PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA I PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA I EKOLOŠKA KRIZAEKOLOŠKA KRIZA

PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA I EKOLOŠKA PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA I EKOLOŠKA KRIZAKRIZA

Visoke stope nataliteta ali i mortaliteta u Visoke stope nataliteta ali i mortaliteta u predmodernim društvimapredmodernim društvima

Očekivanje porasta standarda u doba industrijalizmaOčekivanje porasta standarda u doba industrijalizma Porast broja stanovnika u EvropiPorast broja stanovnika u Evropi Tomas Maltus: Tomas Maltus: Esej o principima stanovništva Esej o principima stanovništva (1798)(1798) Rasprava o vezi rasta broja stanovnika i rezervi hraneRasprava o vezi rasta broja stanovnika i rezervi hrane Rast stanovništva eksponencijalan, rast rezervi hrane Rast stanovništva eksponencijalan, rast rezervi hrane

ograničenograničen Ishod: glad, zajedno sa kugom i ratovima – prirodno Ishod: glad, zajedno sa kugom i ratovima – prirodno

ograničenje rasta broja stanovnikaograničenje rasta broja stanovnika Rešenje: moralno uzdržavanjeRešenje: moralno uzdržavanje

PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA I EKOLOŠKA PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA I EKOLOŠKA KRIZAKRIZA

Smanjenje stope rasta stanovništva u razvijenim Smanjenje stope rasta stanovništva u razvijenim zemljama Evrope u 19. i 20. vekuzemljama Evrope u 19. i 20. veku

Oživljavanje Maltusovih ideja zbog porasta u 20. Oživljavanje Maltusovih ideja zbog porasta u 20. veku (manje razvijene zemlje)veku (manje razvijene zemlje)

Pritisak rasta broja stanovnika na prirodno Pritisak rasta broja stanovnika na prirodno okruženje i fizičku infrastrukturu mnogih delova okruženje i fizičku infrastrukturu mnogih delova svetasveta

Uticaj globalnih modela potrošnje i stavova prema Uticaj globalnih modela potrošnje i stavova prema prirodnoj okolini na raspoloživost resursa (i prirodnoj okolini na raspoloživost resursa (i oskudicu)oskudicu)

Tema poglavlja: uzajamna povezanost rasta Tema poglavlja: uzajamna povezanost rasta stanovništva, čovekove potrošnje i upotrebe stanovništva, čovekove potrošnje i upotrebe resursa iz životne sredineresursa iz životne sredine

PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA U SVETUPRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA U SVETU

Predviđanje katastrofalnih posledica neprestanog Predviđanje katastrofalnih posledica neprestanog rasta stanovništvarasta stanovništva

Opravdana zabrinutost zbog ograničenih resursa i Opravdana zabrinutost zbog ograničenih resursa i naglog rastanaglog rasta

Procene: nastavak prirasta stanovništva po Procene: nastavak prirasta stanovništva po sadašnjoj stopi za nekoliko decenija ne bi se sadašnjoj stopi za nekoliko decenija ne bi se mogao kontrolisatimogao kontrolisati

ANALIZA STANOVNIŠTVA: DEMOGRAFIJAANALIZA STANOVNIŠTVA: DEMOGRAFIJA

Demografija: nauka o stanovništvuDemografija: nauka o stanovništvu U centru pažnje merenje broja stanovništva i U centru pažnje merenje broja stanovništva i

objašnjavanje njegovog porasta ili opadanjaobjašnjavanje njegovog porasta ili opadanja Tri činioca rasta ili opadanja broja stanovnika: Tri činioca rasta ili opadanja broja stanovnika:

broj rođenih, broj umrlih i migraciona kretanjabroj rođenih, broj umrlih i migraciona kretanja Popis stanovništva: sistematsko istraživanje čiji je Popis stanovništva: sistematsko istraživanje čiji je

cilj prikupljanje podataka o stanovništvu cilj prikupljanje podataka o stanovništvu određene zemljeodređene zemlje

Problem nepouzdanosti demografskih statistika u Problem nepouzdanosti demografskih statistika u manje razvijenim zemljamamanje razvijenim zemljama

Primer Indije: procena da je registrovani broj Primer Indije: procena da je registrovani broj rođenih i umrlih tek ¾ stvarnog brojarođenih i umrlih tek ¾ stvarnog broja

OSNOVNI DEMOGRAFSKI POJMOVIOSNOVNI DEMOGRAFSKI POJMOVI

Opšta stope nataliteta: broj živorođenih u toku Opšta stope nataliteta: broj živorođenih u toku jedne godine na hiljadu stanovnikajedne godine na hiljadu stanovnika

Fertilitet: broj živorođene dece koju ima prosečna Fertilitet: broj živorođene dece koju ima prosečna ženažena

Fekonditet: potencijalan broj dece koji žena Fekonditet: potencijalan broj dece koji žena biološki može da ima (biološka plodnost)biološki može da ima (biološka plodnost)

Opšta stopa mortaliteta: broj umrlih lica na Opšta stopa mortaliteta: broj umrlih lica na hiljadu stanovnika u toku jedne godinehiljadu stanovnika u toku jedne godine

OSNOVNI DEMOGRAFSKI POJMOVIOSNOVNI DEMOGRAFSKI POJMOVI

Mortalitet: ukupan broj umrlih lica u jednoj Mortalitet: ukupan broj umrlih lica u jednoj populacijipopulaciji

Stopa smrtnosti odojčadi: odnos između broja umrle Stopa smrtnosti odojčadi: odnos između broja umrle odojčadi koja umru pre nego što napune godinu odojčadi koja umru pre nego što napune godinu dana i broja živorođene dece u godini posmatranjadana i broja živorođene dece u godini posmatranja

Očekivana dužina življenja: broj godina koje neka Očekivana dužina življenja: broj godina koje neka prosečna osoba može da očekuje da će poživetiprosečna osoba može da očekuje da će poživeti

Životni vek: maksimalan broj godina koliko neki Životni vek: maksimalan broj godina koliko neki pojedinac može da živipojedinac može da živi

DINAMIKA PROMENE STANOVNIŠTVADINAMIKA PROMENE STANOVNIŠTVA

Stopa porasta ili opadanja stanovništva: razlika Stopa porasta ili opadanja stanovništva: razlika između stope nataliteta i stope mortalitetaizmeđu stope nataliteta i stope mortaliteta

Negativne stope priraštaja nekih evropskih zemaljaNegativne stope priraštaja nekih evropskih zemalja Gotovo sve industrijalizovane zemlje – stope manje Gotovo sve industrijalizovane zemlje – stope manje

od 0,5 %od 0,5 % Manje razvijene zemlje: stope priraštaja između 2 i Manje razvijene zemlje: stope priraštaja između 2 i

3 %3 % Period za koji se stanovništvo udvostruči:Period za koji se stanovništvo udvostruči: Rast od 1% - udvostručavanje stanovništva za 70 Rast od 1% - udvostručavanje stanovništva za 70

godinagodina Rast od 2% - udvostručavanje za 35 godinaRast od 2% - udvostručavanje za 35 godina Rast 3% - udvostručavanje za 23 godineRast 3% - udvostručavanje za 23 godine

PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA U ZEMLJAMA U PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA U ZEMLJAMA U RAZVOJURAZVOJU

Nagli pad mortaliteta zbog poboljšanja Nagli pad mortaliteta zbog poboljšanja zdravstvenih usluga i higijenskih merazdravstvenih usluga i higijenskih mera

Meksiko Siti: 45% stanovništva ispod 15 godinaMeksiko Siti: 45% stanovništva ispod 15 godina Veće zdravstvene i obrazovne potrebe dece – Veće zdravstvene i obrazovne potrebe dece –

opterećenje za društvo i ekonomiju nerazvijenih opterećenje za društvo i ekonomiju nerazvijenih zemaljazemalja

Tradicionalni stavovi o veličini porodice – deca Tradicionalni stavovi o veličini porodice – deca kao pomažući članovi na poljoprivrednim kao pomažući članovi na poljoprivrednim gazdinstvimagazdinstvima

Religija i kontrola rađanja: islam, katoličanstvo Religija i kontrola rađanja: islam, katoličanstvo (pogotovo u Južnoj i Centralnoj Americi)(pogotovo u Južnoj i Centralnoj Americi)

Kina: politika jednog detetaKina: politika jednog deteta

DEMOGRAFSKA TRANZICIJADEMOGRAFSKA TRANZICIJA

Demografska tranzicija: promene odnosa nataliteta i Demografska tranzicija: promene odnosa nataliteta i mortaliteta u industrijalizovanim zemljama od 19. mortaliteta u industrijalizovanim zemljama od 19. veka do danasveka do danas

Voren Tompson: tri faze demografske tranzicijeVoren Tompson: tri faze demografske tranzicije Prva faza: tradicionalna društva – visoke i stopa Prva faza: tradicionalna društva – visoke i stopa

nataliteta i mortaliteta (pogotovo smrtnost odojčadi)nataliteta i mortaliteta (pogotovo smrtnost odojčadi) Mali ili nikakav porast stanovništvaMali ili nikakav porast stanovništva Druga faza: Evropa i SAD početkom 19. vekaDruga faza: Evropa i SAD početkom 19. veka Opadanje stope mortaliteta uz visoke stope Opadanje stope mortaliteta uz visoke stope

nataliteta – porast broja stanovnikanataliteta – porast broja stanovnika Treća faza: opadanje i stope rađanja – ponovna Treća faza: opadanje i stope rađanja – ponovna

stabilnoststabilnost

PROGNOZE O BUDUĆEM PRIRAŠTAJU PROGNOZE O BUDUĆEM PRIRAŠTAJU STANOVNIŠTVASTANOVNIŠTVA

Nekoliko mogućih scenarija demografskog razvoja UN:Nekoliko mogućih scenarija demografskog razvoja UN: ““Visoka stopa rađanja”: predviđanje o porastu Visoka stopa rađanja”: predviđanje o porastu

svetskog stanovništva na preko 25 milijardi do 2150. svetskog stanovništva na preko 25 milijardi do 2150. godinegodine

““Umerena stopa rađanja” (najverovatniji razvoj): Umerena stopa rađanja” (najverovatniji razvoj): stabilizacija fertiliteta na dvoje dece – broj stanovnika stabilizacija fertiliteta na dvoje dece – broj stanovnika 2150. 10,8 milijardi2150. 10,8 milijardi

Dve “skrivene” tendencije unutar pomenutih Dve “skrivene” tendencije unutar pomenutih scenarija:scenarija:

Prvo, očekivani prolazak zemalja u razvoju kroz Prvo, očekivani prolazak zemalja u razvoju kroz demografsku tranziciju – smanjenje mortaliteta i demografsku tranziciju – smanjenje mortaliteta i porast broja stanovnikaporast broja stanovnika

Procena: Kina i Indija po 1‚5 milijardi stanovnika Procena: Kina i Indija po 1‚5 milijardi stanovnika

PROGNOZE O BUDUĆEM PRIRAŠTAJU PROGNOZE O BUDUĆEM PRIRAŠTAJU STANOVNIŠTVASTANOVNIŠTVA

Drugo, starenje stanovništva u razvijenim zemljamaDrugo, starenje stanovništva u razvijenim zemljama Sve veći politički uticaj starijih i pritisak na Sve veći politički uticaj starijih i pritisak na

zdravstvene i socijalne službezdravstvene i socijalne službe Moguće posledice: društveni nemiri, unutrašnje Moguće posledice: društveni nemiri, unutrašnje

migracije, rast gradova, ugrožavanje životne migracije, rast gradova, ugrožavanje životne sredine, porast stope kriminala...sredine, porast stope kriminala...

Posebno ozbiljan problem nestašice hrane i gladiPosebno ozbiljan problem nestašice hrane i gladi Neizvesno povećanje proizvodnje hraneNeizvesno povećanje proizvodnje hrane Problemi nerazvijenih zemalja: nedostatak vode za Problemi nerazvijenih zemalja: nedostatak vode za

piće, smanjivanje obradivih površina i razaranje tla piće, smanjivanje obradivih površina i razaranje tla – posledica smanjenje produktivnosti u poljoprivredi– posledica smanjenje produktivnosti u poljoprivredi

UTICAJ ČOVEKA NA PRIRODNI SVETUTICAJ ČOVEKA NA PRIRODNI SVET

Dominacija prirode nad čovekom u Dominacija prirode nad čovekom u predindustrijskim društvimapredindustrijskim društvima

Obrnuta situacija danas: ljudske aktivnosti utiču Obrnuta situacija danas: ljudske aktivnosti utiču na većinu prirodnih procesana većinu prirodnih procesa

Zahtevi moderne industrije za energijom i Zahtevi moderne industrije za energijom i sirovinama (čije su rezerve ograničene)sirovinama (čije su rezerve ograničene)

Ekologija (zaštita životne sredine) povezana i sa Ekologija (zaštita životne sredine) povezana i sa sveukupnim načinom života u industrijalizovanim sveukupnim načinom života u industrijalizovanim društvimadruštvima

Ekonomski rast kao glavni cilj savremenih privredaEkonomski rast kao glavni cilj savremenih privreda Posledice porasta životnog standarda zemalja u Posledice porasta životnog standarda zemalja u

razvojurazvoju

ZABRINUTOST ZBOG ŽIVOTNE SREDINE: ZABRINUTOST ZBOG ŽIVOTNE SREDINE: POSTOJE LI GRANICE RASTA?POSTOJE LI GRANICE RASTA?

Rimski klub 1970ih (grupa industrijalaca, privrednih Rimski klub 1970ih (grupa industrijalaca, privrednih savetnika i civilnih aktivista): savetnika i civilnih aktivista): Granice rastaGranice rasta

Predviđanje posledica neprekidnog privrednog rasta, Predviđanje posledica neprekidnog privrednog rasta, porasta stanovništva, zagađenja i iscrpljivanje porasta stanovništva, zagađenja i iscrpljivanje prirodnih resursaprirodnih resursa

Glavni zaključak: stope industrijskog rasta nespojive Glavni zaključak: stope industrijskog rasta nespojive sa ograničenim resursima i mogućnostima planete da sa ograničenim resursima i mogućnostima planete da “podnese” porast stanovništva i zagađenje“podnese” porast stanovništva i zagađenje

Kritike i osporavanja, ali i znatan uticaj izveštajaKritike i osporavanja, ali i znatan uticaj izveštaja Osnovna ideja teško osporiva: postoje društveni i Osnovna ideja teško osporiva: postoje društveni i

prirodni uticaji koji ograničavaju mogućnosti planete prirodni uticaji koji ograničavaju mogućnosti planete da “izdrži” dalji rast privrede i broja stanovnikada “izdrži” dalji rast privrede i broja stanovnika

ODRŽIVI RAZVOJODRŽIVI RAZVOJ

Održivi razvoj: upotreba resursa koji se mogu Održivi razvoj: upotreba resursa koji se mogu reciklirati da bi se unapredio privredni rast, reciklirati da bi se unapredio privredni rast, zaštita životinjskih vrsta i raznovrsnosti živih bića, zaštita životinjskih vrsta i raznovrsnosti živih bića, te obaveza održavanja čistog vazduha, vode i te obaveza održavanja čistog vazduha, vode i zemljištazemljišta

Prvi put izraz “održivi razvoj” u izveštaju UN iz Prvi put izraz “održivi razvoj” u izveštaju UN iz 1987: 1987: Naša zajednička budućnostNaša zajednička budućnost

Kritika: pojam suviše neodređen i zanemaruje Kritika: pojam suviše neodređen i zanemaruje posebne potrebe siromašnih zemaljaposebne potrebe siromašnih zemalja

Ideja pretežno usmerena na potrebe bogatijih Ideja pretežno usmerena na potrebe bogatijih zemaljazemalja

POTROŠNJA, SIROMAŠTVO I ŽIVOTNA POTROŠNJA, SIROMAŠTVO I ŽIVOTNA SREDINASREDINA

Važnost obrazaca potrošnje dobara, usluga, Važnost obrazaca potrošnje dobara, usluga, energije i resursa od strane pojedinaca, institucija energije i resursa od strane pojedinaca, institucija i društavai društava

Pozitivne i negativne strane potrošnjePozitivne i negativne strane potrošnje Veća potrošnja znači i bolji standard i veći Veća potrošnja znači i bolji standard i veći

privredni razvojprivredni razvoj Sa druge strane, veća potrošnja povezana sa Sa druge strane, veća potrošnja povezana sa

ugrožavanjem prirodne sredine i povećanjem ugrožavanjem prirodne sredine i povećanjem nejednakostinejednakosti

Najbogatijih 10% troši 58% ukupne energije, 84% Najbogatijih 10% troši 58% ukupne energije, 84% ukupne količine papira, 45% ukupnih količina ukupne količine papira, 45% ukupnih količina mesa i ribe i poseduje 87% svih motornih vozilamesa i ribe i poseduje 87% svih motornih vozila

POTROŠNJA, SIROMAŠTVO I ŽIVOTNA POTROŠNJA, SIROMAŠTVO I ŽIVOTNA SREDINASREDINA

Uticaj potrošnje na životnu sredinu: potrošnja vode, Uticaj potrošnje na životnu sredinu: potrošnja vode, sagorevanje fosilnih goriva, potrošnja drvetasagorevanje fosilnih goriva, potrošnja drveta

Ekološka šteta potrošnje najveća za najsiromašnije Ekološka šteta potrošnje najveća za najsiromašnije oblasti na državnom i globalnom nivouoblasti na državnom i globalnom nivou

Uništavanje tla i krčenje šuma, nedostatak vode za Uništavanje tla i krčenje šuma, nedostatak vode za piće, izduvni automobilski gasovi, zagađenje piće, izduvni automobilski gasovi, zagađenje vazduha – najizraženiji i koncentrisani u zemljama u vazduha – najizraženiji i koncentrisani u zemljama u razvojurazvoju

IZVORI OPASNOSTIIZVORI OPASNOSTI

Dva osnovna tipa globalnih opasnosti:Dva osnovna tipa globalnih opasnosti:

Zagađivanje i stvaranje otpadnih materija koje se Zagađivanje i stvaranje otpadnih materija koje se izbacuju u prirodnu okolinuizbacuju u prirodnu okolinu

Prekomerno trošenje neobnovljivih prirodnih Prekomerno trošenje neobnovljivih prirodnih resursaresursa

ZAGAĐENJE I OTPADZAGAĐENJE I OTPAD

Procena o 2,7 miliona života godišnje koje odnese Procena o 2,7 miliona života godišnje koje odnese zagađenje vazduhazagađenje vazduha

Dve vrste zagađenja vazduha: “spoljašnje zagađenje” Dve vrste zagađenja vazduha: “spoljašnje zagađenje” – industrija i izduvni gasovi automobila i “unutrašnje – industrija i izduvni gasovi automobila i “unutrašnje zagađenje” – grejanje i kuvanje u domaćinstvimazagađenje” – grejanje i kuvanje u domaćinstvima

Porast nivoa zagađenja vazduha i u zemljama u Porast nivoa zagađenja vazduha i u zemljama u razvojurazvoju

Kisele kiše: vezivanje oksida sumpora i azota za vodu Kisele kiše: vezivanje oksida sumpora i azota za vodu u atmosferiu atmosferi

Posebna ugroženost Kanade, Poljske i zemalja Posebna ugroženost Kanade, Poljske i zemalja SkandinavijeSkandinavije

Uzrok kiselih kiša u Kanadi industrija u američkoj Uzrok kiselih kiša u Kanadi industrija u američkoj državi Njujork – transnacionalni problemdržavi Njujork – transnacionalni problem

ZAGAĐENJE I OTPADZAGAĐENJE I OTPAD

Zagađenje vode: zagađenje otrovnim Zagađenje vode: zagađenje otrovnim hemikalijama i mineralima, pesticidima ili hemikalijama i mineralima, pesticidima ili neodgovarajućim kanalizacionim sistemimaneodgovarajućim kanalizacionim sistemima

Posebna ugroženost zemalja Istočne Evrope i Posebna ugroženost zemalja Istočne Evrope i zemalja bivšeg Sovjetskog Savezazemalja bivšeg Sovjetskog Saveza

Industrijska društva kao “društva otpadaka”Industrijska društva kao “društva otpadaka” Nemogućnost reciklaže plastikeNemogućnost reciklaže plastike Problemi zemalja u razvoju sa odnošenjem Problemi zemalja u razvoju sa odnošenjem

otpada – mogućnost širenja zaraznih bolestiotpada – mogućnost širenja zaraznih bolesti

ISTROŠENOST RESURSAISTROŠENOST RESURSA

Obnovljivi resursi: voda, šume, biljni i životinjski Obnovljivi resursi: voda, šume, biljni i životinjski svetsvet

Opasnost potpunog iscrpljivanja obnovljivih Opasnost potpunog iscrpljivanja obnovljivih resursa zbog prekomerne potrošnjeresursa zbog prekomerne potrošnje

Problemi vodosnabdevanja u zemljama u razvojuProblemi vodosnabdevanja u zemljama u razvoju Uticaj globalnog zagrevanja na potrošnju zaliha Uticaj globalnog zagrevanja na potrošnju zaliha

vodevode Razaranje i pustošenje tlaRazaranje i pustošenje tla Neplansko krčenje šumaNeplansko krčenje šuma Više od trećine prvobitnih šuma na zemlji nestaloViše od trećine prvobitnih šuma na zemlji nestalo Posebno ozbiljan problem krčenja tropskih šumaPosebno ozbiljan problem krčenja tropskih šuma Erozija tla i poplave kao poslediceErozija tla i poplave kao posledice

RIZIK I ŽIVOTNA SREDINARIZIK I ŽIVOTNA SREDINA

Globalno rizično društvo: globalni poredak sa Globalno rizično društvo: globalni poredak sa rizicima po bezbednost nepoznatim ranijim rizicima po bezbednost nepoznatim ranijim generacijama (uključujući i ekološke rizike)generacijama (uključujući i ekološke rizike)

Urlih Bek: većina rizika globalni po karakteru – Urlih Bek: većina rizika globalni po karakteru – nezavisni od nacionalnosti, bogatstva ili nezavisni od nacionalnosti, bogatstva ili društvenog porekladruštvenog porekla

Potencijalna pretnja svim društvima:Potencijalna pretnja svim društvima: Globalno zagrevanjeGlobalno zagrevanje Genetski modifikovani organizmiGenetski modifikovani organizmi

GLOBALNO ZAGREVANJEGLOBALNO ZAGREVANJE

Verovatno najozbiljniji ekološki izazov danasVerovatno najozbiljniji ekološki izazov danas Globalno zagrevanje: postepeno povećavanje Globalno zagrevanje: postepeno povećavanje

prosečne temperature zemlje zbog promena prosečne temperature zemlje zbog promena hemijskog sastava atmosferehemijskog sastava atmosfere

Povezanost globalnog zagrevanja sa efektom Povezanost globalnog zagrevanja sa efektom staklene bašte (povećavanjem količine gasova koji, staklene bašte (povećavanjem količine gasova koji, kao u staklenim baštama, zadržavaju toplotu kao u staklenim baštama, zadržavaju toplotu unutar zemljine atmosfere)unutar zemljine atmosfere)

Povećanje koncentracije gasova od početka Povećanje koncentracije gasova od početka ubrzane industrijalizacije: ugljen-dioksid, metan, ubrzane industrijalizacije: ugljen-dioksid, metan, azotazot

Povećanje temperature na površini zemlje od kraja Povećanje temperature na površini zemlje od kraja 19. veka19. veka

GLOBALNO ZAGREVANJEGLOBALNO ZAGREVANJE

Moguće posledice globalnog zagrevanja:Moguće posledice globalnog zagrevanja:

Podizanje nivoa moraPodizanje nivoa mora Pretvaranje plodnog tla u pustinjskoPretvaranje plodnog tla u pustinjsko Širenje zaraznih bolestiŠirenje zaraznih bolesti Loše žetveLoše žetve Promene klimatskih obrazacaPromene klimatskih obrazaca

Ubrzano topljenje leda na Arktiku – posledica Ubrzano topljenje leda na Arktiku – posledica globalnog zagrevanja?globalnog zagrevanja?

GLOBALNO ZAGREVANJEGLOBALNO ZAGREVANJE

Sumnje nekih naučnika u postojanje globalnog Sumnje nekih naučnika u postojanje globalnog zagrevanja ili čovekove aktivnosti kao uzroka zagrevanja ili čovekove aktivnosti kao uzroka (ako ono postoji)(ako ono postoji)

Izveštaj naučnika iz 2000. godine: globalno Izveštaj naučnika iz 2000. godine: globalno zagrevanje ipak postoji – povećanje temperature zagrevanje ipak postoji – povećanje temperature u 20. veku od 0,4 do 0,8 stepena Celzijusau 20. veku od 0,4 do 0,8 stepena Celzijusa

Povećanje ispuštanja ugljen-dioksida pogotovo Povećanje ispuštanja ugljen-dioksida pogotovo zabrinjavajuće (najveći zagađivač na svetu SAD, u zabrinjavajuće (najveći zagađivač na svetu SAD, u Evropi V. Britanija i Nemačka)Evropi V. Britanija i Nemačka)

Kjoto protokol 1997. godine: dogovor da Kjoto protokol 1997. godine: dogovor da industrijalizovane zemlje smanje emisiju gasova industrijalizovane zemlje smanje emisiju gasova za 20 do 40 procenata za 20 do 40 procenata

GENETSKI MODIFIKOVANA HRANAGENETSKI MODIFIKOVANA HRANA

Globalni problem gladi i neuhranjenostiGlobalni problem gladi i neuhranjenosti Moguće rešenje: najnovija otkrića u nauci i Moguće rešenje: najnovija otkrića u nauci i

biotehnologiji?biotehnologiji? Genetska modifikacija, genetski modifikovani Genetska modifikacija, genetski modifikovani

organizmi (GMO) i genetski modifikovana hranaorganizmi (GMO) i genetski modifikovana hrana Lider GMO biznisa: američka kompanija MonsantoLider GMO biznisa: američka kompanija Monsanto GMO kao pomoć u prehrani siromašnih i način za GMO kao pomoć u prehrani siromašnih i način za

smanjivanje upotrebe hemijskih zagađivača smanjivanje upotrebe hemijskih zagađivača (pesticida i herbicida)(pesticida i herbicida)

““Superpirinač”: moguće povećanje prinosa za 35%Superpirinač”: moguće povećanje prinosa za 35% ““Zlatni pirinač” (dodatak vitamina A): umanjenje Zlatni pirinač” (dodatak vitamina A): umanjenje

nedostatka vitamina A kod 120 miliona decenedostatka vitamina A kod 120 miliona dece

GENETSKI MODIFIKOVANA HRANAGENETSKI MODIFIKOVANA HRANA

Druga strana medalje: nema dokaza o Druga strana medalje: nema dokaza o bezbednosti genetski modifikovanih organizamabezbednosti genetski modifikovanih organizama

Mogućnost pojave nepredvidljivih bolesti kod Mogućnost pojave nepredvidljivih bolesti kod biljaka i životinjabiljaka i životinja

Preskakanje gena sa uljane repice na pčelePreskakanje gena sa uljane repice na pčele Neočekivani delovi gena kod modifikovanog zrna Neočekivani delovi gena kod modifikovanog zrna

sojesoje Zaključak: mogući veliki dobici, ali i nepredvidljivi Zaključak: mogući veliki dobici, ali i nepredvidljivi

i nemerljivi rizicii nemerljivi rizici Princip predostrožnosti: gde god postoji ozbiljna Princip predostrožnosti: gde god postoji ozbiljna

sumnja kada je reč o primeni novih postupaka sumnja kada je reč o primeni novih postupaka bolje zadržati postojeće prakse nego ih menjatibolje zadržati postojeće prakse nego ih menjati

POGLED U BUDUĆNOSTPOGLED U BUDUĆNOST

Doprinos sociologije: podsećanje da je čovek tvorac Doprinos sociologije: podsećanje da je čovek tvorac društvenih institucijadruštvenih institucija

Eko-efikasnost: razvojne tehnologije delotvorne za Eko-efikasnost: razvojne tehnologije delotvorne za ostvarivanje privrednog rasta uz minimalne štete ostvarivanje privrednog rasta uz minimalne štete po životnu sredinupo životnu sredinu

Ekološka modernizacija: upotreba eko-efikasnih Ekološka modernizacija: upotreba eko-efikasnih tehnologija u obliku privrednog razvoja u kojem tehnologija u obliku privrednog razvoja u kojem dolazi do udruživanja privrednog rasta sa dolazi do udruživanja privrednog rasta sa pozitivnim politikama zaštite čovekove okolinepozitivnim politikama zaštite čovekove okoline

Reciklaža i politika “nultog otpada”Reciklaža i politika “nultog otpada” Tojota i Honda: 85% recikliranih delova za Tojota i Honda: 85% recikliranih delova za

automobileautomobile Veza održivog razvoja i promena globalne Veza održivog razvoja i promena globalne

nejednakostinejednakosti

ŠIRA LITERATURAŠIRA LITERATURA

Bobić Mirjana. 2007. Bobić Mirjana. 2007. Demografija i sociologija: Demografija i sociologija: veza ili sinteza. veza ili sinteza. Beograd: Službeni glasnik.Beograd: Službeni glasnik.

Gidens Entoni. 2010. Gidens Entoni. 2010. Klimatske promene i Klimatske promene i politika. politika. Beograd: Klio.Beograd: Klio.

Čvorović Zoran. 2005. Čvorović Zoran. 2005. Upravljanje rizicima u Upravljanje rizicima u životnoj srediniživotnoj sredini. Beograd: Zadužbina Andrejević.. Beograd: Zadužbina Andrejević.