5

ใบความรท 1 ความรพนฐานการแกะสลกผกและผลไม

การแกะสลกผกและผลไมเปนมรดกทางศลปวฒนธรรมของไทยทบรรพบรษไทยไดสรางสรรมาชา

นานแลว จง สมควรอยางยงทเราคนไทยจะไดชวยกนอนรกษไวมใหสญหาย และเปนสมบตของชาตตอไป เพอใหชนรนหลงไดศกษาหาความร น าไปประยกตใชในชวตประจ าวน และสามารถน าไปใชในงานอาชพไดดวย

ประวตความเปนมาของงานแกะสลกผกและผลไมไมปรากฏหลกฐานแนชดวาเรมมมาตงแตสมยใด เนองจากไมมการจดบนทกเปนลายลกษณอกษรอยางชดเจน จากหลกฐานทอางถงในหนงสอพระ

ราชพธ 12 เดอนไดกลาวถงพระราชพธจองเปรยงในสมยกรงสโขทย ทมพระรวงเปนพระเจาแผนดน พระสนมเอกคอทาวศรจฬาลกษณ หรอนางนพมาศ นางนพมาศไดรวมประดษฐตกแตงโคมลอย นางไดคดน าเอาดอกไมตางๆ มาประดษฐ เปนรปดอกบวเบงบานรบแสงจนทร ใชดอกไมซอนสลบสใหเปนลวดลาย แลวน าเอาผลไม มาแกะสลกเปนรปนกจกกนเกสรดอกบวประดบตกแตงโคมลอยนนไดอยางประณตสวยงาม

ประวตความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไม

6

สมยอยธยาเปนยคแหงการเรมฟนฟบานเมองหลงจากตกอยในภาวะ การท าสงครามมาเปนเวลายาวนาน การสรรหาชางฝมอตางๆ จงไดเรมขน เพอน ามาสรางและฟนฟบานเมอง จงไดเรมกอตงกรมชางสบหม ขน

ในสมยน ชางแกะสลกผก ผลไมซงไดถกจดอยในหมชางสลก ในกลมของชางเครองสด สาเหตประการหนงทเรยกวาชางเครองสดนน นาจะเปนการเลอกใชวสดทน ามาสรางสรรคงานนนๆเปนวสดทเปนของสดทงหมด งานของชางเครองสดนนจะประกอบไปดวย งานรอยมาลย งานจดพาน งานรอยเครองแขวนดอกไม งานเยบใบตอง งานแกะสลกผกและผลไม และงานแทงหยวกกลวย เปนตน

ครนถงสมยรตนโกสนทรตอนตน ไดปรากฏในงานพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศ

หลานภาลย ทรงพระราชนพนธขน เกยวกบการกนอยของคนไทยในพระราชส านกสมยนน พระองคทรงพระราชนพนธ กาพยเหชมเครองคาวหวาน และชมผลไม ซงเปนเนอหาทมความเกยวกบการชนชมฝมอของสตรไทยในการประดดประดอยอาหาร ผก ผลไม ใหมความสวยงามนารบประทานและประณตสวยงาม นอกจากนนยงทรงพระราชนพนธบทละครเรองสงขทอง ซง ไดบรรยายตอนนางจนทรเทวแกะชนฟกเพอใหพระสงขทองทรงทราบเรองราวตางๆของพระองคความวา

เมอนน นางจนทรชนชมสมหมาย อตสาหเหนอยยากฝากกาย ใหวเสททงหลายเขาเมตตา นางตมแกงแตงเครองเวลาไร ชอบพระทยลกรกนกหนา สมหวงดงจตทคดมา กลยาจะแกลงแกงผก จงหยบยกมาตงนงฝาน เอาไวในจานแลวเจยนจก แกะเปนรปองคนงลกษณ เมออยกบผวรกในวง ชนหนงทรงครรภกลยา คลอดลกออกมาเปนหอยสงข ชนสองทองเทยวเซซง อมลกไปยงพนาลย ชนสามเมออยยายตา ลกยาออกชวยขบไก ชนสกลยามาแตไพร ทบสงขปนไปกบนอกชาย ชนหาปตรงคทรงศกด ใหจบตวลกรกมาจากบาน ชนหกจองจ าท าประจาน ใหประหารคาฟนใหบรรลย ชนเจดสนเรองอรทย ใครใครไมทนจะสงกา

7

ในอดตทผานมาพระบรมมหาราชวง เปรยบเสมอนโรงเรยนทใหความร เพออบรมกลสตรไทยไดมความรเกยวกบมารยาทการครองเรอน การชางประดษฐตาง ๆ การท าอาหารและการถนอมอาหารตลอดจนการศกษาศาสตรตางๆ จากส านกพระราชวงฝายใน ดงนนพระบรมมหาราชวงชนในจงเหมอนโรงเรยนการเรอนและโรงเรยนการชางสตร ในยคนการแกะสลกผกและผลไม นบวาเปนงานฝมอทเปนศลปะชนสงของสตรชาววงในอดต โดยในราชส านกของพระอครมเหส พระราชเทว พระราชวงฝายในเพยบพรอมไปดวยเจาจอม ขาราชการบรพาร ผมความเชยวชาญในการประดษฐ เพอน าไปจดเปนของเสวยถวายพระมหากษตรย ตลอดจนน าไปตกแตงโตะเสวยเพอให พระกระยาหารนาเสวย และมสสนทสวยงาม หลงจากทมการเปลยนแปลงระบอบการปกครองมาเปนระบอบประชาธปไตยแลว ท าใหสตรชาววงไดออกจากเขตพระราชฐาน ไดน าเอาศลปะแขนงตางๆ ของชาววงออกมาเผยแพร รวมไปถงศลปะการแกะสลกผกและผลไมเขามาตกแตงอาหาร โตะอาหาร บางกลมไปท างานดานบรการโรงแรม จงท าใหเผยแพรกวางขวางยงขน มการประกวด ในระดบโรงแรมตางๆ อยางกวางขวาง การแกะสลกผกและผลไมเปนศลปวฒนธรรมไทยทมมาชานานแลว สมควรทคนไทยจะไดชวยกนอนรกษไวเปนสมบตของชาต เพอใหคนรนหลงไดศกษาหาความรและสามารถน าไปประยกตสรางสรรคผลงานใหมคณภาพดยงขนไป และยงเปนงานประณตศลปทชวยเสรมใหการจดตกแตงโตะอาหารใหสวยงามเพมขน แมชาวตางชาตเมอไดประจกษสายตา ยงประทบใจในความสามารถ และความประณตสวยงาม

ปจจบนวชาการแกะสลกผกและผลไม นอกจากจะสอนตามหลกสตรในวทยาเขตอาชวศกษาโดยตรงแลว กระทรวงศกษาธการยงไดก าหนดใหเปดสอนในหลกสตรระดบประถมศกษา มธยมศกษา กลมสาระการงานอาชพและเทคโนโลย และระดบปรญญาตร นอกจากนยงมการเผยแพรผานสอตางๆ เพอเผยแพรความรใหแกประชาชนในการนจะอนรกษศลปวฒนธรรมของชาตใหคงอยสบไป

8

งานแกะสลกผกและผลไมมความส าคญและคณคาดงตอไปน 1. น ามาใชในชวตประจ าวน

1.1 จดตกแตงผกและผลไมใหสวยงาม ใหอาหารนารบประทาน 1.2 ปอก ควานผลไมใหมขนาดพอดค าเพอความสะดวกในการรบประทาน 1.3 การน าเอาพชผกและผลไมตามฤดกาลหางายและราคาถกมาใชใหเกดประโยชน

2. น ามาใชในโอกาสพเศษ 2.1 งานประเพณตางๆ นยมจดตกแตงอาหารคาวหวานใหสวยงาม เพอเลยงพระและรบรองแขก เชน งานบวชนาค งานแตงงาน ฯลฯ 2.2 งานวนส าคญ เชน งานปใหม แกะสลกผลไมเชอมหรอแชอมใสภาชนะทเหมาะสมเปนของขวญ ไปกราบญาตผใหญ ผทเคารพนบถอ 2.3 จดในงานพระราชพธตางๆ เชนงานเลยงรบรองอาคนตกะ 2.4 จดตกแตงสถานทในงานตางๆเชน หองประชม หองจดงานแตงงาน

จดสถานทในงานแตงงาน

ความส าคญและคณคาของงานแกะสลกผกและผลไม

9

3. การประกอบอาชพ สรางอาชพหลก และอาชพเสรม งานแกะสลกสามารถน าไปสรางอาชพไดดแกผทมความรความสามารถและทกษะทด ยงเปน

ทตองการของโรงแรม ภตตาคาร ตลอดจนรานอาหาร และยงสามารถเปดรบสอนแกะสลกผกและผลไมกบบคคลหรอชาวตางชาตทสนใจศกษาการแกะสลกผกและผลไม

การถายทอดความร

4. อนรกษสบสานศลปะการแกะสลกผกและผลไมของไทย ถงแมในปจจบนนผทใหความสนใจงานแกะสลกผกและผลไมคอนขางนอย เนองจากปญหา

ดานเศรษฐกจและการขาดแคลนบคลากรในดานน แตกยงมผทสนใจงานแกะสลกผกและผลไมจ านวนไมนอยทจะเรยนรงานแขนงน เพอใชในการประกอบอาชพทงในและตางประเทศ การน าไปใชในชวตประจ าวน ตลอดจนมการประกวดการแกะสลกผกและผลไมในโอกาสตางๆ เพออนรกษศลปวฒนธรรมของชาตใหสบตอไป

น าผลงานแกะสลกประดบรถตนเทยนพรรษา ประกวดแขงขนเพอการอนรกษศลปวฒนธรรม

10

5. สรางความสงบ และสมาธในการเรยน การแกะสลกผกและผลไมจะตองมสมาธ มฉะนนอาจเกดอบตเหตจากการปฏบตงานได

ดงนนผลงานทได จงจะมความประณตสวยงามและสมารถน าไปใชกบการเรยนสาระอนๆไดเปนอยางด

6. สรางความคดรเรมสรางสรรค

เมอผแกะสลกเรยนรวธการแกะสลกแลว จะมความเขาใจเกดทกษะในการปฏบตงานและสามารถสรางสรรคลวดลายตางๆไดตามจนตนาการของตน จนเกดเปนผลงานทมประสทธภาพและประณตสวยงามตามจนตนาการ

7. สรางความภาคภมใจใหกบตวเอง

การแกะสลกผกและผลไมถอเปนผลงานทใชทกษะการปฏบตสงและจรงจง แตหากไดรบการเรยนรอยางมระบบ มขนตอน และใชระยะเวลาในการฝกฝนทถกตองแลวจะสามารถท าไดเปนอยางดและเกดความภาคภมใจในตนเอง

ความภาคภมใจในผลงาน

11

แกะ หมายถง การท าใหเนอผกหรอผลไมแยะออกจากกน เปนลวดลายหรอรปรางตางๆ โดยใช

เครองทแหลมคมกดทางคมลงบนผกหรอผลไมนน

เกลา หมายถง การท าผกหรอผลไมทยงขรขระอยใหเกลยงไดรปตามตองการ พรอมทจะปฏบตงานแกะสลก

กรด หมายถง การท าใหผกหรอผลไมเปนรอยแยก หรอขาดออกจากกนโดยใชของแหลมคมกดลงผกหรอผลไมนน แลวลากไปตามตองการ

ค าศพททใชในการแกะสลกผกและผลไม

12

เฉอน หมายถง การแบงผกหรอผลไมออกจาก สวนทเปนชนใหญดวยมด แลวปาดสวนทไมตองการออกมา

แซะ หมายถง การเอาเครองมอเชนมด หรอของอนชอนขน ใหหลดจากทเดมออกเปนแผนๆ ปาด หมายถง เอาสวนทไมตองการออกโดยวธฝานบางๆ หรอกวาดออก

ปอก หมายถง การลอก หรอเอาเปลอกของผกหรอผลไมออก โดยการใชมดหรอไมตองใชมดกได แลวแตชนดของผกหรอผลไมนนๆ

ฝาน หมายถง การตด การเฉอน หรอการแฉลบใหเปนแผนหรอเปนชนเปนอน เชน ฝานกลวย ฝานบวบ ฝานมะมวง

13

หน หมายถง การเอาผกหรอผลไมวางลงบนทรองรบแลวตดใหเปนชนเลกๆ

ควาน หมายถง เอาสงทมคมแหวะใหกวาง, แขวะใหเปนชองเพอเอาสวนขางในออก เชน ควานผลมะปราง ควานไส ตด หมายถง การท าใหขาดดวยของมคม

ควก หมายถง การดงหรอลวงสงใดสงหนงออกมา, เอามอลวงลงไปในทใดทหนง แลวเอาสงทอยในนนออกมา เหลา หมายถง การท าใหเกลยงเกลาหรอใหแหลมดวยเครองมอทมคม ไดแก มด เชน เหลาตอก เหลาดนสอ

. เสยม หมายถง การท าใหเลกและแหลมตามตองการ โดยใชมดหรอของมคม ท าเฉพาะสวนปลายเทานน ไมยากเลยใชไหมเพอน ๆ

ตงใจศกษากนหนอยนะ

14