22
x6s]s SAPTAHIK Nepali National Weekly Friday, May 9, 2008 k[i7 @$ d"No ?= *÷– nju'? /]vf yfkf jif{ !# c+s %! sf7df8f} +, z'qmaf/, j}zfv @&, @)^% kf“r hgf gflosf /]vf yfkf, c?l0fdf nD;fn, Crf l3ld/], /]lhgf pk| ]tL / k'hgf k|wfg— rnlrq If]qdf sfd's gflosfx¿sf] >]0fLdf plePsf 5g\ . jf:tjdf oL kf“r hgf g} clxn]sf …x6s]6Ú x'g\ . cfO6d 8fG; xf];\ jf rnlrqsf b[Zo oL kf“r hgfdWo] Ps g Ps hgf To;df c6fPsf x'G5g\ . To;f] t clegodf klg logLx¿ sd 5}gg\ . /]vf yfkf clego ul//x]sf rnlrqsf] lx;fadf cufl8 eP klg pgLkl5 c?l0fdf nD;fn, Crf l3ld/], /]lhgf pk|]tL / k'hgf k|wfg ;a} Jo:t 5g\ . jt{dfg cj:yfdf pgLx¿ g} …8fO/]S6;{ RjfO;Ú cyf{t\ lgb] {zsx¿sf] /f]hfO ag]sf 5g\ . gflosfx¿df sf] slt kfgLdf 5g\ eGg] vf]hLgLlt rnlrq If]qdf dfq xf]Og\, bz{sx¿df klg x'G5 . cfkm"nfO{ ;kmn / ;Ifd gflosfsf ¿kdf pEofpg gflosfx¿aLr klg kf/:kl/s k|lt:kwf{ e}/x]sf] x'G5 . To;sf] d"Nofª\sg ug] { sfd bz{ssf] xf] . oBlk pgLx¿nfO{ rnlrqsf lgb] {zsx¿n] k|ToIf ¿kdf lgofln/x]sf x'G5g\ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg] { u'0f slQsf] 5 eGg] ljifodf lgb] {zs cgle1 x' “b}gg\ eg] pgLx¿sf sltko JolQmut lqmofsnfkdf klg lgb] {zs k|ToIfbzL{ x'G5g\ . To;}n] pgLx¿sf ljleGg kIfdf d"Nofª\sg ug{ clxn]sf cTolws Jo:t rf/ hgf lgb] {zsnfO{ xfdLn] lg0ff{ossf] sfd ug{ nufof} + . pgLx¿n] cfkm\gf] tj/af6 pk/f]Qm kf“r gflosfnfO{ gDa/ lbPsf 5g\ . kf“r ;'Gb/ gflosf /]vf yfkf M ljut s]xL jif{b]lv pgnfO{ slnp8sL gDa/ Ps gflosf dflg“b} cfPsf] 5 . a]nfavt ljjfbdf cfP klg pgL cfkm\gf] xf]d k|f]8S;gsf rnlrq lgdf{0f / clegodf dfq xf]Og, cGo lgdf{tf lgb]{zsx¿sf] klg klxnf] /f]HffO alg/x]sL l5g\ . sfd'stf emNsfpg] ljifodf klg pgnfO{ gDa/ Ps g} dflgPsf] 5 . c?l0fdf nD;fn M Ps jif{b]lv pgL;“u klg rnlrqsf] tf“tL nfu]sf] 5 . r'Dag xf];\ jf sfd's b[Zo, c?l0fdf kl5 k/]sL 5}gg\ . pgnfO{ k|z+;sx¿n] ;'Gb/L gflosf klg eGg] u/]sf 5g\ . Crf l3ld/] M of] jif{ pgn] rnlrq …km};nfÚdf k|:t't u/]sf] sfd'stfnfO{ ;]G;/ af]8{n] ;d]t …P u|]8Úsf] bhf{ lbof] . ljut 8]9 jif{b]lv b|'t ultdf Jo:ttf / ;kmntfsf] l;+9L plSn/x]sL CrfnfO{ …sfnL ;'Gb/LÚsf] pkgfd klg lbOPsf] 5 . /]lhgf pk|]tL M 6]ln>[+vnfaf6 ;fwf/0f o'jtLsf] rl/qdf clego u/]/ pbfP klg /]lhgfn] cfkm"nfO{ kl5Nnf] k6s UNofd/; gflosfsf] kª\lQmdf pEofPsL l5g\ . …syfn] dfu];DdÚ sfd'stf k|:t't ug{ pgnfO{ cK7]/f] gnfUg] rnlrqsdL{x¿ atfp“5g\ . k'hgf k|wfg M k"hfaf6 gfd km]/]/ k'hgf ePkl5 pgL cem sfd's z}nLdf k|:t't x6s]s 8fO/]S6;{ ;'j|t cfrfo{ ;[li6 >]i7 $ df ;fOa/ un{ df @! k'?ifsf nflu ;f}Gbo{ clgi6 u'?ª af“sL k[i7 !! df df !) xªsªdf lg/; sfo{qmd df !$ dWo k[i7df

8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

x6s]s

SAPTAHIK Nepali National Weekly Friday, May 9, 2008 k[i7 @$ d"No ?= *÷–

nju'?

/]vf yfkf

jif{ !# c+s %! sf7df8f}+, z'qmaf/, j}zfv @&, @)^%

kf“r hgf gflosf /]vf yfkf, c?l0fdf nD;fn, Crf l3ld/],/]lhgf pk|]tL / k'hgf k|wfg— rnlrq If]qdf sfd's gflosfx¿sf]>]0fLdf plePsf 5g\ . jf:tjdf oL kf“r hgf g} clxn]sf …x6s]6Úx'g\ . cfO6d 8fG; xf];\ jf rnlrqsf b[Zo oL kf“r hgfdWo]Ps g Ps hgf To;df c6fPsf x'G5g\ . To;f] t clegodfklg logLx¿ sd 5}gg\ . /]vf yfkf clego ul//x]sf rnlrqsf]lx;fadf cufl8 eP klg pgLkl5 c?l0fdf nD;fn, Crfl3ld/], /]lhgf pk|]tL / k'hgf k|wfg ;a} Jo:t 5g\ .jt{dfg cj:yfdf pgLx¿ g} …8fO/]S6;{ RjfO;Ú cyf{t\lgb]{zsx¿sf] /f]hfO ag]sf 5g\ .

gflosfx¿df sf] slt kfgLdf 5g\ eGg]vf]hLgLlt rnlrq If]qdf dfq xf]Og\, bz{sx¿dfklg x'G5 . cfkm"nfO{ ;kmn / ;Ifd gflosfsf¿kdf pEofpg gflosfx¿aLr klg kf/:kl/sk|lt:kwf{ e}/x]sf] x'G5 . To;sf] d"Nofª\sg ug]{sfd bz{ssf] xf] . oBlk pgLx¿nfO{ rnlrqsflgb]{zsx¿n] k|ToIf ¿kdf lgofln/x]sf x'G5g\ .pgLx¿df gflosfdf x'g'kg]{ u'0f slQsf] 5

eGg] ljifodf lgb]{zs cgle1 x'“b}gg\ eg] pgLx¿sf sltko JolQmutlqmofsnfkdf klg lgb]{zs k|ToIfbzL{ x'G5g\ . To;}n] pgLx¿sfljleGg kIfdf d"Nofª\sg ug{ clxn]sf cTolws Jo:t rf/ hgflgb]{zsnfO{ xfdLn] lg0ff{ossf] sfd ug{ nufof}+ . pgLx¿n] cfkm\gf]tj/af6 pk/f]Qm kf“r gflosfnfO{ gDa/ lbPsf 5g\ .

kf“r ;'Gb/ gflosf/]vf yfkf M ljut s]xL jif{b]lv pgnfO{ slnp8sL gDa/

Ps gflosf dflg“b} cfPsf] 5 . a]nfavt ljjfbdf cfP klg pgLcfkm\gf] xf]d k|f]8S;gsf rnlrq lgdf{0f / clegodf dfq xf]Og,cGo lgdf{tf lgb]{zsx¿sf] klg klxnf] /f]HffO alg/x]sL l5g\ .sfd'stf emNsfpg] ljifodf klg pgnfO{ gDa/ Ps g} dflgPsf] 5 .

c?l0fdf nD;fn M Ps jif{b]lv pgL;“u klg rnlrqsf]tf“tL nfu]sf] 5 . r'Dag xf];\ jf sfd's b[Zo, c?l0fdf kl5 k/]sL5}gg\ . pgnfO{ k|z+;sx¿n] ;'Gb/L gflosf klg eGg] u/]sf 5g\ .

Crf l3ld/] M of] jif{ pgn] rnlrq …km};nfÚdf k|:t't u/]sf]sfd'stfnfO{ ;]G;/ af]8{n] ;d]t …Pu| ]8Úsf] bhf{ lbof] . ljut 8]9jif{b]lv b| 't ultdf Jo:ttf /;kmntfsf ] l; +9L plSn/x]sLCrfnfO { …sfnL ; ' Gb/L Úsf ]pkgfd klg lbOPsf] 5 .

/ ] lhgf pk | ]t L M6]ln>[+vnfaf6 ;fwf/0f o'jtLsf]rl/qdf clego u/]/ pbfP klg /]lhgfn]cfkm "nfO { kl5Nnf ] k6s UNofd/;gflosfsf] kª\lQmdf pEofPsL l5g\ .…syfn] dfu];DdÚ sfd'stf k|:t'tug{ pgnfO{ cK7]/f] gnfUg]rnlrqsdL{x¿ atfp“5g\ .

k'hgf k|wfg M k"hfaf6gfd km]/]/ k'hgf ePkl5 pgLcem sfd's z}nLdf k|:t't

x6s]s8fO/]S6;{

� ;'j|t cfrfo{

;[li6 >]i7$ df ;fOa/ un{ df@! k'?ifsf nflu ;f}Gbo{clgi6 u'?ª

af“sL k[i7 !! df

df!) xªsªdf lg/; sfo{qmd

df!$

dWo k[i7df

Page 2: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 @

nfOe zf]

j[if

ldy'g

ss{6

l;+x

sGof

t'nf

j[lZrs

wg'

ds/

s'De

dLg

tkfO{+sf] of] ;ftftkfO{+sf] of] ;ftfHof]= k++= cf]h/fh pkfWofo nf]xgL

d]if

Hof]= k++= cf]h/fh pkfWofo nf]xgL

of] ;ftfsf] k~rf·

/+ud~rUofn/L

k':ts

Sof;]6

sf]xL 5}g k/fO{ufos ;'ldt

v8\sfsf]PsnuLlt;+u|x…sf]xL 5}gk/fO{Ú>f]tfdfempknAw 5 . cf7j6fuLt ;dfj]z of] ;+u|xdf/fli6«otfsf] efjgf hu]gf{ ug]{z}nLsf uLt 5g\ . ufossfcg';f/ of] /fli6«o uLtx¿sf];+sng xf] . ;+u|xdf km'jf{ z]kf{,k|HjnbLk ljZjf;, lzlz/ of]uL,;Ltf/fd kf]v/]n, k|fZgf zfSotyf /fg'b]jL clwsf/Ln] ufosv8\sfnfO{ ;fy lbPsf 5g\ .

5Sof}{ t]n uof}cfuf] nfO{

ufosv]dn'O“6]nsf]nf]sbf]xf]/LuLlt;+u|x…5Sof}{ t]nuof} cfuf]nfO{Ú >f]tfdfempknAw 5 . dxfaf}4/]s8{\;n] ahf/df NofPsf] of];+u|xsf] efu …sÚ df 5Sof}{ t]nuof} cfuf] nfO{ / efu …vÚ df5f]8]/ 3/af; uLt ;dfj]z 5g\ .;+u|xdf v]d n'O“6]n, lji0f' dfemLtyf b]jL 3tL{sf] :j/ ;'GgkfOG5 eg] kl/sNkgf, no tyfzAb ufos n'O“6]n :jo+sf] 5 .

/+ud~r

j}zfv @& ut] M z+s/frfo{ hoGtL, /fdfg'hfrfo{ hoGtL, dlR5Gb|gfy /yofqf k|f/De, #) ut] M cGt/f{li6«o g;{ lbj;, #! ut] M;Ltf hoGtL, h]7 @ ut] M ljZj kl/jf/ lbj;, df]lxgL PsfbzL .

lgj{:q gu/Ldfslj P;kL sf]O/fnfsf

sljtfx¿sf] ;+u|x …lgj{:q gu/LdfÚnfO{ df]8g{ a'S;n] k|sflzt u/]sf]xf] . k|:t't s[ltdf @)%& b]lv @)^#;Dd /rgf ul/Psf #$ j6f sljtf;ª\u|lxt 5g\ . sljtfsfkf/vLx¿sf nflu k7gLo of]k':tsdf sljn] ;d;fdlos g]kfnL;dfhsf] lrq sf]/]sf 5g\ .

cGtd{gsf] ofqf;dfh;]jLsf ¿kdf kl/ro

agfPsf lgaGwsf/ hubLzl3ld/]sf] kl5Nnf] s[lt cGtd{gsf]ofqfnfO{ ;flxTosf] …cfTdfnfkÚljwfcGtu{t /fVg ;lsG5 .hubLz l3ld/] k|lti7fgåf/fk|sflzt of] k':tsdf n]vsn]hLjgofkgsf qmddf b ]v ]sfef]u]sf tLtf–dL7f If0fx¿nfO{k7gLo z}nLdf k|:t't u/]sf 5g\ .of] k':tssf] d"No ;fwf/0f # ;o?k}of“ tyf ljz]if ! xhf/ ?k}of“ 5 .

pQ/ cfw'lgs ljdz{;dfnf]rs 8f= uf]ljGb/fh

e§/fO{sf] kl5Nnf] s[lt pQ/cfw'lgs ljdz{nfO{ g]kfnsf];a}eGbf 7"nf] ;dfnf]rgf u|Gysf¿kdf kl/eflift ul/Psf] 5 .nueu & ;o k[i7df km}lnPsf] of]k':tsdf n]vsn] ljZjdf rn]sfgof“ jfb / l;4fGt;lxt g]kfnL;flxTosf] kl5Nnf] k|j[lQnfO{s]nfpg] k|of; u/]sf 5g\ . of]k ' :tsnfO { df ]8g { a ' S;n]k|sflzt u/]sf] xf] . k':tssf] d'No;fwf/0f & ;o ?k}of“ tyf ljz]if! xhf/ ?k}of“ 5 .

k'/fgf ] afg ]Zj/l:ytcf/f]x0f–u'?s'nn] gf6s …tf/fafhLn} n}Ú d~rg ul//x]sf] 5 . utj}zfv @) ut] d~rg k|f/DeePsf ] pQm gf6s;f]daf/afx]ssf c¿ lbg lg/Gt/k|bz{g x'g]5 . gj]{lhog /+usdL{df]6{g qmf]un] sfo{zfnf cfof]hgfu/]/ tof/ kf/]sf] tyf pg}n]lgb] {zg u/]sf ] of ] gf6sdfafndgf]lj1fgnfO{ syfsf] cfwf/agfOPsf] 5 . P;Pn;L lbg]pd]/;Dd afndlitisdf cfpg]ljleGg rfxgf / ef]ufOnfO{gf6sdf ptfl/Psf] 5 . gf6sdfcf“k rf]/]sf], n's]/ r'/f]6 vfPsf]h:tf 36gfnfO{ gf6sLo ¿klbOPsf] 5 . gf6sdf ;f}uft dNn,;l/tf lu/L, sdn g]kfn, /fhs'df/k'8f;}gL, c?0ff sfsL{, dl0f/fd kf]v|]ncflbsf] clego 5 .

snfsf/ hubLZj/dfg8+uf]nn] 8]gdfs{df cfof]hgfePsf ] cGt/f { l i6 «o snfk|ltof]lutfdf :j0f{kbs xfl;nu/ ]sf 5g\ . 8 ]gdfs{ l:ytPle;g Ples]h cGt/f{li6«o cf6{Uofn/Ln] k|To]s jif{ cfof]hgfub}{ cfPsf] of] k|ltof]lutfdfg]kfnL k/Dk/fut k]lG6ª z}nLnfO{cfw'lgs ¿k lbOPsf] pgsf]lrqn] ;a}nfO{ pl5Gb} kbs k|fKtu/]sf] xf] . xftn] agfOPsf]snfljwfdf ;jf]{Ts[i6 ag]sf]pgsf] ;f] lrq Ps dlxgfdf tof/ePsf] xf] . lrqdf WofgdUg JolQm/ d08fnf b]lvG5 .

OlGkmlg6L ;d"xsf ]cfof]hgfdf ;~rfng ePsf]snfsf/x¿sf] ;+o'Qm lrqsnfk|bz{gL ut d+unaf/ ;DkGg eof] .…:jtGq snfÚ zLif{s /flvPsf]pQm k |bz{gL gS;fnafndlGb/l:yt gfkmf cf6 {Uofn/Ldf cfof]lht ul/Psf] lyof] .

snfsf/ ;'hg dxh{gsf]Psn lrqsnf k|bz{gL cfh ;dfkgx'“b}5 . sf7df8f}+ cf6{ Uofn/Ldf cfof]hgfePsf] pQm lrqsnf k|bz{gLsf]zLif{s …O6/lg6LÚ /flvPsf] 5 .

u|xuf]r/ /fd|f 5g\ . sfddf;kmntf ldNg]5 eg] k/fqmd Pj+af]nLsf] k|efj a9\g]5 . cw'/f sfdk"/f x'g]5g\ . cfkmGtx¿sf] ;xof]ukfOg]5 . gof“ ldql;t dgsf] s'/feGg] cj;/ k|fKt xf]nf . cWoogdf;kmntf xft nfUg]5 . Joj;fodf nfePj+ /dfOnf] ofqf x'g;S5 . 7"nf JolQmn]tkfO{+sf] k|z+;f ug]{5g\ .

ljjfblt/ cl3 ga9\g'xf]nf .c¿sf] ljZjf; ug'{ plrt x'“b}g . vr{cln a9L g} x'g;S5 . s'/f sf6\g]x¿;lqmo /xg]5g\ . zlgaf/b]lv kl/>dug'{k/] klg sfddf ;kmntf xftnfUg]5 . ;f]Rg] zlQm Pj+ k/fqmd a9\g]tyf cWoogdf ;kmntf ldNg] b]lvG5 .cw'/f sfd k"/f x'g]5g\ eg] gof“ sfdkfOg] of]u 5 .

ef]het]/lt/ ;fd]n x'g] cj;/h'6\g]5 . ;ef–;Dd]ngdf tkfO{+sf]k|z+;f xf]nf . sfd ubf{ ;hu/xg'xf]nf . k/fqmd a9\g], cw'/f sfdaGg] tyf gof“ sfd kfOg] of]u5 . cfkmGtx¿sf] ;xof]u ldNg]5 .zq' a9\g] x'“bf ;hu /xg'kg]{ a]nf5 . :jf:Yo u8a8 /xg] x' “bfvfgkfgdf Wofg lbg'xf]nf .

;'?df dg lrlGtt /xg]5 .sfddf ;kmntf kfpg ufx|f] kg]{5 .em"6f cf/f]k klg nfUg ;S5 .cfOtaf/b]lv dfg–;Ddfg kfOg]5 .ef]het]/df ;fd]n x'g] Pj+ wg cfh{gug]{ cj;/ h'6\g]5 . k/fqmd a9\g'sf;fy} cw'/f sfd aGg] tyf gof“ sfd kfOg]of]u 5 . Joj;fodf ;kmntf xft nfUg]5 .ofqf ug]{ cj;/ k|fKt xf]nf .

;ftf /fd|f] 5 . dg klg k|;Gg/xnf . wg cfh{g ug]{ cj;/h'6\g]5 . Joj;fodf ;kmntfldNg]5 . ef]h–et]/df ;fd]n x'g]cj;/ kfOg]5 . af ]nLsf ] k |efja9 \g ]5 eg ] c¿sf] dg lhTg; lsg ] 5 . c f Ota f / ty f;f]daf/ vr{, ljjfb Pj+ lrGtfa9\g] of]u 5 .

dfg–;Ddfg kfOg'sf ;fy}k/fqmd a9\g]5 . cw'/f sfd aGg]tyf gof“ sfd xft nfUg] of]u 5 .wg cfh{g ug]{ cj;/ h'6\g]5 . 7"nfJolQmaf6 k|z+;f kfpg'xf ]nf .Joj;fodf ;kmntf ldNg]5 .af]nLsf] k|efj Pj+ wfld{s sfo{df?lr a9\g]5 . d+unaf/ tyf a'waf/vr{, ljjfb Pj+ lrGtf a9\g] b]lvG5 .

;kmntfsf nflu ;+oldt/xg'xf]nf . dgdf b'ljwf a9\g]5 .sfddf cj/f]w cfpgfn] dgf]an36\g ;S5 . cfOtaf/b]lv dfg–;Ddfg tyf sfddf ;kmntf ldNg]5 .wg cfh{g x'g] of]u 5 . cWoogdfk|fKt x'g] ;kmntf oyfjt\ /x] klglaxLaf/ lrGtf Pj+ cl:y/tfsf ;fy}cfkmGtx¿sf] u'gf;f] a9\g]5 .

;'?df :jf:Yo sdhf]/ /xnf .dgdf b'ljwfn] 8]/f hdfpg]5 . sfddfcj/f]w cfpgfn] dgf]an 36\g ;S5 .cfOtaf/b]lv efUon] ;fy lbg]5 eg]wfld{s sfo{df ?lr a9\g]5 . dfg–;Ddfg klg kfOg]5 . wg cfh{g ug]{cj;/ h'6\g]5 . cWoogdf ;kmntfxft nfUg]5 . ;kmntfsf nflu ;+oldt/xg' cfjZos 5 .

k|;Ggtf a9\g]5 . /dfOnf]ofqf x'g;S5 . c¿af6 ;xof]uklg kfpg'xf]nf . wfld{s sfo{dfdg hfg]5 . dfg–;Ddfg klgk|fKt xf]nf . k/fqmd a9\g] qmdoyfjt\ /xg]5 . cfOtaf/ tyf;f]daf/ :jf:Yo u8a8 /xg],sfddf cj/f]w cfpg] Pj+ lrGtfa9\g] of]u 5 .

cfDbfgL a9\g] of]u 5 . sfdubf{ ;hu /xg'xf]nf . zq'b]lvxf]l;of/ x''g'kg]{ a]nf 5 . lrGtfa9\g] x'“bf w}o{tfdf hf]8 lbg' a];x'G5 . Joj;fodf ;kmntf xftnfUg]5 . ofqf ug]{ cj;/ h'6\g]5 .cWoogdf ;'wf/ cfpg]5 eg] wgcfh{g klg x'g;S5 . d+unaf/ tyfa'waf/ lrGtf Pj+ cl:y/tf a9\g]5 .

;do dWod /xg]5 . ;f]Rg]zlQm Pj+ k|;Ggtf a9\g]5 eg]cfkmGtx¿sf] ;xof]u kfOg]5 .Joj;fodf nfe b]lvG5 . zq'af6;hu /xg'xf]nf . :jf:Yo u8a8/xg] x ' “bf vfgkfgdf ljrf/k'¥ofpg'kg]{ a]nf 5 . em"6f cf/f]kklg nfUg ;S5 . c¿sf] ljZjf;ul/xfNg' plrt x'“b}g .

cfkmGtx¿sf] ;xof]u kfOg]5eg] ;f]Rg] zlQm a9\g]5 . Joj;fodf;kmntf xft nfUg]5 . k/fqmda9\g'sf ;fy} cw'/f sfd aGg] tyfgof“ sfd kfOg] of]u 5 . dfg–;Ddfg klg ldNg]5 . cfkm\g} k|of;dfofqf x'g;S5 . zq'af6 ;hu/xg'xf ]nf . ;kmntfsf nfluuf]klgotf cfjZos 5 .

n]vs M l;h{gf zdf{

lrq M af;' lIflth

k|hgg :jf:Yo;DaGwLs'g} hfgsf/L rflxPdf

x6nfOg!^^))!$%)))

;fyL Pp6fs'/fn] d ;fx|}lrlGtt 5',dnfO{ x]Nku/ g===

;fyLsf] lrGtfb"/ ug{ Hofgxflh/ 5===

dlxgfjf/L x/]s #) lbgdfx'g'k5{ eg]/ ;'g]sf], k9]sf] xf]t/ d]/f] eg] slxn] 5 slxn];ft–cf7 xKtfdf x'G5 .

d]/f] z/L/df /ut geP/o:tf] ePsf] xf] eG5g\

;fyLx?=== s] xf]nf t <===

/utsf] sdLn] x}g .;'g, dlxgfjf/Lsf] ;'?sf] cj:yfdfdl:tissf] -lk6'6/L_ u|GyLaf6lg:sg] xd{gsf] dfqf Psgf; geP/a9\g], 36\g] eO/xG5 .

t/, dlxgfjf/L lgoldt gx'g],ePsf] a]nf Hofb} w]/} /utaUg] ePdf t'?Gt 8fS6/sxf“;Dks{ /fVg'k5{ .

w]/}nfO{ !&–!* tyf s;}nfO{ @) jif{sf]pd]/;Dddf of] rqm lgoldt x'G5 . To:t}dlxgfjf/L /f]lsg] ;do $#–$% jif{sf]pd]/lt/ klg dlxgfjf/L u8a8 x'G5 .

o;}u/L uef{;oleq lg:sg]xdf]{gx?sf] klg ;f]xLcg'?ksf]k|ltlqmof x'G5 . s]6Lx¿dfdlxgfjf/L u8a8 x'g'df of}g xdf]{gsf]oxL cl:y/ pTkfbgsf] sf/0f xf] .of] ;w}“ l:y/ /lx/x“b}g .

w]/}h;f] :jf:gLdfG5]x¿sf] dlxgfjf/L

lgoldt ePsf] kfOGg t/,o;df cflQg' kb}{g .

Page 3: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 #

;dfg'kfltsdf g]t[Tjsf] tLj| cfnf]rgf;fKtflxs ;dfrf/

sf7df8f}+— ;+ljwfg;efdfbnx¿nfO{ lhtfpg /ft–lbg v6\g]sfo{stf{x¿ clxn] cfkm\g} bnsf]lj/f]wdf plqPsf 5g\ . cfkm\gf] bnn];dfg'kfltstkm{ lhNnfn] l;kmfl/;u/]sf] dflg; gk7fPsf] eGb} ;a}h;f]bnsf sfo{stf{x¿ lhNnf–lhNnfdfcfGbf]lnt ePsf x'g\ . o;/L lj/f]wx'g] bnx¿df dw];L hgclwsf/kmf]/d cu|:yfgdf 5 eg] g]skf-Pdfn]_, t/fO{–dw]; nf]stflGqskf6L{, g]kfn ;b\efjgf kf6L{ -dxtf]_sf sfo{stf{ klg lj/f]wdf plqPsf5g\ . g]kfnL sf+u|];df klg lj/f]wsf]:j/ ;'lgg yfn]sf] 5 . g]skf-dfcf]jfbL_ df eg] clxn];Dd o:tf]lj/f]w b]lvPsf] 5}g .

klxnf] lgjf{rgaf6} 7"nf] bnag]sf sf/0f p;n] cfkm\gf ;a}h;f]sfo{stf{nfO{ ;d]6\g] df}sf kfPsfsf/0f w]/} lj/f]w x'g g;s]sf]lj1x¿n] cf}+NofPsf 5g\ . g]kfnLsf+u|]; lgs6 du/x¿n] !^ nfvhg;+Vof ePsf] du/ hfltnfO{sf+u|];n] Ps hgf dfq ;ef;b\agfPsf] eGb} kf6L{df lj/f]w kqbflvnf u/]sf 5g\ . To;}u/L wflbªsf+u|];n] lhNnfaf6 !@ hgfsf] gfd;dfj]z eP klg ;dfg'kfltsdfPs hgf klg 5gf}6 gePsf]dfc;Gt'li6 JoQm u/]sf] 5 .

dw];L hgclwsf/ kmf]/dsf;+of]hs pk]Gb| ofbjdfly pQmbnsf sfo{stf{n] ;ef;b\df cfkm\gfdflg;nfO{ dfq rog u/]sf] cf/f]knufPsf 5g\ . kmf]/d sfo{stf{x¿n]cfkm\gf] uNtL g;RofPsf] eGb}b'O{j6f lhNnfdf ofbjsf] k'TnfhnfPsf] 5 . af“s]df kmf]/dsftkm{af6 k|ToIfdf lgjf{lrt ;j{b]jcf]emfsf] g]t[Tjdf ;+of]hs ofbjsf]k'Tnf hnfOPsf] lyof] .

cf ]em fsf cg ';f/ af “s ]lhNnfaf6 dw]; cfGbf ]ngdfdfl/PsL ;lxbkTgL afafb]jLs'dL{sf] gfd k7fOPsf] lyof] .s]Gb|n] pQm gfd sf6]kl5 af“s]sfsfo{stf{ cfGbf]lnt ePsf] atfOG5 .df]/ªdf klg ;+of]hs ofbjsf] k'TnfhnfOPsf] 5 . kmf]/dsf] df]/ª;ldltn] k7fPsf] gfd sf6 ] /cfkm\gf glhssf dflg;sf] gfd/fv]sf] eGb} lj/f6gu/ ahf/dfpgsf] k'Tnf hnfOPsf] 5 .

o; }u/L t/fO { –dw ];nf]stflGqs kf6L{df klg g]t[Tjn]dgk/L ¿kdf gfd k7fPsf] eGb}sfo{stf{n] lj/f]w hgfPsf 5g\ .sfo{stf{x¿n] ;dfg'kfltstkm{lgjf{rgdf gfd k7fPsf pBf]ukltsjLGb| 7fs'/ tyf /dgL /fdsf]gfd lkmtf{ lng'kg]{ bafa lbPsf5g \ . oxL ljjfbsf sf/0ftdnf]kfsf s]Gb|Lo ;b:o /fdrGb|

/fon] kf6L{sf] s]Gb|Lo ;b:oaf6/fhLgfdf lbPsf 5g\ . oBlk pgsf]/fhLgfdf :jLs[t ePsf] 5}g .

csf]{ dw];jfbL bn ;b\efjgfkf6L{ -dxtf]_ df klg ;dfg'kfltsdfk7fOPsf ] gfd sfo {stf {sf ]efjgfljk/Lt ePsf] eGb} b'O{ g]tfn];fwf/0f ;b:oaf6 /fhLgfdf lbPsf5g\ . o;/L /fhLgfdf lbg]x¿dfpQm kf6L{sf /fli6«o pkfWoIf/fdgf/fo0f ofbj tyf dlxnfd~rsL dxf;lrj /]vf 5g\ . b'j}g]tfn] kf6L{df sfo{stf{sf] efjgfg;d]l6Psf] eGb} s]xL gfd lkmtf{lng cfu|x u/]sf lyP . bnn]pgLx¿sf] s'/f g;'g]kl5 /fhLgfdflbPsf] b'j} g]tfn] atfPsf 5g\ .

To;}u/L g]kfn ;b\efjgf kf6L{-cfgGbLb]jL_ df klg ;dfg'kfltsdfcfkm\gf dflg; k7fpg ckx/0fsf08 ePsf] 5 . cfgGbLb]jLsf]gfddf lgjf{rg cfof]udf b'O{j6fbn btf { ePkl5 s 'g bncflwsfl/s xf] eGg] ljjfb sfod}5 . b'j} ;d"xn] cfkm\gf] ;d"xcflwsfl/s ePsf] eGb} lgjf{rgcfof]udf gfd btf{ u/fPsf 5g\ .gfd ;b/ x'g *! jifL{o lg/If/cfgGbLb]jLsf] NofKr] cfjZos kg]{ePsfn] pgsf] ckx/0f ePsf]cfgGbLb]jLsf elthf nId0f l;+xn]hgfPsf 5g\ . k|ToIfdf Ps l;6klg glht]sf] ;b\efjgf kf6L{-cfgGbLb]jL_ n] ;dfg'kfltstkm{ eg]b'O{ l;6 NofPsf] 5 .

;dfg 'k f lts pDd ]bjf/ljjfbdf dw];jfbL dfq xf]Og, d'Vo

wf/sf bnx¿ klg d'l5Psf 5g\ .o;df g]skf -Pdfn]_ sf] ljjfbpTsif{df k'u]sf] 5 . e]/LsL dlxnfg]t[ tyf g]skf -Pdfn]_ cg'zf;gsld6LsL ;b:o uf}/f k|wfgn];dfg 'kfltsdf ePsf ljjfbklqsfdfkm{t ;fj{hlgs u/]kl5b]zel/ lj/f]w x'g yfn]sf] xf] .

o;df ef]hk'/, sfe|], ;'g;/Ltyf /;'jfsf Pdfn] sfo{stf{cu|:yfgdf 5g\ . ef]hk'/df z]kf{pDd]bjf/nfO{ ;dfg'kfltssf] ;"rLdf

gkf/]sf] eGb} Pdfn] sfof{nodftfnfaGbL ul/Psf] 5 . ef]hk'/Pdfn]n] s[kf;'/ z]kf{sf] gfd;dfj]z ug{ tfnfaGbL ul/Psf]hgfPsf] 5 .

; 'g;/Ldf klg Pdfn ]sfof{nodf tfnfaGbL ul/Psf] 5 .;'g;/Laf6 !! hgfsf] gfd ;dfj]zeP klg tLdWo] s;}nfO{ klg;dfg'kfltsdf rog gu/]sf] eGb}tfnfaGbL ul/Psf] ;'g;/Laf6 k|fKt;dfrf/df hgfOPsf] 5 . Toxf“

cfkm\gf] dfu g;'lgP ! ;o hgfkf6L{ sfo{stf{n] ;fd"lxs /fhLgfdflbg] r]tfjgL lbPsf 5g\ . o;aLr;'g;/L @ af6 lgjf{lrt Pdfn]sf;f+;b wd{/fh lg/f}nfn] kf6L{sf];b:oaf6 /fhLgfdf lbPsf ]atfPsf 5g\ . ;'g;/L lhNnfdf;dfg'kfltsdf Pdfn]n] ;a}eGbfa9L dt k|fKt u/]sf] lyof] .

csf {tkm { sfe | ]d f;dfg 'kf ltsdf k/ ]sL zLnfsfltnfsf] ljho pT;j dgfOg]

qmdd} Pdfn] sfof{non] gfd sf6]sf]5 . gfd sfl6Pkl5 ljho pT;j/f]s]/ lj/f]w ¥ofnL ul/Psf] Pdfn]sfe|]n] hgfPsf] 5 . Tolt dfqxf]Og, ;dfg'kfltsdf cfkm\gf]hfltsf] ckx]ngf ePsf] eGb} g]kfnnf]stflGqs yf? ;+3, ¿kGb]xLsf;Dk"0f{ ;b:on] Pdfn]af6 /fhLgfdflbPsf 5g\ . Pdfn]sf sfo{jfxsdxf;lrj cd[t af]x/fn] bnn] yf]/}dt kfPsf sf/0f ;a}nfO{ ldnfpgg;s]sf] atfPsf 5g\ .

Page 4: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 $

c“Wof/f]af6 pHofnf]lt/ a9\g, g5'6fp“m ;fKtflxs k9\g.;f}hGo M ;fKtflxs–kflIfs klqsf /fli6«o ;~hfn

gLlt lgod

;DkfbsLo

b]z, hflt, ;+3 tyf ufp“sf]h:tf] k/Dk/f rlncfPsf] 5To;}cg';f/ c+zefu sfg'gsf]Joj:yf ug'{k5{ .

afa'sf] ;f/f ;DklQsf]b;f} +efu h]7f] 5f]/fnfO{ a9Ldfqfdf lbg'k5{, lsgls p;n]afa'sf] >4 cflb sfo{df vr{ug ' { k5 { . olb h ]7f ] 5f ]/ fdfgjf ] lrt rl/qsf ] ge }sfdfrf/L x'g] u} lau|g uPTo:tf] ljz]if c+z efu p;n]kfpg ;Sb}g .

olb s'g} JolQmsf 5f]/fx¿ge} d[To' ePdf p;sf] d[To'kl5p;sf ] ;DklQ o; k |sf/af “ l8g 'k5 {— ;j {k |yd pQmJolQmsf ] ;xf ] b/ efOdf;DklQsf] clwsf/ x'G5 . ;xf]b/efO geP 5f]/Lsf] xs nfU5 .5f]/L klg geP pQm JolQmsf]afa' hLljt 5 eg] afa'nfO{cfkm\gf] 5f]/fx¿sf] ;DklQ xsnfU5 . olb afa' klg 5}g eg]afa'sf] efO cyf{t\ sfsf jf ltgLx¿sf5f]/fx¿sf] xs nfU5 .

olb s'g} afa'n] cfkm\gf]hLjgsfnd} cfkm\gf] ;f/f ;DklQaf“8\g rfxG5 eg] cfkm\gf] h]7f]5f]/f 5f8]/ c¿ 5f]/fnfO{ a9Llbg ;Sb}g / ljgf s'g} sf/0fs;}nfO{ c+zefu af6 jl~rtug{ klg ;Sb}g .

…tLtf] ;ToÚ :tDesf nflu cfkm"n]b]v]sf, ef]u]sf s6' ;To k7fpg xflb{scg'/f]w 5 .

—;Dkfbs

• gfd–7 ]ufgfn ] xf ]OgJojxf/n] dflg;sf] kl/ro x'G5 .

;'zLnf, tfxfrn, sf7df8f}“• ;Ddfgsf] cfzf /fVg]n]

klxn] c¿nfO{ ;Ddfg lbg ;Sg'k5{ .• cfsfzdf p8\g]x¿nfO{

wtL{sf af/]df s] yfxf < To;sfaf/]df t vfnL v'§f wtL{dflx“8\g]x¿;“u ;f]w .

• b]zsf nflu ;'zf;gclg JolQmsf nflu cg'zf;gckl/xfo{ x'G5 .

/3'/fd k/fh'nL, kj{t• af“Rgsf nflu vfg' t/

vfgsf nflu slxNo} gaf“Rg' .• Gofo ug{ b ]pm t/

cGofo slxNo} gu/ ./fh' nD;fn

• d[To' lglZrt ePsf dflg;x¿lsg chDa/L Jojxf/ u5{g\ <

• wf]sf lbg]x¿ cfkm}+n] klg wf]sfvfg'k5{ eGg] s'/f lsg la;{G5g\ <

• s;}sf] enf] lrtfpg;Sb}gf} eg] s'enf] klg glrtfpm .

• 3dG8sf] kmn ckdfg xf] .• sfd ug{ ;Sg]x¿nfO{ leIff

lbg]x¿ g} pgLx¿sf zq' x'g\ .cf]dsf/ kf}8]n, l;d/f–^, cf}/fxf

• dflg;nfO{ cfzfn] lzv/df/ lg/fzfn] ktgdf k'¥ofp“5 .

• Tof] xltof/sf] s] sfdha To;nfO{ k|of]u ug{ hflg“b}geg], Tof] 1fgsf] s] sfd haTof] lstfad} ;Lldt 5 eg] .

ljsf; k|hfklt, dWok'/ l7dL• ;Nnfx rf ]/n ] klg

kfp“5g\ t/ To;af6 kmfObfa'l4dfg\x¿n] dfq p7fp“5g\ .eLd lu/L, tLg3/], gjnk/f;L

lr7Lkq tLtf] ;To

d'vfn]

!$ jif{cl3 Ao'6Lkfn{/ Joj;fodf kfOnfrfNbfsf lbg Ao'l6l;og lrg' u'?ªsf nflu lgs}si6s/ /x] . Ao'6Lkfn{/ vf]Ng ;'?df 3/kl/jf/nfO{…slGeG;Ú ug{ lgs} sl7g eof] . Ao'6Ll;ogeGbfc¿ g} k];f ug{ bafa cfof] t/ pgL Ao'6Ll;ogg} aG5' eg]/ sl:;Og\ . hlt a]nf Ao'6Lkfn{/ klgkm f6km ' § dfq v'n]sf lyP .l j u t s f ] ;+3if{n] g}c l x n ] l r g '

;fOa/ un{

OG6/g]6rnfpg ;lsPg

d u|fdL0f e]usf] afl;Gbf x'“ .cfw'lgs o'usf] dxŒjk"0f{ kf6f] ;"rgf/ k|ljlwcGtu{t OG6/g]6 Ps ;zQm/ cleGg c+u e};s]sf] 5 . o;sf]ljsf;–lj:tf/df ;/sf/L kIfåf/fsd rf;f] / dxŒj lbPsf] cg'e"lte}/x]sf] 5 . ;x/L If]qdf o;sf]k|of]u tyf lj:tf/ eP klg u|fdL0fe]udf o;sf] k|of]u sd ePsf] 5 .;/sf/n] u|fdL0f e]usf nflu k|bfgu/]sf] ;L8LPdP kmf]g ;]jf lgZrog} ;¥xfgLo 5, t/ ;L8LPdPkmf]gaf6 k|bfg ul/g] OG6/g]6;'ljwfrflx“ Psbd} dx“uf] 5 .NofG8nfOgaf6 g]kfn 6]lnsdsf]8fonckdf sg]S;g ubf{ eGbf;L8LPdP kmf ]gaf6 OG6/g ]6sg]S;g ubf{ sl/a rf/ u'0ffh:tf]dx“uf] kg{ cfp“5, cyf{t\ k|ltldg]6Ps ?k}of“sf b/n] rfh{ nfU5 . olbof] ;]jf u|fdL0f e]usf nflu xf]eg] o;nfO{ ;/n / ;:tf] agfpg'cfjZos 5, h;n] ubf{ u|fdL0fe ]usf sd cfo:t/ ePsfxfdLh:tf dflg;n] klg ;~rf/sf];~hfndf k|j]z kfpg ;sf} “ .o;tkm { ;DalGwt lgsfosf ]Wofgsif{0f ub{5' .

lzlz/ vgfn, ;]Ndf– @, t]¥xy'd

ko{6g pBf]usf]jt{dfg l:ylt

ko{6g pBf]u Ps o:tf] Pp6fnfnlot kfg]{ ljifo xf] h'g ;a}ljsl;t, ljsf;f]Gd'v / cljsl;tb]zx¿sf] k|fyldstfdf k/]sf] 5 .k|z:t ef}lts ;'ljwf h'6fpg], w]/}eGbfw]/} ko{6snfO{ tfGg] / ;s];Dd a9Lljb]zL d'b|f cfh{g ug]{ p2]Zo ;a}b]zn] /fv]sf x'G5g\ . To;}cg'¿kko{6gsf] cfudg Ps k|d'v cfo;|f]t

x'g] s'/fdf ljZj:t x'“b} ljsl;t/fi6«x¿ klg ko{6g k|j4{gdf xf]8afhLu5{g\ . ko{6gsf] ljsf;n] ubf{ ljb]zLd'b|fsf] cfh{g t x'G5 g}, o;sfcltl/Qm cfo, /f]huf/L, If]qLo ljsf;,cf}Bf]lus Pj+ Jofj;flos j[l4,;f+:s[lts Pj+ jftfj/0f ;+/If0f cflbdfax'cfolds k|efj k5{ .

g]kfn k|fs[lts ;'Gb/tfn]el/k"0f{ b]z t xf], t/ ;/sf/L tyfu}/;/sf/L If]qaf6 cfjZos sfo{gul/Psf] x'“bf k|fs[lts ;Dkbfx¿sf];+/If0f Pj+ ;+j4{g x'g ;s]sf] 5}g .s'g} klg If]qsf] ;d'lrt ljsf; x'gnufgLsf] cfjZostf k5{, To;dflyko{6g If]qdf cGo If]qsf] t'ngfdfa9L nufgL cfjZos 5 . o;dflyplrt nufgL tyf ;DalGwt kIfaf6kxn ug]{ sfo{ ul/P cjZo klg/fi6«sf] cy{tGqdf 6]jf k'U5 .

;DalGwt lgsfoaf6 cfjZossfo{ ul/P g]kfndf ko{6g pBf]usf]/fd|f] ;Defjgf 5 . g]kfnsf] k|fs[lts;'Gb/tf, ef}uf]lns ljljwtf, ;f+:s[ltsljlzi7tf Pj+ g]kfnLx¿sf]cltlyk|ltsf] Jojxf/n] ubf{ oxf“ ko{6gljsf;sf] c;Lldt ;Defjgf 5 .ef}uf]lns cjl:ylt, ;f+:s[lts ljljwtf,wfld{s ;lxi0f'tf, k/Dk/fut snf,sf}zn, P]ltxfl;s, k'/ftflŒjs ;DkbfPj+ dfgjLo Jojxf/n] ubf{ g]kfndfko{6g pBf]usf] ;Defjgf k|z:tb]lvG5 . ko{6g pBf]usf o:tf;Defjgfx¿nfO{ emNsfpg] j:t' tyf;]jfx¿ Pj+ ko{6sLo uGtJo:ynx¿sf]plrt hu]gf{ ug'{ ;dosf] dfu xf] .

kof{Kt nufgLlagf s'g} klgpBf]u Joj;fo km:6fpg ;Sb}g .jf:tjdf ko{6g pBf]u Joj;fodf;/sf/L ah]6, lghLIf]qsf] nufgL,ljb]zL cg'bfg Pj+ ;xof]u, k|ToIfljb]zL nufgL cflb dxŒjk"0f{ ;|f]tx'g\ . g]kfnsf] ko{6g gLlt, !((%sf cg';f/ ;/sf/sf] gLlt lghLIf]qsf] ;xof]uLsf ¿kdf dfq /xg]s'/f pNn]v eP klg ko{6g If]qaf6

k|fKt x'g] k|ltkmnnfO{ dWogh/ u/]/}xf]nf, xfn;Dd klg ko{6gsf] lj:tf// ljsf;df s'g} g s'g} sfo{ ug]{ u/]sf]kfOG5, t/ olt dfq kof{Kt 5}g .

;du|df /fli6«o cfo, art /nufgLh:tf cy{tGqsf kl/;"rsx¿dfck]lIft j[l4 x'g g;ls/x]sfn]cy{tGqsf ;a}h;f] If]qdf ;/sf/Ltj/af6 oy]i6 ah]6 pknAw gx'g':jfefljs xf] . ko{6s cfudgdfxfnsf s]xL jif{df b]lvPsf] ¥xf; Pj+cfGtl/s zfl Gt–; '/If fsf ]clglZrttfn] ubf{ Psftkm{ ko{6gJoj;foLx¿ lg?T;flxt 5g\ eg]csf{tkm{ a}+s tyf ljQLo ;+:yfx¿klg ;z+lst /xg] sf/0fn] ubf{ko{6g pBf]udf py]i6 nufgL x'g;s]sf] 5}g . To;dfly g]kfnsf]lghL If]q k"0f{tM ;Ifd ge};s]sf] /k"“hL ahf/sf] klg ev{/} ljsf;e}/x]sfn] ko{6g If]qdf yk nufgLx'g] jftfj/0f aGg ;s]sf] 5}g .

g]kfndf ko{6g pBf]u Pj+Joj;fosf] eljio pHHjn 5 .c;Lldt ;Defjgfsf afah'b klgko{6g pBf]un] plrt ult lngg;Sg'df b]lvPsf ;d:ofx¿nfO{;dod} ;dfwfg gug'{ xf] . b]zsf]sfofsNk ug{ ;Sg] Ifdtf /fVg]ko{6gnfO{ plrt ult lbg tTsfn};DalGwt kIf tyf lgsfoaf6 sfo{ul/g'k5{ . cyf{t\ g]kfnsf af/]dful/g] cgu{n k|rf/sf] v08g ug]{ /;lqmo ¿kdf ahf/ k|j4{g ug]{ sfo{dflghL If]q;d]t nfUg'kg]{, xjfO{ ;]jfdfb]lvPsf] clglZrttfnfO{ x6fP/ xjfO{;]jf, ;'ljwfdf lj:tf/ ug]{, cfGtl/szflGt ;'/Iff sfod ub}{ oftfoft,Jofkf/ Joj;fo ;'rf? u/fpg] sfo{df;/sf/L e"ldsf a9L ck]lIft 5, t/lghL If]qsf] ;lqmo ;xeflutfljgfko{6g;“u ;DalGwt ;d:ofx¿;dfwfg x'g ;Sb}gg\ . ;du|df ko{6gIf]qsf] ljsf;sf nflu plrt of]hgf/ kof{Kt nufgLsf] cfjZostf 5 .

—;fu/ zdf{, sf7df8f}“

clgi6 u'?ªhfjnfv]n nlntk'/sL clgi6 u'?ª g]kfnL ;fO6 86sdsf nflu ;g\

@))* km]a|'c/LsL …df]8n ckm lb dGyÚ x'g\ . !* jifL{of clgi6sf] prfO %lkm6 ! OGr 5 . Kn; 6' pQL0f{ u'?ª df]8lnª df]xsf sf/0f of] If]qdf k|j]zu/]sL x'g\ . g[To ug]{, ;+uLt ;'Gg] / kf}8L v]Ng] ;f}v /fVg] clgi6 em"6f] /sfNklgs s'/f ug]{ dflg; dg k/fp“lbgg\ . clgi6 df]8lnª If]qdf cfkm\gf]alnof] pkl:ylt xf]; eGg] rfxgf /flV5g\ . pgnfO{ dg kg] { km];gdf]8ndf ofgf u'Ktf / z]xgfh x'g\ . x\ofª\ucfp6sf nflu 7d]n /b/af/dfu{ hfg] u'?ª 3'Dg] cj;/ kfP ef/tsf] uf]jf / k|mfG; k'Ug]rfxgf /flV5g\ . clgi6nfO{ rfOlgh tyf yfO{ kl/sf/ dg k5{g\ . ;"rgf–k|ljlwsf] of] o'udf OG6/g]6sf] dxŒj cToGt} ePsf] atfpg] u'?ª To;sf]k|of]uaf6 ;fyLx¿;“u dgsf s'/f JoQm ug{ kfPsf] pNn]v ul5{g\ . hLjgcToGt} ;'Gb/ ePsfn] ;w}+ xf“l;/xg'kg]{ ;Nnfx lbg] clgi6 g]kfnLsL 5f]/LePsf]df uj{sf] cg'e"lt x'g] s'/f atfp“l5g\ .

u'?ª kf ]v/fsf] Ao'6Lkfn{/ Joj;fodf ulgPsf]gfd ePsf] 5 . dlxnf kfn{/ dfq ;~rfngu/]sL u'?ªn] k'?ifx¿sf] dfus} sf/0f k'?ifsfnflu 5'§ } kfn{/ vf]lng\ .

dlxnf kfn{/df k'?ifnfO{ ;]jf lbg' Tolt ;xhklg lyPg . pgn] x/]ssf] ;f]rdf kl/jt{g NofpgPp6f ;'?jft u/]sL l5g\ . o;kl5 pgsf] dfux\jfQ} a9]sf] 5 . To;f] t lrg'n] s]xL ;do /]l8of]dfcf/h] eP/ Ao'6Ll6K;;DaGwL sfo{qmd;d]t rnfOg\ .jfs snfdf lgk'0f lrg' gof“–gof“ sfd ug{ hf“u/rnfp“l5g\ . ToxL gof“ sfdsf ¿kdf pgn] ko{6sLoIf]q n]s;fO8df ko{6s kfn{/ vf]lng\ . o;/Lko{6snfO{ s]lGb|t u/L vf]lnPsf] of] oxf“sf] klxnf]kfn{/ xf] . kfn{/df xofl6«s u/]sL u'?ªn] k[YjLrf]sdfk'?if / dlxnfsf nflu b'O{ leGg kfn{/ rnfPsLl5g\ . u'?ª eGb} lyOg\– …ca gof“ 9+usf] kfn{/vf]Ng] ;f]r agfPsL 5' .Ú

–lzj zdf{

–sf}l6Nosf] cy{zf:qcg'jfb M /fdxl/ aGhf/f

;x/ rrf{Ao'6Lkfn{/df x\ofl6«s

dx“uL lgoGq0f u/;+ljwfg;ef lgjf{rgkl5 ;+qmd0fsfnLg cj:yfdf /x]sf] elgPsf]

xfd|f] d'n'sdf clxn] ;/sf/sf] cl:tTj 5 ls 5}g < eGg] k|Zg b]vfk/]sf] 5 . ;+ljwfg;ef lgjf{rgkl5 d'n'sdf JofKt /fhg}lts cGof}nsfsf/0fn] dfq o:tf] k|Zg b]vf k/]sf] xf]Og . a9\bf] ahf/ d"No /hgtfsf] 36\bf] qmozlQmsf aLr ;/sf/sf] pkl:ylt gb]lvg'n]cfdhgtfdf ;/sf/k|ltsf] cljZjf; df}nfp“b} uPsf] xf] . ;/sf/n]rfNg'kg{] tfTsflns sbdx¿ grflng' / ahf/df pkef]Uo j:t'x¿sf]d"No csfl;“b} hfg'n] hgtfdf cfly{s c;'/Iff a9\b} uPsf] cg'ejxfdL ;a}n] ul//x]sf 5f}+ . cl3Nnf] lbgsf] d"Nodf ef]lnkN6 s'g} klgpkef]Uo j:t' k|fKt gx'g', sltko j:t' ahf/af6} x/fpg' / sfnf]ahf/n] dgf]dfgL ug]{ cj;/ b]vf kb}{ hfg'n] clxn] g]kfnL hgtfd"Noj[l4sf] csNkgLo rfkdf k/]sf 5g\ . clxn] g]kfndf b]vfk/]sf] o:tf] d"Noj[l4sf k5fl8 ljZn]ifsx¿n] eg]h:t} h]–h:tf cfly{ssf/0fx¿ eP klg d'Vo sf/0f eg]s} /fhg}lts t/ntf xf] .;+ljwfg;ef lgjf{rgdf s'g} bnn] ax'dt gNofPsf] cj:yfdf s:tf];/sf/ lgdf{0f x'G5 eGg] cGof}n sfod /x];Dd o:tf] l:ylt hf/L g}/xg] 5f“6sf“6 b]lvO;s]sf] 5 .

clxn] ahf/df b]lvPsf] d"Noj[l4 g]kfndf dfq geP/ ljZjJofkLg} 5 . ljZjJofkL ¿kdf 36\bf] cgfh pTkfbg, k|fs[lts ;|f]t /;fwgsf] cg'lrt bf]xg, OGwgsf] pTkfbg, cfk"lt{ / pkef]udf b]vf k/]sf]c;Gt'ng, df};dsf] k|lts"ntfh:tf sf/0fx¿nfO{ cy{zf:qLx¿n] clxn]sf]cefj / d"Noj[l4;“u uf“;]/ x]g]{ u/]sf 5g\ . o:tf] l:yltaf6 g]kfndfq c5'tf]/xg ;Sg] lyPg . o:tf] cj:yfdf ;/sf/n] cfdhgtfsf nflu cTofjZosdflgPsf b}lgs pkef]Uo j:t'x¿sf] cfk"lt{ / ljt/0fsf nflu;+s6sfnLg Joj:yfx¿ th'{df u/]sf x'G5g\ . xfd|} l5d]sL ef/tn];d]t cfkm\gf] cfGtl/s ahf/df d"No j[l4nfO{ /f]Sg / s'g} klg j:t'sf] cefjx'g glbg cfkm\gf] Jofkf/ gLltnfO{ ;+zf]wg ub}{ hgtfsf] cfjZostfnfO{k|fyldstf lbg] gLlt nfu" ul/;s]sf] 5 . ef/tsf] ahf/af6 k|ToIfk|efljt xfd|f] h:tf] d'n'sdf klg ef/tsf gLltx¿ k5\ofOg'kYof]{, t/To;f] ePsf] clxn];Dd b]lvPsf] 5}g . kl5Nnf] k6s ;/sf/n]vfBfGgsf] d"Noj[l4 /f]Sg s]xL vfBfGg lgof{tdf k|ltaGw nufP klgTo;sf] cg'udg ug{ ;s]sf] 5}g . sfuhsf gLltx¿ / Jojxf/sfaLr h'g tfbfTDo sfod x'g'kYof]{ Tof] x'g g;s]kl5 clxn] d'n'sdfvfBfGgnufotsf j:t'x¿n] d"Noj[l4df h'g sLlt{dfg sfodu/]sf 5g\ Tof] xfd|f] h:tf] s[lifk|wfg d'n'ssf nflu nHhf:kb5 . ;/sf/n] cfkm\gf] pkl:yltsf] cfef; u/fpg klg ahf/dfx:tIf]k u/]/ cTofjZos j:t'x¿sf] cfk"lt{nfO{ ;'ne u/fp“b}d"Noj[l4 lgoGq0f ug]{ sfddf c¿ l9nfO ug'{ x'“b}g .

h;n] dfcf ]j fbLnfO {;/sf/df hfg /f]S5, pm /fhfem}+ktg x'G5 .

s[i0faxfb'/ dx/f k|jQmf, g]skf dfcf]jfbL

lgjf{rgn] dfcf]jfbLnfO{7"nf] bn dfg]sfn] c¿ bnn] klgTof] s'/f :jLsf/ ug'{k5{ .;Ltf/fd ofr'/L ef/tLo sDo'lg:6, g]tf

cd]l/sf dfcf]jfbLnfO{ k|of]uu/]/ g]kfnsf] e"ldaf6 rLglj?4sf]v]n v]Ng] tof/Ldf 5 .;LkL d}gfnL, cWoIf, g]skf -dfn]_

dfcf]jfbLsf nflu u0ftGqkmnfdsf] Ro"/f ePsf] 5 .8f= gf/fo0f v8\sf, g]tf g]kfnL sf+u|];

dfcf]jfbLn] eGb} cfPsf]cf ly {s sfofkn6sf ] gf/fxfjfbf/L 5 .8f= /f3jWjh kGt, jl/i7 cy{zf:qL

dfcf ]j fbL cfof ] eg ]Psnf }6L, PstGqLo zf;grnfp“5 eGg] h'g k|sf/sf]…kmf]ljofÚ ahf/df km}nfOPsf] 5,To;n] c¿ bnnfO{ 3f6f kfb}{5 .

b]j]Gb| kf}8]n ‘;'gLn’s]Gb|Lo ;b:o, g]skf -dfcf]jfbL_

;+ljwfg;efsf ] klxnf ]a}7sd} k|wfgdGqLn] /fhLgfdf u/Ldfcf]jfbL g]Tf[Tjsf] gof“ ;/sf/aGg lbg'k5{ .z]v/ sf]O/fnf, g]tf, g]kfnL sf+u|];

cltjfbL lxGb"x¿n] ;z:q;+3if{sf] wDsL lbg' d;fg3f6df k'Ugnfu]sf] nf;sf] clGtd lxSsf xf] .df]bgfy k|l>t, g]tf, g]skf -Pdfn]_

Page 5: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 %;ftf ;+If]k;ftf ;+If]kj}zfv @) ut] z'qmaf/• dfcf]jfbL ljwfos ljgf]b

pkfWofosf] ¿kGb]xLl:yt 3/df adlj:kmf]6, ljwfossf sfsf ;'/]Gb|pkfWofosf] d[To', l;/fxfdf c1ft;d"xåf/f dfcf]jfbL sfo{stf{dflyuf]nL k|xf/, l:ylt lrGtfhgs .

• k|wfgdGqL tyf cd]l/sL/fhb"taLr e]6, ;+ljwfg;efsf]klxnf] a}7s tyf /fhtGq x6fpg]k|lqmofsf ;DaGwdf 5nkmn .

• g ]skf -; +o 'Qm_ åf/f;dfg'kfltsdf cfPsf] dtåf/fa l x / f ty f ;d ln + u Ln f O {ljwfosdf rog .

• r6\ofªdf k/]/ g'jfsf]6df@ sf] d[To', To;} avt cfPsf]x'/Ln] b]ze/ $$ 3/sf] 5fgfp8fPsf] k|x/Lsf] egfO .

j}zfv @! ut] zlgaf/• ;dfg'kfltsdf :yfg

;'/lIft u/]sf @% j6} bnåf/flgjf{rg cfof]udf ljwfossf] gfdk|:t't, s]xL lbgleq clGtdgfdfjnL k|sfzg x'g] .

• dfcf]jfbL cWoIf k|r08tyf cd ] l/sL /fhb "taLrcf}krfl/s e]6jftf{, dfcf]jfbLåf/fax'bnLo k|lt:kwf{k|lt k|lta4tf .

j}zfv @@ ut] cfOtaf/• ;dfg'kfltstkm{ ;ef;b\

rog ubf{ clgoldttf ePsf] eGb}ljleGg bnsf sfo{stf{åf/f lj/f]w,af“s]df dw];L hgclwsf/ kmf]/dsf;ef;b\ ;j{b]j cf]emfsf] g]t[Tjdf;+of]hs pk]Gb| ofbjsf] k'Tnf bxg .

• b }n ]vdf afnaflnsfv]ln/x]sf] :yfgdf a]jfl/;] adlj:kmf]6 x'“bf ! sf] d[To', ^ hgfuDeL/ 3fOt] .

• dfcf]jfbL cWoIf k|r08nfO{ef/t ;/sf/åf/f klxnf ]kN6cf}krfl/s lgDtf], ;/sf/ aGg'cl3g} k|r08 ef/t hfg] .

• ;+ljwfg;efsf] kl/0ffd3f]if0ffkZrft\ ;Kt/Ldf ckx/0fsf]36gfdf j[l4, k|To]s lbg b'O{ hgfsfb/n] ckx/0f ePsf] eGb} gful/s;dfhåf/f lrGtf JoQm .

j}zfv @# ut] ;f]daf/• kqsf/ dxf;+3sf] cWoIfdf

wd]{Gb| emf lgjf{lrt, pkfWoIfuf]ljGb cfrfo{, dxf;lrjdf kf]if0fs];L, ;lrjdf /fdhL bfxfn tyf

sf]iffWoIfdf /d]z lji6 ljhoL .• ;+ljwfg;efdf lgjf{lrt

;e f;b \ n f O { zky u/ fpgcWofb]z NofOg], dlGqkl/ifb\sf]a}7såf/f r'gfjL lx+;fdf dfl/PsfpDd]bjf/nfO{ !% nfv Ifltk"lt{lbg] lg0f{o .

• emfkfsf] bdsl:yt nIdLa}+saf6 dWolbgdf &( nfv ?k}of“n'l6of], df]/ªsf] /dfOnf]l:yt;'grf“bL k;ndf klg n'6kf6, !)nfv gub tyf @@ tf]nf ;'gn'l6Psf] k|x/Lsf] egfO .

• /fli6«o hgzlQm kf6L{sf]s]Gb|Lo ;ldlt lj36g, cWoIf;"o{axfb'/ yfkfåf/f cfkm\gf] bnk/flht x'g'df cfkm\gf] sdhf]/L/x]sf] :jLsf/ .

j}zfv @$ ut] d+unaf/• k|wfgdGqL lul/hfk|;fb

sf]O/fnfåf/f cd]l/sf, a]nfot,k|mfG;, c:6« ]lnof, lkmgNofG8,hd{gLsf /fhb"tx¿;“u Ps;fyuf]Ko e]6jftf{, jftf{ gof“ ;/sf/sfljifodf ePsf] ;"qx¿sf] egfO{ .

• cf]vn9'+ufdf eLif0f jiff{kl5cfPsf] af9Ln] # afnaflnsf;lxt$ hgfsf ] d [ To ' , afh '/ fdf?3fvf]sLaf6 # sf] d[To' .

• ;/sf/ u7g tyf u0ftGqsfof{Gjogsf ljifodf k|d'v tLgbnaLr 5nkmn, tLg ;ftfleq oLljifodf 6'+uf] nflu;Sg] k|wfgdGqLsf]O/fnfsf] egfO .

j}zfv @% ut] a'waf/• dw];jfbL kf6L{ tdnf]kf tyf

;b\efjgf kf6L{ -dxtf]_ åf/f ;/sf/dfghfg], k|ltkIfdf a;]/ dw]; d'2fnfO{;zQm agfpg] lg0f{o .

• jfO{;LPnåf/f kqsf/ ;Dd]ngu/L cfkm\gf] dfp kf6L{nfO{ afx'an k|of]uu/]/ lhtfPsf] :jLsf/, ca ljsf;–lgdf{0fsf ] sfo{df ;+nUg x'g]jfO{;LPn g]tfx¿sf] egfO .

• t/fO{sf !% lhNnf ;'/Iffsflx;fan] cem} ;+j]bgzLn, c;f/kl5;'/IffgLltdf k'g/fcjnf]sg ul/g];'/IffgLlt ;fj{hlgs .

x6x]8nfOgC0f lnP/ t]n cfoft gug{ bafa

g ]kfn cfon lgudsf ]Joj:yfkg kIfnfO{ C0f lnP/k]6«f]nod kbfy{ cfoft gug{ g]skfdfcf]jfbLn] bafa lbg yfn]sf];dfrf/ 5nkmn ;fKtflxsn]k |sf lzt u/ ]sf ] 5 . k | f Kt;dfrf/cg';f/ ;+ljwfg;efsf]lgjf{rgaf6 ;a}eGbf 7"nf] bnsf¿kdf dfcf]jfbL :yflkt ePkl5p;n] oxL ;ft bnsf] ;/sf/ x'“b}k]6«f]lnod kbfy{sf] d"Noj[l4df hf]8lbPsf] xf] . kl5 cfkm\gf] g]t[TjdfePsf] ;/sf/n] k]6«f]lod kbfy{d"Noj[l4 ubf{ kf6L{k|lt hgtfdfgsf/fTds c;/ kg]{ ePsf sf/0fdfcf]jfbLn] clxn] g} k]6«f ] lnodkbfy{sf] d"Noj[l4 ug{ lgudsfsfo{sf/L lgb]{zs lbuDa/ emfnfO{bafa lb+b } cfPsf] atfOPsf] 5 .dfcf]jfbLdf g]t[Tjsf] lsrnf]

;+ljwfg;ef lgjf {rgdf;a }eGbf 7 "nf ] bn ag ]k l5dfcf]jfbLleq g]t[Tjsf] lsrnf] ;'?

ePsf] ;dfrf/ b]zfGt/ ;fKtflxsn]k|sflzt u/]sf] 5 . ;dfrf/cg';f/clxn] pQm kf6L{df k|r08 k|yd:yfgdf 5g\ . k|r08sf] kbdfs;}sf] bfaL 5}g . lsrnf] ;'? ePsf]kb bf];|f] sf] eGg] g} xf] . ;/sf/dfhfgb]lv kf6L{ k+lQmdf klg oxLbf];|f] kbsf nflu cfwf bh{gn] bfaLug{ yfn]kl5 lsrnf] a9]sf] xf] .dfcf]jfbL v'nf ePkl5 jf v'nfx'g] ;dob]lv g} 8f= afa'/fde§/fO{nfO{ bf];|f] JolQmsf ¿kdfk|:t't ub}{ cfPsf] lyof] . e"ldutx'“bf klg pgL hg;/sfk|d'v lyP .;}Go sdfG8/kl5sf] of] bf];|f] kb xf]t/ kf6L{ k+lQmdf 8f= e§/fO{ Psk6ssf/afxLdf kl/;s]sf JolQm x'g\ .kf6L{af6 lgnlDat x'g' eg]sf] jfTof] tx;Dd s'/f k'Ug' eg]sf] pgsf]bf];|f] txsf] g]t[Tj c:jLs[t x'g'xf] t/ of] sf/afxLnfO{ ;fj{hlgsx'g glbg ;w}el/ e§/fO{nfO{k|r08sf] hf]8Lsf ¿kdf k|:t't

ul/“b} cfPsf] lyof] ./]Zdfsf] uLtdf gfr] /fhf

hL zfxsf] gfdaf6 dg 5'g]uLt n]Vb} cfPsf /fhf 1fg]Gb| g[Toljwfdf klg TolQs} kf]Vt 5g\ eGg]w]/}nfO{ yfxf lyPg . ha …d} 7"nLe } Ú5 ' / ] , cfOb ]pm 3 ' D6f ]cf]9fOb]pmh:tff] /]Zdf ;'g'jf/n]ufPsf] l/ldS; uLtdf /fhf 1fg]Gb|5d5dL gfRg yfn], gf/fo0flx6Ldfpkl:yt ;a} 5Ss k/] . 36gf utljxLaf/sf] xf] . t?0f ;fKtflxsdfk|sflzt ;dfrf/cg';f/ cfkm\gf]ljjfxsf] #^ cf}+ jflif{sf]T;jsfcj;/df /fhf 1fg]Gb|n] ;/sf/Llgjf; gf/fo0flx6L /fhb/af/d}eJo ef]hsf] cfo]hgf u/]sf lyP .a]n'sL ;f9] cf7ah]b]lv laxfg rf/ah];Dd rn]sf] pQm ef]hdfpkl:yt sl/a rf/ ;o cfkmGt;“u/fhf 1fg]Gb|n] b]zsf] abln+bf]kl/l:yltsf ;DaGwdf v'n]/} s'/fu/]sf] ;dfrf/df pNn]v 5 .

/fhfsf sd{rf/L /fi6«kltlt/;+ljwfg;efsf] klxnf] a}7sn]

/fhtGqsf] ljlwjt\ cGTo ub} {u0ftGqsf] sfof{Gjog u/]kl5b/af/df sfo{/t sl/a kf“r ;osd{rf/Lsf] eljio s] xf]nf <b/af/df sfo{/t sd{rf/LnfO{ /fi6«kltsfof{nosf sd{rf/Lsf ¿kdf kl/0ftug]{ ;f]rfOdf ;fdfGo k|zf;gdGqfno k'u]sf] ;dfrf/ hgcf:yf;fKtflxsn] k|sflzt u/]sf] 5 .;dfrf/cg';f/ o;} k|of]hg:j¿k;+ljwfg;ef r'gfjcl3 b/af/sfsd{rf/Lsf] Joj:yfsf nflu tof/kf/]/ Nofpg} nfluPsf] Ps lgodfjnLxfnsf nflu :yflut ul/Psf] 5 .ut ! ;fpgb]lv b/af/sf sd{rf/LnfO{klg lghfdtL ;/x ;'ljwf lbg] ;/sf/Llg0f{o;“u} ;/sf/n] k'/fgf] /fhk|f;fb ;]jflgodfjnL vf/]h u/]kl5 ;fdfGok|zf;g dGqfnon] /fhb/af/dfsfo{/t sd{rf/L;DaGwL pQmlgodfjnL Nofpg] ePsf] lyof] .

Page 6: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 ^sflGtk'/ ;dfrf/ 8fo/L

vfBfGg lgsf;Ldf k|ltaGw;/sf/n] vfB;+s6 x'g] ;Defjgfsf sf/0f g]kfnaf6 k|d'v vfBfGgsf]

lgsf;Ldf k|ltaGw nufPsf] 5 . ljZjJofkL ¿kdf b]lvPsf] vfB;+s6n]g]kfndf klg vfBfGgnufot b}lgs pkef]u j:t'sf] cToflws d'No j[l4ePkl5 ;/sf/n] To; k|sf/sf] sbd rfn]sf] xf] . ;/sf/n] k|d'v vfBfGgwfg, rfdn, ds}, ux'“ / o;af6 tof/ x'g] d}bf, cf6f cflb j:t' lgsf;Lug{ /f]s nufPsf] xf] . clxn] gof“ ux'“sf] l;hg ;'? ePsf] cj:yfdfef/t / a+unfb]zdf o;sf] lgsf;L a9]sf] lyof] . g]kfnaf6 wfg,rfdn, ux'“ ds}nufot vfBfGgsf] lgsf;L gu0o dfqfdf x'g] eP klgcj}w ¿kaf6 ef/L dfqfdf ux'“ lgsf;L x'g] u/]sf] bfjL d}bf pBf]uLx¿sf]5 . s[lif tyf ;xsf/L dGqfnosf cg';f/ ut{ jif{ g]kfndf #^ nfv *)xhf/ d]l6«s 6g wfg pTkfbg ePsf] lyof] . cl3Nnf] jif{ $( nfv ( xhf/d]l6«s 6g wfgsf] pTkfbg ePsf] lyof] . To:t} !% nfv !% xhf/ d]l6«s 6g ux'“/ !* nfv !( xhf/ d]l6«s 6g ds}sf] pTkfbg ePsf] lyof] .

pd]/ gk'uL ljjfxlaxfaf/L @) jif{ kfl/ elgP klg g]kfnsf clwsf+z aflnsf pd]/ g}

gk'uL ljjfx ug{ afWo 5g\ . g]kfnsf !% b]lv !( jif{d'lgsf sl/a @ nfv%) xhf/ aflnsfdWo] sl/a cfwf aflnsfsf] ;f]xL pd]/df ljjfx x'g] u/]sf]5 . oL ljjflxt aflnsfdWo] !* jif{ gk'Ub} Ps rf}yfO aflnsf cfdf aGg]u/]sf 5g\ . aflnsfsf If]qdf sfo{/t a]Olhª sld6Ln] tof/ kf/]sf] kl5Nnf]tYof+sn] aflnsfsf] o:tf] cj:yf b]vfPsf] xf] . tYof+scg';f/ ^) k|ltztg]kfnL aflnsf !( gk'Ub} cfdf aG5g\ . afnssf] t'ngfdf !) jif{b]lv !$jif{sf dhb'/ aflnsfn] s8f sfd ug]{ u/]sf 5g\ . sl/a @ nfv ^) xhf/afnaflnsf >dsf ljleGg If]qdf ;xefuL x'g] u/]sf 5g\ . k|ltj]bgn]sl/a % xhf/ ;8s afnaflnsfdWo] sl/a % k|ltztdfq} aflnsf x'g]u/]sf] b]vfPsf] 5 . o;}u/L P3f/jif]{ åGåsf a]nf dfl/Psf @ ;o &$afnaflnsfdWo] *! hgf aflnsf g} ePsf] b]lvG5 .

xfd|f] g]kfndf

dlGb/ xf]Ogc:ktfn

c:ktfndf ljjfx, em§ ;'GbfkTofpg ufx|f] x'G5 t/ of] ;Toxf], o:tf] crDdsf] ljjfx lrtjgdf;DkGg ePsf] 5 . ;dfrf/cg';f/k"jL{ lrtjgsf] /Tggu/ uflj; j8fgDj/ # aN;Lrf]sdf ut cfOtaf/laxfg ePsf] a; b'3{6gfdf k/L3fOt] Ps a]x'nL :jl:tsf uf}tdn]c:ktfns} z}o\ofaf6 pkrf/ubf{ub}{ e/tk'/ gu/kflnsf j8fgDa/ sf k|sfz kf}8]n;“u ljjfxu/]sL x'g\ . ljjfxsf nflu tof/Lu/]/ /Tggu/s} xl/x/ dlGb/dfcfpg] qmddf a]x'nL r9]sf] gf#v!&!& gDa/sf] a; b'3{6gf ePkl5a]x'nf k|sfz ck/fGx $ ah]afhfufhf;lxt hGtL lnP/c:ktfnd} k'u]sf lyP .

tLg dlxgfd};fdFGotM s 'g } k lg

kmnkm"nsf] af]6–la?jfdf km"n km'nLkmn nfUg b'O{b]lv kf“r jif{;DdnfU5, t/ sf7df8f} + k'v'nf5Luflj;lgjf;L t]haxfb'/ nfdfn]/f]k]sf] ef]u]6]sf] af]6df tLg dlxgfd}km"n km"n]sf] 5 . ltxf/df k"hfsfnflu lsg]sf] ef]u6] dL7f] nfu]/k';df ;f/]sf] ef]u6]sf] af]6df r}tdfkm"n km'Ng yfn]kl5 nfdf rlstePsf] ;dfrf/df pNn]v ul/Psf]5 . nfdfsf cg';f/ ltly x]//af]6la?jf /f]k] To:tf] af]6–la?jfn]/fd|f] kmn lbG5 .

cfDd} sqf] afns;fdfGotM gf } dlxgfsf ]

afnssf] jhg slt x'G5 xf]nf <hf]–;'s}n] klg ;xh} cg'dfg ug{;S5, ^ lsnf]u|fdb]lv a9Ldf !!lsnf]u|fd;Dd, t/ tfKn]h'ªsf];fjflbg uflj; j8f gDa/ * dfa;f]af; ug]{ Ps gf} dlxg] afnssfkm"jf{Nxfd" z]kf{sf] jhg eg] @!lsnf]u|fd 5 . pgL sdf{ z]kf{ /nfSkf lbsL z]kf{sf ;Gtfg x'g .cfkm\gf 5f]/fsf] a9\bf] pd]/af6lrlGtt cleefjsn] lhNnf c:ktfntfKn]h'ªdf pkrf/ u/fpg Nofp“bfToxf“ pgLx¿nfO{ w/fgsf] aLkLsf]O/fnf :jf:Yo lj1fg k|lti7fgdfpkrf/ u/fpg] ;Nnfx lbOPsf]lyof] . km"jf{Nxfd" z]kf{ cfkm\gf

cleefjssf t];|f] ;Gtfg x'g\ .o;cl3 pgsf bfh' klg pgLh:t}df]6f] /x]sf] / pkrf/sf] cefjdf !$dlxgfd} d[To' ePsf] atfOPsf] 5 .

o:tf] klg labfufp“–6f]nsf s'g} 3/df s'g}

sfo{qmd kgf{;fy ljBfno aGbug'{k5{ / < of] k|Zg hf]–s;}nfO{ul/of] eg] kb}{g eGg] ;f]emf] pQ/kfOG5 . oBlk /f}tx6 lhNnfsf];b/d'sfd uf}/ gul/kflnsfsf] j8fgDa/ !@ k'/]gjfl:yt >L k|fyldsljBfnodf eg] 6f]ndf ljjfxsf];fOt h'g]{lalts} ;fj{hlgs labflbg] ul/Psf] 5 . o:tf] labfnfO{:yfgLojf;Ln] ;d]t ;dy{g hgfpg]u/]sf 5g\ . j}jflxs sfo{qmdb]lvufp“sf s'g} Ps ;b:on] wd{sd{sf]sfo{qmd ug'{k/] cfpg] cltlysfnflu ljBfnosf] sIffsf]7fdf af;sf]k|aGw ldnfOg] x'gfn] ljBfno aGbx'g] u/]sf] xf] . pQm ljBfnonfO{6f]naf;Ln] lghL k|of]hgsf nfluk|of]u u/]sf sf/0f ljBfyL{x¿sf]cWoogdf afwf k 'u ] klgcleefjsx¿n] To;df df}g ;xdlthgfp“b} cfPsf 5g\ .

a]x'nflagfsf] ljjfx;'Gbf crd nfUg], b]Vbf emg}

/dfOnf], a]x'nfsf] pkl:ylt 5}g t/ljjfx w"dwfd e}/x]sf] 5 . o:tf]ljjfx gjnk/f;L lhNnfsf ]k|ultgu/ uflj; 3/ ePsf /j}b]lzs /f]huf/Lsf l;nl;nfdfb'aO{df /x]sf eLdaxfb'/ lxtfªtyf cd/fk'/L uflj; j8f gDa/ (sL h'gf g]kfnLaLr ;DkGg ePsf]5 . a]x'nf lxtfª xfn b'aO{df 5g\eg] pgsL a]x'nL g]kfnd} l5g .t}klg b'O{aLr lxGb" k/Dk/fcg';f/ljjfx ;DkGg ePsf] 5 . clxn];Dd

a]x'nf / a]x'nLaLr e]63f6 ePsf]5}g, t/ 6]lnkmf]gdf b'j} hgfsf];fdfGo s'/fsfgL x'g yfn]kl5 a]x'nLkIfaf6 ljjfxsf] s'/f rNof] . s]6f/ s]6L ljjfxsf nflu /fhL ePkl5s]6fsf] 3/af6 sk8f, l;Gb"/ kf]t],8f]/L, r'/f;d]t hGtL s]6Lsxf“ uP,a]x'nLn] tL ;a} ;fdu|L u|x0f u/]kl5ljjfx ;DkGg eof] .

bfOhf] 7"nf] ls b'nxL <ljjfxdf b'nfxfsf nflu

b'nxLsf] dxŒj c¿ s'g} klgj:t'sf] t'ngfdf w]/} x'G5, t/;+v'jf;efsf] vf“baf/L uflj; j8fgDj/ !) gof“ahf/sf a]x'nfj;Gts'df/ rfkfufO{+nfO{ a]x'nLalatf kf]v/]neGbf df]6/;fOsn,sDKo'6/ / ;'gh:tf j:t' g} Kof/f]/x]5 . To;}n] t pgn] tL ;fdfggkfPkl5 ljjfx u/ ]/ 3/dfleœofPsL b'nxL g} lkmtf{ u/]sf5g\ . ;dfrf/cg';f/ ljjfxdf /fd|fsk8f , pRr u '0 f:t/sfkm lg {r/;d ]t glbPsf ] eGb }rfkfufO{+n] b'nxL lkmtf{ u/]sf x'g .a'waf/ d}tfn' kmsf{pg] tof/L e}/x“bfj;Gts'df/n] gnfg] eg]kl5 a]x'nLdfOtd} l5g\ .

/ cGtdf===af“b/ klg /fh:jsf] ;|f]t

aG5 eGbf crDd nfUg ;S5, t/of] jf:tljstf xf] . dsjfgk'/sf]x]6f}+8f gu/kflnsf j8f gDa/ !)l:yt jglj1fg cWoog ;+:yfgsf]h+unleq /x]sf af“b/ laqmL u/L;/sf/n] !@ nfv %) xhf/ ?k}of“/ fh:j ; +sng u/ ]s f ] 5 .n lntk ' / l :yt afof ]d ] l8snl/;r{ ;]G6/ k|f=ln=nfO{ ;/sf/n]clxn];Dd @% xhf/ ?k}of“ b/n]%) j6f af“b/ laqmL ul/;s]sf]5 . ;f] l/;r{ ;]G6/n] jGohGt'k fng , k | hgg , ty fcg';Gwfgsf nflu ;/sf/;“u @;o %) j6f af“b/ dfu u/]sf]dfjg tyf e"–;+/If0f dGqfnon]%) j6f /ftf] af“b/ ;+sng ug{cg'dlt lbPsf] lyof] .

Page 7: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 &

km';{b eof], ca s] ug]{ <;fKtflxs ;dfrf/

P;Pn;L ;lsPnuQ };+ljwfg;ef lgjf{rgsf] ;/udL{a9]sfn] o;k6s P;Pn;L lbg]x¿n]r'gfjL jftfj/0fsf] klg dHhf lnP .!) jif ] { ljBfno cWoogsf ]ysfgaf6 d'Qm ePnuQ} rf]s–ahf/df lgjf{rgsf ukmdf ;xefuLx'g kfPsfn] pgLx¿sf lglDtkm';{bsf] of] ;do /dfOnf];“u lat]sf]x'g'k5{ . …lgjf{rgsf] jftfj/0fn]cWoogsf] x\ofª\ucf]e/nfO{ cGToul/lbof] .Ú P;Pn;L lbP/ a;]sLcGhgf ;'j]bLn] elgg\– …t/ ca lbge/s] ug]{ xf]nf eGg] nfUg yfn]sf] 5 .Ú

lgjf{rgs} sf/0f o; k6ssf]P;Pn;Lsf] kl/0ffd ;fj{hlgs x'gs]xL l9nf] x'g] ePsf] 5 . To;}n]cl3Nnf jif{x¿sf] t'ngfdf o;k6sP;Pn;L lbg]n] a9L ;do 5'§Llatfpg]5g\ . 5'§Lsf] of] ;donfO{;b'kof]u ug]{ af6f] klg TolQs}5g\ . To;} klg cN5L u/]/ 3/dfa:g'sf] ;§f ljleGg 1fgd"nscWoogdf h'6\g' nfebfos x'G5 .

…P;Pn;L ;lsof], ca k9fOsf]lrGtfaf6 d'Qm eOof],Ú w]/} ljBfyL{n]P;Pn;L ;lsPkl5 eGg] u/]sf] jfSoxf] of] . t/ jf:tljstf of] xf]Og\,P;Pn;L o:tf] k/LIff xf], hxf“af6aNn Sofl/o/ ljsf;sf af6fx¿v'nf x'G5g\ .

pRr lzIf fdf cfkm \g f ]/f]hfOsf] ljifo lnP/ cWoogug'{kg]{ ePsfn] To;sf] tof/Lclxn]b]lv g} ug'{k5{ . …P;Pn;L;lsPkl5 s]xL ;do km';{b x'g]ePsfn] cWoog ug]{ afgL x/fpg;S5Ú, la|hsf];{ ;~rfng ub}{ cfPsf]kk'n/ Ph's];g kmfpG8];gsf;+:yfks /fhs'df/ dxtf] eG5g\–…cWoognfO{ lg/Gt/tf lbg s'g}Ps ;do la|hsf];{ ug'{ kmfObfhgsx'G5 .Ú la|hsf];{df egf{ x'“bf pRrlzIffsf kf7\oqmdsf] cfwf/e"thfgsf/L kfOg'sf ;fy} sn]hhLjgz}nLsf] cg'e"lt ;“ufNg;lsG5 . cfkm"n] pRr lzIff xfl;nug]{ ljifodf la|hsf];{ ug{ ;lsG5 .

dflg; j [4 cj:yf;Ddk'u'Gh]n klg cWoogsf] dxŒjTolQs} x'G5 . km';{bsf] of] ;dodfkf7\oqmdsf cltl/Qm aflx/sf cGok':ts cWoogdf h'6\g' klg /fd|f]xf] . g]kfnL ;flxTosf If]qdf cfPsfgof“ pkGof;x¿ klg cWoogsf;fdu|L aGg ;S5g\ . To;afx]s/fli6«o–cGt/f{li6«o bz{gzf:qsfk':tsb]lv cfTdj[QfGt;Dd cWoogug{ ;lsG5 . cltl/Qm ljifosfk':tssf] cWoogn] ljBfyL{nfO{ sf];{a'ssf] ;f“3'/f ] 3]/faf6 aflx/lgsfNg d2t k'U5 .

km';{bsf] of] ;dodf sDKo'6/sf];{sf] cWoog klg TolQs} dxŒjk"0f{x'G5 . sDKo'6/ sf];{cGtu{t j]ak]hl8hfOg, Plgd];g, a]l;s PsfpG6 sf];{cWoog ug{ ;lsG5 . clxn]sf] ;dodfsDKo'6/sf] 1fg cfwf/e"t kIf xf] .sDKo'6/ ghfg]sf] cj:yfdf s'g}sfd g} ug{ g;Sg] cj:yf ;[hgfe};s]sfn] ljBfyL{n] hlt;Sbf] w]/}sDKo'6/;DaGwL hfgsf/L xfl;nug'{k5{ . ;+VofTds ¿kdf w]/}sDKo'6/ OlG:6Ro'6n] w]/}j6f ljifodftf lnd pknAw u/fP klgljBfyL{x¿ cfkm\gf] ?lrsf] If]qdfhfg ;S5g\ . 3/d} sDKo'6/ /fv]/rnfP klg w ] / } s ' / f l;Sg;lsG5 . cfkm\g} kf]6{n ljsf;ug]{ nx8 rln/x]sf] of] ;dodf

Anu j]a;fO6 lgdf{0fsf lglDt j]ak]hl8hfOg / kmf]6f];kh:tf ljifodf Go"gtdhfgsf/L k|To]s ljBfyL{df x'g'k5{ .

clxn] lszf ]/cj:yfaf6o'jfcj:yfdf k|j]z ug]{ k|foM o'jfsf]xftdf df]afOn kmf]g b]Vg ;lsG5 .

nfebfoL x'G5 . cfkm+}n] af]Sg] u/]sf]df]afOnb]lv sDKo'6/, l8le8L Kn]o/,Pdlky|L cflb xf8{j]o/sf] kIfsf af/]dftflnd lng] pko'Qm ;do klg oxL g}xf] . sDKo'6/sf] k|f]km];gn sf];{ xfl;nu/]sfx¿n] cfsif{s /f]huf/L kfpg'n]klg clxn]sf] ;dodf sDKo'6/sf af/]df1fg xfl;n ug'{ k];fut ¿kdfkmfObfhgs x'G5 .

P;Pn;L lbP/ a;]sfx¿n]ko{6g tyf xf]6n tflnd klg lng;S5g\ . s's, j]6/, k|mG6 clkm;,xfp; lslkª, af/d]g, km'8 PG8j ]e/ ]h Dofg ]hd ] G6 , Po/l6s]l6ªh:tf ljifodf cfwf/e"t1fg xfl;n ubf{ eljiodf log} If]qd}k];fut pkl:ylt hgfpg ;lsG5 .

dlxnfx¿n ] OG6 ] l/o/l8hfOg, Ao'l6l;og cflb sf];{x¿klg ug { ;S5g \ . OG6 ] l/o/l8hfOgsf] 1fgn] cfkm\gf] 3/nfO{s;/L ;hfp“bf ;'Gb/ b]lvG5 eGg]1fg x'G5 . To:t} Ao'6L sf];{ klgJolQmut tyf Jofj;flos b'j}b[li6sf]0fn] nfebfoL 5 .

dfgjhLjgdf efiff1fgn]cToGt} kmfObf k'¥ofp“5 . hlt w]/}efiffsf] 1ftf x'g ;lsG5, Tolt g}JolQmTj–ljsf; ePsf] k'li6 x'G5 .g]kfnLsf cltl/Qm c+u|]hL, :k]lg;,k|m]Gr, hfkflgh, rfOlgh, sf]l/ogcflb efiffsf] hfgsf/L /fVbfh'g;'s} ;dodf sfd nfUg;S5 .

:s'n] ;dob]lv g} ;+uLt tyfg[To If]qdf ?lr ePsfx¿n] cfkm\gf]?lr k"/f ug{ ;S5g\ . Jofj;flos

¿kdf ;kmn ag]sf oL b'j} If]qdfkl5 Sofl/o/ lgdf{0f ug{ ;lsg]ePsfn] clxn] g} oL If]qdf k|lzIf0flng' kmfObfhgs x'G5 . ;'lhn sdf{rfo{o;sf pbfx/0f x'g\ . OlGhlgol/ªdf:gfts u/]sf ;'lhnn] cWoogkZrft\;f+uLlts kmf“6df cfkm\gf] Sofl/o/ljsf; u/]sf 5g\ . /fhwfgLdf y'k|}OlG:6Ro'6n] ;+uLt tyf g[Tosf]sIff ;~rfng u5{g\ . ;+uLtsf If]qdfljleGg afhfufhf Pj+ ufogs} tflndlng ;lsG5 .

Jofj;flos ¿kdf pb\3f]if0f,kqsfl/tf / l8:s hSsL -l8h]_If]q klg ;kmn dflgG5g\ . kl5Nnf]cjlwdf tLj| ultdf :yfkgf ePsfPkmPddf Ifdtfjfg\ tyf :ki6jQmfcf/h]sf] dfu TolQs} 5 . To:t}pTs[i6 n]vgz}nL ePsfx¿n]kqsfl/tfsf af/]df 1fg xfl;n ug'{klg /fd|f] x'G5 . o;afx]s ljjfx,kf6L{, ;df/f]xx¿df /dfOnf]sf lglDtlgoldt ¿kdf kmf:66«ofs ;+uLt3Gsfpg] l8h]x¿n] klg /fd| }cfDbfgL ug{ ;S5g\ .

km';{bsf] ;dodf l;Sg] s'/fw]/} 5g\, t/ k|To]s JolQmsf] cfkm\g}?lr / b[li6sf]0f x'g] ePsfn] /f]hfOcnu–cnu x'G5 . tLg dlxgfsf] of];dodf s'g} Ps ljifodf dfq klgtflnd lng ;lsof] eg] klg To;sf];b'kof]u x'G5 . 3/df a;]/ lbge/6]lnlehg x]g] { jf ;fyLefO;“ucgfjZos ukm n8fP/ a:g'sf];§f JolQmTjdf lgvf/ Nofpg] o;k|sf/sf ljifodf tflnd lng] ls <

o;afx]s pTs6 pT;'stf af]s]sfpgLx¿ k|ljlwsf] If]qdf cfPsf gof“pks/0fsf ;DaGwdf hfgsf/L lngvf]Hg] :jefjsf x'G5g\ . To;}n]k|ljlwhGo pks/0fsf xf8{j]o/kIfsf ] hfgsf/L klg TolQs}

z}lIfs Pj+k':ts k|bz{gL

cfh b]lv h]7 $ ut];Ddsf7df8f}+sf] e[s'6Ld08kdf j[xbz}lIfs tyf k':ts d]nf x'g] ePsf]5 . Unf]an PS;kf]lh;g PG8Dofg]hd]G6 ;le{;]h åf/f cfof]hgful/g] of] d]nfsf] zLif{s g]kfn z}lIfsPj+ k':ts k|bz{gL @)^% /flvPsf]5 . of ] d ]nfaf6 bz{s Pj +;xefuLx¿n] ljleGg pkof]uLhfgsf/L k|fKt ug{ ;Sg]5g\ . d]nfdfljleGg pd]/ ;d"xsf ljBfyL{sf nfluljb ]zdf tof/ kfl/Psfhfgsf/Ld"ns, dgf]/~hgfTds Pj+z}lIfs k':ts / ;fdu|Lx¿ ;j{;'ne¿kdf pknAw x'g]5g\ .

d]nfdf g]kfnsf :yfgLo txsfsn]hx¿n] cfkm\g} tl/sfn] ljBfyL{nfO{cfslif{t ug{sf nflu k|of; ug]{5g\eg] ef/t, cd]l/sf, a]nfot, l;+ufk'/,rLg, a+unfb]z, Sofgf8f, c:6«]lnof,hfkfg, cfo/NofG8 tyf o'/f]ksf bh{gf}+sn]h tyf o'lgel;{6Lx¿ k|ToIf Pj+:yfgLo Ph]G6dfkm{t ;xefuL x'g]5g\ .

ljBfyL{ tyf cleefjsx¿nfO{cf–cfkm\gf] Ifdtf Pj+ of]Uotfcg';f/sf]pRr lzIffsf nflu plrt ljifo Pj+lZfIf0f ;+:yfsf] 5gf}6 ug{ d2t k'¥ofpg'/ o; If]qdf nufgLsf ;Defjgfx¿k|:6\ofpg' d]nfsf] csf]{ p2]Zo xf] .cfuGt'sx¿sf] ;'ljwfsf nfluk|bz{gLnfO{ @ efudf af“l8Psf] 5 .Pp6f xndf j}zfv @& b]lv #)ut];Dd z}lIfs k|bz{gL x'g]5 eg] csf]{xndf j}zfv @& b]lv h]7 $ ut];Ddk':ts k|bz{gL x'g]5 .of] d]nf ! nfv%) xhf/ eGbf a9L cfuGt'sn]cjnf]sg ug]{ cg'dfg ul/Psf] 5 .

tl:a

/ M l

jZja

Gw' 9sfn

Page 8: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 *gof“ k|ljlw

sDKo'6/ljgf l8le8Lclxn] k|rlnt k|ljlwdf s'g}

klg tl:a/ jf uLtnfO{ l8lel8df/fVg'k¥of] eg] sDKo'6/sf] ;xof]ulng'kg]{ x'G5 . l8lh6n Sofd]/faf6lvlrPsf] tl:a/nfO{ sDKo'6/dfvGofPkl5 aNn l8le8Ldf ;'/lIft /fVg ;lsG5 . h;sf sf/0f l8lh6nkmf]6f]u|fkm/;“u sDKo'6/ x'g' clgjfo{ 5 . oxL ;d:of ;dfwfg ug{l8lh6n tl:a/nfO{ sDKo'6/sf] ;xof]uljgf g} l8le8Ldf /fVg ;lsg]k|ljlwsf] ljsf; ePsf] 5 . l8lh6n Sofd]/fdf k|of]u x'g] ^ lsl;dsfd]df]/L sf8{ /fVg ;lsg] of] l8le8L d]s/df vfnL l8le8L /fv]/ a6glyRbf l8le8L tof/ x'G5 . o;n] d]/f]/L sf8{ jf o'P;aLdf /x]sf] uLt–;+uLtnfO{ klg sDKo'6/sf] ;xof]uljgf l8le8Ldf /flvlbG5 . o;dfOR5fOPsf] tl:a/ dfq l8le8Ldf /fVg ;lsg] ;'ljwf 5 eg] dg k/]sf]tl:a/df ;+uLt /fv]/ :nfO8 zf] klg agfpg ;lsG5 . of] tl:a/l8le8Lsf] cGt/f{li6«o d"No @ ;o cd]l/sL 8n/ 5 .

x]kf lkmN6/ k|ljlwsf Eofs'd lSng/k|l;4 hfkfgL sDkgL l;jfsLsf

x]kf lkmN6/ k|ljlwsf Eofs'd lSng/g]kfnL ahf/df cfPsf 5g\ . l8lh6nxf]d o;sf] cflwsfl/s ljqm]tf xf] .c¿ ;fdfGo Eofs'd lSng/sf ]t'ngfdf o;df x]kf k|ljlw h8fgul/Psf] 5, h;df Ps k|sf/sf] lkmN6/k|of]u ul/Psf] x'G5 . w"nf]sf s0fx¿;a } ToxL lkmN6/df uP/c8\ lsG5g\ . dl;gf w 'nf ]sfs0fx¿;d]t o;df uP/ cl8G5g\ .cGo ;fdfGo Eofs'd lSng/n];d]t cfsif{0f ug{ g;Sg] vfnsfdl;gf s0fx¿;d]t o;n] ;f];]/lkmN6/df k'¥ofp“5 . lkmN6/nfO{

6s6SofPkl5 ;a} w"nf]sf s0fx¿lg:sG5g\ . o;df cGo Eofs'd lSng/h:tf] Aofu x'“b}g . tL lSng/dfw"nf]sf s0fx¿ Aofudf uP/ c8\lsG5g\ . o;f] x'“bf w"nf] ;kmf ug{ Aofuvf]Ng] / w'g] cflb sfd ug'{k5{ . x]kf lkmN6/;lxtsf] Eofs'd lSng/dfePsf] lkmN6/nfO{ w'g' kb}{g . o;n] # ;ob]lv @ xhf/ jf6;Ddsf]Ifdtfn] w"nf]sf s0fx¿ tfg]/ ;kmf ug{ ;S5 . ahf/df of] Eofs'dlSng/ ^ xhf/ % ;o b]lv ^ xhf/ ( ;o ?k}of“;Dddf kfOG5 .

lj1fg ;dfrf/gSsnL ls;SsnL <

k|fs[lts xft jf kfv'/fljR5]b ePsf] cj:yfdf s[lqdtl/sfn] h8fg ul/Psf] xft jfkfv'/fnfO{ ;d]t r]tgfaf]w u/fpgj}1flgsx¿ ;kmn ePsf 5g\ .cd]l/sfsf lzsfuf ]df kfv'/fu'dfPsf b'O{ hgfnfO{ s[lqd ¿kdfh8fg u/L r]tgf ;+jfxs ug]{ sfdj }1f lgsx¿n ] u/ ]sf 5g \ .dlxgf}+;Dd s[lqd c+ux¿nfO{ lr;f]–tftf] agfpg], ljB'tLo k|jfx ug]{sfd u/]kl5 To:tf s[lqd c+ux¿dfr]tgfaf]w k}bf ePsf] xf] . s[lqd¿kdf hf]l8Psf c+ux¿dWo]dfb'v]sf] efu tyf hf]gL{sf] ;d]t ;"Id¿kdf klxrfg ug]{ cg'ej la/fdLn]u/]sf lyP . o;n] s[lqd c+uh8fgsf] If]qdf gof“ cfofd yKg]ljZjf; j}1flgsx¿sf] 5 .

Xbo/f]uaf6 d'lQmXbo/f]u /f]syfdsf nflu

hLjgz}nLdf kl/jt{g ug{ lbPsf];Nnfx ;DalGwt JolQmn ]sfof{Gjog u/]–gu/]sf] ljifodflrlsT;sn] cg'udg ubf{ ;DalGwtJolQmsf] Xbo/f]u lgjf/0fdf kof{Kt;'wf/ cfPsf] cd]l/sfdf k|sflztk|ltj]bgdf pNn]v ul/Psf] 5 .Xbo/f]u nfUg] ;Defjgf ePsf @xhf/ ^ ;o df lg;nfO {lrlsT;sx¿n] lbPsf ;Nnfxsfaf/]df cg'udg ubf{ pgLx¿dfXbo/f]u nfUg] ;Defjgf IfL0f ePsf]cWoogdf pNn]v 5 .

dfofn'sf] JolQmTj/ :jf:Yo

k|]dL–k|]ldsfsf] JolQmTjn]:jf:Yodf c;/ ug]{ Ps cWoogn]b ]vfPsf ] 5 . cd]l/sfsfcg';Gwfgstf {n ] u/ ]sf ] Pscg';Gwfgn] k|]dL–k|]ldsfsf] JolQmTjn]Ps–csf{sf] :jf:Yodf c;/ kfg]{ k'li6u/]sf] 5 . cfkm\gf k|]dL–k|]ldsf, >LdtL–>Ldfg\sf] JolQmTjn] :jf:Yonfe ug]{/ af“Rg] Ifdtfdf klg c;/ ug]{cg';Gwfgn] pNn]v u/]sf] 5 . 7"nf/f]u;“u n8\g] Ifdtfdf klg k|]dL–k|]ldsfsf] JolQmTjn] c;/ ug]{cg';Gwfgn] b]vfPsf] 5 . cg';Gwfgsfqmddf Ps ;o d'6'sf /f]uL / ltgsfhLjg;fyLdfly !* dlxgf;DdcWoog ul/Psf ] lyof ] . !*dlxgf;Dd /f]uL / ltgsf JolQmTjsfkIf, l8k|];g, j}jflxs ;Gt'li6h:tfljifodf cWoog ul/Psf] lyof] .

;'t'jfx¿sf] hLjg sd ;'Tg] jf clws ;'Tg]

b'j} k|j[lQ :jf:Yosf] b[li6sf]0fn]xflgsf/s ePsf] tyf Tof] k|j[lQn]zL3| d[To' lgDTofpg ;Sg] s'/fxfn} a ]nfotdf ul/Psf ] PscWoogn] k|dfl0ft u/]sf] 5 . ^, &/ * 306f ;'Tg] ;do 36fpg]dflg;x¿sf] k/LIf0f ubf{ pgLx¿df! ;o !) k|ltzt Xbo/f]u nfUg]vt/f /x]sf] cWoogn] k|dfl0ftu/]sf] atfOPsf] 5 .

& jf * 306feGbf a9L;'Tg]x¿sf] k/LIf0f ubf{ klg plQs}k|ltzt g} Xbo/f]u nfUg] vt/f/x]sf] cWoogn] lgisif{ lgsfn]sf]5 . #% b]lv %% jif{ pd]/sf !)xhf/ # ;o * hgf dflg;sf]k/LI f0 f ubf { ;f ] s '/ f kQfnfu]sf] j}1flgsn] bfaL u/]sf5g \ . & jf * 306f ; ' Tg ':jf:Yosf lx;fan] pQd x'g]cWoogsf] lgisif{ 5 .

a'9];sfndf 8G8Lkmf]/ dflg;sf] pd]/ 9Ns“b} hf“bf klg cg'xf/df 8G8Lkmf]/ cfpg'nfO{

;fdfGo ¿kdf lnOg'kg]{ hd{gLsf lj1x¿n] atfPsf 5g\ . a'9];sfndfk|j]z ug]{dWo] $) k|ltzt dflg;df pQm ;d:of b]lvg] pgLx¿sf] ts{5 . tgfj / ;Gt'lnt ef]hgsf] sdLsf sf/0f dflg;sf] cg'xf/df8G8Lkmf]/ cfpg] hd{gLsf] 8';]n8f]km{sf >[+uf/ljb\ Uofla|on xfp;n/n]atfPsf 5g\ . x\ofdau{sf rd{/f]uljz]if1 lu;]nf x'A;n] cf}ifwLsf] ;fO8Okm]S6 / tgfj 8G8Lkmf]/sf ¿kdf k|s6 x'g] atfPsf 5g\ . z/L/sfljleGg u|lGydf u8a8L pTkGg x'“bf klg 8G8Lkmf]/ cfpg] pgn] atfP .

kl/jf/ / k];fdf cfpg] sl7gfOn] pTkGg ug]{ u|lGysf sf/0fdlxnfsf] cg'xf/df 8G8Lkmf]/ cfpg] x\ofdau{l:yt :jf:Yo ladf sDkgLdfsfo{/t lrlsT;s PG8«L xf]k atfp“5g\ . z/L/df ;]afl;od u|lGy a9\bf8G8Lkmf]/ cfpg] pgsf] ts{ 5 . pQm u|lGyn] af];f]o'Qm ;]ad gfdstŒjsf] lgdf{0f u5{ / z/L/sf ljleGg c+uh:t} cg'xf/, lk7\o'“ / 3f“6Ldf8G8Lkmf]/ cfp“5 . @% b]lv $% jif{sf] pd]/;d"xsf k|To]s rf/dWo] PsdlxnfnfO{ 8G8Lkmf]/n] ;tfpg] hd{g lj1x¿n] atfPsf 5g\ .

bL3f{o'sf] /x:o

cfof] b|'t ultsf] OG6/g]6Ps/fh ;'j]bL

3/df OG6/g]6sf] ;'ljwf 5ls 5}g < 3/df geP o;sf nflutkfO{+ ;fOj/lt/ wfpg'x'G5 xf]nf .;fOa/d} klg ljleGg ;fO6 vf]Ngnfdf] ;do nfUbf x}/fgL v]Kg'ePsf]5 < cjZo klg of] ;d:ofaf6kLl8t x'g'x'G5, t/ ca tL lbguP < s'g} ;fO6 6fOk ugf{;fyt'?Gt} v'Ng]5g\ . of] ;a} Pl8P;Pnk|ljlwsf] b]g xf] . g]kfndf klg of]k|ljlwsf] k|of]u k|f/De ePsf] 5 .

g]kfn 6]lnsdn] b|'t ultsf]OG6/g]6 ;]jf k|f/De ul/;s]sf] 5 .P8LP;Pn k|ljlwsf] of] ;]jfaf6u|fxsn] 6]lnkmf]g PS:r]~hb]lvtfdfsf] tf/ dfkm{t 3/df hl8t6]lnkmf]g tf/df yk pks/0f h8fgu/]/ Ps} k6s tLj| ultsf] OG6/g]6rnfpg ;S5g\ . of] k|ljlwdfkm{t3/df OG6/g]6 rnfp“bf 6]lnkmf]gsf]lan ltg ' {kb } {g . 6 ] lnkmf ]gdfPl8P;Pn k|ljlw h8fg u/]kl5 Ps}OG6/g]6, 6]lnkmf]g, OG6/g]6df cfwfl/t6]lnlehg cflb x]g{ ;lsG5 .

Pl;d]l6«s l8lh6n ;A:qmfOa/nfOgsf] 5f]6s/L ¿k Pl8P;Pnxf] . of] df]8]d k|ljlwdf cfwfl/t5, h;n] ;fdfGo kmf]g nfOgnfO{b|'t ultsf] l8lh6n nfOgdf kl/0ftu5{ . o;/L kl/0ft x'g] l8lh6nnfOgsf sf/0f o;af6 clt b|'tult Ifdtf ePsf] OG6/g]6 ;]jfk|fKt ug{ ;lsG5 . o;af6 ljleGglghL Jofkfl/s g]6js{x¿nfO{ cGob"/;~rf/ ;]jf klg k|bfg ug{;lsG5 . o;sf ;fy} of] k|ljlwcGtu{tdlN6Kn]o/ u]ldª, lel8cf] cg l8dfG8tyf lel8of] Sof6nuh:tf ljleGgdlN6ldl8of PlKns];gsf ;]jfx¿klg k|bfg ug{ ;lsG5 .

Pl8P;Pndf Ps k|sf/sf]df]8]d k|of]u ul/Psf] x'G5 . o;n]l8lh6n sf]l8ª k|ljlwsf] k|of]uu5{ . o;n] lgoldt 6]lnkmf]g;]jfnfO{ cj/f]w gk'¥ofO{ nfOgdf ]8 ]daf6 k | f Kt x 'g ] 8 f6 fI fdtfnfO { c lwstd ((

k|ltzt;Dd j[l4 u5{ . o;}sf sf/0fPs;fy kmf]gdf s'/f ug{, OG6/g]6rnfpg ;lsG5 eg] lel8of] x]g{tyf ;+uLt ;'Gg ;lsG5 .

6]lnsdn] pknAw u/fPsf]Pl8P;Pn k|ljlwdf @) d]uflj6\;k | lt;]s ]G8sf ] ult;Dd 8f6f6«fG;km/ Ifdtf eP klg klxnf]r/0fdf ! ;o @* lsnf]lj6\;b]lv@ d]uflj6\;;Dd Ifdtf /x]sf] k|ljlwdfq ljt/0f ug{ yfn]sf] 5 .

g]kfn 6]lnsdn] o;eGbf cl3%^ lsnf]lj6\;sf] ultdf 8fon ckOG6/g]6 ;]jf pknAw u/fp“b} cfPsf]lyof] . ca of] gof“ k|ljlw ;'?ePkl5 w]/} u|fxs nfeflGjt ePsf5g\ . o;sf nflu of] k|ljlwsf]u|fxs aGg'k5{ / ;~rfngsf nflu

Pp6f sDKo'6/, Pl8P;Pn df]8d /l:Kn6/ dfq cfjZos x'G5 . Pp6}kmf]g nfOgaf6 6]lnkmf]g tyf OG6/g]6;]jf Ps;fy k|fKt ug{ ;lsg], cj/f]w/lxtpRr ultsf] OG6/g]6 ;]jf k|fKt x'g] /c¿ k|ljlwaf6eGbf a9L 8f6f ;]So'l/6Lx'g] ePsf sf/0f klg o;sf ]nf]slk|otf a9]sf] 5 .

clxn] 6]lnsdn] dfq of] ;]jf;'? u/]sf] eP klg eljiodf lghLIf]qsf cGo ;]jf k|bfosx¿n] klgof] ;]jf ;~rfng ug]{ ePsf 5g\ .clxn] ! ;o @* lsnf]lj6\;k|lt;]s]G8 Ifdtfsf] of] ;]jfsf nflu( ;o ?k}of“ dx;'n lgwf{/0f ul/Psf]5 . lghL If]qn] ;d]t of] ;]jfdfxft xfn]kl5 z'Ns cem ;:tf] x'g]cfzf ug{ ;lsG5 .

k|To]s lbg sDtLdf #)ldg]6sf] lx+8fOn] a"9fkfsfnfO{zf/Ll/s ¿kdf tGb'?:t agfpg]Ps cWoogn] b]vfPsf] 5 . To:tfdflg;n] ;ftfsf] kf“r lbg dfq lx+8]kof{Kt x'G5g\ . o;n] pgLx¿nfO{bL3{hLjL agfpg]5 . cd]l/sfsf]o'lgel;{6L ckm ;fpy Sof/f]lngfsf:6]e]g Pg An]o/n] u/]sf] cWoogdf

^) jif{ jf Tof]eGbf a9L pd]/sf @xhf/ ;o tLg hgfnfO{ ;xefuLu/fOPsf] lyof] . lx+8fO jf bf}8fOdf/fd|f] k|bz{g gug]{ @) k|ltzt;xefuLnfO{ ;a}eGbf sd lkm6JolQmsf] bhf{ lbOPsf] lyof] .

;ft–cf7 ldg]6eGbf a9Llx“8\g jf bf}8g g;Sg] ;xefuLnfO{To:tf] bhf{ lbOPsf] k|ltj]bgdfpNn]v 5 . dlxnfsf] xsdf eg]hDdf kf“r ldg]6 ;do lgwf{/0ful/Psf] lyof] . dw'd]x, pRrsf]n]:6]/f]n / pRr /Qmrfksf];Defjgf sd ePsf JolQmnfO{…tGb'?:t JolQmÚ dflgPsf] 5 .tGb'?:t dflgPsf JolQm df]6f jfb'Anf h] eP klg cfo' p:t} kfOPsf]5 . df ]6 f ]kgf 36fpg ' e G b ftGb'?:t /xg' :jf:Yosf nflu/fd|f] x'g] k|ltj]bgdf pNn]v 5 .z/L/ df]6f] jf kftnf] h:tf];'s}eP klg kfsf pd]/sf JolQmn]b }lgs cfwf 3G6f lx+8] pgLx¿tGb'?:t dfq} geO{ bL3{hLjL x'g]7x/ cWoogn] u/]sf] 5 .

Page 9: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 (

lakgfn] lbPsf] cfkm\gf] ljjfx kf6L{dfd"nwf/sf nueu ;a} snfsf/sf] pkl:yltlyof] . clego u/]/ rrf{df cfPsL /]vfyfkfb]lv dw];L hgclwsf/ kmf]/daf6;dfg'kfltstkm{sL pDd]bjf/ glngf lrqsf/sfo{qmddf pkl:yt lyP . lakgf t a]x'nLs'/} ePg t/ p:t} pd]/sL eP/ klga]x'nL aGg] ;f}efUo gkfPsL lg?tf l;+xcsf]{ cfsif{0fsf] kfq ag]sL lyOg\ Tof]lbg . c¿ a]nf pgsf] rfn9fnsf] rrf{ug]{ snfsf/n] Tof] lbg pgsf] klx/gsf];d]t rrf{ u/]sf lyP .

lg?tf UNofd/; b[Zosf nflu lgs}sGh '; l5g \ . e/;s pgL 5f ]6 fklx/gdf k|:t't x'g rfxGgg\, t/ lakgfsf]ljjfxsf] lgDtf] dfGg hf“bf eg] lg?tfsf]njfO cs}{ lyof] . s;}–s;}n] t s'/} sf6]‘lg?tfn] klg 9f8 b]lvg] klx/g nufpgyflng\ .’ cfkm\gf af/]df u/]sf] l6Kk0fL ;'Gg]

afnfhLdf ;l~rtfg]kfnL rnlrq If]qdf cfkm\gf] /fd|f] :yfg agfO;s]sf

rlr{t gfos–gflosfx¿dWo] w]/}sf] ;kgf x'G5—slnp8af6 alnp8 l5g]{ . oxL OR5fn] xfn} ;f+:s[ltssfo{qmdsf nflu d'DaO{ cfPsL gflosf ;l~rtf n'O“6]nnfO{6]lnlkmNd hut\s} ;a}eGbf 7"nf] k|f]8S;g sDkgL afnfhL6]lnlkmND;;Dd k'¥ofPsf] 5 . cfkm\gf] hGdlbg -d] !_b]lv d] $ ;Dd d'DaO{df cfof]lht ;f+:s[lts sfo{qmdlemd–lemd k/]nLdf ;xefuL x'g d'DaO{ cfPsL ;l~rtfn]d] # tfl/vdf c“w]/Ll:yt afnfhL 6]lnlkmND;df k'uLsDkgLsf kf]:6 k|f]8S;g OGrfh{ /ljrGb| e§/fO{;“u e]6ul/g\ . afnfhLsf] ;'l6ª :6'l8of], Ol8l6ª ?dx¿ / cGok|ljlw cjnf]sg u/]kl5 ;l~rtfn] cj;/ kfP lxGbL6]lnl;l/ondf clego ug]{ OR5f JoQm ul/g\ . e§/fO{sf];xof]udf ;f]xL lbg uf]/]ufj k"j{l:yt afnfhLs} ;'l6ª:6'l8of]df k'uL ;l~rtfn] cl8;g;d]t lbOg\ . afnfhL6]lnlkmND;sf] Aofg/df aGg] dxfef/tsf nflu pgn]cl8;g lbPsL x'g\ . cl8;gkl5 k|ltlqmof lb“b} pgn]elgg\– …xfdL snfsf/sf nflu alnp8 eg]sf] Pp6fdxf;fu/ xf], oxf“ sfd ug'{ 7"nf] s'/f xf] . cj;/ kfPcjZo klg lxGbL l;l/on / alnp8df sfd ug]{5' .Úotf, /fd|f] l:qmg km]; ePsfn] ;l~rtfn] dxfef/tdf /afnfhLsf cGo l;l/onx¿df a|]s kfpg ;Sg] kf]:6k|f]8S;g OGrfh{ e§/fO{n] atfP . ;f+:s[lts sfo{qmdnuQ}ut ;f]daf/ g} sf7df8f}+ kms{g] of]hgf agfP/ d'DaO{ cfPsL;l~rtf afnfhLdf cl8;g lbPkl5 s]lx lbg cem} d'DaO{ a:g]ePsL l5g\ . To;f] t pgn] d'DaO{af6} aGg] Pp6f g]kfnL rnlrqdf;d]t clego ug]{ cj;/ kfpg] ePsL l5g\ .

–jL/]Gb| kf}8]n

km';{b lg?tfnfO{ lyPg, t}klg pgsf] r'/Lkm''/Leg] x]g{ nfos lyof], slxn] otf slxn] ptful//]x]sL lg?tfn] klg csf]{ k6s ef]h Vjfpg];'/ kf] u/]sL x'g\ ls <

ljjfx lakgfsf]rrf{ lg?tfsf]

uPsf] lgjf{rgdf rf}yf] 7"nf]bnsf] ¿kdf plePsf] dw];Lhgclwsf/ kmf]/dn] glngfnfO{;dfg'kfltsdf aGb ;"rLleq;dfj]z u/]/ ;Defljt ;ef;bsf¿kdf k|:t't u/]sf] lyof] . t/b'ef{Uo ljwfossf] ;"rL k7fpg]a]nfdf eg] kmf ]/dn] pgnfO{lal;{of] . o;af6 sf]xL jf:tljs¿kdf b'MvL eof] eg], Tof] glngfg} x'g'k5{ . cflv/ kmf]/dk|ltk|lta4 glngfnfO{ kmf]/dn] lsgwf]sf lbof] < To;f] t b]p8fufos gGbs[i0f hf]zLnfO{ klgg]kfnL sf+u|];n] To;/L g} nf]KkfVjfPsf] 5 .

lx:; a"9L

Page 10: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 !)km';

{bsf]

s'/fsfgL klxnf] Snf]h ck g]kfnL tf/fkl5 tkfO{+ ;+uLt ofqf

s:tf] /xof] < g]kfnL tf/fsf] pkflw u|x0f u/]kl5 d ;+uLt If]qdflg/Gt/ nflu/x]sf] 5' . klxnf] PNad lglSnof] . y'k|}sn]S;g PNadx¿df klg ufO/x]sf] 5' . d]/f] ;+uLtA““x]sc¿ s'g} ofqf 5}g .tkfO{+ a9L dfqfdf rnlrq ufoglt/ nfUg'eof] lg < To;f] eGg ldNb}g . d rnlrq dfq xf]Og cfw'lgstyf kk ;a} ufogdf nfu]sf] 5' . g]kfnL tf/f ePkl5rnlrqdf ufpg] cj;/ cln a9L g} kfP“ . ToxLeP/ w]/}nfO{ To:tf] nfu]sf] x'g ;S5 .tkfO{+nfO{ 5f]6f] ;dodf rrf{df Nofpgdf s;sf] b]g 5 <vf;u/L d of] cj:yf;Dd cfOk'Ug'df s;}sf] s[kfeGbfklg cfk\mg} nufj / ;+uLt If]qk|ltsf] kl/>dn] dxŒjk"0f{e"ldsf lgjf{x u/]sf] 5 . dnfO{ g]kfnL tf/fn] Kn]6kmd{eg] cjZo lbof] . ;fob g]kfnL tf/f gePsf] ePolt rf“8} of] cj:yf;Dd cfpg sl7g x'GYof] .clxn] tkfO{+ s]df a9L Jo:t x'g'x'G5 <ufogd} xf] . rnlrqdf ufpg]b]lv c¿ sn]S;gPNadx¿df ufO/x]sf] 5' . To;afx]s c¿ s]xL u/]sf]5}g . gof“ PNadsf] tof/L klg ul//x]sf] 5' .tkfO{+sf] :j/ rnlrqs} nflu a9L lkm6 5 elgG5 lg <

To;f] eGgrflx“ gldNnf ls < ;'?jftb]lv g} d}n]cfw'lgs ufog If]qdf cfkm"nfO{ ;dlk{t ub{} cfPsf]x'“ . d]/f] ufogsf] If]q eg]s} cfw'lgs xf] . rnlrqdfs]xL uLt lx6 ePkl5 To;f] elgPsf] xf]nf t/ duLtx¿ ;a} z}nLsf g} ufp“5' .tkfO{+sf] klxnf] PNad t vf;} rn]g lg < To;df d klg ;xdt 5' . uLt g/fd|f] eP/ PNadgrn]sf] eg] kSs} xf]Og . d]/f] klxnf] PNad lgsfNbf !(lbg] hgcfGbf]ng rln/x]sf] lyof] . Tof] ;+s6k"0f{ 38Ldfs'g} k|rf/–k|;f/ ePg To;}n] PNad cf]em]ndf k/]sf] xf] .clxn] klg g]kfnL ahf/df PNadx¿sf] laqmL 5}g s]sf/0f xf]nf <ahf/ ;fgf] 5 . w]/}–yf]/} Do'lhs lel8of]sf] klgc;/ xf]nf t/ olt sf/0fn] dfq PNad laqmL gePsf]eg] xf]Og . xfdLn] /fd|f] rLh klg lbg ;Sg'k5{ ./fd|f] lbg ;lsof] eg] >f]tfx¿sf] ;fy kfOG5 .uLt ufpg ljb]zlt/ sxf“–sxf“ k'Ug'eof] <xªsª, l;+ufk'/, dn]l;of Pj+ stf/ cflb .ufogdf dfq nfu]/ af“Rg ;lsPnf <lgs} d'l:sn 5 . of] If]qdf lg/Gt/tf lbg ;Sg'k5{,gq ufx|f] x'G5 .

–lzj zdf{

;DejtM g]kfnsf] dgf]/~hg If]qdf:yflkt / rrf{df /x]sf k|foMh;f] snfsf/Ps g Psk6s xªsª gcfPsf sd}xf]nfg\ . o;dWo] sltko snfsf/ tbf]xf]¥ofO{–t]x]¥ofO{ xªsª cfpg] qmdn]lg/Gt/tf kfO/x]sf] 5 . kl5Nnf] k6sxªsªdf sfo{qmd k|:t't ug{ cfPsfxf:osnfsf/ dgf]h uh'/]nsf] of] rf}yf]xªsª cfudg lyof] . xªsªdf xfn;Dd;a}eGbf w]/} k6s sfo{qmd k|:t't ug]{…dx hf]8LÚ xf] h'g hf]8Ln] Ps cGtjf{tf{dfxfdL sltk6s xªsª k'Uof}+ eGg] yfxfkfpg gof“–k'/fgf kf;kf]6{sf kfgfx¿ g}kN6fpg]'kg]{ s'/f atfPsf lyP . k|foM:yflkt x'g] qmddf /x]sf snfsf/x¿sf]ljb]zofqfsf] klxnf] e|d0f xªsª g} x'G5 .cfÎgf] AofG8sf] kf“rf}+ PNad ahf/dfcfO;Sbf ;d]t ljb]z e|d0f ug{ gkfPsf]b PS; AofG8sf] klxnf] ljb]z e|d0fxªsª g} lyof] . AofG8sf ufos lzjd'lvof eGb} lyP– …;a} snfsf/sf] ljb]zofqf xªsªaf6} ;'? x'G5 . ca xfd|f] klgkfnf] cfPsf] xf] ls <Ú

xªsª cfpg hf]–sf]xL snfsf/pT;'s b]lvP klg xfnsf lbgx¿dfxªsª]nL g]kfnLx¿df sfo{qmdk|lt vf;}cfsif{0f eg] b]lv“b}g . k|foM ;a}h;f]sfo{qmddf ;xeflutf hgfp“b} cfPsfkmf]6f]kqsf/ hutcDa' u'?ª cfÎgf] cg'ej;'gfp“b} eG5g\– …sl/a gf}–b; jif{cl3xªsªdf sfo{qmd x'“bf ;dodf l6s6 glnPsfo{qmd g} x]g{ kfO“b}gYof], dfG5]nfO{ s';L{xf]Og e'O“ g} eP klg x'GYof], clxn] eg]hah{:tL l6s6 a]Rg'k5{, l6s6 lnPsfx¿klg cfp“b}gg\ . o; ljifodf lh1f;f /fVbflgoldth;f] sfo{qmd x]g{ k'Ug] bz{s ;Gtf]ifkflv|g tyf x]d /fO{ Pp6} hjfkm lbG5g\–…klxn] snfsf/x¿ cfpg'k"j{ g} ahf/dfk|z:t rrf{ ;'lgGYof], snfsf/nfO{ a]Un};Ddfg lbOGYof], vf]O cfhef]ln t ;a}x/fof], k|rf/k|;f/ dfq a9L, dflg;dfpTs'stf g} 5}g .Ú

uPsf] jif{ ;g\ @))& df xªsªdf;+3–;+:yfsf :yfgLo sfo{qmdx¿afx]s

sl/a Ps bh{g sfo{qmd cfof]lht ul/Ph;df g]kfn tyf ef/tsf rlr{tsnfsf/x¿nfO{ lgDTofOPsf] lyof] t/OlG8og cfO8n k |zfGt tfdfªsf ]sfo{qmddf afx]s af“sL s'g} klg sfo{qmddfbz{sx¿sf] pT;fxhgs ;xeflutfb]lvPg . k|zfGt tfdfªsf] sfo{qmdsf] 7LsPs lbgk5fl8 ;f]xL :yfgdf ul/Psf]c f l b T og f / f o 0 fnu fot O l G 8ogcfO8nsf ufosx¿sf ] ;xeflutf/x]sf] sfo{qmddf rf} +tL; ;o bz{ssf]Ifdtf /x]sf] xndf sl/a ;f7–cf7 ;obz{s dfq pkl:yt lyP .

;a} g]kfnLsf] k|ltlglwd"ns ;+:yfsf¿kdf lrlgPsf] …u}/cfjf;Lo g]kfnL ;+3-Pg=cf/=Pg=_ n] ut jif{ ;]K6]Da/df klxnf]k6s cfof]hgf u/]sf] …lxdfnog sd]8L;f]Ú df clxn]sf rlr{t xf:osnfsf/x¿nfO{lgDTofOP klg bz{sx¿sf] dgUo pkl:ylt/x]g . sfo{qmddf efu lng cfPsf lzjxl/kf}8]nn] klg bz{ssf] pkl:ylt ;f]r]cg'¿kgePsf]df lvGgtf JoQm u/] . ;f]xLsfo{qmddf klxnf] k6s sfo{qmd ug{cfOk'u]sf …b PS; AofG8Ú sf ;b:ox¿sfo{qmd ;'? x'g] egL tf]lsPsf] ;doeGbfPs 3G6f lalt;Sbf klg bz{sx¿ vf;}gb]v]kl5 kbf{af6 lrofp“b} Ps–csf{sf] d'vtfls/x]sf lyP . o;}sf] lg/Gt/tf jif{sf]cGtdf lqm;d;sf] cj;/ kf/]/ js{;{o'lgogn] u/]sf] sfo{qmd klg b]lvof],xf:osnfsf/ dgf]h uh'/]nnfO{ k|d'vcfsif{0f agfO{ ul/Psf] sfo{qmddf sl/aafx| ;o bz{s Ifdtf /x]sf] xndf tLg–rf/ ;o bz{ssf] dfq pkl:ylt b]lvGYof] .h;dWo] w]/ } bz{s cltlysf ¿kdflglDTofOPsf lyP . o;} ljifonfO{ lnP/;+:yfsf cWoIf 8f“;'/fd k/fh'nL;“u lh1f;f/fVbf pgn] eg]– …xfd|f] p2]Zo o'lgognfO{xªsªsf g]kfnLdfem kl/lrt u/fpg' lyof]h;df xfdL ;kmn eof}+ .Ú s;/L ;kmnx'g'eof], bz{s t cfPgg\ lg < eGg] csf]{k|Zgdf k/fh'nLsf] hjfkm lyof]– …lqm;d;k/]sfn] sfo{qmd g} w]/} eP . ;f]xLsfo{qmddsf] k|d'v cfsif{0f dgf]h uh'/]n

csf]{ lbg hf]8{gsf] Ps /]6'/f“df xªsªsfcfof]hsx¿aLr enfs';/L ub}{ eGb} lyP–…xf]Og, oxf“sf bz{sx¿nfO{ ;f“lRrs} nf]8k/]5, xfdLnfO{ cfly{s ¿kdf kmfOb} x'g]eP klg bz{s gePkl5 s] dHhf, cajif{df b'O{j6feGbf a9L sfo{qmd gug]{ ;NnfxlbG5' x} d t .Ú

g]kfnL uLt–;+uLtssf] Sof;]6, l;8L,lel;8Lb ] lv ;a} lsl;dsf g ]kfnLkqklqsfx¿ ;dod} ;'Gg, x]g{ / k9\gkfpg] xªsªjf;Lx¿ g]kfndf s'g snfsf/rrf{df 5g\ < s;sf] uLt lx6 5, s;sf]Înk 5 eGg] s'/fsf] /fd|} hfgsf/L /fV5g\ .cfof]hsx¿ klg s'g snfsf/ af]nfpg]eGg] ljifodf g]kfndf sf] rrf{df 5 eGg]s '/ fnfO { g } Wofg lbPsf x ' G5g \ .snfsf/x¿sf] rrf{ / Jo:ttfcg'¿kk|ltsnfsf/ gof“nfO{ kRrL;–tL; xhf/g ]k fnL ?k }of “ / rn ]sf k '/ fgfsnfsf/x¿nfO{ krf; xhf/b]lv Ps nfv?k}of“;Dd lbOg] 6++s /fgf atfp“5g\ .o;afx]s b'O{tkmL{ xjfO{ l6s6 / vfg]–a:g] Joj:yf klg cfof]hgsn] g} ug'{k5{ .…sltko snfsf/ t sfo{qmd ;kmn ePeg]cg';f/ kfl/>lds kfpg] gq xªsª3'Dg] clg kms{g] zt{df klg oxf“ cfPsf5g\Ú, bz{ssf] dg lhTg ;s] snfsf/x¿n]a]nfdf}sfdf u/uxgfb]lv /fd|f] ;lkªsf]ckm/ klg kfp“5g\ .

k|foM df}lvs ;xdlts} e/df oxf“cfOk'Ug] snfsf/x¿ sfo{qmdsf lglDtxªsª cfp“bf …ODKnf]Od]G6le;fÚ lng 'kg ] {: y f g L o

sfg'g 5, t/ of] k|lqmof emGeml6nf] x'“bfsltko ;dodf …lelh6 le;fÚ s} e/dfsnfsf/ leœofPsf] kfOG5 h'g sfg';Ddtdflg“b}g . xªsªdf …lelh6 le;fÚ df cfO{cfDbfgL ug]{ sfo{ ug'{ u}/sfg'gL xf] .clxn];Dd of] s'/fn] s'g} ;d:of ef]Ug'gk/]sf] eP klg s'g} lbg o:tf] sfo{n]snfsf/ / cfof]hs b'j} dsf{df kg{;Sg]s '/f hfgsf/x¿ atfp “5g \ . s ]xLdlxgfcl3 dfq sfo{qmd k|:t't ug{ oxf“cfOk'u]sf OlG8og cfO8nsf k|lt:kwL{x¿Rofª, k/lng, cleif ]s, ;' lxtnfO {ODKnf]Od]G6 leiff gePsf sf/0f sl/a gf}3G6f Po/kf]6{d} /flvPsf] lyof] .

rlr{t snfsf/x¿sf] ;xeflutfx'“bfx'“b} klg lsg bz{sx¿sf] cfsif{0f b]lv“b}gt < ;g\ @))) sL ld; g]kfn xªsª,ddtf u'?ª hf] sfo{qmd cfof]hs Pj+sf]l/of]u|fkm/sf ¿kdf klg lrlglG5g\,elG5g\– ;+3–;+:yfx¿ w]/} eP, oxf“ sl/akf“r bh{g g]kfnL ;+3–;+:yf 5g\ . ;a}sfo{qmd 5'§Lsf] ;do ldnfP/ ul/G5,sfo{qmd x]g{ cfpg] bz{sx¿ klg oxLju{sf x'g\, cfÎgf] ;+:yfsf] sfo{qmd x'g]ePkl5 klxnf] k|fyldstf To;}nfO{ lbG5g\,sltko l6s6 lnP/ klg cfp“b}gg\ .Ú oxLk|Zgdf bh{gf}+ sfo{qmdsL ;~rflnsf nIdL/fO{ elG5g\– …bz{s xf]Og, cfDbfgL 36]sf]xf], g]kfnLn] Ps bzs klxn]eGbf clxn]ug]{ cfDbfgLdf cfwfn] eGbf a9L sdL

cfPsf] 5 t/ vr{ b'O{ u'gf ePsf]5, csf{tkm{ 7"nf] hdft oxf“af6o's] knfog ePsf] 5 clg lsgg36'g\ t bz{s < klxn]–klxn]@ ;o %) b]lv # ;o 8n/sfl6s6 klg ;lhn} laSy],clxn] ! ;o 8n/sf] l6s6a]Rg klg cg'/f]w ug'{k5{ .

xªsªdf sfo{qmdcfof]hgf ug{ TolQ ;lhnf]eg] 5}g . Psflt/ sfdsf]Jo:ttf / csf{lt/ l6s6laqmLk"j{ g} ug'{kg]{ 7"nf]nufgL, sfo{qmddf ul/g]nufgLsf] 7"nf] lx:;f l6s6laqmLafkt x'g] cfDbfgLd}lge{/ x 'g ] u/]sf ] 5 .ko{6g Pj+ Jofkf/sf lglDt;+;f/s} k|Voft 7fp“x¿dWo]Ps hxf “ ljZjk | l;4a|fG8sf ;fdu|Lx¿ laqmL–

bLks lnDa", klxnf] g]kfnL tf/f.@% jifL{o tGg]/L lnDa"sf] hGd;'g;/L k|sfzk'/df ePsf] xf].

klxnf] g]kfnL tf/f ePkl5 pgsf]Jo:ttf a9]sf] 5. lnDa"n]

ufPsf d}n] ToxL eP/ dg k/fP“,Pp6f km"n s] dfu"“ h:tf g]kfnL

rnlrqsf uLt clxn] lgs}rrf{df 5g\. pgsf] ;f+uLltsofqf @)%& ;fnb]lv ;'? eP

klg g]kfnL tf/f ePkl5 pgLrlDsPsf x'g\. kf]v/fdf

;f+uLlts sG;{6 ug{ cfPsfa]nf pgL;“u ul/Psf]

s'/fsfgLsf] ;f/;+If]k M

xªsªdf ;]nfof]

ljt/0f x'G5g\ t/ xªsªdf g]kfnLcfof]hsx¿n] o:tf a|fG8x¿;dIf sfo{qmdk|fof]hg u/fpg s'g} kxn ug{ ;s]sf]b]lv+b}g . k|fof]hs egL gfd /flvPsfsltko ;fgfltgf sDkgLn] k|fof]hgafktGo"g /sd dfq pknAw u/fp“5g\ h;n]ubf{ h;f]t;f] sfo{qmd ;kmn agfpgclwsf+z sfo{qmddf s'g} g s'g} ;+3–;+:yfsf] gfd hf]l8Ps} x'G5 . o;n]Psflt/ ;+:yfsf] ;xof]usf nflu egLl6s6 laqmL ug{ ;xof]u k ' U5 eg ]csf { lt/ sfo {qmd xnsf ] z'Nsdf klg/fd| } ;x'lnot lng ;lsG5 .

s}of}+ k6s cfof]hs / snfsf/x¿aLrdfklg c;xdlt /x]sf] kfOG5 . snfsf/x¿u'gf;f] kf]V5g\– …klxn] s'/f x'“bf Pp6fsfo{qmdsf nflu elgG5, oxf“ cfPkl5sfo{qmd rn]g, k};f p7]g cflb axfgfdfb'O {–tLgj6f sfo{qmd ug{ nufOG5,Pg=cf/=Pg=n] u/]sf] sfo{qmddf klg klxn]g} Pp6} sfo{qmdsf] ;xdlt ePcg'¿ksnfsf/x¿ NofPsf] t/ oxf“ b'O{j6fsfo{qmd ug'{k5{ eg]kl5 snfsf/x¿alDsPsf lyP, kl5 s]xL /sd ylklbg];t {df sfo {qmd u l /Ps f ] l yo f ] .cflbTogf/fo0fsf] ;d"xnfO{ klg Pp6}sfo {qmd egL ;xdlt u/fOPsf ]dfb'O{j6f sfo{qmdsf] tflnsf b]vfOPkl5clGtd ;dodf cflbTon] dfq bf];|f]lbgsf] sfo{qmddf ;xeflutf hgfP eg]OlG8og cfO8nsf snfsf/x¿ kms{g]axfgf ub} cs}{ xf]6ndf a;]sf lyP .

bz{sx¿sf] Go"g pkl:yltdf 7"nf]ah]6 / ;do vr{ u/L ul/g] sfo{qmddfcfly{s ¿kn] slQsf] kmfObf x'G5 t <eGg] k|Zgdf ddtf elG5g\– …bz{s sdb]lvg] ;a} sfo{qmd 3f6fd} hfG5g\ eGg]5}g . sfo{qmddf k|fof]hs x'G5g\, l6s6laqmL ul/Psf] x'G5, ck|ToIf ;xof]uLx¿x'G5g\ . bh{gf}+ g]kfnL ;+3–;+:yf /x]sf]xªsªdf cfkm"x¿ klg cl:tTjdf 5f}+ egLb]vfpg] ;a}eGbf ;lhnf] dfWod g} sfo{qmdcfof]hgf ug'{ xf], rfx] tL 3f6fdf g} lsgghfpmg\ . s}of} + k6s 3f6f a]xf]/]sfcfof]hs ;+:yfx¿n] cfÎg} ;b:ox¿af6klg /sd p7fO{ vr{ a]xf]g]{ u/]sf 5g\ .;w} Pp6} z}nL, pxL uLt–;+uLt tyfaf/Daf/ pxL cg'xf/ x]bf{ x]b}{ lbSs dfg]sfxªsªjf;L g]kfnLx¿ ca s]xL gof“ l;h{gfPj+ gf}nf] :jfb klv{/x]sf 5g\ .

–lgd{n >]i7÷xªsª

g]kfnL sfo{qmdsf] /f}gs

Page 11: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 !!

8fO/]S6;{ x6s]sx'g yfn]sL l5g\ . Aofs cf]kg

xf];\ jf l:jldª ;'6 pgL h:tf];'s}klx/gdf klg cfkm"nfO{ k|:t't ug{kl5 k/]sL 5}gg\ .sf] s]df cufl8, s]df k5fl8 <

rf/ hgf lgb]{zs lzj /]UdL,bLks >]i7, ;f]let a:g]t / dbgl3ld/]n] uf]Ko tj/af6 kf“r hgfgflosfsf] clego, g[To, åGåsfcltl/Qm ;'Gb/tf, prfO, km];gslG;o;, zf/Ll/s agf}6, /+u, x]o/:6fOn, cf]7, cf“vf, xftv'§fsf];'Gb/tfdf klg gDa/ lbPsf 5g\ .olt dfq xf]Og, lgb] {zsx¿n]pgLx¿df b]lvg] sfd'stf, 3dG8sf;fy} af]nL–Jojxf/, vfglkgsf] z}nLtyf cg'zf;gdf klg gDa/ lbPsflyP . o;df gflosfx¿n] kfPsf]gDa/ hf]8\bf kl/0ffd o:tf] cfof] .

clego, g [To / åGå MpgLx¿n] kfPsf] gDa/ hDdf ubf{clegodf Crf ;a}eGbf cufl8b]lvOg\ . pgn] /]vfeGbf dfq PsgDa/ a9L kfPsL l5g\ . To;kl5qmdzM c?l0fdf, /]lhgf / k'hgf5g\ . /]vfsf] g[To rf/ hgflgb]{zsnfO{ dg k/]sf] /x]5 . g[TodfCrf /]vfeGbf k5fl8 l5g\ .To;kl5 qmd};+u /]lhgf, c?l0fdf/ k'hgf /x] . åGå ljwfdf /]vfn] g};a}nfO{ pl5g]sL l5g\ . pgsf]kl5kl5 qmdzM /]lhgf, Crf, k'hgf/ c?l0fdf 5g\ .

;'Gb/tf / zf/Ll/s agf}6 Mc?l0fdf nD;fn ;'Gb/tfsf b[li6dflgb]{zsx¿sf] gh/df ;a}eGbf;'Gb/ dflgPsL l5g\ . pgLkl5qmdzM /]vf yfkf, Crf l3ld/],/ ]lhgf pk| ]tL / k'hgf 5g\ .zf/Ll/s agf}6df eg] kf“r hgfdWo];a}eGbf cUnL b]lvg] Crf cufl8l5g\ . pgnfO{ k'hgf / c?l0fdfn]k5\ofPsf 5g\ eg] /]vf / /]lhgfsf]zf/Ll/s agfj6nfO{ To;kl5/flvPsf] 5 .

sf] a9L ;]S;L M gflosfePkl5 …;]S;LÚ jf cfsif{s eGg]

k[i7 ! af6 hf/L zAbn ] ;w } + k5 \ofO/xG5 .lgb] {zsx¿n] klg cf–cfkm\gf]lx;faaf6 gf losfx¿sf ]sfd'stfnfO{ d"Nofª\sg u/]sf5g\ . bz{saf6 …;]S;LÚ gflosfsf]pkflw kfPsL /]vf yfkfnfO{ kl5Nnf]k6s pgsf] k|lt:kwL{ eP/ b]vfk/]sL Crfn] Ps c+saf6 k5fl8kf/ ]sL l5g\ . lgb ] {zsx¿sf ]…RjfO;Údf klg /]vf / Crfsf]sfd 'stf emG8 } a/fa/ 5 .lgb]{zsx¿df klg bLks >]i7n]b'j} gflosfnfO{ b;df ;ft lbPsf5g\ eg] dbg l3ld/]n] b'j}nfO{ gf}c+s lbPsf 5g\ . lzj /]UdLn] klgb'j}nfO{ ;ft c+s g} lbPsf 5g\ .oxf“;Dd oL b'j} gflosf plQs};]S;L /x]5g\ eGg] nfu]sf] lyof] .;f]let a:g]tn] /]vfnfO{ cf7 /CrfnfO{ gf} c+s lbPkl5 Crf/]vfeGbf Ps c+sn] cl3 a9\gkfOg \ . oBlk oL b 'j }nfO {rnlrqj[Qdf clxn]sf …x6Ú gflosfdflgG5 . sfd'stfdf k 'hgf/]vfeGbf b'O{ c+sn] k5fl8 l5g\ .To:t} cj;/ kfOg\ eg] pgL klgs]xL ;dod} /]vf / Crfsf] bf“hf]dfcfpg ;lS5g\ eGg] ;+s]t b]lvG5 .lgb]{zsx¿sf] gh/df …;]S;LÚ b]lvgc?l0fdf / /]lhgfn] cem} d]xgtug'{kg]{ 5 . pgLx¿n] cf–cfkm\gf]…k; {gf ln6L u | ' ldªÚ ug ' {kg ] {lgb]{zsx¿sf] 7x/ 5 .

3dG8L gflosf;kmntf;“u} 3dG8 a9\g'

:jfefljs xf] . rnlrqj[Qdf of]zAb ljz]if u/L gflosfx¿df nfu"x'g] u/]sf] 5 . rrf{df /x] klg /rnlrqdf pgs} rfxgf ul/P klglgb ] {zsx¿sf ] d "Nofª \sgsfcfwf/df /]vf ;a}eGbf 3dG8Lb]lvPsL l5g\ . c?l0fdf pgLeGbfsd 3dG8L dflgPsL l5g\ eg] {To;kl5 /]lhgf l5g\ . oL lgb]{zsn];a}eGbf sd 3dG8Lsf ¿kdfCrfnfO{ kfPsf /x]5g\ . k'hgfpgLeGbf b'O{ c+sn] a9L 3dG8L/x]sf] b]lvG5 .

To;f] eP ;a}df sf] a9L <gflosfx¿nfO{ gDa/ lbg]

a]nfdf rf/} hgf lgb]{zs;“u cnu–cnu s'/f ul/Psf] lyof] . gDa/lbO;s]kl5 dxhf]8Lsf] cfufdLrnlrqsf ] l:qmK6 n]lv/x]sflgb]{zs lzj /]UdL gDa/ lbg/dfOnf] ePsf] atfp“b} lyP .5fofª\sg sfo{ gePsf] lbggflosfx¿nfO{ ;Dem"b} gDa/ lb"bflgb] {zs ;f ]let a:g]t cfkm "/f ]dflG6s e}/x ]sf ] atfO/x] .gflosfx¿nfO{ gDa/ lbg] s'/f;'g]kl5 lgb]{zs bLks >]i7 Ps}l5gxf“;] . gflosf /]vf yfkf;“u pgsf]s]xL v6k6 kl//x]sf] eP klgpgn] /]vfnfO{ sfd's gflosf g}dfg] . dbg l3ld/] gDa/ lbg]dfldnfdf pbf/ eP . pgn] s'g}klg gflosfnfO{ bzdf kf“rb]lvgf};Dd lbP . hasL oLdWo] Pshgf lgb] {zsn] Pp6f ljwfdfPp6L gflosfnfO{ bzdf hDdfPs gDa/ lbP .

d Kn; 6'df cWoog/t !( jifL{of o'jtLx'“ . !& jif{sf] Ps o'js;“u d]/f] k|]d rn]sf]emG8} b; dlxgfhlt eof] . Ps t pm deGbfsfG5f], csf]{ gftfdf pm d]/f] km'k'sf] 5f]/fk5{g\ . xfdL clxn] cfP/ Ps–csf{;“u 5'l§P//xg} ;Sb}gf}+ . gnufpg' dfof xfdLn] c~hfgdfnufO;Sof}+ . of] ;DaGw xfd|f] kl/jf/n] klg:jLsf/ ub}{g . of] cj:yfdf xfdLn] s]–s:tf]sbd rfNg' /fd|f] xf]nf <

–Pg=of] dfof c~hfgdf nufOPsf] xf]Og .

k|]d ug]{ a]nf pm km'k"sf] 5f]/f xf] eGg] tkfO{+nfO{yfxf lyPg xf]nf t < of] gftfdf ljjfx;Dej 5}g eGg] yfxf x'“bfx'“b} klg tkfO+{n]pm;“u k|]d yfNg'eP5 . km'k"sf] 5f]/f gftfdftkfO{+sf] efO k5{g\ . lbbL / efOsf] ljjfx x'g;Sb}g . ;dfh / kl/jf/n] of] ;DaGwnfO{ s'g}klg l:yltdf :jLsf/ ug{ ;Sb}g . oBlksltko hfltdf o:tf ;DaGwaLr ljjfxx'g;S5 . kqdf tkfO{+sf] hft v'n]sf] 5}g .o;y{ o;sf] ;dfwfg eg]sf] of t tkfO{+ Tof]hfltsf] x'g'k¥of], h;df o:tf ljjfxsf];Defjgf /xG5 cGoyf ;DaGwnfO{ cufl8 a9\gglbg] pkfo canDag ug'{d} tkfO{+x¿sf]sNof0 f 5 . dnfO { hxf “;Dd nfU5,tkfO{+x¿aLrsf] ;DaGw k|]d xf]Og, cfsif{0fdfq xf] .

kf7sx¿sf] k|]dlh1f;f Pj+

;d:of ;dfwfg ug]{ p2]Zon] xfdLn]of] :tDe ;'? u/]sf xf}+. cfkm\gf

k|]d;DaGwL ljleGg ;d:of xfdLnfO{n]lvk7fpg' xf];\. tL ;d:ofsf] ;dfwfgljleGg ljz]if1sf] /fo–;Nnfxcg'¿k

gflosf /]vf yfkfn] vf]Hg] k|of;ug'{x'g]5. of] :tDesf nflu s'g}z'Ns nfUg]5}g. cfkm\gf] ;d:of

;fKtflxssf]7]ufgfdf k7fpg'xf]nf.

;f+:s[lts sfo{qmd / km];g ;f]wgs'6f– ;fgf efOa}gLx¿sf]

gfr x]bf{ cleefjsx¿ klg dVvk/] . cleefjs lbj;sf] cj;/dfafn;+;f/ :s'nsf] k|fË0fel/ pkl:ytcleefjsx¿n] gfr dfq x]/]gg\,cfÎg} 5f]/f–5f]/Ln] uLt ufPsf] ;'g],

km];g ;f] clg gf6s x]/]/ bË k/] .laxfgsf] zLtnnfO{ la:tf/}–la:tf/} lbgsf] udL{n] l5rf]Nb} nu]klg ljBfyL{ tyf cleefjsx¿n]s'g} udL{ dx;'; u/]gg\ . cfsif{s¿kdf ;hfOPsf] :6]hdf :jfutuLtsf ;fy sfo{qmd ;'? ePsf] lyof] .

sfo{qmdsf qmddf ljleGguLtdf ljBfyL{x¿n] g[To ubf{ pkl:ytbz{s tyf cleefjsn] tfnL ahfO{–

lal;{Psf] af6f] gf6s d~rg u/] .sfo{qmddf s/f“t] 8]df]:6«;g klgsd /f]rs lyPg . sfo{qmdsf] cGtdfkm];g ;f] k|:t't ul/Psf] lyof] . pQmkm];g ;f]sf] sf]/Lof]u|fkmL d~h' u'?ªn]u/]sL lyOg\ eg] To;dfafnaflnsfx¿sf] Sof6jfsn] ;'gdf;'uGw 5/]sf] lyof] .

–leiff sfk\mn]

ahfO { xf };nfk|bfg ul//x] .s ' n t d fc f k m " h : t };fyLx¿ gkm; "g eGg ]efjgfn] afnaflnsfx¿n]

Page 12: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 !$

;/fa, ;jfa / sjfadWo]s'gn] w]/} cfgGb lbG5 <;jfan] g} xf]nf, of] dfldnfdf ;fw', ;Gt, tk:jLb]lv gGbL,

e[ª\uL, a|x\df, lji0f', dx]Zj/ dfq xf]Og, slno'usf] ;f“9], lanlSnG6g;d]t lrlKnPsf x'gfn] ;a}eGbf :jflbnf] ToxL xf]nf . jf;gfdfdflg; lrlKnG5 .

–gf/b vltj8f, xf:osnfsf/of] t aaf{b k|Zg k/]5 lg < cfgGb lbg]eGbf lng] s'/fdf e/ k5{ .

7Ls;Dd eof] eg] tLg} rLhaf6 7Ls x'G5, gq To;}af6 xflg klg x'G5 .cfkm\gf] t ;jfa 3/d} 5, To;}n] ;/fa / sjfasf nflu dfq aflx/wfOG5===== . ;jfasf] dfldnfdf drflx“ 6f9} 5' .

–lht' g]kfn, xf:osnfsf/tLgj6} rLh Ps–csf{sf kl/k"/s x'g\, t/ ;/fa / sjfa b'O{

rLh dnfO{ rNb}g . af“sL /x\of] ;jfa, Tof] 3/d} 5, aflx/sf]ef]luPsf] 5}g . 3/af6} cfgGb lnOPsf] 5 . To;df 5'§} k|sf/sf]cfgGb 5, xf====xf====xf===.

lzjxl/ kf}8]n, xf:osnfsf/;/fa vfP/ cfgGb lng] w]/} dflg; tx;gx; ePsf] b]v]sf]

5', ;jfasf sf/0f klg w]/}sf] 3/ lalu|Psf] b]v]sf] 5' . To;sf/0f;a}nfO{ /fd|f] dfq ug]{ sjfan] w]/} cfgGb lbG5 . sjfa w]/} vf“bfxb} eP kvfnf nfUg] g xf]=====.

–ls/0f s];L, xf:osnfsf/tLgj6}df /dfpg] xf] eg] tLgj6}n] /dfOnf] lbG5, t/

tLgj6}n] wf]sf lbP eg] dflg; sk"t x'G5 . dflg;x¿ eG5g\–‘;/fa vfg sjfasf] ;fy x 'g }k5{ / oL b'j } ePkl5 ;jfax 'g 'sf ] dHh} 5 '§ } 5 .’

–uf]kfn g]kfn ‘lkm:6]’, xf:osnfsf/

cfhef]ln s] ub}{ x'g'x'G5 <…nx/f–kx/f ;f“emÚ gfds PNadsf]sfd ;lsof], To;nfO{ rf“8} g}>f]tfdfem Nofpg] tof/Ldf 5' .…g]kfn l/dlemd ofqfÚ PNadsf]uLt /]sl8{ª klg ;lsPsf] 5 .‘nx/f–kx/f ;f“em’ s:tf] lsl;dsf]PNad xf] <of] ljz'4 g]kfnL nf]suLtsf] ;“ufnf]xf ] . o;sf uLtdf g ]kfnLufp“3/sf syf–Joyf ;d]l6Psf] 5 .of ] PNadaf6 s:tf ] cfzfug{ 'ePsf] 5 <

clxn]sf >f]tfx¿df oyfy{jfbLuLtsf] dfu a9L 5 . of] To:t}lsl;dsf] PNad ePsfn] of ]PNadaf6 d}n] lgs} cfzf u/]sf]5' . d]/f >f]tfx¿n] of] PNad dgk/fOlbg'x'g]5 .‘g]kfn l/dlemd ofqf‘ PNadsf af/]dfs]xL atfOlbg'xf];\ g <of] klg Pp6f nf]sPNad xf] . o;dfd}n} gof“ k|of]u:j¿k g]kfnsf &%lhNnfsf] gfd ;d]6]sf] 5' . h;n]nf ]suLtsf kf/vLnfO { km/slsl;dsf] dgf]/~hg lbg]5 .

clxn ]; Dd sltj6 f P NadlgsfNg'eof] <…;'GtnLdfO{Ú, …tf]/Lnfx'/]Ú, …afOkmfn]Ú,…nf]sv}h]8L ehgÚ, …c;f/] em/LÚ;lxt cf7j6f PNad lgsfln;s]+ .;fy} …l;Gw'nLu9Lsf] ;]/f]km]/f]Ú lel;8Lklg lgsfn]sf] 5' .cfkm\gf uLtdWo] ;a}eGbf dg kg{]uLt s'g xf] <;a} uLt /fd|f nfU5g\ . oBlk>f ]tfx¿n ] a9L ?rfPsf ]…l;Gw'nLu9L 3'd]/ x]bf{Ú a9L dgk5{nf]suLt ufP/ s] kfpg'eof] <

s[i0fljqmd yfkf, g]kfnL nf]suLt /nf]s;+:s[ltsf kf/vLsf nflu s'g} gf}nf]gfd xf]Og. l;Gw'nLsf] /tgr'/f uflj;dflj=;+= @))# ;fndf hlGdPsf yfkf ;f9]

tLg bzsb]lv nf]suLt / nf]s;+:s[ltsf]If]qdf cgj/t ;+3{if u/L cGttM

a|x\dnLg ePsf 5g\. /]l8of] g]kfnaf6@)!^ ;fndf ;f+uLlts ofqf k|f/De u/]sfyfkfn] sl/a ;ft bh{g uLtdf cfkm\gf] :j/lbPsf 5g\. pgsf] …l;Gw'nLu9L 3'd]/ x]bf{Ú

uLt Ps ;do rrf{sf] lzv/df lyof] h'guLt cfh klg plQs} rlr{t 5. cfkm\gf]

d[To'eGbf s]xL ;docl3 yfkfn];fKtflxs;“u u/]sf] s'/fsfgL M

s]jn

Ps k|Zg

y'k|} uf]tf / xG8/ kfP“, t/ xhf/f}+>f]tf cfh klg d]/f uLt dgk/fO/x]sf 5g\ . o; If]qdf nfu]/d}n] kfPsf] ;a}eGbf 7"nf] pknlAweGg' g} d]/f >f]tf x'g\ .;/sf/L ;xof]u kfpg'ePsf] 5}g <d}n] /]l8of] g]kfnaf6 uLt ufpgyfn]sf] x'“ t/ klg d}n] nfdf];do;Dd /]l8of]sf] ;fy kfpg;lsg“ . cGo ;/sf/L lgsfoaf6klg ;xof]u kfPsf] 5}g . oxf“af]Ng]sf] kL7f] laS5, gaf]Ng]sf]rfdn laSb}g .eljiosf nflu s:tf of]hgfagfpg'ePsf] 5 <eljios} nflu eg]/ vf;} of]hgft agfPsf] 5}g . ;don] h:tf]af6f] b]vfp“5 pt} hfg] xf], t/klg oxL If]qdf nfu]/ ;+uLtsf];]jf ug{] OR5f 5 . To;sf nflul;Gw'nLdf Pp6f ;+uLt :s'n vf]Ng]ljrf/ 5 .slxn];Dd uLt ufpg'x'G5 <d]/f uLt ;'g]/ ha;Dd bz{s />f]tfx¿ gflr/xG5g\ ta;Dd uLtufO/xG5' . ha pgLx¿ gfRg5f8\5g\ To;kl5 d]/f] ;f+uLltsofqf ;dfKt x'g]5 .

– ;'dg n'O“6]n÷l;Gw'nL

lkmNdL va/

kf]v/fdf nfnLu'/f“; ;f+:s[lts;d "x ;~rfng u/L a; ]sftf/faxfb'/ u'?ª u'?ª efiffsf]rnlrq …ª } lhGbuL Ú -d ]/ f ]lhGbuL_df gfos ePsf 5g\ .cfufdL h]7 dlxgfdf k|bz{g x'g]pQm rnlrqsf] sf:sL lhNnfsf]df5fk'R5«] uflj;sf] # xhf/ *;ob]lv $ xhf/ ld6/ prfOdf/x]sf] ko{6sLo ufp“ lkk/tfn,3frf]ssf ;fy} kf]v/fsf ljleGg:yfgdf 5fofª\sg ul/Psf] 5 .rnlrqdf u'?ª ;dfhdf cf}+;LdfhlGdPsf lzz'nfO{ cz'e dfGg]cGwljZjf;nfO{ d"n syf agfOPsf]5 . rnlrqsf] lgb]{zg ;'jf; u'?ªn]u/]sf x'g\ .

df};dL dNn km]l/ Psk6s/fh]z xdfnsL gflosf ePsL l5g\ .cfkm\g} nufgLdf lgdf{0f ePsf]

rnlrq …lu/km\tf/Údf dNnn] gfosxdfnsf] hf]8Lsf ¿kdf clego u/]sLl5g\ . /fh]Gb| pk|]tLn] lgb]{zg u/]sf]of] rnlrqdf lj/fh e§, Crfl3ld/], h]lgiff s];L, ;'jf; d]r] cflbsf]klg clego x]g{ kfOg]5 .

rnlrq …Oltxf;Úsf lgb]{zsp4j clelhtn ] rnlrq…sfnfkfgLÚsf] lgb]{zg ug]{ ePsf5g\ . ;'/]z clwsf/Lsf] ;+uLtdfuLtsf] / ]sl8{ª e}/x]sf ] pQmrnlrqdf lbnLk /fodfe m L ,lj/fh e§, lg?tf l;+x, Crfl3ld/], ;l~rtf n'O“6]n cflbsf]d'Vo e"ldsf /xg]5 .

z+s/ l3ld/]n] lgb]{zg u/]sf]rnlrq …ljifÚsf] lgdf{0fsfo{ clGtdr/0fdf k'u]sf] 5 . Pp6f uLtsf]5fofª\sg dfq af“sL /x]sf] pQmrnlrqdf /fh]z xdfn, lglvn pk|]tL,;l~rtf n'O"6]n, Crf l3ld/], /]lhgfpk|]tL cflbn] clego u/]sf 5g\ .

bf]xf]/Ln]h'6fof] ;xof]u

lrtjg— e/tk'/sf] ef]hf8l:yt>L sdnfb]jL dlGb/ k|fs[lts cf/f]Uos]Gb|n] cfkm\gf] ef}lts k"jf{wf/ h'6fpgbf]xf]/L sfo{qmd cfof]lht u¥of] . !xhf/, % ;o, @ ;o / ! ;osf]l6s6 z'Ns /flvPsf] bf]xf]/Ldf;of}+sf] ;+Vofdf j[4 dlxnfx¿ e]nfePsf lyP . cfof]hsx¿n] rlr{tbf]xf]/L ufos /fh' kl/of/ / csf{nf]slk|o snfsf/ /fdrGb| sfkm\n]sfo{qmddf pkl:ylt x'g] eg]sfn]klg lgs} 7"nf] eL8 nfu]sf] lyof] .sfo{qmdsf] ;'?d} ckf+u snfsf//f]df Gof}kfg]n] u/]sf] g[Ton] ;a}nfO{cfZrs{rlst t'Nofof] . pgL gf}jif{sf] x'“bf b'3{6gfdf k/]/ v'§fu'd]sf] lyof] . Pp6} v'§fn] u/]sf]g[Todf pgnfO{ xf}+:ofpg ;a}n]tfnL ahfPsf lyP . pgsf]k|:t'ltaf6 v';L e} pgnfO{+ cfly{s ;xof]uug]{x¿sf] cf]O/f] g} nfu]sf] lyof] .@% b]lv ! ;osf] gf]6n] pgsf]6fpsf]df ;xof]u /fVg]x¿sf] eL8n]pgn] cfwf k|:t'lt dfq lbg kfOg\ .

;'?df :yfgLo ufos–uflosfx¿n] ;f+uLlts sf];]nLk|:t't u/]/ pkl:yt ;a}nfO{ pkmf/] .:yfgLo r]nL Hof]lt nf]xgLn] ufPsf]dfld{s bf]xf]/Ln] ;a}nfO{ :tAwt'NofPkl5 cfkm\gf] k|:t'lt lbg cfPrlr{t Pj+ o'jfk':tfsf nf]slk|oufos /fdrGb| sfkm\n] . rf/j6fuLt k|:t't u/]kl5 pgn] d~rdfcsf{ rlr{t nf]sbf]xf]/L ufos /fh'kl/of/nfO{ lgDTofP . /fh' kl/of/:6]hdf b]vf kgf{;fy tfnL / xNnfsf]sf ]nfxnn] Toxf “sf ] jftfj/0fpNnf;do ePsf] lyof] .

–k|jL0f bQ

Page 13: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 !%rnlrq cgful/s

hghfltx¿k|lt x'g] c;dfg Jojxf/lj?4 ltvf] Joª\Uo ub{} lgdf{0ful/Psf] cgful/s nf]slk|o x'g] 5gs ldn]sf] 5 . cgful/s ! 306f%) ldg]6 nfdf] 5 . hghfltdWo]df klg u'?ª ;d'bfosf] ;+:sf/ /hghflt ePs} sf/0f pgLx¿n] ;dfhdf ef]Ug'k/]sf] kL8f of] rnlrqdfb]vfOPsf] 5 . /+ud~raf6 cfPsf lgb{]zs /fdafa' u'?ª / To:t}k[i7e"ldaf6 pbfPsf gfos bofxfª /fO{sf] e"ldsf / clegosf] sb/ug}{kg{] b]lvG5 . cnUu} klxrfg agfpg] WofpGgdf lgdf{0f ePsf] of]rnlrqn] hghflt eg]sf ljb]zL nfx'/] x'g\ eGg] k'/fgf] ;+:sf/nfO{lrg{ vf]h]sf] b]lvG5 . lg0ff{os / gLltut tx;Dd pkNnf] hfltsf]xfnLd'xfnL tyf dfcf]jfbL hgo'4sf] kL8f klg rnlrqdf ;d]l6Psf]5 . nfx'/ hfg afa'b]lv xh'/afa' / xh'/cfdfn] xQ] ubf{ klg gdfg]sfgfos bofxfª /fO{ dfcf]jfbL ckx/0faf6 efu]/ sf7df8f}+ k'u]kl5xªsª xflgG5g\ . sf7df8f}+df pkNnf] hfltsf ;fyLx¿ /fd|F] :Yffgdfhd]sf / ltgnfO{ gf]s/Lsf nflu cfu|x ubf{ gkfPsf] kL8f tyfdfcf]jfbLn] a:g glbg] b]v]kl5 cfkm\gf] cfbz{ / ljZjf; Tofu]/ pgLlab]l;Psf] s'/f rnlrqdf b]vfOPsf] 5 .

—;'/]Gb|

b kmn;fOG; lkmS;gdf cfwfl/t rnlrq

…b kmnÚ cfh ;fj{hlgs x' “b }5 .sfNklgstfsf] ;+;f/df /dfpg] Ps kfqsf]s]Gb|Lo e"ldsf /x]sf] of] rnlrq ef/tdflgdf{0f ePsf] xf ] . ;g\ !(@) dfn;PGhN;l:yt l;;f{sf] pQm 36gfdfPshgf cfk|jf;L aflnsf b'3{6gfdf k/]/pkrf/sf nflu c:ktfn k'¥ofOPsL x'lG5g\ .pkrf/s} qmddf a]xf];L cj:yfdf pgnfO{s'g} rdTsfl/s k'?ifn] Toxf“af6 p7fP/ Pp6fgf}nf] e"–b[io ePsf] :yfgdf k'¥ofp“5 . cgf}7f]syfdf aofg ul/Ph:t} Tof] gf}nf] ;+;f/aflnsfsf lglDt /f]df~rs aGg k'U5 . pgL Toxf“ k'u]kl5s;/L kmls{lG5g\ eGg] syf eg] cem rfvnfUbf] 5 . ! 3G6f %& ldg]6nfdf] of] rnlrqnfO tf;]{d l;+xn] lgb]{zg u/]sf 5g\ . rnlrqdf lnk];, Sofl6Gsf pGtf¿, hl:6g jf8]n, 8\oflgon sfN6flh/f]g, lnof]lan cflbn] d'Vo e"ldsfdf clego u/]sf 5g\ .

e"tgfy…e "tgfyÚ df gfos cldtfeaRrgsf] e"ldsfsf] ljifonfO lnP/oltv]/ alnp8 rnlrq pBf]utft]sf] 5 . e"tsf] ¿kdf clegou/]sf aRrgn] x'“b} gx'g] e"t ag]/unt ;Gb]z lbPsf] Psy/Lsf]cf/f]k 5 . rnlrqdf cdg zdf{cyf{t\ a+s' -cdg l;l4sL_ d'Vo

kfq x'g\ . cToGt} rsrs] :jefjsf;ft jifL{o a+s' abdf;Lsf lglDt dflx/ x'G5g\ . dDdL

c~hnL zdf{ -h'xL rfjnf_ nfO{ ;tfP/ cfgGb lng] a+s'n] sfNklgs;fyL e"tgfysf] ;xof]u kfP/ pw'd dRrfPsf x'G5g\ . e"tgfysf];xof]un] ubf{ sfNklgs nfUg] rdTsfl/s sfd klg p;n] ;xh} u5{ .rnlrqdf dg5'g] lsl;dsf ljleGg 36gfnfO{ Jofjxfl/s ¿kdf k|:t'tul/Psf] 5 . ;du|df 7"nf pd]/sf JolQmx¿sf] ;+;f/nfO{ afndgf]lj1fgsf]gh/af6 b]vfpg] k|of; ul/Psf] 5 . rnlrqdf 5f]6f] e"ldsfdf zfx¿vvfgn] klg clego u/]sf 5g\ . /lj rf]k8fsf] lgdf{0f tyf ljj]szdf{sf] lgb]{zg /x]sf] of] rnlrqdf lk|of;+' r6hL{, /fhkfn ofbj,;ltz zfx cflbn] clego u/]sf 5g\ .

;fgf] kbf{

gLnaf/fxL lkmND;sf] lgdf{0fdfOd]h Rofgnaf6 k|;f/0f ePsf]ufog hf]8Lsf] 5gf}6 k|ltof]lutf…aflugfÚsf] bf];|f] ;+:s/0f …aflugf6'Úsf] lgdf{0f k|f/De ePsf] 5 . o;k6ssf] k|ltof]lutfdf ;xeflutfsfnflu cfj]bg lbPsfx¿dWo]af6 b'O{;oeGbf a9L k | ltefaLrsf ]k|lt:kwf{sf] klxnf] r/0fsf] 5fofª\sgsfo{ ;'? e};s]sf] lgb]{zs /fh]Gb|;nen] atfP . Od]h Rofgnaf6}lgs6 eljiodf k|;f/0f ul/g] pQmk|lt:kwf{Tds sfo{qmddf ufos tyf;+uLtsf/ bfh'efO ;To/fh / :j¿k/fhcfrfo{ …;fyL hhÚ /xg]5g\ . lg?zfe§/fO{n] ;~rfng ul//x]sf] pQmsfo{qmddf cltly lg0ff{os klg /xg]Joj:yf ul/Psf] 5 . o;aLr pQmlgdf{0f ;+:yfaf6 lgdf{0f x'“b} cfPsf]csf]{ ufog k|ltef 5gf}6 k|ltof]lutf…g]kfnL tf/fÚsf] t];|f] ;+:s/0fsf]lgdf{0fsf nflu k"j{tof/L e}/x]sf] lgb]{zs;nen] atfPsf 5g\ . ut jif{sf] kmfu'gdlxgfaf6} b]zsf k|d'v ;x/x¿df…cl8;g /fpG8Ú cf/De ul/g] elgPklg ;+ljwfg;efsf] lgjf{rgsfsf/0f cl8;gdf l9nfO x'g uPsf]pgn] atfP .

Rofgn g ]k fndf x/ ]szlgaf/ ;f“em ;f9] 5 ah] k|;f/0fx'“b} cfPsf] Do'lhs lel8of] ;dLIffug]{ sfo{qmd …k|m]; l/lnhÚdf cab]lvufos–uflosfsf] Ifdtf Pj+ z}nLsf];dLIff eg] ul/g]5}g . ljut s]xL;dob]lv ljzfn e08f/Ln] ;~rfngul//x]sf] pQm sfo{qmddf Do'lhslel8of]sf k|foM x/]s kf6f]sf] ;dLIff eg]ul/g]5, h;df lgb]{zg, 5fofª\sg,;Dkfbgsf ;fy } df ]8nx¿sf ]clego, 8«];ck, :k];n Okm]S6\;, nf]s];gcflb 5g\ . Do'lhs lel8of]sf] ;dLIfful/g yfn]kl5 of] sfo{qmdn] s]xLljjfb eg] v]Kg'k/]sf] 5 .

g]kfnjfg 6 ] lnlehgaf6k|;f/0f x'“b} cfPsf] xf:o>[+vnf…3";k'/f0fÚaf6 lgb]{zs tyf snfsf/sdn d}gfnL cnlUuPsf 5g\ .d}gfnL cnu ePkl5 pQm >[+vnfsf]lgb]{zg sfhL lnDa"n] ug{ yfn]sf5g\ . xfn;Dd #* efu k|;f/0fe};s]sf] >[+vnfdf ljleGg ;/sf/Lsfof{no tyf lghL ;+:yfx¿sf]l9nf;':tL sfd u/fO / sld;gvfg] rSs/sf af/]df Joª\Uo k|xf/ul/“b} cfPsf] 5 . ef/tLo >[+vnf…clkm; clkm;Úaf6 k|efljt pQm>[+vnfdf xfn z]v/ rfkfufO{+, lbn',cdf]n zdf{, lbjfs/ zdf{, ;'dgWjh

lji6, s[i0f lzjfsf]6L cflbn]clego ul//x]sf 5g\ . z]v/rfkfufO { +n ] lgjf {x ul//x ]sf ]e"ldsfdf klxn]sf lgb]{zs sdnd}gfnL tyf lbn'n] lgjf{x ul//x]sf]rl/qdf klxn] z'e]R5f yfkf b]lvGy] .

;ft AofG8 Pp6} d~rdf

lj/f6gu/– lj/f6gu/sf] ldN;Pl/ofl:yt ;f+uLlts ;d"xx¿;“uxft]dfnf] u/]/ cl3 a9\g] p2]Zon] tL;d"xnfO{ Ps} 7fp“df e]nf u/]/ :d[ltAofG8n] ut ;ftf laxLaf/ a[xt\…xft]dfnf] ;f“em ;f+uLlts sfo{qmdÚ;DkGg u/]sf] 5 . sfo{qmddflj/f6gu/sf] blIf0fL ;LdfjtL{ If]q ldN;Pl/ofdf /x]sf ;ftj6f ;f+uLlts ;d"xn]Pp6} d~rdf uLt ;+uLt k|:t't u/] .

pQm cj;/df rf}/df agfOPsf]v'nf :6]hdf gof“ k'/fgf AofG8x¿n]cfÎgf k|:t'lt b]vfP . pQm If]qsf]klxnf] AofG8 …d]df]l/hÚ / ;a}eGbfkl5Nnf] …h'lgo;{ AofG8Ú n] xhf/f+}bz{s;fd' cf–cfkm\gf] snf b]vfP .d]df]l/hsf ;b:ox¿ dgf]h /fO{, s[i0fdu/, nId0f nfdf cflbn] kk uLtx¿k|:t't u/] . h'lgo;{ AofG8sfsnfsf/x¿ ;'af]w ;'Aaf, lbj; /fO{,;GbLk ;'Aaf, ljho k|wfg, /fd /fO{cflbn] k'/fgf uLtnfO{ /s :j¿kdf9fn]/ k|:t't u/] . k"j{df /+u]nL,

blIf0fdf ef/tsf] hf]ujgL / pQ/dfO6x/Lb]lvsf bz{s pQm sfo{qmddfpkl:yt lyP .

AofG8x¿sf] k|:t'ltsf] aLrdfk'j]{nL rlr{t ufos >Ls[i0f n'O“6]n -af]s]bfx«L_ n] cfÎgf rlr{t uLtx¿;'gfP . cfof]hs :d[lt AofG8n]k"jf{~rn :t/Lo AofG8 k|ltof]lutfdfa]:6 l/bd lutf/ / a]:6 8«d/sf]bf];|f] pkflw lht]sf] …emNsfOb]pmemNsfOb]pm==Ú uLt k|:t't u/]sf]lyof] . Hof]lt ;'Aaf, bLk]g yfkf, ;'bLkyfkf, ;~ho >]i7, Ozfg /]UdL, ljho/fgf, kfa]n cfn] cflbsf] :d[ltAofG8sf snfsf/x¿ klg :6]hdfcf]ln{Psf lyP . sfo{qmddf cf]l/lhgAofG8, l;h AofG8, Dof8f]h AofG8/ adf{ AjfOh AofG8n] kfn}kfnf]cfkm\gf] k|:t'lt lbP .

a]n'sf 5 ah] k|f/De ePsf]sfo{qmd /flt ( ah] lah'nL uPsfn]:ylut ul/Psf] lyof] . udL{df rsf]{;+uLtdf gfr]sf bz{snfO{ sfo{qmd;lsPnuQ} k/]sf] kfgLn] lehfP/zLtntf k|bfg u/]sf] lyof] .

–sdn l/dfn

Page 14: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 !^

;'j]bf/sL 5f]/L sfG5LnfO{=== s:tf]k|sf/sf] uLt xf] <;]nf]la6df tof/ ePsf] uLt xf] ./f]dflG6s tyf 8flG;ª gDa/ xf] .tfdfª ;d'bfodf rngrNtLdf /x]sfefsf / efiffnfO{ ;+sng u/]/ of]uLt tof/ ePsf] xf] .uLtsf] efj s:tf] 5 <uLtdf s ]6fn ] s ]6LnfO {lh:SofPsf] 5 . uLtdfkm{t p;n]o'jtL;dIf k|]dk|:tfj /fv]sf] 5,h;cg';f/ ljjfx u/]/ nfg] /cfkm\gf] agfpg] efj 5 . of]dfof–lk/tLsf] syf xf] .of] uLtsf] nlIft >f]tf sf] x'g\ <of] uLt ljz]if u/L o'jfju{dfnlIft 5 . Do'lhs lel8of]8flG;ª d'8df ePsfn] / ¥ofklkmrl/ª klg u/fPsfn] of] uLtsfjf:tljs >f]tf o'jf x'g\ . of]tfdfª ;]nf] dg k/fpg]x¿sfnflu klg nlIft 5 .k|ltlqmof s:tf] kfpg'eof] t </fd|f] 5, ;a}n] /fd|} eg]sf 5g\ .uLt /fd|f] af6f] tkm{ cu|;/ePsfn] cfzfjfbL 5' .Do'lhs lel8of] s:tf] nfUof] <dnfO{ /fd|} nfu]sf] 5, /+uLg 5,emNofs–em'n's 5 . o'jfju{n] dgk/fpg] u/L lel8of] agfOlbPsf]dflgb]{zs k|0fj hf]zLk|lt s[t1 5' .

;ftfsf] :j/

AofG8 aS;

{

phg g]Djfª

nfOe zf]

6' Dofg AofG8 cyf{t\ b'O{ ;b:oLo AofG8 xf]— cf:yf . w/fg]o'js g/]g lnDa" tyf Onfd] l76f] ;'bLk u'?ª g} cf:yfsf k|f0f x'g\ .ljBfyL{ 5“bf ;“u;“u} lu6f/ l;Sb} uLt /Rg yfn]kl5 kk ;+uLtsf];+;f/df xf]ldPsf g/]g / ;'bLk ;w}+ Ps;fy g/x] klg AofG8n]lg/Gt/tf kfO/x]sf] 5 . sf7df8f}+ a:b} cfPsf g/]g / a]nfotdfcWoog/t ;'bLk % jif{kl5 xfn} Ps};fy /fhwfgL, w/fg, kf]]v/f /xªsªdf b]lvPsf lyP .

;g\ @))# sf] ;'?d} klxnf] PNad …cf:yfÚsf] uLt x/knn]nf]slk|otf kfPsf] lyof] . pQm uLtsf] cfsif{s Do'lhs eLl8of]n]klg lgs} rrf{ kfof] . g/]g eG5g\– …klxnf] PNadsf b'O{ uLt x/kn/ Ps df}sfn] cf:yfnfO{ lrgfof] .Ú klxnf] PNaddf g/]g d'Voef]sln:6sf ¿kdf k|:t't eP klg To;kl5sf PNadx¿df b'j} hgfef]sln:6sf ¿kdf cufl8 cfPsf 5g\ . klxnf] PNad lgsfn]sf] 8]9aif{ glaTb} cf:yfsf] bf];|f] PNad …cfTdfÚnfO{ g/]gn] Psn k|of;dfahf/df NofPsf lyP . cfTdfsf] zLif{s uLt …cfTdf / ltdL cfpmg===Ú n] cf:yfsf] nf]slk|otf yk j[l4 u¥of] .

klxnf] PNad lgsfn]nuQ} ;'bLk a]nfot xflGgP klg g/]gPSn}n] g]kfnsf rlr{t kk AofG8sf ¿kdf cf:yfnfO{ l6sfO/fv] .cfkm}+ lu6f/ af]s]/ :6]hdf pqg] b'j} hgfn] ut jif{ Ps}kN6 cf–cfkm\gf Psn PNad >f]tfdfem NofPsf lyP . g/]gsf] PNad …cy{ÚsfclGtd dfof=== >f]tfx¿n] lgs} ?rfP . a]nfotd} /]s8{ ul/Psf];'bLksf] PNad …k|of;Úsf] uLt kfunkg rrf{d} 5 . kl5Nnf] ;dodfg/]g / ;'bLkn] cf–cfkm\g} Psn PNad lgsfn]kl5 cf:yfsf km\ofgx¿n]cfkm\gf nf]slk|o AofG8 6'lqmPsf] cfz+sf u/]sf lyP . ;'bLk / g/]g eG5g\–…slxn] Ps;fy t slxn] a]Unfa]Un} x'G5f}+, t/ 6' Dofg AofG8 6'qm“b}g .Ú

xªsª, w/fg, kf]v/f, sf7df8f}+, a'6jn tyf bdssf sG;6{x¿dfcf:yfn] k6s–k6s cfkm\gf] snf b]vfO;s]sf] 5 . :s'n / sn]h ;“u}k9]sf g/]g / ;'bLk gof“ PNad Ps;fy lgsfNg] of]hgfdf 5g\ . P/]Ghafx]scf:yfsf uLtx¿ /Rg]b]lvsf ;a} sfd pgLx¿ cfkm}+ u5{g\ . cf:yfsf w]/}Do'lhs eLl8of] g/]g cfkm}+n] lgb]{zg u/]sf 5g\ .

–/fh' l3l;ª

ut cfOtaf/ /fhwfgLsf]cGt/f { l i6 «o ;Dd]ng s]Gb |dfkfls:tfgL ufos ;kmfst cdfgtcln vfg cfkm\gf rlr{t uLtsf;fy em'lNsP . zf:qLo / km\o'hguLtx¿ ufP/ rrf{df cfPsf oLufos kk ufogsf sf/0f o'jfk':tfaLrklg rlr{t 5g\ . …t]/L ofb] d'em] ;tfPÚuLtaf6 …zdf“Ú afWg yfn]sf ufosvfgn] sfo{qmddf b'O{ bh{g uLt ;'gfP,h;df /s, km\o'hg, kk, k~hfaL,b]zelQm ;a} k|sf/sf uLt lyP .sfo{qmddf bz{ssf ¿kdf pkl:ytpk;efd'v lrqn]vf ofbjn] ;d]tPp6f uLt ufP/ cfkm\gf] ufogk|ltef b]vfPsL lyOg\ . sfo{qmddfufos vfgn] g]kfnL uLtx¿…d';'d';' xf“l;b]pm g n}n}Ú / …dnfO{cf“vfdf ga;fpmÚ h:tf g]kfnL uLtklg ufPsf lyP .

;+uLt ljBfno ;'/;fwgfk|f=ln=n] )^%sf] jflif{s Sofn]G8/lgdf{0f u/]sf ] 5 . …Do'lhsnSofn]G8/Úsf] :j¿kdf k|sflzt pQmSofn]G8/df ;+uLtsf] If]qdf ;dlk{tJolQmTjsf tl:a/ ;d]l6Psf] 5 .Sofn]G8/df ;+uLtIf]qsf ljleGghfgsf/L klg /flvPsf 5g\ .Sofn]G8/sf] klxnf] k[i7df g]kfnL/fli6«o ufg, o;sf] :j/lnlk /;h{sx¿sf] kl/ro /flvPsf] 5 eg]t];|f] k[i7df jif{ )^$ df ;Ddfgtyf k '/:sf/ xf l;n u/ ]sf;f+uLlts ;|i6fsf] tl:a/;lxtsf]hfgsf/L 5 . To;}u/L rf}yf] k[i7df;f+uLlts If]qn] ut jif{ u'dfPsf;|i6fsf] af/]df ;lrq hfgsf/L 5 .nf]sufos tyf ;'/;fwgf k|f=ln=sft'n;L k/fh'nLsf cg';f/ g]kfnL;f+uLlts If]qsf] 5'§} cl:tTj 5eGg] k'li6 ug{ klg Sofn]G8/ k|sfzgul/Psf] xf] . Sofn]G8/df pQm;+:yfn] ljutdf u/]sf sfdx¿sf]klg hfgsf/L /flvPsf] 5 .

g]kfnL sfdbf/sf nfludxŒjk "0 f { uGtJo df lgPsf ]Oh/fondf g ]kfnLx¿sf ]dgf]/~hgsf nflu xfn} gof“ jif{sf]cj;/ kf/]/ g]kfn s[lif dhb'/;xof]uL d~rsf cWoIf vf]h/fhs6'jfnsf] ;lqmotfdf xfn} Toxf“Ps /dfOnf] ;f+:s[lts sfo{qmd

;DkGg eof ] . Oh/fonsf ]t]ncljjaf6 goGb| r]Dhf]ªåf/f k|fKthfgsf/Lcg ';f/ sfo {qmddf;+uLtsf/ tyf ufos b]js'df/rf}w/Ln] cfkm\gf] uLlt PNad …n}hfr/LÚsf] uLt …ltdLnfO{ /fVg] 7fp“5}gÚ ufP/ bz{snfO{ grfPsf lyPeg] pgnfO{ cGo ufos–uflosfx¿s/0f, bLk]Gb|, k'?iff]Qd, r'g', gfg',;Demgf tyf Oh/fonL uflosfcljtfn l;d|gn] ;fy lbPsf lyP .sfo{qmddf hLjg, /lZd, ljg' ¿kf,b]jsL 9sfn cflbn] g[To k|:t't u/]sflyP . pQm sfo{qmddf df]bgfyk|l>tåf/f /lrt uLlt gf6s a'4 /r08flnsf klg k|:t't ul/Psf] lyof] .

ut ;ftf b]zsf ljleGg rf/;x/df ¥ofk ufos lg0f{o >]i7n]ug]{ eg]sf] sG;6{ ljljw sf/0fjzPs ;ftfkl5 ;f/]/ of] ;ftfcfof ] lht ul/ “b }5 . ul/aljBfyL{x¿sf nflu kf7Øk':ts tyf:6];g/L ;fdu|L h'6fpg gjb}nf]sf]cfof]hgfdf ¥ofk ufos >]i7 km]l/Psk6s …lg0f{o PgP;s] 6'/ kmf]/Ph's];gÚ sfo{qmd lnP/ ut;ftfsf] z'qmaf/b]lv b]zsf rf/j6fdxŒjk"0f{ ;x/ 8'Ng] ePsf lyP .sfo{qmd ;fl/Pkl5 ca cfhz'qmaf/ lbp“;f] Ps ah] x]6f}+8fsf];f]ln8]6/L OG6/g];gn :s'ndf pQmsG;6{ cfof]lht ul/“b}5 . Dof8hf]g,k|fZgf zfSo, df08jL lqkf7L / ;'dgpbosf ;fy lg0f{on] ljleGg uLtk|:t't ug]{ pQm sfo{qmd zlgaf/gf/fo0f3f6sf] lrtjg df=lj=,cfOtaf/ kfNkfsf] lqe'jg dlN6knsn]h tyf ;f]daf/ laxfg gf} ah]a'6jnsf] sflGt :s'ndf cfof]hgful/g] hfgsf/L ufos >]i7n] lbP .

ufos ;~ho >]i7 8]9bzscl3 ;f+uLlts ;d"x …qm;/f]8Úsf ufos lyP . tLg hgf ;fyLsf]pQm ;+uLt ;d"x kl5 uP/ 6'lqmof] .kmn:j¿k ufos >]i7 PSn} eP /;d"x 5f8]/ Psn ¿kdf Jo:t /x] .rnlrqsf nflu Aofsu|fpG8Do'lhs eg]{ tyf ;+uLt lbg] sfdklg pgn] u/] . ;~ho ca km]l/kkufossf ] cfkm \gf ] klxrfgbf]xf]¥ofp“b}5g\ . …qm;/f]8Ú ;d"xsf]klxnf] rlr{t uLt …dfof d]/L dfofxfd|f] ldng slxn] x'G5ÚnfO{ pgn]l/–/]sl8{ª u/]sf 5g\ . Tolta]nfg]kfn 6]lnlehgsf /f]zgk|tfk/fgfn] agfPsf] uLtsf] Do'lhslel8of] rrf{df lyof] eg] gof“Do'lhs lel8of]sf] lgb]{zg sflGtk'/6]lnlehgsf ;'/hl;+x 7s'/Ln] u/]sf5g\, h;df ufos ;~ho >]i7 …HofdckÚ:6fOndf k|:t't ePsf 5g\ .

uLtsf/ sf]dn ;okqLsf]PNad …d clg pmÚsf] tof/L k"/fePsf ] 5 . x ]dGt /fgf ,;~holszf]/, ldUdf z]kf{, ;Gtf]ifnfdf cflbsf] :j/ ;'Gg kfOg] of]PNaddf /]Zdf ;'g'jf/ / c?0fsfsL{n] ufPsf] Pp6f uLtsf] Do'lhslel8of] /fh]Gb| ;nen] o;} ;ftftof/ kf/]sf 5g\ . PNaddf lah'ah|sf] Psn ;+uLt 5 .

cGgk"0f{ /]l8of]n] !$ ljwfsf;+uLt ;h{sx¿nfO{ ;Ddfg ug]{ePsf] 5 . kf]v/fl:yt /]l8of]cGgk"0f{n] o; jif{sf] …cGgk"0f{Do'lhs Pjf8{Ú sf nflu !$ljwfcGtu{t x/]sdf kf“r /rgfsf]k"j{ 5gf}6 ;"rL laxLaf/ kqsf/;Dd]ngdf ;fj{hlgs u/]sf] xf] .

ckmla6

ckmla6

cf:yf

dgf]gogdf k/]sfx¿nfO{ lg0ff{os/ bz{s dtsf cfwf/df pTs[i65gf}6 ul/g] / ]l8of ]sf :6];gDofg]h/ bLk]Gb| >]i7n] atfP .dgf]gogdf k/]sf ljwfx¿df jif{s};jf]{Ts[i7 uLt, ;jf]{Ts[i6 ufog ;'ud;+uLt, ;jf]{Ts[i6 ;+uLt, ;jf]{Ts[i6

/rgf, ;jf ] { Ts [i6 ufog kk,;jf]{Ts[i6 gjsnfsf/, ;jf]{Ts[i6;fdflhs÷/fli6«o ;Gb]zd"ns uLt,;jf]{Ts[i6 nf]s tyf bf]xf]/L, ;jf]{Ts[i6nf]sufog, ;jf]{Ts[i6 ;+uLt ;+of]hs,;jf]{Ts[i6 PNad, ;jf]{Ts[i6 afnk|ltef /;jf]{Ts[i6 efiffefifLsf uLt 5g\ .

lxkxk 7'Dsf M /d]z aflgofsf] uLt dg a'9f] 5}gsf] Do'lhs lel8of]dfgfRb} df]8nx? . tl:j/ M km';{b 86sd

glhsaf6hGdldlt M @)#( sflQs ! ut]3/df af]nfpg] gfd M ;~hogfdsf] cy{ M dxfef/tsf Ps kfqkl/ro M ufoshGd:yfg M afUn'ª?lr M km'6an x]g]{ / 3'Dg]k|sflzt PNad M Odf];g / ls;f+uLlts u'? M h]D; k|wfgglhssf ;fyL M k|tfk, g/]zdgkg]{ kl/sf/ M bfneft / t/sf/Ldgkg]{ /+u M xl/of] / sfnf]dgkg]{ klx/g M lhG; kfOG6, Hofs]6 / k'ncf]e/dgkg]{ df};d M hf8f]dgkg]{ v]n M km'6ankm';{bdf M 6]lnlehg x]g]{dgkg]{ uLt M km]l/ Tof] lbg -;'ud kf]v/]n_l/; p7]sf] a]nf M ;fdfgx¿ otfptf kmfN5'dgkg]{ cfkm\g} afgL M ;a};“u g/d eP/ af]Ng]klxnf] uLt M of] dgdfklxnf] PNad M Odf];gklxnf] rlr{t uLt M w]/} ef] lsg ltdL cfp“lbgf};a}eGbf a9L dfof M cfkm}+nfO{klxnf] afhf M dfbnklxnf] k|]d M )^! df lyof]klxnf] r'Dag M )^# df p;}nfO{klxnf] kmf]6f];];g M )^) df clgn :yflkt;“u/fd|f] afgL M ;a}nfO{ ;s];Dd v';L kf5'{g/fd|f] afgL M r'/f]6 lkpg]uf]Kos'/f M cln ;Gsfxf 5'cGo k|ltef M :g's/ k|]dL

;+holszf]/ >]i7

cfufdL h]7 @ ut]b]lv % ut];Dd g]kfnd} klxnf] k6s df]afOnkmf]g tyf df]afOn kmf]g;“u ;DalGwt ;fwgx¿sf] k|bz{gL …df]afOnPS:kf]– @))*Ú cfof]lht x'“b}5 . df]afOn P;f]l;P;g ckm g]kfnsf]cfof]hgf tyf 8fO/]S;g g]kfnsf] ;+of]hgdf /fhwfgLsf] lqk'/]Zj/l:yto'gfO6]8 jN8{ 6«]8 ;]G6/sf] rf}yf] tnfdf cjl:yt 8LO{;L;Lsf] xndfx'g nfu]sf] pQm k|bz{gLdf df]afOn ;]jfk|bfos, l8n/, xf]n;]n/,tflnd tyf dd{t s]Gb|, v'b|f Jofkf/L, df]afOn ;km\6 j]o/, df]afOna}+lsª cflbsf :6n /xg]5g\ . k|bz{gL laxfg !! ah]b]lv ;f“em ^ah];Dd rNg]5 .

Page 15: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 !&sljtf n3'syf76\of}nL k|sfz;“u

Ps JolQm gfdL 8fS6/sxf“uP/ eGof], …8fS6/;fa, d]/f] 3f“6Lv/fa 5 s[kof=== .Ú

…kNnf] sf]7fdf hfg';\ / ;a}sk8f vf]Ng';\Ú 8fS6/n] eGof], …db'O{ ldg]6df cfp“5' .Ú

…t/ 8fS6/;fa d]/f] t 3f“6Ldfq}=== .Ú

…;'Gg'ePg < 5]psf] sf]7fdfhfg';\ ,;a} sk8f vf]Ng';\, d clxn]cfP/ tkfO{+nfO{ hf“R5' .Ú

s] u/f}“ s] gu/f}“ h:tf] efjdfTof] JolQm csf]{ sf]7fdf uof] . ;a}sk8f vf]Nof] clg Pp6f a]8dfa:of ] . To;}a]nf p;n] csf] {cfkm"h:t} gf+uf] JolQm 5]psf] a]8dfb]Vof] h;sf] xftdf lr7L g} lr7Lsf]aG8n lyof] .

…crDdsf] /x]5 of] 8fS6/ÚJolQm af]Nof], …d]/f] 3f“6L v/fa 5t/ hf“RgnfO{ rflx“ ;a} sk8f vf]n]/a; eg]/ x's'd lbG5 <Ú

…tkfO{+sf] t 3f“6L v/fa /x]5d t xh'/ lr7L k'¥ofpg cfsf]===Ú5]psfn] eGof] .

)))3g3f]/ jiff{ ePsf] /ft Pp6f

6«felnª ;]N;d]g ckl/lrt ;x/dflyof] . p;n] s'g} klg xf]6ndf a:g]7fp“ kfPg .

…xh'/, h:tf] 7fp“ eP klgx'G5 dnfO{ /ft latfpg] 7fp“lbg'xf];\Ú Ps xf]6ndf p;n] eGof] .

…ca Tolt ;fx|f] g} 5 eg]xfd | f ] xf ]6nsf ] :6f ] / ?ddftkfO{+sf nflu Pp6f la5\of}gfxfNg nufOlbG5' .Ú

…x'G5 xh'/, htf eP klg ;'TgkfP eof]Ú ;]N;d]gn] eGof] .

…t/ Pp6f s'/f] 5 . Tof] :6f]/dfPp6f csf]{ cf]5\ofg klg 5 .Ú

…Tof ] s;sf ] <Ú ;z+lstcfjfhdf ;]N;d]gn] ;f]Wof] .

…t?gL dlxnfsf] .Ú…t/ pm dflGbg xf]nf, l/;fp“5]

xf]nf lg <Ú…d tkfO{+sf] cf]5\ofg :6f]/sf]

kNnf] s'gfdf nufOlbG5', tkfO{+r'krfk uP/ ;'Tg'eof] eg] p;nfO{yfxf x'“b}g .Ú

…cf]s]Ú ;]N;d]gsf nflu s'gfdfcf]5\ofg /flvof] . kf“r ldg]6kl5;]N;d]g ;'Tg uof], !% ldg]6kl5 ;]N;d]glrRofp“b} 8/fp“b}, s/fp“b} cfP/ eGof]…Tof] dlxnf t d/]sL 5] .Ú

…dnfO{ yfxf 5Ú xf]6njfnfzfGt :j/df af]Nof]– …t/ tkfO{+nfO{s;/L yfxf eof] <Ú

)))…s] s'g} JolQmn] sfg'gL ¿kdf

cfkm\gL ljwjfsL alxgL;“u ljjfxug{ kfp“5 <Ú

…s'g} klg xfntdf kfp“b}g,lsgls pm t dl/;s]sf] x'G5 .

)))rf}w/L ;/n] b'O{j6f lr7\7f

lsGg'eof] . b'O{ l6s6dWo] Pp6fl6s6n] kf“r nfvsf] k'/:sf/ lhTof],;a}n] awfO lbP=== t/ rf}w/L ;/n]pbf; :j/df eGg'eof]

…s]sf] awfO Pp6f l6s6 tTo;} v]/ uof] lg===.Ú

)))…bfO tkfO{+n] dnfO{ kf“r xhf/

?k}of“ ;fk6 lbg'eof] eg] hLjge/d tkfO{+sf] C0fL x'g] lyP“ .Ú

…ToxL s'/fsf] t 8/ 5 lg efO .Ú)))

ahf/df clxn] Pp6f gof“6]lnlehg cfPsf] 5 . 6]lnlehglsGbf Pp6f b'la{g lk|mdf kfOG5 .olb tkfO{+sf] 6]lnlehg lalu|of] eg]b'la{gsf] ;xfotfn] l5d]sLsf]6]lnlehg x]g{ ;lhnf] xf];\ eg]/o;f] ul/Psf] xf] .

r~rn x'G5 dgp8L hfG5 hjfgLsf] /Ë klg Ps lbgyfSb}–uNb} hfG5 xfd|f] cË klg Ps lbg;dosf] ult;“u} aUb} hfG5 hLjgnf]nfPsf cf“vf clg r~rn x'G5 dglhpg] qmddf ;f/f ;kgf eË x'G5 Ps lbgs]xL xf]Og ;'Gb/tf Tof] hLjg 5}g eg]hLjg eGg' k"mn xf] cf]OnL em/L hfg]d} x'“ eGg] dfG5] klg bË x'G5 Ps lbg .

–/];ds'df/ ;'g'jf/

cljZjf;sf] x'/L6f9f–6f9f eP5 x} xfd|f] dgsf] b"/Lsxf“af6 rNof] ljZjf;df x'/L <e'Ng g;lsg] sNkgf 5g\ :d[ltsf If0fel/la;{g g;lsg] dfof 5g\ of] ;'Gb/ dgel/ltd|f] ;fy kfpg d7–dlGb/ wfP“kTy/sf] d'6' /}Ú5 ltd|f], w]/} b'Mv kfP“l5of–l5of kf/L d'6' d}n] tf]8\g'k¥of]cf]Onfp“b} ¿vaf6 kft;l/ emg{'k¥of]ltd|f] dfof dfgf–kfyL d]/f] lyof]] d'/Lsxf“af6 rNof] of] cljZjf;sf] x'/L <

–/fhg yklnof

b'Vb}g ls xh'/nfO{e6e6L b]z b'v]sf]df, b'Vb}g ls xh'/nfO{Tof] sfnf] ljiffn' ;k{n] 7'“Ub}g ls xh'/nfO{l6i6f, ;':tf clgsfnf]kfgLsf] 3fpn] b'Vb}g ls xh'/nfO{cfkm\gf] dfG5], k/fO{ ePsf];u/dfyfsf] 7f8f] lz/ em'Sb}g ls xh'/nfO{anfTs[t 5, cfdf ;a}sf]cfdfsf] Tof] u'Go"rf]nL, km'Sb}g ls xh'/nfO{df6f] x]/ lbglbg} n'l6“b}Pp6f s';L{ gn'6], s]xL n'6b}g ls xh'/nfO{ .

–k|]ds[i0f >]i7

ltdL sf] xf} < clGtd OR5fh'n'; / k|x/L hDsf e]6;“u} c>'Uof“;,

uf]nL, O“6f Pj+ 9'+ufsf] ;8sdf jiff{ eof] .…kb}{g To;nfO{ p7fpg, d/f];\ ToxL“ . ;fn]k'ln;sf] Ph]G6 . ;'n;'n] .Ú eL8n] a"9fnfO{lt/:sf/ u¥of] . c:ktfn nfg] sf]xL ePgg\ .

–…5f]8\b] ;fn]nfO{, ToxL“ d5{ . a8f]ck/fwLsf] jsfnt uYof]{ ;fn] . cft+ssf/Lsf]Ph]G6 . d/] cfgGb} x'G5, laTyfdf s}bLx¿nfO{e8\sfpg cfp“Yof] .Ú d/0ff;Gg 3fOt] a"9f]nfO{k'ln;n] klg lt/:sf/ u/] . pm ;8sdfkmœofs–kmœofs ul//x\of] .

kmf]6f] l/kf]l6{ª ;s]/ a"9fnfO{ p7fpgd ;8sdf cf]ln{P . p;n] a//{ cf“;' emf¥of] .6fpsf]df /ut alu/x]sf] lyof] .

…d ToxL dfgjclwsf/ afh] x“', kqsf/gfgL . d s'g} kf6L{df nflug“, u'6df kl;g“,s;}sf] uf]6L algg“ . cfh o:tf] ef] . p;sf]unf cj?4 eof] .

…s}bL / ck/fwLsf] klg dfgjclwsf/x'G5 eGbf k'ln;sf] cf“vL eP“ . le8Gtdfkg]{ k'ln;sf] dfgjclwsf/sf] s'/f ubf{ …kf6L{Úsf] dfG5]sf] cf“vL eP“ . ===P]of ˜˜ .Ú a"9f]sf]d'vaf6 k'gM eNeNtL /ut cfof] .

…ca w]/} a]/ af“lRbg“, kL8f clt g}eof] . gfgL . dnfO{ Tof] dfgjclwsf/ lrGxc+lst t'n cf]9fOb]pm . h;sf nflu d]/f];f/f hLjg ck]{+ gfgL . dnfO{ labf dfUgb]pm . d]/f] nf; klg ToxL t'n / g]kfnsf]emG8fn] 5f]lklbg' .Ú d'vaf6 k'gM /ut cfof] .56\kl6“bf–56\kl6“b} tgSs v'§f tfg]/ pm;w}nfO{ lgbfof] .

–s';'d 1jfnL

d;“u gftf hf]8\g] cflv/ ltdL sf] xf} <cfk\mgf] ky dlt/} df]8\g] cflv/ ltdL sf] xf} <lx+hf];Dd ckl/lrt lyof} d]/f lglDtclåtLo lht cfh 5f]8\g] cflv/ ltdL sf] xf} <sxL+–st} cflQP“ eg] d cfkm\gf] kydflj£g–afwf d]/f] kmf]8\g] cflv/ ltdL sf] xf} <d;“u kl/ro uf“;L cl3 a9\5f} ltdLcGhfgsf] /]vf tf]8\g] cflv/ ltdL sf] xf} <xhf/ cfcf];\ af6f] 5]Sg t//lZdlt/} af6f] df]8\g] cflv/ ltdL sf] xf} <

–/lZdnf sjfª

c“ufnf]df s;f}+nf lgltdL / d b'j} ldnL, ;“u;“u} a;f}+nf lgltdLnfO{ g} d]/f] Gofgf], c“ufnf]df s;f}+nf lgltd|f] l;“pbf] ;hfpg], OR5f dnfO{ hfu]sf] 5ltDnfO{ d~h'/ 5}g eg], d} v/fgL 3;f}+nf lgltd|f] d]/f] ldngdf, b'lgof“n] s'/f sf6\5g\s'/f sf6] s] eof] t, b'j} d'Unfg k;f}+nf lgkl/jf/n] :jLsfg]{5, ltd|f] d]/f] ;DaGwnfO{g:jLsf/] b'j} hgf, lqz"nLdf v;f}+nf lg .

–ab|L lzjfsf]6L

Page 16: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 !*;Gb]z

kfpg] M

k7fpg] M

;Gb]z M

s'kg ;Gb]z

;fKtflxs ;fyLsf nflu kmd{gfd M ====================================================================================

pd]/ M ========================================= prfO M ===================================

k];f M =================================== lzIff M ================================

:jefj M===================================== j}jflxs l:ylt M ======================

cle?lr M ====================================j0f{ M ===================================

Od]n M ==========================================================================================

7]ufgf M=========================================================================================

tkfO{+ s:tf] ;fyLsf] vf]hLdf x'g'x'G5 <

===========================================================================================================

===========================================================================================================

gf]6 M tl:a/ / gub ?= %).– clgjfo{ 5 . cfkm"n] pNn]vug{ rfx]sf] yk ljj/0f 5'§} kfgfdf k7fpg ;lsg]5 .

k|lt ;Gb]z ?= @)÷— clgjfo{

;fKtflxs ;fyLhLjgsf] uf]/]6f]df

kZrfQfkelgG5 …hutdf j]bgf JoQm ug]{ s'g} efiff

x'“b}g .Ú of] egfO d]/f] ef]ufO;“u ;fGble{s 5 . d Pst k|s[ltn] 7luPsf] dflg;, To;dfly PSsfO;f}“ztfAbLsf] k|lt:kwf{ . d pbfx/0fLo ag]/ b]vf kg{;lsg“ . nfU5 cfkm\g} hLjg cfkm}nfO{ ef/L e}/x]5 .cWoogsf] If]qdf 3'“8f 6]s]/ :gfts;Dd k"/f u/]“ t/s] ug'{ olt t cfhef]ln h;n] klg l;WofPsf 5g\ .Ifdtfn] Eofpg] /f]huf/L kfpg klg w]/} s;/t ug'{kg]{ .

pd]/n] d}n] @* cf}“ j;Gt kf/ ul/;s]sf] 5' .d}n] cfkm\gf] of]Uotf / cg'ejnfO{ k|of]udf NofpgPp6f ;fgf] lghL ljBfnodf lzIf0f k]zfnfO{ c“ufn]sf]5' . h'g d]/f] ufp“7fp“b]lv w]/} 6f9f k5{ . hLjgsfcf/f]x–cj/f]x kf/ ug]{ qmddf ljz]iftM dfof / lk/tLsf]If]qdf w]/} ljk/Ltln+uLx¿ b]vf k/] klg pgLx¿ ¿ksf]cjx]ngf u/]/ uP . aflx/L :j¿k;“u dfq cfslif{tx'g] of] cf8Da/L ;dfh;“u d xf/]“ . s'ndf c;na'xf/L leœofpg] d]/f cleefjssf] cfzf, rfxgf /pd+unfO{ nTofpg g;sL vf]Hg] / /f]Hg] lhDdfpxf“x¿nfO{ g} ;'Dk]/ d 6f9f ePsf] x'“ . oxL qmddfpxf“x¿n] o:tL sGof km]nf kfg'{eP5 hf] kl/jf/sLsfG5L 5f]/L, sdhf]/ cfly{s cj:yfsf sf/0f pRrlzIff aLrd} /f]Sg'k/]sf], /f]luP/ 9Ng nfu]sL8f“8fdflysf] h"g h:tL cfdfsf] clGtd OR5f 5f]/Lsf]lax]bfg ul/lbg] . a'afn] tL sGofsf] ;Dk"0f{ Jojxf/,rl/q / :jefj cWoog u/]/ 7Ls} nfUof] eGb} s'/frnfP/ dnfO{ kmf]gdfkm{t\ 8fSg'eof] . pgdf d}n] klggf/Ldf x'g'kg]{ u'0f kfP“, clg ljjfx ug]{ :jLs[lthgfP“ . cflv/L ljjfx eP/} 5f8\of] .

cfdfa'afn] c;n a'xf/L / efOalxgLx¿n] efph'kfp“bf kl/jf/sf k|To]s ;b:osf] cf“vfdf xif{sf cf“;'gau]sf xf]Ogg\ . cfk;df dfof / ;b\efj af“8\g]lbg d}n] ;f]r]sf] eGbf 7Ls ljk/Lt e}lbof] . cfdfd}n] cfkm" kl/kSj ag]/, k9fO l;WofP/, cfTdlge{/

ag]/ cfkm"n] /f]h]sf] JolQm;“u hLjg lgjf{x ug{ lbg'ePglg, cflv/L d}n] s] la/fP“ / of] ¿k g /+usf] s]6f;“uhf]8L af“lwlbg'eof]=== OToflb lanf}gf ug{ yflng\ pgL .d eg] uDeL/ d'b|fdf df}g /x]“ . cGTodf pgL w]/}j6fhl6n k|:tfj /fv]/ ;fdfGo algg\ . pgsf] Tof] PstkmL{lg0f{on] d]/f] af“sL hLjgdf gsf/fTds c;/ kg]{eof] . pgL eGb} uOg\– s[kof d]/f] ;fy nfu]/glx“8\g'xf]nf h;sf] k|efjn] d]/f ;fyL;+uLx¿n] tkfO{+sf]l3gnfUbf] ¿k;“u bf“h]/ dnfO{ glwSsf¿g\ . xfdLhLjge/ Pp6} la5\of}gfdf g;'tf}“ lsgls d]/f] s'df/LTj/ cl:dtf u'dfpg' 5}g . db]lv ;w} 6f9f /x]/ Joj;fornfpg', ;do ldnfP/ kmf]g ug'{, s]jn d]/f] cfly{s;+s6 6fl/lbP k'U5 .

cfhef]ln pgnfO{ cfkm\g} :jtGqtfdf /DgsflglDt dfOtL3/d} 5f8]/ d cfkm\gf] 3fOt] dg lnP/Joj;fonfO{ lg/Gt/tf lbO/x]sf] 5' . o; ljifodf dcfkm\gf] efUonfO{ bf]if lbG5' . pgsf] v';L / ;Gt'li6g} d]/f] rfxgf Pj+ nIo ag]sf] 5 .

– u+uf

%lkm6 ( OGrcUnfjL/]Gb|/fh9sfn @#jif{sf 5g\ .jL/]Gb|n]cWoogtyf Joj;fo b''j}df ;dolbO/x]sf 5g\ . nhfn' :jefjsfjL/]Gb| kqldqtf tyf e|d0fdf?lr /fV5g\ . pgL clxn]z+s/b]j SofDk;df PdaLP;k|yd jif{df cWoog/t 5g\ .9sfn cK7Øf/f] k/]sf] ;dodf;fy lbg ;Sg] ldng;f/;fyLsf] vf]hLdf 5g\ .jL/]Gb|/fhnfO{ ;fO{afaf Uof“;k;n, uf]+ua', sf7df8f}+dfkqfrf/ ug{ ;lsG5 .

sIff !@ df cWoog/ts]z/ vqL!( jif{sfeP . %lkm6 %OGrsfs]z/ldng;f/:jefjsf

5g\ . ux'“uf]/f] j0f{sf s]z/e|d0f Pj+ kqldqtfdf ?lr/fV5g\ . s]z/ ;fgfnfO{ dfoftyf 7"nfnfO{ cfb/ ug]{:jefjsf JolQmnfO{kqldqtfsf nflu cfu|x u5{g\ .pgnfO{ kz'klt ax'd'vLSofDk;, rfaflxndf kqfrf/ug{ ;lsG5 .

lji0f' tf?s]nfª6fª If]qsf] ofqf ug]{

ko{6sx¿dWo] SoflGhg u'Dafdfgk'Ug] lj/n} x'G5g\ . nfª6fªln?ª lxdfnsf] sfvdf 5—SoflGhg u'Daf . /;'jf lhNnfsf]nfª6fª uflj;df kg]{ of] u'Dafk'u]kl5 :jb]zL tyf ljb]zLko{6sx¿ eGg afWo x'G5g\—…OGb|sf] cd/fjtL t oxL“ /x]5 .Úsf7df8f}+af6 lqz"nL x'“b} w'Gr]:ofk'|j];L;Ddsf] ;8sofqfkl5tLg lbgsf] k}bnofqfkZrft\SoflGhª u'Daf k'Ug ;lsG5 .

7"nf] pkTosf, pRrlxdfnx¿, hª\unL km"nx¿sf];'uGw, lxdgbL nfª6fª vf]nfsf]clj/n axfj, 3f]8f clgrf}+/Lx¿sf] rxnkxnsf ;fy;fgf] a:tL SoflGhg u'Daf/x]sf] 7fp“nfO{ ;'Gb/tf k|bfgug]{ dfWodx¿ x'g\ . nfª6fª/fli6«o lgs'~hdf /x]sf] SoflGhgu'Daf ;d'b| ;txb]lv # xhf/ ( ;old6/ prfOdf /x]sf] nfª6fªkbofqfsf] k|d'v uGtJo ljGb' xf] .

tfdfª hfltsf] a;f]af;/x]sf] of] 7fp“sf afl;Gbf af}4wd{k|lt cf:yfjfg\ 5g\ . oxf“k'Ug] ko{6sx¿sf] k|d'v cfsif{0f% xhf/ @ ld6/ cUnf] SoflGhªlxdfn tyf % xhf/ #% ld6/cUnf] r]/sf] lxdfn g} xf] .SoflGhª tyf r]/sf]af6 pQ/tkm{/x]sf] & xhf/ @ ;o $% ld6/cUnf] kf;fª lks, ofnf lks,bf]h]{ nfSkf, nfªl;;f, gof“sfª\uf, uGhnfkf; tyf /d0fLonfª6fª pkTosfsf]

b[Zofjnf]sg ug{ klg SoflGhgu'Daf k'Ug}k5{ .

/d0fLo SoflGhª If]qdf;]K6]Da/b]lv l8;]Da/;Dd /km]a'|c/L b]lv d];Ddsf] ;dodfko{6sx¿sf] cf]O/f] nfU5 .SoflGhg e|d0fdf cfPsfa]nfotL ko{6s lkmlnk RofDk/eG5g\— …of] d]/f] klxnf] g]kfne|d0f xf] . klxnf] k6sd} of]dgdf]xs 7fp“ 3'Dg kfp“bfPsbd} xlif{t 5' .Ú csf{ ko{6s8]le8 yK5g\— …;'Gb/ pkTosfgLnf] uug / lxd>[ªvnfx¿htf cf“vf uof] Tot} 6Sscl8G5 .Ú d'n'sdf zflGt:yfkgf;“u} ko{6sx¿sf] cf]O/f]nfUg yfn]sf] 5 . To;}n]SoflGhgdf Ps bh{geGbf a9Lxf]6n tyf nhx¿ ;~rflnt5g\ . SoflGhg cfOk'u]kl5 v';Ln]ub\ub ePsf Ps ky–k|bz{seG5g\— …rf}/Lsf] b"w / bxLdf

/dfpg kfOof] .Ú SoflGhge|d0fafkt ljb]zL ko{6sx¿n] !xhf/ ?k}“of lt5{g\ .

xjfO{hxfhsf] syfd'n'sd} gfd rn]sf

;x/nfO{ ;d]t xjfO{oftfoftn]5'g gEofp“b} ljdfg plqPsf]/;'jfsf] ljs6 nfª6fª lxdfnsf]km]bLdf /x]sf] SoflGhª lxdpkTosfdf tLg b;scl3 lgdf{0ful/Psf] ljdfg:yn v08x/dfkl/0ft ePsf] 5 .

…;'?df ljdfg cjt/0f x“'bft cfkm"nfO{ lgs} efUodfgLdfg]sf lyof}+, t/ Tof] v';L ;w}+sfod /xg ;s]g, kfgLsf]kmf]sf;/x s]xL If0fdf g}rsgfr'/ eof],Ú :yfgLo UofNaf]tfdfª eG5g\ . ljdfg ;~rfnge}lbP /fhwfgLaf6 ko{6sx¿l;w} oxf“ cfpg ;Sy] . xfdLn]k6sk6s ljdfg ;~rfngsfnflu ;/sf/;“u cg'/f]w u¥of}+

t/ ljutsf ;/sf/n] WofglbPgg\ . oBlk pgL ;/sf/n]cfkm\gf dfuk|lt Wofg lbg]s'/fdf cfzfjfbL 5g\ . tfdfªeG5g\— nfª6fª uflj;jf;Ldfljdfg cjt/0f u/fpg]cfzf d/]sf] 5}g .

;d'b|L ;txb]lv sl/a $xhf/ ld6/sf] prfOdf /x]sf]SoflGhª rf/}lt/ lxdfn}lxdfnn]3]l/Psf] aLrdf ;dy/ a6'sLk/]sf ;fgf] pkTosf ;f¥x}dgdf]xs 5 . pQm ljdfg:ynl:j; gful/ssf] ;xof]udf @%nfv ?k}of“sf] nfutdf ;g\ !(&@df lgdf{0f ul/Psf] xf] .

oxf“ pTkflbt ofs rLhaf]Sg ljdfg:yndf ^ k6s ;Dd6\jLgc6/ ljdfgn] cf]xf]/bf]xf]/u¥of] . To;kl5 clxn];Ddljdfg cfPsf] 5}g . ljdfg:yn;+/If0fsf nflu Toxf“ sfo{/t @hgf sd{rf/LdWo] Pshgfn] cem}tna ;'ljwf kfp“b} 5g\ . …ljdfgklg cfpg 5f8\of], Toxf“ljdfg:yn;“u} lgdf{0f ul/Psf]kfn]3/ / sfpG6/;d]telTsPkl5 cf]t nfUg] 7fp“;d]tgePsfn] clxn] 3/sf] sfd u/]/a;]sf] 5',Ú ljdfg:ynsf sd{rf/L;fDb]g l808'k tfdfªn] atfP .pgn] klg xjfO{hxfh gb]v]sf]#% jif{ e};s]sf] 5 . oBlkpgnfO{ gful/s p8\8ogk|flws/0fn] tna ;'ljwf eg]lbO/x]sf] 5 . ljdfg:yn ag]kl5kbofqf tyf ljdfgaf6 cfpg]ljb]zL ko{6s a9]kl5 oxf“xf]6nx¿ klg a9]sf lyP .

v} t kmf]g u/]sf] < lKnhPs k6s kmf]g u/ . d ltd|f]k|tLIffdf 5' . clg rf]vf] dfofsf];fy} c;Ld ;Demgf .

/fhc~hfg, sf7df8f } + a f6

bf]nvf ;“u} ofqf ug] {, cl3Nnf]l;6df a;L k5fl8 kms] {/ x]/]klg gaf]Ng] b'O{ ckl/lrt;“uldqtfsf] xft a9fp“5' .

[email protected]

glngf lbbL ;dfg'kfltsaf6ljwfos gePsf]df kL/ gug'{xf]nf .tkfO { +sf ] sd { ufog xf ] ,ufO/xg'xf];\, xfdL ;'lg/xG5f}+ .

;'ifdfefO ;GbLk / a'xf/L ;'hgf,

;To;fOafaf;“u ltdLx¿sf] ;'vbbfDkTo hLjgsf] sfdgf ub{5' .ltdLx¿sf] hLjg kmnf];\–km'nf];\,oxL 5 z'esfdgf .

hofuughL, bfDkTo hLjgdf

af“lwg'ePsf]df awfO{ . clg ;ef;b\agL b]zsf] ;+ljwfg agfpg] sfo{dfv6fOg'ePsf]df klg z'esfdgf .ljz]if u/L tkfO{+n] ljjfxef]hsf]vr{ c:ktfnnfO{ bfg ug'{ePsf]s'/faf6 xfdLh:tf o'jf k|efljtePsf 5f}+ . ;w}+ o'jfx¿sf] cfO8nalg/xg'xf]nf .

/d]z s];LefO lg/];, hLjg o;/L

rNb}g . csf{sf] nxnx}df nfu]/cfkm\gf] nIo e'Ng' ePg . ltd|f]cfr/0faf6 cfdf / a'jf lgs} b'MvLx'gePsf] 5 . pxf“x¿n] eg]sf] dfg .

:jlKgn

;f}Gbo{ x]g{ SoflGhg u'Daf

ljkgf yfkfnfO{ j}jflxshLjgsf] z'esfdgf . ef/tLogful/s;“u ljjfx eP klg cfkm\gf]b]znfO{ rflx“ gla;{g'xf]nf .

sljtfkm]jftfndf tfnaf/fxL dlGb/

hf“bf / cfp“bf Pp6} 8'+ufdf r9]sL,gfd ;f]Wbf hfgsL atfpg] sfnf]lhG; / /ftf] l6;6{ nufPsLnfO{d}n] w]/} ;lDemPsf] 5' . ldN5 eg]zlgaf/ ToxL ;dodf 8'+uf r9\g]7fp“df e]6\g rfxG5' .

/f]h -kx]+nf] a'§] ;6{_l8o/ Pg=, dfof nfU5 t/

af]Ng ;lSbg“ . ltdLnfO{ b]v]b]lvd]/f] /ftsf] lgGb|f / lbgsf] r}g;a} aaf{b e};Sof] . a'em]/ klgga'em]em}+ lsg u5{\of} . lKnh d]/f]dsf{ a'lemb]pm .

8an P;=

Page 17: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 !(

8f= /fh]Gb| eb|f

of}g lh1ff;f / ;dfwfg

ca xfd|f] kfnf]

of] :tDedf xfdLn] /fv]sf k|Zgsf] #) zAbdf ga9fO{ pQ/k7fpg'kg]{5 . k|To]s pQ/sf ;fydf cfk\mgf] k"/f gfd, 7]ufgf /pd]/ n]Vg glal;{g'xf]nf . k|Zg gDa/ Ps ;w}+ cfufdL k|Zgsf¿kdf /xg]5 . Pp6f kfgfdf Pp6f pQ/ dfq :jLsf/ ul/g]5 .!=tkfO{+ dGqL x'g'eof] eg] s'g dGqfno /f]Hg'x'G5, lsg <@= o'jtLx¿ lsg l:nd aGg vf]H5g\ <#= o'jsx¿ lsg o'jtL eg]kl5 dl/xQ] u5{g\ <$= o'jfx¿nfO{ nfu"cf}ifwsf] b'Jo{;gaf6 d'Qm ug{ s] ug'{knf{ <%= k|]ddf lsg dg]{–dfg]{ s;d vfOG5 <^= ljjflxt k'?ifnfO{ s;/L lrGg ;lsG5 <&= tkfO{+ 6fOd kf; ug{ s] ug'{x'G5 <*= zf/Ll/s ¿kdf alnof ;'ul7t k'?if cfsif{s x'G5g\ ls rsn]6L

cg'xf/sf ;fwf/0f k'?if < lsg <(= of] ;+;f/ s:tf] 5 <!)= tkfO{+nfO{ gof“ g]kfn s:tf] nflu/x]5 <

tkfO{+nfO{ dg kg]{ v]nf8L sf] x'g\ < lsg <km'6an v]nf8L clgn u'?ª .

pgL km'6an v]nsf ;a}eGbf dx“ufv]nf8L ePsf] x'gfn] Hofb} dgk5{ .

b'uf{axfb'/ dfemL, /fd]5fkdnfO{ xfd|f] ;fyL RofG6] g}

dgk5 { . lsg yfxf 5, pmuf]nlslkªdf ;fx|} RoflDkog 5 .p;sf] hLPkmn] xfg]sf] ;fdfge'O“df v:g lb“b}g .

cg'k k|]dLdnfO{ t k]n] g} dgk5{ .

O{Zj/ /]UdL -!*_, tfxfrndnfO{ dgkg]{ v]nf8L xl/

v8\sf x'g\ . pgsf] cg'zf;g /x/]s lqmofsnfk /fd|f] nfU5 .

zdz]/ /fO{, cf]vn9'+uflsl:rofgf] /f]gfN8f], 8]la8

a]sxd, /f ]gflN8Gxf ] . lsglspgLx¿ v]Ng]dfq /fd|f ] xf]Og,sdfpg klg /fd|f] sdfp“5g\ .

c1fgL ;dL/, sf7df8f}+dnfO{ s'g} klg v]nf8L dg

kb}{gg\ . lsgls d s'g} klg v]n v]lNbg“ .bLk]Gb| sfsL{ -!(_, b'aO{

dnfO{ ;+uLgf j}B dg kl5{g\ .pgsf] JolQmTj / v]Ng] tl/sf /fd|f] 5 .

cd[tf l3ld/] -!&_, uf]/vfdnfO{ dgkg]{ v]nf8L vf;}

sf]xL 5}gg\, t/ x\ofl6«s lkmNdx]/]kl5 wf]gL dg kg{ yfn]sf] 5 .

xif{n s'zn -!&_, sf7df8f}“g]kfnL v]nf8Ldf ;+uLgf j}B,

ef/tLodf ;flgof ldhf{ / ljb]zLdfa]sx\ofd . oL tLg}df v]nk|lt pRrnufj / ;kmntf 5 .

d'lQm clwsf/L, s/fbL, :ofª\hf;+uLgf j}B, xl/ v8\sf, ;flgof

ldhf{, 8]le8 a]sxdx¿ g} x'g\ .;dn hf]Ol6+u|], :ofª\hf

clgn cf]emf, pgsf] gfd;'Ggf;fy d]/f] % jif]{ 5f]/f] eljiodfclgn h:t} aG5' eG5 . pgLk|ltefjfg\ v]nf8L x'g\ .zDe'/fh l3ld/], zlgZr/], df]/ª

dgn] vfPsf] sf]xL klg 5}g,lsgls ;a} v]nf8L /fi6«sf nflueGbf klg cfkm\g} nflu v]N5g\ /cj;/ kfP ljb]zd} x/fp“5g\ .

lht]Gb| >]i7 -@%_, l;kfhLclgn u'?ª g} /fd|f] . lsgeg]

p;sf] u]d /fd|f] x'“b} cfPsf] 5 .;lrg

b]zsf] k|ltlglwTj ub}{ ljb]zdfuP/ pt} x/fpg] xfd|f cfb/0fLov]nf8Lx¿ ;a} .lji0f' sfkm\n] -@(_, dw'jg, ;'g;/L

tkfO{+h:tf] rt'/ v]nf8L c¿sf]xL 5}g ;DkfbsHo" .

;dk{0f e§/fO{, hgsk'/clxn]sf k|wfgdGqL, lsgeg]

pgL b]znfO{ an agfP/ w]/} v]nv]ln;s]sf k|ltefjfg\ v]nf8L x'g\ .pgL hlt / ]8sf8 { kfP klgd}bfgaf6 aflx/ ufÚ5}gg\ .

;'gLn d+u|ftL -!*_dnfO{ dgkg]{ v]nf8L w]/} 5g\,

h:t}– t]SjfGbf]df bLks lai6,

s/f“t]df bLks >]i7, lqms]6df z/be]ifjfs/, km'6andf k|bLk dxh{g .lsgls oL v]nf8Lx¿n] b]zsf] gfdlrgfpg ;s]sf 5g\ .

lgd{n lai6, sf7df8f}+k'iksdn bfxfn -k|r08_, pgL

hlt ;Qfsf dflx/ v]nf8L g]kfnL/fhgLltdf sf] 5 / < dfg]=== .

6+s k|sfz -@#_, emfkfdnfO{ dgkg]{ v]nf8L k]n]

x'g\ . lsgeg] pgsf] v]n x]g{ b'O{/fi6«aLrsf] o'4 klg /f]lsGYof] /],3G6f}“3G6f;Dd km'6annfO{ e'O“dfemg{ lb“b}gy] /] .;Gtf]if /fO{ -!&_, a''wgu/, df]/ª

hLkL sf]O/fnf .o'j/fh l3ld/], ;+v'jf;ef

dnfO{ dgkg]{ v]nf8L ;+uLgfj}B x'g\ . lsgeg] pgn] dlxnf ePklg cfkm\gf] b]znfO{ lrgfpg lgs}7"nf] of]ubfg k'¥ofPsL l5g\ . dpgLk|lt uj{ u5'{ .

;fu/dnfO{ dgkg]{ v]nf8L ;lrg

t]Gb'Ns/ x'g\ . lsgeg] pgL /fd|f]lqms]6 v]N5g\ .

u+uf/fd Gof}kfg], anfd, :ofª\hf

;flgof ldhf{, lsgeg] pgsf];a} rLh /fd|f] 5, rfx] Tof] v]nxf];\ jf z/L/ .

/l~ht emf, /f]x'jf, ;nf{xLv} sf] egf}“ / s'g v]nsf]

egf}“ < km'6ansf] egf}“ t s'gb]zsf] egf}“ < ef] ef] g]kfns} eG5'Pgcf/6Lsf :6«fOs/ nId0f ?rfn .lsgls pgL s]6Lx¿l;t w]/} af]Nb}gg\ ./fd|f] v]n b]vfpg ;kmn 5g\ .

k|jL0f -@)_gogf zfSo, lsgeg] cfhsf]

hdfgf u]d Kn; UNofd/sf] xf] .pgL nfvf}“ o'jfsL 9's9'sL x'g\ .

n]vgfy cf]emf -@@_, dxf]Q/Lv]nk|]dLx¿;“u ;f]Wg'xf]nf,

cfkm"nfO{ t /fd|L d}of“sf] gfddfq yfxf 5 .

lqtfn gf]bgfy -@^_, wgs'6fdnfO{ dgkg] { v]nf8L k]n]

lyP, lsgeg] pgL em 'd | fsf ]km'6an v]Ny] .

/d]z /fgfdu/, tfg;]gdnfO { dgkg ] { v ]nf8L

lul/hfafa' x'g\, pgn] ;a}nfO{grfpg hfg]sf 5g\ .

u0f]z ljof]uL

k|Zg M d @@ jifL{o ljjflxtPj+ lzlIft o'js x'“ . ljut kf“rjif{b]lv Ps ljjflxt dlxnf;“uzf/Ll/s ;Dks{ ub}{ cfPsf] 5' .xfd|f ] ;Dks{ dlxgfdf !%–@)k6s;Dd x'G5 . ;'?df d sG8dsf]k|of]u uy]{ +, kl5 kf“r–5 dlxgfsG8dljgf g} ;Dks{ /fv]+ . To;kl5pgsf] >Ldfg\ cfpg'eof] / b'O{dlxgfkl5 hfg'eof] . pxf“ uPkl5ljgfsG8d ;Dks{ /fVg dg nfu]g .km]l/ sG8d k|of]u ul//x]sf] 5' . s'/fs] eg] d sfdsf] l;nl;nfdf ef/tuPsf] lyP“ . Toxf“ tLg hgf o'jtL;“uzf/Ll/s ;Dks{ eof] . d Toxf“ sG8dk|of]u u/]/ ;'/lIft kms]{/ cfP“ .To;kl5 oxf“ km]l/ csL{ ljjflxtdlxnf;“u ;Dks{ eof] h'g Ps–b'O{ dlxgfdf Psk6s x'G5 .

klxnf] ljjflxt dlxnf;“usf];Dks{kl5 /ut k/LIf0f u/fPsf]lyP“, d]/f] /ut P kf]lhl6e /x]5 .To;kl5 /ut k/LIf0f u/fPsf] 5}g .dnfO{ of}g/f]u Pr=cfO{=eL=h:tf/f]ux¿sf af/]df /fd|f] 1fg 5 .To:tf] /f]usf] vf;} s'g} nIf0f b]v]sf]5}g, t/ klg 8/ nflu/x]sf] 5 . s] dljgfsG8d of}g;Dks{ /fVg ;S5' . o:tf]cj:yfdf dnfO{ Pr=cfO{=eL= nfUg];Defjgf slQsf] x'G5 < xfn ljjflxtfdlxnf;“u Psk6s ;Dks{ ePkl5k'gM ;Dks{ /fVg ;lSbg“, lsglsd]/f] ln+u rf/–kf“r 306fkl5 dfqpQ]lht x'G5, h;sf sf/0f ds;}nfO{ ;Gt'li6 lbg ;lSbg“ . jLo{klg l56f] -Ps–b'O{ ldg]6d}_ :vngx'G5 . ln+unfO{ l56f]eGbf l56f] s;/LpQ]lht t'Nofpg ;lsG5 <

–PaL;LpQ/ M lzlIft x'g'sf ;fy}

of}g/f]u tyf Pr=cfO{=eL= sf af/]df/fd|f] 1fg ePsf] s'/f n]Vg'ePsfn]v';L 5f}+, t/ ljut % jif{b]lvof}g;Dks{ /fVb} cfpg'ePsf] / xfn@@ jif{sf] dfq x'gx'G5 eg] tkfO{+n]!& jif{sf] slnnf] pd]/d} lgoldt¿kdf of}g;Dks{ /fVg yfNg'ePsf]b]lvG5 . tL ljjflxt dlxnf;“us;/L ;DaGw ljsl;t eof] jfs:tf] ;DaGw /x\of] eGg] ljifodfvf;} s]xL n]Vg'ePsf] 5}g . oxf“;DaGw k|0fodo lyof] ls lyPg /;DaGwsf] p2]Zo s] lyof] :ki6 5}g .tkfO{+sf] Tof] ;DaGw of}g]R5f zfGtkfg]{ dfq xf] ls s]xL km/s <

s] nIf0f b]lvg} k5{ <tkfO{+nfO{ Pr=cfO{=eL= tyf

of}g/f]usf af/]df yfxf ePsfn] oxf“w]/} elg/xg'kb}{g, t/ klg s]xL s'/fa'‰g' cfjZos 5 . Pr=cfO{=eL=;+qmd0f x'“b}df z/L/df s'g} nIf0fb]lvg} k5{ eGg] 5}g . z/L/dfPr=cfO{=eL eP klg JolQm jiff}{+;DdPsbd} :j:y ¿kdf s'g} nIf0f/lxtcj:yfdf hLjgofkg ug{ ;S5 .To;} u/L sltko of}g/f]usf] klgnIf0f gb]lvPsf] cj:yf x'g;S5 .To;}n] oxf“ nIf0fsf cfwf/df g}cfkm"nfO{ o:tf] /f]u 5–5}g, lgSof}{nug{ ;lsg] cj:yf 5}g . sltkol:yltdf kl/If0f g} u/fpg'kg]{ x'G5 .Pr=cfO{=eL= ;+qmd0fsf nflu eg]o;sf] k|lth}ljsL /utdf 5 ls5}g eg]/ /ut k/LIf0f u/fpg'kg]{x'G5 . tkfO{+n] /ut k/LIf0fsf] s'/ft ug'{eof] t/ Tof] tkfO{+sf] /uts'g /Qm ;d"xsf] xf] eGg] s'/f kQfnufpg ul/Psf ] a ' lemG5,Pr=cfO{=eL jf cGo of}g /f]usfnflu xf]Og ls <

hf]lvd slt xf]nf <of}g;Dks{sf ] dfWodaf6

Pr=cfO{=eL= ;g{nfO{ tkfO{sf]of}g;Dks{ Pr=cfO{=eL= ePsf]JolQm;“u x'g'k¥of ] . tkfO{ +sf ]sltko dlxnf;“u ;Dks{ ePsf]b]lvG5 / sG8dsf] k|of]u klglgoldt ¿kdf ePsf] b]lv“b}g .hlt w]/ } JolQm;“u c;'/lIftof}g;Dks{ /flvG5 Tolt g} dfqfdfPr=cfO{=eL= ;g]{ hf]lvd a9L x'G5 .

tkfO { +sL s ]6L ;fyL />LdtL;“u of}g;Dks{ /fVbf s;}dfPr=cfO{=eL= jf of}g/f]u 5 eg] ;g{;Sg] eof], t/ oxf“ tkfO{ +sfof }g;fyLx¿ / pxf “s f k lg;fyLx¿sf af/ ]df o;} eGg;lsg] l:ylt 5}g . oxf“ csf] {

s ' / f k l glgs} dxŒjk"0f{5 . tkfO{+sf]of}g;DaGw ljjfx]Q/ x'g' / tkfO{+t'ngfTds ¿kdf ;lhn} s;};“u klgof}g;Dks{ /fVg'n] ;d:ofsf] a[xQ/kIfnfO{ p3f/]sf] 5 .

Ps of}g;Dks{kl5 t'?Gt} csf]{of}g;Dks{ lsg ug{ g;s]sf] <

dlxnfx¿n] Pp6} of}g;Dks{af6Ps jf ;f]eGbf a9L klg of}g r/d;'vk|fKt ug{ ;S5g\, t/ k'?ifsf] xsdfTo:tf] x'“b}g . r/d;'vkl5 k'?iftyf dlxnf b'j} ;fdfGo cj:yfdfkms{g] k|lqmofdf hfG5g\, t/o;df cfwf/e"t leGgtf x'G5 .r/d;'v kfO;s]kl5 ;fdfGocj :y fd f k ms { g n fu ] s fdlxnfx¿nfO { k 'g M pQ ] lhtu/fO{ r/d;'vsf] l:yltdf nfg;lsG5, t/ k'?ifnfO{ eg] ;ls“b}g,lsgls k '?ifx¿ RefractoryPeriod df hfG5g\ .

o; cjlwdf k'?ifnfO{ hltg} tLj| lsl;dsf] of}g pQ]hgf lbPklg pQ]lht u/fpg ;ls“b}g .JolQmcg';f/ tyf Ps JolQmdf klgljleGg ;dodf of] cjlw km/s–km/s x'g ;S5 . h'g s]xL ldg]6b]lvs}of}+ 306f;Ddsf] x'g ;S5 . tkfO{+n]t'?Gt} bf];|f] k6s of}g;Dks{ ug{g;s]sf] oxL sf/0f x'g ;S5 .tkfO { +n ] o;cjlwkl5 of }glqmofsnfk ;'? ug'{eP klg x'G5 .csf]{ s'/f, cfkm"nfO{ ge} ;fyLsf]of}g r/d;'vsf] k|flKtk|lt ;dlk{tof}g lqmofsnfk t tkfO{+n] hlxn]klg ug{ ;Sg'x'G5 . of] :tDelgoldt kl9/xg'ePsf] eP kSs}zL3|ktgsf af/]df klg hfgsf/LkfO;Sg'ePs} xf]nf .

tl:a

/ M /fh' l3l

Page 18: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 @)

tn lbOPsf] lrqdf s'g–s'g ;fdfgx¿ n's]sf 5g\ <

n's]sf ;fdfgx¿ M d]jf, s]/f, ufh/, :ofp, cf“k, cgf/ .

tn lbOPsf] lrqdf sltj6f km/s 5g\ < kQf nufpm

km/sx¿ M skfn, ;'uf, cf}+nf, ‰ofn, lstfa, d'v, n'ufsf] a'§f, afbn, r/f, ;'ufsf] k'R5/ .

o'u cf]emf@)^$ j}zfv @*

cf]l;g yfkf@)^) j}zfv #!

cfof{ >]i7@)^@ h]7 @

;u'g clwsf/L@)%* j}zfv @(

clgz rf}w/L@)^! j}zfv #!

tl:a/ / ljj/0f b'O{ ;ftfcufl8 cfOk'Ug'kg]{5.

s' k

s' k

s' k

s' k

s' k

gggg g gfd M==================================================hGd ldlt M==================================================:s'n M========================================7]ufgf M ========================================

tl:a/

clgjfo{

hGdlbgsf] z'esfdgf

cfo{dg dxh{g@)^# j}zfv @&

cleif]s sf]O/fnf@)^# h]7 !

hGdlbgsf] z'esfdgf

tl:a/ / ljj/0f b'O{ ;ftfcufl8 cfOk'Ug'kg]{5.

tl:a/

clgjfo{

hGdlbgsf] z'esfdgf

cgGo kf08]@)^@ h]7 @

;fKtflxs zAbhfnk|ltof]lutf g+= ( sf] ljh]tf

;j{lht zfx, ljb'/, g'jfsf]6

lgodx¿ M!= of] k|ltof]lutf ;a}sf nflu v'nf 5 .@= of] zAbhfn ;fKtflxssf] kl5Nnf] c+sdf cfwfl/t 5 .#= k|ltof]uLn] cfkm\gf] gfd / 7]ufgf :ki6 pNn]v u/L k7fpg'kg]{5 .$= k'/:s[t x'g]nfO{ ?= @ ;o ?k}of“ k'/:sf/ lbOg]5 .%= s'g} klg ljjfbdf ;Dkfbssf] lg0f{o clGtd dflgg]5 .

k|ltof]uLsf] gfd M

7]ufgf M

;fKtflxs zAbhfn k|ltof]lutf – !&

7f8f]

! ;+3if{ / ;kmntf -#,#_

@ rnlrq tl:a/sf gfos -#,$_

# xf:o snfsf/ -#,@,@_

$ g]kfn jfgaf6 k|;f/0f -@,@,@_

% ;+o'Qm lrqsnf k|bz{gLdf -#,@_

^ ;]e Do'lhs d]nfsf ufos -@,@_

& Ps /flz -#_

* neu'? -@_

t];f]{

! 8f= c~hgf s];Lsf lktf -#,@,@,@_

@ dWok[i7df -@,#_

# rnlrq t]hfjsf lgb]{zs -#,$_

$ Pjf8{ x/fpg] gfos -#,#_

% lxGbL rnlrqsf gfos -#,@_

slt sdhf]/ /x]5 efUo ufos -@,@_

& ko{6sx¿sf] /f]hfO -#_

* d} 7"nL e}’5' /] -@_

!

@

#

$

%

^

&

*

af6f] kQf nufpm <

;+3if{ / ;kmntf

dfle{g >]i7@)%* j}zfv @*

cfo'iff e08f/L@)^@ j}zfv @&

kn qm'6\h]gkn qm'6\h]gn] ;g\ !((%

df /;fogzf:qtkm{sf] gf]j]nk'/:sf/ kfPsf lyP . pgn]cGo b'O{ hgf;lxt pQmk'/:sf/ kfPsf lyP . knn]Tof]eGbf cl3b]lv g} k[YjLdfePsf k|b"if0fsf sf/0f cf]hf]gtxdf x'g] v/faLsf af/]df;r]t u/fPsf lyP . vf;u/LcG6fs{l6sfdflysf] cf]hf]gtxdf Kjfn kl//x]sf]s'/ftkm{ ;r]t u/fpgpgsf] dxŒjk"0f{ e"ldsf5 . clxn] Toxf“ cf]hf]gtxdf Kjfn kg]{ k|lqmofdf sdLcfPsf] 5 . o;sf] >]o pgnfO{klg hfG5 .

pgsf] of]ubfg oltd};Lldt 5}g . pgn] ljZjJofkLpmi0ftf, cDn jiff{, cf0fljso'4 tyf cfsfzLo ofgx¿sfsf/0f jfo'd08ndf x'g]k|b"if0fsf af/]df ;d]thgr]tgf km}nfpg w]/} of]ubfg

u/]sf 5g\ . pgL cd]l/sL ePklg cd]l/sL ;/sf/n]ljZjJofkL pmi0ftfnfO{ sdug{ g;s]sf] eg]/ cfnf]rgfu5{g\ . o;sf nflu pgn] w]/}sfo{ ug{sf nflu ;/sf/;“u;d]t k|:tfj u/]sf 5g\ .h] eP klg qm'6\h]gsf];a}eGbf 7"nf] ;kmntfcf]hf]g txdf x'g] Iflt sdug{' g} xf] .

j[4j[4fsf] ;fyL

la/fnf];“u g8/fpg] d';f

cd]l/sLx¿sf] k'Vof}{nL cflbjf;L cd]l/sLx¿

Pl;ofaf6 cfk|jf;L ag]/ cfPsf]egL o;cl3 lgsflnPsf] lgisif{cd]l/sfdf xfn} cflbjf;Lx¿sf]c0f 'j +lzs cWoogn] unt;flat u/]sf] 5 . kl5Nnf] k6sul/Psf] cWoogn] cflbjf;Lcd]l/sLx¿ ;fOa]l/ofaf6cnf:sf x'“b} cd]l/sf k|j]zu/]sf] lgisif{ lgsfn]sf] 5 .cd]l/sfsf] ldlrug ljZj–ljBfnon] u/]sf] cWoogn] pQmlgisif{ lgsfn]sf] xf] .

8/ jf qf; eGg] s'/f uGwaf6 k}bf x'g] bfaL hfkfgsf Psj}1flgsn] u/]sf 5g\ . uGw;'“£g] dl:tisdf /x]sf] Ps tGt'x6fP d';f];d]t la/fnf];“ug8/fpg] pgsf] bfaL 5 . pgn]d';fsf] dl:tisdf /x]sf] PstGt ' Pp6f k |of ]uzfnfdfzNolqmofdfkm{t x6fPkl5 To:tf]bfaL u/]sf x'g\ . pgn] ;'“£g] tGt'x6fPkl5 d';f la/fnf];“u cltg} glhs ePsf], la/fnf];“u v]Ng],…ls;Ú ug]{ sfd;d]t u/]sf]

tl:a/ ;fj{hlgs u/]sf 5g\ .;'“£g] zlQm x6fOPsf] d';f la/fnf]b]Vbf /dfOnf] dfGg] u/]sf]bfaL;d]t pgn] u/]sf 5g\ .ljz]if1x¿n] hgfj/x¿sf] 8/–qf; ;'“£g] s'/fdf cfwfl/tx'g;Sg] cg'dfg u/] klg of] s'/fklxnf] k6s k|dfl0ft ePsf] xf] .

kfsf afa'cfdfsf] x]/rfxug{ hfkfgL o'jfo'jtLn] kof{Kt;do lbg ;ls/x]sf 5}gg\ .To;}n] Toxf“ oGqdfgj -/f]af]6_j[4j[4fsf nflu cfzfsf] s]Gb|ag]sf ] 5 . clxn] hfkfgLj[4j[4fx¿ cfkm"nfO{ ;xof]u ug]{/ pgLx¿nfO{ p7a; ug{ d2tk'¥ofpg] …kfj/ ;'6Ú gfdskf];fsk|lt cfslif {t ePsf5g\ . kfj/ ;'6k|lt hfkfgLj[4j[4fsf] cfsif{0f /x] klg of]l56f]5l/tf] eg] 5}g .

pQm ;'6 nufPkl5 dflg;/f]af ]6h:t} b]lvG5 . o;n]j [4j [4fnfO { sl/a ! ;olsnf]u|fd;Ddsf] ef/ p7fpg

d2t u5{ . cfkm\gf] tf}n %)lsnf]u|fd x'g] /f]af]6n] 7Ls Toltg} ef/ p7fpg ;S5g\ .

clxn] kfj/ ;'6 agfO/x]sf]sfgfufjf OlG:6Ro'6 ckm6]Sgf]nf]hLn] c:ktfn / gl;{ªxf]dsf] dfusf cfwf/df o:tf]kf];fs agfO/x]sf] 5 .

Page 19: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008

k'?ifnfO{klg rflxG5;f}Gbo{ x]/rfx

clxn] k'?ifx¿ klg cfkm\gf] 5fnfdfWofg lbg yfn]sf 5g\ . s:d]l6sahf/sf hfgsf/x¿sf cg';f/ k'?ifsf]>[+uf/ ahf/ lg/Gt/ a9\bf] 5 . ;fg]kfl:ytljgfh x]o/ PG8 Ao'6L lSnlgssf cg';f/;fdfGotM k'?ifx¿ lSn+h/, km]; a8L :qma/,6f]g/, df]:r/fOh/, gl/l;ª lqmd, ;glqmd,cfk\m6/ ;]j lqmd tyf nf];g, x]o/ lqmdPj+ x]o/ h]n k|of]u u5{g\ .

/fhwfgLb]lv df]km;nsf ;x/x¿;Ddd]G; kfn{/ v'n]sf 5g\, o:tf kfn{/df k'?ifx¿km]l;on, g]n kmfolnª, x]o/ snl/ª, d]x]GbL,d;fh / :kf ug{ hfG5g\ . d]G; kfn{/dfhfg]x¿df x/]s pd]/ ;d"xsf dflg;;fd]n 5g\ . k'?ifx¿ Ao'l6l;ogx¿sxf“k'u]/ :6f/x¿sf] skL ub}{ r]:6 j]lS;ªug{ yfn]sf 5g\ . ljgf j}Bsf cg';f/lAnr / ;]ljª Ps;fy ug'{x'“b}g . o;afx]s8G8Lkmf]/, lkud]G6];g / cg'xf/sf bfux¿d]6fpg d]G; kfn{/ wfpg] k'?ifsf] ;+Vof

pNn]vgLo 5 .;f}Gbo{ x]/rfxlgn 8]la8 x]o/ PG8 Ao'6L ;]n'gsf

cg';f/ cfhsf k'?ifx¿ ! b]lv @ 3G6fcfkm\gf] ;f}Gbo{ x]/rfxdf vr{ ub}{5g\ .o;af6 s] k'li6 x'G5 eg] ;'Gb/tfdfs]jn dlxnfsf] dfq xs /x]g . cfhSofl/o/sf] x/]s If]qdf :df6{ dflg;sf]cfjZostf 5 . To;}n] k'?ifx¿ w]/}eGbfw]/} cfkm\gf] ;f}Gbo{sf] x]/rfx u5{g\ .5fnfsf] x]/rfx gf/L–k'?if b'j}nfO{cfjZos 5 . k'?ifsf] ;f}Gbo{ k|;fwg ToxL+x'G5 h'g dlxnfx¿sf] x'G5 . k'?ifx¿sf]5fnfdf k|of]u x'g] lqmd cln :6«ª x'G5 .

k'?if ;f}Gbo{ k|;fwg @) ?k}of“b]lv$ ;o ?k}of“;Dddf kfOG5g\ . o;sfcltl/Qm df:ssf] d"No w]/} x'g ;S5 .uf]/f] agfpg] km]o/g]; lqmd klxn]dlxnfx¿sf] /f]hfO dfq x'GYof] . cak'?ifx¿ klg uf]/f] aGg] xf]8df km]o/g];lqmd k|of]u ug{ yfn]sf 5g\ . 3fdaf65fnfnfO{ arfpg ;g lqmdsf] k|of]uk'?ifx¿n] klg ug{ nfu]sf 5g\ . pgLx¿rfp/L /f]Sg] lqmd nufp“5g\ . ahf/sfhfgsf/ atfp“5g\– s]z / 5fnfsf]x]/rfxdf k'?ifx¿ dlxnfeGbf w]/} k};fPj+ ;do vlr{g yfn]sf 5g\ . k'?ifx¿df5fnfsf] x]/rfx ug]{ hfu¿stf cfPsf]5 . sd pd]/d} 5fnfsf] x]/rfx ;'? u/]5fnfnfO{ sd xflg k'U5 .

;'Gb/ b]lvg] pkfo• 5fnfsf] x]/rfx;“u} cg'xf/, uw{g

jf sd pd]/ b]vfpg] s}of}“ pkrf/ 5g\ .o:tf] pkrf/ lj1 lrlsT;sn] g} u5{g\ .

• af]6f]S; OGh]S;gdfkm{t\ rfp/LNofpg] df+;k]zLnfO{ k|efjxLg ug{ ;lsG5 .o;sf] c;/ #–$ dlxgf;Dd /xG5 .

• gfs / cf]7sf] cf;kf; vfN6fv'N6L7Ls ug{ lkmn/ k|of]u ug{ ;lsG5 .

• km];lnkm\6dfkm{t\ 5fnfnfO{ sdpd]/sf] b]vfOG5 . h;af6 pd]/ %jif{;Dd sd b]lvG5 .

• 3fdn] 89]sf] bfu sd ug{ kmf]6f]km]l;on ul/G5 .

• cg'xf/df rdssf nfludfOqmf]8df{a|]h pkof]u ug{ ;lsG5 . of]clxn] sd k|rngdf 5 .

l6K; km/ Dofg l:sg• 3fddf w]/} a:g] dflg;n] !%

lbgdf Psk6s d]G; kfn{/ uP/ 8]8

l:sg l/d'e/ lqmd k|of]u ug'{k5{ .• 3fdn] 5fnf lalu|Psf] 5 eg]

clS;lAnh Pj+ km]l;on ug'{k5{ .• km]l;on dlxgfdf Psk6s

ug'{k5{ . w]/}k6s km]l;on ugf{n] 5fnfdfgsf/fTds c;/ kg{ ;S5 .

• 5fnfdf w]/} 8G8Lkmf]/ eP uf]N8jf rsn]6 km]l;on, le6fldg O{sf] t]njf SofK;'n k|of]u ug'{k5{ . /flt ;'Tbf Pnf]e]/flqmd jf le6fldg O{ k|of]u ug'{k5{ .

• 5fnfdf rds Nofpg kfgL lgs}lkpg'k5{ .

• t}nLo l:qmgdf cf]on sG6«f]nk|m];jf; k|of]u ug'{k5{ .

• 8G8Lkmf]/ x' “bf sfnf] dl/rdx;“u ld;fP/ nufp“bf cf/fd ldN5 .

• cf“vfd'lgsf] 8fs{ ;s{n x6fpgcfn'sf] /; skf;df xfn]/ nufP nfe ldN5 .

• cgfjZos /f}+ x6fpg j]lS;ªug'{k5{ . ;]ljª ugf{n] 5fnf lalu|G5 .

• vf; cj;/x¿df uf]N8 jf kn{km]l;on u/fpg' /fd|f] x'G5 .

• bfu x6fpg a];gnfO{ df};dLh';;“u ld;fP/ nufpg'k5{ .

• 8G8Lkmf]/ w]/} x'“bf sfutL / d'NtfgLdf6f] ld;fP/ nufp“bf cf/fd ldN5 .

• s8f 5fnf 5 eg] ;]j ug'{eGbfklxn] sfutLsf] /; clg To;kl5 ;]ljªh]n nufpg'k5{ .

– ;+uLtf s6'jfn

@!

kf]v/f– ylst x'g'ePsf] 5, cfnZotfa9]sf] 5, hLp b'v]sf] 5 eg] wGbfdfGg'kb}}{g . ;Lw} d;fh ;]G6/ uP/ d;fhug'{eof] eg] of] ;a} ;d:ofsf] lgbfg x'G5 .d;fh clxn] x/]ssf nflu cfjZos :jf:Yopkrf/ alg;s]sf] 5 . x/]sh;f] ;f}lvglxhf]cfh d;fh ;:s[lttkm{ nf]lePsf 5g\ .cd]l/sL gful/s %) jifL {of ;';gfnfO{kf ]v/f cfPkl5 d;fh ug{ gkfOg]lrGtfn] 5f ]k ] ]sf ] lyof ], t/ cfkmgf ]d ' 'n 'sdf h:t } d; fhs f ] ; ' l jw fn ]s;fO8df kfPkl5 pgL dVv kl/g\ .pgn] lgoldt d;fh ug{ yfn]sf] b'O{bzseGbf a9L e};s]sf] 5 . ToxL eP/pgdf a'9\of}nLsf] ememNsf] b]lv“b}g .

;';gf tGb'?:tL;“u} cNnf/] b]lvlG5g\ .nfdf] kf]v/f a;fOsf qmddf lgoldtd;fh u/]/ s]xL ;docl3 yfONofG8 k'u]sL;';gfn] Od]ndf d;fhsf] cg'ej ;f6\b}elgg\– …zf/Ll/s tGb'?:tLsf nflu d;fhcfjZos 5 .Ú pgL h:t} w]/} ljb]zLko{6ssf] rfxgf kl/k"lt{ ug { km ]jfgu/Ldf b'O { bh{geGbf a9L d;fh;]G6/ tDtof/ 5g\ . h'g d;fh ;]G6/clwsf+z ko{6sLo s]Gb| n]s;fO8dfs]lGb|t 5g\, t/ g]kfnL hgdfg;dfcem} klg d;fh ;]G6/ k'u]/ d;fh ug'{k5{eGg] dfgl;stfsf] ljsf; eg] e};s]sf]5}g . o;f] x'g'df r]tgfsf] sdL g} xf] ./ fhwfgLsf s ]x L d;fh ; ] G6/dfof }ghGo lqmofsnfkx¿ b ] lvPkl5sltkon] d;fh ;]G6/nfO{ gsf/fTds¿kdf klg lnPsf 5g\ .

…oxL ljs[t ;f]r lnP/ xfdLsxf“ klgcfp“5g\,Ú n]s;fO8l:yt b g]r/ y]/fkLPG8 Ao'6L xf]d d;fh ;]G6/sf /fh' pk|]tLn]eg]– …t/ xfdLn] To:tf] ljs[lt km}lnglbPsf 5}gf}+ .Ú d;fh;DaGwL /fd|f] 1fgePsf pk|]tLn] d;fh u/fpg] dfq xf]Og,ljb]zLx¿nfO{ o;;DaGwL tflnd;d]tlbO/x]sf 5g\ . g]kfnL dfgl;stfdfd;fh cem} lelh;s]sf] 5}g, pgL eGb}lyP– …ox L eP/ k lg d;fhnfO {gsf/fTds ;f]lrPsf] xf] .Ú d;fhk|lthgdfg;df ;sf/fTds ;Gb]z k|jfxug{ oxf“sf d;fh Joj;foLx¿ Psh'6ePsf 5g\ . pgLx¿n] d;fh P;f]l;P;gg]kfn sf:sL u7g u/]sf 5g\ .

tLg jif{otf lgoldt ;~rfnge}/x]sf kf]v/fsf d;fh ;]G6/x¿dfclxn];Dd gsf/fTds lqmofsnfkx¿ePsf] kfOPsf] 5}g . To;f] t oxf“v'n]sf clwsf+z d;fh ;]G6/ kbofqfdflg:sg] ko{6sx¿nfO{ s]lGb |t u/]/vf]lnPsf 5g\ . :jb]zLx¿n] d;fh u/fPklg Tof] ;+Vof gu0o 5 . nfdf] tyf5f]6f] b"/Lsf] kbofqfdf lg:sg] clwsf+zko{6s oxf“ d;fhtkm{ lgs} cfslif{tb ] lv G5g \ . ko { 6sx¿ kbo fq fd flg:sg'cl3 / kbofqf k"/f u/]/ cfPkl5d;fh ug{ pBt\ x'g] oxf“sf d;fh ;]G6/sf;~rfnsx¿ atfp“5g\ . kbofqfaf6kmls{Pkl5 tLj| ysfgsf] dx;'; x'G5 .o;/L ysfg dx;'; ePkl5 ul/g]d;fhnfO{ …l6«6d]G6 d;fhÚ elgG5 . ysfgdx;'; geP klg ul/g] d;fh …l/n]S;g

d;fhÚ xf] . o; lsl;dsf] d;fh hf];'s}n]ug{ ;S5g\ .

clxn] l;hg;“u} a9]sf] ko{6s ;+Vofn]oxf“sf d;fh ;]G6/x¿ el/e/fpg x'g] u/]sf5g \ . ko {6sx¿sf ] rfkn ] d;fh;~rfnsx¿nfO{ EofO{–gEofO{ 5 . d;fhsf]kmfObf a'em]sf :jb]zLx¿ klg :j:yz/L/sf nflu d;fh ;]G6/ wfp“5g\ .d;fh ;]G6/df e]l6PsL Ps dlxnfeGb} lyOg\– …a'9\of}nLkg sd ug{ oxf“cfPsL x' “ .Ú pgn] eg]em} + d;fh ugf{n]a'9\of}nLkg sd u/fO{ tGb'?:t agfpg]t 5“b} 5 g}, d;fhaf6 /St;~rf/ k|lqmof,Zjf;k|Zjf; tyf kfrgk|0ffnLsf] k|lqmofnfO{klg kmfObf k'¥ofp“5 . d;fhn] dfgl;s¿kdf klg:km"lt{ a9fp“5 . Ps jif{b]lvd;fh Joj;fo c “u fn ]s L ;l/tfl3ld/]n] elgg\– …ljb]zL dlxnfx¿n]d;fh lgs} dg k/fPsf 5g\ .Ú pgLx¿dfclwsf+zn] a8L d;fh dg k/fPsf] pgn]hfgsf/L lbOg\ . To;f] t oxf“sf d;fh;]G6/x¿df d;fh ug{ cfpg]df ljb]zLo'jtLx¿sf] ;+Vof a9L 5 . g]kfnLo'jfo'jtLx¿sf] ;+Vof eg] Go"g /x]sf]l3ld/]n] hfgsf/L lbOg\ .

:jf:Yo z/L/sf nflu t eof] g},cfgGb / km'lt{nf] z/L/sf nflu klg d;fhplQs} cfjZos 5 . /fhwfgLdf h:tf]d;fh sNr/sf] ljsf; oxf“ x'g g;s]klg lj:tf/} o;tkm{ rf;f] eg] b]lvPsf]5, g]r'/n x]Ny xf]d d;fh ;]G6/sf s]aLnfdf eG5g\– s]xL jif{otf kf]v/f k'u]/d;fh ug' {k5{ eGg] wf/0ff ljsl;tePsf ] 5 . ox L eP/ k lg ox f “Jofj;flos ¿kdf cu|;/ t/ d;fhsf]gfddf ljs[lt leœofpg]x¿k|lt va/bf/Lug'{kg]{ pgn] atfP . yfO{, hfklgh /xa{n d;fh w]/}n] dg k/fpg] u/]sf 5g\,–nfdfn] atfP .

To;f] t Ao'6Lkfn{/x¿df klg d;fhsf];'ljwf pknAw 5, t/ kfn{/df ul/g] 5f]6f];dofjlwsf] d;fh s]jn l/k|m];sf nfluul/Psf] kfOG5 . o;/L ul/g] d;fh Go"gtd!) b]lv !@ ldg]6 dfq x'G5, t/ d;fh;]G6/x¿df cfwfb]lv Ps 306feGbf a9L;do d;fh u/fOPsf ] kfOG5 .;fdfGotofM d;fh u/]sf] Go"gtd %;ob]lv ! xhf/ ?k}of“;Dd ltg'{k5{ .d;fhk|]dLx¿ d"No;“u eGbf :jf:Yo /cfgGb;“u ;Demf}tf u5{g\ .

/f]lhg zfSok|]d, tgdgsf] ;fdLKotf Pj+ t[Kt of}g hLjgaf6 g}

of] ljzfn ;[li6sf] /rgf ;Dej ePsf] 5 . of}g ;'v;[li6sf k|f0fLx¿sf] d"ne"t cfjZostf t xf] g} ;fy} oxL;fdLKotf l;h{gf Pj+ ;[li6sf] kof{o klg . gjbDktLn] s]a'em\g' cfjZos 5 eg] ;]S; zf/Ll/slqmof dfq xf]Og, of]z/L/sf] dw'/ df}g efiff xf] h;n] :ki6 zAbdf of] eG5 –…d ltdLk|lt ;dlk{t 5' . d ;du|df ltd|} Ps c+u x'“ .Ú k|]dljjfx xf];\ jf k/Dk/fut, of] aGwgdf af“lwPkl5 Ps–csf{sf] ;fdLKodf cfpg] rfxgf tLj| x'g yfN5 . of];DaGwk|lt wd{, ;dfh, kl/hg, Pj+ /Lltl/jfhsf] :jLs[ltk|fKt x'g] ePsfn] lglZrGt eP/ klt–kTgL cfkm\gf zf/Ll/sPj+ dfgl;s cfjZostf tyf efjgf t[lKtsf] pT;j dgfpgJofs'n /xG5g\, tof/ x'G5g\ .

;dLk cfpg], of}v;'v k|fKt ug]{ JolQmsf nflu of];Dk"0f{tf xf] . of}g;'v Ps ;To Pj+ ;fZjt dfu xf] . hLjgsf]vfnLkg, a}r]gL, cw'/f]kg cflbnfO{ of}g ;DaGwn] d]6fpg],k"/f ug]{ sfd u5{ . of}g ;DaGwn] k'?nfnfO{ cfkm\gf] k'?ifTjcyf{t\ cfkm\gf] ;Ifdtfdfly ljZjf; hufpg d2t u5{ eg]gf/LnfO{ p;sf] gf/LTjk|lt .

of}gnfO{ lnP/ rfx] hlt;'s} cfnf]rgf lsg gxf];\ cgle1k'?if tyf dlxnfn] o; ljifodf 1fg k|fKt ug'{ cfjZos 5 .ljjfxk"j{ o'jfo'jtLn] of}g;DaGwL k':ts, n]v/rgf, k9\g', ;xhPj ljz]if pkfox¿ yfxf kfpg' / e|dsf] l:yltaf6 aflx/lg:sg' h?/L 5 . ljjfxkZrft\ k|]dk"0f{ jftf{nfk, sf]dn :kz{,Ps–csf{sf] ?lr–c?lr cflbsf af/]df rrf{ u/] Ps–csf{nfO{a'em\g / glhs Nofpg ;xof]u k'U5 . ha cfk;L b"/L36\b} hfG5 ta ;dk{0fsf] cfgGb cem a9\5 . o;sfcltl/Qm k| ]d Pj+ ;+j]bgzLntfdfly cfwfl/t of}g ;DaGwg} :yfoL / dw'/ x'g] ePsfn] o; ljifodf ;hu /xg'cfjZos 5 . lsgsL o;}sf] ld7f; hLjgsf] clGtd If0f;Ddklg cg'ej e}/xG5 .

of}gsf af/]df ;'dw'/tf, :yfloTj, ;xhtf, ;'udtfsf]rfxgfsf ;fy} ;Gt'li6sf] cfjZostf ;b}j /xG5 . o;sf nfluPs;fy ;'Tg' dfq ;ayf]s xf]Og Ps ;dfg ;f]r /fVg' ;a}eGbfdxŒjk"0f{ x'G5 . d eGg] efjgf Tofu/]/ xfdL eGg] efjdf;dflxt x'g' h?/L x'G5 . hLjgdf k|]d ePg eg] To;sf] ;Gt'nglau|g k'U5 / olb k|]ddf wlgi7 of}g ;DaGw jf /f]df~rs;xjf; ePg eg] Tof] k|]d sf“8fn] el/Psf] lj?jf;/x x'g k'u5 .o;nfO{ a]jf:tf ug'{ eg]sf] cfkm\gf] cl:tTjnfO{ gsfg'{ ;/x xf] .

dHhf d;fhsf]

k|]d M cGt/+utf /

bfDkTo hLjg

Page 20: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 @@

d}bfgaflx/

t];|f] o'/f]kLog RoflDkogl;k

o'/f] @))*sf] ;d"x …;LÚ df/x]sf ] /f ]dflgof5gf }6 r/0fdfcfkm\gf ] ;d"xdf

zLif{ :yfg xfl;n u/]/ kmfOgnr/0fdf k|j]z u/]sf] xf] . ljZjskkm'6andf Sjf6/kmfOgn;Ddsf] ofqfto u/]sf] /f]dflgofn] o'/f] km'6andfklg ToxL+;Ddsf] ofqf u/]sf] 5 .;g\ !(*$ df klxnf] k6s 5gf}6ePsf] /f]dflgof klxnf] r/0faf6}3/ kmls{Psf] lyof] . To;kl5/f]dflgofn] ;g\ !((@ ;Dd kmfOgnr/0fdf k'Ug ;s]g eg] ;g\ !((^df 5gf}6 x'“bf klxnf] r/0faf6} 3/kmls{Psf] lyof] . ;g\ @))) sf]o'/f] km'6andf eg] /f]dflgof Sjf6/kmfOgn;Dd k'Uof] . ;g\ @))$ sf]o'/f] km'6andf p;n] cfkm"nfO{kmfOgn r/0fdf k'¥ofpg ;s]g .

o'/f ] @))* sf] 5gf}6df/f]dflgofn] v]n]sf] !@ v]ndf ( v]ndf;kmntf xft kf¥of] eg] b'O{ v]n

-a'Nu]l/of, g]b/NofG8_ ;“u a/fa/Lu¥of] . /f]dflgof Ps v]ndf eg]a'Nu]l/of;“u z"Gosf lj?4 ! uf]nn]k/flht ePsf] lyof] . lkmkmfsf]jl/otfqmddf !@ cf}+ :yfgdf /x]sf]/f]dflgof o;k6s lqm:6]g lre'sf]g]t[Tjdf d}bfgdf pqg]5 .

;g\ !(** sf] o'/f] km'6ansf]pkflw xft kf/]sf] g]b/NofG8

o;k6s o '/ f ]@))* sf] ;d"x…;LÚ df k/]sf] 5 .o '/f ] @))* sf ]

5gf}6 r/0fsf] ;d"x …hLÚ df k/]sf]g]b/NofG8 cfkm\gf] ;d"xdf bf];|f]:yfg xfl;n u/L 5gf}6 ePsf] xf] .5gf}6 r/0fdf g]b/NofG8n] cfkm"n]v]n]sf !@ v]ndf ;kmntf xftkf/]sf] lyof] eg] a'Nu]l/of;“u !–!uf]nsf] a/fa/L / /f]dflgof;“uuf]n/lxt a/fa/Ldf v]n ;dfKtu/]sf] lyof] . o;}u/L csf]{ v]ndf/f]dflgof;“u z"Gosf lj?4 Psuf]nn] / a]nf¿;;“u Ps uf]nsf

lj?4 @ uf]nn] k/flht ePsf] lyof] .klxnf] k6s ;g\ !(&^ sf]

o'/f]sksf] kmfOgndf k|j]z kfPsf]g]b/NofG8n] pQm k|ltof]lutfdf t];|f]:yfg xft kf/]sf] lyof] . To;kl5sfk|ltof]lutfdf vf;} /fd|f] k|bz{g ug{g;s]sf] g]b/NofG8n] ;g\ !(** sf]pkflw xft kf/]kl5 eg] o'/f]skdfcfkm\gf] alnof] pkl:ylt b]vfpgyfn]sf] xf] . ;g\ !((@ df ;]ldkmfOgn,!(( df Sjf6/ kmfOgn / ;g\ @))) /@))$ df ;]ldkmfOgn;Ddsf] ofqfu/]sf] g]b/NofG8n] o; k6s klgcfkm"nfO{ alnof] k|ltåGåLsf ¿kdfk|:t't u/]sf] 5 .

lkmkmfsf] jl/otfqmddf !)cf} + :yfgdf /x]sf] g]b/NofG8o;k6ssf] o'/f] @))*df ! ;o @@ cGt/f{li6«ok|ltof]lutfdf ;xefuLe};s]sf uf]nlsk/P8\lag Eofg8]/ ;f/sf]sKtfgLdf plqg]5 .

tLg k6sljZjsk km'6an k|ltof]lutfsf]pkflw prfln;s]sf] O6fnL klgo'/f] @))* sf] kmfOgn r/0fdf

;d"x …;LÚ df k/]sf]5 . O6fnLn] Psk6s ;g\ !(^* dfo'/f]sk lht]sf] 5 .

% k6s o'/f ]skdf 5gf}6 x'gg;s]sf] O6fnLn] ;g\ !(*) dfrf}yf] :yfg xfl;n u/]sf] lyof] eg];g \ !(** df cfkm "nfO {;]ldkmfOgn;Dd k'¥ofPsf] lyof] .o'/f] km'6andf lgs} ptf/r9fjef]u]sf] O6fnL ;g\ !((@ dfkmfOgn;Dd k'Ug ;s]g eg] ;g\!((^ df klxnf] r/0faf6} aflxl/of] .O6fnLn] ;g\ @))) df cfkm"nfO{pkljh]tf agfP klg ;g\ @))$df k'gM klxnf] r/0faf6} aflxl/Psf]lyof] . o;k6s 5gf}6 r/0fdf ;d"x…aLÚ df k/]sf] O6fnLn] klxnf] :yfgxft kf/]/ o'/f] @))* sf] l6s6kfPsf] xf] . O6fnLn] cfkm\gf] ;d"xdf

v]n]sf !@ v]ndWo] ( v]ndf lhtxft kf/]/ @ v]ndf lny'jflgof;“u!–! uf]n / k|mfG;;“u uf]n/lxta/fa/Ldf v]n ;dfKt u/]sf] lyof]eg] k|mfG;;“u ! uf]nsf lj?4 #uf]nn] k/flht ePsf] lyof] .

lkmkmfsf] jl/otfqmddf t];|f]:yfgdf /x]sf] O6fnL o'/f] @))* dfkmfljof] sfgfe/fsf] sKtfgLdf pqg]5 .

cfkm\g} b]zdf;g\ !((* sf ]ljZjsk km'6ank | l t o f ] l u t f

cfof]lht ubf{ pkflw xft kf/]sf]k|mfG;n] To;sf] nuQ} ;g\ @)))df ;DkGg o'/f]skdf klg cfkm\gf]k|e'Tj hdfPsf] lyof] . ;g\ !(*$

df klxnf] k6s o'/f]sksf] ljh]tfePsf] k|mfG;n] klxnf] o'/f]skdfcfkm"nfO{ ;]ldkmfOgn;Dd k'¥ofPsf]lyof] . To;kl5sf kf“r ;+:s/0fdfeg] k|mfG; 5gf}6 x'g ;s]g . klxnf]pkflw lht]kl5 ;g\ !((^ sf]o'/f]sksf] ;]ldkmfOgndf k'u]sf]k|mfG;n] ;g\ @))$ df cfkm"nfO{Sjf6/kmfOgn;Dd k'¥ofPsf] lyof] .

o'/f]sksf] 5gf}6df ;d"x …aLÚsf] pkljh]tf ePsf] k|mfG;n] cfkm"n]v]n]sf !@ v]ndWo] * v]ndf dfq;kmntf xft kf/]sf] lyof] eg] af“sL@ v]ndf O6fnL;“u uf]n/lxt a/fa/L/ k|mfG;;“u @–@ uf]nsf] a/fa/Ldfv]n ;dfKt ePsf] lyof] . k|mfG;:s6NofG8;“u ePsf] xf]d P08 cj]sf]b'j} v]ndf qmdzM z'Gosf lj?4 @uf]n / z"Gosf lj?4 ! uf]nn] k/flhtePsf] lyof] .

lkmkmfsf] jl/otfqmddf & cf}+:yfgdf /x]sf] k|mfG;]nL l6dsf] g]t[TjKofl6«s leP/fn] ug]{5g\ .

O6fnLn ] ;g \!(^* df t];|f] o'/f]skkm '6an k|ltof ] lutfcfof]lht u¥of] . h"g

% b]lv !) tfl/v;Dd ePsf]k|ltof]lutfsf] ;]ldkmfOgn, kmfOgn/ t];|f ] :yfgsf v]nx¿ dfqO6fnLdf ;DkGg eP . o;cl3k|ltof]lutfsf] gfd o'/f]kLog g];gsk /x] klg of] k|ltof]lutfkl5o'/f]kLog RoflDkoglzk gfds/0ful/of] . k|ltof]lutfsf s]xL lgodklg kl/jt{g eP, o;cl3sfk|ltof]lutfdf /x]sf] xf]d P08 cj]/ gs cfp6 r/0fsf v]n lgodx6fP/ ;d "x ljefhg u/Lk|ltof]lutf ;~rfng ul/of] .

;d"xsf] k|ltof]lutf cfof]hgfug{ o"OPkmPnfO{ b'O{ jif{ nfUof]eg ] S j f 6 / k m f Ognb ] l vs fv]nx¿ ;g\ !(^* df ;DkGgeP . pQm 5gf}6df Oª\NofG8,

cfof]hs O6fnL,t T s f n L g;f]leot ;+3 /o 'uf ]:nfleofn];]ldkmfOgndf:yfg ;'/lIft u/] .

g]kN;df;DkGg klxnf]; ] ldk m fOgnO6fnL /

tTsfnLg ;f]leot ;+3aLr ePsf]lyof] . b'j} l6daf6 lgwf{l/t ;dodfuf]n x'g ;s]g / yk ul/Psf];dodf klg b'j} kIfaf6 uf]ngePkl5 /]k|mLn] 6;sf cfwf/O6fnLnfO{ ljh]tf 3f]if0ff u/] .km \nf ] / ] G;df ePsf ] csf ] {; ] ldkm fOgndf tTsfnLgo'uf]:nfleofsf 8«fu]g 8«flhsn] *&cf}+ ldg]6df lg0ff{os uf]n u/]kl5Oª\NofG8 k/flht eof] .

/f]ddf t];|f] :yfgsf nfluePsf] v]ndf Oª\NofG8n] tTsfnLg;f]leot ;+3nfO{ z'Gosf lj?4 @uf]nn] k/flht u¥of] . kmfOgn x]g{/f]dsf] /+uzfnfdf *% xhf/ bz{se]nf ePsf lyP . pQm v]ndfo'uf]:nfleofsf 8«fu]g 8«flhsn] #(cf}+ ldg]6df uf]n u/]/ cfkm\gf]l6dnfO{ cu|tf lbnfP, t/ O6fnLsfPGh]nf] 8f]ldlGxuLn] *) cf}+ ldg]6dfuf]n u/]/ a/fa/L u/] . cltl/Qm;dodf klg b'j} kIfaf6 s'g} uf]ngePkl5 :jLh/NofG8sf /]k|mLuf]6lk|m8 8]G:6n] v]n ;dflKtsf]3f]if0ff u/] .

h"g !) tfl/vdf /f]dsf] ;f]xL/+uzfnfdf k'gM v]nfOPsf] kmfOgnv]ndf O6fnLn] k"jf{4d} @ uf]nsf]cu|tf lnof] . O6fnLsf n'OuLl/efn] !@ cf}+ ldg]6df / k]6«f]cgf:tf;Ln] #! cf}+ ldg]6df uf]nu/]sf lyP, h"g uf]n lg0ff{os /x“b}O6fnLn] klxnf] k6s o'/f]kLogRoflDkogl;ksf] pkflw xft kf¥of] .

u|'k ckm 8]y

o'/f] @))* sf] ;d"x ‘;L’ nfO{ u|'k ckm 8]ysf] ;+1f lbOPsf] 5. of];d"xdf /x]sf tLg /fi6« g]b/NofG8, O6fnL / k|mfG;n] o'/f]sk km'6ank|ltof]lutfsf] pkflwdf sAhf hdfO;s]sf 5g\ eg] /f]dflgofn] dfq pkflwxft kfg{ ;s]sf] 5}g. lnusf cfwf/df x'g] of] ;d"xsf] k|lt:kwf{ cGo;d"xsf] k|lt:kwf{eGbf /f]df~rs x'g] b]lvG5.

dflgPsf] ;d"x

;z:q k|x/Lsf] ng6]lg;tyf elnan sf]6{

sf7df8f}+— g]kfnL v]ns'bIf]qsf] ljsf;df ;+u7gsf tkm{af6of]ubfg k'¥ofpg] clek|fon] ;z:qk|x/L an k|wfg sfof{nosf] xftfleqcGt/f{li6«o dfkb08cg'¿ksf] ng6]lg;sf]6{ tyf elnan sf]6{ lgdf{0ful/Psf] 5 . ;z:q k|x/L ann]km'6an, elnan, Aof8ldG6g,alS;ª, s/f “t ] , t ]SjfGbf ] /Pyn]l6S;h:tf v]ndf /fli6«o tyfcGt/f{li6«o :t/sf v]nf8L pTkfbgu/L v]ns'bsf] ljsf;df of]ubfgk'¥ofp“b} cfPsf] 5 .

ljgf /fOkmn;'l6ª k|lzIf0f †

af“s]– g]kfn clw/fHoel/;'l6ªsf v]nf8L pTkfbgsf nflusf7df8f}+nufot w]/} lhNnfdf ;'l6ª/]Gh agfOP, t/ g]kfnuGh ;'l6ª/]Ghdf s;}n] cEof; u/]sf] b]lv“b}g .s]xL ;+Vofdf /x]sf /fOkmn /lk:tf]n sfd} gnfUg] eP/ ylGsPsf5g\ eg] ;'l6ª /]Gh t gfd dfqag]sf] 5 . …xftxltof/ g} sfd

gnfUg] ePkl5 s;/L k|lzIf0flbg'<Ú– k|lzIfs kfj{tL yfkfn]elgg\ . ;'l6ªsf nflu k|lzIf0f lngcfpg]x¿nfO{ lg/fz eP/ kms{g'kg]{cj:yf 5 . …pkTosfleq ;'ljwf;fdu|L ePkl5 aflx/ lhNnfdf s]ug{ ;lsG5, sl/a Ps jif{b]lv k|lzIf0faGb h:t} 5,Ú –pgn] ylkg\ .

lhNnf v]ns'bsf cWoIf /fdyfkf eg] k|lzIf0f aGb ePsf] s'/fc:jLsf/ u5{g\ . …;'l6ª k|lzIf0faGb 5}g, aGb's dfq kof{Kt gePsf]xf ],Ú –pgn] eg] . xfn ;'l6ªk|lzIf0fsf nflu g]kfnuGhdf hDdf^ yfg aGb's 5g\, h;df rf/ yfggrNg] cj:yfdf 5g\ . cWoIfyfkfsf cg';f/ l;Sg cfpg]sf];+Vof eg] cf7b]lv b; hgf 5 .yfkfn] gof“ xftxltof/ / ;'l6ª/]Gh k'glg{df{0fsf nflu /fli6«ov]ns'b kl/ifb\nfO{ lhNnfaf6 kqfrf/u/] klg To; ljifodf s'g} k|ltlqmofgcfPsf] u'gf;f] u/] . …xfdLn] If]qLosfof{no / /fv]knfO{ kq k7fof}+,t/ clxn];Dd s]xL kxn ePsf]5}g,Ú– yfkf eG5g\— …;'l6ª /]Ghdd{ts} nflu xfdL w]/} k|of;ug'{k/]sf] 5, ah]6 k7fOb}g .Ú

;'l6ª k|lzIf0fs} nflu 5'§}

ah]6 eg] lgwf {/0f gul/Psf]/fv]ksf pkfWoIf ;Ltf/fd df:s]n]atfP . pgsf cg';f/ rflxg] ah]6/ xftxltof/sf nflu lhNNff ;+3n]lhDdf lng'k5{ . oBlk af“s]df ;'l6ªlhNnf ;+3 u7g ul/Psf] 5}g,h;sf sf/0f /fli6«o ;+3n] lhDdflng'kg]{ x'G5 . lhNnfaf6 kxngePsf] u'gf;f] cfP klg df:s]n]tLg dlxgfcl3 gof“ xft–xltof/cfPsf] / /fv]kn] /fli6«o ;+3nfO{a'emfO;s]sf] hfgsf/L lbP .

lznf kf08]

Aof8ldG6gsf];ldlt

emfkfsf Aof8ldG6gv]nf8Lx¿sf] latf{df]8df ;DkGgPs e]nfn] Aof8ldG6g ;+3 k'gu{7gub}{ gof“ ;ldlt u7g u/]sf] 5 .ljgf ]b a:g]t -latf{df ]8_ sf]cWoIftfdf ul7t !# ;b:oLo;ldltsf] pkfWoIf, ;lrj, ;x;lrj/ sf]iffWoIfdf qmdzM rGb|s'df//fO{ -d]rLgu/_, ;~ho eQm/fh-latf{df]8_, bLk]z 9sfn -eb|k'/_ / ljzfnyfkf -latf{df]8_ 5g\ . To;}u/L,;b:ox¿df kj{t y'n'ª -lemnlemn]_,lgt]z adf{ -eb|k'/_, bLks kf]v/]n

-eb|k'/_, >Lk|;fb jg]d -bds_,ch'{g ;'Aaf -d]rLgu/_ / >Lk|;fblwdfn -d]rLgu/_ 5g\ . To:t}dlxnf ;b:otkm{ lbn' ;'Aaf -bds_/ dLgf lnDa" -bds_ 5flgPsf 5g\ .

e]nfn] emfkf v]ns'b ljsf;;ldltsf cWoIf l8NnL/fd l3ld/]/ j}b]lzs /f]huf/ Joj;foL ;+3sflgjt{dfg cWoIf PnkL ;fjfnfO{s]Gb|Lo k|ltlglw rog u/]sf] 5 .

–kj{t kf]t]{n

sltko ;j]{If0fn]s] b ]vfPsf ] 5 eg]>Ldfg\–>LdtLaLr hltk|uf9 of}g;DaGw /xG5pgLx¿aLr dfofk| ]dklg TolQs} uf9f x'“b}hfG5 . of] cg';Gwfgsf]alnof] pbfx/0f 8]le8a]sx\ofd / leS6f]l/ofx 'g ;S5g\ . 8]le8cfkm \gL >LdtLnfO {s;/L v';L kfg]{ eGg]ljifod} a9L s]lGb|t x'g]u/ ]sf 5g \ eg ]leS6f ] l /of klg8]le8nfO{ s;/L v';Lkfg{ ;lsG5 eGg] sfdg} ul5{g\ . of] hf]8Ln]xfn} xlnp8sf] Psof}g;fdu|L laqmL ug]{k;naf6 cfkm "nfO {rflxg] of}g;fdu|L ;+o'Qm¿kdf vl/b u/ ] .a]nfotaf6 k|sflztx'g] b ;g\ klqsfn] k|sflzt u/]sf];dfrf/cg';f/ a]sx\ofd bDktLn]d;fh t]n, lrNnf] kbfy{, l:sgefOa|]6/ / :vngnfO{ lgoGq0f ug]{pks/0f lsg]sf lyP . lsgd]nsfqmddf b'j}n] Ps–csf{sf] xft;dfP klg ;fdu|L /fVg] emf]nfeg] 8]le8 cfkm}+n] af]s]sf lyP .

lsgd ]nsf qmddfleS6f]l/ofn] 8]le8nfO{ ljleGg

;fdu|Lx¿tkm{ nlIft ub}{ hf]S;eg]/ x“;fPsL lyOg\ . pgLx¿n]of}g;fdu|L lsGg] qmddf a]nf–a]nfdf ;]N;k;{gsf] ;xof]u;d]tlnPsf lyP . cfkm\gf cGt/ª\uldq uf]8{g /fD;];“u Psk6s8]le8n] eg]sf lyP– >LdtLnfO{s]an cf]5\ofgdf dfq v';L kf/]/x'“b}g, efG5fdf klg v';L /fVg;Sg'k5{ .

hf]8Lsf] lsgd]n

ahf/df cfp“b} 5

Page 21: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 @#

v]nx:tLx¿ ;Ddflgt

;g\ !(** df sf]l/ofsf]l;pndf cfof ] lht @$ cf } +cf ]nlDksdf ;xefuL ePsfPyn]l6S; v]nf8L 8Da/ s'“j/nfO{!( jif{;Dd s;}n] ;f]wLvf]hL u/]sf]lyPg . …/fi6«sf] gfd /fVg v]lnof],kmls{P/ cfp“bf x¿jf eg]/ s;}n]dtna} u/]gg\Ú, cfOtaf/ emfkflhNnf v]ns'b ljsf; ;ldltn];Ddfg u/]kl5 s'“j/sf] k|ltlqmoflyof]– …!( jif{kl5 cfkm\g} lhNnfdf;Ddflgt x'g kfp“bf uj{n] 5ftLkm'n]sf] 5 .Ú Pyn]l6S;sf s'“j/nfO{dfq xf]Og, v]ns'b ;ldltn] ljleGgljwfsf k'/fgf tyf k|ltefzfnLv]nf8LnfO{ Ps} ynf]df bf];Nnfcf]9fP/ ;Ddflgt u/]sf] 5 . …xfd|f];Ddfgn] gof“ lk+9LnfO{ /fd|f] ;Gb]zhfG5Ú, rGb|u9L–^ v]tL ls;fgLaf6hLljsf rnfO/x]sf s'“j/n] yk]–…v]nf8Lx¿sf] ;+/If0flagf b]zsf]v]nIf]q dfly p7\g ;Sb}g .Ú

;f]xL ;df/f]xdf cf]nlDksdf;xefuL klxnf] g]kfnL e"k] ]Gb|l;njfn klg ;Ddflgt x'g kfp“bfs'“j/eGbf sd v';L b]lv“b}gy] . a?;Ddflgt x'g' cl3b]lv g} pgsf]d'vfs[tdf Ps k|sf/sf] v';L k|:6b]lvGYof] . ;g\ !(%* sf] t];|f]Pl;og u]d / !(^$ sf] c7f/f}+cf]nlDksdf ;xefuL Pyn]l6S;

e]6«fgn] eg]– …xfd|f] ;Ddfgn] gof“v ]nf8Lx¿df Ps k |sf/sf ]pmhf{ yk]sf] 5 .Ú

sfo {qmddf !(** dfsnsQfdf ;DkGg t];|f] ;fkmdf;xefuL Pyn]6 d]g'sf /fpt, cf7f}+;fkm v]ns'bdf s/f“t]df :j0f{kbsljh]tf dLgf kf7s, cf7f}+ ;fkmd}s/f“t]df /ht kbs ljh]tf b'uf{/fhlg/f}nf, @& cf} + cf ]n lDksdf;xefuL b]jLdfof kg]?, !@ cf} +Pl;og u]ddf ;xefuL ;Ltf/fO{, km '6ansf x:tLx¿ xl/v8\sf, ;Gb]z >]i7, g/f ]Qduf}td / clgn ;'Aaf tyf k'/fgfv]nf8L n]vgfy zdf{ / uf]vf{axfb'/aflgof“;d]tnfO{ bf];Nnf cf]9fP/;Ddflgt ul/Psf] lyof] . ;df/f]xdfs]xL v]nf8L cg'kl:yt b]lvGy] .

…pxf “x¿nfO{ ;Ddfg ug{kfp“bf cfkm}+ ;Ddflgt ePsf] dx;';ul//x]5'Ú, ;Ddfg u/]kl5 /fli6«ov]ns'b kl/ifb\sf ;b:o ;lrjn]eg]– …/fi6 «sf ] uf }/j a9fpg]v]nf8LnfO{ clegGbg ug'{kg]{ lyof],ul/of] .Ú lhv]lj; emfkfsf cWoIfl8NnL/fd l3ld/]n] klg cfkm"hlGdPsf] a]nf cyf{t\ !(%* dft];|f] Pl;og u]ddf vfnL v'§fbf}l8Psf e"k]Gb| l;njfnnfO{ ;Ddfgug{ kfp“bf uf}/jflGjt dx';; u/] .

dgfª–d:of{ª\bLnfO{ csf]{ pkflw

lzj zdf{kf]v/f– kf]v/f /+uzfnfdf

;~rfng ePsf] k|yd cGt/f{li6«o;]e]g P ;fO8 cGt/Sna km'6ank|ltof ] lutfsf ] pkflw dgfª–d:of{ª\bL Sna, sf7df8f}+n] r'd]sf]5 . v]nsf] cltl/St ;dodf v]n;lsg Ps ldg]6 af“sL /x“bf k+shnfdfn] u/]sf] Ps uf]nsf] d2tn]

ePsf] lyof] .pkflw ljh]tf l6dn] &% xhf/

?k}of“sf ;fydf 6«k|mL / pkljh]tfl6dn] %) xhf/ ?k}of“ / skL k|fKtu/]sf] 5 . ^ k6s;Dd lnu lhTb}cfPsf] dgfª–d:of{ª\bLn] cfof]hskf]v/f …PÚ nfO{ x/fpg 7"n} ;+3if{em]Ng'k/]sf] lyof] . kf]v/fsf] l6dlj?4/fd|f] v]n k|bz{g u/] klg dgfª–d:of{ª\bLsf] uf]n ug]{ s}of}+ k|of;k6s–k6s ljkmn ePsf lyP .ljhosf] ;kgf a'g]/ cfPsf lyof]dgfªsf k|lzIfs l5l/ª nf]K;fªn]

dgfª–d:ofª\bLn] pkflw r'd]sf] xf] . cltl/St ;dosf ] gf }

ldg]6df u/]sf] Ps uf]nn] cfof]hsl6d kf]v/f …PÚ sf] pkflw lhTg];kgf rsgfr'/ x 'g k 'Uof ] .;g;gLk"0f{ v]ndf nfdfn] 8LaS;leqan ;dfTg cl3 a9]sf kf]v/fsfuf]n/Ifs ;~hLj >]i7nfO{ em'SofP/u/]sf] s8f k|xf/ uf]ndf kl/0ft

eg]– …v]nf8Lx¿n] /fd|f] v]n k|bz{gu/] .Ú leGg lgodsf] ;]e]g P ;fO8km'6andf dgfª–d:of{ª\bLn] klxnf]k6s ;xeflutf hgfPsf] xf] . ;]e]gP ;fO8 kmf:6 u]d ePsfn] o;dfl:sn / ult a9L rflxg] x'gfn]km'6andf kmfObf k'¥ofpg] cg'ejv]nf8Lx¿sf] 5 . ptf k/flhtl6dsf k|lzIfs zDe' s];Ln] eg]–xfdLn] kfPsf y'k|} cj;/nfO{ uf]ndfkl/0ft ug{ ;s]gf} .

k|ltof]lutfdf dgfªsf ;]sG8nf:6 l8km]G8/ 6f;L l5l/ª a]:6

Kn]o/ eP . kmfOgn v]nsf] /dkdDofg ckm lb Dofr kf]v/f …PÚ sfltns u'?ª 3f ]lift eP eg]a ]nfotsf ] x ] l /s AjfOhSnan ] cg 'zf l;t l6dsf ]k'/:sf/ xft kf¥of] .

g]kfn ;]e]g P ;fO8 km'6andxf;+3sf] cfof]hgfdf kf]v/f/+uzfnfdf j}zfv !$ b]lv @!ut ];Dd ;~rfng ePsf ]k|ltof]lutfdf g]kfn, ef/t, xªsª/ a]nfotsf u/L s'n !^ l6dsf];xeflutf lyof] .tl

:a/

M ;'b

z{g

/l~h

t

ldl8ofsk g];gnnfO{x]6f}+8f— x]6f}+8f PkmPdsf] bf];|f]

jflif{sf]T;jsf cj;/df cfof]lhtldl8ofsk d } lqk "0 f { km '6ank|ltof ] lutfsf ] pkflw g];gnPkmPdn ] sAhf u/ ]sf ] 5 .dsjfgk'/sf cf7 l6dnfO{ kl5 kfb}{g];gnn] pkflw xft kf/]sf] xf] .

lgwfl/{t ;do / yk ;dodfb'j} kIfaf6 uf]n x'g g;s]kl5k ]gfN6L ; '6cfp6df g ];gnPkmPdsf tkm{af6 s'df/ clwsf/L/ cfbz{ yf]s/n] !÷! uf]n u/]sflyP . To:t} x]6f} +8f PkmPdsftkm{af6 Ps dfq uf]n gj/fh/;fOnLn] u/]sf lyP .

–¿k]z b'nfn

Page 22: 8fO/]S6; { x6s]s - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/.../pdf/Saptahik_13_51.pdf · lgb{zsx¿n] ] k |ToIf ¿kdf lgofln/x ]sf x 'G5g \ . pgLx¿df gflosfdf x'g'kg ]{ u '0f slQsf

x]d/fh 1jfnLåf/f sflGtk'/ klAns];G; -k|f=_ ln= sf nflu k|sflzt tyf d'lb|t, sfof{no M sflGtk'/ sDKn]S;, ;'ljwfgu/, kf]=a=g++= ^)!(, sf7df8f}+, g]kfn, kmf]g g+= $$*)!)), km\ofS; M (&&–!–$$&)!&*,email:[email protected] btf{ g++= ((÷)%!÷%@, ;jf{lwsf/ M sflGtk'/ klAns];G; -k|f=_ln= ;“u ;'/lIFt k|aGw lgb]{zs M s}nfz l;/f]lxof, lgb]{zs M ljgf]b/fh 1jfnL÷:jl:tsf l;/f]lxof, ;Dkfbs M ;'jf; 9sfn .

j}zfv @) @)^% May 2, 2008j}zfv @&, @)^% May 9, 2008 @$clGtd kftf]

s'g} a]nf kfls:tfgaf6alnp8 rnlrqdf pQ]hsg[Tofª\ugfsf ¿kdf k|j]z kfPsLx'df vfg clxn] Pp6L g]kfnLaflnsfnfO{ of}g tyf dfgl;szf]if0f u/]sf] cleof]udf d'2fv]lk/x]sL l5g\ . ;dfrf/;"qsfcg';f/ x'df vfgsf] 3/df 3/]n';xof]uLsf ¿kdf sfo{/t g]kfnLdlxnf /]Zdf ljZjsdf{sL !@jlif{of 5f]/LnfO{ x'df / pgsfwd{efO ;ldd'l2g df]Og'l2g ;]vn]of}gzf]if0f u/]sf] cleof]udfclxn] d'DaO{ k|x/Ln] pgLx¿nfO{kqmfp u/]sf] 5 . x'dfvfgdfly d'DaO{ k|x/Ln]j]Zofj[lQ u/fPsf] cleof]u;d]tnufPsf] 5 .

;dfrf/cg';f/ /]ZdfljZjsdf{ d'DaO{sf] ld/f /f]8l:ytx'df vfgsf] km\Nof6df 3/]n'sfdbf/ lyOg\ . ut jif{ -;g\@))&_ x'df vfgn] d'DaO{af6k'gfdf a;fO“ ;bf{ /]ZdfsL !@jifL{of 5f]/LnfO{ kfNg] /ljjfx;d]t ul/lbg] jfrf u/]/

x'df vfgsf] of] ¿kcfkm";“u} k'gf nu]sL lyOg . k'gfaf6x'dfn] /]Zdf ljZjsdf{nfO{kfl/>ldsafkt k|ltdlxgf@ xhf/ % ;o ef/tLo?k}of“ k7fp“lyg\ . cfkm\gL5f]/L /fd|};“u al;/x]sf]cg'dfg ug]{ /]Zdf Tolta]nf5f“ufaf6 vl;g\ ha pgsL5f]/L crfgs pgLsxf“cfOk'lug\ . 5f ]/Ln] lbPsf]hfgsf/Lsf cfwf/df /]Zdfn]d'DaO{ k|x/Ldf hfx]/L lbPkl5d'DaO{ k|x/Ln] x'df vfgnfO{kqmfp u/]sf] xf] .

;dfrf/cg';f/ ;ldd'l2gdf]Og'l2g ;]vn] x'df vfgs};Nnfxadf]lhd tL aflnsf;“utLg k6s anfTsf/ u/]sf lyP .pgn] tL aflnsfn] k|ltsf/ u/]a ]tsf ] 58Ln] lk6\g ];d]tu/]sf ] atfOPsf ] 5 . lgs}k | lt/f ]w u/ ]kl5 ut @#km ]a | 'c/Lsf lbg tLaflnsfnfO{ /]n r9fP/k'gfaf6 d'DaO{ lkmtf{k7fOPsf] lyof] .

kf]v/f– udL{sf] df};ddf w]/} s'/fsf]Vofn ug'{k5{, cGoyf :jf:Yodf afwf k'U5 .hgr]tgf hufpg udL{s} df};dnfO{dWogh/ /fv]/ Pp6f sfo{qmd toePsf] 5 . udL{ df};dnfO{ dWogh/ub}{ 8fO/]S;g g]kfnn] 8fO/]S;gPShLla;g PG8 sGe]g;g ;]G6/df;d/ PS:kf]–@))* ug{ nflu//x]sf]5 . sfo{qmd h]7 ( b]lv !@ut];Dd ;~rfng x'g]5 . klxnf]k6s x'g nfu]s]f of] sfo{qmdn];f}Gbo{ ;fdu|L, :jf:Yo /km];g;“u ;DalGwt hgr]tgfhufpg] p2]Zo /fv]sf] 5 .

$) eGbf a9L :6n;dfj]z ul/g] sfo{qmddf;d/ j]o/, a]a|]h, 3/n] j:t',km];g xfp;, ;d/ x]NySofDk, xf]6n tyf /]:6'/f“,ef]s];gn 6]«lgª cflbsfaf/]df hfgsf/L kfpg;lsg] 8fO/]S;g g]kfnsflgb]{zs bLks yfkfn]atfP . d]nfdf k|ToIf¿kdf udL{ ofddf km];gtyf :jf:Yosf] s;/L Vofn/fVg] eGg] ljifodf;fIffTsf/ ug{ kfOg]5 .sfo{qmddf s'n *nfv vr{ x'g]atfOG5 .

;d/ PS;kf]

;fKtflxs ;dfrf/w/fg– s8f d]xgt u/]sf]

ylst z/L/nfO{ nfx'/]x¿ cf/fdlbg rfxG5g\ . cf/fd / cfgGbs}lglDt pgLx¿ l56f]l56f] :jb]zkms{g rfxG5g\ . g]kfn cfPkl5pgLx¿nfO { /demdd} Jo:tb]lvG5 . dgf ]/~hgs} lglDtnfx'/]x¿n] ut z'qmaf/ w/fgdfPs 8fG; kf6L{] cfof]lht u/] .

o'jtLx¿sf] Go"g pkl:ylt/x] klg 8fG; kf6L{df nfx'/]x¿lao/sf] r':sL nufp“b} gfRg d:t

d'DaO{df lemd–lemd k/]nLd'DaO{— ;'b "/

klZrd ;f +:s [ lts;d"x d'DaO{sf] k|:t'ltljljw dgf]/~hgfTds;f+:s[lts sfo{qmd

lemd–lemd k/]nLd 'DaO {df eJo¿kdf ;DkGgePsf] 5 . utd] ! tfl/vdf d'DaO{sf]df6' +uf, d] @ df jfzL / d]$ df dl/gnfOG;df k|:t'tul/Psf] pQm sfo{qmddfg]kfnL rnlrqsL gflosf;l~rtf n'O “6 ]nn] l6s'nLx} d]/f ] 6n6n uLtdf g[Tok |:t 't u/ ]/ bz{sx¿sf ]

dg lhltg\ .rnlrqsf] kbf{df dfq

b]lvg] gflosfsf] g[To d'DaO{dfk|ToIf ¿kdf b]Vg kfp“bf k|jf;Lg]kfnLx¿sf] tfnL / l;6Ln] xnu '~hfodfg ag ]sf ] lyof ] .sfo{qmddf nf]sbf]xf]/L ufosljdn 8f“uLsf] gof“ PNadaf6;d;fdlos uLt awfO{ 5 awfO{

hgtfnfO{ / kfg;df aQL afn]sf]nf]suLt bz{sx¿n] lgs} dgk/fPsf lyP .

sfo{qmddf uflosf xl/gf;fpb, ufosåo k|sfz yfkf /nfnaxfb'/ wfdLn] ljleGg b]p8fuLt k |:t 't u/ ]sf lyP eg]sfo{qmdsf] cGtlt/ ufos ljdn8f“uL / lji0f' yfkfsf] bf]xf]/Ldfbz{sx¿ 5d5dL gfr]sf lyP .k|jf;L g]kfnLx¿sf] pT;fxhgs;xeflutf /x]sf] pQm sfo{qmddfg ]kfn k ' ln; Snasf 8fG;k|lzIfs lbnLk, k|sfz, /d]z l;+x,bLks kl/of/, ; 'gLtf cflbsnfsf/n] g]kfnLkg emNsg] ljleGgg[To k|:t't u/]sf lyP .

–jL/]Gb| kf}8]n

8fG;df d:t

b]lvGy] . l8h] nlntn] ahfPsf];+uLtsf] tfndf sDd/ dsf{p“b}gfRg]x¿sf] 3'O“rf] afSn} b]lvGYof] .yf ] / } eP klg 8fG; qm ]hLo'jtLx¿sf] pkl:yltn] kf6L{sf]/f }gs j[l4 u/]sf] lyof] . 5f]6fjfg lk; klx/gdf gfRg] o'jtLx¿n]udL{sf] kf/f] lgs} a9fPsf lyP .

lxGbL, g]kfnL tyf c+u|]hLnf]slk|o uLtx¿df gfRg kfp“bf

w/fg] tGg]/L k':tf b+u b]lvGy] .rsf]{ udL{sf afah'b klg lbp“;}k|f/De ePsf] kf6L{df w/fg]x¿ emG8}dWo/ft;Dd gflr/x]sf lyP . b'O{jif{cl3 etL{ ePsf nfx'/]x¿ / kf6L{sG;]K6n] ;+o'Qm ¿kdf cfof]hgfu/]sf] pQm 8fG; kf6L{df /dfOnf]ub}{ gfRg]x¿ dfq xf]Ogg\, 8fG;km\nf]/glhs} pleP/ x]g]{x¿sf] eL8klg afSn} lyof] .