49
1 ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİ EU IPA13/CS-02.a DOĞAL GAZ PİYASASI ÇALIŞTAYI Oturum 3 – Kurumsal Yapılandırma 8-9 Mayıs 2019, Ankara

› wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

  • Upload
    others

  • View
    5

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

1

ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİEU IPA13/CS-02.a

DOĞAL GAZ PİYASASI ÇALIŞTAYI

Oturum 3 – Kurumsal Yapılandırma

8-9 Mayıs 2019, Ankara

Page 2: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

2 © 2019 Orhan Çitanak

Dünden Aklımızda Kalanlar

Page 3: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

3 © 2019 Orhan Çitanak

Finansmana Erişim Zor ve Pahalı

Kaynakların Doğru Kullanımı

Şirketlerin Karlılıkları

Bütüncül Bir Program

Elektrik Sektörünün Borç Sorunu

Arz Fazlası, Talep ve Fiyatlar

Piyasa İşleyişi

Enerji Girişim Sermayesi Fonu

Strateji Belgesi 2019

Finansal Sürdürülebilir ve

Ödenebilirlik

Alım Gücü Düşük Tüketicilerin

Desteklenmesi

Dünden Aklımızda Kalanlar

Tüketici Fiyatları Hedeflemesi

Fiyat Sinyalleri ve Kaynak

Optimizasyonu

Öngörülebilir, Vadeli Sözleşmeler ve

Likidite

BOTAŞ’ın Pazar Payı

Alıcıların Tercihleri

Abone Tarifeleri

Kapasitenin Optimal Kullanımı

LNG Terminalleri

Sözleşme Tiplerinin Çeşitlendirilmesi

UDN’de Teslimatlı, Sabit Miktarlık,

Fiyat Formüllü Sözleşmeler

Dinamik Fiyatlandırma

Emtia ve Kur Riski Yönetimi

233 Sayılı KHK, Kamu Zararı, Şahsi

Sorumluluk ve Hareket Kabiliyeti

Risk Yönetimi / İç Kontrol ve

Denetim Sistemleri

Asgari Alım Yükümlülükleri

İthalat Kotası ya da Yıllık İkili

Anlaşma İhalesi

Sözleşmelerin Yeniden Müzakeresi

Yeni Uzun Dönemli İthalat

Sözleşmeleri

BOTAŞ’ın Yapılandırılması

Kapasite Platformu

CESEC Entegrasyonu

Page 4: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

4 © 2019 Orhan Çitanak

Kurumsal Yapılandırma

Bir Öneri

Uluslararası Örnekler – İletim Sistemi İşletmecileri

Uluslararası Örnekler – Ticaret Şirketleri

Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma

Özelleştirme Örnekleri

Page 5: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

5 © 2019 Orhan Çitanak

Bir Öneri

Page 6: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

6 © 2019 Orhan Çitanak

Altyapı Şirketi

Bağımsız İletim Sistem İşletmecisi

Karlı, Büyüyen ve Lider Bir Kuruluş

Ticaret Şirketi

Portföy Çeşitlendirme

Kur ve Emtia Riski Yönetimi

Kamu Zararı ve Şahsi Sorumluluk

Kurumsal Risk Yönetimi

Karlı, Büyüyen ve Lider Bir Kuruluş

Bir Öneri

Page 7: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

7 © 2019 Orhan Çitanak

BOTAŞ’ın Yapılandırılması Ne Getirir, Ne Götürür?

İletim Sistemi İşletmecisi ayrı bir tüzel kişilik olarak yapılandırılmadan, adil rekabet

olmaz mı?

İletim Sistemi İşletmecisi ayrı bir tüzel kişilik olarak yapılandırılması «Independent

TSO» olmayı sağlar mı? Sonuçta, aynı bakanlığın ilgili kuruluşu olmayacak mı?

Ayrıştırılınca daha küçük, daha verimsiz olmayacaklar mı?

Özelleştirme düşünülebilir mi?

Avrupa’da ayrıştırılan İletim Sistemi İşletmecileri yollarına nasıl devam etmişler?

Page 8: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

8 © 2019 Orhan Çitanak

Uluslararası Örnekler – İletim Sistemi İşletmecileri

Page 9: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

9 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

SNAM ÖRNEĞİ

2000 yılında İtalyan Parlamentosu, doğal gaz iletimi ve sevkiyatı faaliyetlerinin, doğal gaz

üretimi ve satışı faaliyetlerini yürüten ENI şirketinden ayrıştırılmasını içeren 98/30/EC no'lu

Direktifi (EU Gas Directive 98/30/EC) onaylamış ve bu karar sonucunda, Haziran 2001’de Snam

Rete Gas isimli doğal gaz altyapı şirketi kurulmuştur.

Snam Rete Gas şirketinin halka arzı ilk defa 6 Aralık 2001 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Halka

arz yöntemi ile ENI şirketinin Snam Rete Gas’da bulunan hisse payı %59,76’ya düşürülmesine

karşın, ENI hisse çoğunluğunu bulundurmaya devam ettirmiştir.

Snam Rete Gas, 2009 yılında doğal gaz depolamadan sorumlu Stogit şirketini ve doğal gaz

dağıtım bölgelerinden sorumlu Italgas şirketini ENI’dan satın almıştır.

2012 yılında, Snam Rete Gas şirketi ismini SNAM olarak değişmiştir. SNAM şirketi altında dört

iştirak kurulmuştur. Bu şirketler doğal gaz iletimi ve sevkiyatından sorumlu Snam Rete Gas

şirketi, LNG (yeniden gazlaştırma) terminallerinden sorumlu GNL Italia şirketi, doğal gaz

depolamadan sorumlu Stogit şirketi ve doğal gaz dağıtım bölgelerinden sorumlu Italgas şirketidir.

SNAM’ın bu yeni yapısı, Üçüncü Enerji Paketinde yer alan Bağımsız İletim Sistemi İşletmecisi

yapısına uygun bir şekilde kurgulanmıştır. 25 Mayıs 2012 itibariyle, ENI %30 hissesini CDP

Bankasına (İtalyan Devlet Bankası) devrederek mülkiyet ayrışması (“ownership unbundling”)

sürecini tamamlamıştır. 2016 yılında doğal gaz dağıtım şirketi Italgas, SNAM’dan ayrılmıştır.

CDP RETI Ortakları:

Çoğunluk hissesi İtalyan Ekonomi Bakanlığına aitolan Cassa Depositi e Prestiti Spa’nın %59,1,

Çin kamu iletim şirketinin bir iştiraki olan StateGrid Europe Limited – SGEL’in %35

çeşitli İtalyan kurumsal yatırımcıların % 5.9

Page 10: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

10 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

SNAM ÖRNEĞİ

http://www.snam.it/export/sites/snam-rp/repository/ENG_file/investor_relations/shareholders_update/fact_book/Fact_Book_Snam_2018_eng.pdf

Page 11: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

11 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO ÖrnekleriSNAM ÖRNEĞİ

Page 12: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

12 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

SNAM ÖRNEĞİ

https://investors.nationalgrid.com/~/media/Files/N/National-Grid-IR-V2/reports/2017-18/annual-report-and-accounts.pdf

Piyasa Değeri: 14.5 Milyar ABD Doları

Page 13: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

13 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

FLUXYS ÖRNEĞİ

Belçikalı Fluxys diğer bir başarılı örnektir.

Fluxys 2001 yılında kurulmuş ve Suez şirketinin iştiraki olan, doğal gaz iletimi, sevkiyatı, üretimi ve satışı faaliyetlerini bir arada yürüten

Distrigas şirketinin doğal gaz altyapı faaliyetlerini üzerine almıştır.

2008 yılında Distrigas satın alınarak ENI’ın parçası haline gelmiştir.

Fluxys ise bir yandan Fluxys Belgium olarak Belçika’daki doğal gaz iletim, sevkiyat, LNG ve depolama faaliyetlerin yürütürken, öte yandan

Fluxys Europe olarak birçok uluslararası doğal gaz proje şirketinde paya sahip olmuştur.

2002 Yılı Distrigas Ortaklık Yapısı 2002 Yılı Fluxys Ortaklık Yapısı 2019 Yılı Fluxys Ortaklık Yapısı

Page 14: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

14 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

FLUXYS ÖRNEĞİ

Page 15: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

15 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

FLUXYS ÖRNEĞİ

Page 16: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

16 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO ÖrnekleriFLUXYS ÖRNEĞİ

https://www.fluxys.com/-/media/project/fluxys/public/corporate/fluxyscom/documents/fluxys-belgium/corporate/finance/annualfinancialreport/en/2018_annualreport_fluxysbelgium_en.pdf

Piyasa Değeri: 2 Milyar ABD Doları

Page 17: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

17 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

NATIONAL GRID ÖRNEĞİ

Birleşik Krallık (UK) Doğal Gaz İletim

Sistemi İşletmecisi Lattice Group 2000 yılında

British Gas’dan ayrılmış ve 2002 yılında

Elektrik İletim Sistemi İşletmecisi National

Grid ile birleşmiştir.

Şu anda dünyanın en saygın iletim sistemi

işletmecileri arasında en ön sırada yer

almaktadır ve ABD’deki operasyonlarının

büyüklüğü Birleşik Krallık’taki

operasyonlarının büyüklüğünü geçmiş

durumdadır.

https://investors.nationalgrid.com/~/media/Files/N/National-Grid-IR-V2/reports/2017-18/annual-report-and-accounts.pdf

Page 18: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

18 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

NATIONAL GRID ÖRNEĞİ

Piyasa Değeri: 28 Milyar ABD Doları

Page 19: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

19 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

ENAGAS ÖRNEĞİ

İspanyol Enagas ise, 5 bin kilometrelik iletim hattıyla, 3 yer altı deposu, 8 LNG terminali ve 6 uluslararası boru hattındaki paylarıylaAvrupa’nın önemli doğal gaz altyapı şirketlerinden birisidir.

2012 yılında bağımsız İletim Sistemi İşletmecisi olarak akredite olmuştur.

Son dönemde DESFA’da %13,2, TAP’ta %16 pay almıştır. Bunun dışında Meksika, Şili, Peru, İsveç ve ABD’de yatırım ve faaliyetlerdebulunarak uluslararası platformda büyümeye devam etmektedir.

Page 20: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

20 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

ENAGAS ÖRNEĞİ

Page 21: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

21 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO ÖrnekleriENAGAS ÖRNEĞİ

Piyasa Değeri: 6 Milyar ABD

Doları

Page 22: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

22 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

ENAGAS ÖRNEĞİ

https://www.enagas.es/stfls/ENAGAS/Documentos/anual_report_2018.pdf

Piyasa Değeri: 6 Milyar ABD Doları

Page 23: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

23 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan TSO Örnekleri

Borsa Istanbul Toplam Piyasa Değeri: 140 Milyar ABD Doları

Page 24: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

24 © 2019 Orhan Çitanak

Düzenlenmiş Gelir – Yüksek Finansman Kapasitesi

Teknik Yetkinlik, Ortaklık Becerisi ve Yönetim Gücü

Vizyon ve Strateji

Yeni Piyasalar – Uluslararası Projeler

Düzenleme Dışı Faaliyetler Stratejisi (Ulaşım Sektörü için CNG

ve LNG)

Yeni Teknolojiler ve Sürdürülebilir Gelecek (biomethane, synthetic

gas, hydrogen, CO2 and power-to-gas storage)

Avrupa’dan TSO Örnekleri

Karlı,

Büyüyen ve

Lider Bir

Kuruluş

Page 25: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

25 © 2019 Orhan Çitanak

Uluslararası Örnekler – Doğal Gaz Şirketleri

Page 26: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

26 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ

Page 27: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

27 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ

Page 28: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

28 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ

Page 29: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

29 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ

Page 30: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

30 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ

Page 31: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

31 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ

Piyasa Değeri: 54 Milyar ABD Doları

ENI, BP gibi TOTAL, ExxonMobile, Shell ya da şimdi Shell bünyesinde olan

BG Group gibi, bizde TPAO ile birleşmiş BOTAŞ gibi bir «Oil and Gas»

şirketidir. SNAM’dan ayrılması sebebiyle örnek olarak seçilmiştir.

Page 32: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

32 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ

Page 33: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

33 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ

natural gas distribution companydelivering natural gas energy to 10,9 million customers

with over 200,000 km of network

Page 34: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

34 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ

Piyasa Değeri: 32 Milyar ABD Doları

Page 35: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

35 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ

Page 36: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

36 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ

Page 37: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

37 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi Örnekleri

Engie, E.ON ve Centrica gibi «Gas and Power» şirketidir.

GRTgaz’ın hala %75 sahibi olması sebebiyle seçilmiştir.

Page 38: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

38 © 2019 Orhan Çitanak

Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi Örnekleri

Karlı,

Büyüyen ve

Lider Bir

Kuruluş

ENI

Arama ve Üretim

LNG Sıvılaştırma

Gemicilik,

Rafinaj ve Petrokimya

İşlenmiş Ürünlerin Dağıtımı ve

Satışı

Elektrik Üretimi

Gaz ve Elektrik Perakende Satışı

ENGIE

Elektrik Üretimi

LNG Terminal İşletmeciliği

Depo İşletmeciliği

İletim ve Dağıtım Hizmeti

Gaz ve Elektrik Perakende

Satışı

Müşteri Çözümleri (Enerji

Verimliliği, Enerji Yönetimi)

AR-GE ve Teknoloji

Faaliyetler Arası Sinerji

Çevre Duyarlı Çözümler

Ticaret ve Risk Yönetimi

Kurumsal Yönetim Yapıları

Finansmana Erişim

Page 39: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

39 © 2019 Orhan Çitanak

Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma Konusu

Page 40: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

40 © 2019 Orhan Çitanak

15/11/2000 Tarih ve 4603 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun

Madde 1 – 1. Bu Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketinin (bankalar) çağdaşbankacılığın ve uluslararası rekabetin gereklerine göre çalışmalarını ve özelleştirmeye hazırlanmalarını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılmaları ile hisse satışlarınailişkin düzenlemelerin ve hisselerin tamamına kadarının özel hukuk hükümlerine tabî gerçek ve tüzel kişilere satışının gerçekleştirilmesidir.

5. 233 sayılı Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 399 sayılı Kamu İktisadî Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi ve 233sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 6245 sayılıHarcırah Kanunu ve 237 sayılı Taşıt Kanunu ile bunların ek ve değişikliklerine ilişkin hükümler ile 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanunve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 13 üncü maddesi ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 277 nci maddesi 2946 sayılı KamuKonutları Kanunu, 195 sayılı Basın İlân Kurumu Teşkiline Dair Kanun ve 631 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Malî ve Sosyal Haklarında Düzenlemeler ileBazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname bankalar hakkında uygulanmaz.

Madde Gerekçesi

Madde 1. – (1) numaralı fıkra ile, Kanunun amacının, Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası AnonimŞirketinin çağdaş bankacılığın ve uluslararası rekabetin gereklerine göre çalışmalarını ve özelleştirmeye hazırlanmalarını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılmaları ilehisse satışlarına ilişkin düzenlemelerin ve hisselerin % 100’üne kadarının özel sektöre satışının gerçekleştirilmesi olduğu belirtilmiştir.

(5) numaralı fıkra ile, yeniden yapılandırmanın başarıya ulaşması için söz konusu kamu bankalarının tâbi olmayacakları kanunlar belirtilmiştir.

Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma Konusu

KAMU BANKALARI ÖRNEĞİ

Page 41: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

41 © 2019 Orhan Çitanak

19/10/2005 Tarih ve 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu

Fonun kuruluş ve bağımsızlığı

Madde 111 — Bu Kanun ve ilgili diğer mevzuat ile verilen yetkiler çerçevesinde tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla, mevduatın ve katılım fonlarının sigorta edilmesi, Fon bankalarının yönetilmesi, malî bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yapılandırılması, devri, birleştirilmesi, satışı, tasfiyesi, Fon alacaklarının takip ve tahsili işlemlerinin yürütülmesi ve sonuçlandırılması, Fon varlık ve kaynaklarının idare edilmesi ve Kanunla verilen diğer görevlerin ifası için kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî özerkliğe sahip Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kurulmuştur.

Fon görevini yaparken bağımsızdır. Fonun kararları yerindelik denetimine tâbi tutulamaz. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, Fon Kurulunun kararlarını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez.

Fon, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Kurulu ile Başkanlıktan oluşur.

Fonun merkezi İstanbul'dadır. Fon, görevli ve yetkili olduğu alanın yoğun olduğu illerde olmak ve sayısı üçü geçmemek kaydıyla Bakanlar Kurulu kararıyla yurt içi temsilcilik ve tahsilat birimleri açabilir.

Fon, 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine tâbi değildir.

Fon, görev ve yetkilerini etkin şekilde yerine getirmek amacıyla, yeterli sayı ve nitelikte personeli istihdam eder.

Fonun malları Devlet malı hükmündedir. Fonun mal, hak ve alacakları haczedilemez ve rehnedilemez.

Madde Gerekçesi

Madde 111.- Bu Kanun hükümleri kapsamında bir bankanın iflâs ve/veya tasfiyesinde tesis edilecek işlemlerin uygulanması amacıyla, muhtemel gereksinimler dikkate alınarak Kurumdan alınacak geçici süreli izinle Fon tarafından banka kurulması, bu süre içerisinde iflas veya tasfiye işlemlerinin tamamlanamaması halinde izin süresinin uzatılarak iflas ve tasfiye işlemlerinin tamamlanması sağlanmış, bu bankaya Kanun ile Fona verilen görevlerin ifasında bazı istisna ve muafiyetler tanınmıştır.

Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma Konusu

TMSF ÖRNEĞİ

Page 42: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

42 © 2019 Orhan Çitanak

6/12/2012 Tarih ve 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu

Borsa İstanbul Anonim Şirketi

Madde 138 – (13) 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi ve 233 Sayılı Kanun

Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 657 sayılı Kanun, 4/7/2001 tarihli ve 631 sayılı Memurlar ve

Diğer Kamu Görevlilerinin Mali ve Sosyal Haklarında Düzenlemeler ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde

Kararname, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu, 3/12/2010 tarihli ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu, 2/4/1987 tarihli ve

3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu

İhale Kanunu, 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 5018 sayılı Kanun, 5/1/1961 tarihli ve

237 sayılı Taşıt Kanunu, 9/11/1983 tarihli ve 2946 sayılı Kamu Konutları Kanunu, 2/1/1961 tarihli ve 195 sayılı Basın İlân Kurumu Teşkiline Dair Kanun, 24/11/1994 tarihli

ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun, 18/5/1994 tarihli ve 527 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 7/12/1994 tarihli ve 4054 sayılı Rekabetin

Korunması Hakkında Kanun ile bunların ek ve değişikliklerine ilişkin hükümler Borsa İstanbul Anonim Şirketi ile Borsa İstanbul Anonim Şirketinin doğrudan veya dolaylı

olarak pay sahipliği nedeniyle bunlara tabi hâle gelen bağlı ortaklıkları ve iştirakleri hakkında uygulanmaz.

Madde Gerekçesi:

Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısının 65 inci maddesinde, borsaların faaliyetlerini piyasa dinamiklerine uygun olarak ve uluslararası rekabetin getirdiği esneklikte yerine

getirebilmelerini teminen anonim şirket şeklinde kurulmalarının öngörüldüğü;

rekabetin bu kadar yoğun olduğu bir ortamda, hızlı ve esnek yapıda çalışmanın zorunlu hale geldiği;

Yüksek Planlama Kurulunun 29/9/2009 tarih ve 2009/31 sayılı kararı ile kabul edilen İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Strateji ve Eylem Planında Türk sermaye

piyasalarında faaliyet gösteren borsaların esnek koşullarda çalışmaların sağlayacak hukuki statüye kavuşturulmaları ve genel kamu idaresini ilgilendiren mevzuat kapsamı

dışına çıkarılmalarının öngörüldüğü;

ayrıca, borsaların finans merkezlerinin en önemli unsurları arasında yer almalarıyla birlikte bunun ön koşulunun likidite, derinlik ve ürün çeşitliliğinin sağlanması ve buna

imkân verecek teknolojik yeterliliğin bulunması olduğu;

bu nedenle uluslararası yaklaşımlara uygun olarak, sermaye piyasalarına ilişkin her çeşit ürünün işlem gördüğü ve piyasaların işletildiği, “süpermarket” yaklaşımıyla çalışan,

son teknolojiyi kullanan ve hızlı karar alabilen tek ve büyük bir Türkiye borsası oluşturmanın çok önemli olduğu;

……..

Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma Konusu

BORSA İSTANBUL ÖRNEĞİ

Page 43: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

43 © 2019 Orhan Çitanak

Özelleştirme Örnekleri

Page 44: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

44 © 2019 Orhan Çitanak

Özelleştirme Örnekleri

Bir KİT’e özelleştirme yöntemi ile hareket kabiliyeti sağlanmasının en belirgin örneği, Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı’dır. 2006 yılı Mayıs

ayında yapılan üçüncü halka arz sonrasında Türk Hava Yolları’nın sermayesindeki kamu payı %49,12’ye düşmüştür. Kamunun payının %50’nin

altına düşmesi neticesinde, Türk Hava Yolları özel şirket statüsüne kavuşmuştur. Bununla beraber, yönetim hakları halen kamunun elindedir.

Türk Hava Yolları, hem özel şirket statüsünde olması, hem de yönetim haklarının halen kamunun elinde bulunması açısından tek örnek

konumundadır.

Şirket’in ana sözleşmesinin 10’uncu ve 14’üncü maddeleri aşağıda yer almaktadır. Bu maddeler incelendiğinde aşağıdaki hususlar göze

çarpmaktadır:

Ortaklığın yönetimi ve dışarıya karşı temsili Yönetim Kuruluna aittir.

Yönetim Kurulunun 9 üyesinden 8 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir

üyesinin de C grubu hissedarın (Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı) göstereceği adaydan seçilmesi zorunludur.

A grubuna tanınan 8 Yönetim Kurulu üye adayından sadece toplam ikisini belirleme hakkı halka açık A Grubu hisseleri (toplamda

%50.88 hisseyi) elinde bulunduran hissedarlara aittir. Gerisi, Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na aittir.

Sonuç olarak, 9 Yönetim Kurulu üyesinden 7’si kamu tarafından atanmaktadır.

Ana sözleşmeye göre, yeni bir halka arz ile, kamu elindeki payı daha da azaltsa dahi, bu durum değişmeyecektir.

TÜRK HAVA YOLLARI ÖRNEĞİ

Page 45: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

45 © 2019 Orhan Çitanak

Özelleştirme Örnekleri

Türk Hava Yolları Ana Sözleşmesi

YÖNETİM KURULU

MADDE 10

Ortaklığın yönetimi ve dışarıya karşı temsili Yönetim Kuruluna aittir.

Yönetim Kurulu kanunen Genel Kurulun bizzat yapmaya mecbur bulunduğu işler dışında kalan her türlü işi yapmaya yetkilidir.

Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen 9 üyeden oluşur.

Yönetim Kurulunun 9 üyesinden 8 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu hissedarın göstereceği adaydan

seçilmesi zorunludur.

A grubu hissedarların Yönetim Kurulu‟na aday belirlemelerinde aşağıdaki esaslar uygulanır :

a) Ortaklığın halka açıklık oranının %15 (%15 dahil) olması durumunda A grubuna tanınan 8 Yönetim Kurulu üye adayından birini belirleme hakkı halka açık A Grubu hisseleri elinde

bulunduran hissedarlara aittir.

b) Ortaklığın halka açıklık oranının %35 (%35 ve üzeri) olması durumunda A grubuna

tanınan 8 Yönetim Kurulu üye adayından ikisini belirleme hakkı halka açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.

c) Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Yönetim Kuruluna aday gösterebilmeleri, Yönetim Kurulu üyeliğine seçim yapılan Genel Kurul toplantısında toplam

çıkarılmış sermayenin en az %2‟si oranında temsil edilmelerine bağlıdır. Söz konusu %2 oranın hesaplanmasında sadece halka açık A Grubu hisseler dikkate alınacaktır. Halka açık A Grubu

hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar Yönetim Kurulu üyeliğine gösterecekleri adayları kendi aralarında yapacakları toplantıda belirleyeceklerdir. Bu toplantıda aday gösterme hakkı,

kamunun elinde olmayan halka açık A Grubu hisse senedi sahiplerine aittir.

Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Genel Kurul toplantısında %2 oranında temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara ait Yönetim Kuruluna aday belirleme hakkı,

halka açık olmayan A grubu hisseleri ellerinde bulunduran diğer hissedarlar tarafından Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası mevzuatına uygun olarak kullanılacaktır.

……

TÜRK HAVA YOLLARI ÖRNEĞİ

Page 46: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

46 © 2019 Orhan Çitanak

Özelleştirme Örnekleri

Türk Hava Yolları Ana Sözleşmesi

YÖNETİM KURULU TOPLANTILARI

Madde 14

Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulunun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı toplantıya katılımı ve olumlu oy

kullanmasına bağlıdır.

- İşbu Ana sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması;

- Genel kurula Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi;

- Sermaye arttırılması;

- Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi;

- Ortaklığın Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yeralan aktif toplamını beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her

türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak hertürlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının Ortaklık sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan

kalkacaktır);

- Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,

-Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir

şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması.

C Grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir.

TÜRK HAVA YOLLARI ÖRNEĞİ

Page 47: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

47 © 2019 Orhan Çitanak

Özelleştirme Örnekleri

TÜPRAŞ ÖRNEĞİ

Madde 10: YÖNETİM KURULU, ÜYELERİN SEÇİMİ ve YÖNETİM KURULU KARARLARI

Yönetim Kurulu üyelerinin seçiminde 1 üyenin C grubu pay sahibinin gösterdiği adaydan seçilmesi zorunludur.

… aşağıdaki konularda Yönetim Kurulu kararı alınabilmesi C grubundan seçilen üyenin olumlu oy kullanmasına

bağlıdır.

a) Şirket esas sözleşmesinde, Yönetim Kurulu toplantı ve karar nisabı ve “İmtiyazlı Hisse ”ye ait hakları

etkileyecek değişiklikler ile Türk Silahlı Kuvvetlerinin akaryakıt ihtiyacının öncelikle karşılanmasına yönelik

yükümlülüğü ve bu yükümlülüğe ilişkin İmtiyazlı Hisseye tanınan hakları doğrudan veya dolaylı yoldan

etkileyecek her türlü Esas Sözleşme değişikliği yapılmasına,

b) Türk Silahlı Kuvvetlerinin akaryakıt ihtiyacının bu tür akaryakıtların üretim kabiliyetinin ve nakil ile ilgili

sistemlerinin sağlanması, korunması da dahil öncelikli olarak istenilen kalitede, zamanda ve miktarda

emsallerine uygun piyasa fiyatlarında karşılanması esas olup, söz konusu akaryakıtların istenilen kalitenin,

zamanın ve miktarın dışında ve/veya emsallerine uygun piyasa fiyatlarının üstünde karşılanmasına,

c) Türk Silahlı Kuvvetlerinin akaryakıt ihtiyacının karşılanmasını kısıtlayacak ve/veya karşılanmasına engel

olacak nitelikte, i) Şirketin sahip olduğu rafinerilerden herhangi birinin kapatılması, satılması, herhangi bir

takyidat ile sınırlandırılması veya kapasitesinin % 10’dan fazla azaltılmasına, ya da ii) Şirketin bölünmesi veya

başka bir şirket ile birleşmesine,

d) Şirketin tasfiyesine ilişkin kararlar.

Page 48: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

48 © 2019 Orhan Çitanak

Özelleştirme Örnekleri

TÜRK TELEKOM ÖRNEĞİ

PETKİM ÖRNEĞİ

Ortak Adı Sermaye Tutarı (TL) Sermaye Payı

ATAER Holding A.Ş. 1.724.982.000,00 %49.29

Diğer 1.667.181.000,00 %47.64

Erdemir Portföyü 107.837.000,00 %3.08

Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 0,01 -

Toplam 3.500.000.000,00 %100

ERDEMİR ÖRNEĞİ

Page 49: › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik, Rafinaj ve Petrokimya İlenmi Ürünlerin Dağıtımı ve Satıı Elektrik Üretimi

49 © 2019 Orhan Çitanak

ÜÇÜNCÜ OTURUMUN SONU

İLGİNİZ VE KATILIMINIZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLER