9. SINIF TARİH (YENİ) - elfiyayinlari.comelfiyayinlari.com/upload/files/pdf/9_sinif/9_sinif_tarih.pdf · 10 ÜNİTE 1 TARİH BİLİMİ Tarih Bilimine Giriş Kavramlar OBJEKTİF:

YAYIN KURULU

Hazrlayanlar

Hilal KBAR, Aylin GRLEK

YAYINA HAZIRLAYANLAR KURULU

Kurumsal Yaynlar Ynetmeni

Saime YILDIRIM

Kurumsal Yaynlar Birimi Dizgi & Grafik

Mustafa Burak SANK & Ezgi GLER & Meltem TEMEL

Sumru ALMAcAK & Gamze KAYA & Pnar KORKMAZ

Yasin ELEB & Reyhan KARAHASANOLU

Bask - Cilt

Nee Matbaaclk Yaynclk Sanayi ve Tic. A..

Adres:Akaburgaz Mh. Mehmet Deniz Kopuz Sk. No:17

3.Bodrum Esenyurt / STANBUL

Yaync Sertifika No: 32077

Matbaa Sertifika No: 22861

ISBN: 9786059213196

stanbul 2015

Bu eserin her hakk sakl olup tm haklar Elfi Yaynclka aittir. Ksmi de olsa alnt yaplamaz, metin ve sorular aynen deitirilerek elektronik, mekanik, fotokopi ya da baka bir sistemle oaltlamaz, depolanamaz.

Copyright Tm Haklar Sakldr.

nite konularnn belirtilerek soru tarzn-da rencinin ilgisini ekecek ekilde ya-zld blmdr.

Konu ile ilgili verilen rnekler blmdr.

rencinin akll defter zerinde not tut-mas iin ayrlan blmlerdir.

Konu ile ilgili dikkat edilmesi gereken, uyarlar, notlar vb.

Derste ilenen konular ile ilgili rencile-rin bireysel, arkadalaryla veya ailesiylebirlikte gerekletirebilecei ders d mze nerisi, roman tavsiyesi, atlye a-lmas, bilimsel almalar, vb. ieriklerin yer ald hareketli kutudur.

Derste ilenen konularn renilip peki-tirilmesi iin rencilerin zecei ak ulu veya oktan semeli sorulardr.

Defterlerimizi Tanyalm

nitenin sonunda yer alan niteyi zetle-yen kavram alardr.

nite sonunda ilgili nitedeki tm blm-leri ve konu / kavramlar ierecek ekilde klasik ve / veya test trndeki sorular ieren blmdr.

Ders esnasnda rencilerin bireysel veya grupla alaca konu ile ilgili st dzey dnme becerileri kazandranalma sayfasdr.

lgili nitedeki blmleri veya konular -rencinin ne kadar rendiini test edecek ak ulu ve oktan semeli sorulardan oluan blmdr.

Konu ile ilikili gerek hayattan merak uyandracak ilgin bilgiler blmdr.

Konu ile ilgili oyun, bulmaca, zeka soru-lar vb. elence keleridir. nite sonun-da veya konu aralarnda olabilir.

Defterlerimizi Tanyalm

1. NTE : TARH BLM

Tarih Bilimine Giri 10Tarih Yazcl 19Tarihin Faydaland Bilim Dallar 21

Etkinlik Sayfam 26Ne Kadar rendim 29nite zetim 31nite Deerlendirme 32

2. NTE : UYGARLIIN DOUU VE LK A UYGARLIKLARI

Tarihi alara Giri 38lka Uygarlklar 43Ne Kadar rendim 50Biraz Ara Verelim 60


3. NTE : LK TRK DEVLETLER

Trklerin Tarih Sahnesine k 76Orta Asyada Kurulan lk Trk Devletleri 78Dier Trk Devletleri ve Topluluklar 83slamiyet ncesi Trklerde Kltr ve Medeniyet 85


4. NTE: SLAM TARH VE UYGARLII

slamiyetin Douu ve lk slam Devletleri 96Drt Halife Dnemi 101Emeviler 103Endls Emevileri 104Abbasiler 105Trk ve slam Bilginleri 107


5. NTE: TRK SLAM DEVLETLER

Trklerin slamiyeti Kabul 118lk Trk slam Devletleri 120Trk slam Kltr 126


6.NTE: TRKYE TARH

Malazgirt Savandan Sonra Anadoluda Kurulan lk Trk Devlet ve Beylikleri 146Trkiye Seluklu Devleti 148Hal Seferleri 149Anadolu Seluklu Kltr ve Medeniyeti 154


nite 1TARH BLM

1. Tarih Biliminin Konusu ve zellikleri2. Trklerin Kulland Takvimler3. Tarih Yazcl eitleri4. Tarihe Yardmc Bilim Dallar

10

NTE 1 TARH BLM

Tarih Bilimine Giri

Kavramlar

OBJEKTF: Tarafszlk, bireyin kiisel grlerinden ba-msz olmasdr.

KAYNAK: Aratrma ve incelemede yararlanlan belge.

KANIT: Bir eyin doruluu, gereklii konusunda bilgi veren belge, delil, iz.

YNTEM: Yntem ya da metot en genel tanmyla, bir amacn gerekletirilmesi iin izlenen yol ya da usuldr.

VAKANVS: Osmanl mparatorluu zamannda salta-natn tarih olaylar kaydetmekle grevlendirdii kiilere verilen isimdir.

EKOL: Bir bilim ve sanat kolunda ayr nitelik ve zellikle-ri bulunan yntem veya akm, okul.

TARH FELSEF: Tarihin kavramsal bir bak asyla yorumlanmas.

TARH YAZICILII: Dnyann, milletlerin yada lkelerin savalarn, antlamalarn, nemli olaylarn ve btn tarihi olaylarn kaydeden devlet tarafndan grevlendiri-len kiilere tarih yazcs denir. Bu ie ise tarih yazcl denilmektedir.

1. nsan ve Tarih

nsan topluluklarnn gemiteki yaaylarn, birbirle-riyle olan ilikilerini, oluturduklar kltr ve uygarlklar, yer ve zaman belirterek, neden sonu ilikisi ierisinde belgelere dayanarak objektif bir biimde inceleyen ve anlatan sosyal bir bilim daldr.

Tanm : Tarih, insan topluluklarnn gemiteki yaa-ylarn, uralarn, birbirleriyle olan ilikilerini, yer ve zaman gstererek neden - sonu ilikisi ierisinde ince-leyen bir bilimdir. Durum : slamiyetin hzl yaylmasnda dier din ve inanlara kar gsterilen hogrnn pay byktr. Avrupada ve Asyada ezilmi ve horlanm insanlar Mslmanlar kurtarc olarak karladlar. Yukarda verilen durumda tarihin tanmnda yer alan elerden hangisine deinilmemitir?

A) nsan ilikileri B) Neden sonu ilikileri c) Yer D) nsan topluluklarnn yaaylar E) Zaman

11

NTE 1TARH BLM

2. Tarihin Konusu

Tarihin konusu her ynden insann gemiidir.

Tarihi Olay

Tarihi Olgu

Malazgirt Sava bir olaydr. Bu olay sonucun-da Anadolunun Trklemesi ise bir olgudur.

3. Sebep Sonu likisinin nemi

12

NTE 1 TARH BLM

I. Dnya Sava sonucunda yenilen Almanyann sava sonucundaki artlardan kurtulmak iin izledii saldrgan politika II. Dnya Savann kmasna neden olmutur.

Tarihte, srekli grlen hibir ey deiikliin etkisinden kurtulamaz. Ne kadar birdenbire ve iddetli olursa olsun hibir de-iiklik de dn ile bugn arasndaki sreklilii bozmaz. Yalnz bu gre dayanarak, I. Tarih kantlayabildii olaylar anlatr. II. Tarihte hibir olay aynen tekrarlanmaz. III. Tarih bir olay, kendinden sonraki tarih olay etkiler. yarglarndan hangilerine ulalabilir?

A) Yalnz I B) Yalnz II c) Yalnz III D) I ve II E) II ve III

4. Tarih Biliminin Yntemi

Tarih biliminin kendine zg yntemleri vardr. Tarihi olaylar aratran bir tarihi srasyla aadaki yn-temleri uygular.

Tarihi olaylar tekrar edilemez. Bundan dola-y deney ve gzlem metodundan yararlanla-maz.

a. Kaynak Arama

Kaynaklar iki gurupta incelenir:

A. Kapsadklar Bilginin Deerine Gre Kaynaklar

1. Ana Kaynaklar (Birinci El Kaynaklar):

2. kinci El Kaynaklar

13

NTE 1TARH BLM

B. Malzemenin Trne Gre Kaynaklar

1. Szl Kaynaklar

2. Yazl Kaynaklar

3. Sesli ve Grntl Kaynaklar

4. Kalntlar

b. Tasnif (Snflandrma): Verilerin dzenlenmesi.

c. Tahlil (zmleme): Verilerin yeterlilii.

d. Tenkit (Eletiri): kiye ayrlr.

D Eletiri : Kaynan d zelliklerine ilikin yaplan eletiridir.

Eletiri : Bilgilerin gvenirlii iin yaplan eletiridir.

e. Sentez (Birletirme): Yeni tarihi hkmlere varlr.

14

NTE 1 TARH BLM

Tarihi Olaylar ncelenirken Uyulmas Gereken Kurallar

1. Olayn zerinden belli bir zaman gemelidir. 2. Olayn meydana geldii yerde aratrma yaplmaldr. 3. Belgeler objektif olarak aklanmaldr.

Babil kral Nebukadnetsar lkesindeki btn kahinleri toplayp grd kt ryay yorumlamalarn emreder. yi yorumlayan mkafatlandrlacak, kt yorumlayan cezalandrlacaktr. Kahinler aresiz toplanp kraldan grd ryay anlatmasn isterler. Nebukadnetsar ne dese beenirsiniz : Unuttum! Ve ar-dndan ilave eder : Ryay siz bana anlatn ki, yorumla-yp yorumlamayacanz anlayaym!

Bu hikayede anlatlan kahin ile tarihinin ortak yan ne-dir? ... Bu bakmdan her tarihi ister istemez, kendi bilgisine, kavray gcne, dnya grne, ideolojisine, gelecek tasavvuruna vb. uygun olgular seecek, yani tarihi yo-rumlayarak bir eit felsefe yapacaktr. in gerei, in-sanlk bir tarih d grm fakat Nebukadnetsar gibi, ne grdn unutmutur; esasen ne grdnden ok, grd ryann yorumuyla ilgilenmektedir. Tarihiler iin de, onlarn ortaya koyaca bilgiye ihtiya duyan ak-siyon adamlar iin de nemli olan, ryann kendisi deil, bugn ve gelecei nasl etkiledii ve etkileyeceidir.

(Beir Ayvazolu, Yaza Yaza Yaamak, tken Yayn-lar, s. 112)

5. Tarihin Tasnifi (Snflandrlmas)

Aratrmay, incelemeyi, renmeyi ve retmeyi ko-laylatrmak iin snflandrma e ayrlr.

1. Zamana Gre Snflandrma

2. Mekna (Yere) Gre Snflandrma

15

NTE 1TARH BLM

3. Konuya Gre Snflandrma

Tarih trleri, yalnz yere, zamana ya da konular-na gre ayrlmayabilir. Bazen yer ve zaman ba-zen de zaman ve konu bir arada olabilir.

rnein, Orta a Avrupa Tarihi

Aadakilerden hangisinin olu zaman dierlerine gre daha belirgindir?

A) Trkiye ubat aynn 28inde NATOya girmitir. B) Atatrk XIX. ve XX. Yzyllarda yaamtr. c) Kars Antlamas Ekim aynn birinci yarsnda imza-

lanmtr. D) Yaz, gnmzden yaklak be bin yl nce bulun-

mutur. E) Trkiye, 1932 ylnda Milletler cemiyetine ye ol-

mutur.

zm:

A, B, c ve D kknda kesinlik yok fakat E kknda 1932 netlik ierir. cevap E kkdr.

XX. yzyl balarnda tarihiler almalarnda devletler arasndaki rekabet ve ekimelere bakarak yakn gele-cekte byk bir savan kaca zerinde durmulardr. Bu durum tarihin aadaki zelliklerinden hangisine ay-krdr?

A) Tarih olaylarn nedenleri zerinde durur. B) Tarih gemite meydana gelen olaylar inceler.c) Tarih olaylarn zamann belirler.D) Tarih olaylarn neden sonular zerinde durur. E) Tarih olaylarn gerekletii corafyay belirler.

zm:

Verilen bilgide gelecek vurgu yer almaktadr. Bu ge-miteki olaylar inceler cmlesine aykrdr.cevap B kkdr.

16

NTE 1 TARH BLM

Bir tarihi olayda rol olanlarn katklarnn doru olarak deerlendirilebilmesi iin aadakilerden hangisinin gz nnde tutulmas gerekir?

A) Olayn getii zamandaki koullarn B) Baka olaylarla benzerliklerin c) Olayla ilgili deiik yorumlarn D) Olaydan sonra ka yl gemi olduunun E) Eletirinin yapld gnn koullarnn

6. Zaman ve Takvim

Zamann blmlere ayrlmasna ..................... denir.

lk takvimi eski Msrllar yapmtr. Takvimin geliiminde rol oynayan toplumlar:

Msr yon Yunan

Roma

7. Trklerin Kulland Takvimler

On ki Hayvanl Takvim:

Trklerin kulland ilk takvimdir. Yllar say ile gsterilmez.

inlilerin de kulland bu takvim bir ok Trk topluluu tarafndan da kullanlmtr. Balan-gta ay yl esasl olan bu takvim Kktrkler tarafndan Gne Ylna evrilmitir.

Hicri Takvim:

Trklerin kendilerine ait On ki Hayvanl Trk Takvimini hazrlayp kullanmalarnn gelimi-lik seviyesine etkisi nedir? Yorumlaynz.

17

NTE 1TARH BLM

Celali Takvim:

Gne yl esasldr. 1079 yl balang kabul edilir. Byk Seluklu Sultan Melikah adna hazrlanmtr. Mali ilerde kullanlmtr.

Rumi Takvim:

Gne yl esasldr. Balang tarihi Hicret kabul edilir. Mali ilerde kullanlr. Ocak 1982ye kadar kullanlmtr.

Trkler slamiyeti kabul ettikten sonra ay yl esasl Hicri Takvimi kullanmlardr.

Miladi takvim:

Tarih biliminin birlik ve beraberlii salamada-ki roln syleyiniz.

8. Tarih reniminin nemi

1. nsanlarn dnme yeteneklerini gelitirir.

2. nsanlarn kltr seviyelerini ykseltir.

3. Manevi deerlerin ykselmesini salar.

4. nsanlarda aile, lke ve millet sevgisini glendirir.

5. nsanlarn, aile, millet ve vatan sevgisinin yannda ba-

r iinde yaama fikrini glendirir.

6. Gemiteki olaylar deerlendiren insanlar, gelecek-

lerine ok daha iyi yn verirler.

7. Devletleraras ilikileri dzenler.

8. Olaylara geni adan bakarak, yapc, hogrl ve

yararl olmay retir.

9. Tarih insanln hafzasdr.

10.Tarihini bilen ve ona sahip kan biri, insanln geli-

im srecinde kendi toplumunun yerini belirler.

11. Dier insan, toplum ya da milletlerle ilikilerde temel

deerlerin olumasnda katkda bulunur.

18

NTE 1 TARH BLM

9. Atatrkn Tarih renimine Verdii nem

Eer bir millet bykse kendisini tanmakla daha byk olur.

Tarihini bilmeyen milletler baka miletlerin av olur.

Atatrkn ...... Trk ocuu ecdadn tandka daha byk iler yapmak iin kendinde kuvvet bulacaktr. s-zn yorumlaynz.

10. Tarihi Olaylarn Deerlendirilmesi

Tarihi, tarihi bir olay deerlendirirken olay o gnn deer yarglar ierisinde ele almaldr.

11. Tarihi Bilgilerin Deiebilir zellii

Yakn zamana kadar Osmanl Devletinde ilk parann Orhan Gazi zamannda bastrld gr kabul edilirken, yaplan aratrmalar sonucunda bulunan yeni bir para ile bunun Osman Gazi dneminde gerekletii kesin-leti.

19

NTE 1TARH BLM

12. Tarihe Adanm Bir mr: Halil nalck

Bir tarihi olayn tam olarak ortaya konulmasnda aa-dakilerden hangisi en az nemlidir?

A) Olayda etkin olan insanlar B) Olayn sebep ve sonular c) Kendi dnemindeki etkisi D) Gnmzde nemli olmas E) Meydana geldii zaman ve yer

zm :Tarihi olaylar, gemi ile ilgilenmektedir. Doru cevap D kkdr.

Aadakilerden hangisi Trklerin kulland takvimler hakknda sylenemez?

A) Trkler, Mslman olduktan sonra Hicri takvimi kul-lanmlardr.

B) Tanzimattan sonra Rumi takvim kullanlmtr c) Miladi takvimin balangc Hz. sann doumudur. D) Hicri takvim Gne Yl esasldr. E) 12 Hayvanl takvimi baka uygarlklarda kullanm-

lardr.

zm : Hicri takvim Gne Yl deil, Ay Yl esasldr. cevap D kkdr.

Tarih Yazcl

Tarih Yazclnn Geliimi

1. Rivayeti (Hikayeci) Tarih

Helenizm devrinde ortaya kmtr.

rnek: Homerosun lyada ve Odessa Destan

2. retici (Pragmatik) Tarih

rnek: Thukydides

20

NTE 1 TARH BLM

3. Neden Naslc (Aratrmac) TarihOlaylar neden - nasl sorularyla aratrr.

Trklerde Tarih Yazcl

a. Osmanllar Dneminde Tarih Yazcl

Osmanl Devletinde Tarih yazcl devlet politikas dorultusunda yaplmtr.

Amalar

Devletin baarlarnn gelecek nesillere aktarlmas.

Devletin uygulamalarna ynelik kabilecek iddialara kar kant oluturma.

lk vakanvis Halepli Mustafa Naima Efendidir.

Oru Be Peevi Ahmet cevdet Paa

Osmanl Devletinde tarihilerin devletten maa alan birer memur gibi olmasnn tarih yazclna etkilerini tartnz.

b. Cumhuriyet Dneminde Tarih Yazcl

Bu dnemde tarih anlaynda Atatrkn byk rol vardr.

21

NTE 1TARH BLM

Drst, dnceli, deerli hkmdar Sultan Selim yer-yzne dzen verme kaygsn kendisine dert edinmi bulunuyordu. Saltanat trelerine gre davranlarn d-zenlemeyi kendine adet edinmiti. Yukardaki metinde hangi tarih yazcln rnek veril-mitir?

A) Hikayeci Tarih B) retici Tarih c) Aratrc Tarih D) Sosyal Tarih E) Genel Tarih

Herodotostan nce tarihi olaylarn oluuna ilikin birta-km listeler, kronoloji cetvelleri ve yllklar dzenlenmi olduu halde, tarih biliminin ncs olarak Herodotos gsterilmektedir. Herodotosun tarih biliminin ncs olarak kabul edil-mesinde, aadakilerden en ok hangisinin etkili olduu savunulabilir?

A) Aratrarak ve yansz olmaya alarak yazmas B) Pek ok tarihi olay bizzat yaam olmas c) Tarihi olaylarn kimler arasnda ve ne zaman olduu-

nu belirtmesi D) Tarihi olaylar kronolojik sraya gre vermesi E) Olaylarn getii yerleri gezip grmesi

zm : Heredot, Hikayeci (Rivayeti) tarihilik yapmtr. Bu tr tarihilikte olaylar verilirken yorum yapmadan verilir. Aratrarak ve yansz olmaya alarak demesinden dolay cevap A kkdr.

Tarihin Faydaland Bilim Dallar

Yaznn icadndan nceki devirlere Tarih ncesi alar, yaznn icadndan sonra-ki devirlere Tarihi alar denir. Yardmc bilimlerin inceleme alanlarna bakarken bu bilgi nda hangi alarda hangi bilim dal-larndan yararlandna dikkat edilmesi ge-rekir. rnein Ta Devri tarih ncesi bir a olduundan ve yaz olmadndan paleog-rafya biliminden bu devirde yararlanlmaz.

Arkeoloji

22

NTE 1 TARH BLM

Tarih biliminin tarih ncesi alara ait aratr-malarnda zellikle arkeoloji biliminden yarar-lanmasnn nedenlerini dnelim.

Antropoloji

Etnografya

Epigrafya

Paleografya

23

NTE 1TARH BLM

Nmizmatik (Meskukat)

lk medeniyetlere ait paralarn uygarlklarn hangi zel-likleri hakknda bilgi verdiini dnelim.

Kronoloji

Filoloji

Diller.

Heraldik

Mhr ve armalar.

Corafya

Yaanlan blgeler

Sosyoloji

Toplumsal yapy aklar.

24

NTE 1 TARH BLM

Diplomatik

Belgeler ve yazmalar.

Kimya

statistik

Veri toplama, yorumlama.

lke

SScB 8,668,000 19,900,000 25,568,000

Romanya 520,000 465,000 985,000

ekoslo-vakya ? ? 400,000

in 1,324,000 10,000,000 11,324,000

Fransa 340,000 470,000 810,000

ngiltere 326,000 62,000 388,000

Almanya 3,250,000 3,810,000 7,060,000

Macaristan ? ? 750,000

ABD 295,000 295,000

Polonya 850,000 6,000,000 6,850,000

Avusturya 380,000 145,000 525,000

Hollanda 14,000 236,000 250,000

Japonya 1,506,000 300,000 1,806,000

Yunanistan ? ? 520,000

Kanada 42,000 42,000

Belika 10,000 75,000 85,000

Yugoslavya 300,000 1,400,000 1,700,000

talya 330,000 80,000 410,000

Finlandiya 79,000 79,000

Askeri Kayp

Sivil Kayp Toplam

25

NTE 1TARH BLM

Avustralya 29,000 29,000

spanya 12,000 10,000 22,000

Bulgaristan 19,000 2,000 21,000

Yeni Zelanda 12,000 12,000

Gney Afrika 9,000 12,000

Hindistan 36,000 36,000

Norve 5,000 5,000

Danimarka 4,000 4,000

II. Dnya Sava sonunda yaklak 61.000.000 kii ha-yatn kaybetmitir.

Osmanl tarihinin aklanmasnda aadaki bilim dal-larndan hangisi tarihe dierlerinden daha az yardmc olur?

A) Nmizmatik B) Diplomasi c) corafya D) Arkeoloji E) Sosyoloji

zm :

Arkeoloji daha ok tarih ncesi devirlere ait aratrma-larda kullanlr. cevap D kkdr.

Tarihe yardmc bilimlerden aada verilenlerden han-gileri birbirine ters dmektedir?

A) Epigrafya Diplomasi B) Sosyoloji Filoloji c) Nmizmatik Heraldik D) Arkeoloji Epigrafya E) Felsefe Antropoloji

Aratrmalarda Tarih bilimine Hukuk, Fel-sefe, Edebiyat, Kimya, Sanat Tarihi, ktisat vb. bilim dallar da yardmc olmaktadr.

Tarihi bir konu belirleyerek hangi yardmc bilim dallarn kullanabileceinizi aklaynz.

ahit olduunuz bir olay Hikyeci Tarih Yaz-cl unsurlarn dikkate alarak yaznz.

26

NTE 1 TARH BLM

Tarihi olaylar aratran bir tarihi yukardaki verilenleri hangi srayla takip eder, yaznz.

1.

2.

3.

4.

5.

27

NTE 1TARH BLM

Yukarda verilen aklamalar soldaki kavramlara eletiriniz.

28

NTE 1 TARH BLM

Aada verilen Yaplandrlm Gridde (Kareleme), numaralandrlm kutucuklarda tarih bilimiyle ilgili baz terimler verilmitir.Aada verilen sorular kutucuk ierisinde verilen kavramlara gre cevaplandrnz.

1. Tarih boyunca kullanlan yaz ve alfabeleri inceleyen bilim dal, yukardakilerden hangisiyle adlandrlmtr? .....................................................................................................................................................................................

2. Etkileri ksa srelerde grlebilen gelimeler, yukardaki kavramlardan hangisiyle adlandrlabilir?

.....................................................................................................................................................................................

3. Yaztlar, tabletler, kitabeler gibi belgeler, yukardaki tarihe yardmc bilimlerden hangisiyle incelenebilir?

.....................................................................................................................................................................................

4. Tarihi aratrmalarda elde edilen farkl nitelikteki kaynaklara ilk nce uygulanacak ilem yukardakilerin hangi-siyle adlandrlr?

.....................................................................................................................................................................................

5. Gne takvimini icat eden topluluun ismi hangi kutucukta doru olarak verilmitir?

.....................................................................................................................................................................................

6. Osmanl Devletinde, XVII. yzyldan itibaren vergilerin toplanmasn kolaylatrmak amacyla uygulanan tak-vim yukardakilerden hangisiyle adlandrlmtr?

..................................................................................................................................................................................... 7. Yukardaki kavramlardan hangisi bir mekana gre snflandrma rneidir?

.....................................................................................................................................................................................

8. Yukardakilerden hangisi Osmanl Devletinde resmi devlet tarihilerine verilen unvann addr?

.....................................................................................................................................................................................

29

NTE 1TARH BLM

1. Aadaki cmlelerdeki boluklar doldurunuz.

A. Tarihi sre iinde ksa sreli olarak ortaya -kan anlk gelimelere ................................. denir.

B. Destanlar, ataszleri, ara gere, giyim eya-lar ................................. belgeler olarak kabul edilir.

c. Eldeki belgelerin ve bilgilerin doruluunu ara-trp, yanl bilgileri ayklayan tarih bilimi ynte-mine ................................. denir.

D. Olaylarn hikaye yoluyla anlatld daha ok ef-sanelere yer verilen tarih yazclna ................................. tarih denir.

E. ................................. toplumlarn rf, adet ve ge-lenek gibi z kltrlerini inceler.

F. ................................. kazlar sonucunda ortaya karlan insan iskeletlerini inceleyerek insan rklarn snflandrr.

G. Miladi takvim ile ................................... takvim arasnda 622 yllk bir fark bulunur.

H. Paleografya ................................. inceleyen bi-lim daldr.

I. cD, film, fotoraf, resim gibi kaynaklara ................................. kaynak denir.

. Bilgi ve verilerin snflandrlp tahlil ve tenkitle-rinin yaplmasndan sonra bir araya getirildii aama ................................. tir.

J. Antropoloji ................................. bilimidir.

K. Hikayeci tarihin ncs ................................. tur.

L. ................................. belgeleri ekil ve ierik ba-kmndan deerlendirir.

2. Aadaki sorular cevaplandrnz.

A. Tarihi olaylarn oluumunda corafyann etkisini aklaynz.

B. Birinci elden kaynaklar hangileridir?

c. Malzemenin trne gre kaynaklar snflandr-nz.

D. Tasnif nedir? Aklaynz.

E. D tenkit nedir? Sadece d tenkit yaplarak bir eserin kaynak olabileceine karar verilebilir mi? Aklaynz.

F. Trklerin kulland takvimleri yaznz.

30

NTE 1 TARH BLM

G. Miladi takvim ile Hicri takvim arasndaki farklar nelerdir?

H. Tarihi bilgilerin deiebilir zelliine rnek veri-niz.

I. retici tarih yazclnn zelliklerini yaznz.

. Byk Seluklu Devletine ait paralardan hangi bilgilere ulalr?

3. Aadaki cmleleri doru - yanl olarak deerlen-diriniz. (D Y)

Hayat iinde tek tek meydana gelen deimelere olay denir. ( )

Tahlil, tarihe kaynaklk edebilecek her trl bilgi ve verilerin toplanmas aamasdr. ( )

Hikayeci tarih yazcl XIX. yzyldan itibaren ortaya kmtr. ( )

Heraldik armalar inceleyen bilim daldr. ( )

Fermanlar birinci elden kaynaklardr. ( )

4. Tarih renmenin faydalarn yaznz.

5. Olay ile olgu arasndaki fark aklaynz.

6. Tarihilerin objektif olmak iin dikkat etmesi gere-ken hususlar yaznz.

31

NTE 1TARH BLM

Tarih gemiteki olaylar yer zaman, sebep-sonu ilikisi iinde, belgelere dayanarak inceleyen objektif bir bilim daldr.

Tarih biliminde olaylar tekrarlanamad iin deney ve gzlem metodu kullanlamaz, yeni bilgiler eski bilgileri deitirebildii iin kesin kurallar konulamaz.

Tarihi olaylar objektif deerlendirmek iin kendi siyasi, dini grlerini yanstmaz, farkl kaynaklardan yarar-lanr, olay olayn yaand dneme gre inceler, olayn zerinden belli bir sre gemesini bekler.

Tarih biliminde srasyla kaynak arama, tasnif, tahlil, tenkit ve sentez yntemi kullanlr.

Tarih aratrma ve incelemesini kolaylatrmak iin tasnif (snflandrma) yaplr. Tasnif zamana, mekana ve konuya gre e ayrlr.

Trkler On ki Hayvanl, Hicri, celali, Rumi ve Miladi takvimi kullanmlardr. Trklerin kendilerine ait On ki Hayvanl takvimi yapmalar ve kullanmalar astronomide gelitiklerine kanttr.

Tarih gemiten ders karmamz, millet sevgimizin glenmesini, birlik beraberliimizi glendirmemizi sa-lar.

Tarih yazcl Rivayeti, Pragmatik ve Aratrmac tarih olarak gelime gstermitir.

Osmanl Devletinde tarih yazcl devlet politikas dorultusunda yaplmtr. cumhuriyet Dneminde tarihi aratrmalara byk nem verilmi ve bu dorultuda Trk Tarih Kurumu kurulmutur.

Tarih biliminde aratrmalarda Arkeoloji, Antropoloji, Etnografya, Epigrafya, Paleografya, Nmizmatik, Kro-noloji, Filoloji, Heraldik, corafya, Sosyoloji, Diplomatik, Kimya ve statistik gibi bilim dallarndan faydalanlr.

32

NTE 1 TARH BLM

1. Tarih ncesi dnemler hakknda aratrma yapmak isteyen bir tarihi aadaki tarihe yardmc bilim-lerden hangisinden yararlanmak zorundadr?

A) Arkeoloji B) Nmizmatik c) Epigrafya D) Paleografya E) Heraldik

2. Msr papirslerinin incelenmesinde, I. Paleografya II. Filoloji III. Antropoloji bilim dallarnn hangilerinden yararlanlmas ge-

rekmektedir?

A) Yalnz I B) Yalnz II c) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

3. Atatrkn, Tarih, gerekleri tarif eden bir sanat deil, gerekleri belirten bir bilim olmaldr. ifade-sinde tarih biliminin,

I. Belgelere dayanma II. Gemii inceleme III. Objektif olma zelliklerinden hangileri dorudan vurgulanmtr?

A) Yalnz I B) Yalnz II c) Yalnz III D) I ve III E) II ve III

4. lk ada Mezopotamya uygarlklarndan olan Asurlular, Anadolu ile yaptklar ticaret vastasyla bu blgeye yazy getirmilerdir.

Bu dneme ait bir tabletin incelenmesinde, I. Nmizmatik II. Filoloji III. Paleografya bilim dallarndan hangilerine bavurulabilir?

A) Yalnz I B) Yalnz II c) Yalnz III D) I ve II E) II ve III

5. 1243te yaplan Kseda Savan Anadolu Seluk-lu Devletinin kaybetmesiyle birlikte Anadolu Trk siyasi birlii bozulmu ve Anadoluda Fetret Dnemi balamtr.

Bu bilgide tarih biliminin, I. Neden sonu ilikisini kurma II. Belgelere dayanma III. Yer ve zaman belirtme zelliklerinden hangilerinin bulunduu sylenebilir?

A) Yalnz I B) Yalnz II c) Yalnz III D) I ve III E) I, II ve III

6. Aadaki yardmc bilim dallarndan hangisi tarihi buluntularn yan tespit etmede kullanlr?

A) Kronoloji B) Diplomasic) corafya D) Kimya E) Etnografya

7. Aadakilerden hangisi tarihi olaylarn aratrlma-snda bavurulan yollardan biri olamaz?

A) Kronoloji ve corafyadan yararlanma B) Kaynak taramas yapma c) Buluntular inceleme D) Deney yapma E) Olaylar arasnda iliki kurma

33

NTE 1TARH BLM

8. Osmanl Tarihinde ilk parann Orhan Bey dnemine ait olduu bilgisinin daha sonra Osman Bey dnemi olarak deimesi aadakilerden hangisini doru-lar?

A) Olayn getii yer ve zaman belli olmaldr. B) Tarihi olaylarla ilgili kesin yarglar konulamaz. c) Tarihi olaylar meydana geldii dneme gre de-

erlendirilmelidir. D) Tarih objektif olmaldr.E) Tarihi olaylar deneylerle ispat edilmelidir.

9. Mehur Tarihi Will Durant Biri bana tarihin rast-lantlar demeti olduunu syleyince onun kafaca tembel veya dk dzeyde olduundan kukulan-rm. demitir.

Bu yargya dayanarak; I. Tarihte rastlantlar da olabilir. II. Tarih zeki insanlarn urat bir bilimdir. III. Tarihi olaylarn sebep sonular vardr. hangisi yada hangilerine ulalabilir?

A) Yalnz I B) Yalnz II c) Yalnz III D) I ve II E) I ve III

10. Gemite yaanm bir tarihi olay hakknda bilgi vermek isteyen tarihi aadakilerden hangisini yntem olarak kullanamaz?

A) Yazl ve yazsz belgeleri deerlendirmeB) Tarafszlk esasn gzetmec) Kaynaklarn doruluunu aratrmaD) Deney ve gzlem metodunu kullanmaE) Olaylar arasnda neden sonu ilikisi kurma

11. Tarihte ksa srede ortaya kan ve bir defada olup biten gelimeler olay, olaylara bal olarak zaman iinde ortaya kan gelimeler ise olgu olarak ta-nmlanr.

Buna gre, aadakilerden hangisi olgudur?

A) stanbulun fethedilmesi B) Gen Osmann ldrlmesi c) Kade Savann yaplmas D) Msrn alnmas E) Akdeniz ticaretinin nem kaybetmesi

12. Tarih, insan topluluklarnn gemiteki faaliyetleri-ni, yer ve zaman gstererek, belgelere dayanarak aratran sosyal bir bilimdir.

Yukardaki tanmda tarih biliminin hangi zelliine deinilmemitir?

A) Gemii incelemesiB) Yer gstermesic) Neden - sonu ilikisi kurmasD) Kaynaklara dayanmasE) Zaman belirtmesi

13. Aadakilerden hangisi, Tarih biliminin zellikleri arasnda yer almaz?

A) Olaylarn gnmz koullar ile deerlendirilme-si

B) Olaylar arasnda neden sonu ilikisi kurulma-s

c) Olaylar anlatrken yer ve zaman belirtilmesiD) Olaylarn incelenmesinde yazl ve yazsz bel-

gelerden yararlanlmasE) Gemiteki olaylarn incelenmesi

14. Tarihi olaylar birbirinden ayrmak mmkn olma-d halde tarihin alara ayrlmasnn temel amac aadakilerden hangisidir?

A) Olaylar arasnda neden - sonu ilikisi kurmakB) Olaylarn incelenmesini ve retilmesini kolayla-

trmakc) Toplumsal ilikilerin geliimini belirlemekD) Olaylar bir btn olarak incelemekE) Belgelerin bulunmasn salamak

34

NTE 1 TARH BLM

15. I. Tasnif II. Tahlil III. Sentez IV. Tenkit Tarih aratrmalarnda kullanlan yukardaki yn-

temlerin sralan aadakilerden hangisinde do-ru gsterilmitir?

A) I, II, III ve IV B) I, II, IV ve IIIc) II, III, I ve IV D) III, II, IV ve I E) IV, II, III ve I

16. Tarih aratrmalarnda olay ve olgu arasndaki fark gz nne alndnda aadakilerden hangisinin tarihi olay olduu sylenebilir?

A) Demokrasinin gelimesiB) stanbulun Fethic) Anadolunun TrklemesiD) nsan Haklarnn GelimesiE) Bilimsel almalara nem verilmesi

17. Aadakilerden hangisi tarihin mekana ve zamana gre snflandrmas ile ilgili deildir?

A) Avrupa Tarihi B) Asya Tarihic) Orta a Tarihi D) slam Tarihi E) XIX. Yzyl Tarihi

18. Tarih bilgilerinde kesinlik olmamas, I. Aratrmac saysnn fazla olmas, II. Gzlem ve deneyin yaplmamas, III. Gemite yaanan gelimelerin incelenmesi durumlarndan hangileriyle aklanabilir?

A) Yalnz II B) I ve II c) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

19. Tarih biliminin sosyal bir bilim olarak nitelendirilme-sinde, aadaki zelliklerden hangisi etkili olmu-tur?

A) Olaylara objektif yaklamasB) Gemii inceleyen bir bilim olmasc) Pozitif bir bilim olmas D) nsan faaliyetlerini incelemesiE) Deney ve gzleme yer vermesi

20. Bir olay kendisinden nceki olayn sonucu ve ken-disinden sonraki bir olayn nedeni olarak gren ta-rih eidi aadakilerden hangisidir?

A) Hikayeci TarihB) Bilimsel Tarihc) Pragmatik TarihD) Sosyal TarihE) Kltrel Tarih

35

NTE 1TARH BLM

21. Aadakilerden hangisi paleografya biliminin ilgi alanna girmez?

A) Maara resimleriB) Smer kil tabletleric) Msr papirsleriD) Hitit AnallarE) Orhun Abideleri

22. Tarih biliminde yazl kaynaklar, yazsz kaynaklara gre daha aydnlatc bilgiler ierir.

Bu bilgilere dayanarak, I. Fermanlar II. Kabartmalar III. anak ve mlekler IV. Heykeller kaynaklarndan hangilerinin daha kesin bilgiler ver-

dii sylenebilir?

A) Yalnz I B) Yalnz II c) I ve II D) I, II, III E) II, III, IV

23. Tarihin snflandrma alanlaryla ilgili aadaki kav-ram ve rnek eletirmeden hangisi yanltr?

Kavram rnek A) Sosyal Tarih Trklerde aile yaantsB) Siyasi Tarih Osmanl Devleti Tarihic) zel Tarih Trk TarihiD) Uygarlk Tarihi slam Medeniyeti TarihiE) Hikayeci Tarih Trk Diplomasi Tarihi

24. Bir kaz blgesinde bulunan aadaki eserlerden hangisi, tarihin aydnlatlmasnda tarihiye daha ok yardmc olur?

A) Tatan yaplm baltalarB) zerinde imparator portresi bulunan bakr paralarc) zerinde bitki motifi bulunan eyalar D) Kemikten yaplm balk oltalarE) Demir mzraklar

25. Aadakilerden hangisi Trklerin slamiyeti kabu-lyle kullanmaya baladklar takvimdir?

A) On iki Hayvanl Trk TakvimiB) Hicri Takvimc) Rumi TakvimD) celali TakvimE) Miladi Takvim

36

NTE 1 TARH BLM

Documents

9. SINIF TARİH (YENİ) - elfiyayinlari.comelfiyayinlari.com/upload/files/pdf/9_sinif/9_sinif_tarih.pdf · 10 ÜNİTE 1 TARİH BİLİMİ Tarih Bilimine Giriş Kavramlar OBJEKTİF: