TyllidagarÚtskýringar á íslenskumhátíðisdögum og siðum

Shpjegimet e datave

Enska - EnglishPólska - Polski

Spænska - EspañolFilippseyska - Filipino

Arabíska - ّعَرَبِيRússneska - Pусский

Kúrdíska - کوردیLitháíska - Lietuviškai

Albanska - ShqipVíetnamska - Tiếng Việt

Tælenska - ภาษาไทยFarsi - فارسی

Þorrablót ishte një festë e shekujve të kaluar kur Islandezët adhuruan Þórin, i cili ishte një nga perënditë efesë pagane Nordike. Në ditët e sotme, Islandezët festojnë þorrablótin në të njëjtën kohë që ishte më parënë kalendarin e vjetër të Islandezëve. Në kohët e lashta, viti ishte ndarë në dy stinë, verën dhe dimrin.Þórri ishte muaji i katërt i dimrit dhe ishte nga datat 19. – 25. Janar deri më datat 18. - 24. Shkurt. Dita eparë e muajit Þorri ishte dita e bujkut/zotit të shtëpisë. Islandezët festojnë sezonin e Þorra-së dukengrënë ushqim tradicional dimri, i cili ishte i vetmi ushqim në dispozicion gjatë kohës së dimrit. Ushqimiishte zakonisht peshk dhe mish i ruajtur në kripë dhe thartirë (turshi). Sot, Islandezët festojnë Þorran menjë argëtim të madh, duke kënduar dhe vallëzuar dhe duke ngrënë ushqime që shumë njerëzve u duket ipakëndshëm/neveritshëm. Këtu mund të përmendim gjalpë gjaku dhe salcice/sallam të mëlçisë të cilat sëbashku njihen/quhen si therje/kasaphane e që janë kryesisht nga organet e brendshme të kafshëve, kokadelesh të djegura, peshkaqenë i fermentuar/kalbur dhe herdhet/testicles e terura të dashit. Një tjetërushqim natyral është buka e thekrës, e cila më parë ishte pjekur me nxemje gjeotermale, një lloj produktiqumështi (skyr), mish qingji i tymosur dhe peshk i thatë me gjalpë.

ÞorrablótÞorrablót var hátíð á öldum áður þegar Íslendingar blótuðu Þór sem var guð í norrænni ásatrú. Nú til dagsfagna Íslendingar þorrablóti á sama tíma til að fagna þorramánuði sem áður var á dagatali Íslendinga. Ígamla daga var árinu skipt í tvær árstíðir, sumar og vetur. Þorri var fjórði mánuður vetrar og var frá19.-25. janúar til 18.-24. febrúar. Fyrsti dagur þorra var bóndadagur. Íslendingur halda þorrann hátíðleganmeð því að borða hefðbundinn vetrarmat sem var það eina sem var í boði yfir vetrartímann. Maturinn varyfirleitt fiskur og kjöt sem var geymt í salti og sýru. Í dag fagna Íslendingar þorranum með mikilliskemmtun þar sem sungið er og dansað og snæddur matur sem mörgum finnst ógeðfelldur. Þar má nefnablóðmör og lifrarpylsu sem saman er kallað slátur, sviðnir kindahausar (svið), kæstur hákarl og súrirhrútspungar. Annar eðlilegri matur er rúgbrauð sem áður var bakað við jarðhita, skyr, hangikjöt ogharðfiskur með smjöri.

Fyrsti dagur mánaðarinsþorra í gamla norrænatímatalinu er nefndurbóndadagur. Hann eralltaf á föstudegi í 13.viku vetrar. Sú hefðhefur skapast er aðkonur gefi bónda sínumblóm eða smágjöf áþessum degi.

Dita e parë e muajit Þorra (Þorra-periudhë kohore përafërsisht katërjavë) në kalendarin e vjetër/lashtëNordik quhet dita e bujkut/zotit tështëpisë dhe është gjithmonë tëpremten, në javën e 13të të dimrit.Traditë është që gratë ju dhurojnëlule/dhuratë burrave të tyre në këtëditë.

Bóndadagurinn

Konudagur er fyrsti dagurmánaðarins góu í gamlanorræna tímatalinu sem ersunnudagurinn í 18. vikuvetrar á milli 18. – 24.febrúar. Sú hefð er að menngefi konum blóm í tilefnikonudagsins.

Dita e grave është dita e parë emuajit Góa në kalendarin e vjetërNordik, e që është dita e dielë nëjavën e 18të të dimrit, ndërmjet18. – 24. shkurt. Tradita është qëburrat u dhurojnë grave të tyrelule me rastin e ditës së grave.

Konudagurinn

Á Íslandi hefur tíðkast að borða bollur sem eru annað hvort vatnsdeigsbollur eðagerbollur fylltar með allskyns rjóma og sultu. Rík hefð var fyrir því að föndraðir voru bolluvendir, oftast úr litríkumpappírsræmum sem límdar eru á prik. Börn flengdu svo foreldra sína meðvendinum og hrópuðu; Bolla! Bolla! Bolla!

Bolludagurinn

Në Islandë është praktikë e zakonshme të hahen kuleqë me brumë dhe pastë qëjanë ose kuleqë me pastë brumë uji ose kuleqë me maja të mbushura me lloje tëndryshme të kremërave dhe reçeleve. Ishte një traditë e pasur me shiritashumëngjyrësh letre të ngjitur në shkopinj. Fëmijët më pas i godisnin prindërit etyre me shkopinjtë magjikë dhe bërtisnin: kulaq, kulaq, kulaq!

Në këtë ditë, nëshumicën e shtëpive nëIslandë ështëzakon/traditë që tëgatuhet gjella „Mish ikripur dhe fasule".

SprengidagurinnÁ þessum degi tíðkast áflestum heimilum áÍslandi að elda réttinn,,Saltkjöt og baunir“.

SprengidagurinnÁ þessum degi tíðkast áflestum heimilum áÍslandi að elda réttinn,,Saltkjöt og baunir“.

Á þessum degi er hefð fyrir því aðbörn klæði sig í grímubúning ogsyngi fyrir fólk og fái að launumsælgæti. Að hengja öskupoka á fólktíðkast á Íslandi og var lykilatriðiðað koma pokunum fyrir svo aðfórnarlambið tæki ekki eftir því.

ÖskudagurinnNë këtë ditë, është traditë qëfëmijët të vishen memaska/kostume dhe të këndojnë përnjerëzit dhe si shpërblim marrinkaramele. Varja e çantave/qesevetë hirit mbi njerëzit ishte ezakonshme në Islandë dhe gjëjakryesore ishte vendosja e qeseve nëmënyrë që viktima/personi që i vihejqesja të mos e hetoj/vërej.

Páskahátíðin tengist kristinni trú.Síðasti sunnudagur fyrir páskanefnist pálmasunnudagur.Fimmtudagur fyrir páska heitirskírdagur og daginn eftir erföstudagurinn langi en þá erfrídagur. Páskadagur er sunnudagurog þá borða börn súkkulaði semkallast páskaegg.

Pashkët lidhen me besimin e krishterëve. Ediela e fundit para Pashkëve quhet e Dielae Palmës. Dita e pagëzimit është dita eenjte para Pashkëve, ndërsa dita tjetërështë e premtja e gjatë, kur përkujtohetkryqëzimi i Jezusit/Krishtit. Dita ePashkëve është dita e dielë, në atëditë,fëmijët festojnë duke ngrënëçokollatë të quajtur vezë të Pashkëve.

Páskar

Sumardagurinn fyrsti er fyrstidagur hörpu, sem er fyrstur afsex sumarmánuðum í gamlanorræna tímatalinu. Sumardaginnfyrsta ber alltaf upp á fimmtudagá tímabilinu 19. – 25. apríl. Samkvæmt íslenskri þjóðtrúboðar það gott sumar ef sumar ogvetur frjósa saman. Áundanförnum árum hefur færst ívöxt að bæjarfélög haldi ýmisskonar hátíðir fyrir börn ogfjölskyldur þeirra á þessum degi.

Dita e parë e verës është dita e parë eHarpës, Harpa është muaji i parë ngagjashtë muajt e verës në kalendarin evjetër Nordik. Dita e parë e verës ështëgjithmonë të enjten ndërmjet datave 19tëdhe 25 prill. Sipas traditës e besimitIslandez nëse vera dhe dimri ngrihen sëbashku, do të jetë një verë e mirë. Vitevetë fundit gjithnjë e më shumë, autoritetetlokale/komunat organizojnë festa tëndryshme për fëmijë dhe familjet e tyrenë këtë ditë.

Sumardagurinn fyrsti

Sjómannadagurinn er fyrsti sunnudagurinní júní ár hvert. Hann er hátíðisdagur allrasjómanna. Flest bæjarfélög halda upp áþennan dag með einhvers konarskemmtidagskrá við höfnina.

Dita e peshkatarit është e diela e parë nëqershor të çdo viti. Ajo është ditë efestës për të gjithë peshkatarët. Shumicae qyteteve/komunave ofrojnë programetë ndryshme argëtimi afër portevedetare.

Sjómannadagurinn

Dita Kombëtare e Islandës festohet solemnisht më 17.Qershor çdo vit, e cila ditë është ditëlindja e JónSigurðsson dhe është ditë pushimi. Më 17 qershor,organizohen programe të ndryshme festive për tëshënuar/kujtuar ditën e Republikës së Islandës, 17.Qershor 1944.

17. júníÍslenski þjóðarhátíðardagurinn er haldinn hátíðlegur17.júní ár hvert. Það er fæðingardagur JónsSigurðssonar og almennur frídagur. Á 17. júní erfjölbreytt hátíðardagskrá til að minnast lýðveldiÍslands þann 17. júní 1944.

Fundjava e punonjësve të dyqaneve/tregtarëve është e hëna e parë në gusht. Formon njëfundjavë tre-ditore te quajtur fundjava e punonjësve të dyqaneve/tregtarëve. Edhe psefillimisht mendohej se festa e tregtarëve ishte festë e disa profesioneve tëveçanta/caktuara, për faktin se kjo fundjavë e trefishtë u bë e njohur si një festë epërgjithshme, dita e punonjësve të dyqaneve/ tregtarëve u bë festë ligjërisht eobligueshme dhe prandaj dita e hëne është ditë pushimi për të gjithë. Kjo fundjavë ështënjë nga fundjavët më të medha të udhëtimeve të vitit ku organizohen festime gjithandejvendit/Islandës.

VerslunarmannahelgiFrídagur verslunarmanna er fyrsti mánudagur í ágústmánuði. Hann myndar þriggja dagahelgi sem kölluð er verslunarmannahelgi. Frídagur verslunarmanna var upphaflega barafyrir verslunarmenn en þessi þriggja daga helgi varð mjög vinsæl sem almenn ferðahelgiog mánudagurinn er nú lögboðinn frídagur. Helgin er ein mesta ferðahelgi ársins ogfjölbreyttar útihátíðir eru haldnar víða um landið.

Þorláksmessa është më datën 23 dhjetor dhe mbahet në shenjpërkujtimi të Þorlák-ut, Peshkopi i Shenjtë në Skálholt (kishë), i cilivdiq pikërisht në atë datë. Sot, Þorláksmessa është pjesë epërgatitjeve të Krishtëlindjes, ku njerëzit hanë një lloj peshku (skata)të thartë pothuajse të kalbur.

Þorláksmessa

Þorláksmessa er þann 23.desember. Hún er kennd við Þorlák hinn helgaÞorláksson biskup í Skálholti en hann lést þennan dag. Í dag erÞorláksmessa hluti af jólaundirbúningnum og þá borða margir kæstaskötu og lyktin af þorláksmessuskötunni finnst um allan bæ.

JólJól eru haldin hátíðleg þann 24. desember. Jólin eru hringd innklukkan sex á aðfangadagskvöld. Jólamaturinn er oftast kjötmeti s.s.rjúpa, hangikjöt eða hamborgarahryggur ásamt meðlæti. Flestir verjaaðfangadagskvöldi með fjölskyldunni og opna gjafir eftir jólamatinn.Jólaskreytingar eru áberandi á Íslandi og jólaljósin lýsa upp dimmastaskammdegið.Krishtlindja festohet me daten 24. Dhjetor. Ju bëhet thirrje Krishtlindjevenë oren 18.00. Në Islandë, festa e Krishtlindjes festohet natën eKrishtlindjes më 24 dhjetor, ku njerëzit shkëmbejnë dhuratat ndërmjettyre. Darka e Krishtëlindjes është ptarmigan shkëmbi, qingj i tymosur dhederr i tymosur. Dekoret e Krishtlindjes janë të shquara në Islandë dhedritat e Krishtlindjes ndriqojnë ditët dhe netët e errëta të dimrit.

Gamlársdagur er síðasti dagur almanaksársins 31. desember, í vestrænni menningu. Margirminnast liðins árs á gamlárskvöld og fagna hinu nýja ári með veisluhöldum og með því aðskjóta upp flugeldum. Ýmsar hefðir eru í kringum hátíðarhöld og víða eru áramótabrennur.

Gamlárskvöld

Nata e vitit të ri në kulturën perëndimore është në ditën e fundit të vitit kalendarik, pramë 31 dhjetor. Në natën e vitit të ri, viti që po kalon përkujtohet dhe shikohet nga viti iri. Tradita të ndryshme ekzistojnë rreth festimit në atë ditë, por në shumicën e rastevepërdoren fishekzjarre dhe ndizen zjarre.

Dita e fundit e Krishtlindjeve është me 6. Janar. Në at ditë babadimrat përsëri shkojnë nëmale dhe kështu përfundojnë Krishtlindjet. Shpesh ka veprimtari të ndryshme argëtuese nënatyrë me ndezje zjarri, vallëzim dhe këndim. Aty shfaqen karanxholl, karrrem, babadimradhe të tjerë të ngjashëm. Njerëzit mblidhen së bashku rreth zjarrit me pishtar, hedhinfishekzjarret e fundit nga viti i ri dhe këndojnë së bashku këngët e vitit të ri dhekukudhëve/elves.

ÞrettándinnLokadagur jóla er 6. janúar. Þá fer síðasti jólasveinninn aftur til fjalla og þar með lýkurjólunum. Á þrettándanum eru oft haldnar útiskemmtanir með brennu, dans og söng. Þar komastundum fram álfar, tröll og jólasveinar. Fólk kemur saman við brennuna með kyndla, skýturupp síðustu flugeldunum frá áramótum og syngur saman áramóta- og álfasöngva.