1

บทท 1 บทน ำ

*******************************

1. ควำมหมำยของรฐ รฐ คอ กลไกทางการเมองโดยมอ านาจอธปไตยปกครองดนแดนทางภมศาสตรทมอาณาเขตและมประชากร

แนนอน โดยอ านาจดงกลาวเบดเสรจทงภายในและภายนอกรฐ ไมขนกบรฐอนหรออ านาจอนจากภายนอก และอาจกลาวไดวา รฐสามารถคงอยไดแมจะไมไดรบการรบรองจากรฐอน เพยงแตรฐทไมไดรบการรบรองเหลาน มกจะพบวาตนประสบอปสรรคในการเจรจาสนธสญญากบตางประเทศและด าเนนกจการทางการทตกบรฐอน องคประกอบส าคญของรฐ ม 4 ประการ คอ

1. ประชากร รฐทกรฐจะตองมประชากรจ านวนหนงซงเปนกลมคนทมจดมงหมายและมประโยชนรวมกน จ านวนประชากรของแตละรฐอาจมมากนอยแตกตางกนไป ทส าคญคอ จะตองมประชากรด ารงชพอยภายในขอบเขตของรฐนน

2. ดนแดน รฐตองมดนแดนอนแนนอนของรฐนน กลาวคอ มเสนเขตแดนเปนทยอมรบของนานาประเทศทงโดยขอเทจจรงและโดยสนธสญญา ทงนรวมถงพนดน พนน าและพนอากาศ

3. อ านาจอธปไตย อ านาจอธปไตย คอ อ านาจรฐ หมายถง อ านาจสงสดในการปกครองประเทศ ท าใหรฐสามารถด าเนนการทงในสวนทเกยวกบการปกครองภายในและภายนอก

4. รฐบาล รฐบาลคอ องคกรหรอหนวยงานทด าเนนงานของรฐในการปกครองประเทศ รฐบาลเปนผท าหนาทสาธารณะสนองเจตนารมยของสาธารณชนในรฐ เพอรกษาผลประโยชนของประชาชนและปองกนการรกรานจากรฐอน รฐบาลเปนองคกรทางการเมองทขาดไมไดของรฐ ค าวา “รฐ” หมายถงกลไกทางการเมอง หรอองคประกอบของสถาบนการปกครอง และยงมความหมายไดหลากหลาย อาทเชน

รฐ หมำยถง ค าทใชส าหรบเรยกหนอยของสถาบนการเมองและเจาหนาทของรฐผท าหนาทควบคมสงคมและประชาชนผานการวางกฎระเบยบตางๆ

รฐ หมำยถง ชมชนทางการเมอง อนประกอบดวยดนแดนทมขอบเขตแนนอน มประชากรอาศยอยปกครองโดยรฐบาลและมอ านาจอธปไตยของตนเอง 2. รปแบบของรฐ รปแบบของรฐพจารณาไดจากประมขของรฐ แบงเปน 2 รปแบบ ไดแก ราชอาณาจกร หรอราชาธปไตย และ สาธารณรฐหรอมหาชนรฐ

รปแบบของรฐพจารณาจากโครงสรางของอ านาจรฐ แบงเปน 2 รปแบบ ไดแก 1.รฐเดยว หมายถงรฐทมรฐบาลกลางเปนผทใชอ านาจอธปไตยทง 3 อ านาจ คอ นตบญญต

บรหาร และตลาการ

2

2. รฐรวม เปนการรวมตวกน ตงแต2 รฐขน ไป โดยมรฐบาลเดยวกนซงแตละรฐยงคงมสภาพเปนรฐอย เชนเดม อ านาจอธปไตยของรฐทมารวมกน ถกจ ากดตามขอตกลงหรอทก าหนดไวในรฐธรรมนญ

หนำทของรฐ ม 4 ประกำร ไดแก 1. หนาทในการปกครองและควบคมสงคม 2. หนาทในการเปนหนวยเดยวของสงคมทสามารถใชความรนแรงอยางชอบธรรม 3. หนาทในการจดการทรพยากรภายในรฐ ทงในดานการเกบภาษและการจดการทรพยากรธรรมชาต 4. หนาทในดานของความสมพนธระหวางประเทศ สรป ในการนยามความหมายของรฐ อาจเปลยนแปลงไปขนอยกบบรบทของการใชค า วาจะใหค าวา “รฐ”

หมายแทนสงใดรฐ เชนในความหมายของพนท รฐในความหมายของรฐบาล และรฐในความหมายของระบบราชการ โดยทวไปรฐประกอบดวย 4 หนวยหลก คอ ประชาชน เขตแดน อ านาจอธปไตย และรฐบาล 3. กำรปกครองทองถนของไทย ววฒนาการ การบรหาร การปกครองของไทยสมยโบราณ เปนสวนหนงของอาณาจกรเขมร ถงประมาณ พ.ศ. 1780 สมยสโขทย ปลายสโขทย เรมรบอารยธรรมของ “อนเดย”สมยกรงศรอยธยา ทส าคญคอ

1. สมยพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ. 1991 – 2031) น าหลกการและวธการปกครอง ของเขมรมาดดแปลง 2. หลงเสยกรงครงท 1 พ.ศ. 2112 พระนเรศวรทรงปรบปรงระบบการบรหาร ขยายอ านาจรฐบาลกลาง 3. หลงเสยกรงครงท 2 ฑ.ศ. 2310 พระยาตาก สถาปนากรงธนบร พระพทธยอดฟา สถาปนากรง

รตนโกสนทร มความรอฟนสถาบนตางๆทางการปกครองกอนอยธยาลม

สรปลกษณะทวไป 1. อาณาเขต เปนรฐศกดนาเลกๆขนาดประมาณ 10,000 ตารางไมล ตอมาขยายเปนขนาด

ประมาณ 200,000 ตารางไมล โดยการรวมอ านาจเขาสสวนกลาง 2. ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพกสกรรม ทดนเพาะปลกยงมมาก คนจนท าการคาขาย

รฐผกขาด “ปาไม” “เหมองแร” และตอมารวมถง “ขาว” 3. พลเมองอยกนกระจดกระจาย

พ.ศ. 2088 สมยอยธยา มประมาณ 150,000 คน พ.ศ. 2231 มประมาณ 1,900,000 คน พ.ศ. 2406 มประมาณ 12,000,000 คน

4. สงคมไทยปราศจากชนชน แตมการเคลอนไหว หมนเวยนทางชนชนไดเปนสวนใหญ 5. การเปนขนนาง เพอต าแหนงและไดรบความเคารพนบถอ มากกวาเพอตองการปฏบตหนาทการปกครองสวนกลาง เปลยนพนฐานของระบบศกดนา จากการยดถอทดนเปนหลก มาเปนการยดถอตวบคคล ตามต าแหนงหนาท

มการคอยๆรวมอ านาจเขาสสวนกลาง ใชระบบการบรหารงานแบบแบงแยกหนาท

3

การปกครองหวเมอง สโขทย เมองเปนหนวยการปกครองอสระ พอเมอง เมองหลวง เมองลกหลวง ครว (ครอบครว พอครว) พอบาน ลกบาน อยธยา เมองวงราชธาน ประกอบดวย เมองพระยามหานคร เมองลกหลวง(เมองเอก) เมอง

โท(เมองหลานหลวง) เมองตร เมองจตวา มหมนแขวง ท าหนาทดแลต าบล จ านวนหนง มก านน มผใหญบาน “หวหนาบาน” ซงขาหลวงหวเมอง เปนผเลอก

สรปลกษณะทวไป ระบบศกดนาโบราณ ไมมการแบงแยกหนาท จนถงครสศตวรรษท 13 ครสศตวรรษท 15 มการจดการปกครองแบบใหม โดยพระบรมไตรโลกนาถ เปลยนระบบศกด

นา ซงมทดนเปนพนฐาน มาเปนตวบคคล เปลยนพวกผด มาเปนชนชนขนนาง เกดระบบทสลบซบซอนมากขน ระบบเทวราชย สนบสนนอ านาจกษตรย ร. 5 ปฎรปประเทศ กรมพระยาด ารงราชานภาพ สรปลกษณะประจ าชาตไทยไววา

รกอสระของชาต ความใจกวาง ปราศจากวหงสา ทางศาสนาและประเพณของชาต ความฉลาดในการประสานประโยชน

ดำนกำรปกครองทองถน 1. สงคมไทยกอนสมยรชกาลท 5 ไมมการปกครองตนเองระดบทองถน หวหนาระดบทองถนมาจากการ

แตงตงโดยเจาเมอง 2. ความตองการแรงงานและทดน ท าใหไพร ทาส ถกควบคมอยางเตมท เพอท างานรบใชเจานายไดอยาง

มประสทธภาพ เมอสถานการณการเมองท าใหชนชนปกครองจ าเปนตองปลดปลอยไพร ทาส กยงตองตกอยภายใตการควบคมของขาราชการระดบลางคอ ก านน ผใหญบาน ตาม พรบ.ลกษณะปกครองทองท 2435 4. ววฒนำกำรกำรปกครองทองถนไทย กำรปกครองทองถนสมยรชกำลท 5 (พ.ศ. 2411 – 2453)

1. พ.ศ.2440 จดตงสขาภบาลกรงเทพ ออกพระราชก าหนดสขาภบาล ร.ศ.116 เปนการปกครองทองถนโดยขาราชการประจ า Local Government by Government official ไมใชการปกครองตนเองระดบทองถน Local Self Government ท าหนาทก าจดขยะมลฝอย จดท าสวม

2. พ.ศ.2448 ตลาดทาฉลอม จ.สมทรสาคร สกปรกมาก จงจดตงสขาภบาลทาฉลอม เมอ ร.ศ.124 (2448) ท าหนาทเกบขยะ สวม ซอมถนน จดโคมไฟตามถนนตงคนจนในตลาดเปน กรรมการสขาภบาล อนญาตใหเกบภาษโรงเรอน รานคา

4

3. พ.ศ.2451 ตราพระราชบญญตจดการสขาภบาล ร.ศ.127 ตงสขาภบาลในหวเมองตางๆทวประเทศ มกรรกมารสขาภบาลเปนขาราชการประจ าทงสน ท าหนาททงนตบญญตและบรหาร แบงสขาภบาลเปนสขาภบาลเมอง สขาภบาลต าบล ม 35 แหง ท าหนาท รกษาความสะอาด ปองกน รกษาความเจบไข บ ารงรกษาถนน จดการศกษาขนตน

4.1 กำรปกครองในรชสมยพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหว 1. กำรปฏรปกำรปกครอง การบรหารในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ใน พ.ศ. 2435 น นบวาเปนการปฏรป

การปกครองการบรหารครงส าคญของประเทศไทยทน าความเจรญรงเรองมาสประเทศไทย สาเหตทกอใหเกดการปฎรป คอ 1) การเปลยนแปลงของเหตการณบานเมอง เนองจากฝนรชสมยพระบาทสมเดจจลจอมเกลาเจาอยหว เหตการณบานเมองไดผนแปรแตกตางกวาเดมเปนอนมาก ทงความเจรญ ของบานเมองกเปนเหตใหขาราชการเพมจ านวนมากขนเปนล าดบ สมควรทจะไดรบการปรบปรงแกไขเสยใหม

2) การคกคามของลทธจกวรรณดนยมในรชกาลของพระองคนนเปนระยะเวลาทลทธจกรวรรดนยมก าลงแผขยายมาทางตะวนออกไกลดวย นโยบายการแผขยายอาณานคม ประเทศมหาอ านาจตะวนตก เชน องกฤษและฝรงเศสไดประเทศขางเคยงรอบๆประเทศไทยเปนเมองขนและทง 2 ประเทศ ดงนนเชน ประเทศฝรงเศสไดถอโอกาสทไทยยงไมมระบบการปกครองทดและการรกษาอาณาเขตใหมประสทธภาพ ดวยเหตดงกลาวประเทศไทยจงจ าเปนตองปรบปรงการปกครองบานเมองใหเรยบรอย 3) พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงยกเลกขนบธรรมเนยมประเพณทกอใหเกดความไมยตธรรม ไดแก การมทาส การใชจารตนครบาลในการพจารณาความ

4) สทธสภาพนอกอาณาเขต เนองจากในรฐสมยจากในรชการท4 มฝรงชาตตะวนตกหลายชาตเขามาท าสญญาพระชาชไมตรกบประเทศไทย หนงสอฉบบนนไดยอมใหฝรงมสทธสภาพนอกอาณาเขต คอยอมใหฝรงตงศาลกงสลขนพจารณาความของคนในบงคบของตนได อนเปนการไมยอมอยใตบงคบของกฎหมายไทย ดวยเหตนจงท าใหพระบาทสมเดจพระจลจอมเจาอยหวทางปรบปรงศาลยตธรรมและกฎหมายของประเทศไทยทมความยงยากทางปกครองเกนขนเสมอ โดยไดปรบปรงศาลยตธรรมและก าหมายของประเทศใหเปนระเบยบเรยบรอยและเปนทนาเชอถอแกตางประเทศ 5) การเรมใหมการปกครองทองถน เปนเรองส าคญอกประการหนงในการปฏรปการปกครองในรชสมยของพระองค

2. กำรจดระเบยบกำรปกครองและกำรบรหำร ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดมการปรบปรงและปฏรปการปกครองทงใน

สวนกลาง สวนภมภาค และตอมาไดเพมสวนทองถนเขามาอกในภายหลง ซงมสาระส าคญโดยยอดงน 1) การบรหารราชการสวนกลาง โดยปรบปรงการจดระเบยบบรหารราชการสวนกลาง ซงมมาแตเดมนบตงแตการปฏรปการปกครองในสมยกรงศรอยธยา คอ มหาดไทย กลาโหม เมอง วง คลง นา อนไดใชระเบยบการปกครองประเทศไทยตลอดจนถงชวงเวลาของการจดระเบยบการปกครองในสมยราชการท 5 ใหยกเลกต าแหนงสมหกลาโหม สมหนายก และจตสดมภแลวแบงสวนราชการเปน 12 กระทรวง มเสนาบดเปนผวาราชการกระทรวง แตละกระทรวงมหนาทและความรบผดชอบเปนสดสวนแนนอน

5

2) การจดการปกครองสวนภมภาค ยกเลกระบบเมองเอก โท ตร แตใหรวมหวเมองภาคเหนอ ภาคใตและเมองทาตงเปน “มณฑล”ขนกบกระทรวงมหาดไทยม สมหเทศาภบาล หรอขาหลวงเทศาภบาลเปนผปกครองมณฑล แตละมณฑลประกอบดวยเมอง มผวาราชการเมองเปนผปกครอง แตละเมองยงแบงเปนอ าเภอมนายอ าเภอเปนผปกครอง แตละอ าเภอแบงเปนต าบล แตละต าบลแบงออกเปนหมบาน ก านนและผใหญบานทมาจากการเลอกตงเปนผปกครองต าบลและหมบาน 3) การปกครองสวนทองถน ทรงเลงเหนประโยชนทจะใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองตนเอง จงโปรดเกลาฯใหจดตง“สขาภบาล” ซงลกษณะคลายเทศบาลในปจจบน สขาภบาลแหงแรกคอสขาภบาลกรงเทพฯ และสขาภบาลทาฉลอม (จงหวดสมทรสาคร) เปนสขาภบาลหวเมอง เปนการทดลองรปแบบการปกครองสวนทองถน ซงปรากฏวาการด าเนนงานของสขาภบาลทง 2 แหงไดผลดยงจงไดตราเปนพระราชบญญตสขาภบาล พ.ศ.2458 แบงสขาภบาลเปน 2 แบบ คอ สขาภบาลเมอง และต าบล เพอขยายกจการสขาภบาล ใหแพรหลายไปยงทองถนอน ๆการปฏรปการปกครองสมยรชกาลท 5 เปนการวางรากฐานการปกครองในสมยตอมา มการแกไขปรบปรงบางสวนใหเหมาะสมยงขน ท าใหประเทศมระบบการบรหารททนสมย มเอกภาพและมนคง

4.2 กำรปกครองทองถนสมยรชกำลท 6 (พ.ศ. 2453 – 2468) ไมมการปรบปรง จดตงการปกครองทองถน แตมการตงดสตธาน(สภาประชาธปไตย)

4.3 กำรปกครองทองถนสมยรชกำลท 7 (พ.ศ. 2468 – 2475) 1. พ.ศ.2469 ตราพระราชบญญตการจดการบ ารงสถานทชายทะเลทศตะวนตก มหนาทดแลชะอ าและหว

หน ขาราชการประจ าเปนผด าเนนการ 2. พ.ศ.2470 ตงคณะกรรมการจดการประชาภบาล โดยศกษาบทเรยนจากประเทศเพอนบาน 3. เมษายน 2474 ร.7 ใหสมภาษณหนงสอพมพฝรง “.......ขาพเจาเชอวา ประชาชนควรมสทธ มเสยงใน

กจการของทองถน ... ขาพเจาเหนวาเปนการผดพลาด ถาเราจะมการปกครองระบอบรฐสภา กอนทประชาชนจะมโอกาสเรยนรและมประสบการณอยางดเกยวกบการใชสทธเลอกตงในกจการปกครองทองถน...”

ร.7 ใหท า 2 อยางคอ การใหการศกษาทางการเมอง Political Education และประชาธปไตยทองถน Local Democracy 5. กำรปกครองทองถนหลงกำรเปลยนแปลงกำรปกครอง (พ.ศ. 2475 – 2539)

นายปรด พนมยงค ตงมหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมอง เสนอพระราชบญญตจดระเบยบเทศบาล พ.ศ. 2476 ( 1 ป จดตง 100 เทศบาล)

ชวงเวลา 64 ป (พ.ศ. 2475 – 2539) แบงเปน 4 ขนตอน จดตงการปกครองตนเองระดบทองถน “เทศบาล” 2476 สถาปนาการปกครองทองถนโดยขาราชการประจ า (2495 – 2499) พฒนาเศรษฐกจเสร ภาวะชะงกงนของการปกครองทองถน (2504 – 2535) ระยะเรยกรองปฏรปการปกครองทองถน (2535 – 2539)

6

เทศบำล 2476 คณะราษฎร มงหมายใหมการปกครองทองถนเพยงรปแบบเดยวคอ “เทศบาล” โดยยกฐานะทกต าบลเปนเทศบาล (4,800 ต าบล) 2495 – 2499 o มงพฒนาทองถนนอกเขตเมอง

2495 ตงสขาภบาล(อกครง) โดยแตงตงขาราชการประจ าคมสขาภบาล ในเขตทตงอ าเภอ/กงอ าเภอ มราษฎร 1,500 คน มตลาด เปนชมชนประมาณ 100 หอง กรรมการสขาภบาลม 3 ประเภทคอ โดยต าแหนง โดยการแตงตง และโดยเลอกตง มนายอ าเภอเปนประธานกรรมการสขาภบาล ปลดอ าเภอเปนปลดสขาภบาล

o ชนบท นอกเขตเมอง “เทศบาล” เขตกงเมอง “สขาภบาล” 2498 ออกพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการสวนจงหวด มสภาจงหวดมาจาก การเลอกตง (18 – 36 คน) ผวาราชการจงหวด เปนนายกองคการบรหารสวนจงหวด โดยต าแหนง ปลดจงหวด เปนปลดองคการบรหารสวนจงหวด โดยต าแหนง o 2499 ออกพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการสวนต าบล ตง องคการบรหารสวนต าบล (อบต.)

เปนราชการสวนทองถน มฐานะเปนนตบคคล แตใหก านน ผใหญบาน ควบคมดแล อบต. สภาต าบล สมาชกสภาต าบลประกอบดวย ก านนผใหญบานโดยต าแหนง และมาจากการเลอกตงหมบานละ 1 คน คณะกรรมการต าบล มก านนเปนประธานโดยต าแหนง

2504 – 2535 ชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1 ขาราชการประจ าควบคมการปกครองทองถน 2509 ยบ อบต. ตงคณะกรรมการสภาต าบล มก านน ผใหญบาน แพทยประจ าต าบล เปนกรรมการ โดยต าแหนง คร โดยการแตงตง และราษฎรเลอกตงหมบานละ 1 คน สภาต าบลไมเปนนตบคคล ป 2515 มการออกประกาศคณะปฏวตท 335 รวมเทศบาลกรงเทพ กบเทศบาลธนบร และอนๆ เปน กรงเทพมหานคร(กทม.) ผวา กทม. มาจากการแตงตง และในป 2528 มการเลอกตงผวา กทม. วาระ 4 ป เลอกตงสมาชกสภา กทม. เขตละ 1 คน วาระ 4 ป ป 2521 ออกพระราชบญญตระเบยบบรหารเมองพทยา เปนนตบคคล สภาเมองพทยา มาจากการแตงตง 8 คน เลอกตง 9 คน ประธานสภาเปนนายกเทศมนตรเมองพทยา ฝายบรหารไดแก ปลดเมอง พทยา มาจากการแตงตงของสภา

2535 – 2539 พรรคการเมองไดเสนอนโยบายเลอกตงผวาราชการจงหวด แตไมมการด าเนนการ มแตด าเนนการใหนายกองคการบรหารสวนจงหวดมาจากสภาชกสภาจงหวด มการเสนอ พรบ.สภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล

7

99 ป กำรปกครองทองถนไทย

1. ชนชนน า คดและจดตงการปกครองทองถนรปแบบตางๆ โดยมขาราชการประจ าควบคม 2. รปแบบการปกครองทองถน เปนไปตามทศนะ ความตองการของชนชนน าเชน การตงสขาภบาล

เทศบาล 3. การปกครองสวนทองถนถกควบคมโดยรฐบาล และขาราชการประจ า 4. โครงสรางรายไดของหนวยการปกครองทองถนมงบประมาณจ ากดมาก ประมาณ รอยละ 7 ของ

งบประมาณแผนดนทงหมด 5. หลงป 2504 เกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม ขนานใหญ แตการปกครองทองถนมการ

เปลยนแปลงนอยมาก 6. รปแบบการปกครองทองถนขาดความหลากหลาย 7. ขาราชการประจ าเปนผควบคมการปกครองทองถน ตงแตในอดต จนถงปจจบน 8. ระบบเศรษฐกจเสร ท าใหมการเรยกรองการกระจายอ านาจมากขน 9. ความสนใจตอการปกครองทองถน ยงมอยนอยมาก

เอกสำรอำงอง

โกวทย พวงงาม. 2546. อบต.ในกระบวนทศนใหม : พฒนา สรางเครอขาย และเสรมความเขมแขง. กรงเทพฯ : วญญชน. ___________. 2546. การกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนตามรฐธรรมนญแหง ราชอาณาจกรไทย. กรงเทพฯ : วญญชน. _________. 2547. การเลอกตงผบรหารทองถนโดยตรง. กรงเทพฯ : วญญชน. _________. 2548. การปกครองทองถนไทย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : วญญชน.

ธเนศวร เจรญเมอง. 2548. 100 ป การปกครองทองถนไทย พ.ศ. 2440-2540. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : โครงการจดพมพคบไฟ.

*************************** สอกำรเรยนกำรสอน 1. สอกำรเรยนกำรสอน เอกสารประกอบค าบรรยาย Power point 2. รายชอหนงสอคนควาเพมเตม

ชวลต สละ. 2556. ความรพนฐานเกยวกบการบรหารงานองคกรปกครองสวนทองถน. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย

8

บทท 2 ควำมรเบองตนเกยวกบองคกรปกครองทองถนไทย

***************************

1. พฒนำกำรขององคกรปกครองทองถนไทย

พฒนาการของการปกครองทองถนของไทย เรมเกดขนตงแตการปฏรประบบราชการ ในสมยรชกาลท 5 กลาวคอ ไดมกฎหมายวาดวยการจดกจการทองถนฉบบแรก คอ กระราชก าหนดสขาภบาลกรงเทพฯ ร.ศ.116 โดยก าหนดให สขาภบาลกรงเทพฯ มหนาทด าเนนการรกษาความสะอาด และปองกนโรค ท าลายขยะมลฝอย จดสถานทถายอจจาระปสสาวะ ส าหรบราษฎรทวไป หามการปลกสราง หรอซอมแซมโรงเรอน ทจะเปนเหตใหเกดโรค รวมทงการขนยายสงโสโครก ทท าความร าคาญใหกบราษฎรไปทง เปนตน ตอมาไดจดตง สขาภบาลทาฉลอม เมองสมทรสาครขน ในตางจงหวด เปนแหงแรก

ในสมยรชกาลท 6 กไดตราธรรมนญการปกครองคณะนคราภบาลดสตธาน พ.ศ.2461 เพอทดลองรปแบบเมองจ าลอง "ดสตธาน" นบเปนการปกครองในรปเทศบาลครงแรก อนเปนรปแบบการปกครองอยางประเทศองกฤษ โดยก าหนดใหเปนนตบคคล แยกจากสวนกลาง มรายไดของตนเอง ดแลการคมนาคม การดบเพลง สวนสาธารณะ โรงพยาบาล สสาน โรงฆาสตว ดแลโรงเรยนราษฎร การรกษาความสะอาด และการปองกนโรค ท าบรการสาธารณะทมก าไร เชน ตงโรงรบจ าน า ตลาด รถราง เปนตน ออกใบอนญาต และเกบคาธรรมเนยมส าหรบยานพาหนะ รานจ าหนายสรา โรงละคร โรงหนง สถานเรงรมย และอนๆ

ตอมาเมอมการเปลยนแปลงระบอบการปกครองของประเทศไทย ในป พ.ศ.2475 จากระบอบสมบรณาญาสทธราชย มาเปนระบอบประชาธปไตย ทมพระมหากษตรยทรงเปนพระประมข ภายใตกฎหมายรฐธรรมนญ ประเทศไทยไดจดระเบยบการบรหารราชการ เปนราชการสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน ตามพระราชบญญตวาดวยระเบยบราชการ บรหารแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2476 โดยในสวนของราชการสวนทองถน ไดมการจดตง เทศบาล ขน ตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ.2476 (ปจจบนใช พรบ.เทศบาล พ.ศ.2496) แตตอมาปรากฏวา การด าเนนงานของเทศบาล ไมไดผลเตมท ตามทมงหมายไว จงไมอาจขยายการตงเทศบาลออกไปทกทองท ทวราชอาณาจกรได คงตงขนไดเพยง 120 แหง กระงบการจดตงเทศบาลขนใหม เปนเวลานานหลายสบป และไดมการตง สขาภบาล ขนเทศบาลในทองททยงไมมฐานะ เปนเทศบาล ตามพระราชบญญตสขาภบาล พ.ศ.2495 จนกระทงถงป 2500 จงไดมการยกฐานะสขาภบาลบางแหง ขนเปนเทศบาลต าบล คอ เทศบาลต าบลกระบนทร เทศบาลโรกส าโรง เทศบาลต าบลบวใหญ เปนตน และกรณทมการจดตงจงหวดใหม กใหจดตงเทศบาลเมองขน ในทองถนทเปนทตงศาลากลางจงหวด ตามบทบญญตมาตรา 10 แหงพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ.2496 อยางไรกตาม การจดตงเทศบาล และสขาภบาลกยงไมเปนไปโดยทวถง สวนใหญจงคงอย ภายใตการปกครองสวนภมภาค ดงนน เพอแกความเหลอมล าในการปกครองทองถน ในเขตเทศบาล และสขาภบาล กบทองถนทอยนอกเขตดงกลาว จงไดมการจดตง องคการบรหารสวนต าบลขน โดยตราพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ สวนจงหวด พ.ศ.2498 ใหเปนองคกรปกครองสวนทองถน ทมอ านาจหนาทด าเนนกจการสวนจงหวด ภายในเขตพนทจงหวดนอกเขตเทศบาล และเขตสขาภบาล

9

นบแตนนมา การปกครองสวนทองถนจงครอบคลมทวทงราชอาณาจกไทย กลาวคอ ทกพนทของประเทศไทย จะอยในความรบผดชอบของ องคการปกครองทองถน ไมรปใดกรปหนง ซงตอมา ไดมการประกาศใชกฎหมายการปกครองทองถน รปพเศษ ไดแก พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ.2518 และพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ.2521 ทงนเนองจาก กรงเทพมหานครเปนเมองขนาดใหญ มประชากรมากทสด สวนเมองพทยาเปนเมองทองเทยว ทมลกษณะพเศษ และใชรปแบบการบรหาร โดยการจางผบรหาร ซงปรากฎวา ไมประสบผลส าเรจมากนก ปจจบนจงมแนวโนมทเปลยนแปลง ใหเปนเทศบาลนคร

ในป พ.ศ.2537 กไดมการปรบปรงการบรหารสวนทองถนในสวนพนท ขององคการบรหารสวนจงหวด ใหมการบรหารสววนต าบลขน เปน องคการบรหารสวนต าบล (อบต.) ตามพระราชบญญตสภาต าบล และองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ.2537 ปจจบนกระทรวงมหาดไทย ไดประกาศจดตงแลวทวประเทศ 6,397 แหง ซงนบวา เปนองคกรปกครองทองถนรปแบบใหมทเลก และใกลชดประชาชนในทองถนมากทสด

อยางไรกตาม ขณะนไดมการปรบปรง พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ.2540 โดยก าหนดใหมพนทรบผดชอบครอบคลมพนทรบผดชอบของ อบต. ดวย แตใหมอ านาจมหนาทด าเนนการในกจการ ท อบต. ด าเนนการไมได หรอตองประสานงานรวมกน ระหวาง อบต. หลายแหง เปนตน ดงนน ปจจบนประเทศไทยจงมรปบบการปกครองทองถน ทงหมด 5 รปแบบ คอ

1. กรงเทพมหานคร 2. เมองพทยา 3. เทศบาล (แยกเปนเทศบาลนคร เทศบาลเมอง และเทศบาลต าบล) 4. องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) 5. องคการบรหารสวนต าบล (อบต.)

2. องคกรปกครองสวนทองถน กลไกกำรพฒนำทองถนของประชำชน

2.1 ปรชญำ แนวคด ขององคกรปกครองทองถน โดยท "กฎหมายการปกครองทองถน แสดงใหเหนจดมงหมายส าคญ 2 ประการ คอ ตองการใหการจดท า

บรการสาธารณะมประสทธภาพ นนคอ จดท าบรการสาธารณะใหทวถง และตรงกบความตองการของราษฎรในทองถน ตามความจ าเปนในแตละทองถน ซงจดมงหมายนจะส าเรจลงได กดวยวธการใหราษฎรในทองถนนนเอง เขาไปมสวนรวม ในการจดการดวย และตองการใหการปกครองทองถน เปนสถาบนสอนการปกครองประเทศ ในระบอบประชาธปไตย โดยผทจะเขาไปมสวนรวมในการปกครองทองถน จะตองมาจากการเลอกตง ของราษฎรในทองถนนน"

ดงนน "กฎหมายการปกครองสวนทองถน ซงเปนกฎหมายทบญญตขน เพอจดตงองคการปกครองทองถน จงมวตถประสงค กระจายอ านาจบรหารไปสทองถน โดยก าหนดความสมพนธระหวาง ทองถนกบสวนกลาง ในขอบเขตการก ากบดแล" นนคอ จะไมก าหนดใหราชการสวนกลาง มอ านาจบงคบบญชา เหนอคณะผบรหารของทองถน เพอใหผบรหารสวนทองถน มความเปนอสระในการบรหารจดการ แตจะใหมอ านาจในการก ากบดแล เพอปองกนมใหราษฎร ไดรบความเดอดรอน จากการกระท าของราชการสวนทองถน และเพอเปนหลกประกนแกราษฎร ในทองถน วาจะไดรบการบรการสาธารณะอยางทวถง และมประสทธภาพ กลาวคอ จะก ากบดแลและตรวจสอบใหราชการสวนทองถน กระท าการโดยชอบดวยกฎหมาย หากมการกระท าทไมชอบดวยกฎหมายเกดขน

10

กจะมอ านาจในการเพกถอน หรอยบยงการกระท านนได ทงน ตองเปนไปตามทมกฎหมายบญญตใหอ านาจ แกราชการสวนกลาง ใหกระท าได ไวอยางชดแจงดวย

แมในบทบญญตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 หมวด 9 การปกครองสวนทองถนมาตรา 282 ยงบญญตไววา "ภายใตยงคบมาตรา 1 รฐจะตองใหความเปนอสระ แกทองถนตามหลกแหงการปกครองตนเอง ตามเจตนารมณของประชาชน ในทองถน" และมาตรา 283 วรรค 2 "การก ากบดแลองคกรปกครองสวนทองถน ตองท าเทาทจ าเปน ตามทกฎหมายบญญต แตตองเปนไป เพอการคมครองประโยชนของประชาชนในทองถน หรอประโยชนของประเทศโดยสวนรวม ทงน จะกระทบถงสาระส าคญ แหงหลกการปกครองตนเอง ตามเจตนารมณของประชาชนในทองถน หรอนอกเหนอจากทกฎหมายบญญตไวมได"

ดงนน แนวคดพนฐำน ของระบบกำรปกครองทองถน จงพอสรปไดวำ 1. เปนระบบของการกระจายอ านาจทางการปกครอง ไปสทองถน 2. เพอจดท าการบรการสาธารณะ ไดอยางทวถง ตรงกบความตองการของราษฎร และเหมาะสมกบสภาพ

ของแตละทองถน 3. โดยใหประชาชนในทองถนนน ไดมสวนรวมอยางเตมท 4. เพอเปนกระบวนการใหการเรยนรในระบบประชาธปไตย แกประชาชนในระดบทองถน 5. ราชการสวนกลางตองไมมอ านาจเหนอคณะผบรหารสวนทองถน แตมบทบาทในการก ากบดแล และให

ความชวยเหลอ 6. ทองถนตองมอสระในการตดสนใจ ก าหนดทศทาง นโยบาย และการบรหารจดการ เพอการพฒนาทองถน

ของตนเองได ในระดบหนง

2.2 องคกรปกครองทองถน รำกฐำนระบบประชำธปไตย

ภาพท1 : รากฐานระบบประชาธปไตย

จากเจตนารมณของกฎหมายการปกครองทองถนไทยดงกลาวขางตน จะเหนไดวา องคกรปกครองทองถนไทย

หรอกลาวในอกนยหนง กคอ "ราชการสวนทองถน" จงถกจดตงขน บนพนฐานของแนวความคดในการ พฒนาระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ทตองการใหประชาชนไดมสวนรวม และเพอเพมประสทธภาพการบรหาร

11

จดการทองถนมากยงขน จงถอไดวา องคกรปกครองสวนทองถน เปน รากฐานของ ระบอบประชาธปไตย และ การมสวนรวมของประชาชน ในทองถน และเปน กลไกการปกครอง ทจะ "บ าบดทกข บ ารงสข" ใหแกประชาชนในทองถนของตน ไดอยางแทจรง ทงนเพราะ องคกรปกครอบสวนทองถน ตองมาจากประชาชน ด าเนนกจการ เพอประชาชน และ โดยการก ากบดแลของ ประชาชนองคกรปกครองทองถน จงเปนกลไกของการมสวนรวมในเชงปกครอง หรอในเชงโครงสรางของชมชนทองถน

2.3 โครงสรำงกำรบรหำรจดกำรขององคกรปกครองทองถน เมอกลาวในเชงโครงสรางขององคกรปกครองทองถน กพบวา ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญมาตรา 285

ก าหนดให "องคกรปกครองสวนทองถน ตองมสภาทองถน หรอ ผบรหารทองถน สมาชกสภาทองถนตองมาจากการเลอกตง คณะผบรหารทองถน หรอผบรหารทองถนใหมาจาการเลอกตง โดยตรงของประชาชน หรอมาจากความเหนชอบของสภาทองถน"ดงนน องคกรปกครองทองถนโดยทวไป จงจะแบงโครงสรางการบรหารจดการออกเปน 2 สวน คอ

1. สภำทองถน มบทบาทอ านาจหนาทในการ ตราขอก าหนดของทองถน ซงจะเปนกฎหมายทมผลบงคบใช ในระดบทองถนนน ทงในเรองทเกยวกบการงบประมาณประจ าป ทฝายบรหารเสนอ และเรองอนๆ ทก าหนดไวในพระราชบญญตสภาต าบล และองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 และพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ.2535 หรอพระราชบญญตอนๆ ทก าหนดใหเปนอ านาจของ องคกรปกครองสวนทองถน ทงนเพอเปน กฎ/ระเบยบ/ขอบงคบ ทใหชมชนในทองถนนน ไดยดถอปฏบต หรอเปนกตกาของสงคม เพอใหประชาชนในมองถน ไดอย รวมกนอยางเปนปกตสข

2. คณะกรรมกำรบรหำรองคกำรบรหำรสวนทองถน มอ านาจหนาทในการบรหารจดการ กจการตางๆ ทเปนอ านาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน และด าเนนการใหเกดการบงคบใชตามกฎหมายทองถน ทสภาทองถนไดตราขน เพอใหเกดการบ าบดทกข บ ารงสข และคมครองประชาชนในทองถนนนๆ

นอกจากนน สภาทองถนยงมบทบาทในการตรวจสอบการบรหารจดการ ของคณะกรรมการบรหารองคกรปกครองสวนทองถน โดยการพจารณาอนมตงบประมาณแผนงาน โครงการ และการตงกระทถาม กรณทสงสย หรอใหความเหนขอแนะน า แกคณะกรรมการบรหารฯ ได 2.4 กำรมสวนรวมของประชำชนในองคกรปกครองสวนทองถน ประชาชนในฐานะผเปนเจาของอ านาจทแทจรง เปนปจจยทส าคญอยางยง ตอการผลกดนใหกลไก (องคกรปกครองสวนทองถน หรอราชการสวนทองถน) ด าเนนภารกจการพฒนาทองถน ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ และประสทธผล การมสวนรวมของประชาชนในทองถน ตอการบรหารจดการขององคกรปกครองสวนทองถน จงเปนสงทส าคญทสดซงประชาชนในทองถน สามารถเขามามสวนรวมได ดงนคอ

1. กำรใชสทธในกำรเลอกสรร หรอเลอกตงผแทนของตนเอง เขาไปเปนสมาชกสภาทองถน หรอเปนกรรมการ ในคณะกรรมการบรหารขององคการบรหารสวนทองถนดงกลาว เพอเปนตวแทนในการพทกษรกษาผลประโยชน และก าหนดทศทางการพฒนา ใหสอดคลองกบความตองการ

12

ของตนเอง และชมชน ทงน หากผแทนขางตนไมปฏบตหนาทดงกลาว ประชาชนในทองถนกมสทธทจะไมเลอกตง ใหเปนผแทนในสมยตอๆ ไปได

2. กำรเสนอควำมตองกำร ตอผแทนของตน เพอน าเขาสการพจารณาก าหนดเปนนโยบาย แผนงาน / โครงการ ในเรองตางๆ เพอใหเกดการพฒนาคณภาพชวตทดของคนในชมชน

3. กำรตรวจสอบ การด าเนนงานของสภาฯ และคณะกรรมการบรหารองคกรปกครองทองถน ประชาชนสามารถตรวจสอบได โดยการเฝามอง และตดตามการด าเนนกจกรรมตางๆ ขององคกรปกครองสวนทองถนของตน แลวเสนอความคดเหนตอสาธารณะ โดยเสนอในนามของกลม / ชมรม หรอองคกรชมชนในทองถน โดยอาจผานสอของชมชน เชน หอกระจายขาว สอมวลชนทองถน หรอโดยวธการตงขอสงเกต โดยผานปากตอปากของชมชนเอง หรอผานผแทนของตนทไดเลอกไป รวมทงการรองเรยนผานผบรหารของหนวยงาน ทก ากบดแลองคกรปกครองทองถนนนกได

4. กำรรองเรยน หรอรองทกข ตอองคกรปกครองทองถน ในกรณทประชาชนไดรบความเดอดรอน จากการประกอบกจการใดๆ ในทองถนนน ซงเปนสทธทประชาชนสามารถรองเรยนได และขณะเดยวกนเปนหนาทขององคกร ปกครองทองถน ในฐานะเจาพนกงานฯ ทตองด าเนนการแกไขเรองดงกลาว ตามอ านาจหนาททกฎหมายก าหนด

5. กำรใหควำมรวมมอ ในการปฏบตตามขอก าหนดของทองถน ซงถอวา เปน "กตกา" หรอ "หลกปฏบต" ทสภาทองถนไดตราขน เพอใหใชบงคบในเขตทองถนนนๆ ทงน เพอประโยชนในการรกษาความสะอาด และความสงบเรยบรอยของบานเมอง แลวแตกรณ รวมทงตองใหความรวมมอในการด าเนนกจกรรม เรองตางๆ ขององคกรปกครองทองถนดวย

จากบทบาท และสทธหนาทของประชาชน ทเกยวของกบองคกรปกครองทองถนดงกลาว จงกลาวไดวา ประชาชน เปนองคประกอบ หรอปจจยทส าคญ ทจะใหองคกรปกครองทองถน เปนองคกรทเปนอนหนงอนเดยวกน กบประชาชนได เปนทพง และเปนหวหอก ของการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในทองถน สมดงเจตนารมณของการปกครองทองถน ในระบอบประชาธปไตย และการกระจายอ านาจสประชาชนอยางแทจรง การปกครองทองถนทเปน "ประชาธปไตย" และทประชาชนมสวนรวม จะน าไปสการพฒนาคณภาพชวตทด ของประชาชนในทองถนนน

อยางไรกตาม องคกรปกครองทองถน จะเขมแขงไดอยางเปนอนหนงอนเดยวกน กบประชาชนไดอยางยงยน ประชาชนในทองถนจ าเปนตองมการด าเนนงาน ในลกษณะ "ประชาสงคม" กลาวคอ มการรวมตวของชมชน เปนองคกร หรอ ชมรม หรอ กลมตางๆ อยางหลากหลาย ตามความตองการของชมชน เพอใหทกสวนของชมชนไดมสวนรวม ทงในการก าหนดวสยทศน การก าหนดปญหา การวเคราะหปญหา การวางแผน การด าเนนการ และตดตามก ากบการ โดยองคกรปกครองทองถนจะเปนองคภาคหนงทส าคญ และมบทบาทรวมกบองคกรตางๆ ของชมชนนน ในการด าเนนการพฒนา

13

3. กำรพฒนำกำรสำธำรณสข และสงแวดลอม กบองคกรปกครองทองถนไทย

3.1 กำรสำธำรณสข และสงแวดลอม คออะไร? การสาธารณสข (Public Health) เมอกลาวโดยรวมอาจใหความหมายไดวา คอ กฎการจดการเพอใหเกด

ความสข แกสาธารณชน" หรอ "การท าใหสาธารณชนมสขภาพด" ซงค าวา สขภำพ (Health) องคการอนามยโลก (WHO) ไดใหความหมายวา หมายถง "สภาวะอนสมบรณของมนษย ทงทางรางกาย (Physical) จตใจ (Mental) และความเปนอยทดทางสงคม (Social well-being) ซงมเพยงพอแตท าใหมนษย ปราศจากการเจบปวย หรอความพการเทานน หากแตหมายถง การควบคม หรอจดการปจจยตางๆ ในตวมนษย และทอยแวดลอมมนษย ซงอาจกอใหเกดการเจบปวย หรอความพการตอมนษยดวย"

ดงนน กรอบแนวทางการด าเนนการ เพอใหเกดการสาธารณสขทดของนานาประเทศ จงก าหนดงานทตองปฏบตออก เปน 4 สวน คอ

1. การสงเสรมสขภาพ 2. การปองกนโรค 3. การรกษาพยาบาล 4. การฟนฟสภาพ

จากความหมายของ "การสาธารณสข" และ "สขภาพ" ซงหมายรวมถง ความเปนอยทดทางสงคม ซงครอบคลมถง ปจจยตางๆ ทอยแวดลอม อนอาจมผลท าใหเกดการเจบปวย หรอความพการทงทางรางกาย และจตใจของมนษยได ซงจะตองถกควบคม หรอจดการใหอยในสภาวะทเปนคณ ตอสขภาพอนามอนามย หรอการพฒนาคณภาพชวตของมนษย หรอกลาวอกนยหนง กคอ ตองควบคม หรอจดการมใหอยในสภาวะทเปนโทษตอสขภาพอนามยของมนษยนนเอง

ดงนน ความเปนอยทดทางสงคม (Social well-being) จงอาจกลาวได ทงในความหมายทแคบ และความหมายทกวาง กลาวคอ

ในควำมหมำยทแคบ อาจหมายถง กำรสขำภบำลสงแวดลอม (Environmental Sanitation) การอนามยสงแวดลอม (Environmental Health) ซงหมายถง "การจดการ หรอควบคมปจจยดานสงแวดลอม ทเปน หรออาจเปนอนตรายตอสขภาพอนามย การเจรญเตบโต และการอยรอดของมนษย" อนไดแก น าดมน าใช ทอยอาศย สตวพาหะน าโรค ส งปฏกลมลฝอย มลพษทางอากาศ มลพษทางน า หรอมลพษอนๆ และหมายรวมถง กำรสงเสรมสขภำพ (Health Promotion) ซงหมายถง การจดการ หรอควบคมใหบคคลมพฤตกรรม หรอสขลกษณะสวนบคคลทด เออตอการมสขภาพอนามยทดของทารก เดก วยรน วยท างาน หรอผสงอาย ซงรวมทงการเสรมสรางใหภมคมกนโรค ใหแกชมชนดวย

ในควำมหมำยทกวำง ซงไมเพยงแตหมายความถง สงตางๆ ในความหมายทแคบเทานน แตอาจหมายรวมถง ฐานะทางเศรษฐกจ ระดบการศกษา สภาพปญหาทางสงคม ตลอดจนวฒนธรรม และความเชอของชมชนในสงคมนนดวย ซงลวนเปนเหต หรอปจจยทอาจกอใหเกดผลกระทบ ทงในทางทเปนคณ และเปนโทษตอสขภาพอนามย ของชมชนนนเสมอ

14

ดวยเหตน การสขาภบาลสงแวดลอม หรอการอนามยสงแวดลอม และการสงเสรมสขภาพ จงเปนสวนหนงในการพฒนาการสาธารณสข และคณภาพชวตของชมชน ในกรอบงานดานการสงเสรมสขภาพ และการปองกนโรคนนเอง

3.2 องคกรปกครองทองถน กบกำรสำธำรณสข และสงแวดลอม ในการใหบรการดานการสาธารณสขแกประชาชน โดยทวไปเปนบทบาทภาระหนาท ของหนวยงานของรฐ

โดยเฉพาะกระทรวงสาธารณสข แตอยางไรกตาม ในบรบทของงานสงเสรมสขภาพ และงานสขาภบาลสงแวดลอม หรอการบรการสาธารณสขขนมลฐาน ปรากฏวา หนวยงานรฐสวนกลางไดกระจายอ านาจ การจดการดงกลาวไปสองคกรปกครองทองถนแลว นบแตไดมการจดตงองคกรปกครองทองถนขน กลาวคอ นบแตพระราชก าหนดสขาภบาลกรงเทพฯ ร.ศ.116 ในสมยรชการท 5 ไดก าหนดให สขาภบาลกรงเทพฯ มหนาทด าเนนการรกษาความสะอาด และปองกนโรค ท าลายขยะมลฝอย จดสถานทถายอจจาระปสสาวะ ส าหรบราษฎรทวไป หามการปลกสราง หรอซอมแซมโรงเรอนทจะเปนเหต ใหเกดโรค รวมทงการขนยายสงโสโครก ทท าความร าคาญใหกบราษฎรไปทง เปนตน หรอแมแตปจจบนในการก าหนดหนาท ขององคกรปกครองทองถนตางๆ กยงคงก าหนดใหมหนาท รกษาความสะอาดของถนน หรอทางเดน และทสาธารณะ รวมทงการก าจดขยะมลฝอย และสงปฏกล ปองกน และระงบโรคตดตอ จดใหมน าสะอาด หรอการประปา โรงฆาสตว ตลาด ทาเทยบเรอ ทาขาม บ ารงทางระบายน า สวมสาธารณะ รวมทงการสงเสรมพฒนาอาชพ การพฒนาสตร เดก และผสงอาย การศกษาของชมชน การบรการสาธารณสข การบ ารงสถานกฬา สถานพกผอนหยอนใจ และอนๆ

อ านาจหนาทขององคการปกครองทองถนดงกลาวขางตน ลวนเปนภารกจทเกยวกบการสงเสรมสขภาพขนพนฐาน หรอ การสขาภบาลสงแวดลอมพนฐาน เพอการปองกนปองกนโรคตดตอ และสงเสรมการอนามยสงแวดลอมของชมชน ทองถนนนๆ ซงสอดคลองกบบทบญญตแหงรฐธรรมนญราชอาณาจกรไทย ฉบบปจจบน มาตรา 52 วรรค 2 บญญตวา "การบรการทางสาธารณสขของรฐ ตองเปนไปอยางทวถง และมประสทธภาพ โดยจะตองสงเสรมใหองคกรปกครองทองถน และเอกชนมสวนรวมดวย เทาทจะกระท าได" มาตรา 290 บญญตวา "เพอสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอม องคกรปกครองสวนทองถน ยอมมอ านาจหนาทตามทกฎหมายก าหนด กฎหมายตามวรรคหนงอยางนอย ตองมสารถส าคญ ดงน

1. การจดการ การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมทอยในเขตพนท 2. การเขาไปมสวนรวมในการบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมทอยนอกเขตพนท เฉพาะกรณ

ทอาจมผลกระทบตอการด ารงชวต ของประชาชนในพนทของตน 3. การมสวนรวมในการพจารณา เพอรเรมโครงการ หรอกจกรรมใด นอกเขตพนท ซงอาจมผลกระทบตอ

คณภาพสงแวดลอม หรอสขภาพอนามยของประชาชนในพนท"

4. กำรบรหำรรำชกำรแผนดนในปจจบน การจดระเบยบบรหารราชการแผนดนของไทยในปจจบน เปนไปตามระเบยบบรหารราชการแผนดน (พ.ร.บ. ระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534) ประกอบดวยการบรหารราชการสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน

15

1. กำรบรหำรรำชกำรสวนกลำง รฐบาลหรอคณะรฐมนตร ทมอ านาจหนาทเขามาบรหารประเทศและก าหนดนโยบายในการบรหาร

ประเทศ จะมอ านาจและใชอ านาจเพอบรหารและจดการใหเปนไปตามนโยบายทก าหนดไว หนวยงานซงถอเปนกลไกของรฐบาล จะตองน านโยบายของรฐบาลไปปฏบต กคอ กระทรวง ทบวง กรม และการบรหารราชการของสวนกลาง บางต ารารวมกนเรยกวา เปนการรวมอ านาจ (Centralization) กำรจดระเบยบบรหำรรำชกำรสวนกลำง ก าหนดใหมสวนราชการดงน

(1) ส านกนายกรฐมนตร (2) กระทรวงหรอทบวงซงมฐานะเทยบเทากระทรวง (3) ทบวงซงสงกดส านกนายกรฐมนตรหรอกระทรวง (4) กรมหรอสวนราชการทเรยกชออยางอน และมฐานะเปนกรม ซงสงกดหรอไมสงกด

ส านกนายกรฐมนตร กระทรวง หรอทบวง ส ำนกนำยกรฐมนตร ตามพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2534 มาตรา 5 ก าหนดไววา “ส านกนายกรฐมนตรมอ านาจหนาททเกยวกบราชการทวไปของนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตร กจการเกยวกบการท างบประมาณแผนดน และราชการอนตามทไดมกฎหมายก าหนดไวใหเปนอ านาจและหนาทของส านกนายกรฐมนตร หรอสวนราชการซงสงกดส านกนายกรฐมนตร หรอราชการอน ๆ ซงมไดอยภายในอ านาจและหนาทของกระทรวงใดกระทรวงหนงโดยเฉพาะ…” ส านกนายกรฐมนตรมฐานะเปนกระทรวง และยงมบทบาทเปนแหลงประสานการบรหารงานระดบชาตดวย นอกจากนยงอาจกลาวไดวา ส านกนายกรฐมนตรเปนศนยทปรกษาของรฐบาลทจะชวยสนบสนนการตดสนใจและวางนโยบายตาง ๆ ใหถกตองรอบคอบยงขน กำรจดระเบยบรำชกำรในกระทรวงหรอทบวง ระเบยบราชการของกระทรวง มดงน

(ก) ส านกงานเลขานการรฐมนตร (ข) ส านกงานปลดกระทรวง (ค) กรมหรอสวนราชการทเรยกชออยางอน

2. กำรบรหำรรำชกำรสวนภมภำค

การจดระเบยบบรหารราชการสวนภมภาคในปจจบนนน พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ แผนดน พ.ศ. 2534 บญญตไววา ใหจดระเบยบบรหารราชการสวนภมภาคดงน

จงหวด (1) ใหรวมทองทหลาย ๆ อ าเภอ ตงขนเปนจงหวด มฐานะเปนนตบคคล (2) ในจงหวดนน ใหมผวาราชการจงหวดคนหนงเปนผรบนโยบายและค าสงจาก

นายกรฐมนตรในฐานะหวหนารฐบาล คณะรฐมนตร กระทรวง ทบวง กรม มาปฏบตการใหเหมาะสมกบทองทและประชาชน และเปนหวหนาบงคบบญชาบรรดาขาราชการฝายบรหารซงปฏบตหนาทในราชการสวนภมภาคในเขตจงหวด และรบผดชอบในราชการจงหวดและอ าเภอ และจะใหมรองผวาราชการจงหวดหรอผชวยผวา

16

ราชการจงหวด หรอทงรองผวาราชการจงหวดและผชวยผวาราชการจงหวดเปนผชวยสงและปฏบตราชการแทนผวาราชการจงหวดกได ผวาราชการจงหวด รองผวาราชการจงหวด และผชวยผวาราชการจงหวด สงกดระทรวงมหาดไทย (3) ในจงหวดหนงนอกจากจะมผวาราชการจงหวดแลว ใหมปลดจงหวดและหวหนาสวนราชการประจ าจงหวด ซงกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ สงมาประจ า ท าหนาทเปนผชวยเหลอผวาราชการจงหวดและมอ านาจบงคบบญชาขาราชการฝายบรหารสวนภมภาคซงสงกดกระทรวง ทบวง กรม นน ในจงหวดนน (4) ในจงหวดหนงใหมคณะกรรมการจงหวดท าหนาทเปนทปรกษาของผวาราชการจงหวดในการบรหารราชการจงหวดนน และใหความเหนชอบในการจดท าแผนพฒนาจงหวดกบปฏบตหนาทอนตามทกฎหมายหรอมตของคณะรฐมนตรก าหนด คณะกรมการจงหวดประกอบดวยผวาราชการจงหวด เปนประธาน รองผวาราชการจงหวดหนงคนตามทผวาราชการจงหวดมอบหมาย ปลดจงหวด อยการจงหวดซงเปนหวหนาทท าการอยการจงหวด รองผบงคบการต ารวจซงท าหนาทหวหนาต ารวจภธรจงหวด หรอผก ากบการต ารวจภธรจงหวด แลวแตกรณ และหวหนาสวนราชการประจ าจงหวดจากกระทรวง ทบวงตาง ๆ เวนแตกระทรวงมหาดไทยซงประจ าอยในจงหวดกระทรวงหรอทบวงละหนงคน เปนกรมการจงหวดและหวหนาส านกงานจงหวดเปนกรมการจงหวดและเลขานการ พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 มาตรา 60 บญญตไววา “ใหแบงสวนราชการของจงหวด” ดงน (1) ส านกงานจงหวด มหนาทเกยวกบราชการทวไปและการวางแผนพฒนาจงหวดของจงหวดนน มหวหนาส านกงานจงหวดเปนผบงคบบญชาขาราชการ และรบผดชอบในการปฏบตราชการของส านกงานจงหวด (2) สวนตาง ๆ ซงกระทรวง ทบวง กรม ไดตงขนมหนาททเกยวกบราชการของกระทรวง ทบวง กรมนน ๆ มหวหนาสวนราชการประจ าจงหวดนน ๆ เปนผปกครองบงคบบญชารบผดชอบ ส านกงานจงหวดท าหนาทเปน “คณะท างาน” ในงานดานนโยบายและแผน ตลอดจนปฏบตงานดานเลขานการของผวาราชการจงหวด อาจกลาวไดวาส านกงานจงหวดเปนศนยประสานงานหรอศนยอ านวยการของจงหวดนนเอง สวนตาง ๆ ซงกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ ตงขน ตวอยางเชน ส านกงานศกษาธการจงหวด ส านกงานปาไมจงหวด เปนตน (ชาญชย แสวงศกด , 2542 : 111-113) อ ำเภอ อ าเภอเปนหนวยราชการบรหารสวนภมภาครองจากจงหวด แตไมมฐานะเปนนตบคคลเหมอนจงหวด การตง ยบ เปลยนเขตอ าเภอ ใหตราเปนพระราชกฤษฎกา ส าหรบการจดระเบยบราชการของอ าเภอทส าคญ ๆ มดงน (1) ในอ าเภอหนงมนายอ าเภอคนหนงเปนหวหนาปกครองบงคบบญชาบรรดาขาราชการในอ าเภอและรบผดชอบงานบรหารราชการของอ าเภอ นายอ าเภอสงกดกระทรวงมหาดไทย

17

(2) ในอ าเภอหนงนอกจากจะมนายอ าเภอเปนผปกครองบงคบบญชารบผดชอบแลวใหมปลดอ าเภอและหวหนาสวนราชการประจ าอ าเภอซงกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ สงมาประจ าใหปฏบตหนาทเปนผชวยเหลอนายอ าเภอ และมอ านาจบงคบบญชาขาราชการฝายบรหารสวนภมภาคซงสงกดกระทรวง ทบวง กรม นนในอ าเภอ (3) ใหแบงสวนราชการของอ าเภอดงน

(ก) ส านกงานอ าเภอมหนาทเกยวกบราชการทวไปของอ าเภอนน ๆ มนายอ าเภอเปน ผปกครองบงคบบญชาและรบผดชอบ (ข) สวนตาง ๆ ซงกระทรวง ทบวง กรม ไดตงขนในอ าเภอนน ๆ มหนาทเกยวกบราชการของกระทรวง ทบวง กรมนน ๆ มหวหนาสวนราชการประจ าอ าเภอนน ๆ เปนผปกครองบงคบบญชารบผดชอบ ต ำบลและหมบำน ต ำบล การจดตงต าบลตาม พ.ร.บ. ลกษณะปกครองทองท พ.ศ. 2457 ระบไววาหลายหมบานรวมกนราว 20 หมบาน ใหจดตงเปนต าบลหนง ใหผวาราชการจงหวดพจารณาจดตงต าบลและก าหนดเขตต าบล แลวรายงานไปยงกระทรวงมหาดไทย เพอใหความเหนชอบกออกประกาศกระทรวงมหาดไทยจดตงต าบล กำรจดระเบยบปกครองต ำบล

(1) ก านน ในต าบลหนง มก านนคนหนงซงอาจมอ านาจหนาทปกครองราษฎรทอยในเขตต าบลนน ก านน

มฐานะเปนเจาพนกงานตามกฎหมาย แตไมมฐานะเปนขาราชการ เพราะก านนมไดรบเงนเดอนจากงบประมาณแผนดน หมวดเงนเดอน แตไดรบเงนตอบแทนต าแหนงก านน อนไมถอวาเปนเงนเดอน ก านนเปนผ ไดรบเลอกจากราษฎรในต าบลนน โดยเลอกจากผ ใหญบานตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการเลอกตงก านนผใหญบาน ก านนมอ านาจหนาทเกยวกบการรกษาความสงบเรยบรอยในต าบล คดอาญา ตรวจตราดแลและรกษาสงทเปนสาธารณประโยชน

(2) แพทยประจ าต าบล ในต าบลหนง มแพทยประจ าต าบลซงผวาราชการจงหวดแตงตงจากผทมความรในวชา

แพทย แพทยประจ าต าบลมอ านาจหนาทรวมประชมกบก านนผใหญบาน รวมมอในการจดการรกษาความสงบเรยบรอยในต าบล และตรวจตราความไขเจบทเกดขนแกราษฎรในต าบลนน

(3) สารวตรก านน ในต าบลหนงใหมสารวตรส าหรบเปนผชวยก านน 2 คน โดยก านนเปนผคด

เลอกดวยความเหนชอบของผวาราชการจงหวด หมบำน พระราชบญญตลกษณะปกครองทองทฯ ไดบญญตหลกเกณฑในการจดตงหมบานขนใหมวาบานหลายบานทอยในทองทหนงซงควรอยในความปกครองอนเดยวกนได ใหจดเปนหมบานหนงโดยถอเอา

18

จ านวนราษฎรประมาณ 200 คน หรอจ านวนบานไมต ากวา 5 บาน ถาเปนทองททมราษฎรตงบานเรอนกระจายอยหางไกลกนถงจ านวนจะนอย กำรจดระเบยบกำรปกครองหมบำน

(1) ผใหญบาน ในหมบานหนง ใหมผใหญบานคนหนงซงไดรบเลอกโดยราษฎรในหมบาน ผใหญบานมอ านาจหนาทปกครองราษฎรทอยในเขตหมบานนน และมอ านาจหนาทในทาง

ปกครองและรกษาความสงบเรยบรอยของราษฎรตามทบญญตไวในพระราชบญญตลกษณะปกครองทองทฯ (2) ผชวยผใหญบาน

ในหมบานหนง ใหมผชวยผใหญบานฝายปกครอง หมบานละ 2 คน เวน แตหมบานใดมความจ าเปนตองมมากกวา 2 คน ใหขออนมตกระทรวงมหาดไทย ในหมบานใดทผวาราชการจงหวดเหนสมควรใหมผชวยผใหญบานฝายรกษาความสงบ กใหมไดตามจ านวนทกระทรวงมหาดไทยเหนสมควร

(3) คณะกรรมการหมบาน ในแตละหมบาน ใหมคณะกรรมการหมบาน ประกอบดวย ผใหญบานเปน

ประธานโดยต าแหนง ผชวยผใหญบานฝายปกครองเปนกรรมการโดยต าแหนง กบผซงราษฎรเลอกตงเปนกรรมการผทรงคณวฒ มจ านวนตามทนายอ าเภอจะเหนสมควร แตไมนอยกวา 2 คน คณะกรรมการหมบานมหนาทเสนอขอแนะน าและใหค าปรกษาตอผใหญบานเกยวกบกจการทผใหญบานจะตองปฏบตตามอ านาจหนาทของผใหญบาน

3. กำรบรหำรรำชกำรสวนทองถน การบรหารราชการสวนทองถน ไดแก การกระจายอ านาจสทองถนเพอใหประชาชนมอ านาจในการตดสนใจเกยวกบกจการตาง ๆ ทเปนสาธารณะของทองถนดวยตนเอง ตามภารกจหนาททระบใหด าเนนการอยางชดเจน มพนทรบผดชอบชดเจน มผบรหารทดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชนหรออาจจะไดรบความเหนชอบจากสภาทองถน การบรหารราชการสวนทองถน คอ การใชหลกการกระจายอ านาจ (Decentralization) ใหกบประชาชนโดยตรง การกระจายอ านาจ เปนการใหแกทองถน ในฐานะผรบมอบอ านาจจะตองมความรบผดชอบตอการด าเนนการและการตดสนใจของตนเอง การจดระเบยบราชการบรหารสวนทองถนในปจจบนมอย 2 ระบบ คอ (ก) ระบบทวไปทใชแกทองถนทวไป ซงในปจจบนมอย 3 รปแบบ คอ เทศบาล องคการ บรหารสวนต าบล และองคการบรหารสวนจงหวด (ข) ระบบพเศษทใชเฉพาะทองถนบางแหงซงในปจจบนมอย 2 รปแบบ คอ กรงเทพมหานคร และเมองพทยา

19

5. ควำมสมพนธระหวำงรฐกบกำรบรหำรรำชกำรขององคกรปกครองทองถน ส าหรบความสมพนธระหวางรฐกบการบรหารราชการขององคกรปกครองทองถนนน ในทนจะกลาวถง 2 ประการ ไดแก ความสมพนธในเชงการจดภารกจระหวางรฐกบการบรหารราชการขององคกรปกครองทองถน และความสมพนธในเชงการควบคมก ากบดแล

1. ควำมสมพนธในเชงกำรจดภำรกจระหวำงภำรกจของรฐ ( ชาญชย แสวงศกด, 2539 : 1-2 ) ไดจ าแนกภารกจออกเปน 3 ประเภท คอ

(1) ภำรกจทำงปกครอง ภารกจทางปกครองนนไดแก การรกษาความสงบเรยบรอยภายในประเทศการ

ปองกนประเทศ การตางประเทศ การอ านวยความยตธรรม ฯลฯ ภารกจประเภทนเปนภารกจโดยแทของรฐ ซงโดยทวไปรฐจะเหนผด าเนนการเอง

(2) ภำรกจทำงเศรษฐกจ ภารกจทางเศรษฐกจนนไดแก การใหบรการสาธารณะทางอตสาหกรรม และ

พาณชยกรรม เชน การขนสง การเดนรถไฟ การไปรษณยโทรเลข การไฟฟา การประปา ฯลฯ ภารกจประเภทนรฐอาจเปนผด าเนนการเองโดยผานสวนราชการหรอรฐวสาหกจหรออาจมอบให เอกชนเปนผด าเนนการแทนภายใตการก ากบดแลของรฐได

(3) ภำรกจทำงสงคม ภารกจทางสงคมนนไดแก การใหบรการสาธารณะทางสงคม เชน การใหบรการการศกษา

การรกษาพยาบาล การสาธารณสข การกฬา การสงเสรมศลปวฒนธรรม ฯลฯ ภารกจประเภทนรฐอาจเปนผด าเนนการเอง โดยผานสวนราชการหรอรฐวสาหกจ หรออาจ มอบใหเอกชนเปนผด าเนนการแทนภายใตการก ากบดแลของรฐกได

2. ภำรกจของทองถน ภารกจของทองถนเกดขนจากลกษณะของสภาพชมชนเอง โดยภารกจดงกลาวนนเปนเรองทรฐไม

สามารถเขาไปสอดสองดแลโดยทวถงอยางมประสทธภาพ อกทงโดยลกษณะของภารกจกเปนเรองของความตองการเฉพาะแตละชมชน เชน การรกษาความสะอาด การก าจดขยะมลฝอย การใหมน าสะอาด ตลาด โรงฆาสตว สสาน ฌาปนสถาน ฯลฯ

3. ควำมสมพนธในเชงควบคมก ำกบดแล ความสมพนธระหวางรฐกบองคกรปกครองทองถนอยทการควบคมก ากบซงเปนองค

ประกอบทส าคญประการหนงของการกระจายอ านาจ การกระจายอ านาจโดยปราศจากการควบคมก ากบยอมท าใหรฐเดยวไมสามารถด ารงอยได การควบคมก ากบนนแบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ การควบคมก ากบโดยตรงและการควบคมก ากบโดยออม

(1) กำรควบคมก ำกบโดยตรง การควบคมก ากบโดยตรงยงแยกออกเปน 2 กรณดวยกน คอ (ก) การควบคมก ากบตวบคคลหรอองคกร

20

การควบคมก ากบตวบคคลหรอองคกรเปนการควบคมทางสถานภาพทางกฎหมายของคณะบคคลหรอบคคลคนเดยวทอยในรปของคณะบคคล (เชน คณะเทศมนตร สภาเทศบาล นายกเทศมนตร) อยางเชนกรณทผวาราชการจงหวดเหนวาผบรหารทองถนผใดปฏบตการไมชอบดวยอ านาจหนาท หรอมความประพฤตในทางทจะน ามาซงความเสอมเสยแกศกดต าแหนง ผวาราชการจงหวดมอ านาจเสนอความเหนตอรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเพอสงใหผบรหารทองถนอกจากต าแหนงได

(ข) การควบคมก ากบการกระท า การกระท าทส าคญขององคกรปกครองทองถนทตองอยภายใตการควบคม

กบของรฐ ไดแก การใหความเหนชอบตองบประมาณขององคกรปกครองทองถน การสงเพกถอนหรอสงใหระงบ การกระท าอยางใดอยางหนง

(2) กำรควบคมก ำกบโดยออม การควบคมก ากบโดยออมแยกออกเปน 2 กรณดวยกน คอ (ก) การใหเงนอดหนน

การใหเงนอดหนนเปนมาตรการในการควบคมก ากบโดยทางออมประการหนง ทกปรฐจะ จดสรรเงนอดหนนใหแกองคกรปกครองทองถน

(ข) การใชสญญามาตรฐาน การจดท าสญญาตาง ๆ ขององคกรปกครองทองถนนน ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวย การพสดของหนวยการบรหารราชการสวนทองถนก าหนดวาจะตองท าตามแบบทอยในสวนทแนบทายระเบยบ และการเปลยนแปลงสญญาจะกระท าไดกตอเมอไดรบความเหนชอบจากอยการจงหวด สมคด เลศไพฑรย (2534 : 32-33) ไดใหค าอธบายไววาการควบคมก ากบเปนเรองของนตบคคล 2 นตบคคล ผมอ านาจควบคมก ากบไมไดมอ านาจเหนอองคกรทถกควบคมก ากบดงเชนทผบงคบบญชามเหนอผใตบงคบบญชา โดยหลกแลวผมอ านาจควบคมก ากบไมมอ านาจทจะสงเปลยนแปลงแกไขหรอยกเลกค าสงของผอยภายใตการควบคมก ากบ เวนแตจะมกฎหมาย(พระราชบญญต) บญญตไวโดยชดแจง เหตผลทมการบญญตใหการควบคมก ากบตางกบการบงคบบญชากเพราะวาการกระจายอ านาจใหแกสวนทองถนนนตางกบการปกครองสวนภมภาคหรอสวนกลางมาก หลกเกณฑทส าคญของการกระจายอ านาจกคอการฝกใหประชาชนในทองถนนนไดตดสนใจดวยตนเอง มการปกครองดวยตนเอง การใชระบบการบงคบบญชาเหนอองคกรกระจายอ านาจจงเทากบท าลายระบบการกระจายอ านาจไปในตวนนเอง ดงนน จงตองจดความสมพนธใหมในระหวางสวนกลางและสวนทองถน กจการใดทกฎหมายบญญตใหเปนงานของทองถน ทองถนกยอมจะสามารถตดสนใจไดดวยตนเอง การควบคมก ากบควรจะอยในขอบเขตโดยพจารณาแตเพยงวาทองถนท ากจการในขอบอ านาจของตนหรอไม ละเมดกฎหมายหรอไม กรณเชนนมไดหมายความวาสวนกลางจะไมสามารถควบคมดลพนจของสวนทองถนได การควบคมก ากบนอกจากจะสามารถควบคมความชอบดวยกฎหมายของนตกรรมทางปกครองของทองถนแลวยงสามารถควบคมดลพนจของทองถนไดดวย แตการควบคมดลพนจจะมไดกตอเมอมกฎหมายบญญตไวโดยชดแจงเทานน

21

6. ควำมเปนมำของกำรปกครองทองถนไทย

ความเปนมาหรออาจเรยกวา พฒนาการปกครองทองถนของไทยจดล าดบขนตอนของการพฒนาการไดเปนล าดบดงน (เอกสารเผยแพร ความรทางการปกครองทองถน, 2541 : 7-8) พ.ศ. 2440 พระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหวไดทรงมพระรำชด ำรใหทดลองจดตง หนวยกำร

ปกครองแบบใหมในระดบทองถน เรยกวำ “สขำภบำลกรงเทพ” กำรจดตงครงนนเกดจำกรชกำลท 5 ไดเสดจประพำสยโรปและประเทศเพอนบำนทเปนเมองขนขององกฤษหลำยครง และไดทรงทอดพระเนตรบทบำทของหนวยงำนทองถนในกำรดแลทองถนของตนเอง ในการจดตงสขาภบาลเปนครงแรกทกรงเทพฯ หนาทส าคญของหนวยปกครองดงกลาว คอ การรกษาความสะอาดในชมชนของตน การบรณะและการจดสรางสาธารณปโภคและสาธารณปการในชมชน เชน ถนน ไฟ ตามเสนทางสวนสาธารณะ สนามกฬา ฯลฯ สขาภบาลกรงเทพฯ มลกษณะเปนการปกครองทองถนโดยขาราชการประจ า ( Local Government by Government Official )

พ.ศ. 2448 เกดสขาภบาลทาฉลอม เมองสมทรสาคร พ.ศ. 2451 มการจดตงสขาภบาลในหวเมองตาง ๆ ทวประเทศ สขาภบาลเหลานลวนมกรรมการเปน

ขาราชการประจ าทงสน และไดเกดพระราชบญญตสขาภบาลขน โดยแบงสขาภบาลเปน 2 ประเภท คอ สขาภบาลเมอง มกรรมการ 11 คน และสขาภบาลต าบล มกรรมการ 5 คน ทงสองประเภทนมองคกรท างานชดเดยว คอ คณะกรรมการสขาภบาล ซงท าหนาททงดานนตบญญตและบรหาร โดยกรรมการทงหมดลวนเปนขาราชการสวนภมภาค

พ.ศ. 2453-2468 รชกาลท 6 ทรงทดลองจดตงสภาประชาธปไตยในระดบชาต เรยกวา “ดสตธาน” และสรางขบวนการลกเสอ แมวาสขาภบาลจะไมถกยกเลกแตเมอไมไดรบการสงเสรมจากระดบบน จงสงผลใหสขาภบาลอยในสภาพอยกบท ท าใหจ านวนสขาภบาล คอ 55 แหงทวประเทศไมเพมขน และไมมการด าเนนการใด ๆ เพอปรบปรงหรอจดตงการปกครองทองถนแบบอน ๆ ขนอก

พ.ศ. 2448 รชกาลท 7 ทรงตงคณะกรรมการขนชดหนง ท าการศกษาบทเรยนจากตางประเทศ เรยกวา คณะกรรมการจดการประชาภบาล น าโดยทปรกษาชาวตางประเทศชอ Richard D. Craig ผลการศกษาพบวา ควรจดตงเทศบาลขนมา

พ.ศ. 2473 รางพระราชบญญตเทศบาลไดรบการพจารณาในสภาเสนาบด เมอวนท 19 มกราคม 2473 สภาเสนาบดเหนชอบในหลกการ และใหกรมรางกฎหมายพจารณาหลกการในรางกฎหมายฉบบนตงแตเดอนกมภาพนธ ปเดยวกน แตกยงไมมการน าออกมาบงคบใชเปนกฎหมายจนเกดเหตการณ 24 มถนายน 2475 สาเหตทรชกาลท 7 ทรงเตรยมจดตงเทศบาล เพราะทรงเหนวาประชาชนชาวไทยควรจะไดฝกฝนควบคมกจการของทองถนดวยตนเอง กอนทพวกเขาจะควบคมกจการของรฐในระหวางสภาทจะเกดขนในอนาคต

พ.ศ. 2448 รชกาลท 7 ทรงพระราชทานสมภาษณแกหนงสอพมพตางประเทศวา “ขาพเจาเชอวาประชาชนควรจะมสทธมเสยงในกจการของทองถน…. ขาพเจาเหนวาเปนการผดพลาด ถาเราจะ

22

มการปกครองระบอบรฐสภากอนทประชาชนจะมโอกาสเรยนรและมประสบการณอยางด เกยวกบการใชสทธเลอกตงในกจการปกครองทองถน”

พ.ศ. 2448 รฐบาลของคณะราษฎรมนโยบายชดเจนทจะกระจายอ านาจสทองถนดวยการสถาปนาหนวยการปกครองตนเองในระดบทองถน เชน ในประเทศตะวนตก รฐบาลไดผานพระราชบญญตจดระเบยบเทศบาล 3 แบบ คอ เทศบาลนคร เทศบาลเมอง และเทศบาลต าบล เรมตนทยกฐานะสขาภบาล 35 แหง ทมอยขนเปนเทศบาลแลวจดตงเพมเตม รฐบาลของคณะราษฎรมงหมายทจะพฒนาการปกครองทองถนเพยงรปแบบเดยว คอ เทศบาล ขณะนนมต าบลทวประเทศ รวม 4,800 ต าบล รฐบาลหวงทจะยกฐานะทกต าบลใหเปนเทศบาล

เทศบาลตามกฎหมายในป 2476 แบงออกเปน 2 องคกร คอ สภาเทศบาล และคณะรฐมนตร ฝายแรกท าหนาทดานนตบญญต สมาชกสภาเทศบาล (ส.ท.) มาจากการเลอกตงของประชาชนในเขตเทศบาลนน เทศบาลนครมสมาชก 24 คน เทศบาลเมองมสมาชก 18 คน และเทศบาลต าบลมสมาชก 12 คน

สวนคณะเทศมนตรท าหนาทดานบรหาร คณะเทศมนตรประกอบดวยสมาชกทแตงตงมาจากสมาชกเทศบาล เทศบาลนครมนายกเทศมนตร 1 คน เทศมนตร 4 คน สวนเทศบาลเมองและเทศบาลต าบลมนายกเทศมนตร 1 คน และเทศมนตร 2 คน ทงสภาเทศบาลและคณะรฐมนตรอยในต าแหนงสมยละ 5 ป

พ.ศ. 2488 เทศบาลทวประเทศมเพยง 117 แหง เทศบาสลอนดบท 117 กอตงในป 2488 หลงจากนนกไมมการกอตงเทศบาลขนอก ทงนเพราะมงบประมาณจ ากด อ านาจจ ากดและกรปกครองทองถนระบบเทศบาลไมเหมาะสมกบสงคมทประชาชนขาดความรและความสนใจในเรองการปกครองทองถน

พ.ศ. 2495 จอมพล ป.พบลสงคราม ไดเดนทางไปดงานในตางประเทศ และมองเหนบทบาทของการปกครองทองถนในประเทศ ขณะทมองเหนวาหนวยการปกครองทองถนของไทยมนอยเกนไป และจ ากดอยแตเพยงเขตชมชนเมองสมควรทจะสถาปนาการปกครองทองถนในเขตนอกเมอง จงตดสนใจน าการปกครองทองถนรปแบบสขาภบาลมาใชอกครง โดยหวงวาการจดตงสขาภบาลจะเปนตวเรงในการพฒนาทองถน เพอยกฐานะทองถนทเจรญใหเปนเทศบาลใหมากขน จงมการจดตงสขาภบาลอกครงในป พ.ศ. 2495 โดย พ.ร.บ. สขาภบาล พ.ศ. 2495 ไดก าหนดหลกเกณฑของทองถนทจะเปนสขาภบาลมดงน คอ เปนทตงของทวาการอ าเภอหรอกงอ าเภอใหจดตงเปนสขาภบาลไดเลย และหากเปนชมชนทมตลาดการคาอยางนอย 100 หอง มราษฎรอยางนอย 1,500 คน และพนทของเขตสขาภบาลควรมขนาด 1 ถง 4 ตรารางกโลเมตร สวนกรรมการบรหารสขาภบาลประกอบดวยบคคลถง 3 ประเภท คอกรรมการโดยต าแหนง กรรมการโดยการแตงตง และกรรมการทประชาชนเลอกตง ใหนายอ าเภอในทองทนนเปนประธานคณะกรรมการสขาภบาล และใหปลดอ าเภอคนหนงเปนปลดสขาภบาล

23

พ.ศ. 2498 รฐบาลจอมพล ป. ไดออกพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการสวนจงหวด จดตงองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) ด าเนนการปกครองทองถนนอกเขตเทศบาลและสขาภบาล โดยรฐบาลยงคงแตงตงขาราชการประจ าไปควบคมการปกครองทองถนในระดบจงหวด

อบจ. ประกอบดวยสภาจงหวด ท าหนาทดานนตบญญตก าหนดนโยบายการบรหารและควบคมฝายบรหาร สภาจงหวดประกอบดวยสมาชกทมาจากการเลอกตงของประชาชนในการเลอกตงของประชาชนในแตละจงหวดเรยกวา สมาชกสภาจงหวด (สจ.) สภาจงหวดมสมาชกระหวาง 18-36 คน ขนอยกบจ านวนราษฎรในจงหวดนนและอยในวาระ 5 ป

สวนฝายบรหารของ อบจ. จะมหวหนาคอ นายกองคการบรหารสวนจงหวด ไดแกผวาราชการจงหวด และยงมปลด อบจ. ซงกคอ ปลดจงหวด และขาราชการประจ าคนอน ๆ ทเขามาท างานใน อบจ.

พ.ศ. 2499 รฐบาลจอมพล ป. ไดออกพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการสวนต าบล ก าหนดใหต าบลมฐานะเปนหนวยการปกครองทองถน มการจดตงองคการบรหารสวนต าบล (อบต.) ซงมฐานะเปนนตบคคล มรายได รายจายของตนเอง และสามารถด าเนนกจการสวนต าบลไดอยางอสระ แตแลว อบต. กมลกษณะคลายคลงกบ อบจ. นนคอ แตงตงคนของรฐไดแก ก านนและผใหญบานเขาไปควบคมดแล อบต.

อบต. แบงออกเปน 2 สวน คอ สภาต าบล ประกอบดวยก านนและผใหญบาน ซงเปนสมาชกสภาต าบลโดยต าแหนง มสมาชกทราษฎรแตละหมบานเลอกตง หมบานละ 1 คน สภาต าบลท าหนาทดานนตบญญต สวนคณะกรรมการต าบลใหก านนในต าบลนนเปนประธานโดยต าแหนง และยงมแพทยประจ าต าบลและผใหญบานเปนกรรมการ ครและผทรงคณวฒทนายอ าเภอแตงตงไมเกน 5 คน ทงหมดอยในวาระ 5 ป

พ.ศ. 2509 รฐบาลจอมพลถนอม กตตขจร ไดปรบปรงองคการบรหารสวนต าบลใหม โดยยกเลกองคการปกครองทองถนในระดบต าบลดวยการยบ อบต. และตงคณะกรรมการสภาต าบลขนแทน โดยคณะกรรมการชดนประกอบดวย - กรรมการโดยต าแหนง คอ ก านน ผใหญบาน และแพทยประจ าต าบล - กรรมการโดยการแตงตง คอ คร ซงนายอ าเภอแตงตง - กรรมการโดยการเลอกตง คอ ราษฎรจากหมบานละ 1 คน จดตางส าคญระหวางคณะกรรมการสภาต าบล กบ อบต . เดม สภาต าบลไมมฐานะนตบคคลอกตอไป แตเปนองคกรทท างานตามทไดรบมอบหมายและเหนชอบโครงการพฒนาต าบล คณะกรรมการสภาต าบลจงกลายเปนรปลกษณหนงของการบรหารงานสวนภมภาค

พ.ศ. 2515 มประกาศคณะปฏวต ฉบบท 335 รวมเทศบาลกรงเทพกบเทศบาลกรงธนบร และองคการปกครองทองถนอน ๆ เขาดวยกนกลายเปน “กรงเทพมหานคร” (กทม.) ใหผวาราชการจงหวดมาจากการแตงตงในระยะเรมตน ลกษณะองคการของ กทม . คอ มสภา กทม. ท าหนาทฝายนตบญญต มสมาชกทมาจากการเลอกตงเขตละ 1 คน และมฝายบรหารคอผวา กทม. ทงหมดอยในวาระ 4 ป

24

พ.ศ. 2521 มการตราพระราชบญญตเมองพทยา กฎหมายฉบบนก าหนดใหเมองพทยามฐานะเปนนตบคคล เปนองคการปกครองทองถนรปแบบใหมทคลายกบระบบผจดการเมองในสหรฐอเมรกา การบรหารเมองพทยาแบงเปน 2 องคการ คอ สภาเมองพทยา และฝายบรหารสภาเมองพทยา มสมาชก 2 ประเภท คอ ประเภทเลอกตง

ราษฎร 9 คน และประเภทแตงตง 8 คน ประธานสภาเมองพทยาเรยกวา “นายกเมองพทยา” มาจากการเลอกตงของสมาชกสภาฯ สวนฝายบรหารคอ ปลดเมองพทยา มาจากการแตงตงโดยสภาเมองพทยา

พ.ศ. 2528 มการเลอกตงผวาราชการจงหวดกรงเทพมหานครโดยตรงจากประชาชนเปนครงแรก พ.ศ. 2535-2539 พรรคกำรเมอง 5 พรรค เสนอนโยบำยหำเสยงวำจะกระจำยอ ำนำจไปสทองถน

และมพรรคการเมอง 4 พรรค ทเสนอนโยบายเลอกตงผวาราชการจงหวด สงคมไทยไดเกดการตนตวในนโยบายการปรบปรงการปกครองทองถนอยางไม เคยมมากอน และเพอเปนการลดกระแสเรยกรองใหมการเลอกตงผวาฯ รฐบาลและกระทรวงมหาดไทยไดด าเนนการส าคญ 5 ประการ คอ 1. พจารณาปรบปรง อบจ. ดวยการใหนายก อบจ. มาจาก สจ. ไมใหผวาฯ เปน นายก อบจ. อกตอไป 2. กระทรวงมหาดไทยแตงตงสตรเปนปลดอ าเภอไดตงแตปลายป 2536 หลงท ขาราชการสงของกระทรวงนไดคดคานมาตลอด 3. กระทรวงมหาดไทยแตงตงสตรเปนผวาฯ คนแรกในเดอนมกราคม 2537 4. รฐบาลเสนอราง พ.ร.บ. สภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบลผานสภาใน เดอนพฤศจกายน 2537 และมผลบงคบใชตงแตเดอนมนาคม 2538 เปนตนไป 5. กระทรวงมหาดไทย แตงตงสตรเปนนายอ าเภอคนแรกในเดอนมกราคม 2539 พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล ป 2537 มสาระส าคญ คอ มการแบงต าบลเปน 2 ประเภท คอ ก. สภาต าบลทมอยในทกต าบล ประกอบดวยสมาชกคอ ก านนและผใหญบาน

ทกหมบาน แพทยประจ าต าบล และสมาชกทมาจากการเลอกตงหมบานละ 1 คน สวนเลขานการ ไดแกขาราชการทท างานในต าบลนนแตงตงโดยนายอ าเภอ

ข. สภาต าบลทมรายไดโดยไมรวมเงนอดหนนในปงบประมาณทลวงมา ตดตอกน 3 ป เฉลยไมต ากวาปละ 1.5 แสนบาท กใหตงเปนองคการบรหารสวนต าบล ประเภทนมการแบงเปน 2 ฝาย คอ

- ฝายนตบญญต เรยกวา สภาองคการบรหารสวนต าบล (สภาองคการฯ) กรรมการไดแก ก านนและผใหญบานทกหมบาน แพทยประจ าต าบลและ สมาชกทมาจากการเลอกตงหมบานละ 2 คน - ฝายบรหาร เรยกวา คณะกรรมการบรหารองคการบรหารสวนต าบล ประกอบดวยก านนและผใหญบาน ไมเกน 2 คน และสมาชกสภา องคการฯ ไมเกน 4 คน ซง 6 คนนมาจากการเลอกตงของสภาองคการ

25

ผลของการออก พ.ร.บ. ดงกลาวท าใหต าบลตาง ๆ ทวประเทศ มองคการ บรหารสวนต าบล (อบต.) เกดขนในเดอนมนาคม 2538 รวม 617 แหงและ เพมอก ในปจจบนทงหมด 6,396 แหง

พ.ศ. 2540 มการออก พ.ร.บ. องคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 ซงมการเปลยนแปลง โครงสรางองคการบรหารสวนจงหวด อ านาจหนาทความรบผดชอบ ซงท าให องคการบรหารสวนจงหวดมความเปนองคการปกครองทองถนระดบจงหวดทม ความสอดคลองกบหลกการกระจายอ านาจมากทสดรปหนง เพราะเปดโอกาส ใหประชาชนเขามามสวนรวมในการปกครองทองถนของตนเองมากขน พ.ศ. 2541-2542 1. มการออก พ.ร.บ. ยกเลก พ.ร.บ. สขาภบาล พ.ศ. 2495 โดยมสาระใหยก ฐานะสขาภบาลทงหมดจ านวน 981 แหง เปนเทศบาลต าบล 2. มการออก พ.ร.บ. เปลยนแปลงฐานะของสขาภบาลเปนเทศบาล พ.ศ. 2542 มผลบงคบใช 25 พฤษภาคม 2542 3. มการแกไขเพมเตม พ.ร.บ. สภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 แกไขเพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542 โดยเฉพาะโครงสรางสมาชกสภา อบต. ใหมาจากการเลอกตงทงหมด และคณะกรรมการมาจากความเหนชอบ ของสภา อบต.

4. มการแกไขเพมเตม พ.ร.บ. องคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 โดยการ เพม อ านาจหนาท อบจ. 5. มการแกไขเพมเตม พ.ร.บ. เทศบาล พ.ศ. 2496 และมการออก พ.ร.บ. เทศบาล(ฉบบท 10)

พ.ศ. 2542 มผลบงคบใชเมอ 11 มนาคม 2542 และ พ.ร.บ. เทศบาล (ฉบบท 11) พ.ศ. 2543 ใหเทศบาลเมอง และเทศบาลนคร มการเลอกตงนายกเทศมนตรโดยตรงหลงจากครบวาระ ของสมาชกสภาเทศบาล

6. มการออก พ.ร.บ. ระเบยบบรหารราชการเมองพทยา 2542 โดยให สมาชกสภาเมองพทยามาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน กบใหมนายกเมองพทยามาจากการเลอกตง

พ.ศ. 2543 มกฎหมายทก าหนดทศทางขององคกรปกครองทองถน ตามกฎหมายรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย ไดแก

1. พ.ร.บ. ก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 มผลบงคบใชวนท 18 พฤศจกายน 2542

2. พ.ร.บ. ระเบยบบรหารงานบคคลสวนทองถน พ.ศ. 2542 มผลบงคบใชวนท 30 พฤศจกายน 2542

3. พ.ร.บ. วาดวยการเขาชอเสนอขอบญญตทองถน พ.ศ. 2542 มผลบงคบใช 27 ตลาคม 2543

4. พ.ร.บ. วาดวยการลงคะแนนเสยงเพอถอดถอนสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน พ.ศ. 2542 มผลบงคบใชวนท 27 ตลาคม 2542

26

พ.ศ. 2545 มพระราชบญญตการเลอกตงสมาชกสภาทองถน และผบรหารทองถน พ.ศ.2545 พ.ศ. 2546 มการแกไขพระราชบญญตองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 3) พ.ศ. 2546 มผล

บงคบใชตงแตวนท 5 พฤศจกายน 2546 มการแกไขพระราชบญญต ต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 5) พ.ศ. 2546 มผลบงคบใชตงแต 23 ธนวาคม 2546 สาระส าคญของการแกไขเพมเตมกฎหมายทง 3 ฉบบดงกลาวน เปนการก าหนดใหผบรหารทองถน(นายก อบจ. นายก อบต. และนายกเทศมนตร) มาจากการเลอกตงโดยประชาชนในแตละทองถน

เอกสำรอำงอง กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. 2541. เอกสำรเผยแพรควำมรทำงกำรปกครองทองถน.

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม, มหาวทยาลยขอนแกน, มหาวทยาลย สงขลานครนทร และกรมการปกครอง จดพมพ.

โกวทย พวงงาม 2548. กำรปกครองทองถนไทย: หลกกำรและมตใหมในอนำคต. กรงเทพฯ : บรษทส านกพมพวญญชน จ ากด.

โกวทย พวงงาม และอลงกรณ อรรคแสง. 2547. กำรเลอกตงผบรหำรทองถนโดยตรง. กรงเทพฯ : บรษทส านกพมพวญญชน จ ากด.

ชาญชย แสวงศกด. 2539. วสยทศน กำรเมอง กำรปกครอง และกฎหมำย. ส านกพมพนตธรรม. ชาญชย แสวงศกด. 2542. กฎหมำยปกครอง. บรษทส านกพมพวญญชน จ ากด. ชวงศ ฉายะบตร. 2539. กำรปกครองทองถนไทย. พมพทบรษท พฆเนศ พรนทตงเซนเตอร จ ากด. ประธาน สวรรณมงคล และคณะ. 2537. กำรก ำหนดอ ำนำจหนำทและควำมสมพนธระหวำงสวน

กลำง สวนภมภำค และสวนทองถน. รายงานการวจยเสนอตอสถาบนด ารงราชานภาพ ส านกงานปลดกระทรวงมหาดไทย.

สมคด เลศไพฑรย. 2534. กำรควบคมก ำกบเหนอองคกำรปกครองทองถนในประเทศไทย. วารสาร กฎหมายปกครอง เลม 10 ตอน 1.

*************************************

สอกำรเรยนกำรสอน 1. สอกำรเรยนกำรสอน เอกสารประกอบค าบรรยาย Power point 2. กจกรรมทำยบทเรยน ค าชแจง : ใหนกศกษาทบทวนบทเรยน แลวตอบค าถามสงอาจารยผสอน

ใหนกศกษาแบงกลม 5 กลม สรปพฒนาการขององคกรปกครองทองถนไทยและประโยชนทไดรบจากการศกษา แลวน ามาอภปรายในสปดาหถดไป

27

บทท 3 องคกำรบรหำรสวนจงหวด

****************************

1. องคกำรบรหำรสวนจงหวด (อบจ.)

องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) คอองคกรปกครองสวนทองถนทมขนาดใหญทสดของประเทศไทย มจงหวดละหนงแหง ยกเวนกรงเทพมหานครซงเปนการปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ องคการบรหารสวนจงหวด มเขตพนทรบผดชอบครอบคลมทงจงหวด จดตงขนเพอบรการสาธารณประโยชนในเขตจงหวด ตลอดทงชวยเหลอพฒนางานของเทศบาลและ อบต. รวมทงการประสานแผนพฒนาทองถนเพอไมใหงานซ าซอน

การจดรปแบบขององคการบรหารสวนจงหวด ซงเปนการปกครองสวนทองถนรปแบบหนง ทใชอยในปจจบน ไดมการปรบปรงแกไขและววฒนาการตามล าดบ โดยจดใหมสภาจงหวดขนเปนครงแรกในป พ.ศ. 2476 ตามความในพระราชบญญตจดระเบยบเทศบาล พ.ศ. 2476 ฐานะของสภาจงหวด ขณะนน มลกษณะเปนองคกรแทนประชาชน ท าหนาทใหค าปรกษาหารอแนะน าแกคณะกรรมการจงหวด ยงมไดมฐานะเปนนตบคคลทแยกตางหากจากราชการบรหารสวนภมภาคหรอเปนหนวยงานการปกครองสวนทองถนตามกฎหมาย ตอมาในป พ.ศ. 2481 ไดมการตราพระราชบญญตสภาจงหวด พ.ศ. 2481 ขน โดยมความประสงคทจะแยกกฎหมายทเกยวกบสภาจงหวดไวโดยเฉพาะส าหรบสาระส าคญของพระราชบญญตฯนน ยงมไดมการเปลยนแปลงฐานะและบทบาทของสภาจงหวดไปจากเดม กลาวคอ สภาจงหวดยงคงท าหนาทเปนสภาทปรกษาของคณะกรรมการจงหวดเทานน จนกระทงไดมการประกาศใชพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2495 ซงก าหนดใหผวาราชการจงหวดเปนหวหนาปกครองบงคบบญชาขาราชการ และรบผดชอบบรหารราชการสวนจงหวดของกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ โดยตรงแทนคณะกรรมการจงหวดเดม โดยผลแหงพระราชบญญตฯ น ท าใหสภาจงหวดมฐานะเปนสภาทปรกษาของผวาราชการจงหวด

แตเนองจากบทบาทและการด าเนนงานของสภาจงหวดในฐานะทปรกษา ซงคอยใหค าแนะน าและควบคมดแลการปฏบตงานของจงหวด ไมสจะไดผลสมตามความมงหมายเทาใดนก จงท าใหเกดแนวคดทจะปรบปรงบทบาทของสภาจงหวด ใหมประสทธภาพโดยใหประชาชนไดเขามามสวนในการปกครองตนเองยงขน ในป พ.ศ. 2498 อนมผลใหเกด องคการบรหารสวนจงหวด ขนตามกฎหมายโดยมฐานะเปนนตบคคล แยกจากจงหวด ในฐานะทเปนราชการบรหารราชการสวนภมภาค ตอมาไดมการประกาศคณะปฏวตฉบบท 218 ลงวนท 29 กนยายน 2515 ซงเปนกฎหมายแมบทวาดวยการจดระเบยบบรหารราชการแผนดน ก าหนดใหองคการบรหารสวนจงหวดมฐานะเปนหนวยการปกครองสวนทองถนรปแบบหนง

ประวตและพฒนาการขององคการบรหารสวนจงหวดตามทไดกลาวมาทงหมดขางตน สามารถแบงชวงของพฒนาการได ดงน

1) องคกำรบรหำรสวนจงหวดตำมพระรำชบญญตระเบยบบรหำรรำชกำรสวนจงหวด พ.ศ. 2498 พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการสวนจงหวด พ.ศ. 2498 ก าหนดใหองคการบรหารสวนจงหวดมฐานะเปนนตบคคล และแยกออกจากจงหวดซงเปนราชการบรหารสวนภมภาค โครงสรางขององคการบรหารสวนจงหวด ประกอบดวย สภาจงหวดและผวาราชการจงหวด โดยสภาจงหวดมาจากการเลอกตงและมาจากการ

28

แตงตงของรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย และใหผวาราชการจงหวดเปนหวหนาฝายบรหาร จะเหนไดวาแมองคการบรหารสวนจงหวดตามกฎหมายฉบบดงกลาวจะถอเปนราชการบรหารสวนทองถนแลวกตาม แตหวหนาฝายบรหารกยงคงเปนขาราชการสวนภมภาคอยด ส าหรบพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนจงหวดในชวงระยะเวลาดงกลาว คอ พนทในเขตจงหวดซงอยนอกเขตเทศบาลและนอกเขตสขาภบาล

2) องคกำรบรหำรสวนจงหวดตำมพระรำชบญญตองคกำรบรหำรสวนจงหวด พ.ศ. 2540 ในป พ.ศ. 2540 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 เนองจากเหตผลหลายประการตามทไดกลาวไวแลวขางตน ไมวาจะเปนผลจากการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 แรงกดดนจากการรวมตวกนของสหพนธองคการบรหารสวนจงหวดทวประเทศ ตลอดจนผลจากการประกาศใชพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 พนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนจงหวดตามกฎหมายฉบบน คอ พนทในเขตจงหวดทงจงหวด โดยองคการบรหารสวนจงหวดมอ านาจหนาทในการด าเนนการและจดท าบรการสาธารณะตางๆ ในเขตจงหวด และยงมอ านาจหนาท ดงตอไปน (1) การจดท าแผนพฒนาองคการบรหารสวนจงหวด และประสานการจดท าแผนพฒนาจงหวด (2) สนบสนน ประสาน ใหความรวมมอ และใหความชวยเหลอการปฏบตงานของราชการสวนทองถนอนภายในเขตองคการบรหารสวนจงหวด (3) จดท ากจการอนเปนอ านาจหนาทของราชการสวนทองถนอนทอยในเขตองคการบรหารสวนจงหวด เมอกจการนนสมควรใหราชการสวนทองถนอนรวมกนด าเนนการหรอใหองคการบรหารสวนจงหวดจดท า โครงสรางขององคการบรหารสวนจงหวด ประกอบดวย สภาองคการบรหารส วนจงหวดและนายกองคการบรหารสวนจงหวด โดยสภาองคการบรหารสวนจงหวดมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนในเขตจงหวดนน ท าหนาทนตบญญต และนายกองคการบรหารสวนจงหวด ท าหนาทเปนหวหนาฝายบรหาร มาจากการเลอกตงโดยออม กลาวคอ มาจากความเหนชอบของสภาองคการบรหารสวนจงหวด

3) องคกำรบรหำรสวนจงหวดตำมพระรำชบญญตองคกำรบรหำรสวนจงหวด (ฉบบท 3) พ.ศ. 2546 สาระส าคญของพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด (ฉบบท 3)พ.ศ. 2546 ทแตกตางจากพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 คอ ทมาของหวหนาฝายบรหาร กลาวคอ โครงสรางขององคการบรหารสวนจงหวด ประกอบดวย สภาองคการบรหารสวนจงหวดและนายกองคการบรหารสวนจงหวด โดยสภาองคการบรหารสวนจงหวดมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนในเขตจงหวดนน ท าหนาทนตบญญต และนายกองคการบรหารสวนจงหวด ท าหนาทเปนหวหนาฝายบรหาร มาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนในเขตจงหวดนน

2. โครงสรำงองคกำรบรหำรสวนจงหวด การจดระเบยบการบรหารราชการขององคการบรหารสวนจงหวดในขณะนเปนไปตามขอก าหนดของพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2546 โดยองคการบรหารสวนจงหวดมโครงสรางองคการแสดงไดดงน 1. ฝำยนตบญญต ไดแก สภาองคการบรหารสวนจงหวด ซงประกอบดวยสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดทไดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชน จ านวน 24-48 คน ตามจ านวนราษฎรในจงหวดนน ดงน

29

- จงหวดใดมราษฎรไมเกน 500,000 คน มสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดได 24 คน - จงหวดใดมราษฎร 500,001-1,000,000 คน มสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดได 30 คน - จงหวดใดมราษฎร 1,000,001-1,500,000 คน มสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดได 36 คน - จงหวดใดมราษฎร 1,500,001-2,000,000 คน มสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดได 42 คน - จงหวดใดมราษฎร มากกวา 2,000,000 คน มสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดได 48 คน

ตำรำงท1 : แสดงจ านวนประชาชน และสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดทไดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชน

จ ำนวนประชำชนในจงหวด จ ำนวนสมำชกสภำองคกำรบรหำรสวนจงหวด (คน)

จ ำนวนรองนำยก

อบจ. (คน) จงหวดใดมราษฎรไมเกน 500,000 คน 24 คน 2 คน จงหวดใดมราษฎร 500,001-1,000,000 คน 30 คน 2 คน จงหวดใดมราษฎร 1,000,001-1,500,000 คน 36 คน 3 คน จงหวดใดมราษฎร 1,500,001-2,000,000 คน 42 คน 3 คน จงหวดใดมราษฎร มากกวา 2,000,000 คน 48 คน 4 คน

โดยก าหนดใหอ าเภอเปนเขตเลอกตงเขตหนง แตละอ าเภอจะตองมการเลอกตงสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดอยางนอย 1 คน และอ าเภอใดมราษฎรทค านวณแลวจะมสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด จ านวนเทาใดกใหเปนตามเกณฑจ านวนราษฎรทอ าเภอนนมอย มการเลอกตงสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดไดตามจ านวนสดสวนของราษฎรโดยสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดมวาระการด ารงต าแหนงคราวละ 4 ปนบแตวนเลอกตง สภาองคการบรหารสวนจงหวดมประธานสภาองคการบรหารสวนจงหวด 1 คน และมรองประธานสภาองคการบรหารสวนจงหวด 2 คน ซงไดรบเลอกมาจากสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด ประธานสภาและรองประธานสภาองคการบรหารสวนจงหวดมวาระการด ารงต าแหนงตามอายของสภา (4 ป) 2. ฝำยบรหำร นายกองคการบรหารสวนจงหวด รองนายกองคการบรหารสวนจงหวด ท าหนาทบรหารกจการขององคการบรหารสวนจงหวด ภายใตการควบคมและตรวจสอบของสภาองคการบรหารสวนจงหวดตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนดไว สภาองคการบรหารสวนจงหวดเลอกสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดคนหนงเปนนายกองคการบรหารสวนจงหวด และนายกองคการบรหารสวนจงหวดเลอกสมาชกสภา จ านวน 2-4 คน เปนรองนายกองคการบรหารสวนจงหวด ทงนขนอยกบจ านวนสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด ดงน

30

- สมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด จ านวน 24 หรอ 30 คน มรองนายกองคการบรหารสวนจงหวดได 2 คน - สมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด จ านวน 36 หรอ 42 คน มรองนายกองคการบรหารสวนจงหวดได 3 คน - สมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด จ านวน 48 คน มรองนายกองคการบรหารสวนจงหวดได 4 คน นายกองคการบรหารสวนจงหวด มวาระการด ารงต าแหนงตามอายของสภาองคการบรหารสวนจงหวดและมกรณการพนจากต าแหนง ดงน (1) ถงคราวออกตามอายของสภาองคการบรหารสวนจงหวด (2)มการยบสภาองคการบรหารสวนจงหวด โดยรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมค าสงยบสภาองคการบรหารสวนจงหวด (3) สมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดสนสดลงพรอมกนทงหมดเนองจากราษฎรผมสทธเลอกตงเขาชอถอดถอนออกจากต าแหนง (4) พนสมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด (5) สภาองคการบรหารสวนจงหวดไมรบหลกการแหงรางขอบญญต งบประมาณรายจายประจ าปหรอรางขอบญญตงบประมาณรายจายเพมเตม (6) ลาออกโดยการยนหนงสอลาออกตอประธานสภาองคการบรหารสวนจงหวด (7) รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยสงใหออกจากต าแหนงเนองจากมพฤตการณละเลยไมปฏบตตามอ านาจหนาท หรอปฏบตการไมชอบดวยอ านาจหนาทหรอประพฤตตนฝาฝนความสงบเรยบรอยของประชาชน (8) ราษฎรผมสทธเลอกตงเขาชอถอดถอนใหพนจากต าแหนงผบรหารทองถนตามกฎหมายวาดวยการถอดถอนสมาชกสภาทองถนและผบรหารทองถนพนจากต าแหนง นายกองคการบรหารสวนจงหวดและรองนายกองคการบรหารสวนจงหวดเปนหวหนาของฝายบรหารท าหนาทบงคบบญชาขาราชการและลกจางขององคการบรหารสวนจงหวด ซงขาราชการทปฏบตงานในองคการบรหารสวนจงหวดเรยกวา “ขาราชการองคการบรหารสวนจงหวด” มปลดองคการบรหารสวนจงหวดเปนผบงคบบญชาขาราชการประจ าและลกจางขององคการบรหารสวนจงหวด รองลงมาจากนายกองคการบรหารสวนจงหวดและรองนายกองคการบรหารสวนจงหวด

3. อ ำนำจหนำทขององคกำรบรหำรสวนจงหวด นบตงแตป 2540 อบจ. ไดปรบเปลยนรปแบบอ านาจหนาทไปจากเดมโดยจะมหนาทเปนองคกรปกครอง

สวนทองถนในระดบจงหวด ซงเนนการประสานงานการพฒนาระหวางองคกรปกครองสวนทองถน ในระดบต ากวาภายในจงหวด

พ.ร.บ. องคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 มาตรา 45 ไดก าหนดอ านาจหนาทของ อบจ. ไวดงน ตราขอบญญตโดยไมขดหรอแยงตอกฎหมาย

1. จดท าแผนพฒนาองคการบรหารสวนจงหวด และประสานการจดท าแผนพฒนาจงหวดตามระเบยบทคณะรฐมนตรก าหนด

31

2. สนบสนนสภาต าบลและราชการสวนทองถนอนในการพฒนาทองถน 3. ประสานและใหความรวมมอในการปฏบตหนาทของสภาต าบลและราชการสวนทองถนอน 4. แบงสรรเงนซงตามกฎหมายจะตองแบงใหแกสภาต าบลและราชการสวนทองถน 5. อ านาจหนาทของจงหวดตาม พ.ร.บ. ระเบยบบรหารราชการสวนจงหวด พ.ศ. 2498 เฉพาะในเขต

สภาต าบล 6. คมครอง ดแล และบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 7. จดท ากจการใดๆอนเปนอ านาจหนาทของราชการสวนทองถนอนทอยในเขต อบจ.และกจการนน

เปนการสมควรใหราชการสวนทองถนอนรวมกนด าเนนการหรอให อบจ. จดท าตามทก าหนดในกฎกระทรวง 8. จดท ากจการอนๆ ทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของ อบจ. เชน พ.ร.บ. ก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 นอกจากน อบจ. อาจจดท ากจการใดๆ อนเปนอ านาจหนาทของราชการสวนทองถนอน หรอ อบจ . อนนอกเขตจงหวดได เมอไดรบความยนยอมจากองคกรนนๆ รวมทงอ านาจหนาทของราชการสวนกลางหรอสวนภมภาคทมอบให อบจ. ปฏบต ทงนตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวง อ านาจหนาทดงกลาวขางตน ฝายบรหารจะเปนผด าเนนการโดยไดรบความเหนชอบจากฝาย นตบญญต โดยการอนมตขอบญญตตางๆ เชน ขอบญญตงบประมาณรายจายประจ าป เปนตน กำรบรหำรกำรคลงของ อบจ. รายไดของ อบจ. มาจากภาษชนดตางๆ ท อบจ. เปนผจดเกบเอง ไดแก ภาษบ ารงทองท ภาษ โรงเรอนและทดน ภาษปายและคาธรรมเนยมตางๆ บางสวนมาจากภาษบางชนดทรฐบาลเปนผจดเกบเองแลวจดสรรให อบจ. ตวอยางของภาษเหลานทเรารจกด ไดแก ภาษมลคาเพม จดเกบโดยกรมสรรพากร ภาษและคาธรรมเนยมรถยนตและลอเลอน จดเกบโดยกรมการขนสงทางบก คาภาคหลวงแรและคาภาคหลวงปโตรเลยม โดยกรมทรพยากรธรณ เปนตน และบางสวนมาจากเงนอดหนนของรฐบาล นอกจากน พ.ร.บ. องคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 ยงก าหนดให อบจ. มอ านาจออก ขอบญญตเพอเกบ

1. ภาษบ ารง อบจ. จากสถานคาปลกน ามนเบนซน น ามนดเซล และน ามนทคลายกน และ กาซปโตรเลยมไมเกนลตรละหาสตางค ยาสบไมเกนมวนละหาสตางค

2. คาธรรมเนยมบ ารง อบจ. จากผพกในโรงแรม ตามหลกเกณฑและอตราทก าหนดใน กฎกระทรวง

3. ภาษอากรและคาธรรมเนยมเพมขนจากภาษธรกจเฉพาะตามประมวลรษฎากร คาธรรมเนยม ใบอนญาตขายสราและใบอนญาตเลนการพนนไมเกนรอยละสบ

4. ภาษมลคาเพม เพมขนจากอตราทเรยกเกบตามประมวลรษฎากร กรณทประมวลรษฎากรเกบภาษมลคาเพมในอตรารอยละศนย ให อบจ. เกบในอตรารอยละศนย กรณทประมวลรษฎากรเกบในอตราอน ให อบจ. เกบหนงในเกาของอตราภาษมลคาเพมทเรยกเกบตามประมวลรษฎากร

5. คาธรรมเนยมใดๆ จากผใชหรอไดรบประโยชนจากบรการสาธารณะท อบจ. จดใหมขนตามระเบยบทกระทรวงมหาดไทยก าหนด

32

เมอ อบจ. มรายไดกจ าเปนตองก าหนดแนวทางในการใชจาย ซงในระดบประเทศ การบรหารงบประมาณแผนดนจะกระท าโดยรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป ราง พ.ร.บ.งบประมาณรายจายประจ าปนจะตองไดรบความเหนชอบจากสภากอน รฐบาลจงจะน างบประมาณไปใชจายในการบรหารประเทศได การบรหารงบประมาณของ อบจ. กใชหลกการเดยวกน กลาวคอ ฝายบรหารจะตองจดท ารางขอบญญต งบประมาณรายจายประจ าป เพอใหสภาองคการบรหารสวนจงหวดพจารณาใหความเหนชอบกอน ฝายบรหารคอ นายกองคการบรหารสวนจงหวด จงจะน าเงนงบประมาณไปใชจายได กำรก ำกบดแลองคกำรบรหำรสวนจงหวด

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน ซงมผลใชบงคบตงแตวนท 1 ตลาคม 2540 มเจตนารมณทมงเนนใหทองถนมความเปนอสระในการบรหารกจการตามอ านาจหนาททบญญตไวในกฎหมาย และเพอใหเปนไปตามความตองการของประชาชนในทองถน จงมบทบญญตทเกยวกบการกระจายอ านาจการปกครองไปสทองถนในดานตางๆ ทงดานโครงสรางทางการบรหาร อ านาจหนาท รายได การบรหารงานบคคล และการมสวนรวมของประชาชนในการปกครองสวนทองถน โดยสาระส าคญของรฐธรรมนญทเกยวกบการ ปกครองทองถน สรปไดดงน

(1) รฐจะตองกระจายอ านาจใหทองถนพงตนเอง (ม. 78) (2) รฐตองใหความเปนอสระแกทองถนตามเจตนารมณของประชาชน (ม. 284) (3) การก ากบดแลองคกรปกครองสวนทองถนตองท าเทาทจ าเปน (ม. 283) (4) องคกรปกครองสวนทองถนทงหลายยอมมอสระในการก าหนดนโยบายการปกครอง การ

บรหารงานบคคล การเงนการคลง และมอ านาจหนาทของตนเองโดยเฉพาะ (ม. 284) (5) ใหมคณะกรรมการก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจในรปแบบไตรภาค ท าหนาท

จดสรรภาษอากรและก าหนดอ านาจหนาทระหวางรฐและองคกรปกครองสวนทองถน และระหวางองคกร ปกครองสวนทองถนดวยกนเอง โดยตองค านงถงการกระจายอ านาจหนาทและรายไดเพมขนใหทองถนเปนส าคญ (ม.284)

(6) องคกรปกครองสวนทองถนตองประกอบดวยสภาทองถนและคณะผบรหารทองถน หรอ ผบรหารทองถน และตองมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน หรอมาจากความเหนชอบของสภาทองถน มวาระคราวละ 4 ป (ม.285)

(7) ใหอ านาจราษฎรผมสทธเลอกตงในทองถนสามารถถอดถอนผบรหารหรอสมาชกสภาทองถน และสามารถขอใหสภาทองถนออกขอบญญตทองถนได (ม.286-287)

(8) ใหมคณะกรรมการพนกงานสวนทองถนในรปแบบไตรภาคท าหนาทใหความเหนชอบการแตงตงพนกงานและลกจางขององคกรปกครองสวนทองถนใหเปนไปตามความตองการของทองถน (ม. 288)

(9) เพมอ านาจใหทองถนมหนาทบ ารงศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถนหรอวฒนธรรม อนดของทองถน และการสงเสรมรกษาคณภาพสงแวดลอม (ม.289-290) จากการทรฐธรรมนญบญญตให องคกรปกครองสวนทองถนมความเปนอสระตามหลกแหงการปกครองตนเองตามเจตนารมณของประชาชน ในทองถน แตอยางไรกตามความเปนอสระของทองถนดงกลาวกยงคงอยภายใตเงอนไขของความเปนกลไกหนงของการบรหารราชการแผนดนทเปนภารกจหนาทความรบผดชอบของรฐบาลทจะตองก ากบดแล ทงน เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถบรหารกจการไดอยางมประสทธภาพเปนไปดวยความถกตองตาม ทกฎหมายบญญต

33

อนจะกอใหเกดประโยชนแกประชาชนโดยทวไป รฐบาลจงจ าเปนตองก ากบดแลทองถน โดยผานการบรหารราชการสวนภมภาค ไดแก จงหวดและอ าเภอ ซงถอเปนตวแทนและกลไกส าคญของรฐบาลในการก ากบดแลทองถน

องคการบรหารสวนจงหวดจดตงโดยพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 และมอ านาจหนาทด าเนนกจการขององคการบรหารสวนจงหวด ตามมาตรา 45 และมาตรา 46 ซงจากบทบญญตของกฎหมายดงกลาวท าใหองคการบรหารสวนจงหวดมบทบาททส าคญในการชวยพฒนาทองถน คอ

1. บทบำทในกำรประสำนแผนพฒนำทองถน ในภาพรวมของจงหวดในรปของแผนพฒนาจงหวด โดยรวบรวมแผนงานโครงการของหนวยราชการสวนทองถนทงหมดของจงหวดทหนวยราชการสวนทองถน แตละแหงเปนผรบผดชอบด าเนนการเอง เพอใหเหนภาพรวมและทศทางการพฒนาจงหวดลดความ ซ าซอน และมล าดบความส าคญของแตละงานทชดเจน

2. สนบสนนในกำรด ำเนนกำรกจกรรมขนำดใหญ ซงตองใชงบประมาณจ านวนมาก และ องคกรปกครองสวนทองถนอนไมมงบประมาณเพยงพอทจะด าเนนการได จงตองใหองคการบรหารสวนจงหวดด าเนนการจดท า เชน สนามกฬา บอบ าบดน าเสยรวม เปนตน

3. ประสำนและด ำเนนโครงกำรพฒนำ ทมลกษณะคาบเกยวระหวางปองคกรปกครองสวนทองถนหลายแหง หากแยกด าเนนการจะสนเปลองงบประมาณหรอสงผลใหเกดความขดแยงระหวางทองถนเอง เชน ถนนสายหลกซงผานเทศบาลและองคการบรหารสวนต าบลหลายแหง สถานททงขยะ สวนสาธารณะ เปนตน

กำรก ำกบดแล เนองจากองคการบรหารสวนจงหวดเปนราชการบรหารสวนทองถนรปแบบหนง และเปนสวน

หนงของระเบยบบรหารราชการแผนดน ตามหลกการการกระจายอ านาจโดยรฐบาลกลาง ทมงกระจายอ านาจใหองคกรปกครองสวนทองถน ซงมผบรหารมาจากเลอกตงของประชาชนในพนทหรอโดยความเหนชอบของสภาทองถน และด าเนนการบรหารงานพฒนาทองถนภายใตการก ากบดแลของรฐบาลผานทางจงหวด การควบค มก ากบดแลจงตองกระท าเทาทจ าเปน ตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย และตามพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 ก าหนด คอ

1. ระดบกระทรวง โดยรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย มอ านาจก ากบดแลการปฏบตราชการขององคการบรหารสวนจงหวด เพอปฏบตใหเปนไปตามกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบของทางราชการ หากมการฝาฝนหรอไมปฏบตใหเปนไปตามกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบของราชการ ผวาราชการจงหวดจะรายงานรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเพอวนจฉยสงการในเรองตางๆ ทไดรบรายงานมา เชน วนจฉยเกยวกบการยบยงการปฏบตการขององคการบรหารสวนจงหวด การเพกถอนมตของสภาองคการบรหารสวนจงหวด โดย ผวาราชการจงหวด การสงใหนายกองคการบรหารสวนจงหวดพนจากต าแหนง การยบสภาองคการบรหารสวนจงหวด

2. ระดบจงหวด โดยผวาราชการจงหวดมอ านาจก ากบดแลการปฏบตราชการขององคการบรหารสวนจงหวด นายกองคการบรหารสวนจงหวด และรองนายกองคการบรหารสวนจงหวด (ฝายบรหาร) และสภาองคการบรหารสวนจงหวด เพอปฏบตใหเปนไปตามกฎหมาย กฎ ระเบยบขอบงคบของทางราชการ

นอกจากความสมพนธระหวางรฐกบองคการบรหารสวนจงหวดเกยวกบการก ากบดแลตาม พระราชบญญตของกฎหมายดงกลาวแลว ยงมการก ากบดแลของกระทรวงมหาดไทยและจงหวด ตามระเบยบและ

34

หนงสอสงการทออกโดยอาศยอ านาจตามกฎหมาย เชน ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการวางแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2541 ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยวธการงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2541 ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการพสดของหนวยการบรหาร ราชการสวนทองถน พ.ศ. 2535 ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการรบเงน การเบกจายเงน การฝากเงน การเกบรกษาเงนและการตรวจเงนขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2541 ซงสามารถแยกประเภทการก ากบดแลองคการบรหารสวนจงหวด ดงน

การก ากบดแลตามพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 การก ากบดแลเกยวกบการบรหารงานบคคลขององคการบรหารสวนทองถน การก ากบดแลเกยวกบแผนพฒนาทองถน การก ากบดแลเกยวกบการพฒนารายไดทองถน การก ากบดแลเกยวกบการเงนการคลงและการงบประมาณทองถน การก ากบดแลเกยวกบการตรวจสอบการคลงทองถน

กำรก ำกบดแลตำมพระรำชบญญตองคกำรบรหำรสวนจงหวด พ.ศ. 2540 กฎหมายวาดวยองคการบรหารสวนจงหวดไดก าหนดเรองการก ากบดแลองคการบรหารสวน

จงหวดไว โดยในมาตรา 77 ถงมาตรา 80 ไดก าหนดใหผวาราชการจงหวดเปนผมอ านาจก ากบดแลการปฏบตราชการขององคการบรหารสวนจงหวดในกรณดงตอไปน คอ

1. ผวาราชการจงหวด มอ านาจก ากบดแลการปฏบตราชการโดยทวไปขององคการบรหารสวนจงหวดใหเปนไปตามกฎหมาย กฎ และระเบยบขอบงคบของทางราชการ ในการนใหผวาราชการจงหวดมอ านาจ สงสอบสวนขอเทจจรงหรอสงใหองคการบรหารสวนจงหวดชแจงแสดงความคดเหนเกยวกบการปฏบตราชการขององคการบรหารสวนจงหวด

2. ในกรณทผวาราชการจงหวดเหนวานายกองคการบรหารสวนจงหวดหรอรองนายกองคการบรหารสวนจงหวดปฏบตราชการในทางทอาจน ามาซงความเสยหายแกองคการบรหารสวนจงหวดหรอกระท าการฝาฝนกฎหมาย กฎ หรอระเบยบขอบงคบของทางราชการ ผวาราชการจงหวดมอ านาจยบยงการปฏบตการดงกลาวไวเปนการชวคราวไดแลวใหรายงานรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย ภายใน 15 วน นบแตวนออกค าสง ซงรฐมนตรจะตองวนจฉยสงการเรองดงกลาว ภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบรายงานจากผวาราชการจงหวด ค าสงของรฐมนตรในกรณดงกลาวใหถอเปนทสด

3. ผวาราชการจงหวดสามารถสงเพกถอนมตของสภาองคการบรหารสวนจงหวด ซงมใช ขอบญญตได ในกรณทปรากฏวามตนนฝาฝนกฎหมาย กฎ หรอระเบยบขอบงคบของทางราชการหรอเปนมต ทนอกเหนออ านาจหนาทขององคการบรหารสวนจงหวด โดยค าสงเพกถอนมตของผวาราชการจงหวดจะตองท าภายใน 30 วน นบแตวนทสภาองคการบรหารสวนจงหวดมมตและจะตองแสดงเหตผลของการเพกถอนมตนนไวในค าสงดวย แตอยางไรกตาม หากสภาองคการบรหารสวนจงหวดยงยนยนมตเดมดวย คะแนนเสยง ไมนอยกวา 2 ใน 3 ของจ านวนสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดเทาทมอย ใหผวาราชการจงหวดรายงานการยนยนมตดงกลาว และเหตผลของการเพกถอนมตของผวาราชการจงหวดตอรฐมนตรภายใน 15 วน นบแตวนทสภาองคการบรหารสวนจงหวดมมตยนยนมตเดม ซงรฐมนตรจะตองวนจฉยสงการใหแลวเสรจภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบรายงานจากผวาราชการจงหวด

35

4. ผวาราชการจงหวดสามารถด าเนนการสอบสวนนายกองคการบรหารสวนจงหวดได หากพบวานายกองคการบรหารสวนจงหวดละเลยไมปฏบตตามอ านาจหนาท หรอปฏบตการโดยไมชอบดวยอ านาจหนาทหรอประพฤตตนฝาฝนความสงบเรยบรอยของประชาชน ผวาราชการจงหวดอาจใชวธตงคณะกรรมการสอบสวนหรอสงเรองใหคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการหรอส านกงานตรวจเงนแผนดนท าการสอบสวนกได และหากผลการสอบสวนปรากฏวา นายกองคการบรหารสวนจงหวดมพฤตการณดงกลาวจรง ผวาราชการจงหวดจะตองเสนอใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย สงใหนายกองคการบรหารสวนจงหวดพนจากต าแหนง ค าสงของรฐมนตรในกรณนใหถอเปนทสด

5. ผวาราชการจงหวดอาจเสนอความเหนตอรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยใหยบสภาองคการบรหารสวนจงหวดได ในกรณทเหนวาการกระท าดงกลาวจะเปนการคมครองผลประโยชนของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนจงหวดหรอประโยชนของประเทศเปนสวนรวม ค าสงยบสภาองคการบรหารสวนจงหวดของรฐมนตรจะตองแสดงเหตผลไวดวย และเมอมการยบสภาองคการบรหารสวนจงหวดแลว ใหมการเลอกตงสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดใหมภายใน 45 วน

4. รำยไดและรำยจำยขององคกำรบรหำรสวนจงหวด

1. รำยไดขององคกำรบรหำรสวนจงหวด องคการบรหารสวนจงหวดมรายได ดงตอไปน

1.1 รายไดจากภาษกร แบงออกเปน 2 สวน คอ ภาษอากรททองถนเปนผจดเกบเอง และภาษอากรทรฐบาลกลางจดเกบให

(1) ภาษอากรทองคการบรหารสวนจงหวดเปนผจดเกบเอง ไดแก ภาษบหร ภาษน ามน และคาธรรมเนยมผเขาพกในโรงแรม

(2) ภาษอากรทรฐบาลกลางจดเกบให ไดแก ภาษมลคาเพม ฯลฯ 1.2 รายไดอนๆ ทนอกเหนอจากภาษอากร

(1) คาธรรมเนยม คาใบอนญาต และคาปรบ เปนรายไดทจดเกบจากบรการและการอนญาต ทองคการบรหารสวนจงหวดใหบรการแกประชาชนในเขตพนท

(2) รายไดจากทรพยสน และการประกอบกจการของทองถน เปนรายไดทเกดจากทรพยสน ขององคการบรหารสวนจงหวด รายไดจากการประกอบกจการพาณชยขององคการบรหารสวนจงหวด

(3) เงนและทรพยสนอยางอนทมผอทศให (4) เงนกจากกระทรวง ทบวง กรม องคการ หรอนตบคคลตางๆ ซงไดรบความเหนชอบจาก

รฐมนตร (5) เงนอดหนนจากรฐบาลกลาง เปนเงนทรฐบาลกลางจดสรรใหแกองคการบรหารสวน

จงหวด เพอน าไปใชจายตามอ านาจหนาท แบงออกเปน 2 ประเภท คอ - เงนอดหนนทวไป เปนเงนอดหนนทรฐบาลกลางจดสรรใหกบองคการบรหารสวนจงหวด

เพอน าไปใชในการจดท าบรการสาธารณะตามอ านาจหนาท

36

- เงนอดหนนเฉพาะกจ เปนเงนอดหนนทรฐบาลกลางจดสรรใหแกองคการบรหารสวนจงหวด โดยมเงอนไขในการใชจายเกยวกบวตถประสงคและวธการใชจายไวแนนอนตายตวและชดเจน องคการบรหารสวนจงหวดไมสามารถใชดลยพนจพจารณาในการใชจายเงนอดหนนประเภทนได

2. รำยจำยขององคกำรบรหำรสวนจงหวด องคการบรหารสวนจงหวดอาจมรายจาย ดงตอไปน

(1) เงนเดอน (2) คาจาง (3) เงนตอบแทนอนๆ (4) คาใชสอย (5) คาวสด (6) คาครภณฑ (7) คาทดน สงกอสราง และทรพยสนอนๆ (8) เงนอดหนน (9) รายจายอนใดตามขอผกพน หรอตามทมกฎหมายหรอระเบยบของกระทรวงมหาดไทยก าหนดไว

3. กำรก ำกบดแลองคกำรบรหำรสวนจงหวด การก ากบดแลองคการบรหารสวนจงหวด สามารถแบงไดเปนการก ากบดแลตวบคคลหรอ

องคการ และการก ากบดแลการกระท า 1. กำรก ำกบดแลตวบคคล เปนการก ากบดแลตวบคคลทปฏบตหนาทตามโครงสรางขององคการบรหารสวนจงหวด ไดแก

1.1 สมำชกสภำองคกำรบรหำรสวนจงหวด ผทมอ านาจในการก ากบดแลสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด คอ รฐมนตรวาการ

กระทรวงมหาดไทยและผวาราชการจงหวด โดย (1) ผวาราชการจงหวดมอ านาจสงใหสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดพนจาก

ต าแหนง กรณทสอบสวนแลวพบวาขาดประชมสภาองคการบรหารสวนจงหวด 3 ครงตดตอกนโดยไมมเหตอนควร (2) ผวาราชการจงหวดมอ านาจสงใหสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดพนจาก

ต าแหนง กรณทพบวาเปนผทขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามตามกฎหมายวาดวยการเลอกต งสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด

(3) รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมอ านาจสงใหสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดพนจากต าแหนง กรณทผวาราชการจงหวดสอบสวนแลวพบวาเปนผมสวนไดเสยไมวาโดยทางตรงหรอทางออมในสญญาหรอสมปทานทท ากบองคการบรหารสวนจงหวดนน

2. นำยกองคกำรบรหำรสวนจงหวด ผทมอ านาจหนาทในการก ากบดแลนายกองคการบรหารสวนจงหวด คอ รฐมนตรวาการ

กระทรวงมหาดไทยและผวาราชการจงหวด โดย

37

(1) รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมอ านาจสงใหนายกองคการบรหารสวนจงหวดพนจากต าแหนง กรณทผวาราชการจงหวดสอบสวนแลวพบวาละเลยไมปฏบตการตามอ านาจหนาทหรอปฏบตการไมชอบดวยอ านาจหนาท

(2) รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมอ านาจสงใหนายกองคการบรหารสวนจงหวดพนจากต าแหนง กรณทผวาราชการจงหวดสอบสวนแลวพบวาปฏบตตนฝาฝนความสงบเรยบรอยของประชาชน

3. กำรก ำกบดแลองคกร เปนการก ากบดแลองคกรทปฏบตหนาทตามโครงสรางขององคการบรหารสวนจงหวด โดย

รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมอ านาจสงยบสภาองคการบรหารสวนจงหวด โดยค าแนะน าของผวาราชการจงหวดได หากพจารณาแลวเหนวาการยบสภาองคการบรหารสวนจงหวดนน เปนไปเพอคมครองประโยชนของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนจงหวด หรอเพอประโยชนของประเทศสวนรวม

4. กำรก ำกบดแลกำรกระท ำ เปนการก ากบดแลการกระท าขององคการบรหารสวนจงหวด ดงน 4.1 อ ำนำจในกำรใหควำมเหนชอบ (1) ผวาราชการจงหวดมอ านาจในการอนมตใหความเหนชอบขอบญญตองคการบรหารสวน

จงหวด (2) การมอบใหเอกชนท ากจการซงอยในอ านาจหนาทขององคการบรหารสวนจงหวด และเรยก

เกบคาธรรมเนยม คาบรการ หรอคาตอบแทน ตองไดรบความเหนชอบจากผวาราชการจงหวด และตองปฏบตตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขตามระเบยบทกระทรวงมหาดไทยก าหนด

4.2 อ ำนำจในกำรเพกถอนหรอระงบกำรกระท ำ (1) ผวาราชการจงหวดมอ านาจก ากบดแลการปฏบตการขององคการบรหารสวนจงหวดให

เปนไปตามกฎหมาย กฎ และระเบยบขอบงคบของทางราชการ โดยผวาราชการจงหวดมอ านาจสงสอบสวนขอเทจจรง หรอสงใหนายกองคการบรหารสวนจงหวดชแจงเกยวกบการปฏบตการได หากผวาราชการจงหวดพบวา ปฏบตการในทางทอาจน ามาซงความเสยหายแกองคการบรหารสวนจงหวด หรอกระท าการฝาฝนกฎหมาย กฎ หรอระเบยบขอบงคบของทางราชการ หากเกดกรณดงกลาวผวาราชการจงหวดมอ านาจยบยงการปฏบตดงกลาวไดชวคราว

(2) ผวาราชการจงหวดมอ านาจเพกถอนมตของสภาองคการบรหารสวนจงหวด ซงไมใชขอบญญตได กรณทพบวามตนนฝาฝนกฎหมาย กฎ หรอระเบยบขอบงคบของราชการ หรอเปนมตนอกเหนออ านาจหนาทขององคการบรหารสวนจงหวด

5. กำรควบคมทำงกำรคลง (1) การคลง การงบประมาณ การรกษาทรพยสน การจดหาผลประโยชนจากทรพยส น การ

ด าเนนกจการพาณชย การจดหาพสด การจดจางขององคการบรหารสวนจงหวด ใหเปนไปตามระเบยบทกระทรวงมหาดไทยก าหนด

(2) คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนมอ านาจในการตรวจสอบความถกตองทางการคลงขององคการบรหารสวนจงหวด

38

เอกสำรอำงอง โกวทย พวงงาม. 2546. อบต.ในกระบวนทศนใหม : พฒนา สรางเครอขาย และเสรมความเขมแขง.

กรงเทพฯ : วญญชน. ___________. 2546. การกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนตามรฐธรรมนญแหง ราชอาณาจกรไทย. กรงเทพฯ : วญญชน. _________. 2547. การเลอกตงผบรหารทองถนโดยตรง. กรงเทพฯ : วญญชน. _________. 2548. การปกครองทองถนไทย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : วญญชน.

ชวลต สละ. 2556. ความรพนฐานเกยวกบการบรหารงานองคกรปกครองสวนทองถน. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ธเนศวร เจรญเมอง. 2548. 100 ป การปกครองทองถนไทย พ.ศ. 2440-2540. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : โครงการจดพมพคบไฟ.

*********************** สอการเรยนการสอน 1. สอการเรยนการสอน เอกสารประกอบค าบรรยาย Power point 2. กจกรรมทำยบทเรยน ค าชแจง : ใหนกศกษาทบทวนบทเรยน แลวตอบค าถามสงอาจารยผสอน

1. จงอธบายโครงสรางการบรหารงานขององคการบรหารสวนจงหวดในปจจบน 2. จงอธบายวธการก ากบดแลองคการบรหารสวนจงหวดมาโดยสงเขป

39

บทท 4 องคกำรบรหำรสวนต ำบล

****************************

1. ก ำเนดและพฒนำกำรองคกำรบรหำรสวนต ำบล

ในอดต การจดระเบยบบรหารระดบต าบลม 3 รปแบบ คอ

รปแบบทหนง คณะกรรมการต าบลและสภาต าบลตามค าสงกระทรวงมหาดไทย ท 222/2499 โดยคณะกรรมการต าบลประกอบดวย ก านนทองท ผใหญบานทกคนในต าบล แพทยประจ าต าบล ครประชาบาลในต าบลนนคนหนง ราษฎรผทรงคณวฒในต าบลนน ไมนอยกวา 2 คน และใหมขาราชการทปฏบตงานในต าบลนนเขารวมเปนคณะกรรมการต าบลดวย สวนสภาต าบลประกอบดวยสมาชกสภาต าบลซงมาจากราษฎรผมคณสมบตเชนเดยวกบผสมครรบเลอกเปนผใหญบาน หมบานละ 2 คน

รปแบบทสอง องคการบรหารสวนต าบล ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการสวนต าบล พ.ศ. 2499 โดยองคการบรหารสวนต าบลประกอบดวย สภาต าบลและคณะกรรมการต าบล ซงสภาต าบล ประกอบดวย สมาชกซงราษฎรในหมบานเลอกตงหมบานละ 1 คน และก านนและผใหญบานทกคนในต าบลเปนสมาชกสภาต าบลโดยต าแหนง สวนคณะกรรมการต าบล ประกอบดวย ก านนต าบลทองทเปนประธาน ผใหญบานทกคนในต าบล แพทยประจ าต าบล และกรรมการอนซงนายอ าเภอแตงตงจากครใหญโรงเรยนในต าบลหรอผทรงคณวฒอนจ านวนไมเกน 5 คน

รปแบบทสาม สภาต าบลตามค าสงกระทรวงมหาดไทย ท 275/2509 เปนการบรหารในรปของคณะกรรมการเรยกวา “คณะกรรมการสภาต าบล” ซงประกอบดวย ก านน ผใหญบานทกหมบานในต าบลและแพทยประจ าต าบลเปนกรรมการสภาต าบลโดยต าแหนง นอกจากน ยงประกอบดวยครประชาบาลในต าบลนน 1 คน ซงนายอ าเภอคดเลอกจากครประชาบาลในต าบลเปนกรรมการสภาต าบล และราษฎรผทรงคณวฒหมบานละ 1 คน ซงราษฎรในหมบานเลอกตงขนเปนกรรมการสภาต าบล โดยก านนเปนประธานกรรมการสภาต าบลโดยต าแหนง และมรองประธานกรรมการสภาต าบลคนหนงซงคณะกรรมการสภาต าบลเลอกตงจากกรรมการดวยกน การบรหารงานของสภาต าบลนอกจากจะมคณะกรรมการสภาต าบลดงกลาว สภาต าบลยงมเลขานการสภาต าบลคนหนงซงคณะกรรมการสภาต าบลเลอกตงกนขนมาหรอตงจากบคคลภายนอก และมทปรกษาสภาต าบล ซงเปนพฒนากรต าบลนนอกดวย

40

การจดตงองคการบรหารสวนต าบลขนในสมยนน กเพอใหการปกครองในระดบต าบลทมความเจรญและมรายไดระดบหนงไดมการปกครองตนเองตามหลกการปกครองทองถน ตอมาในป 2515 องคการบรหารสวนต าบลไดถกยบเลกไป โดยประกาศคณะปฏวต ฉบบท 326 ลงวนท 13 ธนวาคม 2515 ซงประกาศคณะปฏวตดงกลาวยงคงใหสภาต าบลมอยตอไป

หลงจากเหตการณพฤษภาทมฬในป พ.ศ. 2535 กระแสการปฏรปการเมองไดกอตวขนอยางรวดเรว มการเรยกรองใหมการปฏรปการเมองในหลาย ๆ ดาน และดานหนงคอการเรยกรองใหมการกระจายอ านาจ ดงนน ในป พ.ศ. 2537 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ.2537 ซงประกาศใชในวนท 2 ธนวาคม พ.ศ. 2537 และมผลบงคบใชตงแตวนท 2 มนาคม พ.ศ. 2538 โดยสาระส าคญของกฎหมายฉบบดงกลาวคอการยกฐานะสภาต าบลทมรายไดโดยไมรวมเงนอดหนนในปงบประมาณทลวงมาตดตอกนสามปเฉลยไมต ากวาปละ 150,000 บาท สามารถจดตงเปนองคการบรหารสวนต าบลได ดงนน องคการบรหารสวนต าบลจงกลบมาเปนองคกรปกครองสวนทองถนในระดบต าบลอกครงหนง

โครงสรางขององคการบรหารสวนต าบลตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ก าหนดใหประกอบดวย สภาองคการบรหารสวนต าบลและคณะกรรมการบรหาร สภาองคการบรหารสวนต าบลประกอบดวย สมาชกสภาสองประเภท ประเภทแรก เปนสมาชกสภาโดยต าแหนง ประกอบดวย ก านน ผใหญบานทกหมบาน และแพทยประจ าต าบล ประเภททสองเปนสมาชกทมาจากการเลอกตงโดยประชาชนหมบานละ 2 คน สวนคณะกรรมการบรหารประกอบดวย ก านนเปนประธานโดยต าแหนง ผใหญบานอกไมเกน 2 คน และสมาชกสภาทมาจากการเลอกตงอกไมเกน 4 คน รวมแลวมคณะกรรมการบรหารไดไมเกน 7 คน

ตอมาในป พ.ศ. 2542 พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ไดมการแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542 เพอใหสอดคลองกบบทบญญตตามรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 ในหมวด 9 วาดวยการปกครองสวนทองถน มาตรา 285 ทก าหนดใหองคกรปกครองสวนทองถนตองมสภาทองถนและคณะผบรหารทองถนหรอผบรหารทองถน สมาชกสภาทองถนตองมาจากการเลอกตง คณะผบรหารทองถนหรอผบรหารทองถนใหมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน หรอมาจากความเหนชอบของสภาทองถน

ในกลางป พ.ศ. 2546 รฐสภาไดมการปรบปรงแกไขพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 แกไขเพมเตมฉบบท 4 พ.ศ. 2546 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 18 มถนายน พ.ศ. 2546 โดยไดมการยกเลกชอเรยก คณะกรรมการบรหารและกรรมการบรหาร ใหใชชอ คณะผบรหาร และชอเรยก ประธานกรรมการบรหาร เปลยนเปน นายกองคการบรหารสวนต าบล รองประธานกรรมการบรหารเปลยนเปน รองนายกองคการบรหารสวนต าบล เปลยนชอเรยกขอบงคบต าบลเปน ขอบญญตองคการบรหารสวนต าบล และยกเลกไมใหปลดองคการบรหารสวนต าบลเปนเลขานการคณะผบรหาร

การปรบโครงสรางขององคการบรหารสวนต าบลครงส าคญเกดขนอกครงในชวงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2546 หลงจากมการแกไขเพมพระราชบญญตสภาองคการบรหารสวนต าบลและองคการบรหารสวนต าบลไปเมอกลางป พ.ศ. 2546 แตเปนการแกไขในรายละเอยดปลกยอยเทานน ความจรง ไดมความพยายามในการเสนอใหมการแกไขทมาของฝายบรหารขององคการบรหารสวนต าบลใหมาจากการเลอกต งโดยตรงของประชาชนมาแลวครงหนง โดยวฒสภาไดแกไขเพมเตมสาระส าคญในกฎหมายทผานการพจารณาของสภาผแทนราษฎรขนมา ไดแกไข

41

ใหนายกองคการบรหารสวนต าบลมาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน แตเมอรางกฎหมายกลบมาสภาผแทนราษฎร ปรากฏวาสภาผแทนราษฎรไมเหนดวยและไดมการตงคณะกรรมาธการรวมเพอปรบปรงรางกฎหมายดงกลาว แตเมอเสนอเขาสสภาผแทนราษฎรอกครง ปรากฏวาสภาผแทนราษฎรไมเหนชอบ

แตความเคลอนไหวจากหลายฝายทตองการใหมการแกไขทมาใหผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนในทองถนยงไมหยดนง สาเหตทส าคญของการเคลอนไหวนเกดจากการเปดชองไวในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ในมาตรา 285 ซงกลาวถงองคประกอบ ทมาของสภาทองถนและฝายบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน ไดก าหนดใหฝายบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนมทมาได 2 ทาง ทางแรก มาจากมตของสภาทองถน ทางทสองมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนในทองถน เมอกฎหมายรฐธรรมนญเปดชองกไดมความเคลอนไหวใหผบรหารทองถนมาจากการเลอกตงโดยตรงครงแรกเมอชวงป พ.ศ. 2542-2543 โดยองคกรทออกมาเคลอนไหวในชวงดงกลาวคอ สมาคมสนนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย ไดอางถงปญหาของโครงสรางเดมทเปนอยทฝายบรหารมาจากมตของสภาทองถนนนเปนโครงสรางทมปญหา เพราะ

1. โครงสรางทนายกเทศมนตรมาจากมตของสภาเทศบาล ท าใหนายกเทศมนตรตองพงพาหรอตองการเสยงสนบสนนขางมากจากสภาเทศบาล ฉะนนหากนายกเทศมนตรไมสามารถควบคมเสยงขางมากในสภาเทศบาลได เปนการเปดชองฝายสภาเทศบาลโคนนายกเทศมนตรออกจากต าแหนงได สงผลใหในสมยหนง ๆ มการเปลยนแปลงผบรหารทองถนบอยครง

2. การเปลยนแปลงนายกเทศมนตรบอยครง กอใหเกดผลเสยตอการบรหารงานในเทศบาล เพราะจะท าใหนโยบายขาดความตอเนอง ยากทจะผลกดนนโยบายตาง ๆ เปนรปธรรมได และทายทสดผลเสยหรอความเสยหายตกแกประชาชนในทองถน

3. โครงสรางทนายกเทศมนตรมาจากมตของสภาเทศบาล เปนโครงสรางทนายกเทศมนตรต องเอาใจสมาชกสภาโดยใหผลประโยชนตางตอบแทนระหวางกนในรปแบบตาง ๆ เพอรกษาเสยงขางมากเอาไว ท าใหนายกเทศมนตรตองคอยเอาใจสมาชกสภาเทศบาลมากกวาเอาใจประชาชน

ปญหาโครงสรางของเทศบาลทฝายบรหารมาจากมตของสภานน เปนโครงสรางทฝายบรหารไมเขมแขง ปญหาเหลานเปนทมาของการเรยกรองใหมการแกกฎหมายเพอใหมการเปลยนแปลงทมาของฝายบรหารในเทศบาล และการเรยกรองดงกลาวมาประสบความส าเรจในป พ.ศ. 2543 เมอรฐสภาไดพจารณาผานกฎหมายทก าหนดใหนายกเทศมนตรมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน แตกฎหมายด งกลาวไมไดก าหนดใหทกเทศบาลมนายกเทศมนตรทมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน มเพยงเทศบาลนครและเทศบาลเมองเทานนสามารถเลอกตงนายกเทศมนตรทางตรง สวนเทศบาลต าบลตองรอไปในป พ.ศ. 2550 จงจะสามารถท าประชามตสอบถามประชาชนในเขตเทศบาลไดวาตองการใชทมาของนายกเทศมนตรรปแบบใด

ความส าเรจของฝายเทศบาลเปนการท าใหเกดการเคลอนไหวในฝายขององคการบรหารสวนจงหวดและองคการบรหารสวนต าบลในการเรยกรองใหมการแกไขกฎหมายเปลยนแปลงทมาของฝายบรหารใหมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน และในทสดปลายป พ.ศ. 2546 กมการเปลยนแปลงครงใหญในประวตศาสตรการปกครองทองถนของไทย เมอรฐสภาไดพจารณาผานกฎหมายทองถนแกไขเพมเตม 3 ฉบบ ไดแก พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด (ฉบบท 3) พ.ศ. 2546 พระราชบญญตเทศบาล (ฉบบท 12) พ.ศ. 2546 และ

42

พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 5) พ.ศ.2546 โดยเนอหาสาระส าคญของกฎหมายทง 3 ฉบบ คอ การก าหนดใหฝายบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนในทองถน

2. ระดบชนและเกณฑกำรแบงระดบองคกำรบรหำรสวนต ำบล

องคการบรหารสวนต าบล (อบต.) คอ หนวยการบรหารราชการสวนทองถน มฐานะเปนนตบคคลและราชการสวนทองถน จดตงขนตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ซงมผลใชบงคบตงแตวนท 2 มนาคม พ.ศ. 2538 และมฉบบแกไขเพมเตมในเวลาตอมา พระราชบญญตฉบบนไดสงผลใหมการกระจายอ านาจสองคกรประชาชนในระดบต าบลอยางมาก โดยไดยกฐานะสภาต าบลซงมรายไดตามเกณฑคอ มรายไดไมรวมเงนอดหนนในปงบประมาณทลวงมาตดตอกน 3 ป เฉลยไมต ากวาปละ 150,000 บาท ขนเปนองคการบรหารสวนต าบล กลาวไดวาการจดตงองคการบรหารสวนต าบลนเปนผลผลตหนงของกระแสของสงคมทตองการจะปฏรปการเมอง ดงนนองคการบรหารสวนต าบลจงเปนมตหนงของความพยายามในการปฏรปการเมองโดยการกระจายอ านาจสทองถน

องคการบรหารสวนต าบล มความส าคญตอทองถนเปนอยางมาก เพราะเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมขนาดเลกทสด แตใกลชดกบประชาชนมากทสด โดยเฉพาะประชาชนในพนทชนบท องคการบรหารสวนต าบลเปนองคกรปกครองสวนทองถนทเปดโอกาสใหประชาชนในชมชนระดบต าบล หมบานไดเขามามสวนรวมในการปกครองตนเองตามระบอบประชาธปไตย

กอนทจะมการยบรวม อบต. เขากบราชการสวนทองถนรปแบบอน และตงสภาต าบลเปนองคการบรหารสวนต าบลเพมมากขนนน มองคการบรหารสวนต าบลประมาณ 6,500 แหง (ณ วนท 30 กนยายน พ.ศ. 2550) โดยมการแบงระดบออกเปน 5 ชน ตามระดบของรายได ดงน

(1) อบต. ชน 1 รายไดตงแต 20 ลานบาทขนไป (2) อบต. ชน 2 รายไดระหวาง 12 - 20 ลานบาท (3) อบต. ชน 3 รายไดระหวาง 6 - 12 ลานบาท (4) อบต. ชน 4 รายไดไมเกน 6 ลานบาท (5) อบต. ชน 5 รายไดไมเกน 3 ลานบาท

ตอมาเมอวนท 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2547 ไดมการยบรวม อบต. เขากบราชการสวนทองถนรปแบบอน และตงสภาต าบลเปนองคการบรหารสวนต าบลเพมขน ปจจบนจงมจ านวนองคการบรหารสวนต าบลจ านวนทงสน 6,725 แหงและมการเปลยนแปลงการแบงกลม อบต. เปน 3 ขนาด คอ

1) อบต.ขนาดใหญ (สวนใหญจะเปน อบต. ชน 1 เดม) 2) อบต.ขนาดกลาง (สวนใหญจะเปน อบต. ชน 2 และ อบต. ชน 3 เดม) 3) อบต.ขนาดเลก (สวนใหญจะเปน อบต. ชน 4 และ อบต. ชน 5 เดม)

โดยมหลกเกณฑส าคญทใชแบงขนาด อบต. ม 5 เกณฑทส าคญ ดงน

1) เกณฑระดบรายได (1) รายไดไมรวมเงนอดหนนสงกวา 20 ลานบาท เปน อบต.ขนาดใหญ (2) รายไดไมรวมเงนอดหนน 6-20 ลานบาท เปน อบต.ขนาดกลาง (3) รายไดไมรวมเงนอดหนนต ากวา 6 ลานบาท เปน อบต.ขนาดเลก 2) เกณฑตวชวดดานคาใชจายบคลากร 3) เกณฑตวชวดดานเศรษฐกจและสงคม (1) จ านวนพนท

43

(2) จ านวนประชากร (3) จ านวนโครงสรางพนฐาน (4) จ านวนโรงฆาสตว (5) จ านวนตลาดสด (6) จ านวนโรงงานนคมอตสาหกรรม (7) จ านวนโรงเรยน (8) จ านวนศนยพฒนาเดก (9) จ านวนโรงแรม (10) จ านวนศาสนสถาน (11) จ านวนสถานพยาบาล (12) จ านวนศนยการคา (13) การประกาศให อบต. เปนเขตควบคมอาคาร (14) การประกาศใหใชบงคบกฎหมายวาดวยการรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอย (15) จ านวนวสด อปกรณ และเครองมอดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภย (16) จ านวนวสดอปกรณและเครองมอดานการก าจดขยะและสงปฏกล (17) จ านวนโครงสรางสวนราชการ (18) จ านวนหนวยกจการพาณชย 4) เกณฑตวชวดดานประสทธภาพในการปฏบต (1) ประสทธภาพดานการจดเกบรายได (2) ประสทธภาพดานการบรหารแผนงานและงบประมาณ (3) ประสทธภาพและประสทธผลดานงานบคคล (4) ประสทธภาพและประสทธผลดานการบรการ 5) เกณฑตวชวดดานธรรมาภบาล (1) หลกนตธรรม (2) หลกคณธรรม (3) หลกความโปรงใส (4) การมสวนรวมของประชาชน (5) หลกความรบผดชอบ (6) ความคมคา

3. โครงสรำงขององคกำรบรหำรสวนต ำบล การบรหารองคการบรหารสวนต าบล

องคการบรหารสวนต าบลมโครงสรางองคการตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 5) พ.ศ. 2546 ดงน

ภำพท2 : โครงสรางองคกำรบรหำรสวนต ำบล

1. สภำองคกำรบรหำรสวนต ำบล

44

องคการบรหารสวนต าบลมฐานะเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบหนง มโครงสรางเปนไปตามบทบญญตในรฐธรรมนญ โดยโครงสรางขององคการบรหารสวนต าบลตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 5) พ.ศ. 2546 ประกอบดวยสภาองคการบรหารสวนต าบลและนายกองคการบรหารสวนต าบล

สภาองคการบรหารสวนต าบลประกอบดวย สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลซงมาจากการเลอกตง หมบานละ 2 คน ในกรณทองคการบรหารสวนต าบลใดม 1 หมบาน ใหหมบานนนเลอกสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลจ านวน 6 คน และในกรณทองคการบรหารสวนต าบลใดม 2 หมบาน ใหองคการบรหารสวนต าบลนนมสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลหมบานละ 3 คน

สภาองคการบรหารสวนต าบลใหมวาระ 4 ป นบแตวนเลอกตง และสมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลสนสดลงเมอ

(1) ถงคราวออกตามอายของสภาองคการบรหารสวนต าบลหรอเมอมการยบสภาองคการบรหารสวนต าบล (2) ตาย (3) ลาออก (4) เปนผไดเสยในทางตรงหรอทางออมในสญญากบองคการบรหารสวนต าบลทตนด ารงต าแหนง หรอในกจการทกระท าให อบต. (5) ขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามเกยวกบคณสมบตผมสทธสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล (6) ไมไดอยประจ าในหมบานทตนไดรบเลอกตงเปนระยะเวลาตดตอกนเกน 6 เดอน (7) ขาดประชมสภาองคการบรหารสวนต าบลตดตอกน 3 ครง โดยไมมเหตผลทสมควร (8) สภาองคการบรหารสวนต าบลมมตใหพนจากต าแหนง เนองจากมพฤตกรรมทเสอมเสยหรอกอความไมสงบเรยบรอยแกองคการบรหารสวนต าบลหรอท าใหองคการบรหารสวนต าบลเสอมเสย (9) ราษฎรในเขตองคการบรหารสวนต าบลไดลงคะแนนเสยงใหพนจากต าแหนง

สภาองคการบรหารสวนต าบล ใหมประธานสภาและรองประธานสภา 1 คน ซงเลอกจากสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล แลวใหนายอ าเภอแตงตงประธานและรองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลตามมตของสภาองคการบรหารสวนต าบล โดยทประธานและรองประธานสภาด ารงต าแหนงจนครบอายของสภาหรอมการยบสภาองคการบรหารสวนต าบล (มาตรา 49)

สภาองคการบรหารสวนต าบลมอ านาจหนาท (มาตรา 46) ดงตอไปน

(1) ใหความเหนชอบแผนพฒนาต าบลเพอเปนแนวทางในการบรหารกจการขององคการบรหารสวนต าบล (2) พจารณาใหความเหนชอบรางขอบญญตองคการบรหารสวนต าบล รางขอบญญตงบประมาณรายจายประจ าป รางขอบญญตงบประมาณรายจายเพมเตม (3) ควบคมการปฏบตงานของคณะผบรหารใหเปนไปตามนโยบายและแผนพฒนาต าบลตาม (1) และกฎหมาย ระเบยบ และขอบงคบของทางราชการ (4) เลอกประธานสภา รองประธานสภา และเลขานการสภา อบต. (5) รบทราบนโยบายของนายกองคการบรหารสวนต าบลกอนนายกองคการบรหารสวนต าบลเขารบหนาท และรบทราบรายงานแสดงผลการปฏบตงานตามนโยบายทนายกองคการบรหารสวนต าบลไดแถลงไวตอสภาองคการบรหารสวนต าบลเปนประจ าทกป (6) ในทประชมสภาองคการบรหารสวนต าบล สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลมสทธตงกระทถามตอนายกองคการบรหารสวนต าบลหรอรองนายกองคการบรหารสวนต าบลอนเกยวกบงานในหนาทได (7) สภาองคการบรหารสวนต าบลมอ านาจในการเสนอบญญตขอเปดอภปรายทวไปเพอใหนายกองคการบรหารสวนต าบลแถลงขอเทจจรงหรอแสดงความคดเหนใน

45

ปญหาเกยวกบการบรหารองคการบรหารสวนต าบลโดยไมมการลงมตได (8) สภาองคการบรหารสวนต าบลมอ านาจในการเลอกปลดองคการบรหารสวนต าบลหรอสมาชกองคการบรหารสวนต าบลคนใดคนหนงเปนเลขานการสภาองคการบรหารสวนต าบล

ประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลมหนาทด าเนนการประชม และด าเนนการอน ๆ เพอใหเปนไปตามขอบงคบการประชมทกระทรวงมหาดไทยก าหนด ขณะทรองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล มหนาทชวยประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลปฏบตงาน ตามทประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลมอบหมายใหท า ในกรณทประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลไมสามารถปฏบตงานได ใหรองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลปฏบตงานแทน ในการด าเนนการประชมใหประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล เปนผเรยกประชมสภาองคการบรหารสวนต าบล ตามสมยประชมและเปนผเปดหรอปดการประชม หากวาไมมประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลไมเรยกประชม ใหนายอ าเภอเปนผเรยกประชมพรอมทงเปนผเปดหรอปดการประชม

เมอต าแหนงประธานหรอรองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลวางลงเพราะเหตอนใดนอกจากครบวาระ ใหมการเลอกประธานหรอรองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลแทนต าแหนงทวางภายใน 15 วนนบแตวนทต าแหนงนนวางลง และใหผซงไดรบเลอกแทนนนอยในต าแหนงไดเพยงเทาวาระทเหลออยของผซงตนแทน (มาตรา 51) เลขานการสภาองคการบรหารสวนต าบลมาจากสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลทไดรบเลอกตงจากสภาองคการบรหารสวนต าบล ซงเลขานการสภาองคการบรหารสวนต าบลจะด ารงต าแหนงเปนนายกองคการบรหารสวนต าบลและรองนายกองคการบรหารสวนต าบลไมได โดยทเลขานการสภาองคการบรหารสวนต าบลมหนาทรบผดชอบงานธรการ การจดการประชม และงานทสภาองคการบรหารสวนต าบลมอบหมาย

สมยประชมสภาองคการบรหารสวนต าบล นายอ าเภอตองก าหนดใหสมาชกสภา อบต. ด าเนนการประชมสภา อบต. ครงแรกภายใน 15 วน นบแตวนประกาศผลการเลอกตง และใหทประชมเลอกประธานสภา 1 คน และรองประธานสภา 1 คน ซงประธานสภาและรองประธานสภานจะด ารงต าแหนงจนครบวาระ

ในกรณทสภา อบต. ไมสามารถจดใหมการประชมครงแรกไดภายใน 15 วนดงกลาว หรอมการประชมแตไมอาจเลอกประธานสภาได นายอ าเภออาจเสนอผวาราชการจงหวดใหมค าสงยบสภา อบต.

ในปหนงใหสภา อบต. มสมยประชมสามญ 2 สมย หรอมากกวา 2 สมย แตไมเกน 4 สมย สมยหนง ๆ ไมเกน 15 วน แตอาจขยายไดอกโดยขออนญาตนายอ าเภอ วนเรมสมยประชมสามญประจ าปใหสภา อบต. เปนผก าหนด

นอกจากสมยประชมสามญแลว เมอเหนวามความจ าเปน ประธานสภา นายก อบต. หรอสมาชกสภา อบต. จ านวนไมนอยกวาครงหนงของจ านวนสมาชกสภาทมอย อาจน าค ารองยนตอนายอ าเภอขอเปดประชมวสามญได

2. นำยกองคกำรบรหำรสวนต ำบล

นายกองคการบรหารสวนต าบลท าหนาทเปนหวหนาฝายบรหารขององคการบรหารสวนต าบล มาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบล นายกองคการบรหารสวนต าบลสามารถแตงตง

46

ผชวยด าเนนการได โดยสามารถแตงตงบคคลทไมใชสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลเปนรองนายกองคการบรหารสวนต าบลได 2 คน และเปนเลขานการนายกองคการบรหารสวนต าบลได 1 คน

นายกองคการบรหารสวนต าบลมวาระการด ารงต าแหนง 4 ป และสามารถด ารงต าแหนงตดตอกนเกน 2 วาระไมได จะด ารงต าแหนงไดอกครงเมอพนระยะเวลา 4 ปนบแตวนทพนจากต าแหนง แมด ารงต าแหนงไมครบระยะเวลา 4 ปกใหนบเปน 1 วาระ

ผทจะสมครรบเลอกตงเปนนายกองคการบรหารสวนต าบลตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม ดงน

1) มอายไมต ากวา 30 ปบรบรณในวนเลอกตง 2) จบการศกษาไมต ากวา มธยมศกษาตอนปลาย หรอเทยบเทา หรอเคยเปนสมาชกสภาต าบล สมาชกสภาทองถน นกบรหารทองถน หรอสมาชกรฐสภา 3) ไมเปนผมพฤตกรรมในทางทจรตหรอพนจากต าแหนงสมาชกสภาต าบล สมาชกสภาทองถน คณะผบรหารทองถน หรอผบรหารทองถน รองผบรหารทองถน หรอเลขานการหรอทปรกษาของผบรหารทองถน เพราะเหตทไมมสวนไดเสยไมวาจะโดยทางตรงหรอทางออมในสญญา หรอกจการทกระท ากบองคกรปกครองสวนทองถนยงไมถง 5 ป นบถงวนรบสมครเลอกตง

นายกองคการบรหารสวนต าบล มอ านาจหนาท (มาตรา 59) ดงตอไปน

1) กอนเขารบหนาท นายกองคการบรหารสวนต าบลตองแถลงนโยบายตอสภาองคการบรหารสวนต าบลโดยไมมการลงมต หากไมสามารถด าเนนการไดใหท าเปนหนงสอแจงตอสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลทกคน และจดท ารายงานผลการปฏบตงานตามนโยบายทไดแถลงไวตอสภาองคการบรหารสวนต าบลเปนประจ าทกป (มาตรา 58/5) 2) อ านาจหนาท ตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 5) พ.ศ. 2546 (มาตรา 59) ก าหนดไวดงน (1) ก าหนดนโยบายโดยไมขดตอกฎหมาย และรบผดชอบในการบรหารราชการขององคการบรหารสวนต าบลใหเปนไปตามกฎหมาย นโยบาย แผนพฒนาองคการบรหารสวนต าบล ขอบญญต ระเบยบ และขอบงคบของทางราชการ (2) สง อนญาต และอนมตเกยวกบราชการขององคการบรหารสวนต าบล (3) แตงตงและถอดถอนรองนายกองคการบรหารสวนต าบลและเลขานการนายกกองคการบรหารสวนต าบล (4) วางระเบยบเพอใหงานขององคการบรหารสวนต าบลเปนไปดวยความเรยบรอย (5) รกษาการใหเปนไปตามขอบญญตองคการบรหารสวนต าบล (6) ปฏบตหนาทอนตามทบญญตไวในพระราชบญญตนและกฎหมายอน 3) ควบคมและรบผดชอบในการบรหารราชการขององคการบรหารสวนต าบลตามกฎหมายและเปนผบงคบบญชาขาราชการและลกจางองคการบรหารสวนต าบล 4) นายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายกองคการบรหารสวนต าบล หรอผทนายกองคการบรหารสวนต าบลมอบหมาย มสทธเขาประชมสภา และมสทธแถลงขอเทจจรง ตลอดจนแสดงความคดเหนเกยวกบงานในหนาทของตนตอทประชม แตไมมสทธออกเสยงลงคะแนน 5) กรณทไมมผด ารงต าแหนงประธานและรองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอสภาองคการบรหารสวนต าบลถกยบ หากมกรณทส าคญและจ าเปนเรงดวนซงปลอยใหเนนชาไปจะกระทบตอประโยชนส าคญของราชการหรอราษฎร นายกองคการบรหารสวนต าบลจะด าเนนการไปพลางกอนเทาทจ าเปนกได

ในการด าเนนงานขององคการบรหารสวนต าบล ใหนายกองคการบรหารสวนต าบลเปนผแทนขององคการบรหารสวนต าบล และเมอนายกองคการบรหารสวนต าบลไมสามารถปฏบตหนาทได ใหรองนายกองคการบรหารสวนต าบลตามล าดบทนายกองคการบรหารสวนต าบลแตงตงไวเปนผรกษาราชการแทน นอกจากนน นายก

47

องคการบรหารสวนต าบลสามารถมอบอ านาจในการสง อนญาต อนมต ใหรองนายกองคการบรหารสวนต าบล ปลดองคการบรหารสวนต าบล รองปลดองคการบรหารสวนต าบล หรอหวหนาสวนราชการขององคการบรหารสวนต าบล ปฏบตราชการแทนได

นายกองคการบรหารสวนต าบลพนจากต าแหนงเมอ

1) ถงคราวออกตามวาระ 2) ตาย 3) ลาออกโดยยนหนงสอลาออกตอนายอ าเภอ 4) ขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามตามทกฎหมายก าหนด 5) กระท าการฝาฝนมาตรา 64/2 ของพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 5) พ.ศ. 2546 คอ

(1) ด ารงต าแหนงหรอปฏบตหนาทอนใดในสวนราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ เว นแตต าแหนงทด ารงตามบทบญญตแหงกฎหมาย (2) รบเงนหรอประโยชนใด ๆ เปนพเศษจากสวนราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ นอกเหนอไปจากทสวนราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ ปฏบตกบบคคลในธรกจการงานตามปกต (3) เปนผมสวนไดเสยไมวาโดยทางตรงหรอทางออมในสญญาทองคการบรหารสวนต าบลนนเปนคสญญาหรอในกจการทกระท าใหแกองคการบรหารสวนต าบลนน หรอทองคการบรหารสวนต าบลนนจะกระท า

บทบญญตนไมใหใชบงคบกบกรณทนายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายกองคการบรหารสวนต าบล และเลขานการนายกองคการบรหารสวนต าบลไดรบเบยหวด บ าเหนจบ านาญ หรอเงนปพระบรมวงศานวงศ หรอเงนอนใดในลกษณะเดยวกน และไมใหใชบงคบกบกรณทบคคลดงกลาวรบเงนตอบแทนคาเบยประชมหรอเงนอนใด เนองจากการด ารงต าแหนงกรรมาธการของรฐสภา สภาผแทนราษฎร วฒสภา สภาองคการบรการสวนต าบล หรอสภาทองถนอน หรอกรรมการทมกฎหมายบญญตใหเปนโดยต าแหนง

6) ผวาราชการจงหวดสงใหพนจากต าแหนงตามมาตรา 87/1 วรรคหา หรอมาตรา 92

(1) การพนจากต าแหนงตามมาตรา 87/1 วรรคหา คอ การทนายกองคการบรหารสวนต าบลไมยอมน ารางขอบญญตงบประมาณรายจายประจ าปหรอรางขอบญญตงบประมาณรายจายเพมเตม ซงปรบปรงแกไขโดยคณะกรรมการซงตงโดยนายอ าเภอเพอพจารณาหาขอยตความขดแยงจากกรณทสภาองคการบรหารสวนต าบล ไมรบหลกการหรอไมเหนชอบกบรางขอบญญตงบประมาณทเสนอโดยนายกองคการบรหารสวนต าบลในครงแรก เสนอตอสภาองคการบรหารสวนต าบลเพอพจารณาใหมภายใน 7 วน นบแตไดรบรางขอบญญตจากนายอ าเภอ กรณนใหนายอ าเภอรายงานตอผวาราชการจงหวด เพอสงใหนายกองคการบรหารสวนต าบลพนจากต าแหนง

(2) การพนจากต าแหนงตามมาตรา 92 คอ นายอ าเภอสอบสวนแลวปรากฏวากระท าการฝาฝนตอความสงบเรยบรอยหรอสวสดภาพของประชาชน หรอละเลยไมปฏบตตาม หรอปฏบตการไมชอบดวยอ านาจหนาทจรง กรณนนายอ าเภอสามารถเสนอผวาราชการจงหวดสงใหนายกองคการบรหารสวนต าบลพนจากต าแหนงได

7) ถกจ าคกโดยค าพพากษาถงทสดใหจ าคก

8) ราษฎรผมสทธเลอกตงในเขตองคการบรหารสวนต าบล มจ านวนไมนอยกวา 3 ใน 4 ของจ านวนผมสทธเลอกตงทมาลงคะแนนเหนวานายกองคการบรหารสวนต าบลไมสามารถด ารงต าแหนงตอไปตามกฎหมายวาดวยการลงคะแนนเสยงเพอถอดถอนสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน

48

4. กำรบรหำรงำนบคคลขององคกำรบรหำรสวนต ำบล

จากผลของรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 มาตรา 288 ทตองการใหมการปรบปรงระบบการบรหารงานบคคลของทองถน ซงแตเดมอยภายใตการดแลของ ก.ท. ก.ก. ก.จ. หรอ ก.สภ. แลวแตกรณ มาเปนระบบการบรหารงานบคคลทมจดเชอมโยงกน โดยม คณะกรรมการมาตรฐานการบรหารงานบคคลสวนทองถน (ก.ถ.) เปนจดศนยกลางทจะมาก ากบดแลการบรหารงานบคคลในองคกรปกครองสวนทองถนทกรปแบบ โดย ก.ถ.น มการก าหนดใหคณะกรรมการเปนไตรภาค ทประกอบดวยผแทนของหนวยราชการทเกยวของ ผแทนขององคกรปกครองสวนทองถนและผทรงคณวฒจ านวนฝายละเทากน สงผลใหระบบการบรหารงานบคคลทราชการสวนกลางเปนผควบคมแตเพยงฝายเดยวสนสดลง และเปดโอกาสใหทองถนมความเปนอสระในการบรหารงานบคคลตามความตองการและความเหมาะสมของทองถน

ส าหรบการบรหารงานบคคลในองคการบรหารสวนต าบลนน กไดมการปรบปรงระบบการบรหารงานบคคลใหมเชนเดยวกบ ก.ถ. โดยพระราชบญญตระเบยบบรหารงานบคคลสวนทองถน พ.ศ. 2542 ไดก าหนดใหในระดบจงหวดนน องคการบรหารสวนต าบลมคณะกรรมการขาราชการหรอพนกงานสวนทองถนของตนเองรวมกน เพอท าหนาทเกยวกบการบรหารงานบคคลส าหรบพนกงานสวนทองถนของตนเองโดยตรง และในระดบประเทศยงก าหนดใหมคณะกรรมการกลางขาราชการหรอพนกงานสวนทองถนขนมาอกคณะหนง เพอท าหนาทในกา รก าหนดมาตรฐานของการบรหารงานบคคลของทองถนในระดบจงหวดใหมความสอดคลองกน

ส าหรบรายละเอยดเกยวกบโครงสรางและอ านาจหนาทในการบรหารงานบคคลสวนทองถนในองคการบรหารสวนต าบล ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารงานบคคลสวนทองถน พ.ศ. 2542 มดงน

1) คณะกรรมการกลางองคการบรหารสวนต าบล

มจ านวนกรรมการรวมทงสน 18 คน ประกอบดวย

(1) รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย หรอรฐมนตรชวยวาการกระทรวงมหาดไทยซงไดรบมอบหมาย เปนประธาน (2) ปลดกระทรวงมหาดไทย เลขาธการคณะกรรมการขาราชการพลเรอน ผอ านวยการส านกงบประมาณ อธบดกรมบญชกลาง และอธบดกรมสงเสรมการปกครองทองถน (3) ผแทนองคการบรหารสวนต าบล จ านวน 6 คน ซงคดเลอกจากประธานกรรมการบรหารองคการบรหารสวนต าบล จ านวน 3 คน และปลดองคการบรหารสวนต าบล จ านวน 3 คน (4) ผทรงคณวฒ จ านวน 6 คน ซงคดเลอกจากบคคลซงมความรความสามารถในดานการบรหารงานบคคล ดานระบบราชการ ดานการบรหารและการจดการหรอดานอนทจะเปนประโยชนแกการบรหารงานบคคลขององคการบรหารสวนต าบล โดยใหกรรมการ (1) และ (2) เสนอรายชอบคคลจ านวน 9 คน และกรรมการ (3) เสนอรายชอบคคล จ านวน 9 คน และใหทง 18 คนประชมกนเองเพอคดเลอกใหเหลอ 6 คน

2) คณะกรรมการพนกงานสวนต าบล

ในแตละจงหวดจะมคณะกรรมการพนกงานสวนต าบลรวมกนคณะหนง มจ านวนกรรมการรวมทงสน 27 คน ประกอบดวย

49

(1) ผวาราชการจงหวดหรอรองผวาราชการจงหวด ซงไดรบมอบหมาย เปนประธาน (2) นายอ าเภอหรอหวหนาสวนราชการประจ าจงหวดนน จ านวน 8 คน (3) ผแทนองคการบรหารสวนต าบล จ านวน 9 คน ดงน

- ประธานสภาองคการบรหารสวนต าบลในเขตจงหวดนนคดเลอกกนเอง จ านวน 3 คน - ประธานกรรมการบรหารองคการบรหารสวนต าบลในเขตจงหวดนน คดเลอกกนเอง จ านวน 3 คน - ผแทนพนกงานสวนต าบล ซงปลดองคการบรหารสวนต าบลในจงหวดนนคดเลอกกนเอง จ านวน 3 คน

(4) ผทรงคณวฒ จ านวน 9 คน คดเลอกจากบคคลซงมความรความเชยวชาญในดานการบรหารงานทองถน ดานการบรหารงานบคคล ดานระบบราชการ ดานการบรหารและการจดการหรอดานอนทจะเปนประโยชนแกการบรหารงานบคคลขององคการบรหารสวนต าบล ในการคดเลอกผทรงคณวฒ ใหกรรมการ ( 1) และ (2) เสนอรายชอ จ านวน 15 คน และกรรมการ (3) เสนอรายชอ จ านวน 15 คน และใหบคคลทง 30 คนท าการคดเลอกกนเองใหเหลอ 9 คน

5. อ ำนำจหนำทขององคกำรบรหำรสวนต ำบล

1. อ ำนำจหนำทตำมพระรำชบญญตสภำต ำบลและองคกำรบรหำรสวนต ำบล พ.ศ. 2537

พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ไดก าหนดใหองคการบรหารสวนต าบลมอ านาจหนาทในการพฒนาต าบลทงในดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (มาตรา 66) ภารกจหนาทขององคการบรหารสวนต าบลจงมขอบขายงานทกวางขวางอกทง พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542 ก าหนดใหองคการบรหารสวนต าบลมหนาทตองท าในเขต อบต. (มาตรา 67) ดงตอไปน (1) จดใหมและบ ารงรกษาทางน าและทางบก (2) รกษาความสะอาดของถนน ทางน า ทางเดน และทสาธารณะ รวมทงก าจดมลฝอยและสงปฏกล (3) ปองกนโรคและระงบโรคตดตอ (4) ปองกนและบรรเทาสาธารณภย (5) สงเสรมการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม (6) สงเสรมการพฒนาสตร เดก เยาวชน ผสงอาย และผพการ (7) คมครอง ดแล และบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (8) บ ารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนดของทองถน (9) ปฏบตหนาทอนตามททางราชการมอบหมายโดยจดสรรงบประมาณหรอบคลากรใหตามความจ าเปนและสมควร นอกจากนนองคการบรหารสวนต าบลอาจจดท ากจการในเขต อบต. (มาตรา 68) ดงตอไปน (1) ใหมน าเพอการอปโภค บรโภค และการเกษตร (2) ใหมและบ ารงการไฟฟาหรอแสงสวางโดยวธอน (3) ใหมและบ ารงรกษาทางระบายน า (4) ใหมและบ ารงสถานทประชม การกฬา การพกผอนหยอนใจและสวนสาธารณะ (5) ใหมและสงเสรมกลมเกษตรกรและกจการสหกรณ (6) สงเสรมใหมอตสาหกรรมในครอบครว (7) บ ารงและสงเสรมการประกอบอาชพของราษฎร (8) การคมครองดแลและรกษาทรพยสนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดน (9) หาผลประโยชนจากทรพยสนขององคการบรหารสวนต าบล (10) ใหมตลาด ทาเทยบเรอ และทาขาม (11) กจการเกยวกบการพาณชย (12) การทองเทยว (13) การผงเมอง

อ านาจหนาทขององคการบรหารสวนต าบลตามทไดกลาวมาขางตนนน ไมเปนการตดอ านาจหนาทของกระทรวง ทบวง กรม หรอองคการหรอหนวยงานของรฐ ในอนทจะด าเนนกจการใด ๆ เพอประโยชนของ

50

ประชาชนในต าบล แตตองแจงใหองคการบรหารสวนต าบลทราบลวงหนาตามสมควร ในกรณนหากองคการบรหารสวนต าบลมความเหนเกยวกบการด าเนนกจการดงกลาว ใหกระทรวง ทบวง กรม หรอองคการหรอหนวยงานของรฐ น าความเหนขององคการบรหารสวนต าบลไปประกอบการพจารณาด าเนนกจการนนดวย (มาตรา 69)

เพอประโยชนในการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตนใหองคการบรหารสวนต าบลมสทธไดรบทราบขอมลและขาวสารจากทางราชการในเรองทเกยวกบการด าเนนกจการของทางราชการในต าบล เวนแตขอมลหรอขาวสารททางราชการถอวาเปนความลบเกยวกบการรกษาความมนคงแหงชาต (มาตรา 70)

องคการบรหารสวนต าบลอาจออกขอบญญตองคการบรหารสวนต าบล เพอใชบงคบในเขตองคการบรหารสวนต าบลไดเทาทไมขดตอกฎหมายเพอปฏบตการใหเปนไปตามอ านาจหนาทขององคการบรหารสวนต าบล หรอเมอมกฎหมายบญญตใหองคการบรหารสวนต าบลออกขอบญญตหรอใหมอ านาจออกขอบญญต ในการนจะก าหนดคาธรรมเนยมทจะเรยกเกบและก าหนดโทษปรบผฝาฝนดวยกได แตไมใหก าหนดโทษปรบเกนหนงพนบาท เวนแตจะมกฎหมายบญญตไวเปนอยางอน (มาตรา 71)

ในสวนของการบรหารงานนน องคการบรหารสวนต าบลมการจดแบงการบรหารงานออกเปน ส านกงานปลดองคการบรหารสวนต าบล และสวนตาง ๆ ทองคการบรหารสวนต าบลไดตงขน โดยมพนกงานสวนต าบลเปนเจาหนาทปฏบตงาน ซงตามรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2550 ใหเปลยนพนกงานสวนต าบลเปนขาราชการสวนต าบลทงหมด

นอกจากน องคการบรหารสวนต าบลสามารถขอใหขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอหนวยการบรหารราชการสวนทองถน ไปด ารงต าแหนงหรอปฏบตงานขององคการบรหารสวนต าบลชวคราวไดโดยไมขาดจากตนสงกดเดม โดยใหผวาราชการจงหวดเปนผมอ านาจอนญาตไดตามความจ าเปน และในกรณทเปนขาราชการซงไมอยในอ านาจของผวาราชการจงหวด ใหกระทรวงมหาดไทยท าความตกลงกบหนวยงานตนสงกดกอนแตงตง

นอกจากนนองคการบรหารสวนต าบลอาจท ากจการนอกเขตองคการบรหารสวนต าบลหรอรวมกบสภาต าบล องคการบรหารสวนต าบล องคการบรหารสวนจงหวด หรอหนวยการบรหารราชการสวนทองถนอน เพอกระท ากจการรวมกนได ทงน เมอไดรบความยนยอมจากสภาต าบล องคการบรหารสวนต าบล องคการบรหารสวนจงหวด หรอหนวยการบรหารราชการสวนทองถนทเกยวของ และกจการนนเปนกจการทจ าเปนตองท าและเปนการเกยวเนองกบกจการทอยในอ านาจหนาทของตน (มาตรา 73)

2. อ ำนำจหนำทตำมพระรำชบญญตก ำหนดแผนและขนตอนกำรกระจำยอ ำนำจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542

จากผลของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดก าหนดใหรฐตองกระจายอ านาจใหกบองคกรปกครองสวนทองถน ในฐานะทองคการบรหารสวนต าบลเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบหนง รฐตองกระจายอ านาจใหกบองคการบรหารสวนต าบล โดยไดมการก าหนดไวในพระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ซงพระราชบญญตดงกลาวไดก าหนดใหองคการบรหารสวนต าบล มอ านาจและหนาทในการจดระบบการบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนใน

51

ทองถนของตนเอง (มาตรา 16) ดงน (1) การจดท าแผนพฒนาทองถนของตนเอง (2) การจดใหมและบ ารงรกษาทางบก ทางน า และทางระบายน า (3) การจดใหมและควบคมตลาด ทาเทยบเรอ ทาขาม และทจอดรถ (4) การสาธารณปโภคและการกอสรางอน ๆ (5) การสาธารณปการ (6) การสงเสรม การฝก และการประกอบอาชพ (7) การพาณชย และการสงเสรมการลงทน (8) การสงเสรมการทองเทยว (9) การจดการศกษา (10) การสงคมสงเคราะห และการพฒนาคณภาพชวตเดก สตร คนชรา และผดอยโอกาส (11) การบ ารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนดของทองถน (12) การปรบปรงแหลงชมชนแออดและการจดการเกยวกบทอยอาศย (13) การจดใหมและบ ารงรกษาสถานทพกผอนหยอนใจ (14) การสงเสรมกฬา (15) การสงเสรมประชาธปไตย ความเสมอภาค และสทธเสรภาพของประชาชน (16) สงเสรมการมสวนรวมของราษฎรในการพฒนาทองถน (17) การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง (18) การก าจดมลฝอย สงปฏกล และน าเสย (19) การสาธารณสข การอนามยครอบครว และการรกษาพยาบาล (20) การจดใหมและควบคมสสานและฌาปนสถาน (21) การควบคมการเลยงสตว (22) การจดใหมและควบคมการฆาสตว (23) การรกษาความปลอดภย ความเปนระเบยบเรยบรอย และการอนามย โรงมหรสพ และสาธารณสถานอน ๆ (24) การจดการ การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากปาไม ทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (25) การผงเมอง (26) การขนสงและการวศวกรรมจราจร (27) การดแลรกษาทสาธารณะ (28) การควบคมอาคาร (29) การปองกนและบรรเทาสาธารณภย (30) การรกษาความสงบเรยบรอย การสงเสรมและสนบสนนการปองกนและรกษาความปลอดภยในชวตและทรพยสน (31) กจการอนใดทเปนผลประโยชนของประชาชนในทองถนตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด

6. รำยไดและรำยจำยขององคกำรบรหำรสวนต ำบล

1. รำยไดขององคกำรบรหำรสวนต ำบลตำมพระรำชบญญตสภำต ำบลและองคกำรบรหำรสวนต ำบล พ.ศ. 2537

การทองคการบรหารสวนต าบลมอ านาจหนาทและมภารกจทตองด าเนนการมากมาย องคการบรหารสวนต าบลจ าเปนตองมแหลงรายได เพอน ามาใชในการด าเนนการบรการสาธารณะใหกบประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบล และเปนคาใชจายในการบรหารงานขององคการบรหารสวนต าบล รายไดขององคการบรหารสวนต าบลนนไดมการก าหนดไวในพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 3) พ.ศ.2542 ไดก าหนดใหองคการบรหารสวนต าบลมรายได ดงน (1) ภาษบ ารงทองท (2) ภาษโรงเรอนและทดน (3) ภาษปาย (4) อากรการฆาสตวและคาธรรมเนยมรวมถงผลประโยชนอนอนเกดจากการฆาสตว (5) ภาษและคาธรรมเนยมรถยนตและลอเลอน (6) ภาษธรกจเฉพาะตามประมวลรษฎากรซงสถานประกอบการตงอยในองคการบรหารสวนต าบล (7) คาธรรมเนยมใบอนญาตขายสรา (8) คาธรรมเนยมใบอนญาตในการเลนการพนน (9) คาธรรมเนยมตามกฎหมายวาดวยน าบาดาล (10) เงนอากรประทานบตรใบอนญาตและอาชญาบตรตามกฎหมายวาดวยการประมง (11) คาภาคหลวงและคาธรรมเนยมตามกฎหมายวาดวยปาไม (12) คาธรรมเนยมจดทะเบยนสทธและนตกรรมตามประมวลกฎหมายทดน (13) คาภาคหลวงแรตามกฎหมายวาดวยแร (14) คาภาคหลวงปโตรเลยมตามกฎหมายวาดวยปโตรเลยม (15) เงนทเกบตามกฎหมายวาดวยอทยานแหงชาต (16) ภาษมลคาเพม

52

อกทงพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ไดก าหนดใหองคการบรหารสวนต าบลจะมอบใหกระทรวง ทบวง กรม ซงมหนาทจดเกบภาษอากรหรอคาธรรมเนยม เรยกเกบภาษอากรหรอคาธรรมเนยมเพอองคการบรหารสวนต าบลกได ในกรณเชนนเมอไดหกคาใชจายตามทก าหนดในกฎกระทรวงแลว ใหกระทรวง ทบวง กรมนนสงมอบใหแกองคการบรหารสวนต าบล (มาตรา 81) นอกจากนนองคการบรหารสวนต าบลอาจมรายได (มาตรา 82) ดงตอไปน

(1) รายไดจากทรพยสนขององคการบรหารสวนต าบล (2) รายไดจากสาธารณปโภคขององคการบรหารสวนต าบล (3) รายไดจากกจการเกยวกบการพาณชยขององคการบรหารสวนต าบล (4) คาธรรมเนยม คาใบอนญาต และคาปรบ ตามทจะมกฎหมายก าหนดไว (5) เงนและทรพยสนอนทมผอทศให (6) รายไดอนตามทรฐบาลหรอหนวยงานของรฐจดสรรให (7) เงนอดหนนจากรฐบาล (8) รายไดอนตามทจะมกฎหมายก าหนดใหเปนขององคการบรหารสวนต าบล (9) ขณะเดยวกนองคการบรหารสวนต าบลกสามารถกเงนจากกระทรวง ทบวง กรม องคการ หรอนตบคคลตาง ๆ ได เมอไดรบอนญาตจากสภาองคการบรหารสวนต าบล โดยทการกเงนนใหเปนไปตามระเบยบของกระทรวงมหาดไทย

2. รำยไดขององคกำรบรหำรสวนต ำบลตำมพระรำชบญญตก ำหนดแผนและขนตอนกำรกระจำยอ ำนำจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542

การก าหนดรายไดขององคการบรหารสวนต าบล นอกเหนอจากมการก าหนดไวในพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 แลว รายไดขององคการบรหารสวนต าบลยงมการก าหนดไวในพระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 โดยก าหนดใหองคการบรหารสวนต าบลอาจมรายไดจากภาษอากร คาธรรมเนยม และเงน “รายได” ดงตอไปน

(1) ภาษโรงเรอนและทดนตามกฎหมายวาดวยภาษโรงเรอนและทดน (2) ภาษบ ารงทองทตามกฎหมายวาดวยภาษบ ารงทองท (3) ภาษปายตามกฎหมายวาดวยภาษปาย (4) ภาษมลคาเพมตามประมวลรษฎากร (5) ภาษธรกจเฉพาะตามประมวลรษฎากร (6) ภาษสรรพสามตตามกฎหมายวาดวยภาษสรรพสามต ภาษสราตามกฎหมายวาดวยสราและคาแสตมปยาสบตามกฎหมายวาดวยยาสบ (7) ภาษและคาธรรมเนยมรถยนต รวมทงเงนเพมตามกฎหมายวาดวยรถยนต ภาษรถตามกฎหมายวาดวยการขนสงทางบก และคาธรรมเนยมลอเลอนตามกฎหมายวาดวยลอเลอน (8) ภาษการพนนตามกฎหมายวาดวยการพนน (9) ภาษเพอการศกษาตามกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต (10) อากรการฆาสตวและผลประโยชนอนอนเกดจากการฆาสตวตามกฎหมายวาดวยการควบคมการฆาสตวและจ าหนายเนอสตว (11) อากรรงนกอแอนตามกฎหมายวาดวยอากรรงนกอแอน (12) คาภาคหลวงแรตามกฎหมายวาดวยแรหลงจากหกสงเปนรายไดของรฐ (13) คาภาคหลวงปโตรเลยมตามกฎหมายวาดวยปโตรเลยมหลงจากหกสงเปนรายไดของรฐ (14) คาธรรมเนยมการจดทะเบยนสทธและนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพยทมทนทรพยภายในเขต ทงน ตามประมวลกฎหมายทดน และกฎหมายวาดวยอาคารชด (15) คาธรรมเนยมสนามบนตามกฎหมายวาดวยการเดนอากาศ ทงน ใหเปนไปตามอตราและวธการทคณะกรรมการก าหนด ( 16) คาธรรมเนยมดงตอไปน โดยออกขอบญญตจดเกบเพมขนในอตรา ไมเกนรอยละสบของคาธรรมเนยมทมการจดเกบตามกฎหมายวาดวยการนน - คาธรรมเนยมใบอนญาตขายสราตามกฎหมายวาดวยสรา - คาธรรมเนยมใบอนญาตเลนการพนนตามกฎหมายวาดวยการพนน (17) คาธรรมเนยม คาใบอนญาต และคาปรบในกจการทกฎหมายมอบหมายหนาทให อบต. เปนเจาหนาทด าเนนการภายในเขต อบต. และคาธรรมเนยม คาใบอนญาต

53

และคาปรบทกฎหมายก าหนดใหเทศบาลเปนผจดเกบ โดยใหน ารายไดมาแบงใหแก อบต. ทอยภายในเขตจงหวด (18) คาใชน าบาดาลตามกฎหมายวาดวยน าบาดาล ทงน ใหเปนไป ตามสดสวนทคณะกรรมการก าหนด (19) คาธรรมเนยมใด ๆ ทเรยกเกบจากผใชหรอไดรบประโยชนจากบรการสาธารณะทจดใหมขน (20) รายไดอนตามทกฎหมายบญญตใหเปนขององคการบรหารสวนต าบล

นอกจากนนพระราชบญญตฉบบนยงก าหนดใหองคการบรหารสวนต าบลอาจม “รายรบ” ดงตอไปน

(1) รายไดจากทรพยสนขององคการบรหารสวนต าบล (2) รายไดจากสาธารณปโภค (3) รายไดจากการพาณชยและการท ากจการ ไมวาจะด าเนนการเองหรอรวมกบบคคลอนหรอจากสหการ (4) ภาษอากร คาธรรมเนยม คาใบอนญาต คาปรบ คาตอบแทน หรอรายไดอนใดตามทม กฎหมายบญญตไวใหเปนรายไดขององคการบรหารสวนต าบล (5) คาบรการ (6) เงนอดหนนจากรฐบาล สวนราชการ รฐวสาหกจ หรอองคกรปกครองสวนทองถนอน (7) เงนชวยเหลอจากตางประเทศ องคการตางประเทศ หรอองคการระหวางประเทศ (8) รายไดจากการจ าหนายพนธบตร (9) เงนกจากกระทรวง ทบวง กรม องคการ หรอนตบคคลตาง ๆ (10) เงนกจากตางประเทศ องคการตางประเทศ หรอองคการระหวางประเทศ (11) เงนและทรพยสนอยางอนทมผอทศให (12) เงนชวยเหลอหรอเงนคาตอบแทน (13) รายไดจากทรพยสนของแผนดน หรอรายไดจากทรพยสนของรฐวสาหกจทด าเนนการเพอมงหาก าไรในเขตขององคการบรหารสวนต าบล (14) รายไดจากคาธรรมเนยมพเศษในสวนของการออกพนธบตรตาม (8) การกเงนจากองคการ หรอนตบคคลตาง ๆ ตาม (9) การกเงนตาม (10) และรายไดตาม (13) ใหออกเปนขอบญญตองคการบรหารสวนต าบลโดยไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

การก าหนดใหองคการบรหารสวนต าบลไดรบรายไดตามการจดสรรสดสวนภาษอากร ใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ เงอนไข อตราการจดสรร การน า สงเงนรายไดและการไดรบเงนรายไดส าหรบองคการบรหารสวนต าบล ตามทคณะกรรมการการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนก าหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา

องคการบรหารสวนต าบลอาจจะมอบใหสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอองคกรปกครองสวนทองถนอน จดเกบภาษอากร คาธรรมเนยม คาใบอนญาต คาตอบแทน หรอรายไดอนใด เพอ อบต. ได โดยใหคดคาใชจายไดตามหลกเกณฑ วธการ และอตราตามทกระทรวงมหาดไทยก าหนด

เมอพจารณารายไดขององคการบรหารสวนต าบลตามทไดกลาวมา รายไดขององคการบรหารสวนต าบลจะประกอบดวยรายได 4 ประเภท ไดแก ภาษอากรและคาธรรมเนยม เงนอดหนนจากรฐบาล รายไดจากทรพยสนและรายไดอน ๆ และเงนก และการทองคการบรหารสวนต าบลมรายไดตามทไดกลาวมา องคการบรหารสวนต าบลกตองมรายจายในหลายดานเชนกน ซงพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ไดมการก าหนดรายจายขององคการบรหารสวนต าบลไว โดยทองคการบรหารสวนต าบลอาจมรายจาย (มาตรา 85) ดงตอไปน (1) เงนเดอน (2) คาจาง (3) เงนคาตอบแทนอน ๆ (4) คาใชสอย (5) คาวสด (6) คาครภณฑ (7) คาทดน สงกอสราง และทรพยสนอน ๆ (8) คาสาธารณปโภค (9) เงนอดหนนหนวยงานอน (10) รายจายอนใดตามขอผกพน หรอตามทมกฎหมายหรอระเบยบของกระทรวงมหาดไทยก าหนดไว

อกทง อบต. ยงตองจายเงนคาตอบแทนใหกบประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล รองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล นายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายกองคการบรหารสวนต าบล เลขานการสภา

54

องคการบรหารสวนต าบล เลขานการคณะผบรหารและสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล โดยหลกเกณฑการจายเงนคาตอบแทนน ใหเปนไปตามระเบยบของกระทรวงมหาดไทย

3. รำยจำยขององคกำรบรหำรสวนต ำบลตำมพระรำชบญญตสภำต ำบลและองคกำรบรหำรสวนต ำบล พ.ศ. 2537

เมอพจารณารายไดขององคการบรหารสวนต าบลตามทไดกลาวมา รายไดขององคการบรหารสวนต าบลจะประกอบดวยรายได 4 ประเภท ไดแก ภาษอากรและคาธรรมเนยม เงนอดหนนจากรฐบาล รายไดจากทรพยสนและรายไดอน ๆ และเงนก และการทองคการบรหารสวนต าบลมรายไดตามทไดกลาวมา องคการบรหารสวนต าบลกตองมรายจายในหลายดานเชนกน ซงพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ไดมการก าหนดรายจายขององคการบรหารสวนต าบลไว โดยทองคการบรหารสวนต าบลอาจมรายจาย (มาตรา 85) ดงตอไปน (1) เงนเดอน (2) คาจาง (3) เงนคาตอบแทนอน ๆ (4) คาใชสอย (5) คาวสด (6) คาครภณฑ (7) คาทดน สงกอสราง และทรพยสนอน ๆ (8) คาสาธารณปโภค (9) เงนอดหนนหนวยงานอน (10) รายจายอนใดตามขอผกพน หรอตามทมกฎหมายหรอระเบยบของกระทรวงมหาดไทยก าหนดไว อกทง อบต. ยงตองจายเงนคาตอบแทนใหกบประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล รองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล นายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายกองคการบรหารสวนต าบล เลขานการสภาองคการบรหารสวนต าบล เลขานการคณะผบรหารและสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล โดยหลกเกณฑการจายเงนคาตอบแทนน ใหเปนไปตามระเบยบของกระทรวงมหาดไทย

1. กำรก ำกบดแลโดยนำยอ ำเภอ

การปฏบตหนาทขององคการบรหารสวนต าบล จ าเปนตองยดกฎหมายและระเบยบขอบงคบของทางราชการเปนหลก เพอใหเปนไปตามระเบยบบรหารราชการแผนดน ในการปฏบตหนาทขององคการบรหารสวนต าบล จงตองมการก ากบดแลจากทางราชการ ซงการก ากบดแลองคการบรหารสวนต าบลน ไดมการก าหนดไวในพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 โดยการก าหนดใหนายอ าเภอและผวาราชการจงหวดมหนาทในการก ากบดแลการปฏบตหนาทขององคการบรหารสวนต าบล

พระราชบญญตนก าหนดใหนายอ าเภอมอ านาจก ากบดแลการปฏบตหนาทขององคการบรหารสวนต าบล ใหเปนไปตามกฎหมายและระเบยบขอบงคบของทางราชการ (มาตรา 90) และในการปฏบตหนาทของนายอ าเภอนน นายอ าเภอมอ านาจเรยกสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล นายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายกองคการบรหารสวนต าบล พนกงานสวนต าบล และลกจางขององคการบรหารสวนต าบล มาชแจงหรอสอบสวน ตลอดจนเรยกรายงานและเอกสารใด ๆ จากองคการบรหารสวนต าบลมาตรวจสอบกได

อกทง นายอ าเภอสามารถรายงานเสนอความเหนตอผวาราชการจงหวดเพอยบสภาองคการบรหารสวนต าบลได หากเหนวาการด าเนนการนเปนไปเพอคมครองประโยชนของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบลหรอประโยชนของประเทศเปนสวนรวม

นอกจากนน นายอ าเภอมอ านาจก ากบดแลองคการบรหารสวนต าบล ในการสอบสวนและวนจฉยเกยวกบการสนสดสมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล และใหความเหนชอบขอบญญตองคการบรหาร

55

สวนต าบล รวมทงเปนผอนมตรางขอบญญตงบประมาณรายจายประจ าปหรอรางขอบญญตงบประมาณรายจายเพมเตม

2. กำรก ำกบดแลโดยนำยอ ำเภอ

ส าหรบการก ากบดแลการปฏบตหนาทของผวาราชการจงหวดนน ผวาราชการจงหวดมอ านาจยบสภาองคการบรหารสวนต าบล ตามทนายอ าเภอไดรายงานเสนอความเหนมา โดยผวาราชการจงหวดตองแสดงเหตผลไวในค าสงดวย และเมอมการยบสภาองคการบรหารสวนต าบลจะตองมการเลอกตงสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลใหมภายใน 45 วน

นอกจากนผวาราชการจงหวดมอ านาจสงให นายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายกองคการบรหารสวนต าบล ประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล รองประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล พนจากต าแหนง ตามค าเสนอแนะของนายอ าเภอได หากสอบสวนแลวปรากฏวาบคคลดงกลาวมพฤตการณ กระท าการฝาฝนตอความสงบเรยบรอยหรอสวสดภาพของประชาชน หรอละเลยไมปฏบตตามหรอปฏบตการไมชอบดวยอ านาจหนาทจรง

ผวาราชการจงหวดมอ านาจในการสอบสวนและวนจฉยเกยวกบการสนสดสมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล และพจารณาใหความเหนชอบรางขอบญญตงบประมาณรายจายประจ าปหรอรางขอบญญตงบประมาณรายจายเพมเตม ทนายอ าเภอไมอนมต แตสภาองคการบรหารสวนต าบลมมตยนยนรางขอบญญตนน รวมทงเปนผอนญาตใหขาราชการในสงกดไปปฏบตงานในองคการบรหารสวนต าบลเปนการชวคราว

เอกสำรอำงอง

สถาบนพระปกเกลา. สารานกรมการปกครองทองถน หมวดท 3 พฒนาการและรปแบบการปกครองทองถนไทย ล าดบท 4 เรอง องคการบรหารสวนต าบล. นนทบร : สถาบนพระปกเกลา, 2547.

พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 5) พ.ศ. 2546

พระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 โกวทย พวงงาม. การปกครองทองถนไทย : หลกการและมตใหมในอนาคต. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : วญญชน, 2544.

***************************

สอการเรยนการสอน 1. สอการเรยนการสอน เอกสารประกอบค าบรรยาย Power point 2. กจกรรมทำยบทเรยน

56

ค าชแจง : ใหนกศกษาทบทวนบทเรยน แลวตอบค าถามสงอาจารยผสอน จงเขยนอธบาย “อ านาจหนาทสภาองคการบรหารสวนต าบล” และ “อ านาจหนาทของนายกองคการ

บรหารสวนต าบล” และจงวาดรปพรอมอธบาย “โครงสรางการบรหารองคการบรหารสวนต าบล” ตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล (ฉบบท 5) พ.ศ. 2546 มาใหเขาใจ