หมู บ านน้ําปูสันสลี · 2013-05-08 · 1 บทสรุปสําหรับผู บริหารโครงการฯ โครงการหมู

รายงานฉบบสมบรณ

โครงการหมบานแมขายวทยาศาสตรประจาปงบประมาณ 2555

“โครงการหมบานแมขายวทยาศาสตร และเทคโนโลย 2555

หมบานนาปสนสล”

สทธศกด ปนมงคลกล

มหาวทยาลยพะเยา

มกราคม

2556

ไดรบทนสนบสนนจากโครงการหมบานแมขายวทยาศาสตร

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2555

2

กตตกรรมประกาศ

คณะผถายทอดเทคโนโลยการทานาปหมบานสนสลโดยใชกระบวนการทาง

วทยาศาสตรและเทคโนโลย ขอขอบคณกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยและมหาวทยาลย

พะเยาเปนอยางสงทไดอนมตงบประมาณประจาป พ.ศ. 2555 มาใหกบทางโครงการฯ ในครงน

นอกจากนทางโครงการฯ ขอขอบคณ ประมงอาเภอแมใจ อบต. หนวยงานทเกยวของทได

จดเตรยมสถานทในการอบรมและจดสงรายชอผทมาเขารบการถายทอดเทคโนโลยฯในครงน

ขอขอบคณ อาจารยสรวฒน บญชยศร ทกรณาใหความรกบผเขาอบรม บคลากรและนสตชวย

โครงการฯทกคน ตลอดจนมหาวทยาลยพะเยาทอานวยความสะดวกในการจดเตรยมความ

พรอมในการอบรม และขอขอบคณกลมนาปบานสนสลทไดใหความรวมมอและนาเทคโนโลย

ไปพฒนาการผลตนาปสรางความเขมแขงไดอยางตอเนองตลอดมา

สทธศกด ปนมงคลกล

ก

3

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ............................................................................................................. ก

สารบญ...................................................................................................................... ........ ข

บทสรปสาหรบผบรหารโครงการฯ.................................................................................... .... 1

ขอเสนอโครงการ ................................................................................................................. 2

ความเปนมาและปญญหา .................................................................................................... 2

วตถประสงค.........................................................................................................................4

กลมเปาหมาย ..................................................................................................................... 5

ระยะเวลาการดาเนนง ......................................................................................................... 5

ผลการดาเนนงาน .................................................................................................................7

รายชอผเขาอบรม .............................................................................................................. 29

กาหนดการอบรม......................................................................................................... . ....34

ผลการประเมนโครงการฯ................................................................................. ........... ......35

งบประมาณ............................................................................................................. .... ......51

ปญหาและขอเสนอแนะ........................................................................................ .... .........52

รปภาพกจกรรม................................................................................................ ......... .......53

ภาคผนวก ......................................................................................................................... 59

ข

1

บทสรปสาหรบผบรหารโครงการฯ

โครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย “หมบานนาปสนสล” มจดมงหมายเพอ

ถายทอดความรและเทคโนโลยเกยวกบการแปรรปปนาทเปนปญหาในนาขาวมาเปนนาปโดยใช

กระบวนการทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการแปรรป พฒนาผลตภณฑ การใชพลงงาน

ทดแทนตอยอดภมปญญาทองถนลดรายจาย เพมรายได รวมถงการสรางศกยภาพของสมาชก

ในกลมการแปรรปผลผลตทางการเกษตร ในดานการจดการองคการ การผลต การจดการและ

แกไขปญหาอปสรรคของกลม เพอสรางความเขมแขงใหแกชมชนบานสนสล

การจดโครงการถายทอดเทคโนโลยบานขายวทยาศาสตรไดดาเนนการมาเปนปท 3 ซง

การอบรมในครงนไดแก เรองการเลยงปนาแบบปลอดภยและ การแปรรปกากปเปนปยอนทรย

จากกากป เนองจากเกษตรกรกลมผผลตนาปตองรบซอปมาจากทอน ซงไมสามารถระบไดวา

ปมความปลอดภยมากนอยแคไหน อกทงการผลตนาปตองเสยตนทนไปในสวนนมากหาก

เกษตรกรเลยงปไดเองกจะเปนการลดตนทนการผลตและไดปทปลอดภยมาเปนวตถดบทใชใน

การผลตสรางมารตรฐานของผลตภณฑไดตอไป สวนของกากปทเหลอจากการทานาปซงเปน

ขยะสวนใหญแลวเกษตรกรจะนาไปหวานในนาขาว หรอทงซงถาทงกจะเปนแหลงเพาะพนธ

ของแมลงวน แตจากการสงเกตการนากากปไปหวานในนาขาวพบวาขาวมใบเขยวลาตนสง จง

ไดมการทดลองนากากปมาหมกรวมกบปยคอกเปนปยอนทรยจากกากปและนาไปอดเมด

พบวาเกษตรกรนาไปใชไดสะดวกและเพมธาตอาหารใหกบดนไดเปนอยางด และไดมการนาปย

กากปไปขอใบรบรองจากกรมพฒนาทดน ซงไดการรบรองเปนปยอนทรยเกรดสองทได

มาตรฐายนสามารถนาไปจาหนายใหกบชมชนหรอบคคลทสนใจไดอก เปนชองทางสรางรายได

จากอาชพการทานาปไดอกทางหนง

และจากการประเมนถงผลความสาเรจของโครงการจากแบบสอบถามและจากการ

โทรศพทสอบถาม พบวา มผเขาอบรมประมาณ 80 % สามารถนาความรหลงจากการอบรม

ไปใชประโยชนได เกษตรกรผผลตนาปใหปลอดภยมรายไดเพมขนครอบครวละ 2,000 –

3,000 บาท ผเขาอบรมนาความรไปเผยแพรความรใหกบบคคลรอบขางได ซงทางคณะผจด

อบรมไดกาลงเขาไปตดตอและอบรมเพมเตมเกยวกบคณภาพของอาหารและสงเสรมใหไดรบ

การรบรองจาก อย. เพอขยายกลมของตลาดใหมากยงขน ซงทางคณะผจดอบรมหวงวา

ชมชนจะมความเขมแขงทงทางสงคมและเศรษฐกจไดอยางยงยนไดจรง

2

ขอเสนอโครงการฯ

ความเปนมา1. ขอมลของหมบาน ปญหาทตองการแกไขและแนวทางการแกไข

บานสนสล หมท 7 ตาบลเจรญราษฎร อาเภอแมใจ จงหวดพะเยาตงอยบรเวณรอบหนองเลงทราย ลกษณะภมประเทศบานสนสล เปนพนทราบลม ทศเหนอตดบานปาแฝก ทศตะวนออกตดกบหนองเลงทราย ทศใตตดบานสนขวาง ทศตะวนตกตดกบบานสนตนมวง ลกษณะภมอากาศม 3ฤดกาล 1.ฤดรอน ระหวางเดอนมนาคม – พฤษภาคม 2. ฤดเดอนมถนายน – กนยายน 3.ฤดหนาวเดอนตลาคม – กมภาพนธ หนองเลงทรายเปนแหลงนาจดทสาคญของอาเภอแมใจ จงหวดพะเยา ใจมเนอท ประมาณ 4,000 ไร ประชาชนไดใชประโยชนจากหนองเลงทรายในการเพาะปลกและ เปนทพกผอนหยอนใจรวมทงเปนพนทชมนาทไดถกประกาศเปนพนทชมนาทมความสาคญระดบนานาชาต1 ใน 8 แหงของภาคเหนอและ 1ใน 61แหง ของประเทศไทย หนองเลงทรายมความสมพนธกบกวานพะเยาโดยมนาแมองเปนสายนาเชอมระหวางหนองสองแหงน หนองเลงทราย ถกนามาใชประโยชน โดยประชาชนทอยรมนา ซงมกจกรรมและวถชวตทเกยวของกบนา ทงภาคการเกษตรอตสาหกรรม การบรการ การทองเทยว การอปโภคบรโภค การคมนาคม และการชลประทานประชาชนบานสนสลสวนใหญมอาชพเกยวกบ การเกษตรกรรม การเพาะปลก การประมง และการแปรรปผลตผลทางการเกษตรตางๆ โดยมการจดตงกลมอาชพตางๆ โดยเฉพาะกลมนาปทไดจดตงขนเมอป 2553 จากโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย “หมบานนาปสนสล” โดยใชเทคโนโลยตางๆในการผลตนาป

นาป หรอ นาป เปนอาหารทเกดจากภมปญญาของชาวบานในภาคเหนอ นาปนนเปนอาหารทเกดจาการถนอมอาหารเพอเกบไวกนเปนแรมป นอกจากทชาวบานจะทาไวกนเองแลวยงนาไปจาหนายเปนรายไดเสรมอกดวย นาปทมชอเสยง ไดแกนาปทมาจากจงหวดลาปาง และจงหวดพะเยาโดยแหลงผลตนาปในอาเภอแมใจ จงหวดพะเยา อยทบานสนสล ตาบลเจรญราฏร และกลมผผลตนาปบานตนผง หม 11 ตาบลศรถอย ซงในปทผานมาทางโครงการไดเขาไปพฒนากระบวกนการผลตนาปไดดาเนนงานทบานสนสล โดยมนางหอม มาชมเปนผนากลม ซงแตเดมนนการผลตนาปไดมาจากการเรยนรจากพอแม บรรพบรษสบตอกนมา จนกระทงป พ.ศ.2518 มคนมาสงใหผลตนาปเพอไปจาหนายในตลาดแมใจ ซงในระยะแรกผลตเพยงจานวนเพยงเลกนอย ยงไมไดผลตเพอเปนการคาจานวนมาก เมอเปนทรจกกนโดยทวไปจงทาใหมการผลตมากขน จงไดขยายการผลตเพมขนนแตมปญหาเรองกระบวนการผลตทสะอาดและปลอดภย เทคโนโลยในการลดตนทนการผลต การใชพลงงานจากเชอเพลงในปรมาณมาก ปญหามลภาวะดานควนจากการผลต การจดการกบกากปทเหลอจากการยอยปและจานวนปทมเฉพาะในชวงฤดฝน จานวนปไมพอตองรบซอจากตางพนททาใหการผลตนอกฤดไมสามารถทาได ซงทางคณะผดาเนนโครงการจงไดเขาไปสงเสรมใหความรเกยวกบการพฒนาผลตภณฑและแกปญหาโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอผลตนาปปลอดภยและเพมมลคานาปใหมากขน อกทงทาใหเกดความโดดเดนของนาปทผลตจากชมชนบานสนสลอกดวย จากการดาเนนงานในปท 2553 พบวาการปรบปรงเรองการผลตใหไดมาตรฐานไดมการปฏบตกนมากขนและผผลตไดรบความรในการผลตทปลอดภยและหนมาสนใจในคณภาพการผลตเพอใหไดมาตรฐาน จากการตรวจรบรองโดยสาธารณสขอาเภอแมใจพบวาสนคานาปมความปลอดภย

3

ตอผบรโภค อกทงการดาเนนการในปทผานมาไดดาเนนการแกไขปญหาดานพลงงานโดยไดจดทาพลงงานทดแทนจากมวลชวภาพทไดจากเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรในทองถนและมลววซงสามารถใชทดแทนพลงงานเชอเพลงจากฟนไดเปนอยางด และไดมการใชเทคโนโลยเตาลดควนสามารถลดควนไฟทเกดจากการเคยวนาปเปนเวลานานไดทาใหสขภาพของผผลตดขนและยงชวยใหลดมลภาวะจากควนไฟทไปรบกวนในบรเวณหมบานไดอกดวย สวนปญหาทเกดจากกากปทไดจากการยอยป และการเลยงปจะไดดาเนนการตอไปในป 2555 ดงนนเพอเปนการสรางศกยภาพความเขมแขงของชมชน จงตองการใชองคความรทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนแผนแมบทในการพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชนและเปนเครองมอในการพฒนาตอยอดองคความรจากภมปญญาทองถนเพอพฒนาหมบานนาป (สนสล) ใหเปนหมบานแมขายวทยาศาตรและเทคโนลในการผลตนาปตอไป

2 เปาหมายทตองการพฒนาหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลยใหมความเชยวชาญดานใด เปาหมายในการพฒนาหมบานนาป (สนสล) ใหเปนหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลยดานการผลตนาปทปลอดภย ปลอดมลภาวะ เปนมตรกบสงแวดลอม และสามารถพงพาตวเองไดอยางยงยน

3 ขนตอนการดาเนนงาน 3 ป (โปรดระบขนตอนการดาเนนงานทตอเนองเปนลาดบขนตอนในการพฒนาเปนหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลยใหชดเจน)

1. สงเสรมใหผผลตนาปสรางมาตรฐานความสะอาดและปลอดภยในการผลต2. สรางศกยภาพในการดาเนนงานโดยการจดตงกลมผผลตนาปสนสล และทาใหกลมมองคความรดานการบรหารจดการและแกไขปญหาในการผลต๓. พฒนาผลตภณฑนาป๔. ลดตนทนดานพลงงาน โดยการพฒนาพลงงานทางเลอกใหเหมาะสมกบการผลต เพอนาไปใชในการผลตทดแทนพลงงานเชอเพลงทใชอยในปจจบน๕. ลดมลภาวะในการผลตและของเสยทเกดขนจากการผลต๖. เพมมลคาจากของเสยทเกดจากการผลตเพอนาไปใชในภาคการเกษตร๗. ความตอเนองของการผลต ปรมาณการผลตใหพอเพยงกบความตองการของผบรโภค๘. จดตงศนยถายทอดเทคโนโลยการผลตนาปแบบครบวงจรเพอถายทอดเทคโนโลย

4 แผนการดาเนนงานใน 3 ป

กจกรรมระยะเวลา (ป)

2555 2556 25571.สงเสรมใหผผลตนาปสรางมาตรฐานความสะอาดและปลอดภยในการผลต2.สรางศกยภาพในการดาเนนงานโดยการจดตงกลมผผลตนาปสนสล และทาใหกลมมองคความรดานการบรหารจดการและแกไขปญหาในการผลต

4

3.ลดตนทนดานพลงงาน โดยการพฒนาพลงงานทางเลอก4.ลดมลภาวะในการผลตและของเสยทเกดขนจากการผลต5. เพมมลคาจากของเสยทเกดจากการผลตเพอนาไปใชในภาคการเกษตร6. ปรมาณการผลตใหพอเพยงกบความตองการของผบรโภค7. จดตงศนยถายทอดเทคโนโลยการผลตนาปแบบครบวงจรเพอถายทอดเทคโนโลย8. พฒนาผลตภณฑนาป

4.5 ผลผลต (ทคาดวาจะเกดขนจากการดาเนนโครงการ 3 ป)ตวชวดผลผลต เปาหมาย หนวยนบ

1.จ านวน ผ ร บ การถ ายทอดเทคโนโลย

๑๕0 คน

1. นาปแปรรป 2 ผลตภณฑ2. การนาเทคโนโลยไปใช

ในการผลต๔ เทคโนโลย

4.6 ผลลพธ (ทคาดวาจะเกดขนจากการดาเนนโครงการ 3 ป)ตวชวดผลลพธ เปาหมาย หนวยนบ

1. รอยละความพงพอใจของผรบการถายทอดเทคโนโลย

80 รอยละ

2. มาตรฐานของผลตภณฑนาป

1 การรบรองมาตรฐานจากผลตภณฑชมชน

3. มลภาวะจากการผลตนาปลดลง

ลดปญหาดานควนและกลน คามาตรฐาน

4. สขภาพของผผลตนาปดขน ปญหาดานสขภาพลดลง คามาตรฐานการตรวจสขภาพ

5. วตถประสงคโครงการ๑. เพอใหเปนหมบานตนแบบทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในการพงตนเอง ของชมชนรอบหนองเลงทราย จงหวดพะเยา2. เพอใชความรทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการพฒนาผลตภณฑและตอยอดภมปญญาทองถน

5

3. เพอลดรายจาย เพมรายได และสรางความเขมแขงใหแกชมชน บานสนสล4. เพอสรางศกยภาพของสมาชกในกลมการแปรรปผลตผลทางการเกษตร ในดานการจดการองคกรการผลต และ การใชประโยชนจากพลงงานทดแทน รวมถงการจดการและแกไขปญหาและอปสรรคตางๆของกลม5. เพอสรางเครอขายดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยระหวาง มหาวทยาลย ภาครฐ และภาคประชาชน

6. กลมเปาหมาย กลมวสาหกจนาป หมบานสนสล ตาบล เจรญราษฎร อาเภอแมใจ จงหวดพะเยา

7. พนทดาเนนการ หมบานสนสล ตาบล เจรญราษฎร อาเภอแมใจ จงหวดพะเยา8. ระยะเวลาดาเนนการ 2555

9. แนวคดการพฒนาหมบานเปาหมาย ( กาหนดรายละเอยดขององคประกอบกระบวนการพฒนาหมบานเปาหมาย ในรปแผนภม ซงประกอบดวยขนตอน Input - Process – Output /Outcome )

1. วตถดบในการผลต2. แรงงานกลมผผลตนาป๓. ตนทนการผลต๔. เทคโนโลย๕ . ห น ว ย ง า นสนบสนน

1. กระบวนการผลตทปลอดภยไดมาตรฐาน๒ . กระบวนการลดการใชพลงงาน๓.กระบวนการลดต น ท น ด า น ก า รผลต๔.กระบวนการพฒนาผลตภณฑ5. กระบวนการการจดการองคกรและการเงน6. กระบวนการลดมลภาวะและของเสย

1. ผลตภณฑนาปในรปแบบตางๆ๒. จานวนผทไดรบการถายทอดไมนอยกวา 150 คน3.รายไดเพมขนไมต า ก ว า 1 , 0 0 0บาท ตอผผลต4. เกดกลมวสาหกจการผลตนาปสรสล5 . ก า ร น าเทคโนโลยท ไดรบการถายทอดไปใชไมน อ ย ก ว า 4เทคโนโลย

1. มาตรฐานในการผลตนาป2. ความพงพอใจของผบรโภค3. มลภาวะจากการผลตนาปลดลง4. สขภาพของผผลตนาปอยในเกณฑด5. ชมชนบานสนสลมความเขมแขงดานเศรษฐกจ6. เปนศนยเรยนร

Input Process Output Outcome

6

10. หนวยงานสนบสนน

หนวยงาน รปแบบการสนบสนน (โปรดระบ)1. เทศบาลตาบลเจรญราษฎร สถานทและพาหนะในการจดฝกอบรม2.สานกงานประมงอาเภอแมใจ วทยากรและเจาหนาทตดตามผลการดาเนนงาน3. ทรพยากรและสงแวดลอมจงหวดพะเยา วทยากรและเจาหนาท4. สาธารณสขอาเภอแมใจ การตรวจสขภาพและผลตภณฑอาหาร

11. การดาเนนโครงการ

11.1 ขนตอนการดาเนนงานในปทเสนอ (โปรดระบขนตอนการดาเนนงานใหชดเจน)กจกรรมและวธดาเนนงาน ประกอบดวย 6 กจกรรมหลก1. การเตรยมการ

- ขออนมตโครงการฯ - จดเตรยมวสดอปกรณสาหรบการฝกอบรม พรอมประสานงานกบกลมวสาหกจตางๆชมชนหมบานสนสล ตาบล เจรญราษฎร อาเภอแมใจ จงหวดพะเยา เพอวางแผนการ ถายทอดเทคโนโลย - ตดตอวทยากรผถายทอดความร ผเชยวชาญทางดานตางๆจากมหาวทยาลยพะเยา และหนวยงานทเกยวของ - จดทาแบบสอบถามยนยนสทธผรวมฝกอบรมปฏบตการ

2. การดาเนนงานหรอใหบรการ การดาเนนงานรอบท 1 (กอนเรมดาเนนงานจะมการสารวจเกยวกบขอมลพนฐานในดานตาง ๆ ของกลมวสาหกจและชมชนทเปนพนทตงของกลมเพอประเมนถงรปแบบ การอบรมและสมมนาเกยวกบเทคโนโลยในดานตางๆเพอการพงพา

การดาเนนงานรอบท 2 (จะดาเนนการเมอการดาเนนงานรอบท 1 ผานไปแลว 1 เดอนโดยเกษตรกรและผสนใจทเขารวมตองเปนชดทผานการฝกอบรมจากการดา และรายละเอยดของเทคโนโลยในดานตางๆทเกยวของ- ภาคปฏบตเปนการสอนและสาธตเทคโนโลยในดานตางๆทเกยวของ

3. การตดตามและประเมนผล การตดตามผลสาหรบโครงการนจะมการตดตามประเมนผลทนทหลงเสรจสนการอบรม 4. รายงานผลการดาเนนงานทก 3 เดอน 5.สรปผลการดาเนนงานโครงการหมบานนาปสนสล

2. หลกสตรรายวชา

2.1 หลกสตรการผลตปยอนทรยจากกากป

วทยากร สรวฒน บญชยศร (วท.ม) มหาวทยาลยพะเยา

2.2 หลกสตรการเลยงปนาปลอดภย

7

วทยากร สทธศกด ปนมงคลกล (วท.ด) มหาวทยาลยพะเยา

ผลการดาเนนงาน

กระบวนการผลตนาปบานสนสล

สวนผสม กระบวนการผลตนาป สวนใหญมาจากธรรมชาตจงไมมการตกคางจาก

สารเคม สวนผสมหลกๆ ไดแก

1) ปนา ตองเปนปนาสดๆทยงเปนๆ เพราะปตายจะเสยรสชาตและปองกนการนาปถก

สารพษมาผลตนาป

2) ตะไคร ประโยชนชวยแกกลนคาว

3) ใบมะกอก ชวยแกขมเปรยว

4) ฝบฝรง ชวยใหนาปไมแนนเละ

5) เกลอชวยรกษาสภาพและความกลมกลอม

สวนประกอบสาคญโดยประมาณของนาป

1. ป 60 %

2. นา 32.5 %

3. ตะไคร 3%

4. ใบขา 2%

5. ใบมะกอก 2%

6. ใบฝรง 0.5 %

คณคาทางโภชนาการ

มปรมาณของโปรตน 31.67 %

ไขมน 2.54 %

คารโบไฮเดรต 12.68 %

เถาและเสนใย 22.52 %

ธาตเหลก 0.1 %

โซเดยม 3.25 %

แคลเซยมและสงกะส 0.87 %

8

อปกรณในกระบวนการผลตนาป

1) เครองบด หรอครกสาหรบบดป โดยไดมการประยกตใชเครองบดแปงนามาใชเปน

เครองบดป

2) กระทะ หรอ หมอ ทสะอาด

3) ตะแกรง เพอใชกรองนาปสดและแยกกากของปออกโดยใชตะแกรงทสะอาด

4) ไมพาย ใชกวนนาปขณะทกาลงเคยว

5) เตา หากเปนการผลตจานวนนอยจะใชเตาถานธรรมดา แตถาผลตจานวนมากๆ จะกอ

เตาโดยใชอฐกอและโบกดวยดนเหนยว

6) ฟน ใชสาหรบเปยเชอเพลงในการเคยวปนา จะไมใชแกสเพราะจะทาใหนาปเสยรสชาต

ขาดคณภาพ โดยจะใชไมทไดจากการตดแตงกงสวนลนจ สวนลาไย เพอใชทรพยากร

ในทองถนมาเปนพลงงานเปนหลก

ขนตอนการทานาป

ขนตอนท 1 การจดเตรยมวตถดบ

ลางปนาใหสะอาดแลวนามาโม ดวยเครองบด โดยขนตอนนจะหนสมนไพร

ประกอบดวย ใบตะไคร ใบขา ใบมะกอก ใบฝรง ใสลงไปในขณะบดเพอชวยดบกลน ในอตร

สวน ป 100 กโลกรม : ตะไคร 3 กโลกรม ใบขา 2 กโลกรม ใบมะกอก 2 กโลกรม ใบฝรง ½

กโลกรม นาสะอาด 40 ลตร

9

ขนตอนท 2 การคนนาป

นาปทโมจนแหลกแลวมาคนเอานาออก วธการคนทาแบบคนนากะท กลาวคอใช

กระชอน หรอตะแกรง แลวแตสะดวก ในการคนใหเหลอแตกากป นาปทคนไดเรยกวานาปดบ

จานวน 50 ลตรสวนกากปทเหลอนาไปกองตากแดดเพอเกบไวทาปยหมกไวขายหรอใชเอง

จากนนนานาปดบใสถงหมกทงไว ตงแต 4-6ชวโมง สงเกตนาปหมกถามฟองอากาศขนและม

กลนแสดงวาหมกไดท

10

11

ขนตอนท 3 การเคยวนาป

นานาปหมกใสกระทะขนาดใหญ ไปตงไฟ โดยใชไฟปานกลาง ประมาณ 100 องศาใน

ชวงแรก หลงจากนนใชไฟออนๆคนไปเรอยๆ จนนาปเรมขนเหนยว ปรงรสดวยเกลอแลวแต

ความชอบเคยวไปเรอยๆ โดยใชไฟออน จนนาปงวดคลายยางมะตม ยกออกจากเตาทงไวให

เยน เมอนาปเยนลงแลว จะแขงตวนมคลายแยมผลดไม หรอกะป นาปทมคณภาพดจะตองมส

ดาสนท มกลนเฉพาะ จะไดนาปสาเรจ 14 กโลกรม

ขนตอนท 4 การเกบรกษานาป

นานาปสาเรจทไดใสในภาชนะบรรจทสะอาด มฝาปดมดชด เพอรกษาคณภาพของนา

ป

12

1. การผลตปยอนทรยจากกากป

ภาพแสดง องคประกอบของปยกากปและการกองซอนกนเพอใหเกดการหมก

นาสวนผสม มลววและกากปนาซงเปนกระดองปทไดจากการบดปเพอคนนาป และ

สาร พด.1 มาผสมและคลกเคลาใหเขากนเพอหมกในรปของการกรองซอนกนบนพนดนทงไว

จนกระทงไดสารอนทรยวตถทไมมกลนและมสนาตาลปนดาคลายดน

หมกเปนเวลา 15 วน และสามารถนาไปใชโรยแปลงปลกขาว โดยไดมการทดลองกบ

แปลงปลกขาวของเกษตรกรเปรยบเทยบกบปยเคมและปยคอกไดผลดงน

1.1 คณสมบตทางเคมของอาหารเสรมดน (soil nourishment)

ผลการวเคราะหคณสมบตทางเคมของอาหารเสรมดนทใชในการทดลอง

พบวา ตวอยางปยหมกอนทรยจากกระดองป มลกษณะเปนสนาตาลปนดาคลายดน เมอนามา

ตากแหงแลวทาการบดใหละเอยดหลงจากนนนาไปวเคราะหคณสมบตทางเคมพบวามคา

อนทรยวตถเทากบ 24.88 % อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจนเทากบ 9 ไนโตรเจนเทากบ 1.57

13

% ฟอสฟอรสเทากบ 0.94 % โพแทสเซยมเทากบ 1.34 % และโซเดยมเทากบ 3.85 % (ตาราง

ท 5)

ตวอยางกระดองป มลกษณะเปนสนาตาล เมอนามาตากแหงแลวทาการ

บดใหละเอยดหลงจากนนนาไปวเคราะหคณสมบตทางเคมพบวามคาอนทรยวตถเทากบ 9.22

% อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจนเทากบ 5 ไนโตรเจนเทากบ 1.14 % ฟอสฟอรสเทากบ 1.79

% โพแทสเซยมเทากบ 2.79 % และโซเดยมเทากบ 0.86 % (ตารางท 5)

ตวอยางมลวว มลกษณะเปนสนาตาล เมอนามาตากแหงแลวทาการบดให

ละเอยดหลงจากนนนาไปวเคราะหคณสมบตทางเคมพบวามคาอนทรยวตถเทากบ 26.64 %

อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจนเทากบ 13 ไนโตรเจนเทากบ 1.21 % ฟอสฟอรสเทากบ 0.59

% โพแทสเซยมเทากบ 2.55 % และโซเดยมเทากบ 1.76 % (ตารางท 2)

ตาราง คณสมบตทางเคมของอาหารเสรมดน

เมอพจารณาตามมาตรฐานปยอนทรยของกรมพฒนาทดนแลว พบวามเพยงปยหมกอนทรย

จากกระดองปเทานนทผานมาตรฐานปยอนทรยเกรด 2 สวนกระดองปและมลววไมผาน

มาตรฐาน

คณสมบตทางเคม ผลการวเคราะห

ปยหมกอนทรย

จากกระดองป

กระดองป มลวว

อนทรยวตถ (OM) % 24.88 9.22 26.64

C/N (อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจน) 9 5 13

ไนโตรเจน (N) % 1.57 1.14 1.21

ฟอสฟอรส (P) % 0.94 1.79 0.59

โพแทสเซยม (K) % 1.34 2.79 2.55

โซเดยม (Na) % 3.85 0.86 1.76

14

ภาพใบรบรองมาตรฐานปยอนทรยของปยหมกอนทรยจากกระดองป โดยกรมพฒนาทดน

1.2 ผลการวดคาทางกายภาพของดน

คาความแขงหนาดน

คาความแขงหนาดนของสถานทเพาะปลกทใชเปนแปลงปลก

ทดลอง จะเหนไดวาความแขงหนาดนมคาอยในชวง 0 – 426.30 kPa โดยแปลงปลก

ทดลองทเปนชดมลววมความแขงหนาดนสงสดอยท 426.30 kPa และความแขงหนา

ดนตาสดอยท 0 kPa

กราฟแสดงคาความแขงหนาดน

15

คา pH ของดน

การวดคา pH ของดนบรเวณแปลงปลกทดลองในแตละชดการทดลอง

พบวา คา pH ของดนมคาอยในชวง 6.5 - 7.5 โดยแปลงปลกทดลองทเปนกระดองปและมลวว

จะมคา pH สงสดอยท 7.5 และชดควบคมมคา pH ตาสดอยท 6.5

แสดงคา pH ของดน

คา Electrical conductivity (EC) ของดน

การวดคา EC ของดนบรเวณแปลงปลกทดลองในแตละชดการทดลอง

พบวา ทกชดการทดลองมคา EC ใกลเคยงกนทงหมด ยกเวนชดการทดลองทเปนมลววและ

กระดองปซงมคา EC สงกวาทกชดการทดลองแสดงวาดนมความเคม

กราฟแสดงคา EC ของดน

16

1.3 ผลการเจรญเตบโตของขาว

ปรมาณคลอโรฟลล

ผลการศกษาปรมาณคลอโรฟลลของขาว บรเวณโคนใบ กลางใบ และ ปลาย

ใบ พบวา ทกชดการททดลองไมมผลตอการสรางรงควตถยกเวนชดการทดลองทเปนมลวว

กราฟแสดงปรมาณของคลอโรฟลลในใบของขาว

นาหนกสด

จากการชงนาหนกสดสวนใบและลาตนของขาว พบวา นาหนกสดของขาว

อยในชวง 20.0 – 100.0 กรม โดยทชดการทดลองทเปนปยเคมจะมนาหนกสดมากทสดอยท

112.6 กรม และชดการทดลองทเปนมลววจะมนาหนกสดนอยทสดอยท 89.4 กรม

กราฟแสดงนาหนกสดในสวนของลาตนและใบของขาว

17

นาหนกแหง

จากการชงนาหนกแหงสวนใบและลาตนของขาว พบวาทกชดการทดลองมคา

ของนาหนกลดลง 50 เปอรเซนต ยกเวนชดการทดลองทเปนกระดองปและมลววทมคาของ

นาหนกลดลงมากกวา 50 เปอรเซนต

กราฟแสดงนาหนกแหงในสวนของลาตนและใบของขาว

ความสงลาตน

จากผลการเจรญเตบโตของขาวดานความสง พบวา ขาวมการเตบโตตามปกต

โดยทมการเตบโตตามเวลา ซงมแนวโนมวาปยเคมและปยหมกอนทรยจากกระดองปนน

สงเสรมตอการเตบโตทางลาตนของขาวสงกวาชดการทดลองอนๆ และนอกจากนปยทง 2 ชนด

นยงมผลตอการเตบโตของลาตนเหมอนกนทกประการ

ภาพท 8 กราฟแสดงคาเฉลยความสงลาตนของขาว

4.4 ผลการวดดานผลผลต

18

จานวนเมลด

จากผลการนบจานวนเมลดขาวพบวา ชดทปยเคมมจานวนเมลด/กอ เฉลย สง

ทสด คอ 173.55 เมลด รองลงมาเปน ชดปยหมกอนทรยจากกระดองปมจานวนเมลด/กอ

เฉลย คอ 138.41 เมลด สวน ชดกระดองป ชดควบคม และชดมลวว มจานวนเมลด/กอ เฉลย

ตาทสด คอ 109.65 เมลด 108.03 เมลด และ 97.80 เมลด ตามลาดบ)

กราฟแสดงจานวนเมลดของขาวในทกชดการทดลอง

นาหนกเมลด

จากผลการวดดานผลผลตของนาหนกเมลดโดยการสมดวยการตแปลง 1x1

เมตร พบวาในแปลงของชดควบคมทาการตดขาวจานวนทงหมด 238 กอ ไดนาหนกเมลด

รวมอยท 5.7 กโลกรม, แปลงของชดปยเคมทาการตดขาวจานวนทงหมด 210 กอ ไดนาหนก

เมลดอยท 7.7 กโลกรม, แปลงของปยหมกอนทรยจากกระดองปทาการจดขาวจานวนทงหมด

221 กอ ไดนาหนกเมลดอยท 6.7 กโลกรม, แปลงของกากปทาการตดขาวจานวนทงหมด 238

กอ ไดนาหนกเมลดอยท 5.8 กโลกรม และแปลงของชดมลววทาการตดขาวจานวนทงหมด

238 กอ ไดนาหนกเมลดอยท 5.5 กโลกรม

19

กราฟแสดงนาหนกเมลดของขาวในทกชดการทดลอง

สรปผลการทดลอง

เมอพจารณาปจจยทางภายภาพและเคมของดน พบวาในทกกรรมวธไมมความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญ บงชวาอาหารเสรมดน (soil nourishment) ในการทดลองนมได

เปลยนคณสมบตดนแตประการใดเมอเทยบกบชดควบคมทมไดมการเตมอาหารเสรมดนใดๆ

ทงสน เมอพจารณาการเตบโตเชงวฒนภาคดานลาตนและใบพบวามแนวโนมทปยเคมและปย

หมกอนทรยจากกระดองปทาใหตนขาวมความสง นาหนกสดและนาหนกแหงของตน (shoot)

มากทสด ซงความโดดเดนจากกรรมวธการใหปยนมไดเกดจากการปรบสภาพโครงสรางดนให

เหมาะสมมากขนหรอเกดจากปรมาณคลอโรฟลลทสงขน แตคาดวาเกดจากการปรบตวเพอดด

ซมธาตอาหารทมสงในกรรมวธทงสองเพอนามาสรางโครงรางของพชมากขนนนเอง เมอทา

การเกบเกยวผลผลตขาวยงพบความสอดคลองนกบการเตบโตเชงวฒนภาค กลาวคอจานวน

เมลดขาวและนาหนกรวมของเมลดขาวมคาสงสดในขาวทไดรบปยเคม และปยหมกอนทรยจาก

กระดองปเชนกน อนเนองจากตนขาวทไดรบธาตอาหารสงสามารถแบงปนธาตอาหาร

(nutrient parititioning) สกระบวนการเตบโตทางดานวฒนภาคและกระบวนการสบพนธไดด ซง

สะทอนออกมาในรปของปรมาณผลผลตทมจานวนสงมากเมอเทยบกบกรรมวธอนๆ

20

อบรมการเลยงปนา

การเลยงปนา

ปนา

ปนาเปนปนาจดทพบมอยทวไปตามทงนาและในทลมของประเทศไทย เปนกลมปทมวถชวต ม

ระบบนเวศนและถนทอยอาศย แตกตางไปจากปลาหวย (creek crab) ปนาตก (waterfall crab

หรอ stream crab) และปปา (land crab) ดวยเหตนนกอนกรมวธานจงไดแยกปนาออกจากป

3 กลมขางตน และจดใหอยในวงค Parathelphusidae ในประเทศไทยพบม 8 ชนด ในภาคตาง

ๆ ดงน :

1. Somanniathelphusa germaini พบใน 27 จงหวดคอ คอ ภาคกลาง 22 จงหวด ภาคตะวนตก

2 จงหวด ภาคตะวนออก1จงหวด ภาคใต1 จงหวดและภาคเหนอ 1 จงหวด

2. S. bangkokensis พบใน 18 จงหวดคอ คอ ภาคกลาง 8 จงหวด ภาคตะวนตก 4 จงหวด

ภาคตะวนออก 2 จงหวด และภาคใต 13 จงหวด

3. S. sexpunetata พบใน 19 จงหวดคอ คอ ภาคกลาง 1 จงหวด ภาคตะวนตก 1 จงหวด ภาค

ตะวนออก 4 จงหวด และภาคใต 13 จงหวด

4. S. maehongsonensis เปนปชนดใหม ทพบในแหงเดยวในจงหวดแมฮองสอน

5. S. fangensis เปนปชนดใหมทพบใน จงหวดลาปางและเชยงใหม

6. S. denchaii เปนปชนดใหมทพบใน จงหวดแพร

7. S. nani เปนปชนดใหมลาสดทพบใน จงหวดนาน และ

8. S. dugasti (Esanthelphusa dugasti) พบใน ภาคกลาง 10 จงหวด ภาคตะวนตก 3 จงหวด

ภาคตะวนออก 3 จงหวด และภาคเหนอ 9 จงหวด และภาค ตะวนออกเฉยงเหนอ 16 จงหวด

การแพรกระจายของปแตละชนด

ปนาบางชนดเชน S. dugasti มอาณาเขตการแพรกระจายกวางมากถง 40 จงหวด ใน

ภาคกลางมปอยถง 3 ชนด ในภาคใตพบม 2 ชนด ทางภาคเหนอบางจงหวดพบมชนดเดยว

http://2.bp.blogspot.com/-CwvFMdZ1am0/T7KPzFtP3II/AAAAAAAACvg/tQtjbM1RNDE/s1600/%BB%D9%B9%D21.jpg

21

ปจจยทเปนตวกาหนดการแพรกระจายของปแตละชนด เปนเรองทนาสนใจและมคาควรแก

การศกษา เชนกรณของปนา S. denchaii ทพบในอาเภอเดนชยจงหวดแพร และปนา S. nani ท

พบใน จงหวดนาน เปนตน จงหวดทงสองอยใกลกนมาก และพนทกเปนผนแผนดนตดตอกน

สภาพดนฟาอากาศ หรอปรมาณนาฝนกใกลเคยงกน

มรดกดนของชาวอสาน

ปนาชนด S. dugasti แมจะมขอบเขตการแพรกระจายคลอบคลมถง41 จงหวดกตาม แตกเปนป

ชนดเดยวเทานนทพบมในภาคอสาน ดวยเหตผลอนนปชนดน ครงหนง เคยใช ชอวา

Esanthelphusa dugasti ซงบงบอกถงถนทอยอาศยของปชนดชนดนเปนอยางด ปชนดนถาจะ

ถอวาเปนมรดกดนของชนชาวอสานกคงไมผด เพราะเปนทรพยตดแผนดนทคนอสานมสทธท

จะเกบเกยวหรอนามาใช ประโยชนได แตจะใชประโยชนอยางไรถงจะคมคาและยงยน ไมเปน

พษเปนภยตอตวเองหรอผอนนนขนอยกบภมปญญาของแตละ ทาน

ปนาแหลงอาหารโปรตนราคาถก

ปนาจดไดวาเปนแหลงอาหารโปรตนสตวราคาถกและหาไดงายในธรรมชาต เปนปทม

ความสาคญทางเศรษฐกจ ทประมงและเกษตรกรรายยอยในภาคอสานทกคนรจกและคนเคย

เปนอยางด เพราะเปนปทมความสาคญตอวถการดารงชวตของคนเหลานน

แหลงทอยอาศย

ปนาชอบขดรอาศยอยตามทงนา คนนา บรเวณชายคลอง คนค และคนคลอง

ชลประทานตาง ๆ โดยมแหลงอาหารและนาเปนปจจยหลก ลกษณะและตาแหนงของรปนาจะ

แตกตางกนตามสภาพของพนท ดนฟาอากาศและนาซงเปนปจจยพนฐานในการดารงชวต

บรเวณทมนาปจะขดรในท ๆ นาทวมไมถง รปจะเอยงเลกนอยและไมลกนก ปากรจะอยเหนอ

นา หรอตากวาระดบนาเลกนอย เพอความสะดวกในการเขาออก รปสวนใหญจะเปนแนวเอยง

30-60 องศากบแนวระดบ รจะตรง ไมคดเคยว ในท ๆ มความชนสงหรอบรเวณทมระดบนา

ตนมากรปจะไมลกและมรขนาดไปกบ พนดน

ตามทงนาทมนาเฉอะแฉะ เชนระยะหลงการเกบเกยว ปจะขดรอาศยอยตามพนนาม

ความลกประมาณ 1 เมตร ในฤดแลงชวงเดอนมนาคม-พฤษภาคม พนนาแหง ดนขาดนา ระดบ

นาใตดนลก ปจะขดรทามมกบแนวระดบลกมาก และจะลกทสดในชวงเดอนพฤษภาคมและใช

22

ดนปดปากรเพอรกษาความชมชน ภายในร หรอไมกอพยพจากทองนาไปยงหนองนาใกลเคยง

ในกรณทเกดฝนตก เกดอทกภย นาทวมคนนา ปจะหลบอาศยเกาะอยตามกอหญารม ๆ นา

โดยใชกามเกาะตนหญาพยงตวลอยอยในนา

การผสมพนธ

เมอปเรมเขาสวยเจรญพนธขนาดประมาณ 20 มลลเมตร อาย 90 วน หรอลอกคราบ

ประมาณ 7-9 ครง ปเพศผจะมกามซายซายใหญกวากามขวาอยางเหนไดชด สวนทองท

เรยกวาจบปงจะมฐานกวางปลายเรยวแหลมคลายตวท สวนเพศเมยกามเลก กามทงสองม

ความแตกตางกนไมมาก จบปงทมลกษณะเลกเรยวในระยะทยงไมสมบรณเพศ (ทเรยกวาป

กะเทย) กจะขยายเปนแผนกวางครงวงกลมเกอบเตมสวนทอง ปลายมน ทขอบมขนละเอยด

เพอประโยชนในการอมไข เมอเปรยบเทยบขนาด ถาอายเทากนปเพศผจะมขนาดใหญกวาป

เพศเมยเสมอ

เมอเขาฤดฝนปจะออกจากรเพอหาอาหาร ตามแหลงนา และผสมพนธ ในฤดผสมพนธปเพศ

เมยจะมพฤตกรรมกาวราว ด เมอตวผเขาใกล ปเพศผจะมปฏกรยาตอบสนองโดยแสดงอาการ

ปกปองตวเอพรอมกบไลปเพศเมย เปนระยะ ๆ เมอไดจงหวะ ปเพศผตวจะขนครอมและใชขา

เดนคท 2-4 พยงปเพศเมยไวขางลาง การจบคในลกษณะนจะดาเนนตอเนองกนประมาณ 3-4

วน จนกระทงปเพศเมยลอกคราบ ในชวงทปเพศเมยกระดองนมน ปเพศผจะทาหนาพะยงปเพศ

เมยไว เพอไมใหปเพศเมยทตวนมและบอบบางนนไดรบอนตราย ทาหนาทปกปองถามศตรเขา

ใกล เมอจะผสมพนธ ปเพศผจะจบปเพศเมยหงายกลบ เอาดานทองขน และสอดตวเขาไป

ระหวางจบปงของปเพศเมย เพอสอดอวยวะสบพนธ ทอยบรเวณโคนขาคท4 ขางละ1 ค คบนม

ลกษณะ เรยวแหลมและ เลก ทาหนาทเปนทอทางเดนของนาเชอเพศผ สวนคลางหนามทโคน

จะทาหนาทยดใหหนาทองของปเพศผตดกบปเพศเมย และมกลไกสาหรบฉดนาเชอผานอวยวะ

คบนเขาสรเปดของปเพศเมย (gonopore) ทบรเวณหนาอก (ใกลโคนขาคทสาม)ใตจบปงซงม

สองร เพอไปเกบไวในถงนาเชอ (spermatophore) ทอยบรเวณปลายสดของรเปดของปเพศเมย

ขนตอนการผสมพนธนจะกนเวลาประมาณ 3 ชวโมง นาเชอของปเพศผทเกบไวในปเพศมนจะม

สามารถมชวตประมาณ 3-4 เดอน

ปเพศเมยเมอไดรบนาเชอเพศผเรยบแลวกจะกลบตวอยในทาปกต ปเพศผยงคงเกาะ

หลงปเพศเมยตอไปอกประมาณ 2-3 วน เพอใหความคมครองปเพศเมยจนกวาปเพศเมยจะ

แขงแรงและสามารถดารงชวต ไดตามปรกต จงละจากปเพศเมยออกไปหากนตามแหลงนาหา

อาหาร เพอสรางความสมบรณใหแกตวเอง เพอเตรยมตวพรอมสาหรบเผชญกบชวตในชวง

23

เดอน พฤศจกายน-ธนวาคมซงอากาศเยนและมอาหารจากด วธทปนาใชปฏบตและไดผลดจน

กลายเปนกจกรรมหนงในวถชวตของปนา คอการลงรจาศลในชวงเดอน พฤศจกายน-ธนวาคม

ในชวงนปจะไมกนอาหารและไมเคลอนไหวถาไมจาเปนเพอประหยดพลงงาน ทมอยจากด ปจะ

ขนจากรออกมาหากนอกครงหนงเมอ เมอระดบนาลดป ซงเปนชวงทมอาหารอดมสมบรณ

วชพชตาง ๆ งอกงาม และจะเรมผสมพนธอกครงหนงในชวงตนฤดฝนตามวธชวตปนาตอไป

ฤดวางไข ปนาจะวางไขปละครงในชวง เดอนกมพาพนธ-กรกฎาคม โดยมนาเปนปจจย

สาคญ ไมวานานนจะมาจากนาฝนหรอจากชลประทาน ปเพศเมยเมอผสมพนธแลวจะขดรใหม

หรอซอมรเกาทมอยตามคนนาสง จากระดบนา หรอตามทงวนาทนาไมขง เพอเตรยมอมไข

และจะไมลอกคราบจนกวาไขจะฟกเปนตว

การพฒนาของไข

เมอไดรบการผสมจากปเพศผแลว ไขจะเรมพฒนาอยภายในชองวางภายในตวระหวางกระดอง

การพฒนาของไขแบงไดเปน ส ระยะดงนคอ

• ระยะท 1 รงไขยงไมพฒนา มลกษณะเปนเสนยาวแบน 2 เสนแซกอยระหวางชองวางภายใน

ลาตว ตามขอบกระดองดานหนาบน

• ระยะท 2 รงไขขยายใหญ คลมชองวางภายในลาตวประมาณรอยละ 10-20 ไขเรมมสครม

หรอเหลองออน

• ระยะท 3 รงไขเรมขยายตว ขดไปตามชองวางภายในลาตวคลมพนทประมาณรอยละ 20-70

ไขมสเหลองออน

• ระยะท4 รงไขพฒนาสมบรณเตมท แผเตมชองวางภายในลาตว ผวมนวาว แยกเปนเมดมส

เหลองแก หรอสม

ไขเมอพฒนาสมบรณเตมท เมอแยกเปนเมดแลวจะถกสงออกไปตามทอนาไขเพอผสมกบ

นาเชอเพศผผ ทจะถกขบออกมาจากถงเกบนาเชอ ไขทผสมแลวจะถกขบออกมาทางรเปดท

หนาอก รยางคท2-5 จะผลตสารเหนยวออกมายดไขตดไวกบขนของรยางคทงสค ทมลกษณะ

เปนแผงคลายขนนก ทจบปงหนาทอง ปแตละแมจะมไขประมาณ 65-2,440 ฟอง ขนอยกบ

ขนาดป แมปขนาดกระดองกวางประมาณ 30-50 มลลเมตรจะมไขโดยเฉลยประมาณ 700

ฟอง ประมาณ 10-12 วน ไขทผสมแลวทตดกบจบปงในบรเวณหนาอกกจะฟกเปนลกป

ขนาดเลก แตลกปเหลานคงเกาะอาศยอยกบจบปงอย โดยแมปจะใชรยางคทบรเวณหนาทอง

โบกพดกระแสนามอาหารและออกซเจนมา เลยงตวออน ประมาณ 20-23 วน ลกปกจะลอก

คราบ เปนลกปวยออนทมลกษณะครบถวนเหมอนพอและแม เมอแมปเหนวาลกปแขงแรง

พอทจะดารงชวตดวยตวเองแลว กจะใชกามเขยลกปใหหลดออกจากจบปง แตถาสภาวะ

24

แวดลอมไมเหมาะ เชนไมมนา หรอแลงเกนไป การพฒนาของลกปในชวงนอาจจะชา บางครง

อาจจะยดเวลาอก 1- 2 เดอน ถงจะลอกคราบ แมปถงจะเ ขยออกจากจบปง

การกนอาหาร

ปนากนอาหารทกชนด ตงแตสารอนทรยในดนจนกระทงพชหรอสตวทมชวตและตาย

แลว ดวยเหตนปราชญชาวบานในภาคอสานจงมความเชออยางสนทใจวา ปนามบทบาทสาคญ

และมสวนชวยทาใหระบบนเวศนในแผนดนอสานเกดความ สมบรณ เพราะปนามระบบยอย

อาหารทสามารถดดซมสารอนทรยจากดนได ดงนนปนาสามารถกนดนทมสารอนทรยทเนา

เปอยไดโดยตรง สตวทเปนอาหารของปนาในธรรมชาตได แก ไรนา ลกนา กงฝอย ลกหอย

ปลาขนาดเลก และตวออนของแมลงทเจรญเตบโตในนา รวมทงปดวยกนทมขนาดเลกหรอท

กาลงลอกคราบ สาหรบพชปจะกนพชทมลาตนออน เชนตนขาว หญาและวชพชนาตาง ๆ ปนา

สวนใหญจะออกหากนในเวลากลางคน

ทาไมปนาถงกดตนกนขาว

ยงไมทราบสามเหตแนชดวาทาไมปนาถงชอบกดตนขาวซงเปนพชเศรษฐกจท สรางรายไดหลก

ใหแกเกษตรกรในภาคอสาน ปตวหนงจะกดกนตนขาวกตนในเวลาหนงยงไมมคาตอบ แตท

ทราบแนชดกคอ ปชอบกดขาวกลาออน ในชวง 7-10 วนแรกหลงจากปกดา หลงจากนนปจะ

กดตนขาวนอยลง การทปกดกนตนขาวทปกดาใหมทมอายนอยและจะกดกนฉะเพาะสวนท

ออนและอวบนาเทานน โดยเฉพาะเนอเยอออนตรงกลางลาตน สาเหตทปกดกนตนขาวในชวง

นนกเพราะปเพงพนชวงการจาศล ซงกาลงหวและตองการอาหาร ในชวงนนในนาไมมวชพชอน

นอกจาก ตนขาวทชาวนาปกดาใหม และเปนพชชนดเดยวทมอยในผนนา ขณะทวชพชชนดอน

ๆ ยงไมมโอกาสเตบโตเจรญงอกงามใหปกดกน

การทาลายตนขาว

ความจรงแลวปนาไมไดทาความเสยหายใหแกตนขาวเปนไร ๆ หรอรอยไรอยางแมลง

หรอหน ในเนอท1 ไร ปนา จะกดกนตนขาวเพยง 1-3 ยอม คดเปนเนอทประมาณ 2-3 ตาราง

เมตรเทานน บรเวณทปชอบกดตนขาว คอบรเวณพนนาทเปนหลมเปนบอ มนาลกและขน

มากกวาปกต อาจเปนมมใด มมหนง หรอตรงกลางผนนากไดทปสามารถใชพรางตวหรอหลบ

ซอนตวไดลกษณะการกดกนตนขาว สวนมากปจะกดตนขาวในระดบสงจากพนดน

ประมาณ 2 ซม. โดยจะใชกามทาหนาทยดและโนมตนขาวเขาปาก และใช ขากรรไกร

25

(mandible) กดตนขาว ปไมกนตนขาวทกตนทปกด ปขนาดเลกทกาลงเจรญเตบโตจะกดตนขาว

มากกวาปเตมวย ปจะทาลายตนขาวไดตลอดวน ยกเวนชวงเวลาทแดดรอนจด ปชอบอากาศ

เยน โดยเฉพาะตอนหวคาทฝนตกพรา ๆ สวนปเพศไหนกดทาลายตนขาวมากกวากนนนยงไม

ทราบแนชด แตกเปนคาถามทปราชญชาวบานตองการคาตอบเหมอนกน ในบรรดาระบบการ

ทานาของไทยในปจจบน ปจะทาความเสยหายใหแกนาดามากทสด และจะกดกนตนขาวในชวง

7 วนแรกหลงจากปกดาเทานน เมอตนขาวตงตวได ลาตนแขงแลวปนากจะหยดกดตนขาว ใน

นาหวานพบวาปนาทาลายตนขาวนอยมาก โดยเฉพาะขาวทงอกจากตอซงของการปลกใน

ระบบลมตอซงจะมขนาดใหญและตนแขง ปนาไมชอบและไมกดกนแตงอยางไร

เลยงปนาปลอดสารพษ เพอการบรโภค

ปนาเลยงไดเชนเดยวกบปทะเลหรอปมา เทคนคการเลยงกเรยบงายใชเทคโนโลย

ชาวบานเปนพนฐาน บอทใชเลยงปนา จะเปนบอบอดน หรอบอซเมนต กได ถาเปนบอดนควรม

อวนมงตาถลอมรอบบอเพอปองกนปหน ถาเปนบอซเมนตกสะดวกตอการดแล รกษาและการ

จดการ บอเลยงปนาไมตองสงมาก เพอความสะดวกในการทางานควรสงไมเกน 60 ซม. สวน

ความกวางยาวนนแลวแตความเหมาะสม ขอสาคญของบอเลยงปนาคอ ประมาณ 3/4 ของ

พนทบอควรเปนดนสงประมาณ 30 ซม. เพอใหปไดขดรอยอาศย สวนทเปนดนนจะลาดเขาหา

อกสวนหนงทเปนนา

การเพาะพนธ

ปนาสามารถนามาเพาะในโรงเพาะฟกเพอผลตลกปวยออนไดเชนเดยวกบปมา หรอป

ทะเล บอทใชจะเปนบอซเมนต ถงพลาสตก หรอ ตกระจก กได ขนาดของบอกไมจากด ขนอย

กบความสะดวกในการจดการของแตละทาน

พอแมพนธ

พอแมพนธ ในระยะแรกกคงตองรวบรวมจากธรรมชาต จะเรมเพาะจากพอแมพนธกได หรอจะ

ใชแมปทมไขทจบปงและมลกปวยออนทตดกระดองอยแลวมา อนบาล กจะประหยดเวลาและ

ตนทนในการผลตไดมาก

การอนบาลลกป

ในชวง15วนแรก ควรให ไรแดง หนอนแดง เทา หรอไขตน กนเปนอาหาร หลงจากนน

ควรใหปลาหรอกงสบอาหารเมดทใชเลยงลกปลาดกกใชได เมอมอายประมาณ30วนกสามารถ

26

นาไปปลอยเลยงในบอดนหรอบอซเมนตเพอ ใหมขนาดโตเตมวยไดความหนาแนนทปลอยเลยง

ลกปในระยะนควรปลอยเลยงในปรมาณ 10,000 ตว/เนอท1 ตารางเมตร

การเจรญเตบโต

ปนามการเจรญเตบโตโดยการลอกคราบเชนเดยวกบปชนดอน ๆ หลงจากฟกเปนตว

แลวปนาจะลอกคราบประมาณ 13-15 ครงกจะโตเปนปเตมวย ไดขนาดตามทตลาดการ ตอง

ใชเวลาประมาณ 6-8 เดอน

การลอกคราบ

ปทจะลอกคราบสงเกตไดจากรอยตอทางสวนทายของกระดองจะกวางมากกวาปกต

เมอใกลจะลอกคราบปจะนงและเหยยดขาออกไปทงสองขาง จากนนรอยตอทางสวนทายของ

กระดองกจะเปดออก สวนทายพรอมกบขาเดนคสดทายจะออกมากอน ขาคถดมาจะคอย ๆ

โผลออกมาตามลาดบ สวนกามคแรกจะโผลออกมาเปนอนดบสดทาย ระยะเวลาทใชเวลาลอก

คราบทงหมดประมาณ1ชวโมง ทาปนาใหเปนปนม เพอเพมคณคาของผลตภณฑ

ปนนทาปนมไดไหม? คาตอบกคอ ปนาสามารถนามาผลตเปนปนมไดเชนเดยวกบปทะเลและป

มา ปนานมเปนผลตภณฑทนาสนใจ และสามารถเพมคณคาปนาใหสงขน ปกตปนาจะซอ-ขาย

กนกโลกรมละ 40 บาท แตถาเปนผลตภณฑปนม ราคากจะสงขนถงกโลกรมละ 100-200

บาทเปนตน ปนานมมขอดทวา เปนผลตภณฑทสะอาด สามารถบรโภคไดทงตว มปรมาณ

แคลเซยมและไคตนตอนาหนก1 กรมสง เมอเปรยบเทยบกบปนาทงตวทยงไมลอกคราบ เหมาะ

สาหรบสตร หรอผสงอายทตองการแคลเซยม ไคตนและไคโตซานไปชวยเสรมกระดก สะดวก

ตอการนาไปปรงอาหาร ทนยมมากไดแกนาไปชบแปงทอดกรอบ รบประทานทงตว

27

3. รายชอ / ทอยผเขาอบรม

ตารางท 1 ขอมลใบสมครเขารวมฝกอบรมภายใตโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ชอหมบานสนสล

ID_Personal คานาหนา ชอ นามสกล ทอย ตาบล อาเภอ จงหวด รหสไปรษณย อาย โทรศพท

1 นาง เครอสาย ภาชนนท 73 ม.7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 67

2 นาง สายบว ใจมภกด บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 51

3 นางสาว เนตรนภา ใจใจ 106 ม.7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 21

4 นางสาว สดารตน ปนสวรรณ ม.7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 20

5 นางสาว ใจด โพธเจรญ ม.7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 55 080-6706619

6 นาง หนาเหรน ปญสวรรณ ม.7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 30

7 นาง บวคา มะโนใจ บ.สนตนมวง ม.5 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 51

8 นาง หนอย ใจมณฑ บ.สนตนมวง ม.5 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 60 089-510259

9 นาง ฟองแกว ใจบญทา บ.สนตนมวง ม.5 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 51

10 นาง บวแกว ขนแกว บ.สนตนมวง ม.5 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 50 083-5697809

11 นาง เลย เชยงด ม.7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 64

12 นาย อนจทร ใจบญทา บ.สนตนมวง ม.5 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 50 089-7598403

13 นางสาว สมบรณ ปนสวรรณ 39 ม.7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 59

28

14 นาย ผดด เชยงด บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 65

15 เดกหญง กวสรา แกวโห 104/7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 14

16 นาง ณฐนรนทร ปนสวรรณ 119 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 52 089-7804418

17 นาง แลม แกวโห 104/7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 43

18 นาง ดวงจตร ปญสวรรณ 67 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 56 082-8907148

19 เดกชาย เดชานนท ภาชนนท 23 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 11

20 นาง รตนารน ภาชนนท 23 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 35

21 นาย จกร แปนบาน 119 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 15 083-8668278

22 นาง วนด แกวบญเรอง 75 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 48 084-3714170

23 นาง จนเทยง ปนสวรรณ บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 53

24 นางสาว วชราภรณ ใจมภกด 83 ม.7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 21

25 นาง สต เดชมนต 50 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 46

26 นาง ศรแกว ปนสวรรณ 47 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 60

27 นาง ศรแพร ปนสวรรณ 101 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 36 087-3027310

28 นาง จรยา ใจมภกด 96 ม. บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 43 089-2081326

29 นาย สลา ไชยะ 69 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 37 081-6033255

30 นาง จนด ใจบญทา บ.สนตนมวง ม.5 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 52 083-8691462

31 เดกชาย รณกร จนทรแกว 102/7 เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 13 084-0401205

29

32 เดกหญง สธกานต ปนสวรรณ 86 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 13

33 นาย วษรต ปนสวรรณ 87 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 27 085-7255988

34 นาง ธนษฐา กาวตะ 109 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 53 085-0328209

35 นาง ศรลา ยาวงค บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 51

36 นาง ดวงทพย ปนสวรรณ บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 46

37 นางสาว ประวณา มลชยยะ 22 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 18 082-1831229

38 นางสาว นงคราญ นนตา 39 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 17 085-5289022

39 นาย ประเสรฐ วะรวะราช 91 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 51

40 นางสาว บญมา ปงจนทร 26 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 53 089-5550296

41 นาง สมาล วะรวะราชช 91 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 47 083-5656321

42 นาย ดม ภาชนนท 73 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 67 087-6569688

43 นาย กองแกว ปนสวรรณ บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130

44 นาง ปราณ มลชยยะ 22 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 36

45 นาง สก ปนป บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 73

46 นาย อนคา กาวตะ 54 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 51 086-9128248

47 นาย สชาต ใจมภกด 103 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 42 086-1865619

48 นาย ศรวรรณ ปนสวรรณ บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 64

49 นาง นน ใจมภกด 7 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 69

30

50 นาย สงกรานต ชยญา 45 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 42 089-7583437

51 นาย ปรชญา ปนสวรรณ 41 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 46 086-9129442

52 นาง ฮอม ใจมภกด บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 62

53 นาย สคา ใจมภกด บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 52 087-3434402

54 นาง วนนา ภาชนนท 17 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 50 087-1760033

55 นาย อดร ภาชนนท บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 27 088-2140368

56 นาง บญเรอน ใจมภกด บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 58

57 นาย ทรงธรรม บญมาวรสกล 64 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 37 087-4997090

58 นาย กงแกว ยอดคา 82 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 53 089-5568389

59 เดกหญง กฤตยา ภาชนนท 7 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 13 087-5440780

60 นาง พธ แกวเมองมา 34 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 48

61 นาง คา ใจวงค 16 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 65

62 นาง ออนแกว ปนสวรรณ 86 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 47 086-1803937

63 นาย ดวงแกว กาวตะ 80 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 50 087-1800800

64 นาย หรวน ชยญา 19/7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 54

65 นาย พษณ ใจมภกด 96 ม. บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 16

66 นาง จนทรตบ ปนสวรรณ 79 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 48 086-9128279

67 นาย สทธพงค พทธวงค 27/7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 15 081-5954570

31

68 นาย นวพล อนเตยม 30 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 19

69 นาย นพชย แกวเมองมา 34 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 16

70 นางสาว สาเปง ใจยะปญญา 35 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 52

71 นาย อนสม แสงสรอย 24 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 53 084-3720199

72 นาง ฟองนวล ยอดคา 82 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 46 085-7182455

73 นาง อนเรอน กาวตะ ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 50

74 นาง สายบญ ตณราช 26 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 54

75 นาย จรญ ภาชนนท 61 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 60

76 นาง บวเขยว ภาชนนท 61 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 54

77 นาง นวลจนทร วงคเพยว 8 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 51

78 นาย สงคทอง ปนสวรรณ 40 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 56 083-5706624

79 นาย ทรนงศกด แกวเมองมา ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 46

80 นาง สรย ปนสวรรณ 40 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 53 085-0394827

81 นาง บวยม ใจมภกด 83 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 48 085-0308763

82 นาง รมรนต ปนสวรรณ 88 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 48 081-0350896

83 นางสาว หอม จราใจ บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 58 081-6026572

84 นาง เหลยม กาวตะ บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 50

85 นาง วไลวรรณ กนทะเปง 70 ม.7 บ.สนสล เจรญราษฎร แมใจ พะเยา 56130 36

32

กาหนดการอบรมโครงการบานขายวทยาศาสตร

เรอง

“หมบานนาปสนสล”

17 ธนวาคม 2555

วนท 7 สงหาคม 2554

08.30 – 09.00 ลงทะเบยน

09.00 – 10.30 น. บรรยายการผลตปยอนทรย

โดย อ.สรวฒน บญชยศร

10.30-10.45 น. พกรบประทานอาหารวาง

10.45 – 12.15 น. บรรยายการผลตปยอนทรยจากกากป

โดย อ.สรวฒน บญชยศร

12.15 – 13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน

13.00 – 14.30 น. บรรยายการเลยงป

โดย ดร.สทธศกด ปนมงคลกล

14.30-14.45 น. พกรบประทานอาหารวาง

14.45- 16.30 บรรยายการเลยงป (ตอ)

โดย ดร.สทธศกด ปนมงคลกล

33

4. ผลการประเมนระหวางการอบรม

ในทนมผเขารวมโครงการ 85 คน ซงการเสนอผลการประเมนไดแบงออกเปน 3 สวน

ดงน

สวนท 1 ขอมลสวนตว

สวนท 2 ความคดเหนของทานทมตอโครงการ

ตาราง 1 แสดงจานวนผตอบแบบสอบถามของผเขารวมโครงการแยกตามอาชพ

อาชพ จานวน (คน) รอยละ

เกษตรกร 63 75.0

แมบาน 6 7.1

พนกงานธรกจ 1 1.2

รบจาง 1 1.2

วสาหกจ 1 1.2

อนๆ 12 14.3

รวม 84 100

เหต มผไมตอบคาถาม 1 คน

จากตารางท 1 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญมอาชพเกษตรกร มจานวน 63 คน

คดเปนรอยละ 75.0 รองลงมาเปนอนๆ มจานวน 12 คน คดเปนรอยละ 14.3

ตารางท 2 แสดงจานวนผตอบแบบสอบถามของผเขารวมโครงการแยกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา จานวน (คน) รอยละ

ประถม 51 60.7

มธยมตน 12 14.3

มธยมปลาย/ปวช. 14 16.7

อนปรญญา/ปวส. 2 2.4

ปรญญาตร 2 2.4

สงกวาปรญญาตร 1 1.2

ไมไดเรยน 2 2.4

รวม 85 100

34

จากตารางท 2 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญมระดบการศกษาอยในระดบประถม

มจานวน 51 คน คดเปนรอยละ 60.7 รองลงมามระดบการศกษาอยในระดบมธยมปลาย/ปวช.

มจานวน 14 คน คดเปนรอยละ 16.7

ตาราง 3 แสดงจานวนผตอบแบบสอบถามของผเขารวมโครงการแยกตามรายไดตอเดอน

รายไดตอเดอน จานวน (คน) รอยละ

นอยกวา 1,000 บาท 33 39.3

1,001-2,000 บาท 13 15.5

2,001-3,000 บาท 12 14.3

3,001-4,000 บาท 6 7.1

4,001-5,000 บาท 7 8.3

5,001-6,000 บาท 1 1.2

6,001-7,000 บาท 3 3.6

7,001-8,000 บาท 1 1.2

8,001-9,000 บาท 3 3.6

9,001-10,000 บาท 4 4.8

มากกวา 10,000 บาท 1 1.2

รวม 84 100


จากตารางท 3 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญมรายไดนอยกวา 1,000 บาทตอ

เดอน มจานวน 33 คน คดเปนรอยละ 39.3 รองลงมามรายได1,001-2,000 บาทตอเดอน ม

จานวน 13 คน คดเปนรอยละ 15.5

ตาราง 4 แสดงจานวนผตอบแบบสอบถามของผเขารวมโครงการแยกการทราบขาวครงแรก

จากแหลงใด

การรบรขาวสาร จานวน (คน) รอยละ

จดหมายเชญ 6 3.6

การแนะนา/คนรจก 49 58.3

35

สอสารมวลชน 7 8.3

หนวยงานในทองถน 17 20.2

เจาหนาทของรฐ 7 8.3

อนๆ 1 1.2

รวม 84 100


จากตารางท 4 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญทราบขาวครงแรกจากการแนะนา/

คนรจก มจานวน 49 คน คดเปนรอยละ 58.3 รองลงมาผเขารวมโครงการสวนใหญทราบขาว

ครงแรกจากหนวยงานในทองถน มจานวน 17 คน คดเปนรอยละ 20.2

ตาราง 5 แสดงจานวนผตอบแบบสอบถามของผเขารวมโครงการทเคยไดรบการอบรม

ถายทอดเทคโนโลยจากทางคลนกเทคโนโลยนหรอไม

ความคดเหน จานวน (คน) รอยละ

เคย 43 51.2

ไมเคย 41 48.8

รวม 84 100

หมายเหต มผไมตอบคาถาม 1 คน

จากตารางท 5 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญเคยไดรบการอบรมถายทอด

เทคโนโลย จาก ทางคลนกเทคโนโลย มจานวน 43 คน คดเปนรอยละ 51.2 และเคยไดรบการ

อบรมถายทอดเทคโนโลย จาก ทางคลนกเทคโนโลย จานวน 41 คน คดเปนรอยละ 48.8

ตาราง 6 แสดงความคดเหนของผเขารวมโครงการสามารถในการนาความรไปใชประโยชน


ไมใชประโยชน 25 29.4

ใชประโยชน 60 70.6

รวม 83 100

36

จากตารางท 6 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญมความคดเหนวาสามารถนาไปใช

ประโยชนได จานวน 60 คน คดเปนรอยละ 70.6 และผเขารวมโครงการมความคดเหนวาไม

สามารถนาไปใชประโยชนได จานวน 25 คน คดเปนรอยละ 29.4

ตาราง 7 แสดงความคดเหนของผเขารวมโครงการดานเศรษฐกจ


นอยกวา 1,000 บาท 24 40

1,001-2,000 บาท 28 46.67

2,001-3,000 บาท 8 13.33

รวม 60 100

หมายเหต มผไมตอบแบบสอบถาม 25 คน

จากตารางท 7 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญมความคดเหนดานเศรษฐกจวาจะม

รายไดเพมขน 1,001-2,000 บาท จานวน 28 คน คดเปนรอยละ 46.67 และผเขารวมโครงการ

มความคดเหนดานเศรษฐกจวาจะมรายไดเพมขน จานวน 24 คน คดเปนรอยละ 40

ตาราง 8 แสดงความคดเหนของผเขารวมโครงการดานการตดตามผล


ไมตดตามผล 25 29.4

ตดตามผล 60 70.6

รวม 85 100

จากตารางท 8 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญมการตดตามผล จานวน 60 คน คด

เปนรอยละ 70.6 และผเขารวมโครงการไมมการตดตามผล จานวน 25 คน คดเปนรอยละ

29.4

37

สวนท 3 ความคดเหนของทานทมตอโครงการ

ตาราง 9 แสดงคาเฉลยความคดเหนของผเขารวมโครงการทมตอโครงการเมอจบการ

ฝกอบรม

ประเดนทประเมน คาเฉลย SD แปลผล

ขอมลวดความพงพอใจ

1. ดานกระบวนการ ขนตอนการใหบรการ(เชน การประกาศรบสมคร การ

ตดตอเชญอบรม การประสานงานและใหขอมล การดแลและการทางาน

อยางมขนตอน ฯลฯ)

4.28 0.65 ด

2. เจาหนาทผใหบรการ(เชน อธยาศยด ยมแยมแจมใส มใจในการใหบรการ

ฯลฯ)

4.51 0.69 ดเยยม

3. สงอานวยความสะดวก (สถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม

ฯลฯ)

4.14 0.69 ด

ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร

4. การนาความรไปใชประโยชน (ใชในการประกอบอาชพ หรอใชใน

ชวตประจาวน)

4.35 0.72 ด

5. ความเหมาะสมของเนอหาหลกสตร 4.29 0.69 ด

6. ความเหมาะสมของวทยากร (ความร ความสามารถ เทคนคการสอน) 4.43 0.77 ด

7. ระยะเวลาในการอบรม (จานวนวน) 3.84 1.10 ด

8. ชวงเวลาการอบรม (วน/เดอน/ฤดทอบรม) 3.94 0.95 ด

9. ความคมคาเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย (ประโยชนทไดรบมากกวา

เวลา และคาใชจายทเสยไป)

4.04 0.89 ด

จากตารางท 9 พบวา ผเขารวมโครงการมความคดเหนสวนใหญอยในระดบ ด เมอ

พจารณาในดานตางๆ พบวา ความคดเหนของผเขารวมโครงการทมตอโครงการในดาน

เจาหนาทผใหบรการ(เชน อธยาศยด ยมแยมแจมใส มใจในการใหบรการ ฯลฯ) โดยมความ

คดเหนอยในระดบ ดเยยม และความคดเหนของผเขารวมโครงการในดาน ขอมลเพอการ

ปรบปรงหลกสตร มความคดเหนอยในระดบ ด

38

ตาราง 10 แสดงความคดเหนของผตอบแบบสอบถามความสามารถในการนาความรไปใช

ประโยชนของผเขารวม


นาไปใชประโยชนได 82 98.8

นาไปใชประโยชนไมได 1 1.2

รวม 83 100


ประโยชนได จานวน 82 คน คดเปนรอยละ 98.8 และ ผเขารวมโครงการมความคดเหนวาไม

สามารถนาไปใชประโยชนได จานวน 1 คน คดเปนรอยละ 1.2

ตาราง 11 แสดงการตอบแบบสอบถามของผเขารวมโครงการทคาดวารายไดตอเดอนจะ

เพมขน


นอยกวา 1,000 บาท 11 13.3

1,001-2,000 บาท 25 30.1

2,001-3,000 บาท 20 14.3

3,001-4,000 บาท 10 7.1

4,001-5,000 บาท 6 8.3

5,001-6,000 บาท 3 1.2

8,001-9,000 บาท 1 3.6

9,001-10,000 บาท 4 4.8

มากกวา 10,000 บาท 2 1.2

รวม 82 100


จากตารางท 11 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญคาดวาจะมรายไดเพมขน 1,001-

2,000 บาทตอเดอน มจานวน 25 คน คดเปนรอยละ 30.1 รองลงมาผเขารวมโครงการคาดวา

จะมรายไดเพมขน 2,001-3,000 บาทตอเดอน มจานวน 20 คน คดเปนรอยละ 14.3

39

ตาราง 12 แสดงคาเฉลยความคดเหนของผเขารวมโครงการทมตอโครงการเมอจบการ

ถายทอดฯทนท

ประเดนทประเมน คาเฉลย SD แปลผล

1. ดานกระบวนการ ขนตอนการใหบรการ(เชน การประกาศรบสมคร การ

ตดตอเชญอบรม การประสานงานและใหขอมล การดแลและการทางาน

อยางมขนตอน ฯลฯ)

4.30 0.75 ด

2. เจาหนาทผใหบรการ(เชน อธยาศยด ยมแยมแจมใส มใจในการใหบรการ

ฯลฯ)

4.49 0.61 ด

3. สงอานวยความสะดวก (สถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม

ฯลฯ)

4.28 0.71 ด

4. การนาความรไปใชประโยชน (ใชในการประกอบอาชพ หรอใชใน

ชวตประจาวน)

4.37 0.64 ด

5. ความเหมาะสมของเนอหาหลกสตร 4.33 0.73 ด

6. ความเหมาะสมของวทยากร (ความร ความสามารถ เทคนคการสอน) 4.36 0.76 ด

7. ระยะเวลาในการอบรม (จานวนวน) 3.98 1.10 ด

8. ชวงเวลาการอบรม (วน/เดอน/ฤดทอบรม) 4.01 0.96 ด

9. ความคมคาเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย (ประโยชนทไดรบมากกวา

เวลา และคาใชจายทเสยไป)

4.28 0.77 ด

จากตารางท 13 พบวา ผเขารวมโครงการมความคดเหนสวนใหญอยในระดบ ด เมอ

พจารณาในดานตางๆ พบวา ความคดเหนของผเขารวมโครงการทมตอโครงการมความคดเหน

อยในระดบ ด

ตาราง 13 แสดงความคดเหนของผตอบแบบสอบถามความสามารถในการนาความรไปใช

ประโยชนของผเขารวม


นาไปใชประโยชนได 83 100

นาไปใชประโยชนไมได 0 0

รวม 83 100

40


ประโยชนได จานวน 83 คน คดเปนรอยละ 100

ตาราง 14 แสดงการตอบแบบสอบถามของผเขารวมโครงการทคาดวารายไดตอเดอนจะ

เพมขน


นอยกวา 1,000 บาท 12 14.5

1,001-2,000 บาท 12 14.5

2,001-3,000 บาท 20 24.1

3,001-4,000 บาท 20 24.1

4,001-5,000 บาท 5 6.0

5,001-6,000 บาท 5 6.0

6,001-7,000 บาท 2 2.4

8,001-9,000 บาท 1 1.2

9,001-10,000 บาท 5 6.0

มากกวา 10,000 บาท 1 1.2

รวม 83 100

จากตารางท 14 พบวา ผเขารวมโครงการสวนใหญคาดวาจะมรายไดเพมขน 2,001-

3,000 บาทตอเดอน และ 3,001-4,000 บาทตอเดอน มจานวน 40 คน คดเปนรอยละ 48.2

รองลงมาผเขารวมโครงการคาดวาจะมรายไดเพมขน 1,001-2,000 บาทตอเดอน และนอยกวา

1,000 บาท มจานวน 24 คน คดเปนรอยละ 29.0

41

5.ผลการตดตามภายหลงการอบรม

ID_Project ID_Personal คานาหนา* ชอ นามสกล เลขบตรประชาชน ทอย ตาบล อาเภอ จงหวด รหส

ไปรษณย

อาย ตดตาม

ผล

นาไปใช

ประโยชน

ผลทาง

เศรษฐกจ

1 1 สงหทอง ปนสวรรณ 3 5607 00349 00 6 40 ม.7

บานสนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 55 1 1

2 1 ศรวรรณ ปนสวรรณ 3 5607 00849 76 6 55 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 61 1 1

3 2 พม แกวบญ

เรอง

3 5607 00347 47 0 11 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 58 1 1

4 1 สมยศ กาวตะ 3 5607 00348 45 0 54 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 28 1 1

5 2 ออนแกว ปนสวรรณ 3 5607 00349 16 2 42 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 64 1 1

6 2 รมรนต ปนสวรรณ 3 5607 00348 78 6 88 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 47 1 1

7 1 ไชยภพ อภวงค 1 5601 00391 86 2 ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 15 1 1

8 1 ภมนทร แสงสรอย 1 5601 00401 45 1 24 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 15 1 1

9 1 นราธป ปนสวรรณ 1 5601 00310 34 0 ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 17 1 1

42

10 2 ตอมแกว ชญยา 3 5607 00347 85 2 19 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 49 1 1


ไปรษณย


ผล

นาไปใช


ผลทาง


11 1 ผดด เชยงด 3 5607 00347 02 0 ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 63 1 1

12 1 เงน ปสวรรณ 3 5607 00349 31 6 60 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 47 1 2

13 2 ลนดา ฮนดา 0 0560 71000 23 8 44 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 35 1 1

14 2 ดวงจตร ปนสวรรณ 3 9599 00128 35 1 67 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 55 1 1

15 2 พรรณา

รายณ

กนทะภา 3 5607 00349 51 1 48 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 44 1 1

16 2 ศรแกว ปนสวรรณ 3 5607 00349 44 8 47 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 59 1 1

17 2 จไรรตน เชยงแสน 3 5607 00349 45 6 111 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 36 1 1

18 2 ฝน แสงสรอย 3 5607 00348 22 1 25 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 68 1 1

19 1 ประเสรฐ วะรวะราช 3 5607 00347 57 7 ม.7 บาน เจรญ แมใจ พะเยา 56130 50 1 1

43

สนสล ราษฎร

20 1 ดม ภาชนนท 5 5607 90003 86 1 73 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 66 1 1


ไปรษณย


ผล

นาไปใช


ผลทาง


21 2 สมถวล ชญยา 3 5607 00349 78 2 45 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 36 1 1

22 2 อนเรอน กาวตะ 3 5607 00348 40 9 ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 49 1 1

23 2 ออนแกว ปนสวรรณ 3 5607 00349 85 5 ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 54 1 1

24 3 พชราวด แกวบญ

เรอง

3 5607 00347 16 0 90 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 30 1 1

25 2 จนเทยง ปนสวรรณ ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 52 1 1

26 1 สคา ใจกนทา ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 47 1 1

27 1 สรชย เดชมนต 1 5601 00434 58 8 50 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 13 1 1

28 1 หลา จอมแนง ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 43 1 1

44


ไปรษณย


ผล

นาไปใช


ผลทาง


29 2 รดนารน ภาชนนท 3 6704 00103 02 7 15 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 34 1 1

30 2 วนนา ภาชนนท 0 5560 79003 23 2 17 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 1 1

31 2 จนทรฟอง ไชยะ 3 5607 00350 23 3 69 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 58 1 1

32 2 ขนคา ใจดา 3 5607 00349 57 0 117 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 39 1 1

33 2 พชรนทร ภาชนนท 59 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 35 1 1

34 2 วไลวรรณ กนทะเปง 5 5607 90003 83 6 70 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 35 1 1

35 2 ใหมแกว ปงเมอง 3 5607 00348 91 3 38 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 35 1 1

36 1 ปรชญา ปนสวรรณ 3 5607 00349 14 6 41 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 45 1 1

37 2 ขวญจตร พทธวงค 3 5607 00748 36 1 27 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 42 1 1

45


ไปรษณย


ผล

นาไปใช


ผลทาง


38 2 เสารแกว ปนสวรรณ ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 59 1 1

39 2 ฟองนวล ยอดคา 82 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 45 1 1

40 2 แสงเพยร ปนสวรรณ 3 5607 00343 88 3 78 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 45 1 1

41 2 สดารตน สะดยาม 3 ม.7 บาน

สนสล

เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 53 1 1

42 2 สาเปง ใจยะ

ปญญา

3 5607 00348 71 9 35 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 50 1 1

43 2 จนทรแดง ปนสวรรณ 3 5607 00349 53 4 99 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 37 1 1

44 3 นวล ปนสวรรณ 39 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 60 1 1

45 1 กนตธร ภาชนนท 59 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 15 1 1

46 1 อภสทธ อนดา 1 5607 00049 84 7 105 ม.7


เจรญ

ราษฎร

แมใจ พะเยา 56130 15 1 1

47 1 ประพนธ ปงเมอง 48 ม.7 เจรญ แมใจ พะเยา 56130 12 1 1

46

บานสนสล ราษฎร

47

จากผลการตดตามการอบรมหลงจากอบรมและนาความรไปใชประโยชนหลงการ

อบรมโครงการฯ แลวพบวา ผทเขารวมรบการอบรมโครงการหมบานแมขายวทยาศาสตร

2555 หมบานนาปสนสล ในพนท บานสนสล ต.เจรญราษฎร สามารถนาไปใชประโยชนและลด

คาใชจายในภาคเกษตรและครวเรอนได จากนากากปจากการแปรรปผลตผลทางการเกษตรมา

ทาเปนปยอนทรย ลดคาปยและมการเพมมลคาทางการตลาดของผลตภณฑ มการนาปนาท

จบไดมาเลยงเพอเพมจานวนในการผลตครงตอไป ลดคาใชจายในการซอปนาและหาปนามาทา

นาปไดงายขน สะดวกกบเกษตรกร ในกระบวนการทานาปไดมการจดหาถงบรรจนาสะอาด

1,000 ลตร จานวน 2 ถงเพอใชสาหรบกระบวนการเคยวนาปทาใหนาปมความปลอดภยมาก

ยงขน ในดานสงแวดลอมในการผลตนาปไดลดปญหาทเกดจากการเคยวนาปทกอใหเกดควน

และสงผลกระทบตอสขภาพของผผลตนาปนนลดลงเพราะการใชเตาลดควนนนลดปรมาณควน

ไฟลงไดมากทาใหลดผลกระทบตอสงแวดลอมไดเปนอยางด นอกจากนนไดอบรมถงวธการ

การตลาดและหาตลาดเพอวางจาหนาย โดย มพอคาและผคาปลกมารบซอกบกลมเกษตรกร

และไดนาผลตภณฑไปวางจาหนายทตลาดอาเภอพาน โดยผซอไดใหความสนใจกบผลตภณฑ

ดงกลาวเปนอยางด เนองจากมเอกลกษณและความโดดเดนของสนคา ทาใหเรมเปนทรจกของ

กลมผซอในจงหวดพะเยาและจงหวดขางคยงสรางรายไดใหกบสมาชกกลมไดเปนอยางด

นอกจากนนไดมการออมเงนทเกดจากรายไดจากการขายนาปของกลมสมาชกเพอใชในการ

ดาเนนกจกรรมของกลมตอไป

48

ผลการประเมนหลงการอบรม

1. การนาไปใชประโยชน พบวากลมผเขาอบรมสวนใหญสามารถนาความรไปใชประโยชนได

100 %

2. ความรทไดรบสามารถนาไปใชประโยชนและประเมนเปนรายได

2.1 รายไดทกลมวสาหกจและเกษตรกรไดรบเปนรายไดเสรม

2.2 รายไดอยระหวาง 3,000 – 4,000 บาท คดเปน 48.2 % ตากวา 1,000 บาทคด

เปน 29 % และมากกวา 1,000 บาทคด เปน 71 %

3. กลมกลมวสาหกจและสมาชกในหมบานบางสวนลดรายจายได ประมาณ 1,001 – 2,000

บาทตอเดอน

4. ในดานคณภาพชวต สวนใหญไมเปนตวเงน แตกลมเกษตรกรผเขารบการอบรมสามารถ

การนา ความรไปใช พฒนาอาชพไดจรง

5. กลมเกษตรกรผเขาอบรมเรมนาความรทไดรบไปใชหลงอบรมทนท 30 คน หลงอบรม 1

เดอน 30 คน หลงอบรมไปแลว 3 เดอน 15 คน และ หลงอบรมไปแลว 6 เดอน 5 คน

6. กลมเกษตรกรนาความรทไดรบไปใชในครอบครว 60 คน ในกลมชมชน 6 คน และใชเมอม

โอกาส 4 คน

7. กลมเกษตรกรสวนใหญนาความรไปขยายผลตอในดาน ประยกตเปนความรใหมในการใช

ประโยชน จากวสดเหลอใชทางการเกษตรและจากการแปรรปผลผลตทางการเกษตร

49

รายงานการใชจายเงนโครงการ

โครงการบานขายวทยาศาสตร “หมบานนาปสนสล”

งบประมาณประจาป 2555

ผรบผดชอบโครงการ ดร.สทธศกด ปนมงคลกล

งบประมาณโครงการ 200,000 บาท

หมวด รายการคาใชจาย หลกฐานการรบ/จาย จานวน (บาท)

หมวดคาตอบแทน 1. คาตอบแทนวทยากร 1. ใบสาคญรบเงน

2. บตรประชาชน

6,000

2. คาจางนสตและเจาหนาทชวยงาน 1. หลกฐานการจายเงน

คาเบยงเลยง

20,000

รวมหมวดคาตอบแทน 26,000

หมวดคาจาง 1. คาจางเหมาวเคราะหและนาเขาขอมล 1. ใบสาคญรบเงน


5,000

2. คาจางเหมาพมพรายงาน 1. ใบสาคญรบเงน


5,000

3. คาจางเหมาจดทาบอเลยงป 1. ใบสาคญรบเงน


3. แบบแปลนเตา

20,000

4. คาจางเหมาหาวตถดบ 1. ใบสาคญรบเงน


15,000

5. คาจางเหมาะรถตพาหนะศกษาด

งานพรอมนามนเชอเพลง

1. ใบสาคญรบเงน


3. คมอทะเบยนรถ

20,000

6. คาจางเหมาเครองเสยง 1. ใบสาคญรบเงน


5,000

7. คาจางเหมาะปนเมดปยอนทรย 1. ใบสาคญรบเงน


5,000

8. คาจางทาสอโฆษณาและเผยแพร 1. ใบสาคญรบเงน


15,000

รวมหมวดคาจาง 90,000

หมวดคาวสด/

อปกรณ

1. คาวสดสานกงาน 1. ใบเสรจรบเงน 5,000

2. คาวสดคอมพวเตอร 1. ใบเสรจรบเงน 5,000

50

2. คาวสดเกษตร 1. ใบเสรจรบเงน 23,000

3. คาวสดงานบานงานครว 1. ใบเสรจรบเงน 10,000

รวมหมวดคาวสด/อปกรณ 42,000

หมวดคาใชสอย 1. คาอาหารและเครองดม 1. ใบสาคญรบเงน


3. รายชอผเขารวมโครงการ

25,000

2. คาถายเอกสาร 1. ใบสาคญรบเงน


5,000

3. คาจดทาไวนล 1. ใบสาคญรบเงน 2,000

4.คาเดนทางไปปฏบตงานราชการ 1.ใบขออนมตเดนทาง 10,000

รวมหมวดคาใชสอย 42,000

รวมทงสน 200,000

7. ปญหา/อปสรรคและขอเสนอแนะ

ปญหา

ปญหาทพบสวนใหญจะเปนปญหาในการตดตอประสานงานกบเจาหนาทของรฐ เชน

อบต. ทยงใหความรวมมอไมดเทาทควร จงขาดการประชาสมพนธอยางทวถงในบางพนท

ทาใหการจดกจกรรมการอบรมเปนไปไดลาชา และปญหาเกยวกบประชาชนในพนทยงไมให

ความสาคญเทาทควร ทาใหประชาชนอกหลายสวนของชมชนไมไดรบความรจากการอบรม

ปญหาเกยวกบพฤตกรรมของผผลตนาปบางสวนทยงคงใชพฤตกรรมเดมๆแบบไมปลอดภย

โดยเชอวาไมมปญหาอะไรเกดขนจากการผลตจงทาใหนาปบางสวนไมสะอาด ไมกลาลงทนใน

การสรางโรงเรอนทถกสขลกษณะเพราะเหนวาไมจาเปน และปญหาในการสงเสรมทาง

การตลาด เนองจากจงหวดพะเยายงขาดความพรอมในการสงเสรมสนคาหรออาหารแปรรป

จากผลผลตทางการเกษตรจากทองถนจงทาใหผลตภณฑอาหารแปรรปผลตภณฑนาปใน

จงหวดยงไมเปนทรจกสาหรบประชนในภาคอนๆ จงทาใหผลตภณฑนาปสวนใหญยงไมเปนท

รจกเทาทควรจงยากในการทาในรปแบบของธรกจได

ขอเสนอแนะ

ตดตอประสานงานเพอใหเกดความสะดวกในการลงพนท หรอตดตอกบหนวยงาน

ราชการในพนทไดงายและรวดเรวขน ปรบเปลยนพฤตกรรมของผผลตนาปโดยใหเหน

ความสาคญของการผลตอาหารปลอดภยใสใจผบรโภคใหมากยงขนโดยผานกระบวนการการม

51

สวนรวมของชมชน และหากระบวนการผลตทปลอดภยราคาถกตอไป อกทงสงเสรมธรกจ

เกยวกบผลตภณฑอาหารแปรรปของจงหวดพะเยาและสงเสรมใหคนรจกและบรโภคใหมากขน

รปภาพ

ภาพการจดอบรม โครงการหมบานนาป สนสล การเลยงปนาและ การผลตปยชวภาพจากากป

52

53

54

ภาพการเลยงปนาในบอปนซเมนต

55

56

57

ภาคผนวก

58

59

แบบฟอรมการกรอกขอมลเพอจดทาเอกสารเผยแพรผลการดาเนนงานโครงการหมบานแมขายฯ

ระยะท 1 2553-25551. ชอหมบาน…………หมบานนาปสนสล………………………………………………………………

2. ทตงหมบาน ...............บานสนสล ต.เจรญราษฎร อ.แมใจ จ.พะเยา..................................................................3. ผประสานงานในพนท...........นาง หอม ธราใจ.......4. ผรบผดชอบโครงการ..............ดร. สทธศกด ปนมงคลกล.............................................5. ความเปนมาของหมบาน(ความเปนมา (อธบายความเปนมาของหมบานสน ๆ แสดงสภาพพนทอาชพ พรอมรปประกอบ)

บานสนสล หมท 7 ตาบลเจรญราษฎร เดมรวมกบบานสนตนมวง หมท 5 ตอมาในป พ.ศ.2512 ไดแยกมาเปนหมท 7 ตาบลปาแฝก (ตอนนนขนกบตาบลปาแฝก) ประชากรสวนใหญอพยพมาจากตาบลศรถอย อาเภอแมใจ และมาจากอาเภอหางฉตร และอาเภอเสรมงาม จงหวดลาปาง เดมชอบาน “สนเตเข” เพราะมตนมะคาขนาดใหญถกฟาผาตายยนตนอย เวลามสตวตายชาวบานจะนาไปทงตรงทตนไมตนน และมบวกนาซงววควายจะไปนอนในบวก จะมนกแรงไปจบคอยกนสตวตายทชาวบานนาไปทง จงเรยกวา “สนเตเข” และอกอยางกอนหนานหมบานนจะเปนทพกแรมเลยงววควายของประชาชนบานศรถอย นานเขาเลยกลายเปนทพกอาศยถาวร ตอมาชอบาน “สนเตเข” เพยนมมาเปน “สนแข” ซงหมายถงการดอยพฒนา การอดอยาก จงไดชอหมบานใหมเปน “สนสล”ตามทมตนโพธ หรอทางภาคเหนอเรยกวา “ตนสล” อยหวบานและทายบานในขณะนน โดยเปลยนในสมยการแตงตงผใหญบานคนแรก คอนายปาย ใจมภกด ใน พ.ศ. 2512

บานสนสลอยหางจากตวจงหวดพะเยาประมาณ 29 กโลเมตร หางจากตวทวาการอาเภอแมใจ 4 กโลเมตร การคมนาคมตดตอโดยทางรถยนตเปนพาหนะ มผใหญบานตดตอกนมา 7 คน คอ

1. นายปาย ใจมภกด พ.ศ. 2512-25212. นายหวน ใจมภกด พ.ศ. 2521-25213. นายเหมย วะรวะราช พ.ศ. 2521-25224. นายถา ภาชนนท พ.ศ. 2522-25245. นายสาม วะรวะราช พ.ศ. 2524-25476. นายยาย แกวนา พ.ศ. 2547-25527. นายสงหทอง ปนสวรรณ พ.ศ. 2552-ปจจบน

ลกษณะทวไป หมบานมพนททงหมดประมาณ 2,020 ไร พนททานา 1,989 ไร ทอยอาศย 72 ไร

ลกษณะภมประเทศของหมบาน พนทหมบานเปนทราบลมเหมาะกบการทาการเกษตร และพนทหมบานดานทศตะวนออกตดกบหนองเลงทราย ซงเปนแหลงนาธรรมชาตแหลงสาคญของอาเภอ ประชากรสวนใหญของหมบานจงประกอบอาชพในการทานา ทาสวนผก มผใหญบานเปนผนาชมชน คอนายสงหทอง ปนสวรรณ (คน

60

ปจจบน พ.ศ. 2554) มครวเรอนทงหมด 105 ครวเรอน ประชากร 353 คน (จากการสารวจขอมลปจปฐ. ป 2554)ทตงหมบาน ทศเหนอ ตดกบบานหวยเจรญราษฎร หมท 4 ตาบลเจรญราษฎร หมท 5 ตาบลปาแฝก ทศใต ตดกบบานสนตสข หมท 9 ตาบลศรถอย ทศตะวนตก ตดกบบานสนตนมวง หมท 5 ตาบลเจรญราษฎร ทศตะวนออก ตดกบหนองเลงทราย

ทศทางหมบาน วสยทศน ภารกจ เปาหมายวสยทศน “ชมชนกาวหนา พฒนาอาชพ มพลานามยสมบรณ”

พนธกจ1. การใชพลงประชาคมในการขบเคลอน2. ลดตนทนการผลตทางการเกษตร โดยการทาปยหมกแทนการใชสารเคม3. สงเสรมการแปรรปวตถดบทางการเกษตรในหมบาน4. สงเสรมการออกาลงกาย ดานสขภาพ5. สงเสรมใหชาวบานมอาชพเสรม

เปาหมาย1. การลดตนทนโดยการทาปยหมกจากฟางเหดทใชแลว2. สงเสรมใหมการดาเนนวถชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง3. สงเสรมการออกกาลงกายดานสขภาพ4. สงเสรมการแปรรปวตถดบทางการเกษตรในหมบาน

6. สภาพปญหาของหมบาน(อธบายสภาพปญหาทเกดขนและตองการนาองคความรดาน ว และ ทดานใดเขาไปชวยแกปญหา พรอมรปประกอบ)

นาป หรอ นาป เปนอาหารทเกดจากภมปญญาของชาวบานในภาคเหนอ นาปนนเปนอาหารทเกดจาการถนอมอาหารเพอเกบไวกนเปนแรมป นอกจากทชาวบานจะทาไวกนเองแลวยงนาไปจาหนายเปนรายไดเสรมอกดวย นาปทมชอเสยง ไดแกนาปทมาจากจงหวดลาปาง และจงหวดพะเยา

รปท 1 รปท 2

61

โดยแหลงผลตนาปในอาเภอแมใจ จงหวดพะเยา อยทบานสนสล ตาบลเจรญราษฏร และกลมผผลตนาปบานตนผง หม 11 ตาบลศรถอย ซงในปทผานมาทางโครงการไดเขาไปพฒนากระบวกการผลตนาปไดดาเนนงานทบานสนสล โดยมนางหอม มาชมเปนผนากลม ซงแตเดมนนการผลตนาปไดมาจากการเรยนรจากพอแม บรรพบรษสบตอกนมา จนกระทงป พ.ศ.2518 มคนมาสงใหผลตนาปเพอไปจาหนายในตลาดแมใจ ซงในระยะแรกผลตเพยงจานวนเพยงเลกนอย ยงไมไดผลตเพอเปนการคาจานวนมาก เมอเปนทรจกกนโดยทวไปจงทาใหมการผลตมากขน จงไดขยายการผลตเพมขนแตมปญหาเรองกระบวนการผลตทสะอาดและปลอดภย เทคโนโลยในการลดตนทนการผลต การใชพลงงานจากเชอเพลงในปรมาณมาก ปญหามลภาวะดานควนจากการผลต การจดการกบกากปทเหลอจากการยอยปและจานวนปทมเฉพาะในชวงฤดฝน จานวนปไมพอตองรบซอจากตางพนททาใหการผลตนอกฤดไมสามารถทาได ซงทางคณะผดาเนนโครงการจงไดเขาไปสงเสรมใหความรเกยวกบการพฒนาผลตภณฑและแกปญหาโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอผลตนาปปลอดภยและเพมมลคานาปใหมากขน อกทงทาใหเกดความโดดเดนของนาปทผลตจากชมชนบานสนสลอกดวย

7. จดเรมตนของการเปลยนแปลง (บอกรายละเอยดจดเรมของการพฒนาหมบานแมขายวทยาศาสตรฯ)

ชมชนบานสนสลไดมการตงกลมนาปขนเพอรวบรวมสมาชกผผลตนาปในหมบานและสรางความเขมแขงของกลมจดตงเปนกลมวสากหกจชมชน คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยพะเยาไดเขาไปมสวนรวมในการพฒนาทองถนของชมชนบานสนสลโดยถายทอดความรและเทคโนโลยในดานตางๆ เพอตอบสนองตามความตองการทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของกลมอาชพตางๆในพนท เชน การผลตนาปทมคณภาพและไดมาตรฐาน การลดปญหาเรองพลงงานและการจดการของเสยจากกระบวนการผลต โดยทางกลมไดรบจากการถายทอด ไปใชแกไขปญหา พฒนาชวตความเปนอยของชมชน สรางความเขมแขงของกลมและชมชนใหดขน จากศกยภาพความเขมแขงของชมชน และจากการระดมความคดจากหวหนากลมตางๆในชมชนบานสนสล รวมกบพฒนาชมชน และเกษตรอาเภอแมใจ มความตองการใชองคความรทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนแผนแมบทในการพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชนและเปนเครองมอในการพฒนาตอยอดองคความรจากภมปญญาทองถน จงไดกาหนดการสรางหมบานตนแบบ ดานการใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยภายใตชอหมบานนาปสนสล ซงเปนจดเดนของหมบาน เพอพฒนาคณภาพชวตประชาชนตามนโยบายของกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยท

รปท 3 รปท 4 รปท 5

62

มงเนนในการนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาประยกตใชในการแกไขปญหาของชมชน การมสวนรวมของประชาชนและหนวยงานในทองถนไดอยางตอเนอง

8. ศกยภาพและความพรอมของหมบานแนวคดในการพฒนาหมบาน (อธบายดวยแผนภาพ โมเดล แนวคดในการพฒนาหมบานตาม input –process-output )

9. ขอมลเทคโนโลยทถายทอดสหมบาน(อธบายรายละเอยดของเนอเทคโนโลยทถายทอดสหมบาน จนสามารถทาใหเกด KSA ความร(Knowledge) ความเชยวชาญ(Skill) และ ทศนคต(Attitude)

9.1 แทงเชอเพลงแขงชวมวล (biomass briquette)

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

เทคโน

โลยInput

ภมปญญา

ชมชนใชพลง

ชมชนเพอ

การพฒนาช

มน

พงตนเองความรวมมอ

รบการสนบสนน

การจดการInput

กระบวนการเรยนรของชมชน

รปท 6

63

ลกษณะ : คอเชอเพลงทไดจากการอดแทงจากวสดชวมวล เศษวชพชตางๆ หรอเศษวสดทเหลอจากภาคอตสาหกรรมการเกษตร เชน ชานออยเนาเปอย, ผกตบชวา มลสตวขมนทเหลอจากการผลตปลาสม มาอดเปนแทง โดยอาศยความเหนยวของยางในวสดเหลานนเปนตวเชอมประสานและมความชนพอด เมออดออกมาเปนแทงแลวกจะไดแทงอดเชอเพลงทใชประโยชนแทนฟน, ถาน หรอแกสหงตม ไดเปนอยางด

การใชประโยชน : ใชเปนเชอเพลง พลงงานทดแทนในการใหความรอนในการหงตมและการผลตนาป แทนฟน ถานและแกสหงตม

9.2:เตาดกควน (Smokeless Stove)

ลกษณะ: อาศยหลกการของการไหลของอากาศ ทอาศยอากาศรอนทไดจากเชอเพลงในขณะจดไฟ ไฟจากตาแหนงของเชอเพลงจะแผไปยงชองไฟทงสองตาแหนง จดท 1 และ 2และควนทเกดจากแทงเชอเพลงจะไหลเขาสตวกรองควนทสามารถดดซบควนและกลนได สวนควนทเหลอจะถกปลดปลอยออกมาตามชองปลอยควนซงทาใหควนถกสงพลงออกไปยงปลองไฟและควนจะถกปลอยออกไปนอกสถานท ตวเตากอดวยอฐทนไฟ หรอบลอกประสาน (ภาพท 1)

หลกการทางานของเตาดกควนโดยการใชการไหลของอากาศนาพาไฟและควนไฟไปตามเสนประ9.3 การเลยงปนา

1 2

ปลอง

ดกควน

Air flow

รปท 7 รปท 8

รปท 9

64

9.4 ปยจากกากปนา

10. ความสาเรจของการพฒนาหมบาน จาก 3 ปทไดรบสนบสนนงบประมาณ

· ดานเศรษฐกจ (อธบายวากอใหเกดตวเลขทางเศรษฐกจในปรมาณเทาไหร อยางไร คดเปนมลคาท

เกดขนทางการเพมรายได ลดรายจาย จานวนเทาไหร คดจาก 3 ปทดาเนนการ)

รายไดทกลมนาปและเกษตรกรไดรบเปนรายไดเสรม รายไดอยระหวาง 5,000 – 10,000 บาทตอเดอนในชวงฤดฝนและจดจาหนายนอกฤดทมปนารายไดอยระหวาง 2,000 – 5,000 บาท ตอเดอน กลมกลมวสาหกจและสมาชกในหมบานบางสวนลดรายจายได ประมาณ 1,000 – 2,000บาทตอเดอนจากการลดการใชพลงงานและใชกากปหวานในนาขาวลดคาปยเคมไดประมาณเดอนละ2,000 บาทตอเดอน· ดานสงคม (อธบายวาประชาชนไดประโยชนอยางไรตอการนา ว และ ท ไปพฒนาหมบาน กอใหเกด

การจางงานใหม การเขามามสวนรวมของคนในชมชน การจดการของคนในชมชน การแบงปนผลประโยชน)

มจานวนสมาชกเปนกลมออมทรพยเพอกจการของกลมนาปเพมขน การเขาเปนสมาชกจะตองนาเงนมาออมอยางนอยเดอนละ 50 บาทเปนขนตาและรวมทากจกรรมกบทางกลม ในการรวมพฒนา

รปท 10

รปท 11

65

กลม สทธทจะไดรบคอ สวนแบงทางดานรายไดจากการผลตนาปรวมกน และวสดอปกรณในการประกอบการแปรรปนาปจากผลกาไรของกลมในแตละป

· ดานอน ๆ (ถาม)

11. กระบวนการขยายเครอขายไปสหมบานอน ๆ (รายละเอยดวทยากรทองถน ความเชยวชาญขอมลหมบานลกขายทไปทาการขยายผล)

พนทหมบานลกขาย ไดแก บานตนผง บานตนตะเคยน ตาบลสนตนมวง และบานสนตนมวงตาบล เจรญราษฎร อาเภอแมใจ จงหวดพะเยา

วทยากรทองถน ไดแก นางวลภา กายแกว ความเชยวชาญ การแปรรปผลผลตนาป นาย ธรา ศรใจตบ ความเชยวชาญ การแปรรปผลผลตนาป

12. หนวยงานทรวมดาเนนการและใหการสนบสนน

หนวยงาน รปแบบการสนบสนน (โปรดระบ)1. เทศบาลตาบลเจรญราษฎร สถานทและพาหนะในการจดฝกอบรม2.สานกงานประมงอาเภอแมใจ วทยากรและเจาหนาทตดตามผลการดาเนนงาน3. ทรพยากรและสงแวดลอมจงหวดพะเยา วทยากรและเจาหนาท4. สาธารณสขอาเภอแมใจ การตรวจสขภาพและผลตภณฑอาหาร

13. ขอมลอน ๆ ทตองการถายทอดลงสเอกสารเผยแพร เชน เรองเลาความสาเรจ ความประทบใจ

14. รางวลแหงความภาคภมใจ(ถาม)

การไดรบการเชญจากหนวยงานของรฐและเอกชนใหไปนาเสนอและจาหนายผลตภณฑนาปของดเมองพะเยา ในงานประจาปของจงหวดตางๆในภาคเหนอ และนทรรศการระดบชาต

หมบานนาปสนสล มความมงมนและตงใจในการพฒนาผลตภณฑนาป โดยการใชเทคโนโลยอยางจรงจง ทาใหนาปเปนทรจกและยอมรบของคนทวทกภาค สรางโอกาสให

ภาพผนาชมชน/

ประธานกลม

ขอบคณกระทรวงวทย ทจดใหมโครงการหมบานแมขายวทยาศาสตร เขามาในพนทโดยมหาวทยาลยพะเยา ทาใหนาปคนเมองเปนอาหารของคนทกภาคไปแลว ไดรจกเพอนใหมและเทคโนโลยใหมๆจากโครงการ ขอบคณจด

66

การแนบภาพประกอบเนอหา1. ใหกาหนดตาแหนงและหมายเลขของภาพในเนอหา

2. ตงชอภาพตามตวเลขของตาแหนงภาพ เชน ภาพท 1 ตงชอเปน 1

3. สงไฟลรปภาพขนาดจรงทยงไม resize มาท [email protected]

ประวตผนา/แกนนา/ ชมชนหรอประธานกลม คนท 1 ชอ – นามสกล นาง หอม ธราใจ

ตาแหนงในกลมหรอในชมชน ประธานกลมวสาหกจชมชนนาปสนสล สถานทตดตอ ต.เจรญราษฎร อ.แมใจ จ.พะเยา

ผรบผดชอบโครงการชอ – นามสกล ดร.สทธศกด ปนมงคลกลตาแหนง รองคณบดคณะวทยาศาสตรฝายวจยและประกนคณภาพสถานทตดตอ คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยพะเยา 19 หม 2 ต.แมกา อ.เมอง จ.พะเยา

หมายเลขโทรศพท 054 466664 โทรสาร 054 466664e-mail: [email protected]

ภาพกจกรรมนทรรศการ TechnoMart 2012

mailto:most617:@gmail.com

67

ณ อาคารนทรรศการและประชมไบเทคบางนา วนท 25-28 ตลาคม 2555

68

Documents

หมู บ านน้ําปูสันสลี · 2013-05-08 · 1 บทสรุปสําหรับผู บริหารโครงการฯ โครงการหมู