21
1 -अ�भलेख त्र�ा� कन ल्अप्ल-न,2014 स�लर-II -1 इा अं� रल प 2 भलत �े ल�ी अ�भलेखग3-4 लजयां लज अ�भलेखग5-6 अक ांससन 7-9 �व�श�वशेषतएँ 10-11 दु�न भल र�अ�भलेखग12-20 सीर पे 21 पद�-अ�भलेख �े ए� वषर �े पनल हने पल कनलेल �े चल असतर पे� �तर�राे ए� अं� �ह ल�लने पल इा नह �ह �लखने र� रुझे त खुशी औल ांतु��रल ल� ्। इा छह� ले �न र�वपनरर त र� रे कनलेल त्ल �लने ाे ुड़े �व�भकन प�ल �े अनुभव पर �। ए� ओल �ई ांगठन अपने अ�भलेखी �ेत �े अनुभव� �ह ाझ �लने �े �लए आगे आए , ब�दनाल� ओल अ�ध�ँश लज अ�भलेखगल� ाे न�लपर �लने र� अाफल ले। रुझे लगत ् � उन��अ�नचछ औल उदाीनत � �लर नने �े �लए ासी पुललेखपल� दल इा� �व�ेषर �लने �� रलत ्। ए�श परुख ांससन दल ाद ए� अंतलल�ी रंच �फ� द त� �र उपहग आ ् , ह र� अपने देश र� अ�भलेखगल �े भ�वष �े बले र� ाहचने �े �लए रबनल �लत ्। रले रननी पधन रंती काल इंक ापन र� काल��लर �े �ेत र� औल अ�ध� �र �लने �े �लए पे पलत �लत ्। रल ल� अ�भलेखी �वलात �ह ए� वाससत रप र� काइ �लन त�इा �वशल ारगी �ह ुव पीप� �ह उन�े नवीनतर उप�लर� पल उपलबध �ल ा�े। �व�श�वशेषतओं �े �ॉलर र� , काल कनलेशीवन �ह अंतलर�ी रन��े अनुाल के �े उदलर, ांल�र �ह बपव देने औल पलल�र � ाु�वध पदन �लने �े इलदे ाे हड़ ग ्। काल गर र� पच�लत ावसवर पद�त� ए� उपु� उदलर ्। रुझे उमरीद इा ांस�लर न�लअ�भलेखी ारन दल उपहग एग औल �वष गंभीलत ओल धन आ��षरत �लेग। र� ासी पठ�औल अ�भलेखग�े उपहग�तरओं ाे रवपनप�त�च पर �लने �� आश �लत वी शी�नवा, र�नदेश�, अ�भलेखग"र� �ना�त �लने �े �लए �र �लन चाए भ�वष पीप� �ल रन�वारक कह �व अल �वलात ाे लभाकवत ा� �। इा �वलात र� पठ, चन औल �न श�रल ाे झ �लन आवश� ्। पचन औल धन� � आधल�शल हने �े -नवचल औल लचनर�त � ए� सहत ् " इपलन बह�हव र�नदेश�, नेस�ह

अ भलेख - National Archives of Indianationalarchives.nic.in/sites/default/files/06-April-June-2014.pdf · भैलती सलै ी सअ भलेखैगैलस

  • Upload
    others

  • View
    4

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • 1

    ई-अ�भलेख

    तर्ै�ा�सक न् सल ्ल

    अप्ल-्नन,2014

    ांस�लर-II ांख ै-1

    इासअं�सर�

    • लै सप�ृसससससससससससससससससस 2

    • भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस 3-4

    • लैज यांंसलैज सअ�भलेखैगैल 5-6

    • अक सांससैनस 7-9

    • �व�श�स�वशेषतैएँसससससससस 10-11

    • द�ुन ैसभलसर�सअ�भलेखैगैलस 12-20

    • सीरसपे् स 21

    ांपैद��

    ई-अ�भलेख �ेसए�सवषरस�ेसपनलैस हनेसपलसक न् ले लस�ेसचैलसअसैतरसप् े�स�तरै �सर�सासे ए�सअ�ंस�हस्ैल�स�लनसेपलस इासनह स�हस �लखनसेर�सरुझसेब ुतसखुशीसऔलसांतु��स�रलसल �स ्।स

    इासछह �सले��नसर �वपनररस ैतैसर� रसेक नूले लसत् ैल �लनसेासे्ुड़से�व�भकनस प�ैलस �ेस अनुभव पैरस ुएस �।स ए�स ओल �ईस ागंठनस अपनसेअ�भलेखी स �ेतस �ेसअनुभव�स�हसाैझैस�लनसे �ेस �लएसआगेसआएस �, ्ब��सदनाल�स ओल रस अ�ध�ैशँस लैज अ�भलेखैगैल�स ाेस ्ैन�ैल�स पैरस �लनेस र�सअाफलसल े।सरुझसेलगतैस ्स ��सउन��सअ�नचछैसऔलसउदैाीनतैस�ैस�ैलरस्ैननसे�ेस�लएसाैसी पुलैलेखपैल�सदैलैसइा�ैस�व�ेषर �लनसे��स्रलतस ्।स

    ए�श ैस ��स परुखस ांससैनस दैलैस ाद ैस ग ैस ए�स अंतललै�ी स रंच �ैस�ैफ�स दसत�स�रसउप हगस ुआस ्, ्हस र�सअपनेस देशसर�सअ�भलेखैगैलस�ेसभ�वष स�ेसबैलेसर�साहचनेस�ेस�लएसर्बनलस�लतै ्।स

    रैलेस रैननी स पधैनस रतंीस �ैस का् लस इं क ैस �ैस ापनैस र�स का् ल��लरस�ेस�ेतसर�सऔलसअ�ध�स�ैरस�लनेस�ेस �लएसपपेलतस�लतैस ्।स रैलैस ल� स अ�भलेखी स �वलैातस �हस ए�स व वाससतस रपस र�स का् ैइ्स�लनैस ्स तै��स इास �वशैलस ाैरगीस �हस ुवैस पीप�स �हस उन�ेस नवीनतरसउप�लर�सपलसउपलबधस�लै ैस्ैसा�े।स

    �व�श�स �वशेषतैओसं �ेस �ॉलरस र�, का् लस क नलेशनस �ैस ्ीवनस चचस �हसअंतलैर�ी सरैन��स �ेसअनुाैलस क ेैस �ेस उदलर,सांल�रस�हस बपैवैस देने औलसपपलल�रस��साु�वधैस पदैनस�लनेस�ेसइलैदेसाेस्हड़ैसग ैस ्।स स का् लसांग र र�सपच�लतसावसवरसपद�त �स�ैसए�सउप ु�सउदै लरस ्।स

    रुझसे उमरीदस ्स ��स इासासं�लरस��स्ैन�ैल�स �ैस अ�भलेखी स ारन सदैलैस उप हगस �� ैस ्ैएगैस औलस स �वष स ��स गंभीलतैस ��स ओलस ध ैनसआ��षरतस�लेगै।

    र�स ाैसीस पैठ��स औलस अ�भलेखैगैलस �ेस उप हग�तैरओंस ासे र ्वपनररसप�त�च ैसपैरस�लनसे��सआशैस�लतैस नं।

    वी शी�नवैा,

    र ै�नदेश�, अ�भलेखैगैल

    " र�स आ्स स ाु�ना�तस �लनसे �ेस �लएस�ै रस �लनैस चैा एस ��स भ�वष स ��स पीप�स�लस रैन�व��स ��स ाैरैक स क हस�व्ुअलस �वलैातस ाेस लैभैाकवतस हस ा�� ।सइास �वलैातस र�स पैठ, ानचनैस औलस �ैन शै�रलस �सा्ासेाैझैस�लनै आवश �स ्।स सप चैनसऔलसाांैधन�स��सआधैल�शलैस हनेस �ेस ाैस-ाैसस नवैचैलस औलसलचनै्र�तैस�ैसए�ससहतस ्स।"

    इपलनैसबह�हवै

    र ै�नदेश�, ननेस�हस

  • 2

    लै …

    रुझसे‘ई-अ�भलेख’ �ेसनवीनतरसअ�ंस�हस्ैल�स�लनेसर�सब ुतसखशुीस हसल �स ्।सप�ैशनस�ैसप् े�सअ�ंस�पछलेसाेसअचछैस ्सऔलसअपनसे

    आपसर�स�वशेषस ्!सफॉलेस स�ेसनेतृ् वसवैलेसइंपीपल लसपल�ॉकरस�वभैगस�ेसशु आतीसप ैास�ेसबैलेसर�स्ैननसे�ेसबैद, �हईसभीस�लपनैसन �सं

    �लसा�तैससैस��स रसइलेक्ॉ�न�सरी क ैस�ैसउप हगस�ल�ेसआ�ंड़�स, �वचैल�, लै औलसद���हरसऔल अ�भलेखी सख्ैने �हसव ैप�स

    रपसाेस �ववसभलस �ेसध ैनसर�सलैसा�तेस �।ससआप�ेसप ैासऔलसउ्ाै सालै नी स �। रसउासदौलसर�स �स्बसपेपलसनहा गंसऔलस

    पैंकु�ल�प �स��सइलेक्ॉ�न�सपाैलरसऔलसरी क ै न ेबड़ीसते्ीसा े्ग सलेसल�स ्।सक ैसर�स साझुैवसदेसा�तैस नंस��सइलेक्ॉ�न�स

    पल�ॉकरसपलसए�सफ�चलसत् ैलस�� ैस्ैएस��सइा��सव ैप�तैसबड़ीसते् ीसासेबपसल �स ्सा्ाेसबड़सेसतलसपलससवी�ैलस�� ैस्ैसल ैस ्स

    औलस सअ�भलेखैगैलसपल�ॉकरस�ेसरपसर�सपैां�ग�स ्सऔलस ेसई-पल�ॉकरस��ा प�ैलसपलंपलैगतसअ�भलेखी सांप�वसऔलस�ैनस�ेसअनुरैनस

    र�सचैं�त�ैल�सबदलैवसलैसा�तेस �? �ृप ैसइासबैलेसर�साहच�।

    नसलरेश

    स े सब��सअ�भलेखैगैलसऔलसांग ैल

    �हल�ैतै

    [email protected]

    भैलती सलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ैसक नूले लसअ�भलेखी सद�ुन ैस��सवतररैनसं नैओसं�ेसबैलेसर�स्ैन�ैल�स�ैसए�सअचछैससहतस ्।स

    क नूले लस�ैसअंतलैर�ी सअनभुैगसनईसत�नी��स�ेसबैलेसर�सपशेेवल�स�हसअ तनस�लतैस ्सऔलस�व�भकनसवेबाैइ सा�फट गसर�सउप हग�तैर

    �ैस�ैफ�सार सबचैतैस ्।सरुझसेलगतैस ्स��सलैज स��सओलसासेभैगीदैल�सज ैदैसन �सं��स्ैसल �स ्सा्ासेअपनसे�ैरसऔलसअनभुवस

    �हसाैझैस�ल�ेस बपै ैस्ैनैसचैा ए।सआशैस ्स �� अक स लैज सअ�भलेखैगैलसरेलेसा हगीस क न्ले लस �ेसआगैरीसअं��सर�सअपनीस

    ग�त�व�ध �स�ेसामबकधसर�सअपनसे�वचैलसभे् नेसर� ा�ंहचसन �सं�ल�गे।

    पल�रदंलसांधन

    ा ै �सपुलैतैा्व�,

    पं् ैबसलैज सअ�भलेखैगैल,

    [email protected]

    अ�भलेखैगैलसऔलसअ�भलेखसपबधंनसर�सए�साैलस�ैस कपलहरैस�हारस�लतेसार सप�श�ुस�ेसरपसर� र�नेसनह स�� ैस ्स��सक नूले लस

    भैलतसर�सऔलसअक सदेश�साेसअ�भलेखी स�वष �सपलसनवीनतरस्ैन�ैल�सपदैनस�लतैस ्।सरुझसेअपनेसशहधसपबधंस�ै रसाेसाबंं�धतसई-

    अ�भलेखस�ेसए�सअं�सर�स�ब ैलसलैज सअ�भलेखैगैलस��सभीसब ुतसर ्वपनररस्ैन�ैल�स�रल�।सरेलैसाुझैवस ्स��स सक न् ले लसा दं� र�स

    भीस प�ै�शतस �� ैस ्ैस ा�तैस ्स तै��स उवल�स भैलतस र�स ाससतस अ�भलेखी स अध नस �ेस �ेतस र�स पेशेवलस लहगस इास क न्ले लस ाेस

    अ�ध�तरसलैभैाकवतस हसा�� ।

    परस�ुरैल�

    प�श�सुु2010-2014)

    भैलतस�ै लै�ी सअ�भलेखैगैल

    [email protected]

    mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]

  • 3

    भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसाेसारैचैल पल�ॉकरसपबंधन

    पल�ॉडरासपबंधनसर�स11�सव�सअ�भ�वक ैासपैा चरस�ैसआ ह्नसभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैल, नईसादलल�सर�स11साेस20स्ननस2014स

    त�स�� ैसग ैसऔलसइास�हारसर�स�व�भकनसरंतैल �य�वभैगस�ेसदासअ�ध�ैपल �सनेसभैगस�ल ै।सएन ए आईस��सरनल ै�ंनस �रसनेस

    रंतैल �य�वभैग�सनैरतः पुनवैरास�वभैग, ग ृसरंतैल , नईसादलल�, औ ह�ग�सनी�तसऔलसांवधरनस�वभैग, ्लसाांैधनसरंतैल , प�तसपधैरस

    अपील� स क ै ै�ध�लर, �ॉपसले स �ै रस रंतैल औलस �वदेशस रंतैल , नईस ादलल� �ेस ग्ल-वतररैनस अ�भलेख�स ��स 6,6�1स फैइल�स �ैस

    रनल ैं�नस�� ै।

    भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैल, नईसादलल� र�स11-20स्ननस2014स�हसआ हा्तस��एसगएसपल�ॉडरासपबधंनस�ेस11�सव�सअ�भ�वक ैासपैा चरसर�सभैगस

    लेनेसवैलेसप�तभैगीसऔलस�वशेष� ।स

    आउ ल�चस�ै रचर

    गदलस पै �स औलस 1�10- दस ा स हपल�स ्ैंावैलस रैचर नैर�स

    पदशर�न �स�हस11सरैचरस2014स�हसभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस

    �ेस124सव�सफैउंकशेनसादवास�ेसअवालसपलसआ हा्तस�� ैसग ै

    ्ह 11सअप्लस2014सत�स्ैल�सल �।ं

    �ेक्� स ा�चवैल स पुसत�ैल , नईस ादलल�स �हस लै�ी स

    अ�भलेखैगैल ांग ैल र�सअपनीस21सासे25सअपल्स2014सत�स

    ‘भैलतस�ेसरंादल, गंुबद, सरैल�’ नैर�:सदलुरभस��तैब�स��सपदशरनीस

    आ हा्तस�लनेस�ेस�लए भी ा ै तैसपदैनस��सगई।

  • 4

    ाैसं�ृ�त�स�व�नर स�ै रचरयप�त�न ु � ैयँदौलेस

    र ्वपनररसआगंतु�

    1. शीसाईदसफल�दसअ रद, एकीएसऔलसनौलहइबरसलै्नस �ा ं, आ��र �वस स��स 22सअप्लस2014स�हसनईसादलल�सर�सअफगै�नसतैन

    दनतैवैास��सअ�भलेखैगैलस�ेस�ेतसर�सभैलत-अफगै�नसतैनसांबंध�सपलसआ हा्तसब्ठ�सर�सउपाससतस हनेस�ेस�लएसप�त�न ु �स

    ��सगई।

    2.स पह. एस�ेसलशीद, ाैंस�ृ�त�सपलैरशरदैतैसऔलसशीसएासादलैवल, ा�चव, भैलत- अफगै�नसतैन फैउंकशेन, अफगै�नसतैनसदनतैवैा

    नेस24सअपल्स2014स�हसएनएआईस�ैसदौलैस�� ैसऔलसर ै�नदेश�,सअ�भलेखैगैलसऔलस�वभैगस�ेसअक सवपल�सअ�ध�ैपल �स�ेस

    ाैससअ�भलेखैगैलस�े �ेत र�सआरस �चस�ेसरैरल�सपलसचचैरस�लनसे�ेस�लएसब्ठ�सआ हा्तस��।

    3. रले�श ैस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ेसतीनसअ�ध�ैपल �स�ेसए�सप�त�न�धरंकलसनेसरले�श ैसाेसांबं�धतसशहध �ै रस�लनेस�ेस�लएस

    20सअप्लसासेएनएआईस�ैसदौलैस�� ै।

    पल�ॉडरास�ैसअ�धग रसुएआईएरएासप्�े्सर�सद्र)

    नलैइनसांदभरस�ेस�लएसअ�भलेखी सानचनैसपबंधनसपरैल�सुएआईएरएा)सर�स5,0�1सफैइल�सद्रस��सगई।

    अनुांधैनसाु�वधैए ं

    214 भैलती सऔलस47स�वदेशीस�वदैन�स�हस�वभैगस�े शहधस��सर�सनैरैं��तस�� ैसग ै।साैसस � अध ेतैओंसदैलैस1007 दौलेस��एस

    गएसऔलसपल�ॉकरस�ेस�लएस15,741 रैंगपत�सपलस�ै रस�� ैसग ै।

    अ�भलेखी सअध नसस�न ल

    इासअव�धस �ेस दौलैन अ�भलेखैगैलस पशेेवल�सऔलस उप-पेशेवल�स �ेस �लएस स�न लस फसआ�ैरइवलस स की्स दैलैस �नमन�लनखतस पैा चरस

    आ हा्तस��एसगएसस:ेस

    चरसांख ै

    पैा चरस�ैसनैरस अव�ध प�तभै�ग �स��सांख ै

    1 69वैसंलेपहगैफ� अलप�ै�ल�साा र�फ�े स�हार

    7सअप्ल, 2014 ाेस16सरई,स2014 22

    2 7�सवैसंअ�भलेख�स��सा�वर�ागंसऔलसरलमरतसामबकधीसअलप�ै�ल�साा र�फ�े स�हार

    12सरई,स2014 ाेस20स्नन,स2014 10

    3 71स वैसं अ�भलेख�स �ेस पबधंनस ामबकधीस अलप�ै�ल�साा र�फ�े स�हार

    1�सरईस2014 ाेस10 ्नन, 2014 10

    लेपहगैफ�साेवैए ं

    इास�तरै �स�ेसदौलैन 25,000सरैइचह�फलर �चत� �ेसपल�ॉकरस�हसस�्नस�� ैसग ै।सइा�ेसअलैवै 017स�चत�स�हस�वभैगी सवेबाैइ सपलस

    अपलहकस�� ैसग ै।

    अनुदैन-ा ै तै

    • लैज यांंसलैज स�तेस��सअ�भलेखैगैलसलेपॉा् ल�्, ाल�ैल�सपुसत�ैल �सऔलसांग ैल �स�हस�ववी सा ै तैसपदैनस�लनेस��स

    ह्नै:सइासअव�धस�ेसदौलैन चैलसाल�ैल�सांससैन�स�हसपदैनस��स्ैनसेवैल�स�ववी ा ै तैसस��रस�ेसत तस35, 20, 69 लैखस

    रप ेस��स�ववी सा ै तैसद�सगईससी।

    • पं्ी�ृतससव्ाचछ�सांगठन�यव � �स�हसपैकुं�ल�प �यदलुरभस��तैब�स�ेसांल�रस�ेस�लएस�ववी सा ै तै पदैनस�लनेस��स ह्नै:स

    इास ह्नैस�ेसत त, 33 ांगठन�स�ह 41,10,065 प ेस��सप ल�सऔलसदनाल�स��शत ्ैल�स��सगई। 7,50,000य- प े ु�ेवलस

    ाैतसलैखसपचैास ्ैलस प े) �� लै�श ेतसुदहसउप ह�गतै परैरसपतस्ैल�स��एसगए।स

  • 5

    लैज यांंसलैज सअ�भलेखैगैल �ब ैल

    इासअव�धस �ेस दौलैन �ब ैलस लैज सअ�भलेखैगैलस �ेस त्वैवधैनसर�सअ�भलेखी सऔलसाैरैा्�-ऐ�त ै�ा�स पपलपे� स��स�ईसअ�तस

    र ्वपनररस��तैब�सलैईसग�, ्ा् ेसवगग सकॉस�ेस�ेसदवै दैलैसांपैादतसपुलैनेस्रीदैल पल�ॉडरासभैग- i औलसभैगसii,सकै.स�व् स�ुरैल

    दैलैसांपैादतसअ�भलेखस�ब ैल 2010,सऔलसकॉस �व्ह �ुरैलसदैलै ांपैादत �ब ैलस �बभन�त,सभैग- iii पा�रसचंपैलरसा्लेस��सगैरसा पपनर �स�हस �ब ैलसलैज सअ�भलेखैगैलसर�सससैनैतंपलतस�� ैसग ै।स�ुलस�रलै�ल इनसदसतैवे् �स�ेस 26सखंक �।

    20स्ननस2014स�हसकॉ. प�ैशसचलरसपाैदस��स ैदसर�सए�ससरैल�सव ैख ैनसआ हा्तस�� ैसग ै।स सव ैख ैनस �ब ैलसलैज स

    अ�भलेखैगैलसऔलस�ब ैलसपुलै�वदसपपलषदस�ेसां ु�सा हगसासेआ हा्तस�� ैसग ै।स�ल�वैस�वव�व ैल स�ेसपुलैत्वस�वभैग �ेस

    परुखसकॉसदगुैरसबाु दैलै व ैख ैन ाद ैसग ैसऔलसउन�ेसव ैख ैनस�ैस�वष स'पनवगसभैलतसर�सरंादल�स�ैसश ल��लरसऔलस�व�ैा' सै।

    20स्नन,स2014स�हस�ब ैलसलैज सअ�भलेखैगैलसदैलैसआ हा्तससरैल�सव ैख ैनस�� पलपहा टगस��सारैचैलसपतसाकल�पगं

    पल ैरै

    अपनसे रौनख�स इ�त ैास �ै रचरस �ेस ा सासे �ेस रपस र�,स पल ैरैस लैज सअ�भलेखैगैलससवतंततैसानेै�न �सऔलसलैज स�ेसअक सपरखुसव � � ा्क �नसेअपनेस्ीवनस�ैलसर�सइ�त ैास�हसबदलतसेदेखैस ्, ��स ैद र�सवतृैतं� �हस्ैल�स�लनसेर�स�ै रलतस ्।सइासप�च ैसर� 500साेसअ�ध�सव �्व�स�ेसवतृैंत�स �ेस क हस ेपसपलसद्रस��एसगएस �।सले��नसइनस क हस ेप�स�ेसख़लैबस हनेसाेसलह�नसे औलस इास ब ुरनल स रौनख�स इ�त ैास �ेस ांल�रस �ेस �लए वतृैंत� �ह इन��सपुनसपै�रस��सव वससै �लनसेस ेतुस का् लसपैरपसर� पपलव�त रतस�� ैस्ैसल ैस ्।स21सरई,स2014स�हसइास का् लस क हसपल�ॉकरस�ह शीसएासएासपाैद,सआईएएा,सअपलसरुख सा�चव,सअ�भलेखैगैलसदैलैस�वभैगस��सवेबाैइ www.haryanaarchives.gov.in पलसअपलहकस�� ैसग ै।

    इासप लस�ेस�लएसकॉसअशह�सखेर�ै,सआई ए एासपेलरैसहतसबनेसल े।स�वभैगसनसेअध ेतैओसं��साु�वधैस�ेस�लएसादलल�स कवी्न �श�ैस

    �वभैगसु1161- 1160),सलह�स�नरैररस�वभैगसु1162-1170)सऔलसाैरैक स�वभैगसु157-1110)स�ेसअ�भलेख�स��स�ववलरै्र� ानचीस

    भीसप�ै�शतस�ल�ेस्ैल�स��।

  • 6

    रनरपुल

    रनरपुलसलैज सअ�भलेखैगैल,सरनरपुलसलैज सपुलैत्वस�लैसऔलसांस�ृ�तस�वभैग रनरपुलसाल�ैलसनेसनैूैंगसगैरसपै�ध�लर,सनै्ैगं,स

    चनलैचंदपुलसा्लै,सरनरपुलस�ेसा हगसासे00सरईस2014 �हसआ हा्तस" �शलैलेखस�ेस�ेती सअध नसऔलसांल�रसासेांबं�धत ए�स

    ादवाी स्ैगर�तैस�ै रचर"सआ हा्तस�� ै। कॉ. �ेसाशुीलै,सां ु�स�नदेश�,स�लैसऔलसांस�ृ�त,सरनरपुल; लं� ह ैओ न्ैंगसगैवंस

    �ेसपरखुसऔलस�े द�नैरैनीस�ा ं,सअधी��,सलैज सपुलैत्वस�वभैगसइासअवालसपलसउपाससतससे।

    00सरई,स2014स�हसनै्ैगंसगैवं,सचलुैचदंपलुसा्लै,सरनरपलुसर�सआ हा्तस�शलैलेखस�ेस�तेी सअध नसऔलसांल�रसांबधंी ्ैगर�तैस�ै रचरसर�स

    उपाससतसप�तभैगीसऔलसपन्�लस

    "रौनख�सइ�त ैासासे र�सवैसत�व�सरपसासेंा तस ुईसं नैओसं– ांवैद�स��सपैलमपपल�स�वचैलधैलैस�ेसबैलेसर�सपुनःस�वचैलस�लनेसर�सा ै तैसपैरस हतीस ्सऔलसा्ाासे रैलेस�ै रस�हसातततैसऔलसश �सपैरस हतीस ्।"

    -�ेाीस�चकन "ांग ैल सारुदै स र�स रस ाभीस �हस अपनीस �लै�ृ�त �स �हस व � �सऔलसारुदै �स �ेस अनुभव�स ाेस वैपास्हड़नेस ��सआवश �तैस ्स।सरौनख�सइ�त ैास र�सवैपाीस�ैसलैसतैसादखैतेस �।"

    - लॉनसचेव, �ै र�ैल�स�नदेश�,

    �वगंसल न�सए�श ैईसांग ैल ,स�ाए ल।

  • 7

    अक सांससैन

    1947 बं वैलैसअ�भलेखैगैलस

    1�47सबं वैलेस�ेसइ�त ैास�हसांल��तस�लनै

    वषरस2011 र� बं वैले �ेसप् �दशगसववृैंत� �ैसपलेखनस�लनेस�ेसप ैासर�सपसरसरौनख�सइ�त ैासाै�ै्�ैलस�ेसतीनसाैलसबैदसकॉ.

    गुरीतै �ा ंसभललैसऔलस �रसनेसलैभसनस�रैनसेवैलेसव्ाव�सांगठनस��सससैपनैस��, 1�47सबं वैलैस ांग सआ्स��ाीस�ेस�लएस�ववस

    र�स � �सं भीस रौनख�स इ�त ैास ए��ततस�लन,े ांग �तस�लनसेऔलस पद�शरतस�लनसे �ेस �लएसरंचस पदैनस�लतैस ्स ा्ाासे नस �ेवलस

    �वभै्न बाल�स�वभै्नसाे पनवर �ेस्ीवनसऔलसांस�ृ�तस�ेसाैससाैस �वभै्न �ेसबैदसदेशपपलवतरन औलस्ीवनसर�स ुएसबदलैवस�ेस

    ांबंधसर�सभी पल�ॉकरसपैरस हतैस ्।

    भीड़सासेपैरसअ�भलेख

    इा��सससैपनैस�ेसबैदसा ेआ�ैरइवसनेसअपनेसरुुतस नलैइनसरौनख�सइ�त ैास�ै रशैलैस�ेसरैध रसाेसरौनख�सइ�त ैा त�नी�सर�स

    ा्�ड़�स व � �स�हस प�श��तस �� ैस ्।स�ै रशैलैस प�श�रसाफलतैपनवर�स पनलैस�लनेसऔलसप लेसाै�ै्�ैलस�हस पनलैस�लनेस �ेस बैद

    नैगपल�सइ�त ैा�ैलस�ै रचरसर�ससव्ाचछ� ाै�ै्�ैल�तैरओसं�ैससवैगत �� ैस्ैतैस ्।स सभीड़स�ेसइासअननठेस रॉकलस�ैसउप हगस

    �ल�ेस पैरस ��एसगएस� ैनीसागं स�ैस उप हगस�लनेसासेअ�भलेखैगैलस�हस 1100साेसअ�ध�स �वभै्न �ेस गवै �स �ेस वतृैतंसऔलस

    �वभै्नसासेपभै�वतस्ीवनस�सैओंस�हसांल��तस�लनसेर�सा ै तैसपैरस ुईस ्। ाै�ै्�ैल�सासेनवृशं�व�ैनसऔलस�वस्तसांस�ृ�त �स

    �हस्ैननसे��सचे�ैस��सगईस ्स ा्ााेस द��रसए�श ैसर� �वभै्न ाेसप लेस��सअसरव वससैओंसऔलसांस�ृ�तस�हस्ैननेस �ेस �लएस

    र ्वपनररसअंतदर��सपैरस हतीस ्।स

  • 8

    ववृैतं अध ेतैस�ै रचर

    वषरस2010स��सशलदस तु र� अ�भलेखैगैलसनसेदासर �नसे�ेसपनरर�ै�ल�सफ्लह�शपस�ै रचरस�ैसशुभैलंभस�� ै ्हसद��रसए�श ैसर�स

    �वभै्न �ेसाै�� �स�ेसाैससरौनख�सइ�त ैासाै�ै्�ैलस�ेसांग सपलस�� ा्तससै।सववृैंतसअध ेतैस�ै रचर अपनेसतीालेसअनुप हगस

    चचसर�सपवशेस�लसल ैस ् औलस ैलस �सर� इार�सए�सअंश�ै�ल�सरौनख�सइ�त ैासअपल�ा ा�शपस�ै रचरसशै�रलस�लनेस�ेस�लए इासे

    �वसतैपलतस�� ैसग ैस ्।स�पछलेसदासर �न�सर� अ�भलेखैगैलसनेसववृैंतसअध ेतै �ै रचरस�ेसरैध रसाेस400साै�� �स�ेसवतृैतं�स�हस

    ांल��तस�� ै ग ैस ्।

    �वभै्नस��स� ै�न ैसंाैझैस�लनै

    रौ्नदै ार र� अ�भलेखैगैलस�ेस नलैइनसइं ल्ाक वसस हल�सर्पसऔलसर�व लसऔलसफेाबु�स्ा्ीसाहशलसरी क ैसाैइ �स�ेसरैध रसाेस

    ाै�ै्�ैल�, फह हसऔल लंुस वी क हस ाकलप�स �ेसछह ेस �व कओस ाकलपसाैवर् �न�सरपसाेस देखनेस �ेस �लएस उपलबधस �।स �पछलेसर �न,े

    पले टॉररसइं लटेा �ेस्पलएसआ�ैरइवसस हल�सर्पस�हसअ तनस�� ैसग ैस ्सऔलसअ�भलेखैगैलस�े ांग सर�स1100साै�ै्�ैल�सर�साेस

    150स�हसशै�रलस�� ैसग ैस ् औलसइार�स लसर �नसेबपहतल�स�लनैस्ैल�सल ेगै।

    शीरतीसाुलरैसंैा �सनेस1�47स�ेसदौलैनसद��रसए�श ैईसलैज �स�ेस�वभै्नस�ेसदौलैनसउन�ेसअवलह�न�स�हस ैदस�लतेस ुएसउललेख

    �� ै �� "र�सउनसादन�स��सआबह वै,सदश सऔलसआवैूस�भीसन �संभनलसा�ती।सवहसरेल�ससर�ृतसर�सअ लस �।“ शीरतीसंैा �स�ेसारैनस

    ्ैल�सलहग�स�ेस�लए �वभै्नस��स ैद�स रेशैस�ेस�लएसअरलस �,स �फलसभीस67साैलसबैद अभीसभीस1सासे2स�र�ल नसलहग ा्क �नसे

    अपनीस्ैनस गंवैस द�स ् ैस 15 �र�ल नसलहग ा्क �स अपनेस पत्�ृस ंल�स�हस ् ैगनेस �ेस �लएसर्बनलस �� ैस ग ैससैस उन�ैस�हईस

    आ�ध�ैपल�सपल�ॉकरस ैससरैल�सन �ंस ्।स�ववस ुद�, नलहपी स�वधवंा औलस्ैपैनसर�सा लह�शरैसऔलसनैगैाै��स�ेसबरबैल� ाेस�भकन,

    द��रसए�श ैस�ेस�वभै्नस�ेसव �गतसअनुभव�सऔलसगवै साै� �स�ैसदसतैवेूी�लरसब ुतस�रस �।

    र भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसर�सइासदसतैवेूी�लरस�लनेस��स अ् ंतसपेलरैदै �सप लस�हसशुरस�लनसेर�स�वन्सऔलसगौलैाकवतस

    र ानास�लतेस �सऔलस रैलेसपैठ��सासेइार�सउ्ाै पनवर�सभैगसलेनसे�ैसआग स�लतेस �।सअ�ध�स्ैननेस�ेस�लएस�ृप ैसउन��सवेबाैइ स

    पलस्ैएं।सइा�ैसा साै अवश बन�!

    अ�ध�स्ैन�ैल�स�ेस�लएस�ृप ैसनीचसेउाललनखतसाैइ सपलस्ैएं:

    http://www.1�47partitionarchive.org/

  • 9

    ल� कगंसरर:सपुसत�स�लैसपलसए�सपदशरनी

    �हलंबहसआ रसबैइएनीअल न े24सअप्लसाेस26 अप्ल,2014स�हस एलै ंास

    फ� ाे्सकीसादलल�, लहप�सलहक, नईसादलल�सर� 'दसल� कगंसरर', पुसत�स�लै ेतसु

    ार�परत ए�सारन सपदशरनीस�हसक नले स �� ै।सइासशहस�हस ‘नवाल’ दैलैस

    ाराकवतस�� ैसग ै, ्हसए�सप लस ्स्हस�व�भकनसदश स�लैसरैध र�स�ेस

    �लै�ैल�स �हस उन�ेस �ैरस �हस पद�शरतस �लनेस �ेस �लएस पह्ाैा तस औलस

    ारसरनस�लतीस ्।सपुसत�स�लैस��तैब�स�ैसउप हगस�ल�ेस ैसपनरर�ै�ल�स

    पुसत�स�लै�ैल�सदैलैसबनैईसगईस�लैस�ेस�ैरस�हसपद�शरतस�लतीस ्।

    इासपदशरनीसर� 10स�लै�ैल�स�ेस�ैरस�हसपद�शरतस�� ै ग ैसा्क �नेसपुसत�स�हसए�ससपशरसरैध रस�ेसरपसर�सउप हगस�� ै, ा्ाासे

    इा�ेसअपनेसदश सऔलसबौ�द�सगुर�स�हसदशैर ैस्ैसा�े।सपदशरनीस�ैसआ ह्नस�लैसउ्ाै �सलहग�स�ेसध ैनस�लैस�ेस�रसआ�लनस

    ��एस्ैनसेवैलेसरैध रस��सओलसआ��षरतस�लनेस�ेसउदेश साेस �� ैसग ै।स�रसस��सअव�धस��साबाेसारदृ इ�त ैा-पुसत��सऔलस

    पैंकु�ल�प �सा े रुगलस �च�ततसपैकुं�ल�प �सऔलसार�ैल�नस का् लसप�त�ृ�त पसतुतस ��एस्ैनसेपलसभीसस पुसत�स�लैसअभीसअक स

    रैध र�स््ासे�चत�लैसऔलसरन�त र�लैस�ेसारैनसअपनैसससैनसन � ंबनैसपैईस ्।सपुसत��स��सपुनव ैरख ैसबैननसबै �लबॉ स��स��तैब�स

    ��सतल सफहलकसऔलसरहड़�स�ेसरैध रसाेस�वष सवसतुस�ैसां��रस�ववलरसा�रतसदैास�ेसां�लनस��सतल सभं्नसऔलसपुनलरचनैस�ेस

    रैध रसाेसाद ैस्ैसा�तैस ्।स��ंगालेसगुनै�तले�सऔलसक�गस ीफन सनसेार�ैल�नसार सर�स दुस�ेसपभैव� �हसप�त�ब�ंबतस�लनसे�ेस

    �लएसचरश:सशीलं�ै औलसचीनसाेसपैरसऐ�त ै�ा�सऔलसलै्नी�त ��तैब�स�ैसउप हगस�� ैस ्।ससर�ृतसचौधल� औलस्गससवील�ांं ेस

    दैलैस ैससासे�च�ततसपुसत�� सऔलस�लूसफनैटकहसदैलैस का् लसरपसाेसप�त�ृ�त पुसत�सआ्र-�चतंनशीलस � ा्नरसे�लपनै, प चैनसऔलस

    पुलैनीस ैद� �ैसवररनस�� ैसग ैस ्।स 'दसल� कगंसरर' र�सअपनसे�ैरस�हसपद�शरतस�लनेसवैलेस�लै�ैल�सर�सा�रतसदैा, सर�ृतसचौधल�,

    ��ंगाल�सगुनै�तले�, �लूसफनैटकह, ा् ैनंदसरह न, बैननसब �लबहई, क�गस फन , ऐनीस�हवेल, ारतैसबतैसरे तै, ्गससवील�ांं ेसऔलसल्लैस

    ग�कवैनैसशै�रलससे।

  • 10

    �वशषेसट�चल:स का् लसक नलेशनसऔलस का् लसक नलेशनसा� लसुकीाीाी)

    अ�भलेखी सक ेैस�ैस का् लसांल�रसलगभगसाभीसाैवर् �न�सअ�भलेखैगैल�स�ेस�लएसए�सर ्वपनररसरुदैस ्।सशु आतसासे का् लस

    अ�भलेख�सऔलस का् ल��ृतसाैरगीसदहन�स�ेसभंकैलरस��सरैंग बपसल �स ् औलसउमरीदस ्स��सइासाैरगीस�ेस�लएसाैवर् �न�सप ंुचस�ैस

    बपैनैस्ैल�सल ेगै।सव ैप�सरपसाेसइास�चतंैस�हस का् लसक नलेशनसऔलसइा��सांबं�धतसप�च ैओंसासे �व�धवतस�नप ैनस�� ैस्ैस

    ा�तैस ्।

    का् लसक नलेशनसर�सअपनेस्ीवन-चचस�ेसदौलैनस का् लसशहधसआं�ड़�स�हस�ै रसलखन,े ांल��तस�लनसेऔलसांवधरनस�लन ेर�सशै�रलस

    ्।सशहधसआं�ड़� �ैसा�च सपबधंनसउन�ेसद�ंर�ै�ल�सशहधसरनल स�ेस�लए हनेसवैलेसखतल�स�हस�रस�लतैस ्सऔलस का् लस�ैलैतीतस

    हनेस�ेस्हनखरस�हस�रस�लतैस ्।स�ववानी स का् लसभंकैल�सर�सक नले ेक क ेैसव ैप�सअनुांधैनसारुदै स�ेसबीचसाैझैस�� ैस्ैस

    ा�तैस ्।सइा�ेसअलैवैसशहधसर�सआ�ड़ैसाृ् नस�लनेस�ेसप ैास�ेसदह लैवस�हस�रस�लनेस�ेसाैस ाैसस क नलेशनसउचचसगुरववैसवैलेस

    शहधस�ेस�लएसउपलबधस�ल�ेसरौ्नदैसक ेैस�ेसद�ंर�ै�ल�सरनल स�हसबपैतैस ्।

    का् लसक नलेशनसा� लसुकीाीाी)स न�े �ेसउचचस�श�ैसअनुांधैनसारुदै सर�सअनाुंधैनसक ेैसपबंधनस�ेस�लएस�रतैस�नरैरर, द�तैसऔलस

    �ौशलसपलसध ैनस�� ा्तस�लनेसवैलैस का् लसानचनैसक नलेशनसर�स�वशेष�तैस�ैसए�स�ववसअगरीस�� ्स ्।स का् लसक नलेशनसा� लस न�ेस

    र� का् लसशहधसआ�ंड़�स�हसस हल, पबंधन, ाुल�ैसऔलसाैझैस�लनसे�ेसइचछु�स��ाीसभीसव �स�ह उचचस�श�ैसऔलसशहधसर� �वशेष�स

    ालै सऔलसव ैव ैपल�सा ै तैसपदैनस�लतैस ्।

    कीाीाीस रैलेसलह��प स ैउस न सगैइक, �ेासस की्सऔलस नलैइनसाेवैओंसाा तसांाैधन�स��सए�सशृंखलैस��सउपलबधतै पदैनस�लतैस

    ्।सउन�ेसप�श�रस�ै रचरस�ैसउदेश सशहध�तैरओंसऔलसक ेैसालं���स�हसआं�ड़� �हसपभैवीस ींगसाेसपबं�धतसऔलसाैझैस�लनसे �ेस

    आवश �स�ौशलस�ेसाैससल्ास�लतैस ्।सवेसनी�तस�व�ैासऔलसआ�ंड़ैसपबंधनस ह्नैस््ासे�वष �सपलसपलैरशरसऔलसारसरनसभीसपदैनस

    �लतेस �।

    का् लसक नलेशनसलैइफाैइ��ल

    का् लसक नलेशनसऔलसआ�ंड़ै ांल�रसचैलनसप�च ैएसं �, ा्न�ेस�लएसप ैररस�वचैलसऔलसउप �ुसार सऔलसांाैधन�स�ेस�नवेशस��स

    आवश �तैस हतीस ्।सअ�भलेखी स�न�ै यांगठनस�हसआं�ड़�स��सलैइफाैइ��ल �ेसदौलैनसक नलेशनसऔलसांल�रस�हसबपैवैस देनेस�ेस

    �ै �स�ेसबैलेसर�स्ैन�ैल�सपैरस�ल�ेस�ै रस�लनैसचैा ए।

    का् लसक नलेशनसलैइफ-ाैइ��लसर�स�नमन�लनखतस�दरसशै�रलस �:

    ां�लपनैस : आ�ंड़ैसांग रस�व�ध �सऔलसांग र �व�लप�साा तस का् लस ब्ेकरास�हसााृ्तस�लनेस��सा�ंलपनैसऔलस ह्नैस

    त् ैलस�लनै।

    ाृ् नस: का् लस ब्ेकरास�हस�व�न�ररतस�लनैसऔलसपशैा�न�, वररनै्र�, ांलचनै्र�सऔलसत�नी��सअ�भलेखी सरे ैक ेैसा�पनै।

    उपलबधतैसऔलसउप हग: ाु�ना�तस�ल�स��सनै�रतसउप हग�तैरस�हस का् लस ब्ेकरासादन-प�तादनसआधैल पल आाैनीसाेसउपलबधस

    हसा�� ।स�ुछस का् लस ब्ेक साैवर् �न�सरपसासेउपलबधस हसा�तेस � ्ब��सअक सपैावकरसाुल��तस हसा�तेस �।

    रनल ै�ंनस�ल�सऔलसचनु�: का् लस ब्ेकरास�ैसरनल ैं�नस�ल�सऔलस उनसलहग�स�ैस च नस�ल�स ा्क �स द�ंर�ै�ल�सक नलेशनसऔलस

    ांल�रस��सआवश �तैस ्।सदसतैवे्ी रैगरदशरन, नी�त �सऔलस�ैनननीसआवश �तैओंस�ैसपैलनस�ल�।

  • 11

    �नप ैन: ��सलंबसेार सत�सक नलेशनसऔलसांल�रस�ेस �लएसन �ंसचनुेस्ैनसेवैलेस का् लस ब्ेकरास��सपरैल�स�हसछहड़ैस्ैए।स

    दसतैवे्सरैगरदशरन, नी�त �सऔलस�ैनननीसआवश �तैओसं�ेस�लएसइनस ब्ेकरास�हसाुल��तसतल��े ासेारैरस�लनसे��सआवश �तैस हस

    ा�तीस ्।स

    अंतल-ांग रस :स का् लस ब्ेकरास�हस ए�सअ�भलेखैगैल, भलहारेंदस का् लस पलपहा् ल�, क ेैसा� लस ैस इाीसतल स �ेसरैध रसर�स

    ससैनैंतपलतस�ल�, �फलसाेसदसतैवे् सरैगरदशरन, नी�त �सऔलस�ैनननीसआवश �तैओंस�ैसअनुपैलनस�ल�।

    ांल�रस�ै र:स का् लस ब्ेकरास��सआ�ध�ैपल�सप�ृ�तस�ेसद�ंर�ै�ल�सांल�रसऔलसप�तधैलर �हसाु�ना�तस�लनसे�ेस�लएस�ैलरवैई

    �ल�।

    पुन:रनल ै�ंन:स का् लस ब्ेकरासलौ ैएंस्हसआगेसरनल ैं�नसऔलसपुनचर न �ेस�लएसा् ैपनसप�च ैओसंर�स�वफलस �।

    ांग र:सआं�ड़�स�ैसांबं�धत रैन��स�ेसअनुाैलसाुल��तसतल��ेसाेसांग रस�� ैस्ैए।

    उपलबधतैसऔलसपुन:उप हगस�ल�:साु�ना�तस�ल�स��स�नादर�सउप हग�तैरओसं�ेस�लएसआं�ड़सेप ल�सबैलसउप हगसऔलसपुन:उप हगस�ेस�लएस

    ाुलभस �।स�ुछसाैरगीसाैवर् �न�सरपसाेसउपलबधस हसा�तीस ् ्ब��सअक सआं�ड़ ेपैावकरसांल��तस हसा�ती �।

    पपलवतरन:सरनलसासेनएस का् लस ब्ेकरासााृ्तस�ल�स््ासे ए�सअलगसरपसर�सरैइगेशनस�लनेसपल।

    का् लसअव�धस�ेस�ेतसर�सनवीनतरस्ैन�ैल�, झैन�सऔलसग�त�व�ध �स�ेसबैलेसर�स्ैननसे�ेस�लएस�ृप ैसउन��सवेबाैइ सपलस्ैए:ं

    http://www.dcc.ac.uk/

    http://www.dcc.ac.uk/

  • 12

    द�ुन ैसभलसर�सअ�भलेखैगैल

    अंतलैर�ी सअ�भलेखैगैलसपपलषदसुआईाीए)

    अ�भलेखी सारुदै सप् े�सवषरस�स्ननस�हसअंतलैर�ी सअ�भलेखैगैलसादवासरनैतैस ्।स सअ�भलेखैगैलस�ेसर ्वस�ैसउ्ावस रनैनसे

    औलसांस�ृ�तसऔलसइ�त ैा, रैल�सांससैगतससर�ृतस �ेसाैस-ाैससारै्स�ेसरपसर�स रैलेस �ववे�स �ेसबैलेसर�सए�साैरैक सभैवनैस

    ्ैगतृस �लनसे �ैस ादनस ्।स इा�ेस �लएस �वशेषस तैल�खस�ैस सप� �व�लप:स �स ्ननस 1�41स �हस ननसे�हस �ेस त्वैवधैन र�स अंतलैर�ी

    अ�भलेखैगैल पपलषदसुआईाीए)स�ैसगठनस�� ैसग ैससै।

    पनलेस �ववसर� पल�ॉकरसऔलस्नतैसऔलसउक �सााृ्तस�लनसेवैलेसांगठन�सदैलैसअ�भलेखैगैलस��सधैलरैसअसप�सऔलसदहषपनररस �। पल�ॉकरस

    ााृ्तस�लनसेवैल� अ�ध�ैंशसए �्�ा ै ंअ�भलेखैगैलस�ेस�ै रस�हसागंठनै्र�सर ्वस�ेसाबासे�नचलेससतलसपलसप् ै हा्तस�लतीस �।

    ले��नस र�स सारझनेस��स्रलतस ्स��सअ�भलेखी सपल�ॉकरसवेसदसतैवे्स �स्हसउन�ेस�ैनननीसरनल स ैसससै ीसऐ�त ै�ा�सर ्वस�ेस

    �ैलरसउन�ेसाृ् ��, उवलै�ध�ैपल �स ैसउ�चतसांग सांससैनसदैलैसांल��तस��एस्ैतेस �सऔलसइासप�ैलस इक �सए�सपरुखसाैंस�ृ�त�स

    �वलैातसऔलसानचनैसांाैधनसरैनै ्ैतैस ्।सइनससहत�स�ेसांल�रस�हसाु�ना�तस�लनेस�ेस�लए ए�सव ैप�सद���हरस��सआवश �तैस

    ्सा्ारसेअ�भलेख�स��साभीस��सर�सऔलसपैरप�स�हसारै�व�स�� ैस्ैए।

    इासाैलस �ेसारैलह स �ेस �लए, आईाीएसनसे द�ुन ैस भलसासेअ�भलेखी साैरगीस��सफह हस ए�तस��ं।स इनसफह हस�हसhttp://www.

    internationalarchivesday.org पलसअपलहकस�ल इन�हस इ�टैस�ल�ेस ए�सपभैवशैल�स�हलै्स बनसग ैस ्स ा्ारेस अ�भलेखी स

    ारुदै स��स�व�वधतैसऔलसार�ृदस�हसलेखैं��तस�� ैसग ैस ्।

    अपनेस व ैवाै� �सांाैधन�स �ेस ए�स ा साेस �ेस रपस र� आईाीएस दैलै ए�स इं ल्ाक व, नलैइन, अ�भलेखी सशबदैवल�स उप हगस �ेस

    क ेैबेा, ब ुभैषीसअ�भलेखी सशबदैवल�सुबीासभैषैओसंर�)सबनैईसगईसतै��स�व�भकनसभैषैओ,ं ांस�ृ�त �सऔलसअ�भलेखी सपलंपलैओ ंर�स

    अ�भलेख�साेसांबं�धतसअवधैलरैओंस�ेसांबंधसर�सावंैदसऔलसारझनेस��साु�वधै पदैनस��स्ैसा�े।

    इासक ेैबेासर� ए�सभैलती सभैषै, पं्ैबीसभी ्।सचनं��सशबदैवल�सए�सा्ीवसइ�ैईस ्, सक ेैबेासए�सपपलवतरनशीलसांाैधनसपदैनस

    �लतैस ्सा्ाासे का् लसने व�र स�ैसलैभसउठै ैस्ैसा�तैस ् औलसअ�भलेखी सारुदै स�ेसभीतलसलहग�स�ेस�ैनस�ैसआदैनसपदैनस

    �� ैस्ैसा�तैस ्।

    शबद-भंकैल �ववभलस�े अ�भलेखी सपेशेवल�सदैलैसााृ्तसए�सउ्पैदस ्सा्ाेसपै�ध�ृतससहत�सऔलसाैरैक सअन ैास�ैसउप हगस�ल�ेस

    बनै ैसग ैस ्सऔलसछैत�सऔलसपशेेवल�स�ेस�लएसए�सअ तनसांदभरसउप�लरस ्।सचनं��सक ेैबेासर�सपद�शरतस�ुछसभैषैओसंर�सअंगे्ीसशबद�स

    ैसउासभैषैस�ेस �सशबद�सर�सव �स��सगईसाभीसअवधैलरैओंस�े �लएसतुल ैसर�सशबद न �ंस �, अत:स�ुछस�न र�सऔलसपपलभैषैओंस�ैस

    अनुवैदसरैन�सअंगे्ीसभैषैससहतसासे�� ैसग ैस ्, ा्न��सउदलर� दैलैसप चैन ��स्ैतीस ्।सइासप�ैल, क ेैबेासअ�भलेखी सअन ैास

    औलसशहधस�लनसे�ेस�लएसए�सउप�लरसपदैनस�लतैस ् औल अ�भलेखी सांवैदस�ैस�वसतैलस�लतैस ्।

    इास क ेैबेास��सभैषैओंसर�स बलेैराी, �् लन, चीनी, चहए�श ैई, कच, अंगे्ी, �फ�नश, फ� च, ्ररन, ननैनी, इतैलवी, ्ैपैनी, �हपल ैई,

    पह�लश, पुतरगैल�, पं्ैबी, लहरै�न ैई, राी, सपे�नश, सवी कश शै�रलस �।

    इा�ेसअलैवै, आईाीएसाहच-�वचैलस�लसअ�भलेखी साांैधनय�ैनस�हस सैांभवसाुलभसऔलसपैां�ग�सबनैनसे��स�ह�शशस�लतैस ्।स

    अपनेस नलैइनसाांैधन�सऔलस नल��रा, गैइक, र्नुअलसऔलस ादशै�नद�श�स��स �वसततृस शेरीस �ेसत त, आईाीएसनसे इास �तरै �स �ेस

    दौलैनस�नमनस�हसअपलहकस�� ैस ्:सपल�ॉकर��पलसबु�शेलट, छैतसअ�भलेख�स�ेसरनल ैं�नसऔलस�वक ैास�ेस�लएसादशै�नद�शसऔलसपीएए्ी:स

    फह हगै�फ�सऔलस क ह-�व्ुअलसअ�भलेखैगैलसपबंधनस�ेस�लएसलंुसरैगरद�शर�ैए।ं

    http://www/

  • 13

    ननैइ ेकस��ंगकर

    ननैइ ेकस ��ंगकरस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसनसेअपनीसग�त�व�ध �स�हस्ैल�स लखैस ा्ार�सांग सपबंधनस�ेसाभीसप लओुंस�हसशै�रलस

    �� ैसग ै।सअ�भलेखैगैलस�ेसबैलेसर�सपगैपसारझसर�सइ्ैफैस�लनसेऔलसबपैवैसदेनेस�ेस�लएस��सगईस�ुछसपरखुसग�त�व�ध ैंसनीचसेद�स

    गईस �:

    अपल्स2014सर� लै�ी सअ�भलेखैगैल, न�ेस�ेसपसरस�ववस ुद ासेामबं�धतस100स�ै रचरसर�सए�सपरुखसपपल ह्नैस ‘ पलेशनसवॉलस

    कै ल�' नसेांग ैल �सऔलसपौ ह�ग��स �ेस �लएसए�सपरुखसवै�षर�सामरेलनस ‘ांग ैल औलसवेब’ र�स ए�सपुलस�ैलस्ीतै।सामरेलनस

    बैल �रहल, नएाएसर�सआ हा्तस�� ैसग ैस ् ैंसपपल ह्नैसअनाुधंैनयांग र नलैइनसशेरीसर�स्ीती।

    इासपपल ह्नैस��सअननठ�सासस�तसऔलसप ंुचसाेसद�ुन ैसभलस�ेसलहग�स��सव ैप� ा भै�गतैसपैरस ुई।सपपल ह्नैस�ेसलॉकचस हनेस�ेस

    बैद द�ुन ैसभलसर�स10,000सासेअ�ध�सलहग�सनसेसवेाचछ�सरपसासेकै पल �सर�स नैर�सऔलसससैन�सऔलसअक स�ववलरस ्गस�� ैस ्।स स

    नवपवतर�स भीड़ ्ु ैनेसवैल�सपपल ह्नैस पह्ेक स का् लस ुदस��सकै ल�सर�सप् नरसऔलस झैन�स�हस का् लसरपसासेद्रस औलस

    �व�ेषरस�लनसे �ेस �लएस क ेैस�ैस उप हगस�ल�ेस पैलंपपल�स प�तलेखनसासे ए�स�दरसआगेस ्, ्हस पसरस �ववस ुदस �ेसांबंधसर�स नएस

    द���हरसपेशस�लती ्।स पलेशनस ुदसकै ल� दसनेशनलसआ�ैरइवा, इंपीपल लसवॉलसांग ैल सऔलसूननीवार �ेसबीचसए�सा �ै रस ् औलस

    सपसरस�ववस ुदस100स�ैसा साैस ् ्हसं नैओसंऔलस का् ल��लरसपलल�्स�ैसशतैबद�स�ै रचर ्सा्ासेलै�ी सअ�भलेखैगैलस

    दैलैसांगा त ऐ�त ै�ा�सपल�ॉकर, पत, वाी त�, रैन�चत�. तसवील�, �चतरसऔलस�लै�ृ�त � �ेस �वशैलसांग स�ेसरैध रसाेसलहग�स�ै

    रैगरदशरनस�लनेस�ेस�लएसबनै ैसग ैस ्।

    लै�ी सअ�भलेखैगैलसनसेअपल्स2014सर�सप ल�सबैलस150सअ् ंतसगहपनी सएरआई-5सफैइल�स�ह भीस नलैइनस्ैल�स�� ै।स सपसरस

    �ववस ुदस��सशतैबद�स�हस�च �तस�लनेस�ेस�लएस का् ल��ृतसपलल�्सऔल ं नैओंस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ेसपसरस�ववस ुदस100स

    �ै रचरस�ैसा साै भी सै।

    फैइल�सपसरस�ववस दुस��सअव�धस�ेसदौलैनस्ैानाीस ैसचौ�ाीसर�सशै�रलसांगठन�सऔलसव � �स�ेसबैलेसर�सअ�भलेखी साैरगीस�ैस

    ए�सख्ैनैस �सऔलसलै�ी सअ�भलेखैगैलसदैलैसांगा तसव ैप�साुल�ैसाेवैसव �गतसटैइलसशृंखलैस�ैसा साैस �।

    कॉ. स �फनसर�वगसलै�ी सअ�भलेखैगैलसर�सपल�ॉडरास�वशेष� �ेसअनुाैल:स"दसनशेनलसआ�ैरइवास�ेसांग सर�सफैइल�"सपसरस�ववस ुदस�ेस

    दौलैनसदेशस��साुल�ैसर�साुल�ै-ाेवैस�ेसर ्वस�हसप� स�लतीस �।सअबस्बस रनेसअपनेसप लेस�ववस ुदस100स�ै रचरस�ेसा सासे�ेस

    रपसर�सफैइल�स नलैइनसउपलबधस�लैईस �, तहसद�ुन ैसभलस�ेसलहगस ुदस�ेसपीछेसगुरसइ�त ैास�ैससव ंसपतैसलगैसा�तसे �।"

  • 14

    इनसटैइल�स�ेस ैइलैइरास�नमनैनुाैलस �:

    ए कसस�्वेल: �बा शसनार, ा्ाे �गलुतैलस�� ैसग ैसऔलस्ररनसा्क सअदैलत दैलैसरु�दरैसचलै�लसफैांीसद�सगई।सफैइलस

    र�सबेाल् रसर�सफैंाीस��स्ग सपलसनारस �्वेलस��स�बसऔलसअक सश �द�स �ेस ेकस हनस��सतसवील�सशै�रलस �।सफैंाीाीस

    अ�ध�ैपल �सनेसफह हस�हसएरआई-5 �हसउा��सरैसं�हसा�पनसे�ेस�लएसभे् ै।सव ैसँए कसस�्वेलस��सरैंसाेस प�त�च ैस�ेसरपस

    र�सपैरसए�सपतस ्, ा्ारसेउक �सफह हस�ेस�लएसधक वैदसभे् ैसग ै।स

    रै ै ेल�:स�ुख ैतसरा लैस्ैानासऔलस�लै�ैलसा्ाेस्ररनीस��सओलसासे्ैानाीस�ेस�लएसदहषीसठ लै�लसफैंाीस��साूैसद�स

    गई।सफैइलसर�सप�ैशन�साेसफह हसऔल उा�ेसपत�सऔलसपनछतैछसपलपह रसाा तसउन��स�गलुतैल�, ाूैसऔलसफैंाीस�ेसबैलेसर�स

    ारैचैलसपतस��सपलपह �सशै�रलस �।

    �ाकनीस्ॉ्रस लेल� ु�ेवीस2य127):सतसै��सतस 'ऐास फससपैई', ा्क �नसेचैं�तस�ेसबैदस�बा शसइं े�ल �्ासाह�व तसांंस�ेस

    �लएस�ैरस�� ै।सवषरस 1�25सर�सउक �स नएाएाआलसर�सवैपासलै ैसग ैसऔलस�गलुतैलस�ल�ेसरृ् ुस दंकसाद ैसग ैससै।स

    फैइलसासेपतैसचलतैस ्स��सलेल�सए�सरा र�सप्दैस ुएस नद�सस,े ्हस1�15सर�सक न ॉ�र सर�स�ब्नाेसग�त�व�धसर�सव सतसस,े

    ्बसव स्ररनस्ैानास�ेसरपसर�सर�ा �स�ेसांदे सर�सआए।सफैइलसर�सउन��सऔलसउन��सप�ी, अ�भनेतीसपे�प ैसबॉब कलैलैस

    ��सए�सतसवीलसशै�रलस ्, ा्ारसेारैचैलसपत�सर�सउन�ेस�ववै स��साकल�पगंस�ेसाैस-ाैससउन�ैस�ववै सपरैरसपतसऔलस

    �बगरी ुाद�ववै )सांबंधीसपलपह �सशै�रलस �।

    न�ेसर�साैवर् �न�सअ�भलेखैगैलस��स्रलत�स�हसपनलैस�लन े�ेस�लए, कलैउकसस हले्सऔलस का् लसांल�रसपलसलै�ी सअ�भलेखैगैलस

    रैगरदशरन, पसरसांस�लरस 2014 © चैउनसअप्लस 2014सर�स प�ै�शतस ुआससै।स सरैगरदशरनस का् लसांल�रस �ेस �लएस 'कलैउक'

    आधैपलतस ाेवैओंस �ेस उप हगस ासे ामबं�धतस ्स ा्ारेस स �ववलरस ाद ैस ग ैस ्स �� �्ाे कलैउकस स हले्स न�ेस र�स ाैवर् �न�स

    अ�भलेखैगैलसऔलसाैवर् �न�स�ेतस��स्रलत�स�हसपनलैस�लतैस ्।स सव ैप�सरैगरदशरनस'कलैउक' आधैपलतसाेवैओं �वशेषतैओं,सलैभ�,स

    ांभै�वतस्हनखर�,स�ैनननी,स लैगतसऔलस्हनखर� ामबकधीसरुद�स�हससप�स�लतैस ् औलस काफहकरस�वव�व ैल स�ेस�न्ीसकलैउक फहल

    पलाचरस क ेैस पबंधनस ाा तस पैंचस नई �ेास स की्स पदैनस �लतैस ्।स ‘कलैउकस �ंप ना गं’ ए�स शबदस ्स ा्ार�स उप हग रैरलेस औलस

    �ै ैरकव नसरॉकलस��सए�स �वसततृसशृखंलैसशै�रलस ्।सां�ेपसर� ए�स�ंप ना गंस 'कलैउक' कै ैसस हले्सारेतसांाैधन� �ैसए�सबड़ैस

    ाैझैसपनलस ्। ्बस��ाीस�हसअ�तपल�स�ंप ना गंसपैवलस��सआवश �तैस हतीस ्, तहसवसेअ�ध�तलसआई �स��स �र �ेसपनलस��सा ै तैस

    ाेसुअकालस�हईसभी)स�बनैस��ाी र्क ुअल प ैा �ेसाेवैसपदैनस�लनेसर�सा�रस हतसे �, ्हसलैगतस�रस�लसदेतैस ्सऔलसनएस�ंप ना गंस

    ांाैधन �ेसउप हग �हसशुरस�लनेस �ेस �लएसआवश �सार स�हस�ैफ�स�रस�लतैस ् ।सइनस 'कलैउका' र�साेसअ�ध�ैंशसाैवर् �न�स

    इं लन ेसपलसअरेू ॅनसऔलसगनगलस््ाीसप�ादस �ंप�न �सदैलैसचलैएस्ैतसे �।स सरैगरदशरनसकलैउकसपलस�� ा्तस ्सऔलसअ�भलेखी स

    भंकैलरस र�स इा��स ाश� भन�र�ैस ्।स इा�े परुखस गै �स वगरस र�स न�ेस �ब ेनस र�स ांग रस ससैन�सऔलस अक स ाैवर् �न�स �ेतस �ेस

  • 15

    अ�भलेखैगैलस�ेसससैन�सर�सपुलैलेखपैल, अ�भलेखसपबधं�सऔलसानचनैसपबंधनस�वशेष�सशै�रलस �।स का् लसांल�रस�ैसअनुभवसऔलस

    प्रैन,े ैस ्ैगर�तैसऔलस कलैउकस स हले्स�ैस उप हग इनसअ�भलेखैगैल� र�स �ैफ�स �भकनस हतैस ् ले��नस अ�ध�ैँशस �ेस �लएस ेस

    अपे�ै�ृतसनएस�ेतस �।

    रईस2014सर� लै�ी सअ�भलेखैगैलसनेस का् लसांल�रस�ेस�लएसए�स

    इं ल्ाक वस नलैइनस ांाैधनस �व��ातस �� ै।स का् लस ांल�रस

    गठबंधनसुकीपीाी), ा्स�सऔलस�बा शसलैइबेल�स�े ा हग ाेस, ार स

    �ेस ाैसस का् लस ांाैधन�स �ेस पबंधनस �ेस �लएस ए� अ तनसऔलस

    ांशह�धतसरुख स नलैइनसाांैधनस- का् लसांल�रसपुासत�ैस�हस

    अ�भलेखी सऔलसानचनैसपेशेवलस�हसपसतुतस�� ैसग ै।वषरसस 2001

    र� प ल�स बैलस प�ै�शत हनसे �ेस बैदस नईसपुासत�ैस ए�स इं ल्ाक वस

    नलैइनसाांैधनस हगीसतै��स साु�ना�तस�� ैस्ैएस��सार स

    �ेसाैससपुासत�ै �हसआाैनीसाेसअपक ेस�� ैस्ैसा�े।

    इार�स �ेासस की्सऔलसरौ्नदैसप हग�तैरओंसाेसपैरस�वचैल�स�हसशै�रलस�लेगैसतै��स साु�ना�तस�� ैस्ैसा�ेस��स सव ैप�स

    प ह�ैओंस�ेस�लएसपैां�ग�स ् ा्ारेस शु आती प ह�ैओंसाेसले�लस�वशेषस्रलत�सवैलेसबड़से�वशेष� शै�रलस �।स�रसा्धैं�त�सऔलस

    अ�ध� व ैव ैपल�सालै पदैनस�लनेसवैलैस साांैधनस�ईसांगठन�स�ेसलहग�स�हसउन��स का् लसांाैधनसपबंधनसआवश �तैओंस�हस

    पनलैस�लनसे�ेस�लएसचलर-दल-चलरसद���हरस�हसअपनैनेसर�सरददस�लेगै।स

    शेका�प ल �ेसदसतैवेू सप�त��तस ननेस�हसर�सससैनस ै�ालस�लतेस �

    ्ननस2014सर� लै�ी सअ�भलेखैगैल न�ेसदैलैसनै�रतसशेका�प लसदसतैवे्� ��सए�सअननठ�सशृखंलैस�हसवलकर न�ेसला्स लस��स ननेस�हस

    रेरहल�सर�ससवी�ृतस�लस�ल ैसग ै।सनै ��ैल�स�ेस्ीवनसऔलस�ै रसासेांबं�धतस ेस�ैग्ैतसशेका�प लस्करससैनस्स सासेए�सा ेस

    �ेसाैससनै�रतस��एसगए।

    'शेका�प लसदसतैवेू ' �ैसर ्वसाीधेस�व�ल रसशेका�प लस��सअनहखीसाैा ा् �सउपलाबध �, इंगल�क �ेसलै�ी स��वस�ेसरपसर�सउन��स

    ासस�तसऔलसउन�ेस�ैरस�ेसव्ाव�साैंस�ृ�त�सपभैवसाेसांबं�धतस ्।सइासाैरगीस�हसउन��सरृ् ुस�ेसबैदसााद �स��स�ड़ीसरे नतस�ेस

    शहधस�ेसपपलरैरसवरपसखह्ैसग ैस ्।साभीसनै�रतसदसतैवे्स सत�लनखतससहतस �, ा्नर�साेसदहसपलसशेका�प लस�ेस सतै�लस �।स

  • 16

    �्ामब्स�वव�व ैल :सच�चरलसअ�भलेखैगैल

    न�ेसर�सउन�ेस कफे�शनस��स20सवषरसासेअ�ध�सअव�धस�ेसबैदसरे्लसवै�ा�लस�र्हनखनस��सफैइल�सच�चरलसअ�भलेखैगैलस�� ्सदैलैस

    खहल�सग� औलसइक � �वसं नसच�चरलसऔलसरैगरले सस्चलस�ेस�न्ीस�ैग्ैतस�ेसाैसस्ग सलखैसग ै।सरे्लसवै�ा�लस�र्ह��नस1�72स

    ाेस1�14सत�स�े्ीबीस�ेस�वदेशीसखु�फ ैसांग सर�सए�सवपल�सपुलैलेखपैलससे ा्ा�ेसपैास्ैाना�सऔलसखु�फ ैसाभैओंस�ेसव्ाव�स

    ने व�र सासेा�्ड़�स ्ैल�सफैइल�सत�सअाी�रतसप ंुचससी।स ैलैं��, ्बसव सव ैंस�ैरस�लसल ैससै, तहसव स�े्ीबीसर�सब ुत �नलैशस

    र ानास�लसल ैससैसऔलस्लदस �सउानेसाैरगीस�ेस गुरस सत�लनखतसनहरास��सतस�ल�स�ल�ेसं नैओसं�ैसए�सारैनैंतलस पल�ॉकरस

    लखनैसपैलंभस�लसाद ै।

    वषरस1��2सर� ाह�व तसांंस�ेसपतनस�ेसबैद उन�ेसपपलवैलसऔलसउन�ेसांग स�हस�ब ेनस��सगुरसखु�फ ैसाेवैसदैलैसबा ष�ृतस�� ैसग ैस

    सै।सलंदनसर�सउन�ेसपदशरनस�ेसबैद �र्हनखनसनसेअपनसेपैंकु�ल�पसनहरास�हस�लखनसेऔलस ैइपस�लनसेपलस�ैरस�लनैस्ैल�सलखै औलस26स

    ैइपस��एसगएसवॉल नरस�ैसउ्पैदनस�� ै, ्हसउन�ेसनहरास�ेसाैससपहफेालस�चस हफलसएंो नस�ेसाैससप�ैशन ��एस्ैनेस�ैसआधैलस

    पदैनस�लतसेसे।स्नवल�स2004सर�सवाील�स�रतहनखन ��सरृ् सु हसगई।

    च�चरलसअ�भलेखैगैलस�� ्स�ेस�नदेश�सएलनसप्�वुकसनेस� ैस��:स" सांग सअ�भलेखैगैलस�ेसरनल सऔलसअ�भलेखैगैलस��सश �स�ैस

    अदतुसउदै लरस ्।स सवाील�स�रतहनखन ��सए�सआ���वस स�ेसरपसर�सउपलाबधससीस��सउासे�े्ीबीसफैइल�स��सअभनतपनवरसप ंुचसऔलस

    �ा ंैवलह�नस��सअनुर�तसद� गईस।स सा् ��सखह्स�लनसेऔलसइाेसउ्ैगलस�लनसे��सप�तबदतैससीसा्ानेसउक �सबड़ीसव �गतस

    ्हनखरस हनसे�ेसबैव्नदसअपनीसप�त ैंसबनैनेस�ेस�लएसपेपलतस�� ै।सइा�लएस र�सअपनसे�ैग्ैतसलखनेसऔलसउन��सइचछैस�ैसामरैनस

    �लनेसपलसगवरस ्स��सइक �सअनुांधैनस�ेस�लएससवतंतसरपसाेसउपलबधस�लै ैस्ैनैसचैा ए।स"स

    ख़ु�ट ैस इ�त ैा�ैलस पहफेालस �चस हफलस एंो न अबस त�स �ेस ऐाेसए�रैतस इ�त ैा�ैलस स े ा्क �स ांग स �ेस �लएसअनुर�तस पदैनस��सगईस सी।स �र्ह��नस �ेस ाैसस पहफेालस �चस हफलस एंो नस दहस व्ाव�सबेस ाेलल ��तैब�स�ेसलेख� नसे� ै:स"द�ुन ैसर�स�ेवलसदहसससैनस �स् ैसंआप�हसइासतल स��साैरगीस�रलस्ैएगी।

    ए�स�े्ीबीसांग स ्स- ्हसखुलैसन �ंस ्सऔलसइार�स्ैनैसब ुतसरुाश�लस ्स- औलसदनालैसच�चरलस�ॉले्सर�स ्स् ैसं�र्हनखनस�ेसअपनेस

    ैइपासचप सनह सआ्सपनल�सद�ुन ैस�ेस�लएसखहलेस्ैसल ेस �।स�र्ह��नसनेस1�72साेसअपनीसरृ् ुसत�सइासाैरगीस�हस्नतैस�ेस�लएस

    ाैवर् �न�स�लनेस�ैसापनैसदेखै; सअबस2014सर�साै�ैलस हसल ैस ्।स�े्ीबी ��सआंतपल�स�ै रपरैल�, इा�ेस�वदेशीसखु�फ ैसांचैलनस

    औलसाह�व तस ुगस��स�वदेशसनी�तसरासाभीसइासअाैधैलरसांग सर�स �; ा्ासव ैप�तैसऔलसप�ृ�तसशीतस ुदस�ेसदौलैनस�े्ीबीस��स

    ग�त�व�ध �स�ेसबैलेसर�सअभनतपनवरसअंतदर��सपदैन �लती ्।सअपनसेगुरसांग स�हसां��लतस�लनसे�ैस भैल�स्हनखरसए�सगुरसरुक़दरेस

    औलसए�सफैंाीस�ेसत खैनसेर�सउन�ेस�ालस�ेसपीछेसए�सबलेु स�ेसाैससारैरस हसा�तैससै।सव साबाेसअाैधैलरसब�लदैनसदेनसे�ेस

    �लएसत् ैलसए�सअांतु� व �ससै।"

    च�चरलसअ�भलेखैगैलस�� ्सर�सांग र-ारझौतसेर�स वनररतसशत�स �ेसअनुाैलस �र्ह��नस �ेसरनलसनहरासर�साेस उन�ेसांपैादतसराी-भैषैस

    ांस�लर�सत�सप ंुचसपदैनस��सगईस ्।सरनलसपैंकु�ल�पसनहरासऔलसनह बु�सांग र-ारझौतसे��सशत�स�ेसत तसारी�ैस�ेसअधीनसउपलबधस

    न �स �गे।स�ृप ैसअ�ध�स्ैन�ैल�स�ेस�लएस स�ल�ंसदेख�:सhttp://www.cam.ac.uk/research/news/mitrokhinskgb-archive-opens-to-

    public

  • 17

    ां ु�सलैज सअरल��ै

    लै�ी स अ�भलेखैगैलस 17स अप्लस ासे 0स नवंबलस 2014स त�स र ्वपनररस ऐ�त ै�ा�स ाैल�गल स रनैएंगे, ा्ार�स लै�ी स अ�भलेखैगैलस

    ांग ैल स��सपनवगसलह ंुकैसग्लल�सर�स�वशेषस�वशेषी�ृतसदसतैवेूसपद�शरतस �गे।

    1सरई, 2014स�ह, वषरस 1�45सर�स नलहपसर�स ादती स �ववस ुदस �ेसअंतस��स 1सरईस��साैल�गल स�हस �च �तस�लनेस �ेस �लए, लै�ी स

    अ�भलेखैगैलसनेसनैाू �सदैलैस दुस�ेसदौलैनसचुलैए गएस�लैस�ै �सर�साे आनखल�स�ैतसचरड़से��स"ा ललसएलबर"स�ैसअनैवलरस�लनेस

    �ेस�लएसए�सपेास�ॉकफ� ासआ हा्तस��।स सएलबरस्हस्ररनीस�ेसब�र ेगैकनेसर� ा ललस�ेसंलसर�स ुदस��सारै�रस�ेसादन�सर�सपै ैस

    ग ैससैसऔलसतबसासे�न्ीस ैस�सर�सल �स ् ा्ा े‘रहक ुर� ासरनेसफैउंकशेन’ दैलैसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�हसदैनसाद ैसग ैससै।

    ए�स�वशेषसनै्ीस ैस�सफहारस�ेस�ररचैपल �सदैलैसबनै ैसग ै ‘इका्ूस ैबस लेइसलेइ लसलहानेबगर’ ुईआलआल), तसै��सतस "ा ललस

    एलबर"स्हसनैाू �सदैलैसलन ैसग ैस नलहपी स�लैस�ैसअभनतपनवरसऔलसव वाससतसदसतैवे्स ्।सईआलआलसनै्ीस�ब्सेवैलेसदेश�सर�स�लैस

    लन पै सर�सलगीसरुख सनै्ीसए �्ाी सी।स््ासे �सईआलआलसनेसफैांीाीसांग �स�हसलन स�ल ै, फह हगैफस�� ैसऔलसानचीबदस�� ै, औलस

    एलबर�सबनैइ ा्ारेसदैनस��एस्ैनेसवैल�सएलबरसशै�रलस ्।सएलबरस�ेसप् े�सप�ृसर�सए�सचहल�स��सगईसवसतुस��सए�सतसवीलसादखैईस

    गईस ्।

    ुदस�