16
1 -अ�भलेख त्र�ा� कन ल्अप्ल-न 2013 स�लर-1 -1 इा ांस�लर र� भलत � ल�ी अ�भलेखग2 - 4 लजयांघ लज �ेत अ�भलेखग5 - 8 वया �े अ�भलेखग9 - 10 अक ांससन 11 - 12 �यशेष �यशेषतएं 13 �य�भल र�अ�भलेखग14 -15 सीर पे 16 -अ�भलेख �ो ए� नए रप र� पेश �लने र� रुझे खुशी हो लह� ह्। �यभग दल कनलेल� �लने ��यनम शु शत अप्ल 2006 र� औल अप्ल 2009 त� चलती लह�। तब ह �ेयल भलत �े ल�ी अ�भलेखगल��ग�त�य�ध�तह� ाी�रत स। हलं�, यतरन ांशो�धत ांस�लर अ�धासर� औल उदेदपनरर होने �े �लए प�तबत ह्। इा�ोन न �ेयल देश र� बिल� दु �न भल र�अ�भलेखगल �े �य�ा �े �लए न�ल� पासलत �लने �े उदे द ाे बनई गई ह्। रुझे उमरीद ह् अनुभय औल न�लाझ �ल�े हर अ�भलेखगल �े �ेत रनयीनतर त�नी��ो नने औल उकह� अपनने र� ा�र ह�गे औल भ�यष �े �लए अपनी अ�भलेखी ांप��ो ांल��त �लने र� अपने पा� �ो ल� लखने र�ए� दनाले �� रदद �लने �े �लए नए र खो�गे। हर प��प�त�त औल ाुझय� पती�लते हक। परोद ्न, ईएएा रह�नदेश, अ�भलेखग“Let us save what remains: not by vaults and locks…but by multiplication of copies…” - Thomas Jefferson, 1791

अ भलेख - National Archives of Indianationalarchives.nic.in/sites/default/files/02-APRIL-JUNE-2013.pdf · 2-17 रईस 2013 ोस भैलतस सेलै ी स

  • Upload
    others

  • View
    5

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • 1

    ई-अ�भलेख त्रै�ा�सक न्सल् ल अप्ल-्ननस2013

    ांस�लर-1 ांख ै-1

    इासांस�लर र�

    • भैलतस�ैसलै�ी सअ�भलेखैगैल 2 - 4

    • लैज यांघसलैज �ेत

    अ�भलेखैगैलस 5 - 8

    • व याै स�ेसअ�भलेखैगैलस 9 - 10

    • अक सांससैनस 11 - 12

    • �यशेषस�यशेषतैएंस 13

    • �य�भलसर�सअ�भलेखैगैलस 14 -15

    • सीरसपे्स 16

    ई-अ�भलेखस�ोसए�सनएसरपसर� पेशस�लनेसर�सरुझसे खुशीस होस

    लह� ह्।स�यभैगसदैलैसक न्ले ल ्ैल�स�लनेस�� �यनमसशुशुतस

    अप्लस 2006 र�स हुईसऔलसअपल्स 2009 त�सचलतीस लह�।स तबस

    हस�ेयलसभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस��सग�त�य�ध �सत�स

    ह�साी�रतससै।

    हैलैं��, यतररैनस ांशो�धतस ांस�लर अ�ध�स ाैसर�स औलस

    उदेद पनररस होनेस �ेस �लएसप�तबतस ह्।सइा��स ो्नैसनस �ेयलस

    देशसर�सबिल�सद�ुन ैसभलसर�सअ�भलेखैगैलस�ेस�य�ैास�ेस�लएस

    ्ैन�ैल�सपाैसलतस�लनेस�ेसउदेद साेसबनैई गईसह्।

    रुझसे उमरीदस ह्स ��स अनुभयसऔलस्ैन�ैल�स ाैझैस �ल�े हरस

    अ�भलेखैगैलस �ेस�ेतसर�सनयीनतरसत�नी��स�ोस्ैनने औल

    उकह�स अपनैनेस र�स ा�रस ह�गेस औलस भ�यष स �ेस �लएस अपनीस

    अ�भलेखी स ांप��स �ोस ांल��तस �लनेस र�स अपनेस प ैा�स �ोस

    ्ैल�सलखनेसर�सए�सदनालेस��सरददस�लनेस�ेस�लएसनएसु ैरस

    खो �्गे।

    हरसुप��सप�त�त ैसऔलसाुझैय�स��सपती�ैस�लतसेहक।

    परोदस््न, ुईएएा रहै�नदेश�, अ�भलेखैगैल

    “Let us save what remains:

    not by vaults and locks…but

    by multiplication of copies…”

    - Thomas Jefferson, 1791

  • 2

    भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसारैचैल

    अ�भलेखैगैलस�ेसनएसरहै�नदेश�सशीसपरोदस््न, ुईएएा, ां ु�सा�चय, ांस�क �तसरंतैल सनेसपोरेालसरु�शशलसहानस�ेस�ै र�ैलस�ेसबैदस�दनैं� 14 रईस2013 �ोसअ�भलेखैगैलस�ेसनएसरहै�नदेश� �ेसरपसर�सअ�तसल�सपभैलसांभैलै।सशीस््नसनेसअपनीस�श�ैसभैलत, ननैइ ेडस��ंगडरसऔलस नएाए ाेसपैरस��सह्सऔलसउकह�नेसव ैप�सरपसाेस ैतैएंस��सहक।सउकह�नेसदोस��तैब�स�लखीसहकसऔलसउकह�नेसअपनेस�्डलसर�स�ईसचुननतीपनररसपद�सपलस�ै रस�� ैसह्।

    सल�ॉडरसपबंधन

    �यदेशस रंतैल , लेलस �ोचस र्क्�, �पनलसलैस रंतैल , भैलती स प र नस �य�ैास �नगर, नईस �दलल�सऔलस�हदंसुतैनस पे्ो�ल रस �नगर �ल�र ेड, रुंबईस�ोसअपनेस सल�ॉडरस पबंधनस तंतस�ैस ांयधरनस �लनेसऔलस �ास रस�ो अ�ध�सपभैयशैल� बनैएसलखनेस�� ालैहसद�सगई।

    ाैससह�सएनएुईस�ेस�यशेष��सदैलैसरंतैल �सर�सरन्नदसऐ�तहै�ा�सरपसाेसबहुरनल स ाैयर् �न�ससल�ॉडरस�ैसरनल ैं�नसऔलसहसतैंतलरस�लनेस�ेस�लएसए�स ो्नैबतस�ै रतरसशुरस�� ैसग ै।सदल नेसगकहसरंतैल स�ेसपुनयैरा पभैगसऔलससयतंततैसाेनैनीसपभैग, ए�ै�ध�ैलसऔलसप�तबं�धतसव ैपैलसव यहैलसु ोग, औदो�ग�सनी�तसऔलस ांयधरन �यभैग औलस �ोल�ैतैस पो रस ्स , �ोल�ैतै ��स 41,518 रैइल�स �ैस रनल ैं�नस �� ै।स उकह�नेसऑनलैइनसांदभरसरीीड ैस�ेस�लएसअ�भलेखी सानचनैसपबंधनसपरैल�साएुईएरएाएसपल 10,114 रैइल�स�ेसांदभरसभीसद्रस��ए।

    पदशरनी

    इंडोने�श ैस र�स ए�स भैलती स पत�ैलस पीुलएास ररी �ेस नैरस ाेस ए�स पदशरनी इास �यभैगस दैलैस पनदो�ग��स�य��यदैल , �ाडनीस �ेसाह ोगस ाेसु ोि्तस��सग ी।सपोरेालसह�दलसगुडलसदैलैस इासपदशरनीस�ैसशोधसऔलसक नले स�� ैसग ैसऔलसइा�ैसउउै नसशीस्यैहलस�ाल�ैल, ाीईओ, पाैलसभैलती, नईस�दलल�सदैलैस1 रईस2013 �ोसप�त�ततसरेहरैन�स��सउपिसस�तसर� लै�ी सअ�भलेखैगैलसांगहैल र�स�� ैसग ै।

    ओसलएं लस सल�ॉडरा र्कास ��स प�त �स �� पदशरनीस�ेसामबकधसर�सए�सअक स पदशरनी �ै ु ो्न ननलसअंतलैर�ी सरैइतो�रलर �� द, ईलैन �लचलसहैउास नईस�दलल� �ेसाह ोग ाेस�दनैं�स2-17 रईस 2013 �ोस भैलतस �ेस लै�ी सअ�भलेखैगैलसर� �� ैसग ै।

    प�ैशन

    पसल ो्नैस �ेस तहतस ड�ेन ला’ इंीड ै:स व न्स ॉरस दैसए� संस ा�चुल�स नैर�:स एनएुईस �ेस पुसत�ैल स ाेस ए�सदलुरभस ��तैबस “भैलतस �ेस अ�भलेखैगैल:स ऐ�तहै�ा� पुनरुरदर” �ोसप�ै�शतस�� ैसग ै।

  • 3

    �ै रशैलै

    ांस�क �तसरंतैल स�े अंतगरतस�य�भकनसांगगन�स�ेसअ�ध�ैसल �स�ेस �लएसदोस �दनस��स�ै रशैलैस11-17सरईस2013स�ोसभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैल, नईस �दलल�स र�स ु ोि्तस ��स गई।स �य�भकनसरंतैल य�यभैगयपीएा न �ेस सल�ॉडरस अ�ध�ैसल �स�ेस �लएस 10-14स ्ननस 2013स �ो �यभैगस र�ससल�ॉडरास पबंधनस र�स अ�भ�यक ैास पैा तरस �ैसभी ु ो्नस�� ैसग ै।

    प�त�न ुी�

    अ�भलेखैगैलस��साहै �स�नदेश�सशीरती ् पभैसल�यदंनस�ोस29 अप्लस -1सरईस2013 �ोस�ोलंबो, शीलं�ैसर�सद��रसए�श ैस�ेसपैलंपसल�स�ैनसऔलसपलमपलैगतसाैंस�क �त�सअ�भव ी� �स�ेसामबकधसर�सु ोि्तसाै�र स�ेती सामरेलनसर�सए�सदसतैयेेस“�ेललस�ेसनकत सरप:पैलंपसल�सांस�क �तस�ैसपती�” �ोसपसतुतस�लनेस�ेस�लएस�न ु�स�� ैसग ै।

    ीडि् ैइ्ेशन

    इास�यभैगस��स�नगलैनी र�सरन्नदसप�त�ततसव ी�तय�स�ेस�न्ीसपत�स�ोसीडि् ैइ्स�लनेस�ेस�लएसए�स�ै रतरसशुरस�� ैसग ैसह्।सइा �ै रतरस�ेसतहतसशै�रल ��एस्ैनेसयैलेसांगह�सर�स�े.एरसपिकन�ल, ाीतैसलैर, �ेसएरसएरस�ल� पपै, �े एर रुंशी, ि्त�दसपाैद, बैबनस लैरे�लसपाैद, �सतनलभैईसलैलभैईस �ेसपतसऔलसालदैलसयललभसप ेलस�ेसरैइतो�रलरसलोला शै�रलसहक।

    रहतयपनररसुगंतु�

    अशरैचलसपदेशस�ेसगयनरल ्नललस्ेस्ेस�ाहं नेसभैलत-चीनसांबंध�साेससल�ॉडरस�ेसबैलेसर�सपलैरशरस�लनेस�ेस�लएसएनएुईस�ैसदनलैस�� ै।सइा�ेसअलैयै, शीरैनस्ेजएाजस�गल, पनयरसुई ्ी, ाीुलपीएर, नईस�दलल�सऔलसां ु�सलैज सअरेसल�ैसाेसपो. �य�ल रसुल �पचं, ्ररनीस�ेसपोरेालसाु तस�रतैसऔल नेदललकडसाेसपोरेालस्ेनसलु�ैाेनसनेस भीस�यभैगसर�सदसतैये्�स�ेसामबकधसर�सपलैरशरस�� ै।

    शीस्�ैसल ैसु�बद अलसखशाी, पलेखनसयग��लरसअनुभैगस�ेसपरुखसऔल शीस्ह�लसहैरोदसअल लयैह�, लै�ी ससल�ॉडरास�ेसअनुयैदसखंडस�ेसपरुखसऔल इंडो-ओरैनसारझनतैस�ैपनस�ेसअंतगरतसलै�ी स�् लॉगसांबंधीसपलैरशरस�लनेसतसैसअ�भलेखैगैलस�ेसांगहसर�साे उन��सश�च �ेससल�ॉडरस�ैसच नस�लनेस�ेस�लएसओरैनस�ेसअ�भलेखैगैलसपै�ध�लरसनेस17-21स्नन, 2013स�ोसभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ैसदनलैस�� ै।

    अनुांधैनसाु�यधैएं

    इासअय�धस�ेसदनलैन, 203 भैलती सऔलस19स�यदेशीसनएसअध ेतैओंस�ोसअनुांधैनस��सर� नैरैं��तस��एसगएसऔल येसइास�यभैगसर�सअनुाधंैनसाु�यधैओंसाेसलैभैिकयतसहुए।सअध ेतैओंसदैलैसउन�ेसअनुांधैनस�ै �स�ेस�लएस13स831सरैंगसपतसभे्ेसगए।

  • 4

    अ�भलेखी सअध नसस�न ल इासअय�धस�ेसदनलैनसपेशयेलसऔलसउप-पेशेयल�स�ेस�लएसअ�भलेखी सअध नसस�न ल दैलैस�नमन�लनखतसपैा तरसु ोि्तस��एसगए।

    पैा तरस�ैसनैर अय�ध

    लेपोगैर�सर�स67 यैंसअलप�ै�ल�स ा� र�र�े स�ोारस 18 अप्ल-17 रईस2013

    अ�भलेख�स��सा�यर�ागंसऔलसरलमरतसामबकधीस77 यैंसअलप�ै�ल� ा� र�र�े स�ोारस

    13 रईस2013 ाेस21 ्ननस2013

    अ�भलेख पबंधन ामबकधी 76 यैंसअलप�ै�ल� ा� र�र�े स�ोार 20 रईस2013 ाेस14 ्ननस2013

    लेपोगैर�साेयैएं

    ाैयर् �न�ससल�ॉडरस�ेसाुल�ैसरैइतो�रिलरंगस�ै रस�ेसए�स�हसाेस�ेसरपसर� �य�स�यभैगससगकहस�यभैगसा्ेलए, लैज सरंतैल स ालै्नी�त� �यभैगस 'बी') औलसा्क स �यभैगस ाएबीाीए �ेस सल�ॉडरस ाे 125सरैइतो�रलरसलोलस त् ैलस ��एसगए। इा�ेसअलैयै, �ै �गै�र� सल�ॉडर ाे ए-0सु�ैलस�ेसस�्नलसपल 1स421सरैन�चतसभीसस�्नस��एसगए।

    �य�ी साहै तै

    अनुदैनसाहै तैस स��र �ेसतहतस लैज यांघस लैज स�ेत �� अ�भलेखी स लेपॉि् ल�्, ाल�ैल�स पुसत�ैल �सऔलसांगहैल � �ोसअ�भलेखी साैरगीस�ेसांल�रसऔलसपसलल�रस�ेस�लएस50सलैखसशप ेसत�स��स�य�ी साहै तैसपदैनस�लनेस�ेस�लएस11सरईस 2013स�ोसद्�न�सारैचैलसपत�सर�सए�स�य�ैपनस�न�ैलैसग ै।

    �तेी स�ै ैरल , भोपैल

    शीसपरोदस््न, रहै�नदेश�स अ�भलेखैगैल नेस14स्ननस2013स�ोस�ेती स�ै ैरल सभोपैलस�ैसदनलैस�� ै

    औलस�ेती स�ै ैरल स�ेस�ैर�ै्स��सारी�ैस��।

    सल�ॉडरसा� ल, पुडुचले�

    शीस्ेसबीसपीसरोले, ए�सप�ातसइ�तहैा�ैलसऔलसलेख�सनेसदोस ोलडारसदैनस��एसि्नर� यषरस1891 - 1900 �ेसदनलैन भैलत-चीन �ेसपसरस ैतीस्है् ‘दैलरंसनसपनचंद�’ �ेसदसतैये्�स��स11 रद�स��सरो ो�ॉपीसशै�रलससीं ।सइा�ेसअलैयै, उकह�नेस12 ऐ�तहै�ा�स��तैब�सभीसदैनसर�सद�।

  • 5

    लैज याघंसलैज सअ�भलेखैगैल ुंधसपदेश

    रुख रंतीस नेस बहुरनल स पुलैनेस सल�ॉडरस �ेस ीडि् ल��लरस औलसपसलल�रसहेतुस14 ाैलस��सअय�धस�ेस�लएसाैलैनैस2 �लोड़सशप ेसरं्नलस ��एस हक।स लैज अ�भलेखैगैल नेस तदनुाैल 50 �र�ल नससल�ॉडरस �ेस ीडि् ल��लर �ैस �ै रस पैलंभस �� ैस ह्।स �यसतकतसीडि् ल��लरसपसल ो्नैस�ेसपहलेसचलर �ैसपैलंभ 23 अप्लस2013 �ोस�� ैसग ै औल यषरस1846 र�स पनयरसह्दलैबैदसाल�ैल औलसयषरस1920 �ेसबैदसुंधसपदेशसाल�ैल�स�ेस�ुलस3,73,134 दसतैये्� �ोसस�्नयरैइतो�रलरसऔलसीडि् ल��क तस�� ैसग ैसह्। �यभैगसनेसभीस�नयैल�स ांल�रस �ेस तहतस 9,322 औलस उपचैलैतर�स ांल�रस �ेसतहतस 1,515 पैंडु�ल�पस रो�ल ो ��स रलमरतस �ेस �लएस ए�स लै�ी स�रशन पसल ो्नैसशुरस��सह्।

    अार

    शीस ि्षरुसबशु, ुईएएा, रखु रंतीस �ेसपधैनसा�चयस नेस19स्नयल�, 2013स�ोसलैज �े अ�भलेखैगैल �ैसअ�तसल�स पभैलस ांभैलै।स अारस �ेस रुख रंतीस शीस तशरस गोगोईस नेस 19स अप्लस 2013स �ोस पनयरस रुख स ा�चय, ुईाीएासअ�ध�ैसल �, उपैध��, �स पलै ंार, � � शस�ैलस �ेस ख�न��स ��स दलुरभसऔलस पुलैनीस तसयील�स ��स ए�सपदशरनीसउउै नस�� ै।सइा�ेसअलैयै, सलपो रस�ेसअंतगरतसअय�धस�ेसदनलैनसए�सीडि् ल अ�भलेखैगैलसारैहसभीसरनै ैसग ै।

    �बहैल

    पो. उप�दसगै�ुलसऔलसपो. �य् स�ुरैल गै�ुलस�ेसव ी�गतसांगहस ाेस 4354स ��तैब� �बहैलस लैज स अ�भलेखैगैलस र�सससैनैंतसलतस�लसद�सगई। ार�ैल�नस ारैचैलस पतस औलस �यधै ीस पसलषद औलस�यधैनाभैस दसतैये्�स ाेस भीस अ�भलेखी स ाैरगीस डॉसशी�क षरस�ाकहैसऔल डॉसअनुगहसनैलै रस�ाकहैस��स “ाोचसऔलस�यचैलधैलै” �ेसप�ैशनस�ेस�लएसए�तस��सगई।

  • 6

    �दलल�

    अ�भलेखी सअ�भलेख�स�ेसीडि् ल��लरयरैइतोस�रिलरंगस��सपसल ो्नैस�ेसपसतैय �ेसअनुलोधसपलसाल�ैलसदैलैसा�त सरपसाेस�यचैलस�� ैस्ैसलहैसह्। पसल ो्नैस��सअनुरै�नतसलैगत 50स�लोड़ शप ेसह् औल इाेस1सयषर र�सपनलैस�� ैस्ैएगै।स�यभैगसनेसपसल ो्नैस�ेस�नषपैदनस�ेस�लएसएनुईएा्ीस�ोसपलैरशरदैतैस�ेसरपसर�सशै�रलस�� ैसह्।

    लै�ी स लै्धैनीस�ेतस �दलल�साल�ैलस नेस �दलल�सर�स लै�ी सपुलैलेखपैलसा�र�तस ाएनाीएएस��स45सयींस ब्ग�स��सरे्बैनीस�ेसपसतैयस�ोससयी�ैलस�लस�ल ैसह्।सइा�ेसअलैयै, �यभैगसनेसशैह्हैंबैदस�ेसअ�भलेखी ससल�ॉडरसऔलसतसयील�स�ेसुधैलसपलसए�सपदशरनी ु ोि्तस�लनेस�ेस�लएसभीस ो्नैसबनैईसह्।

    हसल ैरैस

    डॉ. अशो�स खेर�ै, ुईएएा, ु ु�सऔलसा�चयस नेस 5सअप्लस 2013स�ोस हसल ैरैस लैज स �ेसअ�भलेखैगैलस�ैसपभैलसांभैलै ह्। प�त�ततसइ�तहैा�ैल�सा�हतसए�सलैज सालैह�ैलसा�र�तस�ोसहैलसह�सर�सइ�तहैा�ैल�सऔलसअ�भलेखैगैल�स�ेसबीचस�ेसअंतलस�ोस�रस�लनेस�ेस�लएसग�गतस�� ैसग ैसह्। अ�भलेखैगैल ा�र�त �ेसाह ोगसाेसाय��रस�लनेसऔलससल�ॉडर, पैंडु�ल�प �, �न्ीस�ैग्ैत� �ेसअ�धगहरस�ेस�लएसप ैास�लनैसशुर �लेगै।

    हसल ैरैसलैज सअ�भलेखैगैलसदैलैस23सरैचरस2013स�ोसशह�दस�दयासपलसरहैनसतैं�त�ैसल �सभगतस�ाहं, लै्गुशसऔलसाुखदेय �ोसशतैं्�लसअ�परतस�लनेस�ेस�लएसए�सपदशरनीसभीसु ोि्तस��सगईसऔल हस 20सअप्लस2013सत�स्ैल�सलह�।सइार�सहसल ैरैसर�सअाह ोगसुंदोलनस��सझल�सभीस�च�ततस��सगई।

    �र्ोलर

    �र्ोलरसलैज सअ�भलेखैगैलसनेसअबसरहतयपनररसतसयील�स�ेसांगहसपलसध ैनस�� �दतस�� ैसह् ि्कह�स�न्ीस�नगलैनीसर�सलखैस्ैसलहैसह्।सपसल ो्नैस�ेसतहतसलगभगस500सपुलैनीसतसयील�सए�तस��सगईसहक।

    ायषर 1975 र�स�र्ोलरस�ेसपसरसरुख रंती शी च.छन ंगैस

    सयतंततैस�दया �ेसदनलैनसभैषर देतेसहुएए भैलतस��सपनयरसपधैनसरंती, इं�दलैसगैंधी यषरस1972 �ेसदनलैनस

    अपने �र्ोलरस�ेसदनलेसपल पं्ैब

    ां ु�सलै�सश्���सय्�ै�न�सऔलसाैंस�क �त�सांगगनस�ेसाह ोगसाे, पं्ैबस��सारसतसरनतरसऔलसअरनतरस�यलैातस�ेस�लएस�नगलैनीसप्नलस��सए�स�ै रशैलैस7स्ननस2013स�ोसु ोि्तस��सगई।सपं्ैबसलैज सअ�भलेखैगैलसअरनतरस�यलैातस�ेसअंतगरतसअ�भलेखी स�यलैातस�ेसांल�रसांबंधीस�ै रतरसाेसा�त सरपसाेस्ुडैसहुुसह्।

  • 7

    उ�लसपदेश

    �ेती सअ�भलेखैगैलस इलैहैबैदसदैलैसझैंाीसर� 23सअप्लस2013स�ो 'झैंाीसर�स�यदोह' पलसए�सअ�भलेखी सपदशरनीसु ोि्तस��सगई। �ेती सअ�भलेखैगैलस यैलैराीसदैलैस18सअप्लस�ोस'�यलैातसऔलसइा�ेसांल�र' पलसए�सऔलसअ�भलेखी सपदशरनीसगुशधैरसरं�दलसपसलाल, यैलैराीसर�सु ोि्तस��सगई।

    अंतलैर�ी स अ�भलेखैगैलस �दयास �ेस अयालस पल 9-30स्ननस2013स�ोसअरीलसखुालो पलसए�सपदशरनी 'नयैचैलसऔलस ोगदैन’ ु ोि्तस��सगईसि्ा�ैसउदेद ारगसांस�क �त, ाैयरभन�र�स भैईचैलेस र�स उन�ेस ोगदैनस �ोसबढ़ैयैस देनेस औलसुरस भैषैस �हदं�स औलस लो�स पदशरनसु�दस�ोसलो��प सबनैनैससै।

    पि�रसबंगैल

    �यभैगसदैलैसबंगैलस��सर�हलैसतैं�त�ैसल �सऔलसभैलती ससयतंततैसुंदोलनसनैर�सयै�षर�सपदशरनीसु ोि्तस��स

    गई।स हस पदशरनी ुानचनैस ब नलोस �� रैइल�स ��स गलैास सलैइडस औलस तसयील�स पलस ुधैसलतस सीस ्ोस लैज

    अ�भलेखैगैल �ेसरहतयपनररसांगह�सर�साेसए�सह् ।सइासपदशरनीसर� उनस�रस�ैतसर�हलैओंस��सभन�र�ैस�ोस�च�ततस

    �लनेस�ैसप ैास�� ैसग ैस ि्कह�ससयतंततैसांगैरस�ेसदनलैनसउन�ेसलै्नी�त�सुंदोलनस�ेस�लएसदोषीसगहलै ैस

    ग ैससै।सझैंाी ��सलैनीस��स ाेनैसर�स�य�भकनसि्ल�स��सर�हलैओं ��सभत�सपदशरनीस�ेसरहतयपनररसपहलुओंसर�साेस

    ए�ससी।

  • 8

    रैननी सरंती, उचचस �यदैल स �श�ै शीसबलत ै बैाु नेसलैज सअ�भलेखैगैलस �नदेशैल स��सयेबाैइ स ाwbdte.in) लॉकचस��।स� � शस�ैलस�ेसाय��रसरैन�चत�स�ेसउ�चतसांल�रस�ेस�लएसए�सीडि् ल��लरसपसल ो्नैसशुरस��सगईस ह्स औलस �ोल�ैतैस �ेस लगभगस 700स रैन�चतसीडि् ल��क तस��एसगएसहक।स ेसनकशेस19यींसशतैबद�स�ेसहकसऔलस �ोल�ैतैस �ेस शहल�स इ�तहैास पलस ्ैन�ैल�स पदैनस�लतसेहक ि्नर�स्लस�न�ैाी, ाड़�सऔलसभयनसइत ै�दस�ोस�च�ततस�� ैसग ैसह्।सइा�ेसअलैयै, ाुंदलबनस�ेतस�ेसलगभगस300सरैन�चत�स�ोसभीसीडि् ल��क तस�� ैसग ैसह्स ि्नर�स 19यींस औलस 20स यींस शतैबद�स �ेस दनलैनसपैसलिसस�त�� सांयेदनशीलस�ेतसर�स � � शसपशैानस�ेसाैयधैनीपनयर�साय��रस�ोसदशैर ैस ग ैसह्। इासअय�धस�ेसदनलैनसयषरस1857-58सर�सबंगैलस�ेसबैहल�सइलै��सऔलसपनय��लसर�स�यदोहसपलसपदशरनीस�ेसुधैलसपलसए�सप�ैशनसभीस्ैल�स�� ैसग ै।

  • 9

    व याै स�ेसअ�भलेखैगैल भैलती ससल्यरसबक�सअ�भलेखैगैल

    भैलती ससलेयरसबक�सअ�भलेखैगैलसाुलबीुईएएसपुरे, पहले �� द� स सल�ॉडरासऔलसदसतैयेेी�लरस�� दस ााीुलडीाीए �ेसरपसर�स्ैनैस्ैतैससैसि्ा��सससैपनैस24सअगसतस1981स�ोस हुईससइा�ेसदोसउदेद �सर� ग्ल-यतररैनसससैईसअ�भलेख�स�ैस ांगहरस �लनैस औलस शोधस उदेद �स �ेस �लएस भैलती ससल्यरसबक�स�ेस�� द� सअ�भलेखैगैलस�ेसरपसर� �ै रस�लनैसशै�रलसहक।

    भैलती ससल्यरसबक�स�ेसगयनरलसडॉसडीसाुबबैलैयसनेस1स्ननस2010स�ोसअ�भलेखैगैलसांगहैल स�ैसउउै नस�� ैसऔलसांगहैल सर�सपदशरनस�ै �यष "सल्यरसबक�सऑरसइंीड ै �ैस�य�ैा, 1935स- 2010" ह्। इार�स "75साैलसर�सभैलती ससल्यरसबक�स��स ैतैस�ैसउललेखस�� ैसग ैसह्स।सइन दसतैये्�सर�स दद सऔलस�चतलेखस�दएसगएसहकस्ो अपनेसार साेसुगेसहकसऔलसइनाेसुलबीुईस�ोसांससैगतससरक�तसपसतुतस�लनेसर�सरददस�लतसेहक।सभैलतसर�साह�ैल�सुंदोलनस�ेसइ�तहैा 1904–1982 पलसए�स�यशेषसपदशरनी नयंबलस2012साे पद�शरतसह्।सांगहैल स2ज00सब्े ाेस5ज00 ब्ेसत�साभीस�ै रस�दया�सााोरयैलसाेसशुतयैलएसपलस्नतैस�ेस�लएसखुलैसह्।स

    ाशीसुलसएलसएासाैहन, रुख सपुलैलेखपैल शीसहै�शरस��शंगीस पधैनसबक��ंगसअ�ध�ैल�स बक�सऑरस ुगैंडैस�ेसाैस �दनैं�स 29स ्ननस 2013स �ो उन�ेस ुलबीुईसअ�भलेखैगैलस�ेसदनले �ेसार ए

    स े सबक�सअ�भलेखैगैलसऔलसांगहैल

    स े स बक�स ऑरस इंीड ैस �ेस अध �स नेस 24स रईस2013स�ोस�ोल�ैतैसस े सबक�सअ�भलेखैगैलसऔलसांगहैल स�ैसदनलैस�� ै।सइा�ेसअलैयै, इासअय�धस�ेसदनलैनसइकरो�ाास �ेसउपैध �सशीस लघुप�तसएनस�्येलसऔलस�हदंसुतैनसल�यलस�ल�र ेडस�ेसशीसपशैंतसडैल�र ैस अ�भलेखैगैलस �े अक स परुखस ुगंतु��सर�स ाेस से।सरंगलयैलस ाेस शुतयैलसत�सबक�स �ेसाभीस�ै रस �दया�स पलस दोपहलस 2ज30स ाेस 5ज00स ब्से �ेसबीचसलैज सबक�सअ�भलेखैगैलसऔलसांगहैल सखुलैसलहतैसह्।

    ुलज�ेजस शनरुखरस चेती, ए�स बैलस लहेस �ोचीनस �ेस द�यैन; सयतकतसभैलतस�ेसपहलेस�य�सरंती।सयहस�ुछसार स�ेस�लएसरदैास ससैनी स बोडर �ेस ादस औलस इंपीसल लस बक�स �ेसश ेलधैल�सभीससे।

  • 10

    ि्ंदलसस �लसयकारसअ�भलेखैगैल

    ओस पीस ि्ंदलस ारनहस �ैस �हसाैस ि्ंदलस स �लस यकारस गपुसभैलतसर�सस �लसबनैनेसउदोगसर�सदेलसाेसपयेशस�लनेसयैलैसह्।स्बसउदोगसते् ीसाेसबढ़तैसग ै, तोसव ैपैलसअ�भलेखैगैलस��सुयद �तैस रहानास हुईस औलस यषरस 2006 र�स ्ेयीएाएल, �य् नगल, बेलैल�, �नैर �सर�स अ�भलेखैगैलस ससै�पतस �� ैसग ै।सअ�भलेखैगैलसपैस�र�सचलरसर�सह्सऔलसइा�ेसांगहरसर�सदसतैयेे, रो ो, ाीडीयडीयीडीसऔलसइन-हैउासप�त�ैएंसु�दसशै�रलसहक।

    गोदले्सअ�भलेखैगैल गोदले्सअ�भलेखैगैलसाोहलैबसगोदे्स�ेस्करसशतैबद�सयषरस �ेसारैपनसारैलोहस�ेसए�स�हसाेस�ेसरपसर�सए�सरह�नेस��सलंबीसपदशरनीसु ोि्तस��सगई।स�ंपनीस्ोसधैतुस��सअलरैल�, ले� ्ले ल, ैइपलैइ ल, ाैबुनसऔलसतैलेस��सप ैर सह्, उार�सुरसुदरीस�ोसरहैनसऔलसअपनेसार स�ेसदनलदश�साोहलैबसगोदले्साेसांबं�धतसऐ�तहै�ा�स�लै�क �त �स�ोसदेखनेस�ैसअयालसपदैनस�� ैसह्। पदशरनीस ��स रुख स �यशेषतैओंस र�स ाेस ए�स ाोहलैबसगोदले्स ��स 1200स छो �स तसयील�स ाेस बनैस ए�स रो ोसरोेे�स ह्स औलस उकह�स इास तलहस ाेस व यिससतस �� ैस्ैतैस ह्स ��स ्बस हस दनल�स ाेस देखैस ्ैतैस ह्स तोस हसाोहलैबसगोदले्स�ेसए�स�चतस््ाैस�दखतैसह्।सपदशरनीसर�सए�सऑीड ोस�� ोस�सभीसशै�रलससैस्हैंसुगंतु�साोहलैबसगोदले्स��ससल�ॉीड�गसाुनसा�तसेसेसि्ारेसयसेअपनेस चैचैस अद��शनसऔलस गोदले्स �ेस ांससैप�सऔलसउन�ेस�पतैस�पलो्शैस�ेसबैलेसर�सबैतस�लसलहेससे।

  • 11

    अक सासंसैन नेहरसरेरोसल लसांगहैल सऔलसपुसत�ैल

    एनएरएरएलसनेसाैरैि्�सा�त तै, असरशैा, इ�तहैा, क ै पै�ल�ै, �ा�यलसाेयै, ाै�हत , �य�ैन, पैसलिसस�त��सऔलस प ैरयलर, लै्नी�त, नै �सऔलस लंगरंचस �ेस अपनेस �न्ीस पेपलस ांगह�स �ेस �ेतस ाेस प�त�ततस व ी�तय�सऔलसांससैन�स�ेसलगभगस33स�न्ीसपतस्ोड़सेहक।स�ुछसरहतयपनररस�न्ीसपेपलसांगहसर�स- चंदशेखलसाभैलत �ेसपनयरसपधैनसरंतीए, ुचै रसलैरचंदसशुकलैसऔलसरुंशीसपेरचंदसालेख�ए, डीसडी �ोाैमबीसाइ�तहैा�ैलए, यैई ाुबबैलैयसाय्�ै�न�ए, न यलस�ाहंसालै्न� �सऔलसांाद� ए �ेसपतसशै�रलसहक।सइा�ेसअलैयै, न लंगस प�ततैन, नईस�दलल�सऔलसउन नसारनह, �ोल�ैतैस�ेस�न्ीसपतसभीसएनएरएरएलसर�सए�तस��एसगएसहक।स

    रननख�सइ�तहैासांगहस�ोसारकतस�लनेस�ेस�लए एनएरएरएलसनेसांादसादस सरोह�ानैस��दयैई, चंदलेखैस रेहतैसा�य् ल�रीसपंीडतस��सपुतीए, प�ातसप ैरयलर�यवसडॉ. अशो�सदेाैईसऔलसप�ातसअसरशैाीसडॉसशं�लसुचै रस�ैसाै�ैत�ैलस�� ैसह्।सपनय��लसाेसव ी�तय�स�ैसाै�ैत�ैलस�लनेस�ेस�लएसए�स�यशेषसपसल ो्नैसभीसशुरस��सगईसह्।

    नेशनलसलैइ ेल�, �ोल�ैतै

    लो�ाभैस �ेस रैननी स अध �स नेस ाैयर् �न�स पहंुचस �ेस �लएसयेबाैइ स बनैनेस �ेस �लएस "ाांद� स �ै रयैह�स �ेस ीडि् ल��लरसऔलस रैइतो�रिलरंग"स पलस ए�स ा�र�तस �न ु�स ��स ह्।स लै�ी सपुसत�ैल , �ोल�ैतैसअपनेसपसुत�ैल स�ेसांगहसाेस 1स800साेसअ�ध�सीडि् ल��क तसाल�ैल�सप�ैशनसदेनेस�ेस�लएसप�तबतसह्।सतदनुाैलसपीडीएरसपैरपसर�स1स294सऐाेसदसतैये्सपहलेसह�सांादसपुसत�ैल स�ोसदोस��दत�सर�स�दएस्ैसचु�ेसहक। इा�ेसअलैयै, त�रल, तलेुगन, पं्ैबीसऔलसउदनरसर�स1,071स��तैब�सहकसि्नर�स3,01,129सपकत�स�ोसीडि् ल��क तस�� ैसग ैसह्।

    इं�दलैसगैधंीसनेशनलसा� लसरॉलसदसुटरा, नईस�दलल�स ुई्ीएनाीएस�ेसाैंस�क �त�सअ�भलेखैगैलसनेसहैलसह�सर�सुनंद. �े. �ुरैलैसयैरीसऔलसडॉ. ��पलसयता ैनस�ेसांगह�स�ैसअ�धगहरस�� ैस ह्।सइनसांगह�स�ैसदसतैयेेी�लरसप�त ैसर�स ह्।सुई्ीएनाीएस�ेसअ�भलेखैगैलसर�सरुख सरपसाेस�लै�क �त � ��सपैंचसशेनर ैंसहक:साै�हत , यैसतु�शलपसायैसतु�लैए, ांगीत, नकत , औलसनैट सानै �ए।

    इार�सऑीड ोसऔलसयीीड ो दोन�सएनैलॉगस ेप, ांगीतससल�ॉडर, सपनलसऔलसल�लस �रलर�स ��स ए�स बड़ीस रैतैस ह्।स हस ध ैनस र�स लखतसे हुए ��स अ�भलेखैगैलस �ेस यैसत�य�स उप ोग�तैरस रुख स रपस ाेस छैतस औलसशोध�तैर हक, उप ोग�तैरस �ेस�रलेस�ोसाुननेसऔलसदेखनेस��साु�यधैस�ेस�लएसप ैररसउप�लर�स�ेसाैससांससै�पतस�� ैस्ैसलहैसह्।सहैलसह�सर� सयग� स ् सचंडीलैरसदैलैसबनैएसगएसुई्ीएनाीएस�ेसअ�भलेखैगैलस��स �ुछस �रलर�स�ोसाैयर् �न�सरपस ाेस देखनेस �ेस �लएस �दखै ैसग ै।सुनेसयैलेसरह�न�सर�सअ�भलेखैगैलसाुनीलस्हैनस�ेस�ै �सपलसरो ोगैर�सपदशरनीसलगैनेस��स ो्नैसबनै लहैसह्।

  • 12

    खुदैसबखश ओसलएं लसपिबल�सलैइ ेल�, प नैस

    खुदैसबखशसओसलएं लसपिबल�सलैइ ेल�सदलअालसपैंडु�ल�प �स�ेसअपनेसारकतसांगहस�ेस�लएस्ैनीस्ैतीसह्।सइासपुसत�ैल सर�स�ुछसरहतयपनररसऔलसलोच�सअ�भलेखी सदसतैये्सभीसांल��तसहक।सइनसरनल यैनसदसतैये्�स��सरुख स�यशेषतैओं र� बैदस�ेसअ�ध�तलसरुगलसशैा�� �ेसऔलसशैह्हैंसऔलसऔलंग्ेबस�ेसशैान�ैलस�े �ुछ रलरैनसऔलसपलयैने शै�रलसहक।सइा�ेसअलैयै, ईस सइंीड ैस�ंपनीस�ेसक ै ैल स�ेसर्ालेसभीसागंहस�ैसए�सपरुखस�हसाैसहक।सइनसपुसत�ैल �सर�साेस�ुछसदसतैये्�स�ैसपदशरनसइासपुसत�ैल सर�सदेखैस्ैसा�तैसह्।

    ा्हैंगीलसरहैनसदैलैसानबेसर�स�दएसगएसभन�रसअनुदैनसाेसांबं�धतसरलरैनए

    18सअप्लस2013स�ोस�य�सधलोहलस�दयास�ेसअयालसपलसअलबीसपैंडु�ल�पसपलसपदशरनी

  • 13

    �य�श�स�यशषेतैए ं

    9स न्न:सअतंलैर�ी सअ�भलेखैगैलस�दया

    यषरस2004सर� �य नैसर�सअंतलैर�ी स�ैंगेासर� 2000सप�तभै�ग �सनेसां ु�सलै�स�ोसअंतलैर�ी सअ�भलेखैगैलस�दयासरनै ेस्ैनेस�ेसअनुलोधस�ेसां�लपस�ोसअपनै ै।

    पेसलासर�सयषरस2005सर�स ननेस�ोसरहैाभैसर�ससइा�ेस33सय�सातसर�स27सअक नबल �ोसऑीड ो-�येुअलस�यलैात �ेसरपसर�स �य�स�दया रनै ेस्ैनेस��सघोषरैस�� गई।स�य�स�दयासऑीड ो-�येुअलसअ�भलेखैगैलस�ेसरहतयस�ेसबैलेसर�स्नस्ैगर�तैसबढ़ैनेस�ैसए�सउप ु�सअयालसह्।स हसइनसअ�भलेखैगैल�स�ेसपसलल�रसाेसलैभैिकयतसहोनेस�ैसन ैसपोताैहनसपदैनस�लतै ह् ।स हसए�सउत�क �सपहलससी, ले��नस ेसए�रैतसऐाेसांगहसनह�ंसहकस्ोस्ोनखरसर�सहकसऔल ि्नसपलसध ैनसदेनेस��सुयद �तैसह्।

    ह�सय्हसह्स��सुईाीएसनेसनयंबलस2007सर�सअपनीसयै�षर�सुरसब्ग�सर�सअंतलैर�ी सअ�भलेखैगैलस�दयास9स्ननस�ोस रनै ेस ्ैनेस �ैस र्ालैस �� ैस सै क ���स 9स ्ननस1948 �ोस ननेस�ोस �ेस ततयैयधैनस र�स अ�भलेखैगैलस पलसअंतलैर�ी सपसलषदस�ैसगगनस�� ैसग ैससै।स हस�य�लप ुईाीएस�ै र�ैल�सबोडरसऔलसअ�भलेखैगैलसारुदै सदैलैसारगसरपसाेसअपनै ैसग ैससै।

    अंतलैर�ी सअ�भलेखैगैलस�दयास�ेसरैध रसाे, हरस�नमन�लनखतस�ै रस�लनेसचै�हए:

    • सल�ॉडरसऔल अ�भलेखैगैलस�ेसरहतयस�ेसबैलेसर�स्नतैस�ेसबीचस्ैगर�तैसबढ़ैएं तै��सउकह�स हसारझै ैस्ैसा�ेस��ससल�ॉडरसऔलसअ�भलेखैगैलसउन�ेसअ�ध�ैल�सऔल पहचैनस�ेस�लएसुधैलसपदैनस�लतसेहक;

    • पबंधनससल�ॉडरसपबंधनस�ेसलैभ�स�ेसबैलेसर�स�नरर �तैरओंसर�स्ैगर�तैसबढ़ैएं;

    • लंबीस अय�ध �ेस �लएस अ�भलेखैगैल �ेस ांल�रस ��स ुयद �तैस औलस उन��स पहुुचस पदैनस �लनेस �ेस �लएससाैयर् �न�, �न्ीसऔलसाैयर् �न�स�ेत�सर�स्ैगर�तैसबढ़ैएं

    • अ�भलेखी सांससैन�सर�सांल��तसअ�दती , अाैधैलरसऔलसदलुरभसदसतैये्�स�ोसबढ़ैयैसदेनैसऔलसबड़सेप्रैनेसपलसाैयर् �न�स�लनैस

    • सल�ैडरासऔलसअ�भलेखैगैल�स��सछ�यसर�साुधैलस�लनैसऔलसयि्��ससतलसपलसउन��सदद तै �ोसबढ़ैनै;

    अ�भलेखी सांाैल ��सअंतलैर�ी सांससैएंस

    1जसअंतलैर�ी अ�भलेखैगैल पसलषद:सhttp://www.ica.org

    2जसअरेसल�नसु��र �यस ाोाैइ �:सhttp://www2जarchivists.org/

    3जस�नैडैईसपुलैलेखीसांघ:सhttp://archivists.ca/

    4जसु��र �यस साोाैइ �सा न�ेसु ललकडए:सhttp://www.archives.org.uk/

    5जसऑस्े�ल ैईसाोाैइ �सऑरसु��र �यस :सhttp://archiveslive.ning.com/

    1जस�ब्नेासु�ैरइयस�ैउं�ाल:सwww.businessarchivescouncil.org.uk

    7जस� � शससल�ॉडरासएाो�ाएशन:सhttp://www.britishrecordsassociation.org.uk/

    8जसअंतलैर�ी ससल�ॉडरासपबंधनस्स :सhttp://www.irmt.org/

    9जसलै�रंडलसअ�भलेखैगैलसऔलससल�ॉडरसपबंध��स��सएाो�ाएशन:सhttp://www.acarm.org

    http://www.acarm.org/

  • 14

    द�ुन ैसभलसर�सअ�भलेखैगैल ऑस्े�ल ै

    ऑस्े�ल ैस �ेस लै�ी स अ�भलेखैगैलस र�स 20स यींस ाद�स �ेस देशैंतलरस सल�ॉडरस �ैस ए�स बड़ैस ांगहस ह्स ि्ार�स बैलसपयै�ा �स�ेससल�ॉडरसशै�रलसहक।स� ेनसऔलसऑस्े�ल ैस�ेसबीचसांचै�लतस�ईसस��र�सग्लसाल�ैल�सांगगन�सदैलैसांचै�लतस��सगईससीं। हैलैं��सअ�भलेखैगैलसदैलैसइनर�साेस�ईससल�ॉडरसपैरसनह�ंस��एसगएसहकसस�रलसभीस हैुसऐाेससल�ॉडरसहकस्ोसदशैरतसेहकस��सइनसांगगन�स�ोस�्ाेसांचै�लतस�� ैस्ैतैससैसऔलसयेस��तनेसारलससे।सऑस्े�ल ैसर�सबैलसपयैा �ेसबैलेसर�स �ुछसु� र्न�सइ�तहैास्ैननेस �ेस �लएस15सऔलस19स्ननस2013स�ोसऑस्े�ल ैस �ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसस11स�ॉप�ले सडैइयसस �्ननस �हलससक नएलडीस4170सर�सए�स �ननशुल�साैयर् �न�सांगोतीस�ैसु ो्नस�� ैसग ै।

    ारे लाी पलस530स� � शसबचचसेअपनेसनएसघलसपलसदेखनेस�ेस�लएसउताु�सहकए

    बैगंलैदेश

    अ�भलेखैगैलस �ेस �हत�ेष �स नेस 9स ्ननस 2013स �ोस अंतलैर�ी स अ�भलेखैगैलस �दयास रनै ै।स उकह�नेस �ॉले्सऔलस�य��यदैल स�ेस ुयैसछैत�स �ेस �लएसअ�भलेखैगैलस �दयासऔलसानचनैस�ैसअ�ध�ैलस�ेसरहतयसपलसए�साे�रनैलसु ोि्तस�� ै।सइासअयालसपल उकह�नेसद्�न�सारैचैलसपत�सर�सुलेखसप�ै�शतस��एसऔल बैगंलैदेशसर�ससल�ॉडरस�े पबंधनस�ैसरहतय:सारस ैओंसऔलसांभैयनैओंसपलसए�सगोलरे्सब्ग�स��स व यससैस�लनेस �ेस �लएस द्�न�सारैचैलसपत�स�ोसभीसलै्ीस�� ै।

    ्ैपैनस

    शीस े�� ोस�ै ोहसनेस3स्ननस2013स�ोस्ैपैनस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैल �ेसअध �स�ैसपदभैलसांभैलै।

    ननैइ ेडस��ंगडर

    �दती स�य�स ुतसर�स � � शसखु�र ैतंतस��सभन�र�ैसऔलसपैलं�भ�सशीतस ुतसअय�धसाेसांबं�धतसा्�ड़�सपनयरसगुरसरैइल�स्ैल�स��सगई।सयषरस2005सर� �यदेशीसऔलसलै�रंडलस�ै ैरल साएराीओएसनेसससै ीसअंडल-ाेते ल�सीडपै रर� सापी नएाडीएस �ेस सल�ॉडरास �� पहल�स ��दतस ्ैल�स ��, ्ोस � ेनस ��स खु�र ैस ए �्�ा �स �ेस ाैसस ांप�र स �े �लएस

  • 15

    ि्मरेदैलस �यभैगस ह्।सुगेस1931 -1951स��सअय�धस�ोसशै�रलस�लतसे हुए 413सअंश�स�ोसअबसएरओस1093सशकंखलै र�स्ैल�स�� ैसग ैसह्, ाैससह�स1903-1913स�े 17सअंशसभीस्ैल�स��एसगएसहक।

    इा�ेसअलैयै, �्�बने ा�चयस �ेस �य�यधसपत�स ाेसानस ाेसअ�ध�सरैइल�स�ैसांगहसपहल�सबैलसए�सनईसशकंखलै, ाीएबीसर�स्ैल�स �� ैसग ैस ह्।स1931-1951स�ोसशै�रलस�लनेसयैलेस�ैग्ैत, � � शसखु�र ैसतंतस �ेसांगगनसऔलस�य�सपोषरसाेसांबं�धतसहक।सनईससलल�्सरैइल�स�ैसच नसऑनलैइनसदेखैस्ैसा�तैसह्।

    ां ु�सलैज सअरल��ै

    रैउंडार ऑनलैइन, ए�स येबाैइ स लै�ी स ऐ�तहै�ा�स प�ैशनस औलस सल�ॉडरास ु ोगस ाएनएचपीुलाीए, औलसय्��न ैस�य��यदैल सा नयीएएसपेास�ेसबीचसए�साह�ैल�सारझनतसे�ेसरैध रसाेसबनैईसगईससी।स हसयेबाैइ सद�ुन ैसऔलसलै�स�ेसांससैप��स�ेसइलैद�स�ेसबैलेसर�स्ैननेस�ेस�लएस्नतैस�ेस�लएसअत �ध�सरहतयपनररसहोनेस�ैसयैदैस�लतीस ह्।स हसए�साैह�ा�सु�सर�, श्�नर�सऔलसत�नी��सरॉडलसभीस पदैनस�लतैस ह्स्ोस ऐ�तहै�ा�साैरगीस �ेसऑनलैइनसप�ैशनस �ेस �लएसभ�यष स �ेस प ैा�स��स ो्नैस बनैनेस �ेस �लएसरहतयपनररसभन�र�ैसअदै �लेगै।स�ुलस�रलै�ल, लगभगस1, 75,000सदसतैये्�स�ैसरैउंडार ऑनलैइनसाैइ सपलसहोनेस�ैसअनुरैनसह्।

  • 16

    छगे अंतलैर�ी सअ�भलेखैगैलस�दयासरनैनेस�ेस�लएसअंतलैर�ी अ�भलेखैगैल पसलषदसने � च, अंगे्ीसऔलससपे�नशसर� ए�सपोस लस्ैल�स�� ै ह्।

    इं लनेशनल अ�भलेखैगैलस�दयास 9 न्नसस2013

    ांल��

    शीसपरोदस््न, ुईएएा, अ�भलेखैगैलसरहै�नदेश�

    ांपैद�� सडसे�

    शीसलै्रैनी, अ�भलेखैगैलस�ेसाहै �स�नदेश� डॉस�ेसाीस्ेनै, पुलैलेखपैल

    शीस्ेस�ेसलनसलै, रैइतोरो ोगै�रस शीसां्ीयस�सगंनैर, ाहै �सपुलैलेखपैल

    शीसद�प�सअहलैयत, एलडीाी ांप�र :सदनलभैषसांख ै: 011-23389027, 23073159सर्का- 23384127

    भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैल, ्नपस, नईस�दलल�स-110001 ईरेल- [email protected] येबाैइ :सnationalarchives.nic.in