในการกอสราง ทาเฟอรนเจอร ดอกสวยงาม ใชปลกเปนไมประดบ เมลด ตมเคยวกบนาผสมเปนยาสระผมฆาเหา

ขอแนะนา เปนไมโตชา ขนไดดในดนทกประเภท เปนไมใบคอนขางใหญ ตองการแสงมาก ระยะกลาไมตองการรมเงา จงควรปลกหลงจากปลกไมเบกนาหรอไมโตเรวแลว เหมาะสาหรบพนทลาดชนทงทราบลมและพนทสง

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 19 (2011); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


81

แคปา Markhamia stipulata (Wall.) Seem.


ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เรยก แคหางคางหรอแคขน ทางภาคตะวนออกเรยก แคอาวหรอพแก

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ผลดใบ สง 7–15 ม. เปลอกหนา แตกเปนรองตามยาว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกชนเดยว ยาว 40–60 ซม. มหใบเทยม รปกลม ๆ ใบยอย 5–8 ค รปขอบขนาน รปใบหอก หรอแกมรปไข ยาว 7–24 ซม. ปลายใบแหลมหรอแหลมยาว โคนใบแหลมหรอกลม ชอดอกแบบชอกระจะ ยาว 16–34 ซม. ออกทปลายกง กลบเลยงรปพาย ยาว 3.2–4.3 ซม. มขนปย รวงงาย กลบดอกสแดงอมเหลองหรอนาตาลแดง หลอดกลบดอกชวงลางยาว 2–2.6 ซม. ชวงปลายยาวประมาณ 4 ซม. ปลายบานออกม 5 กลบ รปรเกอบกลม ยาวประมาณ 4.5 ซม. เกสรเพศผสมบรณ 4 อน สน 2 อน ยาว 2 อน ฝกแตกตามตะเขบ รปทรงกระบอก ยาว 25–70 ซม. เกลยงหรอมขนปย เมลดแบน เปนเหลยม ยาวประมาณ 3.5 ซม. รวมปกบาง ๆ

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาค ขนตามชายปาดบแลง ปาดบเขา และปาดบชน ทโลงตามทงหญา ระดบความสงจนถงประมาณ 1,500 เมตร ออกดอกออกผลชวงเดอนพฤศจกายนถงเดอนมกราคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนท โดยเฉพาะทางตอนบนบรเวณลมนาโขง และทางตอนลางบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน เนอไมแขง เลอยตบแตงไดยาก แตทนมอดและปลวกไดด ใชในการกอสรางทตองการความทนทานนาน กงเหมาะสาหรบใชทาไมฟน

การขยายพนธ เพาะเมลด เนองจากเมลดเบาและมปก ควรกลบดวยทรายบาง ๆ เพอปองกนเมลดกระเดน

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ใบใหญ ในระยะกลาไมตองการแสงมาก ทนแลงและไฟปา สามารถปลกพรอมกบไมโตเรวในระยะแรกได ทงในพนทราบลมและพนทสง



82

ชะมวงGarcinia cowa Roxb. ex DC.

วงศ CLUSIACEAE (GUTTIFERAE)

ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก หมากโมก

วสย ไมตน สง 15–30 ม. เปลอกเรยบ สนาตาลดา มยางสเหลอง ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปร รปขอบขนาน หรอรปใบหอก ยาว 5.5–14.5 ซม. แผนใบหนาเปนมน เสนแขนงใบไมเดนชด ใบออนสแดงอมเหลอง ดอกสเหลองนวล สชมพหรออมแดง ดอกเพศผออกเปนชอแบบชอกระจกตามซอกใบและปลายกง กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 4 กลบ เกสรเพศผม 4 มด เชอมตดกน ไรกาน ดอกเพศเมยออกเดยว ๆ ตามซอกใบใกลปลายกง ขนาดใหญกวาดอกเพศผเลกนอย ยอดเกสรเพศเมยหยก 4–8 พ ผลสดมหลายเมลด รปไขเกอบกลม ม 6–8 รอง ตามยาว สกสเหลองอมสม กลบเลยงปดขวผล ม 3–8 เมลด มเยอหมสเหลองอมสม

เขตการกระจายพนธ อนเดย บงกลาเทศ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน มาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยา พบกระจายแทบทกภาค ขนในปาดบชนทลมตา ปาพร และปาดบแลง ระดบความสงจนถงประมาณ 900 เมตร ออกดอกเดอนกมภาพนธถงมถนายน เปนผลเดอนเมษายนถงพฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจดกระจายทางตอนบนบรเวณลมนาโขงตามทราบลมในปาดบแลง

การขยายพนธ โดยการเพาะเมลด กงชา และกงตอน ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไม ใชในการกอสราง ตนใหยางสเหลอง ใชยอมผา ราก แกไข แกรอนในกระหายนา แกบด ถอนพษ ใบและผล เปนยาระบาย กดฟอกเสมหะ แกไอ ฟอกโลหต ใบออน มรสเปรยว รบประทานเปนผกสด จงหวดจนทบรและตราดนาใบมาปรงเปนอาหารพนเมอง

ขอแนะนา ไมโตชา ชอบขนในทมนาขง เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพพนทราบลมหรอมนาทวมขง โดยเฉพาะทางภาคตะวนออกฉยงเหนอตอนบน ผลชวยดงดดสตวปาใหเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 13 (2007); พรรณไมตนของประเทศไทย (สวนพฤกษศาสตรปาไม, 2542); องคความรเรองพชปาทใชประโยชนทางภาคเหนอของประเทศไทย 2 (สธรรม, 2552); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


83

ชงชนDalbergia oliveri Gamble


ชออน ภาคกลางแถบจงหวดสระบรเรยก ประดชงชนหรอพะยงแกลบ จงหวดจนทบร เรยก ยน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ผลดใบ สง 10–30 ม. เปลอกหนา สนาตาลอมเทา แตกเปนแผนเลก ๆ เปลอกในสเหลอง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค ยาว 15–25 ซม. มใบยอย 9–13 ใบ เรยงสลบ รปไขหรอแกมรปขอบขนาน ยาว 4–8 ซม. แผนใบดานลางสนวล ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามปลายกงหรอซอกใบใกลปลายกง ยาว 10–15 ซม. ดอกสขาวอมมวงคราม กานดอกยาวประมาณ 1 มม. กลบเลยงยาวประมาณ 4.5 มม. ปลายแยกเปน 5 แฉก กลบดอกรปดอกถว กลบกลางรปกลม ๆ เสนผานศนยกลางประมาณ 7 มม. ปลายกลบเวาตน กานกลบยาวประมาณ 2 มม. กลบคขางยาวเทา ๆ กลบกลาง กลบคลางสนกวา เกสรเพศผ 10 อน เชอมตดกนเปน 2 มด รงไขมขนทโคน ฝกแบน รปขอบขนานหรอรปหอก ยาว 9–17 ซม. ม 1–3 เมลด สนาตาลแดง รปไต ยาวประมาณ 1 ซม.


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนในทโลง ปาเบญจพรรณ และปาดบแลง ระดบความสง 100–1,000 เมตร ผลแกประมาณเดอนพฤศจกายน–ธนวาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน ไมเนอแขง ใชทาเครองเรอน เฟอรนเจอร และอปกรณทาการเกษตร

การขยายพนธ เพาะเมลด โดยคดเมลดดทไมลบและมรอยแมลงเจาะทาลาย กอนเพาะนาไปแชในนารอนอณหภม 60–70 องศาเซลเซยส เปนเวลา 6 ชวโมง อตราการงอกประมาณ รอยละ 70 หรอแชนาธรรมดา 1 คน อตราการงอกลดลงเลกนอย กลาไมทเหมาะสมในการนาไปปลกควรมอายมากกวา 8 เดอน

ขอแนะนา เปนไมโตชา ระบบรากลก ทนแลงและทนไฟ เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาเบญจพรรณทเสอมโทรมพรอมกบไมในปาเบญจพรรณอน ๆ ชวยบารงดน

ขอมลเพมเตม Thai Forest Bulletin No. 30 (Niyomdham, 2002); การจดการเพาะชากลาไมคณภาพ (กรมปาไม, 2542); ลกษณะทางสณฐานวทยาของกลาไมขนาดเหมาะสมตอการปลกปา (อาไพ, 2544)


84

ชมแสงXanthophyllum lanceatum (Miq.) J. J. Sm.

วงศ POLYGALACEAE

ชออน แถบจงหวดสกลนครเรยก แสง อบลราชธานเรยก แสงกน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ผลดใบ สงไดถง 15 ม. เปลอกเรยบสนาตาลอมเทา ลาตนมกบดงอ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 5–14 ซม. ปลายใบแหลม แผนใบดานบนเปนมนวาว เสนแขนงใบขางละ 8–14 เสน ชอดอกแบบชอกระจะแยกแขนง ยาวกวาใบ ดอกสขาวหรออมมวง เปลยนเปนสเหลองกอนหลดรวง กลบเลยง 5 กลบ ขนาดไมเทากน กลบดานในยาวกวาเลกนอย ยาว 2.5–3.5 มม. กลบดอก 5 กลบ รปรางคลายเรอ เกลยงหรอมขน กลบบนยาวไดเกอบ 1 ซม. กลบคขางสนกวาเลกนอย กลบคลางสนกวากลบบนและกลบขาง เกสรเพศผ 8 อน รงไขมขนยาว ผลกลม แหงไมแตก เสนผานศนยกลาง 1.7–3.8 ซม.

เขตการกระจายพนธ บงกลาเทศ พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายหาง ๆ ทกภาค ขนตามทราบลม รมลาธารในปาดบแลงและปาดบชน หรอปาพร ระดบความสงจนถงประมาณ 400 เมตร ตดผลเดอนมถนายน–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบมากทางตอนลางบรเวณลมนาโขงและลมนามลโดยเฉพาะรมลาธารในปาดบแลง

ประโยชน เนอไมแขงแรงปานกลาง ใชในการกอสราง เนอไมสขาวเหมาะสาหรบทาแผนไมอด เฟอรนเจอร เครองมอ และอปกรณกฬา เชนเดยวกบพรรณไมในสกล Xanthophyllum หลายชนด ทรงพมสวยงาม ปลกเปนไมประดบใหรมเงา

ขอแนะนา เปนไมโตชา ใบหนาแนน ระยะกลาไมตองการแสง ทนนาขงและทนแลง เหมาะสาหรบปลกรวมกบไมโตเรวในระยะแรกโดยเฉพาะทราบลมทมนาทวมถง ชวยปองกนการพงทลายของชายตลง

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 7(3) (2001); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


85

ตะเกรานาEriobotrya bengalensis (Roxb.) Hook. f.

วงศ ROSACEAE

ชออน ทางจงหวดเลยเรยกวา เมยด สวนบรรมยเรยก สเสยดนา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ไมผลดใบ สงไดประมาณ 10 ม.

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปขอบขนาน ยาว 10–20 ซม. ปลายใบแหลมหรอแหลมยาว โคนใบรปลม แผนใบเกลยง ขอบใบจกซฟนหาง ๆ เสนแขนงใบมประมาณ 10 เสน กานใบยาว 1–2 ซม. ชอดอกแบบชอแยกแขนง ยาว 8–12 ซม. มขนสนนม ดอกจานวนมาก กานดอกยาว 3–5 มม. กลบเลยง 5 กลบ ขนาดเลก ตดทน กลบดอกสขาว 5 กลบ รปขอบขนาน ยาว 3–4 มม. โคนเรยวแคบเปนกานกลบสน ๆ เกสรเพศผมประมาณ 20 อน รงไขตดกงใตวงกลบ ม 2–5 ชอง ปลายมขนยาว กานเกสรเพศเมยม 2–3 อน เชอมตดกนทโคน ผลแบบมเนอ ม 1–2 เมลด รปร ยาวไดประมาณ 1.5 ซม.

เขตการกระจายพนธ อนเดย ปากสถาน พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย สมาตรา บอรเนยว

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ปาดบเขา และปาดบชน จนถงระดบความสงประมาณ 1,500 เมตร ตดผลเดอนธนวาคม–เมษายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนบนบรเวณลมนาโขงและลมนาช โดยเฉพาะในพนทสง

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดสญเสยอตราการงอกเรว ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมแขง แตมกมขนาดเลก ใชทาฟน ผลสกเปนอาหารของสตวปา

ขอแนะนา เปนไมโตชา เหมาะสาหรบปลกเปนไมชนรองในพนทสงรวมกบพรรณไมปาดบเขาอน ๆ ชวยดงดดสตวปาเขามาในพนท



86

ตะคราGaruga pinnata Roxb.วงศ BURSERACEAE

ชออน แถบจงหวดจนทบรเรยก ออยนา

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง สงไดถง 25 ม. เปลอกแตกเปนสะเกด กงสวนมากมชองอากาศ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงสลบ กานใบและแกนกลางมขน ใบยอยม 3–11 ใบ เรยงตรงขาม รปไข รปขอบขนาน หรอรปใบหอก ขอบจกฟนเลอยถ แผนใบคอนขางหนา ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามซอกใบและปลายกง ดอกจานวนมากสเขยวอมเหลอง กลบเลยงเชอมตดกนเปนรปถวย ยาว 2.5–4 มม. ปลายแยกเปน 5 แฉก ดานนอกมขน กลบดอก 5 กลบ รปขอบขนาน ยาว 5–5.5 มม. มขนทงสองดาน เกสรเพศผ 10 อน โคนกานชอบเรณมขน กานเกสรเพศเมยสน จานฐานดอกจกเปนพ รงไขมขนยาวประปราย ผลสด คอนขางกลม เวาเปนพตน ๆ ม 1–5 เมลด

เขตการกระจายพนธ อนเดย จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย สวนมากพบทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และบนเขาหนปน ระดบความสง 100–1,000 เมตร ผลแกเดอนเมษายน–พฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนบนของตนนาของลมนาโขงและลมนาช และทางตอนลางบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน ไมคอนขางแขง แตไมทนทานมากนก ใชทาเฟอรนเจอรคณภาพตา ผลรบประทานได ใบ ใชเลยงสตว เปนยารกษาบาดแผลและแผลมหนอง รากและเปลอก ใชฟอกหนง เปนยาเบอปลา

การขยายพนธ เพาะเมลด แกะเอาเนอออก ผงใหแหงกอนนาไปเพาะ ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตชา ทรงพมกวาง ทนแลงและทนไฟ ขนไดดทงทราบลมและทลาดชน ควรเวนระยะหางจากตนอน ๆ พอสมควร

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 11 (2009); ไมตนเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543)


87

ตะเคยนใบใหญ Hopea thorelii Pierre

วงศ DIPTEROCARPACEAE

ชออน บางครงเรยกวา ตะเคยนหน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก สง 10–15 ม. มกแตกกอ เปลอกเรยบสเทาเขม มขนกระจกสนนมและขนแขงกระจายตามกงออน หใบ ตา กานใบ และชอดอก กงมชองอากาศ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ มหใบรปไขขนาดเลก หลดรวงงาย ใบรปใบหอกหรอรปขอบขนานแกมรปไข เบยวเลกนอย ยาว 8–17 ซม. ปลายใบแหลมหรอแหลมยาว ปลายมนแคบๆ เสนแขนงใบขางละ 8–10 เสน เสนแขนงใบยอยแบบกงขนบนได ชอดอกยาว 3–15 ซม. กานดอกสนมาก กลบเลยง 5 กลบ เรยงซอนเหลอม ยาวประมาณ 2.5 มม. ปลายกลบเปนชายครย กลบดอก 5 กลบ บดเวยน สขาวอมชมพ รปไข ยาวประมาณ 6 มม. ขอบมขนครย ดานนอกมขนกระจาย เกสรเพศผ 15 อน อบเรณปลายมรยางครปเสนดาย ยาว 2–3 เทาของอบเรณ รงไขเกลยง เรยวยาวเปนฐานกานเกสรเพศเมย ยาวประมาณ 1.2 มม. กลบเลยงไมขยายเปนปกในผล กลบเกอบกลม ยาว 7–8 มม. ผลรปไข เกลยง ยาว 2–2.5 ซม. ปลายเปนตงแหลม

เขตการกระจายพนธ ไทย ลาว กมพชา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย ขนกระจายหางๆ ในปาดบแลงและลานหนทรายทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอทจงหวดอบลราชธานและอานาจเจรญ ระดบความสง 150–200 เมตร

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดคอนขางดก ไมมปก เกบเมลดทรวงและกาลงงอกเพาะลงใสถงไดทนท หรออาจใชวธเกบเมลดใหม ๆ กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง

ประโยชน เปนตนไมขนาดเลกเนอแขง แตกกอไดด เหมาะสาหรบใชทาถานทมคณภาพ

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา โดยเฉพาะในระยะแรก แตกกอและระบบรากแนน ใบมขนาดใหญและออกหนาแนน ปองกนการชะลางของนาฝนไดด เหมาะสาหรบปลกแทรกไมเนอแขงทมขนาดใหญกวาใหเปนไมเรอนยอดชนกลาง ขนไดดตามดนปนทรายทราบลมทไมมนาขงโดยเฉพาะบรเวณทราบลมนาโขงตอนลาง

ขอมลเพมเตม Flora Cambodge, Laos and Vietnam (Smitinand et al., 1990)


88

ตะเคยนหนHopea ferrea Laness.


ชออน ทางแถบจงหวดนครราชสมาเรยกวา ตะเคยนหน สวนภาคตะวนออกเฉยงใตเรยก เคยนทราย

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง แตอาจสงไดถง 30 ม. โตชา ลาตนมกบดงอ เปลอกแตกเปนแผนชดเจน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบออนสนาตาลแดง ใบรปไข ยาว 4–10 ซม. ปลายใบแหลมยาวหรอยาวคลายหาง เสนแขนงใบยอยแบบขนบนได สวนมากมตมใบ ชอดอกออกสน ๆ ยาว 3.5–7 ซม. มขนสนนม ดอกสขาวครม เกอบไรกาน กลบดอกรปร ยาว 2–3 มม. ขอบมขนครย เกสรเพศผ 15 อน ปลายอบเรณมรยางครปเสนดาย ยาวเทา ๆ อบเรณ ผลเรยวยาวรปกระสวย ยาวประมาณ 1 ซม. มกมชนตดอย ปกยาว 2 ปก รปใบพาย ยาว 3–4 ซม. ปกสน 3 ปก เรยวยาว ยาว 3–5 มม.

เขตการกระจายพนธ พมา ลาว กมพชา เวยดนาม ไทย ทางตอนบนของคาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาคของประเทศแตไมขนเปนกลมหนาแนน พบมากทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอและตะวนออกเฉยงใต ขนตามสนเขาหรอรมลาธารในปาดบแลง ทางภาคใตสวนมากพบบนเขาหนปน ผลแกเดอนกมภาพนธ–เมษายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอกระจายหาง ๆ ทง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด เดดปกกอนนาไปเพาะ เกบเมลดทรวงและกาลงงอกเพาะลงใสถงไดทนท หรออาจใชวธเกบเมลดใหม ๆ ทเปลอกยงมสเขยว กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอก เดดปกแลวยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง

ประโยชน เนอไมคอนขางแขงแรงและทนทานตอแมลง เหมาะสาหรบใชในการกอสราง ทาเฟอรนเจอร ตอเรอ ชนมกลนหอมใชในอตสาหกรรมหลายอยาง

ขอแนะนา เปนไมโตชามาก ระยะกลาไมตองการแสงมาก ลาตนมกคดงอ เหมาะสาหรบปลกในพนทปาดบแลงเดมทงตามสนเขาและทราบ สามารถปลกในดนทแหงแลงและขาดความอดมสมบรณได

ขอมลเพมเตม PROSEA 5(1) (1997); Vietnam Forest Trees (Nguyen et al., 1996). Website: ARCBC BISS Species Database


89

ตบเตาตน Diospyros ehretioides Wall. ex G. Don

วงศ EBENACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเรยกวา ชนกวาง เรอนกวาง หรอลนกวาง แถบจงหวดนครราชสมาเรยก มะมง เรยกเปนภาษาอสานวา เฮอนกวางหรอแฮดกวาง ภาษาเขมรในจงหวดสรนทรเรยก มาเมยง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ผลดใบ สงถง 15 ม. เปลอกนอกสเทาดา เปลอกในสนาตาลแดง ใบแกแหงสดา ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบรปไขกวาง ยาว 10–28 ซม. ปลายใบมน โคนใบกลม มน หรอคลายรปหวใจ แผนใบหนา ดานลางมขน เสนแขนงใบขางละ 6–12 เสน ดอกเพศเพศผออกเปนชอแบบชอกระจก กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 4 กลบ ดอกสครม กลบเลยงแฉกลกประมาณกงหนง ดานนอกมขน เกสรเพศผ 20–30 อน รงไขลดรปเปนกระจกขน ดอกเพศเมยออกเดยวหรอชอกระจก ดอกยาวประมาณ 1 ซม. มขนดานนอก รงไขมขนนม ไมมเกสรเพศผทเปนหมน ผลแบบมเนอหนงถงหลายเมลด รปไขกวาง เสนผานศนยกลาง 1.5–2.5 ซม. กลบเลยงแฉกลกมากกวากงหนง ปลายโคงออก ขอบกลบไมเปนคลน มเสนกลบชดเจน ผลแกสแดง เมลดมเอนโดสเปรมยนเปนลาย

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย ลาว กมพชา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทวประเทศ ขนในทเปดโลงยกเวนในปาดบชน ระดบความสง 100–400 เมตร ออกดอกเดอนมนาคมถงพฤษภาคม เปนผลเดอนเมษายนถงมถนายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบบรเวณตนนาของลมนาช และตอนลางบรเวณตนนาของลมนามล

การขยายพนธ เพาะเมลด ควรเกบในขณะทผลเรมแก เพอปองกนแมลงเจาะทาลาย ลางเปลอกออก แชนาประมาณ 1 คน กอนนาไปเพาะ เชนเดยวกบการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะของพรรณไมในสกลมะเกลอ

ประโยชน เนอไมแขง ทนทาน ใชในการกอสราง ทาไมเสา ผล ใชยอมผาและเบอปลา

ขอแนะนา เปนไมโตชา ในระยะกลาไมตองการแสงมาก ทนแลงและทนไฟ เหมาะสาหรบปลกเปนไมชนรองในทราบลม สามารถปลกพรอมกบไมเบกนาหรอไมโตเรวได



90

ตวเกลยงCratoxylum cochinchinense (Lour.) Blume

วงศ HYPERICACEAE

ชออน กยฉองบาง (ลาปาง), ขตว ตวใบเลอม (ภาคเหนอ)

ลกษณะวสย ไมพม ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง บางครงสงไดถง 25 ม. เปลอกเรยบหรอแตกเปนสะเกดสนาตาลปนแดง มกมหนามแขงตามลาตนเมออายนอย

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปร รปใบหอก หรอแกมรปไข ยาว 4–10 ซม. แผนใบคอนขางบาง ใบออนสแดงอมนาตาล ใบแกเปลยนเปนสแดงกอนหลดรวง ชอดอกแบบชอกระจก ออกสน ๆ ตามซอกใบหรอปลายกง ม 2–5 ดอก ดอกสแดง กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 5 กลบ กลบเลยงรปคลายพด ยาว 5–7 มม. ปลายกลบกลม ขยายในผลเลกนอย กลบดอกรปไข ยาว 0.5–1 ซม. เกสรเพศผจานวนมาก เชอมตดกน 3 มด ยาว 4–8 มม. รงไขเกลยง กานเกสรเพศเมยแยกเปน 3 แฉก ผลแบบผลแหงแตกเปน 3 ซก รปกระสวย แขง ยาว 1–1.5 ซม. กลบเลยงขยายหมผลประมาณ 2 ใน 3 ของความยาวผล เมลดจานวนมาก รปทรงกระบอก ยาว 3–7 มม. มปกบาง ๆ

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามพนทโลง ปาเสอมโทรม และชายปา จนถงระดบความสงประมาณ 1,200 เมตร ออกดอกและเปนผลตลอดป ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดมขนาดเลกมาก ควรใชทรายกลบแปลงเพาะ

ประโยชน เนอไมแขงและทนทาน ใชในการกอสราง กงใชทาฟนและถาน เปลอกใชทาสยอมผา ใบออนและยอดออน รบประทานเปนผกสด หรอตมดมแกกระหาย ตนและรากผสมกาแพงเจดชน ตมนาดมแกกระษยเสน เปนยาระบาย ผลแหง ทาเปนเครองประดบ

ขอแนะนา เปนไมโตชา ขนไดดในทโลงแจง ระบบรากลก ทนแลงและไฟ ชวยปองกนการพงทลายของดน เหมาะสาหรบพนททแหงแลงมาก ๆ สามารถปลกพรอมกบไมโตเรวหรอไมเบกนาไดในคราวเดยวกน

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 13 (2007); พรรณไมตนของประเทศไทย (สวนพฤกษศาสตรปาไม, 2542); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


91

ตนนก Vitex pinnata L.


ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอแถบจงหวดนครราชสมาเรยก ไขเนา เนา หรอสวองหน สวนภาคตะวนออก เรยก โคนสมอ กะพน ตะพน ตะพนทอง ตะพรน หรอตะพม

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดถง 15 ม. ลาตนมกคดงอ กงออนเปนสเหลยม มขนสนนมประปราย เปลอกแตกเปนสะเกดเลก ๆ เปลอกในสเหลองออน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบนวมอ เรยงตรงขามสลบตงฉาก ม 3–5 ใบยอย รปรหรอรปไข ยาว 5–22 ซม. แผนใบดานลางมขนสนนมและตอมกระจาย เสนแขนงใบยอยแบบขนบนได กานใบของตนออนมครบเลก ๆ ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง ออกทปลายกงหรอซอกใบใกลปลายกง ยาว 7–20 ซม. ดอกจานวนมาก สมวงอมขาว กลบเลยงรปถวย ยาว 4–6 มม. ตดทน ขยายในผลเลกนอย ดานนอกมขนสนนม ปลายแยกเปน 5 แฉกรปสามเหลยมขนาดเลก กลบดอกรปปากเปด ยาว 1–2.5 ซม. กลบบน 2 กลบ กลบลาง 3 กลบ กลบกลางโคงคลายเรอ โคนกลบมขนหนาแนน เกสรเพศผ 2 ค ยาวไมเทากน อบเรณสมวงดา ยอดเกสรเพศเมยแยกเปน 2 แฉกสน ผลคลายผลผนงชนในแขง กลม เสนผานศนยกลาง 5–8 มม. สกสดา ม 1–4 เมลด

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา บงกลาเทศ พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค พบมากทางภาคใตตามปาชายหาด ขนตามปาดบแลง ปาเบญจพรรณ และปาเตงรง โดยเฉพาะทโลงรมลาธาร จนถงระดบความสงประมาณ 400 เมตร ออกดอกและเปนผลเกอบตลอดป ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางบรเวณตนนาของลมนามลและลมนาช

ประโยชน เนอไมแขงแรง ทนทาน แตมกมขนาดเลก ใชทาดามเครองมอ เผาถานคณภาพสง เปลอกและใบ แกไข แกปวดทอง ทรงพมหนาแนนเหมาะสาหรบปลกใหรมเงาพชเกษตรไดด

การขยายพนธ เพาะเมลด ลอกเอาเนอหมออก ผงใหแหง เมลดเกบไวไดนาน เมลดตองการแสงแดดจดในการงอก

ขอแนะนา เปนไมโตชา แตในระยะกลาไมโตเรว คลายเปนไมเบกนา แตตองการความชมชน เหมาะสาหรบปลกในสภาพพนทราบลมใกลแหลงนา พรอมกบไมโตเรวหรอไมเบกนาชนดอน ๆ

ขอมลเพมเตม A Revision of the Genus Vitex (Lamiaceae) in Thailand (Chantaranothai, 2011). Website: AgroForestryTree Database


92

เตงShorea obtusa Wall. ex Blume


ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนใหญเรยกวา จก สวนในภาษาเขมรเรยก ประจกหรอประเจก

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง อาจโตไดถง 30 ม. เปนไมโตชา

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ กงออนและใบออนมขนรปดาวปกคลม ใบรปรหรอรปขอบขนาน ยาว 8–15 ซม. ปลายใบและโคนใบมน ใบแหงเปลยนเปนสเหลองกอนหลดรวง เสนแขนงใบขางละ 10–15 เสน หรออาจมไดถง 20 เสน มกมตมใบ ชอดอกออกสน ๆ ตามซอกใบ มขนปกคลม ดอกสครมอมเหลอง กลบดอกรปใบหอกแคบ ๆ ยาว 1–1.2 ซม. ดานนอกมขน เกสรเพศผมประมาณ 20–25 อน ปลายอบเรณมรยางคสน ๆ รงไขมขนปกคลม ผลรปไข ยาวประมาณ 5 มม. มขนสนนม ปลายมตงแหลม มปกรปใบพาย ปกยาว 3 ปก ยาว 5–6 ซม. ปกสน 2 ปก เรยวแคบ ยาว 1.5–3 ซม.


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย ขนหนาแนนในปาเตงรงรวมกบไมวงศยางหลายชนด เชน รง เหยง พลวง และกราด ในปาดบแลงพบปะปนกบไมยางนาและตะเคยนทองในบางพนท นอกจากนนยงพบกระจายตามปาเตงรงผสมสนเขา จนถงระดบความสงกวา 1,300 เมตร การสบตอพนธธรรมชาตและแตกหนอด ผลแกเดอนมถนายน–กนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทกพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด ใหเดดปกกอนนาไปเพาะ เมลดทคดเลอกแลวอตราการงอกสง แตถกแมลงเจาะทาลายไดงาย เกบเมลดทรวงและกาลงงอกเพาะลงใสถงไดทนท หรออาจใชวธเกบเมลดใหม ๆ กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวเดดปกกอนยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง

ประโยชน เนอไมแขงและทนทาน เหมาะสาหรบการกอสรางทตองการความแขงแรง สะพาน หมอนรถไฟ เลอย ไส ตกแตงคอนขางยากเนองจากเนอไมมชน ชนใชทาขไต ยาทองเรอ และใชฆาเชอในแผลสด แกอาการปวดทองจากลาไสอกเสบและบด เปลอก แกไขมาลาเรย บางพนทใชเปนตนไมสาหรบปลอยครง

ขอแนะนา ตองการแสงแดดมาก ทนแลงและทนไฟไดด แตในระยะกลาไมไมทนไฟ สามารถปลกในสภาพดนทขาดความอดมสมบรณหรอพนทมหนปะปนมาก และปลกรวมกบไมสนสองใบในสภาพปาเตงรงทมความชมชนสงระดบตา ๆ ได

ขอมลเพมเตม Flora Cambodge, Laos and Vietnam (Smitinand et al., 1990); PROSEA 5(1) (1994); Vietnam Forest Trees (Nguyen et al., 1996). Websites: AgroForestryTree Database, ARCBC BISS Species Database


93

เตงหนามBridelia retusa (L.) A. Juss.

EUPHORBIACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนเรยก ฮงหนาม ภาษาเขมรในจงหวดสรนทรเรยก จาลลกปวก

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สง 10–20 ม. ลาตนสวนมากมหนามแขง กงออนมขนยาวหาง ๆ ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบหลดรวงงาย มขนคลายเสนไหม ใบ เรยงสลบในระนาบเดยวกน รปรหรอรปไขกลบ ยาว 6–25.5 ซม. ปลายใบมนหรอแหลม โคนใบสวนมากกลมหรอมน เสนแขนงใบจานวนมาก เสนแขนงใบยอยแบบขนบนได แผนใบคอนขางหนา ดานลางมขนสนนมหรอเกลยง ชอดอกแบบชอเชงลด ออกตามปลายกงหรอกง ดอกออกเปนกระจกแนน 3–15 ดอก สเขยวอมนาตาล ดอกเพศผเสนผานศนยกลาง 4–5 มม. ไรกาน ดอกเพศเมยขนาดใหญกวาดอกเพศผเลกนอย กานดอกยาวประมาณ 2 มม. กลบเลยง 5 กลบ ตดทน เกสรเพศผ 5 อน เชอมตดกนทโคน กลบดอก 5 กลบ ยาว 1–1.5 มม. รปรางมหลายแบบ รงไขรปกลม กานเกสรเพศเมย 2 อน โคนเชอมตดกน ยอดเกสรแยกเปนแฉกตน ๆ ผลแบบผลผนงชนในแขง ม 1–3 ผล ตอชอกระจก กลม แบน ๆ หรอจก 2 พ ยาว 5–8 มม. สกสดา เมลดกลม ๆ มรองดานขาง ยาวประมาณ 4.5 มม.

เขตการกระจายพนธ อนเดย ภฏาน ศรลงกา จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย สมาตรา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทวทกภาค ขนในปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และทโลงแจง ระดบความสง จนถงประมาณ 1,400 เมตร แตสวนมากพบในระดบตา ๆ ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนบนและตอนลางชวงตนนาของลมนาทง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด ควรเพาะในทราไร ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมแขง แตไมทนทานมากนก ใชกอสรางชวคราว ดามเครองมอเกษตร เนอไมมลายดางสเงนดสวยงามเหมาะสาหรบงานแกะสลก เปลอกใหยางสแดง ผสมกบนามนงาใชทาถแกปวดขอ นาตมเปลอกเปนยาฝาดสมาน กนเพอละลายนวในกระเพาะปสสาวะ ผลกนไดมรสหวาน

ขอแนะนา เปนไมโตชา แตสามารถโตคอนขางเรวในบางพนท ตองการแสงมาก ดคลายเปนไมเบกนา ขนไดดทงทราบลมและทสง สามารถปลกพรอมกบไมโตเรวได



94

ประคาไกPutranjiva roxburghii Wall.


ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอแถบจงหวดขอนแกน เรยก มกคอ

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก ผลดใบ สงถง 15 ม. กงมกหอยลง เปลอกบางสเทา กงออนมขนสนนม ดอกแยกเพศอยตางตน หรอมดอกสมบรณเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงสลบในระนาบเดยวกน รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 4–14 ซม. ปลายใบมน แหลม หรอแหลมยาว โคนใบเรยวสอบ เบยว ขอบใบหยกมนหรอจกซฟน เปนคลนเลกนอย เสนแขนงใบบาง ชอดอกออกเปนกระจกตามซอกใบ หรอบนกง บางครงกานชอดอกเพศผยาว 1–3 ซม. ดอกสเขยวอมเหลอง กานดอกสน กลบเลยง 4–5 กลบ ขนาดไมเทากน ขอบกลบมขนครย ไมมกลบดอก เกสรเพศผ 3 อน ดอกเพศเมยออกเปนกระจก 1–4 ดอก กลบเลยงสวนมากม 5 กลบ รงไขมขนหนาแนน ยอดเกสรเพศเมยม 2–3 แฉก โคงออกคลายรปหวลกศร ไมตดทน ผลแบบผลผนงชนในแขง รปไขเกอบกลม ยาว 1.5–2.7 ซม. มขนสนนม มเมลดเดยว

เขตการกระจายพนธ หมาลยตะวนตก ศรลงกา พมา อนโดจน เกาะชวา หมเกาะโมลกกะ ปาปวนวกน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายแทบทกภาค ยกเวนภาคใต ขนในปาดบแลง ปาเบญจพรรณ หรอบนเขาหนปน มกพบตามรมลาธาร จนถงระดบความสงประมาณ 550 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายหาง ๆ ทง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชในการกอสราง เครองมอทางเกษตรกรรม ทงตนใชเขาเครองยา เปนยาเยน บารงรางกาย แกไข ขบปสสาวะ ชาวกะเหรยงใชใบทาเปนชา เมลดใหนามนใชจดตะเกยงได

การขยายพนธ เพาะเมลด ระยะเวลาในการงอก 30–100 วน ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ในระยะกลาไมโตเรวและตองการแสงมาก เหมาะสาหรบปลกเปนไมชนรองสาหรบฟนฟสภาพปาทเสอมโทรมในระดบตา ๆ

หมายเหต ชอพอง คอ Drypetes roxburghii (Wall.) Hurus.



95

ผาเสยนVitex canescens Kurz


ชออน แถบจงหวดสระบรเรยก ขเหนหรอสวองหยวก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอแถบจงหวดเลยเรยก จงอาง โจงอางตน หรอสะคางตน สวนแถบจงหวดจนทบรเรยก มะกระหรอสามใบ

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สง 7–20 ม. เปลอกสเทา เรยบหรอแตกเปนสะเกดเลก ๆ กงออนเปนสเหลยม มขนหนาแนน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบ ม 3–5 ใบยอย เรยงตรงขามสลบตงฉาก กานใบยาว 4–7 ซม. ใบรปไข. ยาว 6–17.5 ซม. ขอบใบเรยบหรอจกหาง ๆ แผนใบมขนและตอมสเหลองอมนาตาลหนาแนน ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนงสน ๆ ออกทปลายกง ยาวไดถง 20 ซม. แตละชอกระจก ม 5–15 ดอก กลบเลยงรปถวย ยาว 2–3 มม. ปลายแยกเปน 5 กลบ รปสามเหลยมขนาดเลก ขยายในผล ตดทน กลบดอกรปปากเปด สเหลองอมนาตาล ยาว 6–6.5 มม. ดานนอกมขนและตอมหนาแนน กลบบน 2 กลบ กลบลาง 3 กลบ ขอบกลบยน ขนาดใหญกวา เกสรเพศผ สน 2 อน ยาว 2 อน โคนกานมขน อบเรณสดา ปลายกานยอดเกสรเพศเมยแยกเปน 2 แฉก ผลแบบผลผนงชนในแขง กลม เสนผานศนยกลาง 3–7 มม. แกสดา

เขตการกระจายพนธ อนเดย จน พมา ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ และปาดบแลง ระดบความสง 100–1,200 เมตร ออกดอกชวงเดอนมนาคม–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะทางตอนบนของลมนาทงสาม

การขยายพนธ เพาะเมลด นาจะมการปฏบตตอเมลดเชนเดยวกบตนนก (Vitex pinnata L.)

ขอแนะนา คลาย ๆ กบตนนก แตสามารถปลกในพนทลาดชนและระดบความสงมากกวา ทนแลงไดดกวา

ขอมลเพมเตม A Revision of the Genus Vitex (Lamiaceae) in Thailand (Chantaranothai, 2011)


96

พะบางMischocarpus pentapetalus (Roxb.) Radlk.


ชออน แถบจงหวดเลย เรยก สมสรอยใหญ

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดถง 25 ม. เปลอกเรยบ สเทาถงสนาตาล ดอกแยกเพศรวมตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค มใบยอย 1–3 ค รปขอบขนานหรอรปใบหอก ยาว 5–40 ซม. ปลายใบกลมถงเรยวแหลม โคนใบกลม แผนใบหนา ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง ออกตามซอกใบใกลปลายกง ยาวไดถง 40 ซม. ดอกสขาวแกมเขยวอมเหลอง กลบเลยง 5 กลบ รปสามเหลยม ยาว 1–2 มม. โคนดานนอกมขนละเอยด ไมมกลบดอก เกสรเพศผ 7–8 อน กานชอบเรณมขนยาวประปราย ผลแบบผลผนงชนในแขง รปร 1–3 ซม. สกสแดง เมลดสนาตาล เปนมนวาว มเยอหมสนาเงน

เขตการกระจายพนธ อนเดย จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและภมภาคมาเลเซย จนถงออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาดบแลง ปาดบเขา และปาดบชน ปาเสอมโทรม ชายปา หรอทงหญา ระดบความสงจนถงเกอบ 2,000 เมตร เปนผลเดอนเมษายนถงธนวาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนบน และพนทตนนาลมนามล ทงในระดบตา ๆ จนถงความสงประมาณ 1,200 เมตร

ประโยชน เนอไมแขง ใชทาเฟอรนเจอร ผลสกรบประทานได

การขยายพนธ เพาะเมลด แกะเอาเยอหมเมลดออกกอนนาไปเพาะ คดเมลดเสยทงโดยการนาไปลอยนา ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ในระยะกลาไมตองการแสงมาก เหมาะสาหรบปลกในพนทสงและทลาดชนในพนทปาดบแลงและปาดบเขาทเสอมโทรมทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 7(1) (1999); PROSEA 2 (1992)


97

พะวาGarcinia speciosa Wall.

CLUSIACEAE (GUTTIFERAE)

ชออน แถบจงหวดหนองคายเรยกวา กวกไหมหรอหมากกวก และสมโมงปา

ลกษณะวสย ไมตน สง 12–18 ม. เปลอกบาง สดาอมเขยว มยางขาวครม ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 14–35 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบรปลม แผนใบหนา แผนใบเกลยงเปนมนวาวสองดาน เสนแขนงใบจานวนมาก ดอกออกตามปลายกง ชอดอกเพศผแบบชอกระจก ดอกเพศเมยออกเดยว ๆ ดอกสเหลองออน กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 4 กลบ กลบเลยงรปไต ขยายในผล กลบดอกคอนขางหนา รปไขแกมรปขอบขนาน ยาว 7–8 มม. เกสรเพศผจานวนมาก ไมมเกสรเพศผทเปนหมนในดอกเพศเมย กลบเลยงและกลบดอกยาวกวาดอกเพศผเลกนอย ผลแบบผลสดมหลายเมลด รปไขเกอบกลม ปลายเปนตงแหลม ผลสกสแดงหรออมมวง กลบเลยงขนาดใหญปดขวผล

เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา ไทย

การกระจายพนธและนเวศวทยา พบกระจายหาง ๆ ทกภาค ขนในปาดบแลงและปาดบชน โดยเฉพาะรมลาธาร จนถงความสงประมาณ 1,000 เมตร เปนผลเดอนเมษายน–พฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายหาง ๆ ทงตอนบนและตอนลาง


ประโยชน เนอไมแขง สนาตาลแดง ใชในการกอสราง ทาดามอปกรณตาง ๆ ผลสกมารบประทานเปนผลไม

ขอแนะนา เปนไมโตชา ชอบขนในทมนาขงและปาพร เหมาะสาหรบปลกรมลาธารเพอคลมพนทและปองกนการพงทลายของดน ผลสกชวยดงดดสตวปาใหเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม พรรณไมตนของประเทศไทย (สวนพฤกษศาสตรปาไม, 2542); องคความรเรองพชปาทใชประโยชนทางภาคเหนอของประเทศไทย 2 (สธรรม และคณะ, 2552)


98

พนจาVatica odorata (Griff .) Symington


ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยกไมซหรอเตงดง ซงเปนชอทใชเรยกไมวงศยางอน ๆ ดวย เชน Shorea thorelii Pierre ex Laness. และ Vatica sp. ทยงไมไดรบการจาแนกชนด ซงมลกษณะคลายพนจา รวมไปถง Vatica harmandiana Pierre

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดประมาณ 25 ม. เปลอกเรยบ มรอยดาง ชนสอาพน กงมขนสนาตาลแดงปกคลม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรปใบหอก ยาวประมาณ 4 มม. รวงงาย ใบเรยงเวยน รปร รปขอบขนาน หรอแกมรปไขกลบ ยาว 5.5–18 ซม. ปลายใบแหลมหรอแหลมยาว โคนใบแหลมหรอมน เสนแขนงใบขางละ 8–10 (14) เสน มเสนใบแซม กานใบยาว 0.7–2 ซม. ชอดอกยาว 2–8 ซม. กลบดอกสขาวหรออมชมพ 5 กลบ รปใบหอกกลบ ยาว 0.9–1.2 ซม. เกสรเพศผ 15 อน ปลายอบเรณมรยางคสน ๆ รงไขมขนสนนม ผลโคนแนบตดหลอดกลบเลยง รปรกวาง ยาว 5–6 มม. มขนสนนม ปลายมตงแหลม ปกยาว 2 ปก ยาว 3–6 ซม. ปกสน 3 ปก ยาว 0.7–1.5 ซม.

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย บอรเนยว

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายหาง ๆ ทกภาค ขนตามปาดบแลงและปาดบชนใกลชายฝงทะเล ระดบความสงจนถงประมาณ 1,100 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทกพนททง 3 ลมนาโดยเฉพาะทางตอนลางบรเวณลมนามล

การขยายพนธ เพาะเมลด เดดปกออกกอนนาไปเพาะ หรออาจใชวธเกบเมลดใหม ๆ กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวเดดปกกอนยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง

ประโยชน เนอไมแขง ใชในการกอสรางทวไป กงใชทาฟน

ขอแนะนา เปนไมโตชา เหมาะสาหรบปลกในพนปาดบแลงเดม ทงทราบและทลาดชน ตองการรมเงาในระยะกลาไม ใบหนาแนน ปองกนการกดเซาะของนาฝนไดด

ขอมลเพมเตม Flora Cambodge, Laos and Vietnam 25 (Smitinand et al., 1990)


99

มะกอกเกลอนCanarium subulatum Guillaumin

วงศ BURSERACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเรยก กอกกน มะเลอม หรอมกเหลยม

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดถง 25 ม. เปลอกแตกเปนสะเกดหรอเปนรองตามยาว สเทา มยางใสหรอขาวขน เมอแหงเปนสดา

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรปลมแคบ ตดเปนคทโคนกานใบ ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงเวยน ใบยอยเรยงตรงขาม รปร รปขอบขนาน หรอแกมรปไข ยาว 10–18 ซม. โคนใบมนหรอตด มกเบยว ขอบใบจกฟนเลอยถ แผนใบดานลางเกลยงหรอมขน ชอดอกคลายชอเชงลด ดอกขนาดเลกสขาวหรอครม กลบเลยงโคนเชอมตดกนรปถวย ปลายแยกเปน 3 แฉก ตดทน ดานในมขนนม กลบดอก 3 กลบ รปขอบขนาน ยาว 7–8 มม. เกสรเพศผ 6 อน รงไขรปร ม 3 ชอง แตละชองมออวล 2 เมด ผลแบบผลผนงชนในแขง รปร ยาว 2.5–3.5 ซม. เมลดรปกระสวย เปลอกแขง


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาคยกเวนภาคใต ขนในปาเตงรง ปาเตงรงผสมสนเขา และปาเบญจพรรณ ความสงจากระดบนาทะเล 100–1,200 เมตร ตดผลเดอนมกราคม–พฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมแขง ใชในการกอสราง เครองมอเครองใช ทากานและกลกไมขดไฟ ผลดองหรอเชอม เนอในเมลดสขาวรบประทานได

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดงอกงาย แกะเอาเนอหมเมลดออกกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตชา ขนไดดในทแหงแลง ทนไฟ ตองการแสงมาก พมใบกวาง สามารถปลกไดแทบทกสภาพพนทโดยเฉพาะในทสงและทลาดชน ยกเวนพนททมนาทวมขง

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 11 (2009); ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543)


100

มะกายคดMallotus philippensis (Lam.) Müll. Arg.


ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก ขางปอย ซาดปา และทองขาว สวนภาคตะวนออกเรยก ลายตวผ

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง อาจสงไดถง 25 ม. กงออนมขนและขนรปดาว และตอมเปนเกลดกระจาย ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปรถงรปใบหอก หรอแกมรปไข ยาว 4–22 ซม. โคนใบมตอมสดา 2–4 ตอม แผนใบดานลางมขนและตอมเกลดหนาแนน เสนใบออกจากโคน 3 เสน กานใบยาว 1.5–5 ซม. ชอดอกคลายชอเชงลดออกตามซอกใบ บางครงแยกแขนง ชอดอกเพศผยาวไดประมาณ 18 ซม. ดอกออกเปนกระจก 3–4 ดอก บนแกนชอ ดอกสเขยว ไมมกลบดอก ดอกบานเสนผานศนยกลาง 2–3 มม. กลบเลยงม 2–4 กลบ เกสรเพศผจานวนมาก ชอดอกเพศเมยอาจยาวกวาชอดอกเพศผ มกแตกแขนง ดอกสเหลองหรอแดง ดอกบานเสนผานศนยกลางประมาณ 4 มม. กลบเลยง 3–6 กลบ รงไขมจดแดงทวไป มขนสนนม กานเกสรเพศเมยแยก 3 แฉก ยอดเกสรมปมเลกๆ แตกแขนง ผลแหงแตก กลมแปน หยกเปนพ ยาว 8–12 มม. สนาตาลเขม มเกลดสแดงและขนสนนมหนาแนน เมลดรปร ยาวประมาณ 4 มม. สดา

เขตการกระจายพนธ ปากสถาน อนเดย บงกลาเทศ ศรลงกา ภฏาน จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ฟลปปนส นวกน ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทกภาค ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบเขา มกพบตามชายปา ปาเสอมโทรม จนถงระดบความสง 1,300 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง แตไมทนทานมากนก ใชในงานกอสรางชวคราว ทากลอง กานไมขด ตะเกยบ มสรรพคณดานสมนไพรหลายอยาง เชน ราก ใบ และขนผล ตารวมกบนาผง ทาแกสตวมพษกดตอย แกแผลอกเสบ แกสว ลอกฝา เปนยาระบาย ผลใชยอมสใหสแดง ในอนเดยใชยอมผาไหมและผาขนสตว

การขยายพนธ เพาะเมลด เพาะงาย แตอตราการงอกคอนขางตามาก เนองจากเมลดมกฝอและถกแมลงทาลายไดงาย ระยะเวลาในการงอก 65–82 วน

ขอแนะนา เปนไมทคอนขางโตชา แตกกอไดด ตองการแสงมาก ทนแลงแตไมทนไฟ เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาทคอนขางแหงแลงรวมกบไมโตเรวหรอไมเบกนาอน ๆ

ขอมลเพมเตม PROSEA 3 (1992), 5(3) (1998); Flora of Thailand 8(2) (2007)


101

มะเกลอ Diospyros mollis Griff .

วงศ EBENACEAE

ชออน ภาคตะวนออกเฉยงใตมกเรยกเปน มกเกลอ

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ไมผลดใบ สงถง 30 ม. โตชา เปลอกนอกสเทาดา แตกเปนรองตามยาว เปลอกในสเหลอง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบรปรหรอรปขอบขนาน ยาว 4–11 ซม. ปลายใบแหลมถงมน โคนใบมน ขอบใบมขน เสนแขนงใบขางละ 10–15 เสน กานใบยาว 0.5–1 ซม. มขน ใบแกแหงสดา ดอกเพศผออกเปนชอกระจกสน ๆ กลบเลยงแฉกลกประมาณกงหนง ดานนอกมขน ดอกเพศเมยออกเดยว ๆ คลายดอกเพศผแตมขนาดใหญกวา รงไขมขน ม 8 ชอง เกสรเพศผทเปนหมน 8–10 อน ผลแบบมเนอหนงถงหลายเมลด เสนผานศนยกลางประมาณ 2 ซม. สกสดา กลบเลยงทตดกบขวผลแฉกลกประมาณกงหนงของความยาว ปลายกลบโคงกลบ เมลด เอนโดสเปรมเรยบ

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย ลาว กมพชา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวประเทศยกเวนภาคใตตอนลาง ขนตามทเปดโลง ปาเบญจพรรณ และปาดบแลง จนถงระดบความสงประมาณ 600 เมตร เปนผลเดอนสงหาคม–มกราคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา


ประโยชน เนอไมสดา แขงแรง ทนทาน ทาเฟอรนเจอร ผลใชยอมผาหรอแห แตควรใชผลสด เกบไวไมเกน 5 วน ยงมสรรพคณในการถายพยาธตวตด และเปลอกใชหมกเหลากลน

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ในระยะกลาไมตองการรมเงา ควรปลกหลงจากปลกไมโตเรวไประยะหนงแลว เหมาะสาหรบปลกในพนทปาดบแลงเดมตามทลาดชน

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 2(4) (1981); PROSEA 3 (1991)


102

มะดนGarcinia schomburgkiana Pierreวงศ CLUSIACEAE (GUTTIFERAE)

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก สง 5–10 ม. เปลอกสนาตาลออนถงนาตาลดา เรยบหรอแตกเปนรองตามยาว ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปขอบขนานหรอแกมรปไขกลบ ยาว 14.5–35.5 ซม. ปลายใบมน โคนใบรปลม แผนใบหนา แผนใบเกลยงเปนมนวาวสองดาน เสนแขนงใบจานวนมาก ไมชดเจน ใบออนสนาตาลแดง ชอดอกแบบชอกระจก ออกตามซอกใบ ดอกสชมพหรออมแดง มดอกเพศผและดอกสมบรณเพศในตนเดยวกน กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 4 กลบ กลบเลยงคอนขางกลม งอเปนกระพง ขยายในผล กลบดอกคอนขางหนา รปรแกมรปไข ยาวประมาณ 1 ซม. เกสรเพศผจานวนมาก รงไขม 5 ชอง ผลแบบผลสดมหลายเมลด รปกระสวย ผลสกสเขยวเขมเปนมน ม 3–6 เมลด สวนมากมเมลดลบทาใหผลมลกษณะเบยว

เขตการกระจายพนธ ไทย ภมภาคมาเลเซย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายในทวทกภาคของประเทศ ขนรมลาธารหรอทราบลมใกลแหลงนาในปาดบแลง และปาบงปาทาม จนถงระดบความสงถง 700 เมตร ออกดอกและออกผลปละ 2 ครง ชวงเดอนพฤษภาคม–มถนายน และเดอนธนวาคม–มกราคม เปนผลเดอนสงหาคม–ตลาคม และเดอนเมษายน–มถนายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนลางของลมนามลและลมนาโขง

การขยายพนธ เพาะเมลดและตอนกง เมลดเพาะงาย ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง แตมขนาดเลก ใชทาดามเครองมอ ผลและใบออน มรสเปรยว รบประทานได นยมทาแชอมหรอดอง มสรรพคณบรรเทาอาการไอ

ขอแนะนา เปนไมโตชา ขนไดดในทมนาทวมขง กลาไมตองการรมเงา เหมาะสาหรบปลกใกลแหลงนาเพอยดดน ปองกนการพงทลายของชายตลงและหนาดน ผลดงดดสตวปาใหเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม Medicinal Plants in Thailand Vol. 2 (Saralamp, 1997); ตนไมยานาร (ธงชย และนวตร, 2544)


103

มะดกSiphonodon celastrineus Griff .

วงศ CELASTRACEAE

ชออน เรยกเปนภาษาเขมรในจงหวดสรนทรวา บกโคก

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดถง 20 ม. เปลอกคอนขางเรยบ สเทา

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงสลบ รปไข รปขอบขนาน หรอรปใบหอก ยาว 6.5–15 ซม. แผนใบคอนขางหนา ชอดอกออกเปนกระจกสน ๆ ทซอกใบ กานชอยาว 5–8 มม. กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 5 กลบ กลบเลยงเกอบกลมยาว 1–2 มม. กลบดอกรปไข ยาว 2.2–3.5 มม. สขาวแกมเขยว เกสรเพศผ 5 อน ยาวประมาณ 1 มม. กานชอบเรณแบน เชอมตดกนประมาณกงหนง ผลแบบผลผนงชนในแขง รปรหรอเกอบกลม ยาว 3–5 ซม. มหลายเมลด แบน ยาวประมาณ 8 มม.


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายทกภาค ขนในปาดบแลง ปาดบชน ปาเบญจพรรณ และปาเตงรง รมลาธาร เขาหนปน หรอปาทถกทดแทนในระดบตา ๆ ออกดอกออกผลชวงเดอนมกราคม–เดอนพฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอทางตอนบนของลมนาชและลมนาโขง และตอนลางบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน ไมเนอแขง ใชกอสราง ทาเสา เครองตกแตงภายใน เครองมอการเกษตร ผลสกรบประทานได


ขอแนะนา เปนไมโตชา ขนไดดในทแหงแลงทงทราบลมและทลาดชน ใบขนาดใหญออกหนาแนน ตองการแสงมาก เหมาะสาหรบปลกพรอมกบไมโตเรวหรอไมเบกนาได



104

มะแฟนProtium serratum (Wall. ex Colebr.) Engl.

วงศ BURSERACEAE

ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก แฟนสมหรอสมแปน เรยกเปนภาษาเขมรทางแถบจงหวดจนทบรวา สพะตร

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ไมผลดใบ สงไดถง 25 ม. เปลอกแตกเปนสะเกด ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงเวยน มใบยอย 3–11 ใบ เรยงตรงขาม รปไข รปขอบขนาน หรอรปใบหอก ยาว 6–13 ซม. ขอบใบเรยบหรอจกฟนเลอยหาง ๆ แผนใบคอนขางหนา เกลยงทงสองดาน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามซอกใบและปลายกง กลบเลยงโคนเชอมตดกนเปนรปถวย ยาวไมเกน 1 มม. ปลายแยกเปน 5 แฉกขนาดเลก มขนดานนอก กลบดอก 5 กลบ รปขอบขนาน ยาว 1.5–2 มม. มขนทงสองดาน เกสรเพศผ 10 อน จานฐานดอกคลายเบาะ ยอดเกสรเพศเมยหยกเปนพ ผลแบบผลผนงชนในแขง ม 2–3 เมลด ผลแกสนาตาลดา

เขตการกระจายพนธ อนเดย จนตอนใต พมา ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายแทบทกภาค ยกเวนภาคใต ขนในปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาดบแลง และปาดบชน ระดบความสง 100–1,000 เมตร ออกดอกออกผลชวงเดอนมกราคมถงเดอนเมษายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนบนของลมนาชและบรเวณตนนาของลมนามล

ประโยชน ไมเนอแขง ใชในการกอสราง เฟอรนเจอร ใชเลยงครงไดด ผลรบประทานได

การขยายพนธ เพาะเมลด ลางเอาเยอหมเมลดออก ไมมขอมลการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตชา ขนไดดทงทแหงแลงและทชมชน ทงทราบลมและพนทสง กลาไมตองการรมเงา เหมาะสาหรบปลกหลงจากทปลกไมโตเรวเพอใหรมเงาแลว ผลดงดดสตวปาเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม ตนไมเมองเหนอ (ไซมอน และคณะ, 2543)


105

มะมวงปาMangifera caloneura Kurzวงศ ANACARDIACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตน ไมผลดใบ ขนาดใหญ สงถง 20 ม. เรอนยอดรปไข ลาตนเปลาตรง

เปลอกนอกเมอออนสนาตาลปนเขยว เมอแกสเทา มนายางใส

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปขอบขนานหรอรปหอก กวาง 3.5–8 ซม. ยาว 10–22 ซม. ปลายเรยวแหลมหรอมน โคนรปลมหรอมน ขอบเรยบ แผนใบหนา เสนแขนงใบดานละ 15–22 เสน กานใบ ยาว 2.5–4 ซม. บวมทโคน ชอดอกแบบแยกแขนง ออกทปลายกงหรอซอกใบ ยาวไดถง 25 ซม. มขนสนหนานมปกคลม กลบเลยง 5 กลบ ยาว 2 มม. มขน กลบดอก 5 กลบ รปหอก ยาว 4 มม. เกสรเพศผทไมเปนหมน 5 อน ขอบจานฐานดอกหยกเวา 5 พ กานเกสรเพศเมยตดดานขาง ผลแบบผนงชนในแขง รปร ปลายผลเปนจะงอย สกสเหลองอมเขยว ยาว 4–7 ซม. เนอผลออนรสเปรยว มกลนคลายนามนยางสน ผลสกรสหวาน กลนหอม

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาเบญจพรรณ และปาดบแลง เปนผลเดอนเมษายน–พฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมแขง ทนทาน ลวดลายสวยงาม ใบออนใชเปนผกสด

การขยายพนธ เพาะเมลด แกะเนอออกกอนนาเมลดไปเพาะ ไมมเทคนคพเศษในการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตชา ในระยะกลาไมตองการแสงมาก ควรปลกไปพรอมกบไมโตเรวหรอไมเบกนา ไดทรงพมกวาง จงควรเวนระยะหางพอสมควร



106

มะมวงหวแมงวนBuchanania lanzan Spreng.


ชออน –

ลกษณะวสย ไมยนตน สง 20 ม. เปลอกตนสเทาเขม แตกเปนชองสเหลยมแคบ ๆ และลก เปลอกชนในสชมพ มนายางใสทไมมพษ กงออนมขนอยสนาตาลเขม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเดยว รปร รปขอบขนาน หรอแกมรปไขกลบ ยาว 15–25 ซม. ปลายมนหรอตงมน โคนแหลมหรอมน ใบออนมขนสนาตาลอมแดง ใบแกแขงและเหนยว แผนใบดานลางมขนตามเสนแขนงใบ เสนแขนงใบขางละ 10–17 เสน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกทปลายกงหรอตามซอกใบใกลปลายกง ดอกสขาว กานดอกมขนสนาตาลหนาแนน กลบเลยง 4–5 กลบ กวางประมาณ 3 มม. ยาวประมาณ 2 มม. ขยายในผลเลกนอย ตดทน กลบดอก 4–5 กลบ รปขอบขนาน ยาวประมาณ 4 มม. เกสรเพศผ 8–10 อน รงไขมขนสนนม กานเกสรเพศเมยสน ตดทน ผลแบบผลผนงชนในแขง รปไข เบยว ยาวประมาณ 1 ซม. สกสมวง มเมลดเดยว

เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา ไทย ลาว เวยดนาม

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนตกเฉยงใต ขนตามปาเบญจพรรณ และปาเตงรง ระดบความสงจนถงประมาณ 500 เมตร เปนผลระหวางเดอนมนาคม–พฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมแขง ใชในการกอสราง นามนจากเมลดมสเหลองออน ลกษณะใกลเคยงกบนามนมะกอก


ขอแนะนา เปนไมโตชา ขนไดดในทแหงแลง ตองการแสงมาก เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพพนททแหงแลง โดยเฉพาะปาเตงรงทเสอมโทรม



107

มะมน Elaeocarpus serratus L. วงศ ELAEOCARPACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง ไมผลดใบ สงถง 25 ม. เรอนยอดโปรง เปลอกนอกสนาตาลเทา คอนขางเรยบ กงออนมขนปกคลม

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบรปขอบขนานหรอรปใบหอก ยาว 10–17 ซม. ปลายใบแหลมหรอมน ขอบใบจกละเอยด ใบแกกอนรวงสแดง เสนแขนงใบขางละ 8–13 เสน โคงจรดกนกอนถงขอบใบ ชอดอกแบบชอกระจะ ออกทกง กานชอยาว 6–10 ซม. ดอกสขาว กานดอกยอยยาวประมาณ 1 ซม. มขน กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 5 กลบ กลบเลยงดานนอกมขน กลบดอกสขาว รปไขแกมขอบขนาน ยาว 1–2 ซม. ดานนอกมขนยาว ปลายกลบจกเปนครยยาวประมาณกงหนงของความยาวกลบดอก เกสรเพศผจานวนมาก ยาวประมาณ 8 มม. มขนประปราย ปลายเปนหนามแขง รงไขมขนยาวประปราย จานฐานดอกจก 5 พ ผลแบบผลผนงชนในแขง รปร ยาว 2.5–3.8 ซม. ม 2–5 เมลด

เขตการกระจายพนธ อนเดย เนปาล พมา ไทย กมพชา อนโดนเซย ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวประเทศ ขนตามปาดบชน ดบแลง และปาดบเขา ระดบความสง 600–900 เมตร เปนผลเดอนมถนายน–กนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบบรเวณพนทตนนาลมนาชและลมนามล

ประโยชน เนอไมคอนขางแขงแตไมทนทาน ใชในงานกอสรางชวคราว ทรงพมสวยงามเหมาะสาหรบปลกเปนไมประดบในสวนสาธารณะและสองขางถนน ผลมสรรพคณดานสมนไพรแกทองเสย ในศรลงกานาผลไปดองจมเกลอขายทวไป หรอบดทามสตารดเปนเครองเคยงในอาหารพนเมอง

การขยายพนธ เพาะเมลดและปกชา นาจะใชการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะเชนเดยวกบพรรณไมในสกลมะมนอน ๆ คอ ควรนาผลไปแชนา 1 คน ลางเอาเปลอกออก ขลบใหเกดแผล แลวนาไปแชนาอก 1 คน เมลดมอตราการงอกคอนขางตา ใชเวลาในการเพาะนาน ควรคดเมลดทมคณภาพและแกจด การปกชาอาจทาไดรวดเรวกวา

ขอแนะนา เปนไมโตชา แตในระยะกลาไมโตคอนขางเรว กลาไมตองการแสงมาก เหมาะสาหรบสภาพพนทสงหรอทลาดชน สามารถปลกพรอมไมโตเรวได ผลชวยดงดดสตวปาเขามาในพนทไดด

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 2(4) (1981); ปลกใหเปนปา แนวคดและแนวปฏบตสาหรบการฟนฟปาเขตรอน (Elaeocarpus lanceifolius Roxb.) (หนวยวจยการฟนฟปา, 2549)


108

มะหวดLepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh.


ชออน ภาคกลางเรยก กะซาหรอกาซา ภาคตะวนออกเฉยงใต เรยก ชนร มะหวดบาท หรอ มะหวดลง สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก มะหวดปาหรอหวดคา

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลก สงไดถง 16 ม. เปลอกเรยบ สเทาถงสนาตาล กงมขนยาวสนาตาลแดงหนาแนน เรอนยอดกลมหรอร

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนกปลายค มใบยอย 3–6 ค รปไข ยาว 5–30 ซม. แผนใบมขนยาวทงสองดาน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ยาวประมาณ 50 ซม. มกลนหอม ดอกสขาวอมเหลอง กลบเลยงรปไขกวางเกอบกลม ยาว 1.2–3 มม. กลบดอก 4–5 กลบ รปไขกลบ ยาว 2–4 มม. มกานกลบสน ๆ ปลายกานมเกลดและมสน 2 สน รปคลายกระบอง ปลายมขนยาว จานฐานดอกเปนวง เกสรเพศผ 8 อน ผลแบบผลผนงชนในแขง แยกเปน 2 พ รปร ยาว 0.8–1.3 ซม. สเขยว เปลยนเปนสแดงและดา เกลยง เมลดสนาตาล

เขตการกระจายพนธ อนเดย จนทางตอนใต ไทย ภมภาคอนโดจนและมาเลเซย ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามปาผลดใบ ดบแลง ชายปา รมลาธารระดบความสง 300–1,200 เมตร เปนผลเดอนเมษายนถงตลาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางบรเวณตนนาของพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมแขง ใชในการกอสราง ทาเครองมอการเกษตร ใบออนกนเปนผก ผลสกมรสหวานรบประทานเปนผลไม เปนยาสมานแผล แกไขรากสาด แกปวดมวนในทอง เปลอกตน แกบดมกเลอด รากแกไข ไขฝภายใน


ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ขนงาย ทนความแหงแลงไดด เปนไมขนาดเลก เหมาะสาหรบปลกเปนไมชนรอง เปนไมทมประโยชนหลายอยาง ผลสกชวยดงดดสตวปาเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 7(1) (1999); Flora of China Vol. 12 (2007); องคความรเรองพชปาทใชประโยชนทางภาคเหนอของไทย เลม 2 (สธรรม และคณะ, 2552); ไมอเนกประสงคกนได (สรย และอนนต, 2540); ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


109

เมาชางAntidesma bunius (L.) Spreng.


ชออน ทางภาคตะวนออกแถบจงหวดจนทบรเรยก เมาชาง หรอแมงเมาควาย

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สงถง 30 ม. โคนตนมกมพพอน ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปรถงรปขอบขนาน ยาว 5–32 ซม. ปลายใบเรยวแหลม แผนใบหนา ชอดอกแบบชอกระจะออกตามซอกใบ ไมมกลบดอก ชอดอกเพศผยาว 6–25 ซม. มกแยกแขนง ดอกไรกาน กลบเลยง 3–5 กลบ รปรกวาง ยาวประมาณ 1 มม. จานฐานดอกรปวงแหวนหรอจกเปนพ เกสรเพศผ 3–5 อน เกสรเพศเมยเปนหมนรปกระบอง ชอดอกเพศเมยสนกวาชอดอกเพศผ ไมแยกแขนง กานดอกยาว 0.5–2 มม. กลบเลยงม 3 กลบ คลายดอกเพศผ รงไขเกลยง ยอดเกสรเพศเมยแยกเปน 3–4 หรอ 6 แฉก ตดทน ผลรปร แบนดานขาง ยาว 0.5–1 ซม. เมลดสดา

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา จนตอนใต ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมาเลเซย นวกน ประเทศในหมเกาะมหาสมทรแปซฟก

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบกระจายหาง ๆ ทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงใต และภาคตะวนตกเฉยงใต ขนในปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบเขา มกพบตามชายปา รมลาธาร จนถงระดบความสงประมาณ 2,100 เมตร ผลแกเดอนสงหาคม–กนยายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน ไมเนอคอนขางแขง ใชในการกอสรางชวคราว ดามเครองใช ผลเปนอาหารของสตวปา นยมปลกเพอรบประทานผลหรอนาไปหมกทาไวน

การขยายพนธ เพาะเมลด ปกชา ตดตา หรอทาบกง เมลดกอนนาไปเพาะใหแชกรดซลฟวรก 15 นาท แลวแชในนา 1 วน อตราการงอกคอนขางสง ใชเวลา 30–60 วน

ขอแนะนา เปนไมคอนขางโตชา ระยะกลาไมตองการแสงมาก เหมาะสาหรบพนทราบลมและพนทสง สามารถปลกพรอมไมโตเรวและไมเบกนาได ผลชวยดงดดสตวปาเขามาในพนทไดด



110

โมกมนWrightia arborea (Dennst.) Mabb.

วงศ APOCYNACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดประมาณ 20 ม. กงออนมขนสนนมและมชองอากาศ ทกสวนมยางสขาว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบรปรหรอรปขอบขนาน ยาว 6–17 ซม. ปลายใบแหลมยาว โคนใบรปลมหรอมน แผนใบมขนสนนมทงสองดาน กลบเลยง 5 กลบ รปไข ยาว 1–3 มม. โคนกลบดานในมแผนเปนเกลด กลบดอกสเขยวออน ขาว หรออมเหลอง หลอดกลบดอก ยาว 3–6.5 มม. ปลายแยกเปน 5 แฉก รปขอบขนาน ยาว 0.7–1.5 ซม. มขนสนนมดานนอก มกระบงรอบปากหลอดกลบดอก มขนสนนมดานนอก เกสรเพศผ 5 อน อบเรณรปหวลกศรตดแนบกบยอดเกสรเพศเมย ผลเปนฝกแตกแนวเดยว 1 ค เชอมตดกน หอยลง เกลยง มชองอากาศกระจาย เมลดมกระจกขนทปลายดานหนง

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา จนตอนใต พมา ไทย ลาว

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนตกเฉยงใต ขนตามพนททถกแผวถาง ทงหญา ปาผลดใบ และชายปาดบแลง ออกดอกเดอนกนยายนถงเมษายน ผลแกเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคม ระดบความสงจนถงประมาณ 1,500 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง สขาวนวล สวยงาม ใชทาเฟอรนเจอร เครองมอเครองใชขนาดเลก ในประเทศอนเดยเนอไมใชทาดนสอ

การขยายพนธ เพาะเมลด กงหรอรากปกชาหรอตอนกง เมลดเพาะงาย ไมมเทคนคพเศษในการปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ เมลดเบา ปลวงาย ควรใชทรายกลบในแปลงเพาะ ขอควรระวง ใบเกดโรคราสนมไดงาย

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ขนไดดในทโลง ทแหงแลง ตองการแสงมาก คลายไมเบกนา ใบหนาแนน สามารถปลกพรอมไมโตเรวและไมเบกนาไดทงในทราบลมและพนทสง



111

ยอเถอนMorinda elliptica Ridl.

วงศ RUBIACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตน สง 5–15 ม. ลาตนมกคดงอ เปลอกนอกสนาตาลแดง แตกเปนรอง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรวมตดระหวางโคนกานใบ ใบเรยงตรงขาม รปร ยาว 10–20 ซม. ปลายใบแหลมหรอมน โคนใบเรยวสอบเขาหากานใบ สวนมากเบยว แผนใบเกลยงทงสองดาน กานใบยาวประมาณ 1 ซม. ชอดอกแบบชอกระจกแนน ออกตามซอกใบ ดอกจานวนมาก กลบเลยงเชอมตดกนเปนหลอด ปลายแยก 5 แฉกตน ๆ หรอตด เกสรเพศผ 5 อน ตดภายในใกลปากหลอดกลบดอก รงไขเชอมตดกน กานเกสรเพศเมยแยกเปน 2 แฉก ผลรวม ผลยอยเชอมตดกน รปคอนขางกลมถงรปไข สกสดา แตละผลยอยม 1 เมลด

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย สวนมากพบทางภาคตะวนออกเฉยงใตและภาคใต ขนตามชายปาดบแลง และปาดบชน ระดบความสงไมเกน 300 เมตร เปนผลเดอนพฤษภาคม–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทางตอนลางบรเวณลมนามล

ประโยชน เนอไมใชทาเครองแกะสลก หรอดามเครองมอ รากใชแกเบาหวาน ใชยอมผาใหมสเหลอง แกนตมนาดมบารงเลอด ใบตาพอกศรษะฆาเหา


ขอแนะนา เปนไมขนาดเลก กลาไมตองการแสงมาก ทนแลงและทนไฟ ใบหนาแนน เหมาะสาหรบปลกคลมดนรวมกบไมโตเรวหรอไมเบกนาได โดยเฉพาะในทราบลมในระดบตา ๆ

ขอมลเพม ไมปายนตนของไทย 1 (เออมพร และปณธาน, 2547)


112

ยางกราดDipterocarpus intricatus Dyerวงศ DIPTEROCARPACEAE

ชออน เรยกในภาษาอสานวา กราด ชาดหรอซาด ภาษาเขมรแถบจงหวดสรนทรเรยก จก ชะแบง ตะแบง กราย หรอตรายด

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดถง 20 ม. บางครงสงไดเกอบ 30 ม. เปลอกแตกเปนรองลกตามยาว

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ สวนตาง ๆ มขนกระจกรปดาวทวไปตามกงออน หใบ แผนใบดานลาง กานใบ และชอดอก ใบรปไขหรอแกมรปขอบขนาน ยาว 10–25 ซม. พบจบ เสนแขนงใบเปนเสนตรง ม 10–15 เสนในแตละขาง โคนใบเวารปหวใจตน ๆ ชอดอกมกาบหม ดอกบดเวยนม 5 กลบ เกสรเพศผมประมาณ 30 อน ปลายอบเรณมรยางค ผลมปกยาว 2 ปก รปใบพาย ยาว 6–7 ซม. ปกสนรปร ยาวประมาณ 1 ซม. หลอดกลบเลยงพบจบเปนคลน ปกออนสแดงสด

เขตการกระจายพนธ ไทย ภมภาคอนโดจน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบมากทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง ขนตามทราบและทมนาทวมขงโดยเฉพาะบนดนลกรงและดนทราย ขนหนาแนนหรอกระจดกระจายในปาเตงรงรวมกบไมวงศยางทผลดใบอน ๆ และรอยตอระหวางปาดบแลงและปาสนสองใบในระดบตา ๆ จนถงระดบความสงประมาณ 400 เมตร ผลแกเดอนเมษายน–พฤษภาคม การสบตอพนธตามธรรมชาตคอนขางด โดยเฉพาะการแตกหนอ ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวไปทกพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด ใหเดดปกกอนนาไปเพาะ หรออาจใชวธเกบเมลดใหม ๆ กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวเดดปกกอนยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยางขอควรระวง เมลดมกถกแมลงพวกดวงเจาะไชไดงาย

ประโยชน เปนไมเนอแขงปานกลาง ใชประโยชนในการกอสรางและเครองมอเกษตรกรรมทไมตองการความแขงแรงมากนก ชนใชทาขไตคณภาพด ดอกออน รส ฝาดเปรยว รบประทานสดกบนาพรก

ขอแนะนา เปนไมโตชา แตในบางพนทโตคอนขางเรว กลาไมตองการรมเงาในระยะแรก เหมาะสาหรบปลกพนทราบลมทวไปและพนททมนาทวมขงในฤดนาหลาก ยดเกาะหนาดนไดด สามารถปลกผสมผสานกบไมวงศยางทผลดใบหลายชนดไดดทง กระบาก พะยอม เหยง และพลวง และพรรณไมปาดบแลงและปาเตงรงอน ๆ ทงไมโตชาและโตเรว

ขอมลเพมเตม Flora of Laos, Cambodiia and Vietnam (Smitinand et al., 1990); การจดการเพาะชากลาไมคณภาพ (กรมปาไม, 2542)


113

ยางพลวงDipterocarpus tuberculatus Roxb.


ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอมกเรยกวา กง สวนในภาษาเขมรเรยกวา คลง คลอง คลง หรอโคลง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สงไดถง 30 ม.

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบสชมพอมนาตาล ยาว 7–10 ซม. ใบขนาดใหญโดยเฉพาะในกลาไมอาจยาวไดกวา 70 ซม. รปร ปลายใบแหลม โคนใบรปหวใจ มเสนแขนงใบขางละ 9–16 เสน เกลยงหรอมขนรปดาวประปรายดานลาง ชอดอกยาว 5–15 ซม. กลบดอก 5 กลบ บดเวยน รปใบหอกหรอรปเคยว ยาว 2.5–3 ซม. เกสรเพศผมประมาณ 30 อน ปลายมรยางค ผลมปกยาว 2 ปก รปใบพาย ยาว 9–15 ซม. หรออาจยาวไดถง 20 ซม. ปกสน 2 ปก รปรกวาง ยาว 1.5–2 ซม. ขอบมวนเขา หลอดกลบชวงบน ม 5 สน


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย ขนเปนกลมหนาแนนหรอกระจดกระจายในปาเตงรงปะปนกบไมเหยงกราด เตง และรง โดยเฉพาะทางภาคเหนอและภาคตะวนออก-เฉยงเหนอ แตไมพบทางภาคใตและภาคตะวนออกเฉยงใต บางครงพบปะปนในปาเตงรงผสมสนเขา แตไมหนาแนนเทายางเหยง และพบในระดบความสงไมเกน 1,000 เมตร ผลแกประมาณเดอนเมษายน–พฤษภาคม การสบตอพนธตามธรรมชาตคอนขางด ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

การขยายพนธ เพาะเมลด ควรเปนเมลดสดทปกเรมเปลยนเปนสนาตาลบนตน เดดปกกอนนาไปเพาะ หรอเกบเมลดทรวงและกาลงงอกเพาะลงใสถงไดทนท หรอกองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวเดดปกกอนยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง ขอควรระวง เมลดถกแมลงเจาะทาลายงาย

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ทนทานทงในรมและกลางแจง เหมาะสาหรบการกอสรางทตองการความแขงแรง และเฟอรนเจอรทวไป ชนตดไฟเชนเดยวกบชนไมสกลยางทว ๆ ไป ใบขนาดใหญนยมใชหออาหารหรอทาหลงคาทมอายการใชนานกวา 3 ป

ขอแนะนา เปนไมโตชา ในระยะกลาไมตองการรมเงา ทนแลงและทนไฟไดด สามารถปลกผสมผสานกบไมวงศยางชนดอน ๆ และไมในปาดบแลงและปาเตงรงหลายชนดไดดเชนเดยวกบเหยง ใบไมถกแมลงกดกนไดงาย

ขอมลเพมเตม PROSEA 18 (2001); Vietnam Forest Trees (Nguyen et al., 1996); ชพลกษณดอกและผลไมยางพลวง (จนตนา และบญชบ, 2540). Website: ARCBC BISS Species Database


114

ยางเหยงDipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq.


ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอมกเรยกวา ตะแบงหรอสะแบง คลายกบยางกราด สวนภาษาโซ ในจงหวดนครพนมเรยกวา คราด

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ อาจสงไดถง 30 ม.

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ สวนตาง ๆ มขนรปดาวหรอเกอบเกลยง ใบรปร ยาว 10–30 ซม. เสนแขนงใบ 10–20 เสน ในแตละขาง ชอดอกมกาบหม ดอกบดเวยน ม 5 กลบ กลบรปใบหอก ยาว 4–6 ซม. เกสรเพศผมประมาณ 30 อน อบเรณปลายมรยางค ผลมปกยาว 2 ปก รปใบพาย ยาว 8–15 ซม. ปกสนรปร ยาว 1.5–2 ซม. หลอดกลบเลยงเรยบ เสนผานศนยกลาง 2.5–3 ซม. ปกออนสแดงสด

เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา ไทย ภมภาคอนโดจน ทางตอนบนของคาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย ขนหนาแนนเปนกลมใหญโดยเฉพาะในปาเตงรงในระดบตา ๆ แถบชายฝงทะเลจนถงระดบความสงกวา 1,300 เมตร ในปาเตงรงผสมสนเขาทางภาคเหนอ และยงพบหนาแนนบรเวณทราบสงทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอทง 3 ลมนา โดยเฉพาะขนปะปนกบยางกราด เตง และพลวง การสบตอพนธตามธรรมชาตและแตกหนอตามธรรมชาตด ผลแกตงแตเดอนมกราคม–พฤษภาคม

การขยายพนธ โดยการเพาะเมลด ใหเดดปกกอนนาไปเพาะ เกบเมลดทรวงและกาลงงอกเพาะลงใสถงไดทนท หรออาจใชวธเกบเมลดใหม ๆ กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวเดดปกกอนยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง แตไมทนทานสาหรบการใชงานกลางแจง ทนปลวก เหมาะสาหรบการกอสรางภายใน ทาเฟอรนเจอร หรอไมอด ชนใชทาขไตแตคณภาพไมดเทาเหยง กราด

ขอแนะนา เปนไมโตชา แตในบางพนทอาจโตคอนขางเรว เหมาะสาหรบพนทราบลม ทนแลงและทนไฟปาไดด กลาไมตองการรมเงาในระยะ 2 ป แรก สามารถปลกผสมผสานกบไมหลายชนดของปาเตงรงและปาดบแลงเชนเดยวกบเหยง กราด สามารถปลกรวมกบไมสนเขาโดยเฉพาะสนสองใบตามทราบทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางไดด และไมใบกวางทโตชา เชน รก สาน สารภปา เหมอด และฮอยจน

ขอมลเพมเตม PROSEA 18 (2001); Vietnam Forest Trees (Nguyen et al., 1996); Flora Cambodge, Laos and Vietnam (Smitinand et al., 1990); Foresters’ manual of dipterocarps (Symington, 1941). Website: ARCBC BISS Species Database


115

รกใหญGluta usitata (Wall.) Ding Hou


ชออน เรยกเปนภาษาเขมรวา มะเรยะ

ลกษณะวสย ไมตน สงไดถง 20 ม. กงออนปกคลมดวยขนสขาว กงแกเกลยงหรอมขนสน ๆ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปร รปขอบขนาน หรอแกมรปไข ยาว 8–20 ซม. ปลายใบแหลมหรอกลม แผนใบหนา เกลยงหรอมขนสน เสนแขนงใบขางละ 15–25 เสน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกทปลายกงหรอซอกใบใกลปลายกง ยาวถง 35 ซม. มขนสนนมสนาตาลหนาแนน ปลายดอกตมมขนเปนกระจก ดอกสขาว อมชมพหรอแดง กลบเลยงรปรางคลายหมวก ยาว 3–7.5 มม. ดานในมขนสนนม กลบดอกรปขอบขนาน ยาว 6–7 ซม. มขนอยขนหนาแนน ขยายเปนปกในผล เกสรเพศผมประมาณ 30 อน ยาวประมาณ 1 ซม. รงไขอยใตวงกลบ ผลแบบผลผนงชนในแขง คอนขางกลม เสนผานศนยกลางยาว 1–3 ซม. มปกทโคน


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนกระจายทวไปในปาเตงรง ปาเตงรงผสมสนเขา และปาเบญจพรรณ ทงหญา ระดบความสง 100–1,000 เมตร ออกดอกเดอนธนวาคม–มกราคม ผลแกเดอนมนาคม–เมษายน การสบตอพนธตามธรรมชาตคอนขางด ยกเวนพนททถกไฟไหม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวพนททง 3 ลมนา

ประโยชน ไมเนอแขง ทนทาน ใชทาเฟอรนเจอร เสา คาน รางรถไฟ นามนยางใชทานามนเคลอบเงา แตนายางสดมพษทาใหผวหนงอกเสบ

การขยายพนธ เพาะเมลด เมลดมอายสน ควรรบเพาะทนท เมลดใชเวลาในการงอก 2–3 สปดาห อตราการงอกสง รอยละ 70–80

ขอแนะนา เปนไมโตชา กลาไมตองการแสงมาก แตไมทนไฟ ขนไดดในทแหงแลง มหนาดนตน เหมาะสาหรบปลกในพนทปาเตงรงทเสอมโทรมเพอยดหนาดน โดยเฉพาะปาเตงรงผสมสนเขาในระดบตาบรเวณลมนามลตอนลาง และยงสามารถขนไดดในทสงไมเกน 1,000 เมตร และยงเหมาะปลกในปาชมชนเพอการใชประโยชน



116

รงShorea siamensis Miq.


ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก ฮง สวนในภาษาเขมรเรยกวา เรยงหรอพนมเรยง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดประมาณ 25 ม. เปนไมโตชา บางพนทลาตนมกเปลาตรง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ กงออนและใบออนมขนรปดาว ใบรปไข ปลายใบกลม ปลายมกเปนตงแหลม โคนใบรปหวใจ ใบออนสนาตาลแดง ใบแกเปลยนเปนสแดงกอนหลดรวง เสนแขนงใบขางละ 9–16 เสน ชอดอกออกตามซอกใบ ดอกสเหลอง กลบดอกเรยงชดบดเวยนและพบงอกลบ รปรกวาง ยาว 1.5–2 ซม. เกสรเพศผมประมาณ 15 อน เรยง 2 วง วงนอกม 10 อน ปลายอบเรณมรยางค ยาวประมาณครงหนงของอบเรณ ผลรปไข ยาว 1.5–2 ซม. เกลยง มปกรปใบพาย ปกยาว 3 ปก ยาว 5–8 ซม. ปกสน 2 ปก เรยวแคบ ยาว 1–5 ซม.

เขตการกระจายพนธ พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลายตอนบน

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนเปนกลมหนาแนนหรอกระจดกระจายในปาเตงรงปะปนกบ เตง เหยง กราด หรอพลวง นอกจากนยงพบปะปนในปาเตงรงผสมสนเขาโดยเฉพาะสนสามใบ จนถงระดบความสงประมาณ 1,300 เมตร และยงพบทวไปตามเขาหนปนทางภาคใต ตดผลเดอนกมภาพนธ–เมษายน

ประโยชน เนอไมแขงแรงและทนทาน ใชทาประโยชนเชนเดยวกบไมเตง ใบใชหอขนมแทนใบตองได

การขยายพนธ เพาะเมลด แตเมลดสญเสยการงอกเรว เมลดจะงอกทนทหลงจากรวงหลนโดยเฉพาะถามนาฝน เกบเมลดทรวงและกาลงงอกเพาะลงใสถงไดทนท สามารถทาเปนเหงาปลกได หรออาจใชวธเกบเมลดแกบนตน กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวเดดปกกอนยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง

ขอแนะนา เปนไมโตชา ทนแลงและทนไฟมาก แตในระยะกลาไมไมทนไฟ สามารถปลกในดนทขาดความอดมสมบรณและมหนาดนตน หรอพนททมหนปะปนหนาแนน

ขอมลเพมเตม PROSEA 18 (2001); Dipterocarps of South Asia (Regional Offi ce for Asia and the Pacifi c, 1985); Vietnam Forest Trees (Nguyen et al., 1996)


117

ราชพฤกษCassia fi stula L.

วงศ FABACEAE (LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE)

ชออน คน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สง 10–20 ม. กงเกลยง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบประกอบแบบขนนก เรยงเวยน มใบยอย 3–8 ค ออกตรงขามกน รปไขหรอแกมรปขอบขนาน ยาว 7–15 ซม. แผนใบออนมขนละเอยด ชอดอกแบบกระจะ ออกตามซอกใบหรอตามกง ยาว 20–45 ซม. ดอกจานวนมาก กานดอกยาว 1.5–3.5 ซม. กลบเลยง 5 กลบ รปไข ยาว 1–1.5 ซม. กลบดอก 5 กลบ รปไข ยาว 3–3.5 ซม. มกานกลบสน ๆ เกสรเพศผ 10 อน อนยาว 3 อน กานชอบเรณยาวประมาณ 3 ซม. อนสน 4 อน กานชอบเรณยาวประมาณ 1 ซม. ลดรป 3 อน กานชอบเรณยาวประมาณ 5 มม. รงไขและกานดอกมขนละเอยด ผลเปนฝกทรงกระบอก ยาว 20–60 ซม. เสนผานศนยกลาง 1.5–2 ซม. เมลดจานวนมาก มผนงกน รปร แบน สนาตาล ยาว 8–9 มม.

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา พมา ไทย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กระจายหาง ๆ ในปาเบญจพรรณและปาเตงรง ระดบความสงไมเกน 300 เมตร นยมปลกเปนไมประดบทวประเทศ ออกดอกเดอนกมภาพนธ–พฤษภาคม ทงใบกอนออกดอก เมลดแกเดอนมกราคม–มถนายน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทวไปทง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมใชในการกอสราง ทาเสา ลอเกวยน เปลอกและไมใชฟอกหนง ยอมผา ใบตมกนเปนยาระบาย ปลกบารงดน ดอกดกสวยงาม นยมปลกเปนไมประดบสองขางถนน เนอไมสบเปนชนเลกใชเคยวกบหมาก

การขยายพนธ เพาะเมลด นาเมลดมาตดหรอทาใหเกดแผลทปลายเมลด แลวแชนารอนทงไวประมาณ 1 วน หรอแชกรดเขมขน 45 นาท กอนนาไปเพาะ หรอขอมลจากภมปญญาชาวบาน จงหวดยโสธร ใหขลบเมลดใหเกดแผล แชนา 1–3 วน นาขนหอกระสอบปาน รดนาพอชม 2–3 วน เมลดงอกแลวยายลงถง กลาไมทเหมาะสมในการนาไปปลกควรมอายมากกวา 6 เดอน

ขอแนะนา เปนไมโตชา ในระยะกลาไมตองการแสงมาก ระบบรากแผกวาง ลก เหมาะสาหรบการปลกฟนฟปาชายนาหรอทราบลม โดยเฉพาะในปาเบญจพรรณทแหงแลง ชวยบารงดน ควรระวงในเรองดวงแมลงปกแขงทชอบไชลาตนและกง

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 4(1) (1984); การจดการเพาะชากลาไมคณภาพ (กรมปาไม, 2542); ลกษณะทางสณฐานวทยาของกลาไมขนาดเหมาะสมตอการปลกปา (อาไพ, 2544)


118

ลายMicrocos paniculata L.

วงศ MALVACEAE

ชออน ทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยกคลายกนในหลายชอ ไดแก ตาปลา หมากคอม คอม ปอกม พา มะคอม มะกอม ใหคอย และผาออม ภาคกลางเรยก คอมและหลาย

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สงไดประมาณ 20 ม.

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงสลบในระนาบเดยวกน รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 8–17 ซม. ปลายใบแหลมหรอแหลมยาว โคนใบรปลม กลม หรอเวาตน ๆ ขอบใบเปนคลน เสนโคนใบ 3 เสน เสนแขนงใบขางละ 6–8 เสน เสนแขนงใบยอยแบบขนบนได ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนง ออกตามซอกใบทปลายกง ยาว 5–10 ซม. กลบเลยง 5 กลบ แยกกน รปไขกลบ ยาว 5–7 มม. มขนดานนอก กลบดอก 5 กลบ รปร ยาว 2–4 มม. มตอมทโคนดานใน เกสรเพศผจานวนมาก ตดบนเสาเกสร เกลยง อบเรณตดทโคน รงไขรปไข ยาวประมาณ 2 มม. เกลยง ผลแบบผลผนงชนในแขง รปไขกลบ ยาวประมาณ 1.5 ซม. ผวคลายแผนหนง เกลยง

เขตการกระจายพนธ อนเดย ศรลงกา จน พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลาย ชวา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาคของประเทศ ขนในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบชน โดยเฉพาะตามชายปา ระดบความสง 100–600 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทกพนททง 3 ลมนา โดยเฉพาะทางตอนลางของลมนามล

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชทาเฟอรนเจอรสานกงาน เปนสมนไพรจนมสรรพคณชวยระบบยอยอาหาร แกหวด ทองเสย หรอเปนไข


ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ในระยะกลาไมตองการแสงมาก ทนแลงและทนนาทวม เหมาะสาหรบปลกตามพนทราบลมเพอปองกนการพงทลายของดน

ขอมลเพมเตม Blumea Volume 56(3) (Chung & Soepadmo, 2011); Flora of Thailand 6(1) (1993); Flora of China Vol. 12 (2007)


119

ลาดวนMelodorum fruticosum Lour.


ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก สง 6–12 ม. เปลอกสนาตาล

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเดยว รปขอบขนาน ยาว 5–12 ซม. ปลายเรยวแหลม โคนรปลม เสนแขนงใบขางละ 12–15 เสน กานใบยาว 4–6 มม. ดอกออกเดยว ๆ ทปลายกงหรอตามซอกใบ ดอกสเหลองหรอสแดง มกลนหอม กลบเลยงรปถวย ปลายแยกเปน 3 แฉก รปสามเหลยม กลบดอกเรยงเปน 2 ชน ดอกบานเสนผานศนยกลางประมาณ 2 ซม. แผนกลบหนา รปไข กลบชนในหนาและแขงกวากลบดอกชนนอก หอตวเรยงชดกนเปนทรงกลม ผลกลม มผลยอย 15–20 ผล กลม ๆ ร ๆ เสนผานศนยกลาง 5–6 มม. ปลายมตงสน ๆ สกสดา มเมลดเดยว

เขตการกระจายพนธ ไทย กมพชา เวยดนาม ชวา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาคของประเทศ ยกเวนภาคใตและภาคตะวนตกเฉยงใต ขนตามปาดบแลง ใกลแหลงนา ระดบความสง 100–200 เมตร เปนผลระหวางเดอนมถนายน–กรกฎาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบมากทางตอนลางของลมนามล

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง แตมขนาดเลก ใชทาดามเครองมอ ปลกเปนไมประดบ มดอกหอม

การขยายพนธ เพาะเมลดและตอนกง จากภมปญญาชาวบานในจงหวดยโสธร ใหนาเมลดแชนาประมาณ 3 วน หรอจนเมลดพอง กอนนาไปเพาะลงแปลงเพาะ

ขอแนะนา เปนไมโตชา ขนไดดทงทแหงแลงและมนาทวมขง เหมาะสาหรบปลกเปนไมชนรองในปาดบแลงในระดบตา ๆ หรอทราบลม

ขอมลเพมเตม พรรณไมวงศกระดงงา (ปยะ, 2544)


120

ลาตาควายDiospyros coaetanea H. R. Fletcher

วงศ EBENACEAE

ชออน แถบจงหวดเลยเรยก หอมขวาน

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง ผลดใบ สงถง 25 ม. เปลอกนอกสเทาดา แตกเปนรองตน ๆ ตามยาว เปลอกในสนาตาลแดง

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบรปรหรอขอบขนาน ยาว 12–20 ซม. ปลายใบแหลม แผนใบหนา ดานลางมขนสนนมหรอเกลยง เสนแขนงใบขางละ 20 เสน โคงจรดกนกอนถงขอบใบ กานใบยาว 7–10 มม. ดอกเพศผออกเปนชอแบบชอเชงหลนหรอชอแยกแขนง ดอกเพศเมยออกเดยว ๆ กลบเลยงและกลบดอกมจานวนอยางละ 4–5 กลบ กลบเลยงโคนเชอมตดกนรประฆง ปลายแยกเปนแฉกลกประมาณกงหนง มขนสนนมสนาตาลดาทงสองดาน กลบดอกเชอมตดกนเปนหลอด ปลายแยกลกประมาณหนงสวนหาของความยาว ดานนอกมขนสนนม เกสรเพศผ 10–14 อน รงไขลดรปเปนกระจกขน ดอกเพศเมยคลายดอกเพศผแตมขนาดใหญกวา ผลแบบผลสดมหลายเมลด กลม ๆ เสนผานศนยกลาง 2–3 ซม. เปลอกนอกแขง มขนประปรายทสวนโคน

เขตการกระจายพนธ พชถนเดยวของไทย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาคของประเทศ ขนตามพนทเปดโลง ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง และปาดบแลง ระดบความสง 200–500 เมตร ออกดอกเดอนมนาคมถงเมษายน เปนผลเดอนเมษายน–กรกฎาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอบรเวณลมนาชและลมนามล


ประโยชน เนอไมแขง ทนทาน ใชในการกอสราง เฟอรนเจอร ผลสกเปนอาหารของสตวปา

ขอแนะนา เปนไมโตชา ในระยะกลาไมตองการรมเงา ทนแลงและไฟปา เหมาะสาหรบฟนฟสภาพพนททแหงแลง ดงดดสตวปาเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 2(4) (1981). Website: Cambodian Tree Species


121

สาธรMillettia leucantha Kurz


ชออน บางจงหวดทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เรยก กระเจาะ

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบ สง 10–20 ม. สเทาเรยบหรอแตกเปนสะเกดตน ๆ กงออนมขนสนนมสนาตาลแดง กงแกมชองอากาศ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ มขนสนนมตามแกนใบ แผนใบดานลาง กานใบยอย ชอดอก กลบเลยง และผล ใบประกอบแบบขนนกปลายค ยาว 10–50 ซม. รวมกาน มใบยอย 3–9 ใบ รปรหรอรปขอบขนาน ยาว 4–30 ซม. ปลายใบแหลมยาว มหใบยอยขนาดเลก ยาวประมาณ 1 มม. เสนแขนงใบขางละ 6–12 เสน กานใบยอยยาว 4–5 มม. ชอดอกคลายชอกระจะ หอยลง ยาว 15–20(–45) ซม. รวมกานชอทยาว 1–4 ซม. แตละขอม 2–5 ดอก รปดอกถว กานดอกยาว 1–4 มม. ดอกยาว 1.2–1.4 ซม. กลบเลยงเชอมตดกนเปนหลอด ยาว 5–6 มม. ปลายแยกแยกเปน 4 กลบ รปสามเหลยม ยาว 3–5 มม. กลบดอกสมวงอมขาว กลบกลางกลมกวาง โคนเวารปหวใจ มกานสน ๆ รงไขมขนยาว ฝกรปขอบขนานหรอรปใบหอกกลบ ยาว 7–17 ซม. ม 1–5 เมลด รปร ยาว 1.5–2 ซม.

เขตการกระจายพนธ จนตอนใต พมา ไทย ลาว กมพชา

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาค ยกเวนภาคตะวนออกเฉยงใตและภาคใต ขนในปาเบญจพรรณ สวนมากพบในระดบความสงไมเกน 500 เมตร ตดผลเดอนพฤศจกายน–สงหาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนมากพบทางตอนบน

ประโยชน เนอไมคอนขางแขง ใชในการกอสราง ทาเครองเรอน และดามเครองมอตาง ๆ บางชนดทมลกษณะคลาย ๆ กน เชน สะทอนนาผก (Millettia utilis Dunn) ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนแถบจงหวดเลยใชใบหมกไดเปนนาปรงรส เรยกวานาผกสะทอน

การขยายพนธ เพาะเมลด ใหนาเมลดแชนาเยนนาน 16 ชวโมงกอนนาไปเพาะ มอตราการงอกสง กลาไมทเหมาะสมในการนาไปปลกควรมอายมากกวา 6 เดอน

ขอแนะนา เปนไมโตชา ชอบทแหงแลง เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาเบญจพรรณทเสอมโทรม โดยเฉพาะพนททมหนปะปนหนาแนน ชวยบารงดน

ขอมลเพมเตม Flora of China Vol. 10 (2010); ลกษณะทางสณฐานวทยาของกลาไมขนาดเหมาะสมตอการปลกปา (อาไพ, 2544)


122

สเสยดนาMallotus plicatus (Müll. Arg.) Airy Shaw


ชออน แพงพวยบก

ลกษณะวสย ไมพมหรอไมตนขนาดเลก สงถง 15 ม. มเกลดตอมสเหลองหรอนาตาลแดง และขนรปดาวหรอขนธรรมดาปกคลมทวไป ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ หใบรปสามเหลยม ยาวไดเกอบ 1 มม. ใบ เรยงเวยนหรอเกอบตรงขาม รปร รปขอบขนาน หรอแกมรปไขกลบ ยาว 5.5–16 ซม. โคนใบเวาตน ๆ หรอมน มตอมทโคนใบ 1–5 ตอม ขอบใบหยกมน มตอมทขอบหยก กานใบยาว 1.2–4 ซม. ชอดอก ม 1–3 ชอ ชอดอกเพศผยาวไดประมาณ 18 ซม. ดอกออกเปนกระจก 3–7 ดอก บนแกนชอ ดอกบานเสนผานศนยกลาง 4 มม. กลบเลยง 3–4 กลบ ไมมกลบดอก เกสรเพศผ 20–25 อน ชอดอกเพศเมยยาว 7–21 ซม. ดอกออกเดยว ๆ บนแกนชอ ดอกบานเสนผานศนยกลาง 3–4 มม. กลบเลยง 5–6 กลบ ไมมกลบดอก รงไขม 3 ชอง ยอดเกสรเพศเมยแยก 3 แฉก ไรกาน ผลแบบแคปซล แหงไมแตก มปก 3 ปก ดคลายรปพระมดกลบดาน ยาวประมาณ 3 ซม. เมลดกลม สนาตาล เปนมนวาว เสนผานศนยกลาง 4–5 มม.


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคกลาง ภาคเหนอตอนลาง และภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง ขนตามรมนาหรอในปาดบแลงในระดบตา ระดบความสงไมเกน 150 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะบรเวณลมนามลตอนลาง

ประโยชน ไมเนอแขง แตมขนาดเลก ใชทาฟน ไมมการนาไปใชประโยชนดานอน


ขอแนะนา เปนไมโตชา ตนขนาดกลาง พมกวางหนาแนน ระบบรากลก ทนนาทวม เหมาะสาหรบปลกในทราบลมทมนาทวมขง ชวยปองกนการพงทลายของชายฝงแมนาไดด หรอปลกเปนไมชนสองเพอฟนฟสภาพปาดบแลงทเสอมโทรมในระดบตา ๆ



123

หวาหนSyzygium clavifl orum (Roxb.) A. M. Cowan & Cowan

วงศ MYRTACEAE

ชออน –

ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลาง ไมผลดใบ สงถง 25 ม. เรอนยอดโปรง เปลอกนอกสนาตาลเทา เรยบหรอลอนเปนแผน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปร รปไข หรอแกมขอบขนาน ยาว 5–17 ซม. แผนใบเหนยว เสนกลางใบเปนรองทางดานบน เสนแขนงใบขางละ 13–26 เสน เสนขอบใบ 2 เสน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกทซอกใบหรอปลายกง ยาวถง 3 ซม. ดอกสขาวหรอสเหลองออน ไรกาน ฐานดอกรปกระบองหรอรปแตร ยาว 1–2 ซม. กานดอกเทยม ยาว 0.7–1.5 ซม. กลบเลยง 4 กลบ ขนาดเลก มฝาปดคลายหมวกบาง ยาว 1.5–4 มม. กลบดอก 5–10 กลบ มตอม 20–30 ตอม เกสรเพศผจานวนมาก วงนอก ยาว 0.5–1.2 ซม. กานชเกสรเพศเมย ยาว 0.6–1.8 ซม. ผลแบบมเนอมหลายเมลด รปขอบขนาน สกสดา

เขตการกระจายพนธ อนเดย บงกลาเทศ จน พมา ไทย เวยดนาม ภมภาคมาเลเซย ออสเตรเลย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนตามรมลาธารในปาดบแลงและปาดบชน จนถงระดบความสงถงประมาณ 1,200 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบบรเวณตนนาของลมนามลและลมนาช แถบจงหวดเลย ชยภม และขอนแกน

ประโยชน เนอไมแขง ใชในการกอสราง เครองมอ ผลสกรบประทานได

การขยายพนธ เพาะเมลด คดเมลดเสยทง แกะเอาเนอออก ไมมวธปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ อตราการงอกสง กลาไมคอนขางโตเรว

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ชอบความชมชน เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาดบแลงรมลาธาร ในทสงโดยเฉพาะทราบลมบนภเขาหนทราย ผลดงดดสตวปาไดด เชนเดยวกบ หวานา Syzygium cinereum (Kurz) Chantar. & J. Parn. ทลกษณะทางนเวศวทยาคลาย ๆ กน



124

เหมอดโลดAporosa villosa (Wall. ex Lindl.) Baill.


ชออน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก เหมอดสม หรอ โลด

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลก สง 8–10 ม. ยอดออนและกงออนมขนสนนมสนาตาลแกมเหลอง เปลอกหนา แตกเปนรองลกตามยาว ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงเวยน รปรหรอรปไขกลบ 10–16 ซม. โคนใบกลมหรอเวาตน ๆ มตอมตามขอบใบ แผนใบคอนขางหนา ดานลางมขนสนนม ชอดอกแบบชอกระจกแยกแขนงสน ๆ คลายชอเชงลด ออกตามซอกใบ มขนสนนมทวไป ดอกไรกาน กลบเลยง 4 กลบ ไมมกลบดอก ชอดอกเพศผออกยาว 1–5.5 ซม. ดอกออกเปนกระจก 2–6 ดอกบนแกนชอ เกสรเพศผ 2–3 อน ชอดอกเพศเมยสนมาก ดอกออกเดยว ๆ บนแกนชอ มประมาณ 7 ดอก รงไขมขนสนนม เกสรเพศเมยแยก 2 แฉก ผลแหงแตก รปไข ยาวประมาณ 1 ซม. ปลายมตงแหลม มขนสนาตาลแกมเหลองหนาแนน สวนมากมเมลดเดยว มเยอหมสสม


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบแทบทกภาคยกเวนภาคใต ขนทวไปในปาเตงรง ปาเตงรงผสมสนเขา ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบเขา จนถงระดบความสงประมาณ 1,500 เมตร ผลแกเดอนเมษายน–พฤษภาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบทกพนททง 3 ลมนา

ประโยชน เนอไมใชในงานกอสรางชวคราว ผลเปนอาหารสตวปา เปลอกตนมยางสแดงใชเปนสยอม ปรงเปนยาขบลมในลาไสและขบระด


ขอแนะนา เปนไมโตชาขนาดเลก ตองการแสงมาก เหมาะสาหรบปลกในสภาพพนทแหงแลงทเสอมโทรม โดยเฉพาะในปาเตงรง

หมายเหต มลกษณะใกลเคยงกบ นวลเสยน Aporosa octandra (Buch.-Ham ex D. Don) Vickery โดยเฉพาะชนดพนธยอย var. yunnanensis มาก แตโคนใบเวารปหวใจ และนวลเสยนมกมกงหรอใบทเกลยงหรอมขนประปราย และพบปะปนกบเหมอดโลดทวไปทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในทนพรรณไมทงสองชนดแยกไดคอนขางยากและสามารถใชแทนกนได



125

แหวSyzygium ripicola (Craib) Merr. & L. M. Perry

วงศ MYRTACEAE

ชออน แถบจงหวดเลยเรยก หวาขนก

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ไมผลดใบ สงถง 15 ม. เรอนยอดกลมแนนทบ ลาตนเปลาตรง เปลอกสเทา เรยบหรอแตกเปนสะเกด

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบเรยงตรงขาม รปใบหอก ยาว 5–13 ซม. แผนใบเหนยว เสนกลางใบเปนรองทางดานบน เสนแขนงใบขางละ 13–25 เสน มเสนขอบใบ 1 เสน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกทซอกใบและปลายกง ยาวถง 9 ซม. ดอกสขาวหรอสเหลองออน ไรกาน ฐานดอกรปแตร ยาว 3.5–5.5 มม. กานดอกเทยม ยาว 2–2.5 มม. กลบเลยง 4 กลบ ขนาดเลก กลบดอก 4 กลบ กลบมตอม 5–8 ตอม เกสรเพศผจานวนมาก กานชอบเรณวงนอกยาวกวาวงใน ยาว 3–6.5 มม. กานเกสรเพศเมยสนกวากานชอบเรณวงนอก ผลแบบมเนอมหลายเมลด รปรแคบ ๆ ยาว 8–9 มม. สกสดา


การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงใต และภาคตะวนตกเฉยงใต ขนตามรมลาธารในปาเตงรงและปาเบญจพรรณ ระดบความสง 150–800 เมตร ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายทวพนทลมนาทง 3 โดยเฉพาะรมลาธารและแมนา

ประโยชน เนอไมแขง แตมขนาดเลก ใชทาฟน ผลสกรบประทานได

การขยายพนธ เพาะเมลด คดเมลดเสยทง แกะเอาเนอออก ไมมวธปฏบตตอเมลดกอนนาไปเพาะ อตราการงอกสง กลาไมคอนขางโตเรว

ขอแนะนา เปนไมโตคอนขางชา ระบบรากลก ชอบทชมชน เหมาะสาหรบปลกฟนฟสภาพปาทงปาเตงรงและปาดบแลง โดยเฉพาะรมลาธารทงทราบลมระดบตา ๆ และทราบลมในระดบสงบนภเขาหนทราย ปองกนการกดเซาะและการพงทลายของดน ผลดงดดสตวปาใหเขามาในพนท



126

อโด Diospyros bejaudii Lecomte

วงศ EBENACEAE

ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนเรยก มนหม ภาคตะวนออกเฉยงใตเรยก พลบดง

ลกษณะวสย ไมตนไมผลดใบ โตชา สงถง 20 ม. ลาตนเปลาตรง เปลอกนอกสขาวเทา กงออนมขนประปราย ดอกแยกเพศตางตน

ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ ใบรปไขหรอรปขอบขนาน ยาว 3–15 ซม. แผนใบหนา ใบแกแหงสดา เสนแขนงใบขางละ 8–15 เสน โคงจรดกนกอนถงขอบใบ ดอกเพศผออกเปนชอกระจก 2–4 ดอก ทซอกใบ ไรกาน กลบเลยงรประฆง ยาว 4–6 มม. ปลายแฉกลกประมาณกงหนง ดานนอกมขนสนนม กลบดอกรปกงลอ ยาว 1–1.5 ซม. ปลายแฉกลกประมาณกงหนง ดานนอกมขนคลายไหม เกสรเพศผ 14–20 อน เกสรเพศเมยลดรปเปนขน ดอกเพศเมยออกเดยว ๆ คลายดอกเพศผแตมขนาดใหญกวา รงไขมขนคลายไหม ผลแบบมเนอมหลายเมลด รปร ยาว 3–3.5 ซม. เปลอกแหงแขง กลบเลยงตดทนแผขยาย ขอบกลบเปนคลน เมลดมเอนโดสเปรมยนเปนลาย

เขตการกระจายพนธ ไทย กมพชา คาบสมทรมลาย

การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทวทกภาคของประเทศ ขนตามปาดบแลง ปาดบชน และเขาหนปน ระดบความสงจนถงประมาณ 300 เมตร เปนผลเดอนพฤษภาคม–ธนวาคม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบกระจายหาง ๆ ทง 3 ลมนา


ประโยชน เนอไมสขาว แกนมสดาเพยงเลกนอย เนอไมแขงแรง ทนทาน เหมาะสาหรบทาเฟอรนเจอร เครองดนตร และดามเครองมอชนด ผลเปนอาหารของนกหรอสตวปา

ขอแนะนา เปนไมโตชา ในระยะกลาไมตองการรมเงา ทนแลงและไฟปา เหมาะสาหรบปลกในพนทราบลมทแหงแลงในระดบตา ๆ ใบหนาแนน ผลชวยดงดดสตวปาเขามาในพนท

ขอมลเพมเตม Flora of Thailand 2(4) (1981); Cambodian Tree Species, Monographs (DANIDA, 2004)


127

ºÃÃ³Ò¹Ø¡ÃÁกรมปาไม. 2542. การจดการเพาะชากลาไมคณภาพ. สวนเพาะชากลาไม, สานกสงเสรมการปลกปา.

จาลอง เพงคลาย, ธวชชย วงศประเสรฐ, ธรวฒน บญทวคณ, พงษศกด พลเสนา และทนงศกด จงอนรกษ. 2549. พรรณไมวงศไมกอของไทย. โรงพมพกรงเทพ (1984) จากด, กรงเทพฯ.

จนตนา บพบรรพต และบญชบ บญทว. 2540. ชพลกษณดอกและผลไมยางพลวง. เอกสารผลงานวจย สวนวนวฒนวจย สานกวชาการปาไม, กรมปาไม.

ไซมอน การดเนอร, พนดา สทธสนทร และวไลวรรณ อนสารสนทร. 2543. ตนไมเมองเหนอ. โครงการจดพมพคบไฟ, กรงเทพฯ.

ธงชย เปาอนทร และนวตร เปาอนทร. 2544. ตนไมยานาร. พมพครงท 1. บรษท ออฟเซท เพรส จากด, กรงเทพฯ.

ธวชชย สนตสข. 2549. ปาของประเทศไทย. สานกหอพรรณไม, กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, กรงเทพฯ.

นนทวน บณยะประภศร และคณะ. 2542. สมนไพรไมพนบาน (3). สานกพมพประชาชน, กรงเทพฯ.

นตย โกมาสถตย. 2530. การประเมนผลผลตของเมลดและระยะเวลาในการเกบเมลด. กรมปาไมและศนยเมลดพนธไมปาอาเซยน-แคนาดา อ.มวกเหลก จ.สระบร.

ปยะ เฉลมกลน. 2544. พรรณไมวงศกระดงงา. บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด (มหาชน), กรงเทพฯ.

วโรจน รตนพรเจรญ. 2546. ความผนแปรของการเตบโตและลกษณะทางกายภาพบางประการของไมสกลยมหนจากถนกาเนดตาง ๆ. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ราชบณฑตยสถาน. 2538. อนกรมวธานพช อกษร ก. พมพครงท 1. บรษทเพอนพมพ จากด, กรงเทพฯ.

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย 2551 พชกนไดในปาสะแกราช เลม 1.

สวนพฤกษศาสตรปาไม. 2542. พรรณไมตนของประเทศไทย. บรษท ไดมอนด พรนตง จากด, กรงเทพฯ.

สวนพฤกษศาสตรปาไม. 2544. ชอพรรณไมแหงประเทศไทย เตม สมตนนทน ฉบบแกไขเพมเตม พ.ศ. 2544.

บรษท ประชาชน จากด, กรงเทพฯ.

สานกงานหอพรรณไม. 2555. คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย. โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, กรงเทพฯ.

สานกคณะกรรมการการวจยแหงชาต. 2540. ไมเอนกประสงคกนได. คณะกรรมการประสานงานวจยและพฒนาทรพยากรปาไมและไมโตเรวเอนกประสงค. สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

สธรรม อารกล, จารส อนทร, สวรรณ ทาเขยว และอองเตง นนทแกว. 2552. องคความรเรองพชปาทใชประโยชนทางภาคเหนอของไทยเลม 1–3. มลนธโครงการหลวง. บรษท อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง จากด

(มหาชน), กรงเทพฯ.

สรย ภมภมร และอนนต คาคง. 2540. ไมอเนกประสงคกนได. เฟองฟา พรนตง, กรงเทพฯ. 57–58 หนา.

หนวยวจยการฟนฟปา. 2543. เมลดและกลาไมยนตน เพอการฟนฟปาในภาคเหนอของประเทศไทย. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม.

อาไพ ศรลกษณ. 2544. ลกษณะทางสณฐานวทยาของกลาไมขนาดเหมาะสมตอการปลกปา. สวนวนวฒนวจย สานกวชาการปาไม, กรมปาไม.


128

อทศ กฎอนทร. 2542. นเวศวทยาพนฐานเพอการปาไม. ภาควชาชววทยาปาไม, คณะวนศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

เออมพร วสมหมาย และปณธาน แกวดวงเทยน. 2547. ไมปายนตนของไทย 1. โรงพมพ เอช เอน กรป จากด, กรงเทพฯ.

Blakesleya, D., Elliottb, S., Kuarakb, C., Navakitbumrungb P., Zangkumb, S. & Anusarnsunthornb, V. 2002. Propagating framework tree species to restore seasonally dry tropical forest: implications of seasonal seed dispersal and dormancy. Forest Ecology and Management 164: 31–38.

Chantaranothai, P. 2011. A Revision of the Genus Vitex (Lamiaceae) in Thailand. Tropical Natural History 11(2): 91–118.

Chung, R. C. K. and Soepadmo, E. 2011. Taxonomic revision of the genus Microcos (Malvaceae-Grewioideae) in Peninsular Malaysia and Singapore. Blumea Volume 56(3): 273–299.

Kopachon, S, K. Suriya, S. Plukum, G. Pakaad, P. Navakitbumrung, J. F. Maxwell, V. Anusarnsunthorn, N. C. Garwood, D. Blakesley and S. Elliott. 1997. Forest restoration research in northern Thailand: 2. The fruits, seeds and seedlings of Gluta usitata (Wall.) Ding Hou (Anacardiaceae). National History Bulletin Siam Society 45: 205–215.

Forest Restoration Research Unit (FORRU). 2000. Tree Seed and Seedling for Restoring Forests in Northern Thailand. Biology Department, Science Faculty, Chiang Mai University, Thailand.

Furtado, C. X. 1969. A revision of Lagerstroemia L. (Lythraceae). The Gardens’ Bulletin, Singarpore 24: 267–272.

Kochummen, K. M. 1989. Lauraceae. In : Ng, F. S. P. Tree Flora of Malaya 4 : 98–178. Art Printing Works Sdn. Bnd., Kuala Lumpur.

Lemmens, R. H. M. J., Soerianegara I. & Wong W. C. (eds.). 1995. Plant Resources of South-East Asia. No 5 (2). Timber trees: minor commercial timbers. Backhuys Publishers, Leiden.

Nguyen et al., 1996: Vietnam Forest Trees. JICA/Vietnam Inventory and Planning Institute.

Niyomdham, C. 2002. An account of Dalbergia (Leguminosae-Papilionoideae) in Thailand. Thai Forest Bulletin No. 30: 124–166.

Saralamp, P. 1997. Medicinal Plants in Thailand Vol. 2. Deptartment of Pharmaceutical Botany, Faculty of Pharmacy, Mahidol University, Bangkok.

Saralamp, P., Chuakul, W., Temsirikul, R. & Clayton, T. 1996. Medicinal Plants in Thailand Vol. 1. Department of Pharmaceutical Botany, Faculty of Pharmacy, Mahidol University, Bangkok.

Smitinand, T. 1989. Thailand, pp. 63–82. In D. G. Campbell and D. H. Hammond (eds.). Floristic inventory of tropical countries: status of plant systematics, collections and vegetation, plus recommendations for the future. New York Botanical Garden, New York.

Smitinand, T., J. E. Vidal and HÔ, P. H. . 1990. Dipterocarpaceae. Flora Cambodge, Laos and Vietnam 25.


129

Soepadmo, E. and Wong, K. M. (eds.). 1996. Tree fl ora of Sabah and Sarawak Vol. 2. Sabah Forestry Dept., Forest Research Institute Malaysia and Sarawak Forestry Dept.

Symington, C. F., 1941. Foresters’ manual of dipterocarps. Malayan Forest Records No 16. Forest Department, Kuala Lumpur. pp. xliii + 244.

van Den Brink, R. C. B. and J. Th, Koster. 1963. Notes on the Flora of Java VIII. Blumea 12: 63.

Flora of Thailand

Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 1993. Flora of Thailand 6(1). Diamon Printing, Bangkok.



Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 2001. Flora of Thailand 7(3). Prachachon, Bangkok.







Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1970. Flora of Thailand 2(1). The Tister Press, Bangkok.



Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1987. Flora of Thailand 5(1). The Chutima Press, Bangkok.

Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1992. Flora of Thailand 5(4). The Chutima Press, Bangkok.

Flora of China

Wu Zheng-yi, Raven, P. H. & Deyuan, Hong (eds.). 1994. Flora of China Vol. 17. Science Press, Beijing.






130



PROSEA

PROSEA. 1991. Plant Resources of South-East Asia 3: Dye and tannin-producing plants. Pudoc, Wageningen, The Netherlands, pp. 70–72.

PROSEA. 1991. Plant Resources of South-East Asia 2. Edible Fruits and Nuts. E. W. M. Verheij and R. E. Coronel (eds.). PROSEA, Pudoc, Wageningen.

PROSEA. 1994. Plant Resources of South East Asia 5(1) Timber trees: Major commercial timbers.

PROSEA. 1998. Plant Resources of South-East Asia 5(3). Timber trees: Lesser-known timbers. Prosea Foundation, Bogor, Indonesia.

PROSEA. 2001. Plant Resources of South-East Asia 12(2). Medicinal and poisonous plants 2. Backhuys Publisher, Leiden, The Netherlands.

PROSEA. 2001. Plant Resources of South East Asia 18. Plant producing exudates. Prosea Foundation, Bogor, Indonesia.

PROSEA.1999. Plant Resources of South-East Asia 12(1) Medicinal and poisonous plants 1. Backhuys Publisher, Leiden, The Netherlands. p. 302.

Websites

AgroForestryTree Database, PROSEA, INTERNATIONAL CENTER FOR RESEARCH IN AGROFORESTRY. Available at <http://www.worldagroforestry.org/Sea/Products/AFDbases/AF/index.asp>.

ARCBC BISS Species Database. Available at <http://arcbc.org/cgi-bin/abiss.exe>.

Australian Tropical Rainforest Plants website version 6.1 (2010). Available at <http://keys.trin.org.au:8080/

key-server/data/0e0f0504-0103-430d-8004-060d07080d04/media/Html/taxon/index.htm>.

Cambodian Tree Species, Forestry Administration/DANIDA. Available at <http://www.treeseedfa.org/cambodia_monograph.htm>.

ForestryNepal. Available at <http://www.forestrynepal.org/>.

Lao Tree Seed Project. Available at <http://www.nafri.org.la/>.

NAFRI. Lao Tree Seed Project, Nam Souang Forest Research Centre, Naxaythong District, Vientiane Municipality, Lao P.D.R. Available at <http://www.nafri.org.la/>.

The Gymnosperm Database. Available at <http://www.conifers.org/pi/Pinus_merkusii.php>.


131

ÃÒÂª×èÍÇ§È �áÅÐª×èÍ¾Ä¡ÉÈÒÊμÃ�Achariaceae Hydnocarpus anthelminthicus Pierre ex Laness.Anacardiaceae Buchanania lanzan Spreng. Gluta usitata (Wall.) Ding Hou Lannea coromandelica (Houtt.) Merr. Mangifera caloneura Kurz Spondias bipinnata Airy Shaw & FormanAnnonaceae Melodorum fruticosum Lour. Miliusa velutina (Danal) Hook. f. & Thomson Polyalthia cerasoides (Roxb.) Benth. & Hook. f. ex Bedd.Apocynaceae Wrightia arborea (Dennst.) Mabb.Bignoniaceae Dolichandrone serrulata (Wall. ex DC.) Seem. Fernandoa adenophylla (Wall. ex G. Don) Steenis Markhamia stipulata (Wall.) Seem. Millingtonia hortensis L. f.Burseraceae Canarium subulatum Guillaumin Garuga pinnata Roxb. Protium serratum (Wall. ex Colebr.) Engl.Cannabaceae Gironniera subaequalis Planch. Trema orientalis (L.) BlumeCelastraceae Siphonodon celastrineus Griff .Clusiaceae (Guttiferae) Garcinia cowa Roxb. ex DC. Garcinia schomburgkiana Pierre Garcinia speciosa Wall.Combretaceae Combretum quadrangulare Kurz Crypteroniaceae Crypteronia paniculata Blume Datiscaceae Tetrameles nudifl ora R. Br.Dipterocarpaceae Dipterocarpus intricatus Dyer Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq. Dipterocarpus tuberculatus Roxb. Hopea ferrea Laness. Hopea helferi (Dyer) Brandis Hopea thorelii Pierre Shorea obtusa Wall. ex Blume Shorea siamensis Miq. Vatica odorata (Griff .) SymingtonEbenaceae Diospyros bejaudii Lecomte Diospyros coaetanea H. R. Fletcher Diospyros ehretioides Wall. ex G. Don Diospyros mollis Griff . Elaeocarpaceae Elaeocarpus serratus L.


132

Euphorbiaceae Antidesma bunius (L.) Spreng. var. bunius Aporosa villosa (Wall. ex Lindl.) Baill. Bridelia retusa (L.) A. Juss. Croton persimilis Müll. Arg. Falconeria insignis Royle Glochidion sphaerogynum (Müll. Arg.) Kurz Mallotus nudifl orus (L.) Kulju & Welzen Mallotus paniculatus (Lam.) Müll. Arg. Mallotus philippensis (Lam.) Müll. Arg. Mallotus plicatus (Müll. Arg.) Airy Shaw Putranjiva roxburghii Wall. Suregada multifl ora (A. Juss.) Baill.Fabaceae (Leguminosae-Caesalpinioideae) Cassia bakeriana Craib Cassia fi stula L. Dialium cochinchinense PierreFabaceae (Leguminosae-Mimosoideae) Adenanthera microsperma Teijsm. & Binn. Albizia lebbeckoides (DC.) Benth.Fabaceae (Leguminosae-Papilionoideae) Dalbergia cultrata Graham ex Benth. Dalbergia oliveri Gamble Erythrina subumbrans (Hassk.) Merr. Millettia leucantha KurzFagaceae Quercus kerrii CraibGentianaceae Fagraea fragrans Roxb.Hypericaceae Cratoxylum cochinchinense (Lour.) BlumeLamiaceae (Labiatae) Gmelina racemosa (Lour.) Merr. Vitex canescens Kurz Vitex peduncularis Wall. ex Schauer Vitex pinnata L.Lauraceae Phoebe tavoyana (Meisn.) Hook. f.Lythraceae Lagerstroemia calyculata Kurz Lagerstroemia macrocarpa Wall. Lagerstroemia venusta Wall. Lagerstroemia cochinchinensis PierreMalvaceae Bombax anceps Pierre Bombax ceiba L. Hibiscus macrophyllus Roxb. ex Hornem. Microcos paniculata L. Microcos tomentosa Sm. Sterculia foetida L. Sterculia hypochra PierreMeliaceae Azadirachta indica A. Juss. Chukrasia tabularis A. Juss. Walsura trichostemon Miq.Moraceae Ficus altissima Blume Ficus hispida L. f.


133

Ficus rumphii Blume Streblus asper Lour.Myristicaceae Horsfi eldia irya (Gaertn.) WarbMyrtaceae Syzygium clavifl orum (Roxb.) A. M. Cowan & Cowan Syzygium ripicola (Craib) Merr. & L. M. PerryPinaceae Pinus merkusii Jungh. & de VriesePolygalaceae Xanthophyllum lanceatum (Miq) J. J. Sm.Rosaceae Eriobotrya bengalensis (Roxb.) Hook. f.Rubiaceae Gardenia sootepensis Hutch. Hymenodictyon orixense (Roxb.) Mabb. Mitragyna rotundifolia (Roxb.) Kuntze Morinda elliptica Ridl. Neonauclea pallida (Reinw. ex Havil.) Bakh. f.Salicaceae Casearia grewiifolia Vent.Sapindaceae Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh. Mischocarpus pentapetalus (Roxb.) Radlk. Nephelium hypoleucum KurzSimaroubaceae Ailanthus triphysa (Dennst.) Alston Picrasma javanica Blume


134

Adenanthera microsperma Teijsm. & Binn. 47Ailanthus triphysa (Dennst.) Alston 51Albizia lebbeckoides (DC.) Benth. 27Antidesma bunius (L.) Spreng. var. bunius 109Aporosa villosa (Wall. ex Lindl.) Baill. 124Azadirachta indica A. Juss. 53Bombax anceps Pierre 31Bombax ceiba L. 32Bridelia retusa (L.) A. Juss. 93Buchanania lanzan Spreng. 106Canarium subulatum Guillaumin 99Casearia grewiifolia Vent. 64Cassia bakeriana Craib 26Cassia fi stula L. 117Chukrasia tabularis A. Juss. 52Combretum quadrangulare Kurz 58Cratoxylum cochinchinense (Lour.) Blume 90Croton persimilis Müll. Arg. 43 Crypteronia paniculata Blume 25Dalbergia cultrata Graham ex Benth. 74Dalbergia oliveri Gamble 83Dialium cochinchinense Pierre 78Diospyros bejaudii Lecomte 126Diospyros coaetanea H. R. Fletcher 120Diospyros ehretioides Wall. ex G. Don 89Diospyros mollis Griff. 101Dipterocarpus intricatus Dyer 112Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq. 114Dipterocarpus tuberculatus Roxb. 113 Dolichandrone serrulata (Wall. ex DC.) Seem. 28Elaeocarpus serratus L. 107Eriobotrya bengalensis (Roxb.) Hook. f. 85Erythrina subumbrans (Hassk.) Merr. 37Fagraea fragrans Roxb. 71Falconeria insignis Royle 36Fernandoa adenophylla (Wall. ex G.Don) Steenis 29Ficus altissima Blume 24Ficus hispida L. f. 49Ficus rumphii Blume 46Garcinia cowa Roxb. ex DC. 82Garcinia schomburgkiana Pierre 102Garcinia speciosa Wall. 97Gardenia sootepensis Hutch. 80Garuga pinnata Roxb. 86Gironniera subaequalis Planch. 61Glochidion sphaerogynum (Müll. Arg.) Kurz 30Gluta usitata (Wall.) Ding Hou 115Gmelina racemosa (Lour.) Merr. 33Hibiscus macrophyllus Roxb. ex Hornem. 41Hopea ferrea Laness. 88Hopea thorelii Pierre 87Horsfi eldia irya (Gaertn.) Warb. 22 Hydnocarpus anthelminthicus Pierre ex Laness. 66Hymenodictyon orixense (Roxb.) Mabb. 55Lagerstroemia calyculata Kurz 35

Lagerstroemia cochinchinensis Pierre 34Lagerstroemia macrocarpa Wall. 62Lagerstroemia venusta Wall. 60Lannea coromandelica (Houtt.) Merr. 73Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh. 108Mallotus nudifl orus (L.) Kulju & Welzen 50Mallotus paniculatus (Lam.) Müll. Arg. 57Mallotus philippensis (Lam.) Müll. Arg. 100Mallotus plicatus (Müll. Arg.) Airy Shaw 122Mangifera caloneura Kurz 105 Markhamia stipulata (Wall.) Seem. 81Melodorum fruticosum Lour. 119Microcos paniculata L. 118Microcos tomentosa Sm. 44Miliusa velutina (Dunal) Hook. f. & Thomson 77 Millettia leucantha Kurz 121Millingtonia hortensis L. f. 42Mischocarpus pentapetalus (Roxb.) Radlk. 96Mitragyna rotundifolia (Roxb.) Kuntze 23Morinda elliptica Ridl. 111Neonauclea pallida (Reinw. ex Havil.) Bakh. f. 39Neophelium hypoleucum Kurz 79Phoebe tavoyana (Meisn.) Hook. f. 38Picrasma javanica Blume 68Pinus merkusii Jungh. & de Vriese 54Polyalthia cerasoides (Roxb.) Benth. & Hook. f. ex Bedd. 69 Protium serratum (Wall. ex Colebr.) Engl. 104Putranjiva roxburghii Wall. 94Quercus kerrii Craib 67 Shorea obtusa Wall. ex Blume 92Shorea siamensis Miq. 116Siphonodon celastrineus Griff. 103Spondias bipinnata Airy Shaw & Forman 48Sterculia foetida L. 59Sterculia hypochra Pierre 40Streblus asper Lour. 75Suregada multifl ora (A. Juss.) Baill. 76Syzygium clavifl orum (Roxb.) A. M. Cowan & Cowan 123Syzygium ripicola (Craib) Merr. & L. M. Pery 125Tetrameles nudifl ora R. Br. 56Trema orientalis (L.) Blume 45Vatica odorata (Griff.) Symington 98 Vitex canescens Kurz 95 Vitex peduncularis Wall. ex Schauer 72 Vitex pinnata L. 91Walsura trichostemon Miq. 70Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. 110Xanthophyllum lanceatum (Miq.) J. J. Sm. 84

´Ñª¹Õª×èÍ¾Ä¡ÉÈÒÊμÃ�


ทปรกษานายมโนพศ หวเมองแกว อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชนายนพนธ โชตบาล รองอธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชนายธรภทร ประยรสทธ รองอธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชนายเสรมยศ สมมน รองอธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชนายณรงค มหรรณพ ผอานวยการสานกวจยการอนรกษปาไมและพนธพชนางเตอนใจ นชดารงค ผอานวยการสานกอนรกษสตวปานายจาลอง เพงคลายนายธวชชย สนตสขนางกองกานดา ชยามฤตนางลนา ผพฒนพงศ

คณะทางานนายราชนย ภมานายสคด เรองเรอนางสาวนนทนภส ภทรหรญไตรสนนายทวโชค จารสฉายนายพาโชค พดจานายสมราน สดด นายวรดลต แจมจารญ นางสาวสคนธทพย ศรมงคลนางสาวนนทวรรณ สปนตนายมานพ ผพฒนนายวชย ออนนอมนายปยชาต ไตรสารศรนายทนงศกด จงอนรกษนางสาวโสมนสสา แสงฤทธนายนมตร รกธงชยนายเอกวทย เทอดเกยรตกล

ออกแบบรปเลม นายปรชา การะเกต

ÃÒÂ¹ÒÁ¤³Ð·íÒ§Ò¹


¤íÒ¹ÔÂÁ คณะผจดทาขอขอบคณงานวจยและจดการเมลดพนธไมปา กลมงานวนวฒนวจย สานกวจย

และพฒนาการปาไม และสานกสงเสรมการปลกปา กรมปาไม ทใหความอนเคราะหขอมลทเปน

ประโยชนดานการเพาะชากลาไมและการปลกปา สวนภมสารสนเทศ สานกฟนฟและพฒนาพนทอนรกษ

สานกอนรกษและจดการตนนา กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช เออเฟอขอมลรายละเอยด

เกยวกบแผนทและขอมลพนทลมนา นายชวน ธรวฒอดม อนเคราะหขอมลดานการเพาะชาพช

บางชนดและขอมลการเพาะชาโดยภมปญญาชาวบาน คณอนชต แตงออน ทเออเฟอภาพกรวย นาย

อรณ สนบารง เออเฟอภาพพรรณไมบางชนด นอง ๆ ผชวยนกวจยของสานกงานหอพรรณไมทชวย

รวบรวมขอมลทงลกษณะทางพฤกษศาสตรบางสวน ขอมลการเพาะชาและการใชประโยชนของพรรณไม

หลายชนด ดงรายนามตอไปน นางสาววลยพร วศวชยวฒน นายวทวส เขยวบาง นางสาวออพร

เผอกคลาย นางสาวรมภรดา มบญญา นางสาวพรเพญ สภาโชค นางสาววนวสา ภไชยศร นางสาว

เทพวล คะนานทอง นางสาวเบญจลกษณ ชนเจรญ นางสาวกมลชนก เปยถนอม นางสาวกฤตกา

ทองอย และนายเสกสรร ไกรทองสข

ขอบคณหนวยงานทเกยวของทงในประเทศและตางประเทศทมสวนในการผลตสอดานการ

ปลกฟนฟสภาพปา การเพาะชากลาไม และการใชประโยชนพช สาหรบใชอางองในการจดทาหนงสอ

คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ น


คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

สงวนลขสทธ พ.ศ. 2556

พมพครงท 1

จานวนพมพ 3,000 เลม

พทธศกราช 2556

ขอมลทางบรรณานกรมของสานกหอสมดแหงชาต

National of Library of Thailand Cataloging in Publication Data

สานกงานหอพรรณไม.

คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ.-- กรงเทพฯ : กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556.

152 หนา.

1. พฤกษศาสตร. I. ชอเรอง.

580

ISBN 978-616-316-110-9

หนงสอเผยแพร หามจาหนาย

พมพท : โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต 314–316 แขวงบานบาตร เขตปอมปราบศตรพาย กรงเทพฯ โทร 0 2223 3351 โทรสาร 0 2621 2910

สานกงานหอพรรณไมกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช



กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ISBN 978-616-316-110-9

SW 6455-COVER+BACK-G8.indd 2SW 6455-COVER+BACK-G8.indd 2 10/15/56 BE 10:05 PM10/15/56 BE 10:05 PM

Documents

คู่มือเลือกชนิดพรรณไม้เพื่อปลูกป่าป้องกันอุทกภัย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ