127
A TOPICAL VOCABULARY . Ill English, Pilipino, Ilocano and Southern Kalinga Publications Copy 00 NOT REMOVE -

A TOPICAL VOCABULARY . Ill English, Pilipino, Ilocano ... · pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon man, ito'y hind! naging balakid sa pag-unlad ng

  • Upload
    vukhue

  • View
    234

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

A TOPICAL VOCABULARY .

• Ill

English, Pilipino, Ilocano and

Southern Kalinga

Publications Copy

00 NOT REMOVE -

A TOPICAL VOCABULARY

in

English, Pilipino,Ilocano

and

Southern Kalinga

Sumner Institute of Linguistics, Inc.

Tra.nslators Publishers

1980

Additional copies of this publication may be obtained from:

TCP Box 423 Greenhills, Metro Manila

A Classified Vocabulary:

English, Filipino, Ilocano, Southern Kalinga

54. 20-280-1. 35C 82.20-80415B

Printed in the Philippines

PAUNANG SALITA

Ang isang katangiang masasabi tungkol sa P ilipinas ay ang pagkakaroon ni to ng iba' t ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon man, ito'y hind! naging balakid sa pag-unlad ng bansa, bagkus nagpatibay pa nga sa pagbubuklod at pagkakaisa ng mga mamamayan tungo sa pagkakaroon ng isang diwang panlahat.

Ang aklat na ito ay isa ea serye ng ganitong uri ng mga babaeahing inihahanda para ea higit na ikalilinang ng mga kaalaman, kakayahan, kasanayan, pagpapahalaga at pagmamahal ea sariling wika ng mga mag-aaral.

Sinikap na malakipan ang aklat ng m;Ja paksang inaaakalang magdudulot ng malaki at makabuluhang kapakinabangan ea mga gagamit nito. Sa paghahanda ng mga i to' y isinaalang-alang ang mga pangkalahatang layunin ng bansa. Isinaalang-alang din ang mga pangkasalukuyang pangangailangan ng mga mag-aaral sa pagpapalawak at pagpapayaman ng kanilang talasalitaan, paglinang ng kakayahang gumamit ng wikang gamitin at wastong pagsulat nito. M,.ay inilakip ding mga pagsasanay na inaakalang makatutulong sa mabisang pag-aaral ng wika. Matitiyak na ganap na nilang natutuhan at nauunawaan ang wika kung ito'y buong katalinuhan na nilang natatalakay sa klase at naiuugnay o nagagamit sa tunay na buhay.

Buong pagmamalaking inihahandog ng Ministri ng Edukasyon at Kultura ang aklat na ito taglay ang matapat na hangarin at mithiing lalo pang mapataas ang uri ng edukasyon para ea di marunong bumasa at sumulat sa pamamagitan ng pag-aaral ng kinagisnang wika. At inaasahan din sa gayon ang madaling pagkatuto ng wikang pambansa.

Onofre D. Corpuz Ministro ng Edukasyon at Kultura

SOUTHERN KALINGA CLASSIFIED VOCABULARY

"Southern Kalinga" is the language spoken by some 11,000 Kalinga people living in the south­western section of the Province of Kalinga - Apayao, northern Luzon. The language covers the whole of the Municipality of Tinglayan, of which Tinglayan is the central Barangay, about 46 Km by road north from Bontoc.

There are l4 Barangays, with homes clustered closely together. Populations of Barangay range from some 275 in the smallest, to some 1,600 in the largest. The main source of food is wet rice.

THE ORTHOGRAPHY

The pronounciation of the letters in the Southern Kalinga alphabet is closely equivalent to those of the National Language. The symbolizatiorr of the alphabet is as follows: ~, b, ch, ~, ! 1 ~,

.!_, k, 1, !!!1 .!!,1 !!2,1 o, E_, !_, _!, !_, ~, ~, y_. Glottal catch Is only symbolized when it occurs rollowinq a consonant, as a hyphen (-),and when it occurs at the end of a syllable, as a grave accent (') above the preceding vowel. It is not symbolized elsewhere, though it also occurs between any two adjacent vowels.

There are some minor dialectical differences within the language area, especially between the northern and southern extremities. Where differ­ences occur, this Vocabulary follows in general the dialect spoken in the northern half.

VOCABULARY ARRANGEMENT IN THIS BOOK

The Vocabulary is arranged by general areas of meaning, grouping together words with somewhat similar meanings. Items and associated functions have frequently been put together. ~he major sec-

iv

tions are also ordered, beginning with nature, go­ing to man, his work, and so on.

OTHER LITERATURE PUBLISHED IN THE SOUTHERN KALINGA LANGUAGE

Nan Filipinas (The Philippines). 1975. Ay-ayam ad Afrika (Animals of Africa). 1976. Na Inyug-is Markus (The Gospel of Mark). 1977. Acharontaun Uchumi Ug-ugkud (A Phrase Book in

Southern Kalinga, Ilocano, Pilipino, and English). 1977.

Mallasun Mamasaan ta Nibru (An Easy Reader). 1978. Ukud wi Miyobfot na Anana (Opposite Words). 1978. Mansakanatau wi Mamf asa (A Pre-reading Workbook)

1978. Mamfasatau (A Primer Workbook). 1978. Na Inyug-is Juan (The Gospel of John). 1978. Talili (The Story of a Peruvian Indian). 1978.

ACKNOWLEDGEMENTS

This Classified Vocabulary is based on the Sununer Institute of Linguistics, Philippines Branch Technical Memo No. 49, December 1976, compiled by Miss N. Zamora and Mrs. L. Hohulin. The Ilocano list was compiled by Miss Evelyn Labaro. Valuable assistance was also given by other members of the Summer Institute of Linguistics. We are also very grateful for the assistance of several of our barrio-mates in Mallango, Southern Kalinga, especia~ ly Mr. Pastor Guissob, Mr. Tomas Palongpong, and Mr. Henry Tillao.

v

SKY

English

sky

cloud

rainbow

star

morning star

moon

moonlight

sun

sunlight

day

night

LAND

land

earth, dirt, soil

THE PHYSICAL WORLD

Tagalog

iangit

alap,ap ,,,,

bahaghari /

bituin

~ ' tala sa / umaga

buw.{n

liwo/iag ng buwan

" araw

. ~ 11wanag ng , araw , araw

/ gabi

1

Ilocano

l.ingit , ulep

bullal(yaw

. ,, b1twen

" bagg_ak ti ags.!pa

/ bulan

r~ni~g ti bulan / init

. , ti r;az:i1ag 1n1t

/ aldaw

/

rabii

/ daga

dag~

S. Kalinga

langit

lifuu

af ungar

fituwon

amfikaton

f uran

so rag

init

init:

arkaw, padcha

laf i

luta

luta

LAND (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

h1'.lkay I

lungug hole in abut ground

s.1nd buh~ngin d~rat kallis

clay Hi ad ~

pi la pita

mud p6.t ik .r

pitak piy~

dust gabok t~pok tapuk, kafu

rock, stone bat6 bat6 f atu

gold gintB balitok fali tuk, furawan

silver ~

pilak . /

pirak pilak

tanse / kantar copper tan so

iron b~kal la:ndok aka

,,. / aka metal metal metal

of itukt6k, ,,,.

ti peak tuktuk tuktuk mountain taluktok b~ntay

mountain ,,

bundok bAntay f ilig

cliff ,,.

talampas dirr~as ipngas

cave kuweba kuweba liyang

hill / burol tu rod takudtud

2

LAND (Continued)

English

slope

valley

plain

forest, jungle

desert

thorny ground

WATER

water

spring

river

waterfall

brook, creek, stream

lake

ocean, sea

Tagalog

dalisdis, lib!s

/ lambak, labak ,

pa tag I

gubat

disy~rto

" madawag

/ tubig

buk'l / ilog

ta16n

Ilocano ,

bakras

/ tanap

/ kadaratan

,, kasiitan

" danum /_ ubbog

/ karayan

/ / / sapa, batis waig

d'gat, / b~ybay karagatan

3

S. Kalinga

songarab

kalliw~

tanap

kinufat

lagrakan

langrangkinit

chanum

chagsi

chawwang

pakungupung, poy-asan

wail

f agwang

f ayf ay

WATER (Continued)

English

seashore

wave

high tide

low tide

flood

overflow boundary

tidal wave big wave

subside, recede

dried or parched ground

swamp, marsh

well

Artesian well

Tagalog

/ . bays,ayin ,_,.. tabing-dagat dalampas1gan

/

al on

( lak1 ng

/b. ,, tu ig, taog

k"ti

bah~

um( paw

;'

daluyong

/ . kumat1

tig&'ng

/ ;.. lat;, latian

/ balon

" po so

4

llocano / igid ti bKybay

/ allon

/ panagadalem ti blybay

/ ,, pana&ababaw ti baybay

/ layos

./ lupias

/

dalluyon

/.. umababaw

/. ringngat

/ ubbog, a log

/ bub on

/ gripo

S. Kalinga

tarantag

tupiya

1 . ' umina

liting

litap

challuyon, chakor w1.

. ' tupiya

natnad

namag-anan

chakor Wl

tabr~

nifituy chagsi, fuf un

f uf un

ATMOSPHERIC CONDITIONS (WEATHER)

English

cloudy

drizzling rain

rain

wind

windy

Tagalog ,,

madagim ,,

ambon

/ ulan

h/ . an gin

h, .

ma ang1n

gail (as- habc(gat sociation of wind and ocean)

( ,, ' calm ab- payapa sence of wind on ocean)

typhoon

whirlwind

thunder

lightning

/ bagyo

. ~ ipu-1po

/ kulog

. / k1dlat

good weather rnagandang (sunny) panah~n

/ .. ma1n1t, maban&:s

hot weather

/ cold weather mag1naw

5

Ilocano /

naulep

/ b. ar is

/ tu do

&:ngin

/ naang1n

1 / .

a law1g

/ natalna

/ bag yo

. / al1pug-pug

/ gurruod

. / k1mat

/ nasayaat nga ti~mpo

/ napudot

/ nalam-ek

S. Kalinga

malliblibfuu

appopot, ag-agmo

uchan

poyaaw

mamoypoyyaaw

f isfis

rnan-alisuug

f ali

chalipuspus

ichur

ilat

mamf aruy tarun

at tub

tungnin

ATMOSPHERIC CONDITIONS (WEATHER) (Continued)

English

bad weather

VEGETATION

Generic

tree

ITunk

branch

leaf

luxuriant foliage

bark

root

sap

stump

plant

Tagalog

masam'}ng panahon

/ ' puno

/

katawan ng / ' puno

/ sanga /

maliliit na / sanga

/ dahon

I ya bong

/ banakal,

/ balat ng /

kahoy

/ ugat

/\ dagta

tu6d

/ halaman

6

Ilocano S. Kalinga

" saan 9ga nasayaat ./

tiempo

lawingi nga tarun

/ kayo

pu5n ti / kayo

/

sanga /

ba.ssit nga /

sanga

/ bu long

I / bul-bulong

/

ukis ti k!yo

/ ramot

I tub bug

/ pungdul

/ mu la

ayu

' kutang

panga

pingi

tuf u

mantufilong

up-us

lamut

lot a

lungod

mura

VEGETATION (Continued)

English

stem

seed

sprout

Tagalog

/ tangkay

b . h~ in i

/ sibol, tumti'bb

;' ~ growing lumalak1 (getting big)

matured (big)

fruit

seed

vegetable

unripe

nearly ripe

ripe

outer skin

inner skin

grass

thorn

malaki na, ;' magulang na

/ prutas

I bu to

/ gulay

hil&w

"b / mani alang

h. / inog

/ balat

/_ banakal

/ damo

/ tinik

7

Ilocano

/ ungkay

/

S. Kalinga

' kutang

bin-i fuor, mura ~ .

saringit, sumimit I' • rusing

/ / dumakdakkel tumufu

;' dakkel, / natangkenan

I' prutas

/ bukel

/ nateng

/ naata

darangid~­ngan

/ naluom

~ uk1s

/ kulapot

/ ruot

I' siit

nakotong

funga, fokas

f uor

matipoy

maata

la tag, martakan

nar-um

' uppa, uglit

lunaw

potpotaw

lasi

VEGETATION (Continued)

Specific

English

mahogany

pine

hard, redwood tree used for furniture

Tagalog

/ kamagong

payn

/ nar·cd

/

hardwood ipil tree used for house building

soft wood tree, used for carving

a fig-type tree

medicina tree

betelnut

sugar cane

fern

flower

bamboo

rattan

/' tangili

/ baliti

"' banaba

/ bung a

/ tubo

/' pako

/ bulaklak

/ kawayan

/ uway

8

Ilocano

/ saleng

" narra

/ ipil-ipil

/ akasya

/ baliti

/ banaba

/ buwa

/ unas

I pako

/ sabong

/ kawayan

/ uway

S. Kalinga

f orf or

udyaw

udyaw

. ' ' t1narutu

f uwa

unas

fangran, pak~

' tabfa

furu, awayan

iwoy

VEGETATION (Continued)

Specific

English

pineapple

mango

papaya

coconut

banana

pomelo

guava

jackfruit

orange

vegetable

cabbage

eggplant

beans

Tagalog

;: / piny a

\

/ mangga

/ papaya

suh~ /

bayabas

I\ langka,

" nangka

kahf;l

I gulay

rep'blyo

/ ta long /

kibal /

string beans sitaw

sayote /

sayote

/ / balsam ampalaya apple, bitter melon

9

Ilocano /

piny a

/ mangga

/ papaya

inycfg

/ saba

1'6'kban /_

bayabas

lAngka

/ kahil

/ nateng

/ repolyo

tar6ng

. / bitsuwelas

/ utong

/ sayote

/ parya

S. Kalinga

. ' piyaan

mangka

pay at

iyug

f arat

' f aruu

k '. ayait, kayaf a

lamka

kayunan

matipoy

puryu

tarung

udchilas

nguray , ant~

sayuti

parya

VEGETATION (Continued)

Specific

English

gourd

cow peas

mongo bean

pepper

rice ( un­husked) rice (husked) rice (cooked)

sticky or glutinous rice roasted green rice rice stalk

rice husk

rice bran

corn

Tagalog

/ upo

/ kadyos

/ balatong

/ sili

I palay

. / bi gas

/ . kanin

/

malagkit

/ pinipig

/ uhay

/ ipa

/ darak

/. ma is

/ sweet potato kamoteng

b/ . aging

cassava /

kamoteng k~hoy

10

Ilocano

/ tabungaw

/

kardis

I balatong

/ sili

I irik

/ bagas

( innapuy

~ diket

/ iniruban

/ ungkay

/ it-ta

/ tu yo

/ ma is

/ kamote

I kahoy

S. Kalinga

tafungaw

urchis

faratung

sic hut

pakoy

f inayu

isna

chay-ot

chuum

chakarni

chuki

up~

kaaw

atila

pongngot

VEGETATION (Continued)

Specific

English

tuber

ANIMALS

Wild Animals

wild pig

deer

Tagalog

/b. ga l

/ / baboy damo

us'-/

female deer libay

wild cat

ape

small baby mouse

big mouse

monkey

Reptiles

lizard

crocodile

/ mu sang

/ bakulaw

/ bulilit

I\ daga /

matsing, ungg6y, ts'6nggo

butik'i

/ buwaya

Ilocano / aba

/ a lingo

I ugsa

S. Kalinga

af a

laman

ugsa

kabaiy~n nga ludluchan , ugsa

/ musang

/ gorily a

I utut, / marabutit

/ bao /

bakes / sunggo

I alutiit

/ buwaya

11

kitaw wi ngiyaw

apunutan

imut

utut

kaag

silay

f uwaya

ANIMALS (Continued)

Reptiles

English

python

snake

venom

cobra

Tagalog

/ saw a / ahas

/ kamandag

I kobra

/ small alli- bangkalang gator

Fishes

fish

sca1es

fin

bone

mudfish

tadpole

frog

snail

crab

. d/' lS a /

kaliskis /

palikpik

I. tinik

/ dalag

I uluulo

palak~

,.... suso

/ katang

Ilocano /

beklat

/ uleg

/. g1ta

/ kobra

/ banyas

/ lames

/. . s1ks1k

/ pi gar

/ siit

/ pal tat

/ bayyek

/_ tukak

birur~ko /

agatul

12

S. Kalinga

tabf ad

urog

ochot na urog

f annakaw

ukachiw

SlpSlp

ipay

chuli

palispis

fayy(}

tukak

f ilaf il

kawong, akama

ANIMALS (Continued)

Fishes

English

shrimp

eel

milkfish (Nat'l fish)

Insects

grasshopper

locust

centipede

worm

large, red, stingy ant

black ant

flying ant

spider (large)

body/head louse

tick

Tagalog /

hipon / igat

/ bangus

/ tipaklong

/ balang

alupihan, aluhipan

/ / uod, uud

/ hantik

/ langgam

/ gamu-gamo

/ gagamba

/ kuto

13

Ilocano

/ bangus

/ du don

/ dudon

/ gayaman

/ igges

/ abuus

/ kuton nga "" . nang1s1t

~ I s1mot-s1mot

/ dakkel nga law.1.:..1awa

/ kuto

/ ulmog

S. Kalinga

uchang

chalit, ikat

f angus

lagkaf an

chuchun

kayyaman

korkor

araka

ngoran

afullarata

awa

utu

aliamrnut

ANIMALS (Continued)

Insects

English

young hair louse

lousP's egg

termite

scorpion

leech

spider ( smal 1)

cockroach

mosquito

butterfly

bee

Birds

bird

beak

Tagalog

/ kuyumad

. /\ lisa / a nay

alakdJn

1 int&'

/ bukbok

/ ' anlalawa, lal~w~

/ bahay ng / ' lalawil

slpot ~ . ipis

/ lamok

/ paruparo

/ bubuyog

/ ibon

I'\ tuka

Ilocano /

kamay

/ lis-a / a nay

/ alinta

/ bukhuk

/

bassit nga law£-lawa

1 / .

ba ay ti law.<-1aw'.i /

ipes

/ lamok

S. Kalinga

" . pa1mayan

fisifis, laoy

taa

f anila

1 aoy,

agkoma

foroy na awa

atai, kangkangan

ilo, wassayan

kulibfngbang ullapoy

. / . al1rnbubuyog iyukan

/ billit

..-: . s1pp1t

14

sissiwit

tup-ay

ANIMALS (Continued)

Birds

English

wing

nest

crow

hawk

hornbill

eagle

kingfisher

bat

big bat

parrot

rice bird

woodpecker

wild pigeon

young pigeon

dove

Tagalog

/ pakpak

/ pug ad

/ uwak

/. lawin

/ kalaw

/. / agila

. / piskador

/ kabag

.( ~ pan1k1

,, loro

/ may a

/ batuktok

batu-bat~ . /

pitson

/. kalapat1

Ilocano

/ pa yak

/ umok

/ uwak

/ . law1n

kala'.'w

/ . agila

/ salaksak

/ . kurarapnit

/ panpaniki

/ loro

/ may a

/ rnannaga

/ pagaw

/ sibon

/ kalapati

15

S. Kalinga

tayap

' sufut

kayang

turayan, rnanitit

karaw

f ukaw

kiloroy

sansanittan

paniki

tilin

kukut

ubf un na kukut

karupati

ANIMALS (Continued)

Domestic Animals

English

dog

puppy

cat

kitty

piglet

mother pig

cCJ.rabao

Tagalog

/ aso

I ' tut a

/ ' pus a /

kuting

I baboy

/ biik

/ inahing b~boy

/ kalabaw

/ male carabao damulag

baby, young carabao

cow

baby cow, calf

goat

he-goat

/'.. bu lo

b~ka

g~ya

/ kambing

bar&;'kong ./ karnbing

Ilocano

/ aso

I uken

/ pus a

/ bassit nga p6'.sa

/ baboy

b/ . urias

/ takong

/ nuang

/

S. Kalinga

asu

uon

ngiyaw

k~it wi ngiyaw

fora"

iyas

layas, pidchar

luwang

kalakian nga laki /

nuang

/ urban ikaw

b~ka / urbon nga

/ baka

k'lding

tGro

16

f aka

ikaw na f aka

.r<arching

laki Wl

karching

ANIMALS (Continued)

Domestic Animals

English

horse

Tagalog

/ kaba:yo

b. I'

young horse, isiro yearling

chicken

chicken egg

egg white

egg yolk

shell

pullet

hen

cockerel

rooster, cock, comb

chick

duck

duckling

/ manok

. / itlog

I klaro ng . I itlog

I J?Ula./ ng ltlC"g

/ balat ng itlog

/ dumalaga

/ inahin

/ tatyaw

/ t?ndang pa long

/ SlSlW

I .( bibi, bibe, ,I • k / iti , pato

/ iisiw ng itik

Ilocano

/ kabalyo

/ urbon nga kab.flyo

/ manok / itlog

I h>Uraw ti it log

I nc:i-lzbaga ti itlog

/. . ukis ti 1.tlog

17

/ d~malaga

.I pamusian

/ kawitan

/ manador

" piyyek /

pa to

" piyyek nga " pa to

S. Kalinga

af ayu

ayyufu, ikaw na af ayu

' manu

iprug

payanga

' kiang

mamarasang

'\ angnga

awitan f urngafing

isiw

kamit, patu

isiw na kamit

ANIMALS (Continued)

Domestic Animals

English

goose

rabbit

Tagalog

gansa ,,

kuneho, dag~ ( loc)

Care of Domestic Animals

chicken coop tangkal ng man6k, kulfi­ngan

pig pen

bird's nest

cage

kennel

stable

trough for feeding hogs

pasturing

MANKIND

person

ulb8 ng b~boy, kural

pug ad

h~wla

bahay-&so

sabs~ban

labangan

"' magpastol

, tao

Ilocano I ganso

kuneho

,, baki

, ubong ti , baboy

S. Kalinga

kansu

lafit

farkakang

kurungan

um-umok s~fut

kulungan ar-allang

balay ti ~so -

k&bra

kulluong atutung

, agpastor mangkarab

tao taku

18

MANKIND (Continued)

English

man

woman

child

AGE

old person

Tagalog

11': •

la aln

/ babae

/ ' bata

/'. rnatanda

eldest child panganay

teenage boy

teenage girl

youngest child

toddler

/ binatilyo

/ dalagita

/ bun so

/ sanggol

FAMILY RELATIONS

unmarried man

unmarried woman

engaged

married

b . / ' inata

/ dalaga

n~kipag­kas und6'

kasal

19

Ilocano

lalifki

b/.

ba ai /

ubing

S. Kalinga

larai

fuf ai

ana'

I / baket,lak~y narakay

/

in£una /

burnarito

/, balasitang

r buridek

,,,, rnaladaga

/ baro

/ balasang

/ nakaprenda

/ naasawaan

pan guru

faf aru

f af arasang

uchichi

manadcharan

f af aru

f af arasang

nipagta

nangasawa

FAMILY RELATIONS (Continued)

English

honeymoon

husband

wife

Tagalog

pul6t-gat~ ,

asawang lalaki

asawang babae, maybahay

to engage in magtalik sexual act (intercourse)

adultery concubine, mistress

,. apiS} kerida babae (coll.), kalaguyo bab~e

Immediate Family

father ,, ,,,

ama, tatay it~y

mother ,

ina, ,,, ,,

inay nanay

son, anak daughter

, older bro- kuya ther/cousin

older sis- Ste ter/cousin

"' brother, kapatid sister (sib-ling)

Ilocano

, asawa nga lal~ki

asawa nga babai

, agiyot

S. Kalinga

asaway larai

asaway fuf ai

man-iyut

" ,, makikamalala managchakas babae, chagchakas kamalala

" ,,,

ama, ta tang ama

,,, ,,, ina, inang ina

anak ' ana

"' manong ummunay sunud

" sunud manang ummunay

kabsat sunud

20

fAMY:J RELATIONS (Continued)

Immediate Family

English Tagalog

. / father, b1yenan mother-in-law

son, daugh­ter-in-law

brother-in­law

sister-in­law

elder uncle or aunt

uncle

aunt

cousin

nephew or niece

/ manugang

/ bay aw

/ hipag

/. kaka

~ ti.yo

~ ti ya

~ p1nsan

/ pamangkin

Extended Family ,,,. I'

great,great, kanunununuan great grand-parent

great-great­grandparents

/' 6 nuno/l lo/ lE>la sa talamp{kan

Ilocano

/ katugangan

/ manugang

/ kayo)lg bay aw ( 1pag

pangamaen

/, tiyong

/, tiyang

/ kasinsin

/ kaanakan

" apo~ ti dapan

21

S. Kalinga

atukanga

manukang

sunud

sunud

ulitog

' chachaor, amaon

' chachao".r', inaon

apingsan

amunaon

apu

apu

FAMILY RELATIONS (Continued)

Extended Family

English

great-grand­parents

grandfather

grandmother

Tagalog

/ ' / nuno/lolo/ l~la sa t~hod ,,,., lolo, mamay

/ ,, lola, nanay

~ , great, great,kaapuapuhan great grand-child great,great grandchild

/ apo sa talampAkan

/ great grand- apo sa child tuhod

grandchild

ancestor

close rela­tives

distant relatives

father's side

mother's side

cousin

/ apo

• .,I' n1nuno

mal{pi t na /

kamag-anak

/ malayo nang

/ kamag-anak

/ parte ng am A

/ parte ng . , ina

/ pins an

22

Ilocano

/ . apong ti

';" tumeng

/ /

apong lakay

/ /

apong baket

/ . apo ti

/ dapan

/ . a20 t1

~ tumeng

/ apo

. / as1deg nga

/ kabagyan

aday6 nga kabagyan

/

partido ti am~

/ partido ti inl

/

kasinsin

s. Kalinga

apu

apu

apu

apu

apu

apu

apu

iyyaawi

man-aaki

achayuy aki, umrnadchayang

akin na ama

akin na ina

ap1ngsan

PARTS OF BODY

English

head

face

cheek

dimplies

forehead

eyes

eyelid

pupil of the eye

nose

mouth

upper lip

lower lip

palate

tongue

tooth

saliva

Tagalog / ulo

/\ mukha

/

pisngi /

biloy

/ / nuo, noo

/ mat a

/ talukap ng mat~

. / bal1ntataw

. / ilong

/ bi big

I ' nguso

l~bi

/ ngalangala

/' di la

,, ng1p1n

/ laway, lura

Ilocano

/ ulo

/ rupa

( . p1ngp1ng

/ . kall1d

/. rnug1ng

/ mata

/

kalub ti /

mat a /

nangisit ti mat a

/ agong

/ ngiwat

/ / akinngato nga bib{g

/ / akin baba nga bib{g

/ ngangaw

/ di la

( ng1pen

S. Kalinga

uru

f osar

aping

ichay

ata

lupilupit

alirnattaku

ongor

tup~, ngurub

suf il

sufil

ngurtangut

chi la

faf a

k~tay, t~pra angiw, tubfa

23

PARTS OF BODY (Continued)

English

throat

ear

neck

shoulders

clavicle

nape

back

back bone

body

ribs

Tagalog

/ lalamunan

/ tainga, ,, taynga

/ ~­leeg, liig /

balikat

/ balagat

/ batok

lik~d /

gulugod

I katawan

/ tadyang

/ chest, bust; dibdib; breast s6so

heart

lungs

navel

waist

stomach

abdomen

/ ' baga

/ pusod

/ baywang

. ; " sikmura

Ilocano

" / karabukob

lap(yag

/

tingnged ,,

abaga

/ tel tel

/ likod

/ . duri

/ bagi

/ paragpag

/ barukong susu

/ puso

/ bar a

/ puseg /

siket

. / tiyan

. / tiyan

24

S. Kalinga

urkuuk

fakang

af ara

padpadchangar

ton god

ochog

f onog

long-ag

paragpag

far-uung, susu

pusu

f ara

pusog

' awa

fusug

fuwang

PARTS OF BODY (Continued)

English

kidney stone

liver

large in­testines

small in­testines

Tagalog /

bato

/ atay

~ mal¥1ng bituka

/ kaliliitan

/ gall bladder pantog

lower part of the ab­domen

hips

buttock, rump

/ pus on

Ilocano

/ bato

/ dalem

S.Kalinga

f atin

agtoy

dakkel nga achachakran bagis, bituka

sillt akak~itan

. / basis aw

/ pus-ong

/ pa tong

ti bet

fichung

pus-un

sili

uf ot

/ ~ vagina euphemistic

clitoris euphemistic

penis euphemistic

testes euphemistic

scrotum

P'j.J<~ pep et p1p1, p6kpek

/

tins_gil/ man1, tilen

/. ·' ~ltl ibon

I bayag itl6g

/ supot ng bay&g

~ (' man1-man1

b-Gto (billet)

/ I ukel-ukel (itlog)

/ kulapot ti bu"to

25

of oy

util, supit

utin

f utu

PARTS OF BODY (Continued)

English

anus

LHHL

a1'rnpi t

upper arm, l'll"E'll'fn

elbow

w Y' i :o t ( rl ' '

pu l cc:e)

pa1m

palm lines

fist

finger

fingernails

thumb

index finger

Tagalog

/ but'7s sa puwit

/ kiliJ<:jli

/ bra so

/ siko

/ g.1 l ang­

/ galangan

/ kamay

/ pal ad

/h. gy it ng pal ad

kamacS

/. .t:­da l lr l,

/ galamay

/ kuko

. /. hinlalaki

. /A hintuturo

Ilocano /

kirret

/ / .kilikili

'k· ta 1ag, bra so

/. siko

, pungwa-

' pungwan

I. ima

/ dakulap

I pal ad

/ danog

I ramay

/ kuko

I tangan

t~mmud6

26

S. Kalinga

agkimut

' yo yo

' ta ray

siu

ngung11guway

agpar; ima

parad, agpar

pa rad

komkom

kammat

uku

' paama

pattuchu

LIMBS (Continued)

Upper (Continued)

English

middle finger or toe

ring finger

Tagalog /

hinlalato

palasing­" sing an

/

last finger hinliliit

Lower

thigh

knee

hock (back of the knee

shin

leg, calf

foot

I tuhod

I / alak-alakan

/ lulod

"' binti

/ paa

ankle /

bukungbukong

heel

sole

toe

/ sakong

,. talampakan

I ' daliri

27

Ilocano / /

akintenga / nga ramay

S. Kalinga

pagkawkawa

/ , sisingsingan paochong

I kikit

/ luppo

/ gurong

s~ka / /

lipay lipay

/ mukod

/ dapan

/ ramay ti saka

' .. paiing

urpu

puwog

ngiyot

chung-ug

futuy

iki

thing

muud

chap an

kammat na iki

LIMBS (Continued)

Lower (Continued)

English

toenails

tendon

SKIN

skin

scratch

scraped

rub

pinch

contusion

itchy

scabies

boil

blister

wound, cut swollen

Tagalog

/ kuko

/ litid

I balat

/ galos, kalmbt

/ gas gas

/ kuskos

/ kurot, kdri t

/'. pas a

~ makat1

11(

ga lS

. / 11ntog,

/ paltos /

sugat pag~

Ilocano

/ kuku

/ kudil

/ agrumyad

/ nagasgas

/ kudkud

/ kid<iel

/ limmitem

/ nagatel

/

gaddil

~ litteg

/ kapuyo

/ sugat

28

S. Kalinga

ukun na iki

apput

uglit

naunutan, nakarudkuchan

' narutuwan

man-ikud

iting

mall om

kumator

kidkid, kakator

fusali

mabtuwan

sukat lumtog

~ (Continued)

English

burned

Bear

pimple

mole

wart

flesh

fat

vein

blood

HAIR

hair (head)

eyebrow

Tagalog ,, \

pa so

pfklat, pilat

tagih4'wat·

/1. ta ing

kulug(o

larn.(n

tab~ /

ugat

A dugo

/ buhok

/. kilay

hairs (skin) balah(bo

eyelash

mustache

beard

sideburns

. ( / p1l1k-mata

b . / 1gote

balb's

'­patilya

Ilocano /

nasinit

pfglat

kam.dro

(d. si ing

ttf'kantfil<ak

/ lasag

tab~ /

urat /

dara

/ buok

/ kiday

dutd6t

k . /

urimatmat

big~te

b~bas ~ patilya

29

S. Kalinga

naatungan

pilat

sakiwaat

ailing

sakara

f okas

taf a

urat

chara

' f uu

~urup

chutchut

kimat

iming

iming

sagki

HAIR (Continued)

English

pubic hairs

ta lJ

short

t 11 t fal

thin

s 1 i rn

yawn

asleep

snore

dream

wake up

hiccough

burp

sniff

Tagalog

/ bulbol

/ rnatangkad

/_

pandak

mat ab~

/ µayat

baling­k inf tan

. / hikab

/ tulog

/ hilik

/. panag1n1p

/ gumising

/ sinok

. / d1ghay, digh~l

. h/ sing ot

Ilocano

/ urmot

/ natayag

/ pandek

/ nalukmeg

/ nakuttong

S. Kalinga

korom

' rnantanang

mans~fa, anof a

rnampunor

mayyapit

/ nasayaat nga mayyapit,

/ /. k" \' 1 m Incl g 1 .=i r i g i 1-;

/ suyaab man-uwab

/ nakaturog masuyop

/ urok man-akorod

tagtag~inep in-inop

./ f agr11ng urnangon

,( . . ' saiddek s1gs1g-o

I ' t1g-ab talikaob

/ singhot mampatar-u

30

B0!7! FUNCTIONS (Continued)

English

bowel move­ment

Tagalog ,

tum.ae

Body Discharge/Secretion

mucous

tears

sweat

body odor

urine

bowel

saliva

vomit

sperm

/ uhog

l~h~ / paw is

/ amoy 9g kata~an, anghit

/.h~ l l

/ tae

/ laway, lur~

/ suka

punl{y

BODY CONDITIONS

alive

die

/ buhay

pat'y

Ilocano

tun£kki

/ buteg

/ luwa /

ling-et

/ 1. ang it

I is bu

/ takki

/ / tupra,katay

ab./

n iag

'S. Kalinga

umattay

an god

luwa

lingot

angchod

isfu

attay

tubf a

uta

usit

matattaku

ma toy

dying (on the verge/ point of death)

nagnlhinga~ agbugb~gsot akin-ottoyon, matoyon

31

BODY CONDITIONS (Continued)

Conception and Pregnancy

English

conception

pregnant

miscarriage

will give birth soon (last days of pregnancy or· has started labour)

to give birth, to bear a child

to give birth for the first time

to be born

Health

healthy, well

healed, recovered

Tagalog / /

naglilihi

Ilocano

-". aginaw

. / buntis, nag- masikog dadalantao

~gas, / pagkalaglag

/ / manganganak

, manganak

/ manganay

. /k ipangana

/ malusog

/

magaling

/1. ,, naa isan

/ agpasikal

/ agar1ak

/ damu nga / panaganak

. / maiyanak

/ nasalun-at

/ / naimbagan

32

S. Kalinga

' nasachuwan

nafuki

nangaan

akin-annaon

" uma11a

manamchamu uman~

mamf aru

naaan, fummaru

BODY CONDITIONS (Continued)

Health (Continued)

English

well, feel­ing better

strong

very much alive

Sick

sick sick, painful

weak

sickly

tired

faint

headache

dizzy

shiver

Tagalog

/. mabut1 ang pakiramd~m

malak&s

. / mas1glang-masigla

/ maysakit

/. masak1t

/ '\ mah in a

/ masasaktin

/ pagod

Ilocano

/ / sumaysayaat ti rik:na

(' nap1gsa

/ nasaranta

/

agsakit nlsaKi t

/ nak:apsot,

/ nakapuy

/ nabannug

mawalan ng maawanan malay, hima- ti puot tayin

/ saki t ng 610

/

hi lo /

kaligkig, 1 mangaligkig

33

/ sakit ti 610

/ maulaw

" k . , ag utimer-mer, agti­g~rger

S. Kalinga

ummun-unnoy

man-oschor

man-oschor

nasak:it mansik:ab

mangkapsut

masasak:k:it, nasakk:isakk:it

naungar

marngat

anungur

alimuchong

' ' manaytayoto; mamayogpog

BODY CONDITIONS (Continued)

Health (Continued)

English

sneeze

cough

cold

fever

Tagalog

' bah1n

ub6

I s1pon

/ lagnat

flu (influ­enza)

I trangkaso

chest pain

gas pain

I

sakit or kirot ng dibdib

/ kabag

I

stomach ache sakit ng ' I

diarrhea

tiyan

I pagtatae

I

constipation pagtitibi

waist pain

deaf

dumb

blind

one eyed

I

sakit sa baywang

I

bingi

. < pl pl

bu lag

pis~

Ilocano

baen

I uyek

, panateng

I' gur1gor

I

trangkaso

/

saki t ti I

barukong

/ bubussog

/

sakit ti • I tiyan

" . agtakk1

/ agtabbel

/

s~kit ti siket

/ tuleng

U'mel

/ bu lag

/ . buld1ng

34

S. Kalinga

fungais

foos

panating

panating

mansikab na f ar-uung

abf ong

mansikab na f uwang

f oy-as

natuf or

mansikab na aw~

naturong

naumor

kurap

naf urching

BODY CONDITIONS (Continued)

Health (Continued)

English

lame

small pox

goiter

epilepsy

paralysis

Tagalog

. /

pi lay

/ bulutong

b/ ... osyo

, epilepsi

, . . paral1sis

TREATMENT OF ILLNESS

medicine

to treat medicine

bandage, dress

shot

to set a fracture

to rub medicine into skin

/ gamot

/ gumamot

" benda

. . . / in1ks1yon

/ hurr,ilot

. /h. ipa id, " pah1ran

Ilocano /

pi lay

/ burtong

/ buklong

/ kissiw

/ . . paral1s1s

/

a gas

" agasan

/ banda

, iniksiyon

iliiten

/

isapsapu

35

S. Kalinga

napjlay

nafuratung

f ingkor

kortoy

ayayong

akas, poor

maakasan, map~ran

maf achar

matuchuk

pailut; paipar-og

miyaprus

HYGIENE

English Tagalog Ilocano

A to wet magbasa babasaen (intentional)

becoming wet (unin­tentional)

to soap

to bleach

to wash head

to wash face

to steri­lize

to rinse

to wash hands or feet or any other parts of the body except the head and face

to take a shower

to take a bath

mabas~

/ magsabon

, magkula

, ' maggugo

. / maghilamos

I(\ magbanl1

/ magbanlaw

/ maghugas

,,, nabasa

/ sabunan

ikula'da ,,

aggulgul

d. /

ag iram-us

/ lama wen

/ gawgawan

/ agbuggu

/, '\ d! ti" maligo ng ag igus katawtn lang bagf

/. ' maligo (

agdigus

36

S. Kalinga

obron

fumasa

mansafun;safunan

iyupor

mallogrog

man char-up

chaliw-asan

mamf arf ar

man-amos

man-amos

HYGIENE (Continued)

English

to give sponge bath

to rub with stone

to dive

to swim

to splash

to soak anything in water

to wash clothes

to shave

to gurgle

Tagalog

/ magpµnas

I maghilod

, sumisid

/ lumangoy

, magsaboy

magb.{bad

/ maglaba

/

mag-ahit /

magmumog

FOOD AND DRINK

FOOD

food

courses of food

to eat

pagkain

/ putahe

I. kumain

37

Ilocano

/ aglabar

agis-isu

I agbatuk

/ aglanguy

/ agsabuag

/ iyuper

/

aglaba

. / agibarbas

/ agmulumog

/

kanen

put~hi

/

mangan

S. Kalinga

mamfornaw

man-ikud

lumtop

man-iyat

mansayu

ilunong

' .... mansasa

man-iyiming

mammurmug

ma an

lusnu

mangan

FOOD (Continued)

English

fa~3t,

abstain

1 c· r . , n

to nurse bdby

r l <'P

bl'ectu

left-over

C1'Uml

1- '-' rl )< 1) t overnight

viand

dr·ie<I fish

salty

salt

sugar

sweet

honey

Tagalog

/ mag-ayuno

/

rnagpakain ,,,,

magpasuso ng bata'

/ gulay

I • kan1n

. / tinapay

. / tira

/ mu mo

;,,~h 3W

/ ulam

/\ t uyo

/ maa1at

/

as in

/ asukal

I

matamis

/ pulot-, pukyutan

Ilocano

b . I

a stinansya

/ pakanen

" agpasusu

~

natjng

/

lnnapuy

. / tina!Jay

" subra

" m•1rkat

k l .~hba.r1

. / s1da

/. da ing

I naapgad

( a sin

/ asukar

/ . nasam-it

,,,, diro

38

S. Kalinga

mallangani rnangan

paanan

mampasusu

matipoy

isna

tinaµoy

f una

I 1.ir t d

tugcha

tipr::1y

filis

naasinan

a sin

inti

mammais

chilu

FOOD (Continued)

English

sour

bitter

Tagalog

/ . maasim

/ mapait

/ flat tasting matabang, "' ,

delicious

bite

chew

swallow

full

hungry

DRINK

to drink

thirsty

coffee

tea

orange drink, lemonade

walang lasa ,,,

masarap

" kagat

A nguya

/ lunok

/ busog

/ gut om

" uminom

/ uh aw

" kape

" tsa

. / limonada

Ilocano

/ naalsem

" napait

/ natamnay, nalab-ay

naimas

" kagat

,/

ngalngalen

. / tilmunen

/ nabsug

" mabisin

. / uminum

/ maw aw

/

kapi

39

/

itsa

. / limonada

S. Kalinga

mansilom

mampait

mansampot

obfan, f angut

mangkog-ar ...

man-umun

nabsug

nafitil

uminum

nauwaw

kapi

it cha

DRINK (Continued)

English

fish sauce

broth

gravy

mother's milk

COW 1

S milk

drinking straw

wine

rice w1ne

Tagalog /

pa tis

/ sabaw

, gatas ng . / ina

/ gatas ng baka , /

istro

/ aJak

'-

basi

coconut or tuba " "· sasa or nipa

wine

to be drunk

suck

sip

COOKING

to stir

/

lasing /

supsop

/

sipsip, I.

higop

, ' maghalo

Ilocano /

pa tis

. / di go

/ tubbug ti

I susu

/ gatas ti bika

" istro

/ ar·ak

/ . bas L

/ nabartek

/

kunnut, , sepsep /

igup

. /

kiwaren

40

S. Kalinga

pa tis

f arat

susu

katas

tullongan

fayas

masalimong

supsup

man-at-at tung

mangkilu

COOKING (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

/ ' to cook magluto I

agluto man-utu

rice I'. /

man-isna to cook ma.gsa1ng agapuy

/ I

to boil maglaga aglingta mamparwag / /

to fry magprito agprito mampulitu

/ . / to fry magsangag agk1rog rnangkilug; (rice) rnanlun-in

/ / . ' to saute maggisa aggisa mampul1tu ait / I

to broil mag-ihaw, agtuno manurad " magbang1

• I ,

to roast magl1tson aglitson mallitchun (pig)

/ / to toast magtusta, agtusta (bread) tustahfn

/ / ti to bake maghurno lutwen man-utu

urno

/ /

oversoft- labog nabugbug napruy ness due to over cooking

overcooked I' / ti labog nalabes napruy

lU:to na

/. idas~r manakung to serve maghain

41

UTENSILS

English Tagalog

/ /

open fire- apuy~n, µlace hear· th dapog

pot ( eart lwn)

ke t tJ e

casserole, pan

frying pan

µlatP.

saucer

drinking glass water crock water pitcher

silverware

knife

fork

spoon

/ kdLan

/ palayok

,, kaldero

/ kasc:>rola

/ ;... kawali

/ plato, . -,, pinggan

,, platito

/ baso

/\ banga . / pit se 1

/

kubyertos /

kutsilyo

. . / tinidor

/ kutsara

Ilocano ,,

dapugan

/

cla-likan

/

banga

/ kaldero

/ kaseroJ a

, paryok

/

duyng, "' pinggan

/

platito

b~so

/ kararnba

/. pitser

/ kubyertos

. / ilap ,/ kutsilyo

/

tinidor

kutsara

42

S. Kalinga

charpong

charpong

f anga

kanchilu

pannangran

ingkan

pingkan

f asu

kafufu iyud

kip an

f arung

UTENSILS (Continued)

English

teaspoon

ladle

pancake turner

bowl

large or serving bowl

platter

cup

CLOTHING

material, cloth

clothes

blouse , upper gar­ment shirt

polo shirt, sport shirt

Tagalog

" kutsarita /

sandok

. I\ siyanse

/ mangkok, tagay&n

/ sulyaw

bandeh~do

/ tasa

/ tela

Ilocano /

kutsarita

/

aklo

/ malukong

; dakkel nga maluko"'ng

" bandehado, latok

/ / . tasa,sartin

/ tela

/ /

dami t, lupot, " / ' " bestido,baro badbado

bl~sa, pang- bl~sa itaas, bard

kamisadentro kamis~ta / polo /

polo

43

S. Kalinga

k '. . f\. aiti arung

pinaaw

' aru

chuyug

parangkan

parangkan

tasa

luput

luput

silup

silup

silup

CLOTHING (Continued)

English Tagalog

/ man's native barong-shirt; Tagalog formal

native styled shirt;

/ ,, po]u barong

polo informal

Ilocano /

barong­/

Tagalog

,, /

polo barong

S. Kalinga

silup

s ilup

shirt with mandarin collar

/

kamisatsina kamisatsina amisita

skirt

pants, trousPrs

short pants

g-string

pocket

underwear

chemise

panties

half slip

socks

/ palda

/

pantalon, salawal

k6rto

/ bahag

/

bulsa /

damit na pang-ilfi.lim

/ kamison

/

salawal, pa'.'nti

/ nagwas, hap

./ slip

~

medyas

/, /

ka1n, palda

/ pan talon

J

ababa nga pantal6n

,, ba-ag

tG.lsa /

sap in

/

kamison /

sap in

/

nagwas, hap­. 1,( lS lp

/ medyas

44

ain

pantarun

anofay pantarun

faar

furs a

kasilsilyu

kamisun

pan ti

midyas

CLOTHING (Continued)

English

wear

put on

take off

diaper

tear, rip

Tagalog

/ suot

mag- + item to be worn

, maghubad,

.(

mag-alls or mag- + item to be taken off

/

lamp in / . , \

punit, sira

Care of Clothing

to sew

needle

thread

thimble

pin

button

/.\ manahi

/ karayom

/\ panahi

. / didal

. / as pile

/ bu tones

/ tape measure medida

wash (clothes)

/ maglaba

Ilocano

. ,/ isuot

ag- + item to be worn

, aglabus, ikkate'n ti- + item to be taken off

/, lamp in

. / pisangen

I• agdait

/ dagum

. / . s1nul1d

. / didal

/ . . asp1l1

, bu tones

,, pagrukod

/ aglaba

45

S. Kalinga

mansilup

man- + item to be worn

mamponas, man-aan + item to be taken -of!

lamp in

nakissay

manchait

chakum, tanud

inunat

ispili

patunis

isong

.. \ mans as a

Care of Clothing (Continued)

English Tagalog

• . I\ to wring magp1ga (clothes, etc)

hang up, dry

put on hangers

I\ magpatuyo,

" patuyu1n

.h/ 1 anger

Ilocano ,,

agpespes

/

agbilag

ihanger

PERSONAL ADORNMENT AND CARE

hat

ribbon

comb

to comb one's hair

fine comb

ear ring

ring

bracelet

necklace

belt

I sumbrero, sambalilo

/ la so

" suklay

/ magsuklay

~ suyod

I afilyos, hikaw

,, singsing

/ pulseras

kuwint~s

. / s1nturon

I kallugong

I la so

,, sagaysay

I agsagaysay

, sugud

/, ar1tus

" singsing

purse las

" kuwintas /

barikes

46

S. Kalinga

mampospos

mamilag

\ f attu

a fungus

sakaysay

sakaysayon

sukud

\ f araw

singsing

sipat

f arangat

larat

PERSONAL ADORNMENT AND CARE (Continued)

English

shoe

shoelace

to shine

slipper

nail cutter

to cut nails

toothpick

Tagalog /

sapatos

/ . tali ng

t' sapatos

. / magbiton, b . " itunin

. "1 tsine as

panghinuko

. / maghinuko

• t' pan;inga, palito

Ilocano

t' sapatos

t' kurdon ti

/ sapatos

/. ags1ya1n ti

/ sapatos /

sinilas

( / pagikuku

/ " agikuku

. / pagingat

BUILDINGS AND FURNISHINGS

HOUSE

house

house in field

thatch

guard house

/ bahay

ktibo

/ . pawid, kugon

/

bahay-" bantay

/ balay

/ kalapaw

/ pan-aw

bal.{y 1;i agbanbantay

47

S. Kalinga

apatus, sapatus

talin na apatus

man-uras ta apatus

stap-in

artib na uku

iyukuwan

ingat

f oroy

sikay

inotop

f oroy na mamf afantay

HOUSE (Continued)

English

room, bed­room

living room

dining room

kitchen

bathroom

toilet

Tagalog Ilocano

/ /

kuwarto, kuwarto • ~ 1

s1l1d-tulugan

/ salas

/

kumedor

/ ' kusina

/ banyo

/

kasilyas

/

/ salas

/ pang an an

/

kusina

~ ban yo

/ kasilyas

outhouse batalan ,

bangs al (rear of barrio house for washing and for storage of water

roof

cross sup­port, rafter of the roof

ceiling

wall

post, pillar

/ bubong,

/. a tip

/

kilo

,, /

kisame /

dingding

/

haligi

/ atep

/ balawbaw

/ bubungan

,, diding

, adigi

48

S. Kalinga

kuwartu

kuwartu

' ooanan

kusina

aamsan

kasilyas

otop

f atangan

chopag

chingching, ukung

aliki

HOUSE (Continued)

English

post (support)

floor

floor joist

door

closed

open

key

window

ladder, stairway

porch, veranda

fence

front yard

back yard

surrounding

Tagalog I

tukod

, sahig

I suliras

pintb' I

sara, sarc{do

bukas

, ' susi

. / ' b1ntana

" hagdan, hagd.1'.nan

" balk on

I bakod

" harapan

. " 11kuran

" paligid

Ilocano

/ . pasangg1r

I

datar /

surilas

" ridaw

. / na1rekep

" nakalukat

" tulbek ,

tawa

/ agdan

I balkon

" al ad

/ ti• sangu balay

lik6ct ti balay

" arubayan

49

S. Kalinga

tuud

chot-ar

chosar

on ob

rnaiyonob

maib-at, miwanit

' turf i

tawa

arch an

farkun, sawang

a rad

paway, s~f an

pichong

paway

HOUSE (Continued)

English

upstairs

downstairs

TOOLS

plane

harruner

saw

file

to sharpen

drill

chisel

axe

pick

hatchet

pen knife

blade

sheath

Tagalog /

itaas /

silong, ibaba

/

katam I

martilyo

/ ~ lagari

/

kikil

has a ,

barena

/

pait

/ palakol

/ daras

/ palataw, puth~w

/ las eta

, talim

/ kaluban

I locano /

ngato

" sirok, baba

" katarn ,

martilyu

/ . ragadi

/ garugad

" asaen

/ bareta

/ paet

/ wasay

( piko

/ badang

/ lanseta

, tad em

/ kaluban

50

S. Kalinga

ngatu

chora, chuku

katam

mantilyu

lakachi

karukad

man-asa

kikiling, f allina

' lusu

wasay

piku

wasay

kip an

kip an

foroy na kipan

FURNITURE

English

furniture

table

desk

bench

chair

stool

Tagalog

kasangk!pan I sa bahay,

muw6bles

m~sa

m~san~ sulatan

" ' bangko

" silya I \

banki to

/ sofa, couch sopa

trunk

chest of drawers

cabinet

shelf

I

baul

k~binet na may Jilga kahon

, kabinet . , istante, s~lans~nan

Ilocano

alikamen, muwebles

1 . " am1saan ,

tugaw nga !dda pag-, suratanna

b~nko

t s1lya

, bankito

, so pa

, lakasa

. , kab1net nga

/ adda uyusenna

/

kabinet

. " 1stante

bed k " h" , k" ama, 1gaan atre

HOUSEKEEPING ARTICLES

mat ,

banig ikam~n

51

S. Kalinga

lamisaan

tukawan, lamisaan

parangka

igkawan

kasun

aparador

tapyay, talincha

katli

of og

HOUSEKEEPING ARTICLES (Continued)

English

mattress

sheet, blanket

blanket

pillow

pillow case

to make bed

towel

rag

bolo

chopping board

wash tub

sink

bucket

duster

flat iron

Tagalog /

kutson

/

kumot

/

blangket

/ unan

/ punda

/

magligpit ng hinig~n

/ tuwalya

,, basahan,

,, h. ,, pama iran

. / itak

tadta'.ran

" banyera

/

lababo

timb~ /

pamaspas, pamunas

,, plants a

Ilocano ,

kudson

/ ules

/

ules

/ pungan

,, . supot ti

/ pungan

agidulin ti pagidda~n

,, tuwaJ.ya

,, punas, . ~ n1s-n1s

"' buneng

"' langdet

"' banyera

/ lababu

,, tirnba

"' pun as

,, plans a

52

S. Kalinga

kotchon

uros

uros

pungan

amfayu, pibukis

malluut

tuwarya

kusukus

kaman

sag tan

f atya

iiwwasan

timf a

kusukus

pulinsa

• HOUSEKEEPING ARTICLES (Continued)

English Tagalog

/

coconut husk bunot

to skate

LIVELIHOOD

AGRICULTURE

agriculture

clearing, field, farm

" ma.gbunot

/ pagsasaka, agrikultura, pagbubQ'kid

/

kaingin, sakahan

/ to cultivate magsaka, land maglinang

Ilocano

/ lampaso

/

aglampaso

. / agricultura

/

aguma

,, agtalon

to let land magpaarenda, isa"lda for hire for magpaary~ndo cultivation purposes

plow

harrow

GARDENING

/ araro

/ suyod

arado

/ suyud

S. Kalinga

lampasu

mallampasu

tarun

um a

mantarun

mampatarun

arachu

suyud

gardening maghalaman /1 . /. agmu a 1d1ay manguma . /

garden r

hard in, halarnanan

53

m1nuyungan

/ minuyungan uma, faang

GARDENING (Continued)

English

weed

to pull out weeds

to plant

RICE

rice

to harvest

husks

to pound rice

pestle

mortar

winnow

to winnow (using bas­ket with holes)

Tools

Tagalog

/ damo

magb-6not ng damo, mag­gam~s, mag­gah6k magtanim

/ pa lay

/ . mag-ani

/ talupak, ,, upak

,, magbayo ng ,, pa lay

" halo, " pambayo

/ lusong

/ magtahip

,, bithayin, magbithay

/

dibble stick tulos

54

Ilocano ,,

ruot

. , agiruut

/ agmula

/

pagay

/ . agani

/ bunutan

agb~yo ti . ~ irik

~1-u

/ al sung

/ agtaep

agyaktyak

/ walawal

S. Kalinga

charus

chumarus

mammura

pakoy

man-ani

chuki

mamf ayu

ar-u

lusung

mantopa

man-akiyak

surpong

Tools (Continued)

English

pick

shovel

rake

scythe, sickle

tractor

FISHING

fishing

fish

fishy smell

fish bone

to scoop up fish

a kind of fish trap made of split bamboo

to trap fish

Tagalog /

piko

/ pal a

/

kalaykay /

karit

,, traktora

pangingisda

isda'

/ malansa

/

tinik ng isdg.

sumalok ng isd~

I' salakab

Ilocano /

piko ,,,

pal a

kir£id ,,,

kumpay

/

tractor

/ agkalap

/ lames

I' • nalangs1

I'

siit

/

sayoten

salakeb

/ / manalakab, agappan manghuli ng isd~

55

S. Kalinga

piku

para

rek

kompay

traktor

mangukachiw

ukachiw

mallangsi

chuli

manakub

asar

mangasar

FISHING (Continued)

English

fish hook (a big long hook)

fishing tac­kle (line, hook, sink­er, etc.)

fish net

fish bait

TEACHING

teaching

to teach

to learn

to study

lesson

to read

to write

to count

Tagalog

" kawil

/

bingwit1. . ;,r pam1ngw1t

/

lambat

/. pain

/ ' pagtuturo

/ ' magturo

/

ma tu to ,

mag-aral

. . /

11ks,tyon, aral1n

/ bumasa

/ sumulat

/

bumilang

Ilocano /

paliwliw

" / banniit

/ tabukol

/

appan

/ panursuru

. , ag1suro

/ agsursuro

/ agadal

liksiyon

/ agbasa

/ agsurat

/ agbilang

letter l~tra, tf tik l~tra

56

S. Kalinga

sarachoy

fungwit. wagchoy

takub, taf ukur

fungwit

tudtudchu

mantudtuchu

man-achar

man-achar

maachar

mamf asa

mangug-is

man-iyap

ug-is

TEACHING (Continued)

English

paper

pencil

book

blackboard

chalk

eraser

CARVING

carving

wood

stone

carving knife

to make carvings on wood, stone, etc.

Tagalog /

papel ,, .

lap is /

libro, akl&t

. ,, pisara

/ ' tisa

/ pambura

/ paglililok

/ kahoy

/ bato

lansetang "k. pang-u it

(panl1lok)

/ . mag-ukit, umukit

Ilocano /

papil

, . lap is

/

libro

. / pisara

( tis a

,, burador

/

panagkitikit ,,

kayu

/ bato

/ pagkitikit nga lans~ta

/ agkitikit

,,, carving (n.) larawang kinitikitan

(istatuwAng) inukit or lflok

57

S. Kalinga

papil

lap is

nibru

chok

pupunas

ayu

f atu

WEAVING

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

weaving paghah~bi panagabel mallak.a, man-afor

/ . ,, man-afor, to weave maghabi, agabel

(to form hum~bi mallak.a threads into a fabric)

loom habih.fu, pangh~bi

,, . abel,inabel laragk.aan

thread . / .

sinulid inunat sinulid, "'" panah1

, / a coarse magaspang nagasp~ng mataa weave na h~bi nga abel

BASKETRY , ,

to form maglala, aglaga mallaka strips, luma'.'la reeds or the like, into something

basket / /

basket, basket busl8'

back basket ,,

takuyan /

pasiking pasiing (may also be carried on the hips)

58

BASKETRY (Continued)

English Tagalog

/ a round bakol shallow basket generally carried on the head

/

a deep wide- tiklis, " mouthed kaing

basket

a small basket used by fishermen or to hold fruit or flowers

a large, deep basket for vegeta­bles used especially in marketing

basket for shaking and cleaning rice

to carry (basket)

reed

rattan

/ pang nan

busl~

. " bilao

" magdala

tamb'~ ,

uway

59

Ilocano

/ labba

" tiklis

/ alat

/ rangaya

" awitin

" uway

S. Kalinga

langngay, langaya

f atawil

uf or

fatawil, l.!fa, langngay

' labna

man-agtu

' suwii

iwoy

BASKETRY (Continued)

English

to scrape (bamboo)

to split

PRESERVING

cottage industry

Tagalog Ilocano

/ / magkayas ng agkayas kawayan

/ /

magbiyak agpisi

FOOD

indt.i'striyang -pantahanan

/ / to preserve magpreserba, agpreserba (especially mag-imbhl< food)

to preserve by smoking

by salting

by boiling with sugar

by canning

by pickling

preserve ( n.)

preserva­tives

/

magtalia, tap ah in

/ magburo, . /. buruhin

/

magmatamis

mag-imbak sa l~ta, magsal&ta, isal~ta

/

mag-atsara

matamis, minatamis

pampatagal, pampreserba

/ agtapa

/ agburu

/

agsinam-it

agilata

/

agatsara

"' preserbado

"' pagpreserba

60

S. Kalinga

man-iwas

mankiskis

mantapa

man-asin

STOREKEEPING

English Tagalog

storekeeping pagtitind~

store

owner of the store

HUNTING

hunting

trap

decoy

prey

arrow

bow

bow and arrow, spear

arrow fin

to pierce

tindahan

/ :-.. may-5r1 ng tindahan

/

pamamaril, " pangngaso

/ / ' bitag, silo

"'· pain

,, hayop na sisil~in

palasS, tunod

/ busog

/ .... pan a

/ ..... sirna

/

maglagos, turnU'sok

61

Ilocano /

agkantina /

S. Kalinga

rnantintincha

garrita, tinchaan kantina

/

akinkantina rnantintincha

/ aganup

, silo

panangal­lf law

/ dangran

/ pan a

/ / bai ti pana

/ pan a

/

sirna

/ tuduken

manganup

assag, arapaw, fitu

pap an

maanupan

pan a

' f oang

' foang, tu fay

' maf oangan

HUNTING (Continued)

English Tagalog /

to shoot mamaril (by means of a gun)

/ ' to shoot mamana (by means of an arrow)

/

gun baril

MOTION

motion

stand up

stretch oneself

stretch out hand

to lie down

to lie on one's back

to lie on one's side

to lie on stomach

/

kilos, / galaw

/\ tumayo

/ umunat

/

uminat, . / mag-1nat

/ humiga

. h / ' tum1 aya

/

tumagilid

A dumapa

Ilocano /

paltugan

/' panaen

/ pal tug

/ garaw

/ agtakder

/ aginat

/

agdippa

/

agidda /

agdata

/

agsikig

/ agpakleb

62

S. Kalinga

mamartug

mampana

partug

kunay

sumiad

' man-unat, man-iknat

mane ho pa

'f' mi asar

misachag

misaray

\ malluf ub

MOTION (Continued)

English Tagalog Ilocano s . Kalinga

to kneel /

lurnuhod ,

agparintu- mampalintu-

down meng mong

/ , \

to jump lumukso aglagtu rnantataud (in place)

" /

to jump turnalon agtapwak lurnayug (from a high place)

/

to squat tumuwad mallagkang

, " to turn umikot agpuligus mamf alin

to / /

go pumunta map an umoy , /

to come, dumating sumangpet chumatong, arrive umali

to return ~

UmUWl I . d agawi mangulin, home mampauli

I I to walk, to lumakad magna manadcharan, set out lumigwat

yapakan, / ' to step lay a wen umayang

over yumapak I /

to step tumabi, agpaigid iyas-iw aside humab~

I , to step umurong agsunud mansunod back

63

MOTION (Continued)

English

to step in

to step out, get out

stumble

fall over

toward

to approach

to meet (someone on the way)

to meet (at an appointed place)

to visit

to enter go in

go out

to drive out animal

to drive out person

to return

Tagalog

purnasok

lumabas

/, ma ti sod, matapil6k

/ A mad a pa

; patungo

lum~pit

salubong

"' magkita

dumalaw

pum~sok

"' lumabas

rnagtab6y, itab6y

"' . {1c.ilayas1n

b /,

umal1~, rnagbalik

64

Ilocano

/ umuneg

/ rumuar

"' rnapakleb

~ napaidda

,, agturung

. / umasideg

sabaten

,, agkita

,, sumarungkar

"' umuneg

"' rumuar

l:J.:.l:l Jy~sen / papanawen

,, agsubli

s. Kalinga

' lumno

lumawa

' misufu

misugtut

umatam, umachani

umachani

ab ton

rnan-afot, rnansib-at

fumisita

lurnn~

lumawa

rnan-afur, a fur

rnarnparyaw, paryawon

rnangulin, rnarnpauli

MOTION (Continued)

English

to lead

go first

go last

leave

to run

to chase

race

fast, quickly

slow

stop

to play

to climb

go up, raise up

go down

to move, transfer

Tagalog

"' manguna

, ,. magpauna

, , magpahuli

< umal1s

tumakbo

humabol, habulin

karera, takbuhan,

, l' , patu 1nan , mabilis, madali

mab1lgal

, tumigil

maglarg

umakyat

tumaas, ita&s

bumab"a

<( lum1pat

Ilocano s. Kalinga

mangida6lo mangipangpa­ngu, mangiturud

, umuna

agpaudi ,

pumanaw , tumaray

karo~ten

lfunba

, napardas

nab6ntog

umuna

mangudchi

mataynan

manodch.1

chogchokon

todtocha

fillokan, kanasan

maanu, fanor­nor

agsardeng umillong ,

agay-ayam man-in-innangu

umGli umarab

agpangatu, manakacha, ipang~tu ipangatu

bumaba

um~lis

65

chum~ora, man­osog, lumogsad

man-a tun

MOTION (Continued)

English

to hy-rass

to lean against

GESTURES

to wave hand

to raise eyebrow (to wink)

to nod (shake head up and down)

to shake head side­ways to point, show

CARRYING

carrying

hold

carry with hand

Tagalog /

lumigoy ,

humilig

, kumaway

kind~t

"" tumango

, umiling

. / ' ituro

/ / pagdadala

, hawak

bitblt, dala

Ilocano

" 1.11mribas

,/ . agsangg1r

" agpayapay

, agkid-day

, agtung-ed

/

agwingiwing

/

itudu

. / aw-aw1ten

. " iggaman /

bitbiten

66

s. Kalinga

lumaus

misachag

mampaypay

igmatan

mayyang-od

mawwitiwit

ituchu

mamf uf uud

odnan, ognan

abtinon

CARRYING (Continued)

English Tagalog llocano s . Kalinga ,,

carry on balikatin haklayen f uuchon shoulder

/ ,, carry on babahin salabayen arupiyan back

.I' ,, carry (water)balagwit assiwan mangkimata, with pole paswiton

/ ,,. carry under kilikin, igpilan afuton arm kipkip1n

child / ubbae'n af oon carry pas an

, ,, '1· carry child kilik pakayangen a iyon

on hip , ,

carry some- pangkuhin sakruyen itang-oy one in arms

embrace / ,

f ~waron yakapin arakupen ,,

to lead akayin kibinen iwichon (someone) by the hand

/ .I' ,/

labsuton, drag kaladkarin uluden kuykuyon

,, ,, draw, pull kabigin, dutduten, kuykuyon

hatakin guyuden

67

HITTING

English

punish

punch

whip

pound with stick

slap

hit the nape of neck

hit the back

Tagalog

"" parusahan

,, suntok, sapok

~ ,. . paluin

, haplit, hampas

,, sampal

bat6kan

, dag9k, dagukan

Ilocano ,

dusaen

I

danugen

/

bauten ,

malwen

. , s1paten

I pateltelan

, pabutukan

GIVING, TAKING

to give

to give thanks

to off er

to share

to divide

,, magbigay

, mangted

,, ,, magpasalamat agyaman

,, maghandog, mag-alok

/ tumulong, magpabalato

b I •

mag ahag1, magh.!tt

• d I 1 aton, . , 1yopresar

'b( i ingay

. / b1ngayen

68

S. Kalinga

chusaon, murtaon

suntuan

abchoyon

pang-oon, abchoyon

lipak

mangatod

manyaman

adchon

mamf illay

mangkogwa

GIVING, TAKING (Continued)

English

lend

borrow

take to

take from

seize, grab

look for

lose

put, place

receive, accept

to throw

to throw away

Tagalog /

magpahiram

. / hu.miram, manghiram

/

dalhin <dala)

I kunin <kuha)

/ . agawin, sunggaban

humanap

mawal:3:' ,,

maglagay, ilaga'y

/

t:anggap

/ . maghagis

/ magtapon

69

Ilocano

I agpabulud

~

bumulod

,, ipan

/

alaen

, agawen

birCiken

/ mapukaw

, ikabil

/ awaten

,, ibat:o

ibelleng

S. Kalinga

pafanos

fanson, furuchon, to a won

aran

.. chomaan, purson

anapon

taraon

igka

awaton, chuwaron

if in tug

ifallu

TYING

English

to tie, fasten or bind with a rope

string, cord

rope

Tagalog

/ " magtali, " . gapusin,

gumapos

/1 :\ ta i

lQbid

/

break a tie/ nalagot rope

untie /

magka}ag, kalagin

TRANSPORTATION

vehicle

bicycle

tricycle

motorcycle

car

push cart, cart drawn by a carabao or cow

, sasakyan, behlku16

bisekle'ta

/

0 k 11 trays1 e /

motorsiklo

/ kotse

. / kariton

Ilocano

. /

ibaud

,,. lubid

/

tali

" napugsat

,,. warwaran

pagurgAnan

/

bisekleta

/ . trays1kel

/

rnotorsiklo

"' kotse

. / kar1ton

70

S. Kalinga

uyunon, tJchon

tali

luf id

kosaton

ubf achon

lukan, tarak

alitun

TRANSPORTATION (Continued)

English

sledge

airplane

Jeepney

truck

ambulance

get in

get off

gas

road, trail, path street

inter­section

bridge

fare

Tagalog ,,

para gos /

eroplano

dyip

Ilocano /

patuki /

eroplano

dyip

S. Kalinga

ipranu

trak trak tarak

ambul£nsiya ambul;nsiya ambulans ,,, ,,

sumakay agsakay / /

ibis, bab~, dumsaag lapag

/ I gasolina gasolina

( , langis langis

da~n d~lan

/ / / kalye, daan kalsada

krosing, pi- kr~sing nagkurusan,

/ / sangandaan

/ /

tu lay rangtay

~pa pamasahe, plete

71

mallukan

lumogsad

kasulina

asiti

arsa, charan

arsa

nansib-atana

langtay

puliti

NAVIGATION

English

ship

ocean

boat

stern

anchor

oar

row

dock

to bring ship to a dock

POSSESSION

property

house

lot

Tagalog /

bapor, barko

dagat

bangka'

Ilocano

bark6, bap6r

b~ybay

bAngka

p6p9., ang Jikud&n ti huli (huli- bap6r hAn, likuran) ng bap6r

/ angkla

g.ioa, panggaod gurnlod

/

piyer,,. pantalan,

/ daungan

/ dumaong

I :" pag-aar1

I bahay

, angkla

I gaud

/ aggaud

/

sanikua

I balay

I daga

72

S. Kalinga

papur

f ayf ay

f angka

' uuwa

f oroy

panac_

POSSESSION (Continued)

E:nglish

jewelry

farm land

business

appliance

COMf'-1ERCE'

commerce

buy

shop

sell

trade

retail

wholesale

money

peso

Tagalog ,

alahas ,,

sakahan, hayupar.

" negosyo

kasangl<B'pan

/ pangangala-kal

,, bumili

" maJil.ili

" magbili

pakikipag­kalakal~n

l lOCdI1U

al~has

talt~lon

/ negosyo

alik~rr.en ti bal~y

S. Kalinga

le hon

tarun

amusanti

alikamon

kurnersyo rnan-ingina

,, gatang mangngina

,, aggatang ngingin-an

,, aglako man-in~ina

,, panaglinnaku sukat

. '-' ,, t1ng1, tingi pagtitingi,

< < t1ng1an

/ pakyaw, paky&wan

,, per a

( pl SO

73

,, pakyc:..w

,, kuwarta

( p1so

kinurpj

pilak

pl SU

COMMERCE (Continued)

English

centavo

market

fixed price

bargain

price

expensive

cheap

debt

payment

interest

usury

deposit

rent

to steal

pilfer

Tagalog

/ . / sentimo

/ palengke

/

tapat na

/ ta wad

/ presyc

/

mah al

/ mura

I utang

/ bayad, ,. kabaya.ran

,. ' tubo

labis na ,. ' pagpapatubo

Ilocano

/

sentimo::: ,.

merkado, tiendaan

oltimo nga ,,. pres yo

/

ta war

/ presyo

,. nangina

/

nala.ka

/ utang

,/

bay ad

/ . ganansiya

/

nangina nga , ~

abang o anak

dep6sito, dep6sito / /

paunang-bayad

~ upa

,. magnakaw

/ . mangupit

/ abang

agtakaw

/ . agkupit

74

S. Kalinga

siping

market

ustuustuy nginana

ta war

pr-isu

nangina

naraka

utang

f ayad

" paana

f anat

af ang

man-akaw

man-agkaaw

COMMERCE (Continued)

1..ng.lish

cuunterfe it

auction

Tagalog

/

palsii.;il<adc, huwad sub~sta

Ilocanc

paJsirik.{do

2... Kctlinga

~ng-ingwo.,

papawat mansosora

TERRITORIAL AND POLITICAL DIVISION

GEOGRAPHICAL

barrio

towr.

city

island

archipelago

district

country, nation

continent

UFFICIP.LS

president, head

/

baryc, bukid

, bay an

. , -siyuda_Cl, lunsod , isla, pulo

/ kapuluan

, purok y distrito

bans~

/ kontinerte

/ pangulo

75

, baryo

/

ili

. / siyudad

/ /

is la, puro

" puro

" distrito

/ nasycn

kcntinente

/ pangulo

ili

munisipyu

siyudad

sakup

ili

apu., patog

OFFICIALS (Continued)

English

king

rule, govern

governcr

repre­sentative

represent

barrio captain

leader

Tagalog

/ ·' hari

/ :­rnaghari, , , parnahalaan, ,, parrunuan

b ./

gu ernaGor

. / kinatawan

kumatawc{n

. / kapitan ng

/ baryo, ka1·i tan del baryo

• I ' pinuno

datu (head dat6 of a barangay

sultan

adminis­trator

LAW

law

j~dge

,, sultan

~dminis­trad6r,

/ tagaparnahala

/ bat as

,, hukom

Ilocano ,, ari

, . agari

,, guberr.ador

/

mangibagi

,, mangibagi

kapit~n ti , bar•yo

S. Kalinga

ali

mallintcg

finachur

(diputadu)

manakup

kapitan

,, , pangpangulu pangpangu ,

datu

,, sultan

/

adrni9is­trador

/

linteg

huk~m

panakorn

'\ rnarnangwa lintog; rnallilintog

lintcg, urchiL

kuis

76

LAW (Continued)

English

court

subpoena

suit

to file a complaint against someone

char·ge

try

sentence

punishment

fine

ja~l, prJson

bail

Tagalog

I korte, , hukuman

I subpena, . " sitasyon

/ sakdal,

·" us a pin

I magsakdal

I sakdal, habl'ci

1 ' . um1t1s, litlsin

h~tol, . I kahatula.n, sentensiy

I parusa,

I kaparusahan

multa

• I b1langguan, pl.risuhan . piyansa, lJ'.gak

77

Ilocano ,

korte, I

pangukuman ,

subpena

darum

I agdarum

I akusa

" bis ta

. . .. sent1ns1ya

dusa

multa

I pagbaludan

S. Kalinga

korti

kasus

mancharum, icharum

cha rum

mafista

makidchongan

ch us a

mu rt a

farud

piyansa

LAW (Continued)

English

parole

WARFARE

war·

fight

soldier

gun

granade

shoct

army

peace

defeat

win

Tagalog Ilocano

/ / parol, parol

/ paglayang may pasubalf, paglayang may kundisyon

/ labanan, / away

/ sunda.lo

/

baril

/ granada

/

girra, guba't

l~ban

sold~do

/ pal tog

t' granada

/ / magpaputok paltugan

/ /" hukbo armaca

/ / kapayapaan talna

mal~pig, ~bak lupigin

/ / manalo, mangabak , , magtagumpay

78

S. Kalinga

parol

J<.ufat

pa toy

surchachu

partug

partukan

susurchachu

tarn a

naaf ak

mangaf ak

SPATIAL AND TEMPORAL RELATIONS SPACE

Place, location

~nglish

distance

far

near

a.bove

below

before, ahead of

in front of

behind, rear

across

between

side of something

beside

middle, center

Tagalog

, ' la yo

I ' malayo

, . malap1t

i taa's

ibaba'

I , ,

una., nauuna, bago

, harapar.

Iloca.no ,

kaadayu

I adayu

asideg ,

ngato

babe{ ,

sakbay

sango ti

• / I ,

likod, huli likudan

, ta pat

gitna', ginfgitng

t~bf, ta~i­liran, gilid

;

piling, tabi

gitn~

/ . ballasiw

, baet, nagbaetan

b&krang ti

/ abay

{ tingnga

79

S. Kalinga

f otaang

achayu

achani

ngatu

chora

umun-una

sangngu.wan, sangwanan

odchokan

f arangsat

longaat

ikid

char-ag, chorag

kawa

SPACE (Continued)

Place, location (Continued)

English

edge, margin, border

1n, inside

outside

top

underside (bottom) under·neath

Tagalog /

gilid

/ lo ob

/ lab as

ibabaw

il .{1im

everywhere sa lah~t ng d&ko

end, extreme d~lo

FOF.M OR SHAF'E

square

round, circle

. " par1sukat, kuwadrado

. / bi log

Ilocano /

igid

/

uneg

/

ruar

/

tuktuk, raba'i.:

un~g, U'bet

/

am1n nga lugar

" pungto, ul time

kuwadradc

nagbukel

rectangle / ~ 6 parihaba, rektanggul rektanggul6

80

S. Kalinga

ikid, pagpag

' charorn, charo

las in

laf a.w

chuku

sursuli

pagpag

natibfuor

FORM OP SHAPE (Continued)

En~lish Tagalog Ilocano s. Kalinga

triangle t1i.tsul6k, , /

trayanggulo tray~nggul6

oblong bil D.hab.i', immatfddog pahab~

SIZE

MEASURE , ,,

measure sukat sukat isong

me'tro , ' meter metro siway

k.ilome ter kilom~tro kilometro

centimeter sentimetro . ,,

sent1metro

millimeter milime'tro ,

millimetro

foot ,,,

pi ye ,,

pi ye

inch ,

pulgada pulg~da

yard ,

yarda /

yar·da , ,

pe;tmd libra libra , ,

kilo kilo kilo kilu , /

fingerspan dangkal dangan changan (from the tip of the index finger to the tip of the thumb)

81

MEASURE (Continued)

English

circumfer­ence of arm

big

small, little

hjgh, tall (thing)

low (thing)

tall, person

short, person

tiny

wide

narrow

deep

shallow

DIF.ECTION

east

Tagal~g_

, gabrasc'

, rnalaki

. { maliit

/

mataas

I '\ mababa

/ matangkad

/

pandak

' maikli

" maluwang

I. makipot

malti.lim

mab~baw

. 1 " si angan

82

Ilocano

I gabraso

dakkel

bassit

I nangato

/ nababa

I natayag

pcfndek

I ab ab a

nalawa

, nanneg

I narabaw, ab.ibaw

/ day a

chopa

chakor

kait, ait

nangatu, "' mantanang

afofa, anofa

' rnar.tanang

af ofa, 2ncfa

afofa, anofa

arwa

nalipit

lofongan

liting

sumingitan na init

DIRECTION (Continued)

English

west

north

south

downward

upward

upstream, uptd 11

downhill

left

right

TR.AFFIC

corner (street)

side

go

stop

Tagalog

I

kanluran

hi1~ga I

timog

/\ pababa

I

pataas

I salunga

I palusong,

I\ pababa

kaJ iw.t'

ka'nan

Ilocano

laud

. ,, anuanan

I abagatan

I

pababa

I pangato

I

surung

, baba

I

kanigid

I kanawan

/ I

kanto suli

,, /

ta bi igid

I I lakad, mapan tuloy

,/ I tigil, agsardeng hinto, p~ra

83

S. Ka.ljnga

masiutan na init

amyanan

cha ya

mich~ora

mipangatu

surfuan, manakacha

man-osog

chuwiki

chiwawan

chugyu

ikid

umoy

umillong

TRAFFIC (Continued)

English Tagal~ llocar.o -----to turn lumikb'

/ c:•gl iko

loading ,,, ,

magsakay, agkarga magkarga

, , . ,, unloading magdiskarga., aggidissaag

"' to park

pa.rking area

to t::..o-w the horn

horn (mctor)

distance

TIV.E

day, sun

sun (is in the east) sunrise

dawn

magbaba

/ pu.ma.rada,

/ magparada

, - ,f paraaahan

/ bumusina

, busina

• I • , d1stans1ya, 1ay~

6ras, pana-,,, ,,, hon, a raw

I

pagsikat , ng ar·aw

, madaling-,, araw, buk~ng-. , 11wayway

I agpeirada

, paradaar.

, a.gbu:=e:na

, bu sir.a

, kaadayo

, , aldaw, init

, leggak ti '· .. init

,, parbangon

84

~. ~~linga

mamf alin

lurugkanan

chichissaakar1

mamparacha

paracha.an

rr.ampipip

pi pip

adchayang; aachayu

arkaw, init, padcha

surningit, suminar

wisnit

TIME (Continued)

English

early morning

morning

mid-morning

sun (in its zenith) noon

Tagalog

um~gang-"' umaga ,

umaga

, .. tanghali

, katanghali­ang tapat, tan<jhaling tapat

sun (in the paglubog ng west) sunset araw

du"k

afternoon

night

midnight

hour

minute

second

clock, watch

, takipsilim, aapit-hapon ,

hapon ,

gabi

hltinggabl

, oras

. , minute, ,, saglit

, segundo

/ relo, orascfn

Ilocano ,

agsapa

. , b1gat

, tengnga ti aldaw

, agmatuon

, }.ei:inek ti init

, sumipnget

, malem

, rabii

, tengnga ti r~bii / or as

. , minuto

, segundo

, pagurasan, relo'

85

S. Kalinga

f igfikat

mangmangan

chikas

' mama tu

mipatay

mas ch om

ar-arkaw

laf i

kawan na laf i

uras

minutu

lilu

TIME ( Contir.ued)

English

today

tomorrow

day after tomorrow

yesterday

day before yesterday

everyday

each day

all day

week

Tagalog

/ ngayon

/

bukas /

sa maka]awa

kah~pon

kamakalawa

/ , araw-araw

/ /

bawat araw

/ magha.pon, buong araw

. /

11nggo

Days of the Week

Sunday . /

Linggo

Monday Lunes

Tuesday Martes

Wednesday Miyerkoles

Thursday Huwe bes

Ilocano S. Kalinga

. /

ita sanay padcha

/

inton big~t fikat

fnton a fikatna maminsan

, /

idi kalman karabyan

idl naminsan asin-arabyan

jnaldaw afigkafigkat

/ / kada aldaw finikat,

inarkaw

/ agmalem purnadcha,

wnarkaw ~

domingo sinchumingkuwan

I

Domingo Chumingku

Lunes Lunis

/

Martes Miyawwa

. / M1yerko]es Miyatlu

/

Huwebes Miyapat

86

TIME (Continued)

English

Friday

Saturday

first day

second day

monthf moon

this month

end of the month

next! month

new moon

first quarter of the moon

Tagalog . ,

Biyernes

S'bad6

linang °'raw, a-prim~ro

ikalaw~ng , araw

buw~n

buw,ng , kasalukuy-an, it6ng buw~ng it6

(sa) kata­pusan

sa is~ng buw~n

b~gong buwc!n

"' palaki ang buw~n

Ilocano . ,

Biyernes

Sabado

umun~ nga 'ldaw

maf kadua nga ~ldaw

bulan

" daytoy nga bul'n

agt~pos

umay nga b~lan· sum-, I

aruno nga bul'n

baru nga , bulan

umuna nga kid~m

last quart- pali1t maudi nga er of the papat~y ang kid~m moon buw~n

full moon kabilGg:an ng buw!n

" kabus

87

s. Kalinga

Miyalima

Saf achu

chamuy padcha

miyawway pad cha

f uran

sanay furan

tapus, siut na furan

marungayi fur an

f aruy furan

saar na f uran

"l' mantampi

tinumkar

TIME (Continued)

English

year

this year

last year

next year

long ago

first

formerly

now

just now

Tagalog Ilocano s. Kalinga , ~

taon ta wen ta won

/ "t' dayt6y taong 1 1 sanay ta won kasaluk6.yan, nga taw~n " 1tong taong it6

/ . , noong isang napal~bas narpasi tawon, ta on

, nga tawen, ta tawon id1 napan nga , tawen

. , , sa isang taon

umay nga ta wen

. , kailan kaano

no6ng ci:raw, nabaya'geri , , r:oong unang , , panahon, noong matagal na , , ,

una umuna

I • ' ' • dat1, noong dat1 , d, . una, ati-rati

I . ,

ngayon ita

ngayon lang, ita 1£eng ngay6n ngaycfo lang, ng.{nga-y6n

88

marunga~i tawon, a ta won

maanu

awi, sin­arkawan

marnangu, umuna

sin-arkawan

sana

sana kay

TIME (Continued)

English

in a moment

a] ways

after (the passing of time, event)

afterwards

immedia'c:ely

eventually

cf ten

seldom

early

later

quickly

hurry

Tagalog Ilocano S. Kalinga

. ~ . / sa 1sa~g apagkan1tu aw-awni sandali/igl~p

,, ' lagi

I pagkaraan

pagkatc!pos

/ agad, ka-ag~d, agad

, a gad,

I ncalao 't rr.adalf

/. . mal1m1t

,, bihira

I maaga

,, huli

/,\ madal1, mabilfs

magmadali", ,, , mag-apura

, kanaycD kanayun

, nakalabas karpasan

, ,, inton malpafi awni

, sigida chakus

panguray

, masansan mafottafottang

I ~ sagpam1nsan simfofota~g

,, nasapa rnasapa

/ , naud-udi m.aradlachaw

I napaspas maaw-away

I agapura kankanasson,

89

QUANTITY

English

many 1 much

few, little

how much

how many

all

part, fraction

group

every

more than

most

dozen

less, lack

how many times

QUANTITY AND NUMBER

Tagalog

,, . maram1

kaunt't

" magkano, ,,, gaano

· 1,,, i an

lah'at

bah.1'.°gi

,,, grupo, pangkat

"' bawa't

hig1t sa, mas

. k"' p1na a-

dos~na ,,,,

kulang

. "' b,. 1lang eses

90

Ilocano

adu

b; . ass1t ,,,

sumagmarnano ,,, ,,,

sagmamano, man6

,, ma no

"am in

,,, pa rte

.... grupo

kada'

ad-adG ngern

S. Kalinga

achu

ait

arn-anna, nginana

am-anna

losan

fingay

ugpun

tumungkar

ad-achu

kaad6an aachuwan ,

sangadosena dusina ,,,

kurang /, ,

narn1n-anu

kurang

mangarn-an

NUMBER

English

count, number

half

0ne

two

three

four

five

Sl.X

seven

eigt.t

nine

ten

eleven­nineteen

hundred

thousand

Tagalog /

bilang

/ '-k a 1 ah at i

. /

l.Sa

/ dalawa

,, tat lo

,, a pat

lima

/ . ani.m

. /

p1to

walo

. ,, s1yam

A sampu

,, labing + the unit number

/

daan /

libo

Ilocano /

bilang

kagudua ,,

mays a ,,

duwa

/ tallo

/ uppat

. / 11ma /

inn em

. / p1to

/ walo

/ sangapulo

S. Kalinga

filang

kogwa

osa

chuwa

turu

opat

on om

pi tu

waru

siyam

simpu.ru

sangapulo ket rnasawar~ + + the unit the number; number simpuru ya +

the unit number

,, gasut kasut

/

ribo lifu

91

NUMBER (Continued)

English Tagalog

ten thousand laksa

million

sequence, order

add

subtract

multiply

divide (in two)

divide (among many)

sum, total

once

approxi­mately

.... milyon, "'angaw

ik~ + unit number

, magdagdag,

'h' pagsama in

" magbawas

magmultipli­ka

,, . bahag1

/ kabuuan, ...... .....

total, suma

;: m1nsan

h ' A um1g1t­, kumulang

Ilocano S. Kalinga

.... sangapulo r1bo

simpuruy lifu

milydn sillifuy lifu

... ' maika + unit mansununufana number

" agnayon

°'i.kkatan

mamin + one unit + nga + other unit

" guduaen

. " b1ngayen

/ . am1n

It mam1nsan

..... apag1su

chog-an

aanan

man-agwa

kogkogwaon

man-am-amungana

marningsan

ab-abfatug

92

SENSE PLRCEPTION

SENSE or SIGP.T

English

sense of sight

see, perceive

look at

look around

look yonder

look for

open eyes

close eyef:'

see clearJy

cross-eyed

blurred

blind

Tagc::log IJ ccano ,

/

paningin panagki"ta

/. /

makakita, makakita / /

mamulat

. ~ k' / "tumingin. itaen . ., ting nan

" " turning in sa kumita ti .( . /

pal1g1d aglawla.v.·

t-uman~w /

kumita ti adayo

, humanap, maghanap

bir~ken

" mulat: " agmulagc:..t / . " pikit agk1.C.cm

/

nakakakita nalawag nga nang rnal'inaw panagkita

/. duling

malabo

" bu lag

93

/ k. pang is

nalid~m ,

bulag

S. Kali r:f,Cl

panag-ila

umila, ilan,

nakaila

ilan

mallangrang<J

man-otap

anapor,

manchiyai:

mangkimit

man-imuaw

maliki

kimit

SENSE OF SIGHT (Continued)

Color

English

white

black

grey

brown

red

yellow

green

Tagalog

' puti

it1m

" , kulay-abo ,, ,,

kulay-kape, kayumanggi

pul~

dil~w

b~rde, lunt1an

Ilocano ,,

puraw

..,, . nang1s1t

/ dapul

kolor-kape

_, nalabaga

, du yaw

iferde

blue ,, ,, ,

asul, bughaw asul

SENSE OF SMELL

smell sense of smell

fragrant

smelly

stink

rancid

,, amoy , pangamoy

,, mabango

,, ,, nangangamoy

maba:hd'

,, anta

94

,, angut,, panagangut

,, nabanglo

/ " maangangot

"' naan_,got, nabangsit

,, nabuyuk

S. Kalinga

mamputila'

mangngitit

man-ufachu,

mancharaag

icharaagna

mangngingila

ingititna

sung sung panagsungsung

mamfangu

masusungsung

mamfangtit

mafangros

~>ENSE C•f TASTE

~nglish

sense of taste

taste

tasteless

bad taste

delicious

salty

sv;eet

rct (peppery)

bitter

panlasa

/ las a

IJoe:anc

,, raman

wal~ng l~sa, aw~~ ti matal>anp: ramanna

/ m~sa.manr.

las a ,

mas a rap

/ maalat

/

matarnis

/ maanghang

/ mapajt

/ rnaasJm

, maC.i ti , ramanna.

, naimas

/ naapgaci

nas~-it /

nagasang

/

napait

nacl'lsem

~~ENSE OF HEP.RING.

sense of hearing

deaf

hear

, pandinig

/

bingi

/ / panagdeng-ngeg

/ tuleng

rn~rinig makangngtg (non-deliber-ai. e)

95

S. Kc:linga

tamtam

simsim, issim

:rr.allawsi t

lawing na nanamna

mampiya

naasinan

mammais

man-akat

rnal:'.pai t-

mar..silon

panagchongor

naturong

chcng1'or_

SENSE OF HEARING (Continued)

English Tagalog Ilocano

listen makin'ig alling~gen (deliberate)

obey " " sumunud agtulnog

maniw'l~, pati~n , , manampalataya, manfilig

believe

SENSE OF TOUCH

touch ~ .d sag1

numb "' manh1d, napipikel walln,g paki-

rough

soft, tender

silky

ramdam

ma,gaspang, maligasgti.s

malamb6t

m.:ilasutl."a ,

tough, hard, matigas stiff

smooth

slimy

mak1nis

madul~s, malandas

It nakirsang

nal6.kneng

, nalamuyot

, natangken

nafinis

nagal1s

96

S. Kalinga

itanoong

patkon

tuttuwaon, patiyon

ognan

mafogfog

akutkuttato'

man-uyamo', mayyam-os

mangkamuut

mangkot-ong

malluum

mangngarutuy

MIND.L.-!£IOUGHT

THOUGHT, THINKING

English

think

ur:.der-· stcir.(~ing

knew

clever, smart

a clear er sound s"tate of mind

judgment, intelligence

common ser:se

rnea1d r.g

general opjnicn

to l:e under­star.dable, be reasona­ble

Tagalog

" mag-isip

" ' pang-unawa, k ,, ' pag aunawa

a lam ,,

rnatalino

, bait

/

talino, / " . l . lSlp, ;alt

sentido kumcSn

kahulugan, diw~

, panlahat na palagay (par.iwtll~) opinyon ng karamlhan

;' ;'

maunawsi-an , makatwiran

97

Ilocano

" a£;p2nunct

pannakaawat

, ammo

/

nalaing

nasay,at nga " pan~gpam-

panunot (

laing

sentido kumon

k . , aipapanan

,, kapar..unotan ti kaadua'.'n

nainka­lintegan

s. Kalir,~ \ mancmsomo

panc:.ng-<i"1..;:1 t

akarnmu

naraing

' somsomo

lair.g

pant.:nu:

pionay j f&ki'I

kaachuwan

narasun

THOUGHT, THINKING (Continued)

English

guess

recognize

wise

dumb

crazy

forget

remember

EMOTIONS

good

very good

content

not good, bad

Tagalog

manghul~

" . 1 , mak1 ala ,,,

marun,,ong, pant as

bobo

luku-luko/ luka-luka, sir~ ang ulo . . ....

Ilocano ,.

pug to

, . malas1n

maslrib

, nadagmel

agbagtit

na21s1raan ng bait

makal'imot

maa1a.:r1a

mali:rfcitan

1 ~ ma ag1p

,

S. Kalinga

af atug

imatunan, ilasin

naraing

naurnor

-la pang

maliwatan

mamasm~, sosom-on

b/,

ma ut1, nasayaat mamf aru mah"Usay, magar'ing

napakal!uti

. h' mas1ya an

,. nakasaysaya ataf aruwan

~ maragsakan mamapnok

hindi ma- saan ~ga buti, masanta nasayaat,

dAkes

lawing

98

EMOTTONS (Contimted)

Fnglish

want, like

not wa.nt

happy, gay

feeling (physical)

feeling (moral)

Tagalo& ,

gust~, jbig

llccano

I kayat

hindf gus"to/ saafl nga 1big, ayaw kayaT

, masaya, . , maligaya, ,, "" natutuwa, , , nalulugod

pakiramdam

damd£min

naragsak

" rikna

~ rikna

,

pion

lawingon

naragsak

' 1 • _ina, ochor

f c.r·un nakomna

apprecL:=1tion p~gpapa­{lalaga

panangl>:!.gbj g mana.gcl•aya\A, . '-

tc feel; uncJ c rs tan d

without feeling

smile

laugh

sad

cry, weep (may of may not have tears)

, dumama, , , rnadama, maramoaman

,, walang pakira.rnd~m

. ~ ng1"t1 ,,

tawa

I malungkot

umiy,k, tumangis

99

t1 pateg ,,

marikna

I . awan tJ. riknana ,, isern

katawa

nalid~y , .

sangit

- "l­rnalJ.r,a

maic'! ~

malina

imis

amang

mansas~uy

man-ifil

EMOTIONS (Continued)

English Tagalog

" .... (with tears) lumuha

astonished, surprised

marvel

love

to miss someone, lonely

nabigl'a', nagulat

/ humanga

um'1.big, ma~mah~l, um1rog,

~ l' gum1 1w

hinahan~p­h~nap

/ hate, loathe poot,

kasuklam~n

help, assist

save, rescue

pity

angry

fear, general

fear with worry

,, tumulong

magligt~s

,,, ' ; ' maawa, awa, habag

~ gal1t ,,,

takot, sind~k

pangamb~

Ilocano ,,

naglua

nasd~aw

/ nasdaaw

s. Kalinga

maruwa

matataag

maschaaw, mataag

/ / ayat, agayat ayat, pion

ma1liw

,,, kagura

/ tulung

. 'l~k 1sa a an

,,, unget

,, buteng

/ agdanag

100

umayu

lawingon, isil

fumachang

manaraknib; iligtas

achakuwan, kaasiyan

umog-ot

ogyat

chanag

EMOTIONS {Continued)

English Tagalog

fear with sind~k physical sen­sations (terrified)

worry

dare

brave, courageous

bold

bashful

lazy

embarass

EVALUATIONS

satisfactory

moral

immoral

kabalisah~n

nangahcrs

mat~pang,

, matapang,

I malakas ang loob, walang 9u1at

mahiyain

tamaa

nahlhiy~

nakakasiya, kasiyasiya

mabifti

masamft, mahalay, malasw1t, salaO.la

Ilocano ,

agamak

, danag

karit

natured

" natured

/, maba1n

, sadut

, mangpabain

makapnek

, nasayaat nga kababalin

a&kes Il<J.a kababal1n

101

S. Kalinga

maosyawan, masugkayat

machanakan

natured

natured

naturod

ma fain

masachut

mamainon;

us tu; mapnok

mamfaru, naanos

lawing

EVALUATIONS (Continued)

English

fortunate

by chance

right, correct

not right

true

false

two-faced

refuse

choose

State

dry

wet

Tagalog Ilocano s. Kalinga

; mapalad,

, nag as at mamang-op

masuwerte . , " ,, nagkataon, nairana mampangpangu-

lang ray

t~a-, tumpak

/ wnno, husto ustu

hindi t'1rta/ 'aan nga twnplk, mal1' umno

toto6, t<lnay

agp~yso

ii\. ,. , ma1~-, sala, saan nga hinai totod/ agp/yso tam~

" , doble-kara, .d/ tra1 or

h . a·""' pa in 1an, tanggih~n

""11;:.. pum 1, rnam'lli'

tufo

bas~

traid6r, mangl"iliput

inindiy:n

agplli

~ namaga

nab as&

102

foon, foon a ustu

tuttuwa

kanu, foon ~ tuttuwa

(mamappail-on)

. ~ um1s1

pumili

narangu, mag-an an

nab-or, mamfafasa

State (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

firm, r ma ta tag natibker mampagchot stable

,, nagfispang mangkamuut coarse malaki dadakkel

fine I. "- napinu pi no pi no

irregular, lubak-lubak, / man-as-asil-saan nga

uneven liku-1ik8, nalimpi~ ay h' a' ' in i pantay baktl-bal.<fr, uka-uka

clean l' . ma inis nalinis, nadalrts

mampor-as

dirty ( ,,

kaisaw marumi narugit

same pareho p[taa-p~da, man-isu pareho

same, as katulad, kasla isuna tu lad

different iba, kaiba sab~li karasi, saf ali

still, calm h/, . k ta imi , naulimek akikinno pa yap~

like this ganit6 kastoy amasna

like that ganiyAn kasdiay amasnat, amaschi

103

State (continued)

English Tagalog: Ilocano s. Kaling:a

solid bu6' sangabuk'el maf our

gas (fluid gas gas like air in form)

liquid l" k. d"' 11kid6 misiit 1 1 o, tun~w, lus~w

old luma" d~an chachaan

new b.fgo bar6 lara, aoyya

COMMUNICATION

talk magsalit'il ,

ukud, agsao ug-ugkud

k' "' ; ~ makaug-ugkud converse ma 1pag-usap agtungtung

discuss ;' ="

pag-usapan salaysayen is-is1

tell ti°h' sa 1 in, mags~bi

ibaga ifaka

call .,, .,,

tumawag ayaban umayag, ayakan

command mag-Gtos b · r.-.. 1 1nen f ilin

ipah&yag, L ipaakamrnu; announce iwaragawag

ipabafld, iwarawag ipaal'am

104

COMMUNICATION (Continued)

English

repeat

speak, in place of, substitute

to def end/ speak for a person

betray

scold

whisper

fluent

ask

request

request permission

answer

decide

Tagalog

/, . ul1t1n

makipag-usap para sa/ kay + conunon noun or person's name . ,, 1pagtanggol

,, ,, magkanulo

,,, magll).ura, mur~hin

,, bumulong

matat&.s magsalit~

,, magtanong

k,/

ma 1usap . ,,,

pah1ntulot

/ sagot

. ,, magpas1ya

105

Ilocano

ipak&ammo "' ul1ten

. / 1suno

ikalGya

lipiltan

,, pagungtan

aras~as ,,

Ttalaing nga agsa6

saludsilden, ,, damagen

daw~ten

dum~wat ti palubos

,, sungbat

ikedd~ng

s. Kalinga

isarad

sumakup

' sumara

isipsip, if ifik

omoran

iyakasaas

akanununa

imuson

achawon

pakacha

songf at

somsom-on

COMMUNICATIONS (Continued)

English

agree

perR1it

refuse

thank

you're welcome

teach

warn

example

tell the truth

lie

accuse

deny

Tagalog

umayon

,,,, permi~o kapahintulu­tan

/, tumangg1, tanggih~n

m&gpasal~­mat

, magturo

balaan, bantaan

. ,, ' halimbawa

magsabi ng tot too

m9gsinunga­ling, mag­yabang

magpar~tang mag-akus&

magtatwa, itatw~

Ilocano ,,

umanamong

/ palubos

,, . agmadi

,, agyaman

/ a wan . ,, aniamanna

. ,, isuro

ballaagan

,, pagwadan

,, agpudno

ulbod

, pabasolen

ilib~k

106

S. Kalinga

umapufar, miyamfuruy

itay-u

mansomma; . .,. um1s1

manyaman

' ustu sia; maid anyamanna

tudtuchu

igtut

iyisu

if akan na katuttuwaan

turtulli, tuli

paf asuron

ision; isulib

COMMUNICATION (Continued)

English

complain

exaggerate

tease

jeer

ridicule

curse

blaspheme

vulgar

be quiet

noise­general

loud speech

shout

Tagalog ,

magreklamo, magsumb6ng,

<' dumaing

palakihfn, palab'.f sin

magbire, manl6ko

manlibak, " manuya

manguty~, manuya

<( sumpa1n

lapasta­ng~nin

, bastes, mag as pan~ ang ugali

manahimik

J ingay

malak~s

humiy~w, . , sumigaw

107

Ilocano

reklruno

pas~wen, padakkelen

luku~n, , angawen

1,. , ais, uyaw

, angaw

panangida­darn~s, lunod

agparbo, ,,, agpadakes

naal~s, nad~rsok

"' agulimek

~ nariri, . , naariwawa

nal~aw ,

pukkaw

S. Kalinga

mallili, lili

parafos

sansannur, ngisngis-il

alliwon

sansannur, ngisngis-il

arawag

sak1mit

lawingi ukali

kumin~

sumitong

mampoaw

rnarnpauy

COMMUNICATION (Continued)

English

scream

commotion

stanuner

whistle

hissing sound, call­ing one's attention

to blow a whistle

to call for help

Tagalog

tumil"t

magkagul6, mag-ingay

~ mautal, magpau"t1tl­~tal

-< SJ.pol

suts'6t, ~

pasuwit

/, pumito

magpagihlk

Ilocano

f kkis

gul6

agb1ddal

,, . sagawisiw

pasw1t, "" . sitsit

<l/f agpaswit

" agpaarayat

SOCIAL INTERACTION

VALUES

, ,,,, . self-esteem, arnor propio self-worth, self-respect

shame hiy~

" panagraem panagdayaw

108

S. Kalinga

mantuking

kammuraw, kuru

masawsaw-a"'

surtip

ursit

manurtip

.._ umayag a f umachang

kitag na long-ag; patog na long-ag; lispitun na long-ag

fain

VALUES (Continued)

English

cooperation

field share work

Tagalog_

( bayarnha.n

/ palusong

Jlocano

panagtitin­n6.long

anunoyo

S. Kaling_a

fadf achang

f uwa

, Good Public pakikisama Relations

pannakikadu.( panagturfurun

go-between

Debt of Gratitude

hospit:abJc

gift

/

tagaparnagitan tulay , utang na lo6b

,

I rangtay, I / aso-aso

uta.ng nga .c

naimba,g nga nakem

amf akaon

(utaEg)

/, . mag1l1w na~nus, mangiliyon (may ma­gandang ka­looban) sa

, nasayaat nga panagsangaili

mga panauhin, bukas ang tahanan sa mga panauhin

, regal.a

, regalo, , sagut

atod

RACE AND ETHNIC TERMS

ethnic group

109

RACE AND ETHNIC TERMS (Continued)

English

race, nationality

minority group

tribe

black race

brown race

human race

white race

yellow race

Tagalog

~ lahi

I, • liping ,. minoriya

/ tribu , . /

lahing itim

/h. la ing ,. kayumanggi

Ilocano S. Kalinga

/ kapututan

grD.po dagiti -minoridad

p~li, trfbu

~ . nangisit nga pukut, kaput6tan mangngitit

I kayumanggi -

/ nga kapututan

" ~ , . . lahi ng kapututan ti kaachuwani , / . sangkatauhan tao uglit

" . ~ , . ' lahing puti puraw,.nga mamputila

kapututan

l~hing / pakaunig duyaw nga di law kaputdtan

FORMS OF ENTERTAINMENT

/ cockfighting sabong

/

bulang

110

ta chi

FORMS OF ENTERTAINMENT (Continued)

English

drinking wine

telling stories

picnic

party, banquet

SPORTS

boxing

races

horse races

W't'estling

fencing

MUSIC

music

Tagalog (

mag lasing

pagkukuwen­t6han

/ piknik

/ piging

/ . boksing

/ . / patulinan, takbll.han

karera Jng mga kabayo)

/ buno

es.krimah.{n

m<isika, / tugtog, / . tugtugin

Ilocano

/ agbartek

. , agistorya

/ piknik

/ padaya,

/ gunglo

bbksing, d

. 7 innanugan

/ lumba

/ . lumba ti kab~yo

ginn~bbu ,

in-eskrima

/ "k musi a, a'yug

111

S. Kalinga

uminum a f ayas

man-ur-ullit; man-isturya

piknik

lagragsak

' sunsuntu

' todtocha

todtoch~ na af ayu

tiliw

iskrima

kansun

MUSIC (Continued)

English

musician

play music

sing

voice

song

folk song

dance

folk dance

gong

Muslim gong

cymbal

drum

tambourine

Tagalog

"k / m';.si ero ~ manunugtog

/ tumugtog

/ . umawit

/ b9s:s, tinig

/ . awit

/ katutubong a'.wi t

/ say aw

/ katutubong say aw

bgon~, / atingaw

k . /

alintong

. / pompiyang

/ tambol /

tamburin

Ilocano

tumutbgtog

/ agtugtug

/ agkanta

/ timek

/ kanta

/ kadawyan nga kinta

/ sala

/ kadawyan

/ nga sala

/ gansa

/ . gansa ti Muslim

* / • / piang piang

/ b . tam or (

tamburin

112

S. Kalinga

kumakansun, kumakanta

kumanta, kumansun

mangkanta, mangkansun

kinga

kanta, kansun

salidummay, ullalim, chanchannag

' tacho, sara

' tacho, salip, sagni

kangsa

tam"fur

MUSIC (Continued)

English

beat, tap or stike

Tagalog ,

kalatykin, katug1n

Ilocano ,

tugtugen

castanets kastany~tas ,

kastanyetas

trumpet

horn of animals used as a trumpet

flute

blow

"' trumpeta, torotot

, ~

tambul1

plauta

, hi pan

trumpeta

/ tangguyob

, pluta

, puyutan

SPECIAL OCCASIONS

Birth

christening

to give a name to

pagbibiny~g, pabunyag binyagan

, , magpangalan panaganan pangal&nan

, , confirmation kumpil, ~

pagkukUil\p:i.l kumpirmasion

godfather (sponsor)

< ninong (sa biny~g/ kumpil) . , , 1naama

113

am~ ti (b-6.n~ag, kump1rma)

S.Kalinga

patitog

tangkuyud

pupu

tungali, sagkaypu

sap-uy

pinagfunyag

ngachanan

inama

Birth (Continued)

English Tagalog Ilocano /

" godmother ninang (sa ina ti (sponsor) biny~g/ (buny:ag,

kumpfl) ..,

kumpirma)

godchild in~an&k an~k ti ,I /

godbrother/ kin~kapatid kabagis sister sa bj.ny&g/

kumpil

" / co-father kumpadre, kumpadre kumpare

co-mother kumadre, kum~dre kum.4'.re

ti

S. Kalinga

inina

inana'

sinunud

both terms used by the parents of the christened child to the sponsors and vice versa as an address.

Death

deceased / /

ang yumao, natay, natoy " nagawl'n ang pumanaw

nasira " " corpse bangkay bangkay lachag

lie nakabifrol " nilungun in nakamansayag state

, /

bereaved naulila naulila naulila

mourning A /, . chomchom nakaluksa, aglad1ng1t,

magluks&' " agpanes

wake " / mamakungun lamay, pustas " lamayan

114

Death (Continued)

contri­bution

eulogy

funeral

cemetery

grave

gravestone

epitah

candle

tluwer

4th day prayer

9th day prayer

Tagalog

/ abuloy

/ luksan~ parangal

/

libing, / paglilibing

. /. 11b1ngan,

/ kampusanto, sement~ryo

/ puntod

iapicta:

ang naka­siS.la t sa iapiaa

( ' kandila ,,

bulaklak

/ / apatan, Apat.{ng / a raw

" s1yaman

Ilocano

/ abuloy

( pam1sa

/ pun pun

/ kampusanto

/ tan em

/ tan em

S. Kalinga

achang

if il ta natoy

fakungun, nilobnan

lorobnan

lof on

f inatuy lof on

naisurat iti -tan~m

/ kandila

/ sabong

maikap.it /

nga lualo

. . / ma1kas1yam nga lu~lo

kandila

sabsafung, funga

115

Death (Continued)

English Tagalog Ilocano s . Kalinga

first / , year magbabang panusa,

death anni- luks~ itaw~n versary (to be out of mourning; to remove mourn-ing clothes)

pagpapahi- . f' repose ni asar , ngalay, pa-mamahinga

soul kaluluwa kar.3:rwa alichodwa

Fiesta

invitation / , fulliti paanyaya awis

preparation hand a I sakana sagana

provision / /

guest, bisita bisita fisita visitor

band of b~nda ,

band a musicians

parade para'da ,

paracha parada

, ; patron santong patron saint patr6n

116

CHRISTIANITY

English Tagalog

Christianity Kristiya­"' nismo

. , Lord, Master Pang1noon

Jesus Jes~s (Hesus)

Ilocano S. Kalinga

kina kulischanu . . , Kristiyano , Apo Apu

, Jesus Jesus

< , Jesus Christ Jesucristo Jesucristo Jesu Cristu

Saviour

God

God, the Father

God, the Son

God, the Holy Spirit

heaven

"' (Hesucristo)

Tagapag­ligtas

Diy6s

oiy6s Arna

oiy6s Anak

. , Diyos

~ . , Espiritu Santo

l~ngit

Mannangi­salakan

Dios ,

Diyos Arna

Dios Anak

Dios ., . Espiritu Santo

l~ngit

117

Mangisaraknib

Apudyus

Amay Apudyus

' Ana Apudyus

Ispiritun Apudyus

langit

CHRISTIANITY (Continued)

English

immortality

Redeemer

sin

sinner

repent

forgive

Word of God

Holy Scripture

Bible

chapter

verse

Satan

Devil

believer

Tagalog

, walang kamatayan, wala'.ng maliw

ManunD.bos

kasalcfnan

makasalanan /

magsisi

/ magpatawad

Salit2 ng Diy6s

I Banal na "/

Kasula tan

" Bibliy~ ( ,

kapitulo

" \ talata

Satan.is

dem6nyo, diyablo

/ mananam-palataya

Ilocano

/

saar; nga matay

Mannubot

b~sol

I managbasol

/ . agbabaw1

/ pakawanen

Sa6 ti Dios

" / Nasantuan / nga kasuratan

, Bibliya

/ , kapitulo

bers~kulo

/ / Sq.tanas

I demonyo, diyt{blo

K . (

ristiano, mam~ti

118

S. Kalinga

rnannaynayun1 f iyag

Mangisaraknib

fasur

managf asur

f af awiyon

pakawanon

Ukud Apudyus

Biby a

Satan

demunyu, aran, Satan

mama ti

RELIGION (Continued)

CHRISTIANITY (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

prayer , . " panalangin kararag luwaru

to pray " . k / manalangin, ag ararag malluwaru magdasal

wors~ip service

~

pananamba-~

serbisyo nga manchayawan

mass

to worship

to go to church

church

Bible study

pastor

priest

elder

nun

deaconess

han {

mis a

sumamb~

sumimb~

simb~han

panagdayaw

/. mis a

" agdayaw, ,,, agraem

/ makigimong

. " simbaan, kapilya

' I P~g-aaral ng Pana~adal Bibliya ti Biblia

I pastor

" ' pari

matanda sa Igl~siya

m~dre

diyakon~sa

/ pastor

'ct. pa i

/ I panglakayen ti Igle(sia

I mad re

diyakon~sa

119

mis a

chayawon

makamisa, makaserbis

simf aan

Man-acharan ta Bibya

pastor

pa chi

mangipang­pangu

pa chi

RELIGION (Continued)

CHRISTIANITY (Continued)

English

deacon

paganism

false gods

fasting

ANIMISM

customs

super­stition

omen

spirit

offering

Tagalog

d . /k .. iya ono

pagkapa~~no, pagka d1-binyAgan, pagka di-. . ,. Kr1st1yano

d. I iyus-

d. I 1yusan

/ pag-aayuno

' ugali, kaugalic{n

/ pamahiin

. I. pang1ta1n, babal~

( . I esp1r1tu

I pag-aalay, sakrip!syo, hand6g

Ilocano

I pagano

didios~n

,, saan nga p~nnangcfn

'1· uga 1, ;'

kadawyan

I • pammat1

( • I esp1r1tu

120

S. Kalinga

pakanu

sinan-apudyus

rnallangani rnangan

ukali, achawiyan

ab-abf ig

ngilin

aran

acharnar

RELIGION (Continued)

ANIMISM (Continued)

English

off er sacrifices

Tagalog

mags~kri­~ p1syo

I. perform ritwal, rite, divine serem6nya shaman

untrained doctor

magic

~ albularyo

/ salamangka, m~hika

supernatural kahim~himal~

possess

bewitch

witch

taboo

I pagharian, alihan, alip!nin

• .I ma1ngkanto, makulam

..I mangkukulam

iP.inagba­b~wal

Ilocano

I . agbun1

/ albularyo

I enkanto, , salamangka

nak"skasdAaw

/. / adipenen

/ nagamudan

..I / manggag~ud

• .I • ma1par1t

121

S. Kalinga

mamparti

man-alisig

manchachaw~

sarumangka

' pumapaawat

farf aray

naaranan

aran

ngilin