บทท 8 ประชากรและกลมตวอยาง

ความน า หลงจากทผ วจยไดก าหนดปญหา ทบทวนวรรณกรรม และออกแบบการวจยแลวขนตอนตอไปทมความส าคญประการหนงกคอ ขนตอนของการสมกลมตวอยาง ในขนตอนนผวจยจะตองเกบรวบรวมขอมล หรอรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลโดยตรงโดยวธใดวธหนง ซงอาจจะเปนประชากรทกครวเรอน หรอทกหมบาน ฯลฯวธการลกษณะเชนนเรยกวา “การท าส ามะโน (Census)” หรอผ วจยอาจจะเกบรวบรวมขอมลโดยการเลอกสมาชกเพยงบางสวนมาท าการศกษาวธการแบบนเรยกวา “การสมกลมตวอยาง (Sampling)”

เอกณรงค วรสหะ วทยาลยนวตกรรมและการจดการ มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

ประชากรและกลมตวอยาง ในการเลอกกลมตวอยางมาท าการวจยนนนบวามความส าคญมาก เนองจากการเลอกลมตวอยางจาก ประชาชน ทงหมดมาศกษานนผ วจยจะตองค านงเสมอวากลมตวอยางทผ วจยเลอกมานนมความเหมาะสมและเปนตวแทนทดของประชากรทงหมดไดหรอไม เพราะวาผลการวจยทผ วจยไดศกษานนจะตองน าไปอางองหรอเผยแพรสประชากรทงหมดซงถากลมตวอยางทผวจยเลอกมานนไมเปนตวแทนทดแลว ผลการวจยทไดศกษามาและทอางองไปสประชากรกไมถกตองตามความเปนจรงดงนนในสวนของรายละเอยดในสวนนจะไดอธบายถงการเลอกกลมตวอยาง วธการสมตวอยาง และ การก าหนดขนาดของตวอยางฯลฯ เพอใหผวจยไดเปนแนวทางในการปฏบตงาน ประชากร ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดใหความหมายของประชากรไววา “หมพลเมอง หมสตว” เชน ประชากรชาง กหมายถง ชางทก ๆ ตว ความหมายโดยทวไปทเขาใจกนหมายถงประชาชน พลเมอง หรอราษฎรของแตละหนวยทเราก าหนด เชน ประชากรโลก กหมายถงมนษยทกคนทอาศยอยบนพนโลก ประชากรไทยหมายถงพลเมองไทยทกๆคน

(http://dnfe5.nfe.go.th/ilp/so02/ so20_8.html) ประชากร หมายถง หมคนหรอสงมชวตหนง ทอาศยอยในพนททางภมศาสตรเดยวกน ในระยะเวลาเดยวกน วชาพลศาสตรประชากร ศกษาโครงสรางประชากรทงในแงของขนาด อาย และเพศ รวมถงภาวะการตาย พฤตกรรมการสบพนธ และการเพมของประชากร ประชากรศาสตร ศกษาพลศาสตรประชากรของมนษย นอกจากนยงมการศกษาประชากรในดานสงคมวทยา เศรษฐศาสตร และภมศาสตร ประชากรนนตองถอสญชาตในรฐทตนอย แตกตางจากบคคลทอยภายใตอ านาจรฐ เชน คนทมาเปลยนเทยวบนทประเทศไทย และ ตองมสทธพเศษเหนอประชากรทมาจากรฐอน หากอยในดนแดนของรฐนน ตามสายโลหต หรอตามสทธทจะไดรบตามรฐธรรมนญ (http://th.wikipedia.org/wiki/%E0 % B8 % 9 B%E0 % B8 % A3 % E0 % B8 % B0 % E0 % B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%A3) ประชากร หมายถง กลมสงมชวตเดยวกนทอาศยอยในพนทหนง ๆ ค าวาประชากรนจะใชกบสงมชวตชนดใด ๆ กได เชนประชากรนก ประชากรเสอ หรอประชากรพช (http://www.school.net.th/library/create-web/10000/generality/10000-6966.html)

จากความหมายขางตนผศกษาจะสามารถสงเกตไดวาค าวาประชากรโดยทวไปจะมความหมายเฉพาะสงทมชวต ไมวาจะเปนมนษยและสตวเทานน แตในกระบวนการท าวจยและการสมกลมตวอย างความหมายของค าวา ประชากร มความหมายทแตกตางกนไปและมความครอบลมมากกวาดงรายละเอยดดงตอไปน ความหมายและค าศพทในการสมตวอยาง 1. ประชากร (Population) หนวยทงหมดทผ วจยตองการศกษาไมวาจะเปนคน สตว สงของ หรอลกษณะทางจตวทยาทเปนตวแทนของประชากรทท าการศกษา 1.1. Finite Population (ประชากรทมจ านวนจ ากด) หมายถงประชากรทสามารถนบจ านวนไดครบถวน 1.2. Infinite Population (ประชากรทมจ านวนไมจ ากด) หมายถงประชากรทไมสามารถนบจ านวนไดครบถวน เนองจากมจ านวนมากจนนบจ านวนทแนนอนไมได (พวงรตน ทวรตน, 2540, น.83) 2. ประชากรกลมตวอยาง (Accessible Population) สวนหนงของประชากรทผวจยเลอกขนมาเปนแหลงขอมลในการท าการวจยและจ านวนเหมาะสมเพยงพอทจะสามารถทดสอบความนาเชอถอโดยวธทางสถตได ซงขอมลทไดมานน เปรยบเสมอนกบการศกษาจากประชากรทงหมด ดงนนผ วจยจะตองก าหนดขอบเขตใหเจาะจงชดเจนยงขน การก าหนดประชากรตวอยางตองค านงเสมอวาประชากรกลมตวอยางใหมคณสมบตเหมอนประชากรเปาหมาย เพอปองกนการเกดความล าเอยงในการคดเลอกตวอยางตงแตเรมตน 3. หนวยขอมลหรอสมาชก (Element) คอบคคลหรอหนวยตางๆ ซงเปนขอมลพนฐานทจ าเปนในการเกบรวบรวมขอมลเพอน ามาวเคราะหในขนตอนตอไป ในบางครงเรยกหนวยขอมลนวา หนวยของการวเคราะห (Unit of Analysis /UAO) หนวยขอมลนอาจจะหมายถง ผ ตอบแบบสอบถามหรอผ ใหสมภาษณ ในบางกรณอาจจะเปนรานคา, บรษท, หรอหนวยงานกได 4. หนวยของการสมตวอยาง (Sampling Unit) คอหนวยทผ วจยใชเปนหลกในการสมตวอยาง ซงหนวยของการสมนจะประกอบดวยหนวยขอมลหรอ สมาชกหนงหนวยหรอมากกวากได บางครงหนวยของการสมตวอยาง (Sampling Unit) และหนวยขอมล (Element) อาจจะเปนสงเดยวกน แตในบางครงกรณของหนวยของการสมตวอยางอาจจะมไดหลายระดบเชน ผ วจยสนใจศกษาผบรโภคในครวเรอนทใชเครองใชไฟฟาพลงงานแสงอาทตย ในทนหนวยของการสมตวอยาง คอครวเรอน ขณะทหนวยขอมลคอสมาชกแตละครวเรอน 5. ขอบเขตในการสมตวอยาง หรอกรอบการสม (Sampling Frame) คอ ขอบเขตขององคประกอบทงหมดของประชากร ซงเปนสวนทผวจยตองการศกษา การสมตวอยางทมขอบเขตทแนนอน จะชวยใหการวจยมประสทธภาพ สอดคลองกบปญหา ประหยดคาใชจาย ลดเวลาและทรพยากร ดงนน

การก าหนดขอบเขตในการสมกลมตวอยางจงตองประเมนอยางระมดระวง และสามารถเปนตวแทนของประชากรทตองการศกษาทงหมดได แตอยางไรกตามกรอบการสมกลมตวอยางทดจะตองไมมการนบซ า (Duplication) หรอตกหลน (Omission) กลาวคอ บางครวเรอนไมมรายชอ หรอบางครวเรอนมการบนทกซ า เชนในครวเรอนทมบดาและบตรซงแตงงานแลว แตอาศยอยดวยกน การสอบถามขอมลในการวจยจะถอวาเปนครวเรอนเดยวกน ถามการจดบนทกทงบดาและบตรจะถอวาเปนการนบซ า 6. คาพารามเตอรและคาสถต (Parameter & Statistic) คาพารามเตอร คอคาทใชอธบายตวแปรในประชากร โดยค านวณจากคาของประชากร คาสถต คอ คาทใชอธบายตวแปรในตวอยาง โดยค านวณจากตวอยางทเลอกสมตวอยางขนมา 7. การสมตวอยาง (Random Sampling) หมายถง การเลอกตวอยางขนมาเปนตวแทนในการศกษาโดยสมาชกของกลมตวอยางทเลอกขนมานนมโอกาสไดรบเลอกเทาๆกน หรอถกเลอกขนมา โดยปราศจากความล าเอยง (Unbiased) เพอทคาสถตทค านวณไดจากกลมตวอยางจะมคาใกลเคยง หรอ เกอบเทาคาพารามเตอร (Parameter) ของประชากร ค าวาใกลเคยงหรอเกอบเทานน หมายถงอาจสงกวาหรอต ากวาเลกนอยหรอเทากบคา Parameter ของประชากรพอด ซงนนหมายถงกลมตวอยางนนเปนตวแทนทดทสดของประชากร ซงเปนสงทผวจยปรารถนามากทสด สาเหตทท าใหไมสามารถศกษาประชากรทงหมด โดยสาเหตทงนทงนนในการวจยทางสาขาสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตรการวจยสวนใหญมกจะมจดมงหมายเพออธบาย หรอลงสรป คณลกษณะของประชากรทท าการศกษา และผวจยตองเกบขอมลจากประชากรทงหมด แตปจจยส าคญทท าใหผวจยไมสามารถศกษาจากกลมตวอยางของประชากรเปาหมายทงหมดไดคอ 1. ขอจ ากดเรองของเวลา คาใชจายและแรงงาน โดยเฉพาะอยางยงงานวจยทใชการเกบรวบรวมขอมลเปนรายบคคลเชน การสมภาษณ การสงเกต ฯลฯ การรวบรวมขอมลจากประชากรทมจ านวนมาก ตองใชบคลากรจ านวนมากในการรวบรวมซงจะตองเสยคาใชจายทสง, สนเปลองเวลา และการคดเลอกบคลากรทมคณภาพสง ซงอาจมไมเพยงพอหากเปนเชนนนจะสงผลท าใหการเกบรวบรวมขอมลดอยคณภาพลงได 2. ขอจ ากดดานคณภาพ การรวบรวมขอมลจากประชากรขนาดใหญ (โดยเฉพาะอยางยงการสมภาษณ และการสงเกต) จะตองใชเวลาในการเกบรวบรวมขอมลนานและชวงเวลาทเปลยนแปลงไปของเหตการณอาจจะท าใหขอมลทเกบไวกอนลาสมยไปได 3. ความเสยหายจาการตรวจสอบขอมล การรวบรวมขอมลจากประชากรขนาดใหญ การเพมเตมขอมลกจะมปญหาในการบนทกขอมลจะควบคมไดยากเพราะมผบนทกหลากหลาย ดงนนถามการตรวจสอบขอมลหรอจะกระท าไดไมสะดวก

กลมตวอยาง คนทวไปเขาใจแนวคดเกยวกบกลมตวอยางตามสญชาตญาณ เชนเมอลองชมเครองดมแลวบอก

วารสชาตเปรยวหรอหวาน หรอถาเลอกโฆษณาบางสวนจากนตยสาร กมกจะสนนษฐานวาการเลอกจะสะทอนใหเหนคณลกษณะของการเลอกทงหมด หรอถาสมาชกบางคนของทมงานชอบกลยทธการโฆษณากสรปไดวาสมาชกทเลอกของทมกจะชอบเหมอนกน

แนวคดโดยทวไปของกลมตวอยางคอการเลอกบางสวนของประชากรเพอใชผลทไดมาสรปแทนประชากรทงหมด

องคประกอบของประชากรคอ ผ ทมสวนรวมในการใหขอมลแตละคนหรอวตถทสามารถวดไดจดเปนหนวยหนงของการศกษา เชน สมาชกทมงานแตละคนมค าถามเกยวกบกลยทธทเหมาะสมเปนองคประกอบของประชากร การโฆษณาแตละอยางคอองคประกอบของประชากร ซงโฆษณาแตละประเภทคอองคประกอบของประชากรโฆษณา

ประชากรคอการเกบรวบรวมองคประกอบทงหมดทคาดวาจะสามารถอางองเปนขอสรปได หรอพนกงานทงหมดทท างานในบรษทเปนกลมประชากรทสนใจ

การส ารวจส ามะโนประชากรจะรวบรวมขอมลจากทงหมด เชน พนกงานทงหมดของราชภฏสวนสนนทา

ประชากรทสนใจคอทกคนทเปนผ โดยสารของทกเสนทางรวมทงเสนทางทก าลงเปลยนแปลงใหม เปนตน กลมตวอยางและการท าส ามะโนประชากร

ประโยชนของการท าส ามะโนประชากรจะเหนอกวาการสมตวอยางเมอประชากรมขนาดเลกและความผนแปรภายในกลมประชากรมความผนแปรสง ม 2 เงอนไขทเหมาะสมกบการท าส ามะโนประชากร คอ ความเปนไปไดหากกลมประชากรมจ านวนนอย และความจ าเปนเมอองคประกอบมความแตกตางระหวางสมาชกในกลม เมอประชากรมจ านวนนอยและตวแปรของกลมตวอยางทก าหนดขนนนอาจจะไมสามารถเปนตวแปรของประชากร คาทไดจะก าหนดจากการสมตวอยางจะไมถกตองเทากบทการประมาณคาจากประชากร ลกษณะของกลมตวอยาง

พนฐานการทดสอบการออกแบบกลมตวอยางคอการน าเสนอคณลกษณะของประชากร ในการประเมนผลนนจากการสมตวอยางตองมเหตผล ความเทยงตรงของการสมตวอยางขนอยกบความถกตองและแมนย า

ความถกตอง คอ ระดบทกลมตวอยางปราศอคตเมอก าหนดกลมตวอยางไดเหมาะสม การวดพฤตกรรมทศนคตและความรบางองคประกอบของกลมตวอยางอาจจะมนอยกวาการวดตวแปรแบบเดยวกนจากประชากรเชนเดยวกนการวดพฤตกรรม ทศนคตหรอความรองคประกอบอนของกลมตวอยางอาจจะมมากกวาประชากรการเปลยนแปลงในกลมตวอยางทชดเชยกนและกน ผลทไดในกลมตวอยางจะมคาใกลเคยงกบประชากรอยางไรกตามจะตองใหองคประกอบเพยงพอในกลมตวอยางและตองออกแบบทสามารถครอบคลมทงการประเมนสงกวาหรอต ากวามาตรฐาน

ความแมนย า (Precision) นกวจยยอมรบวาไมมกลมตวอยางแบบใดทสามารถใชเปนตวแทนแสดงผลของประชากรทกดาน

อยางไรกตาม การแปลผลทไดจากการวจยจ าเปนตองมการวดระดบความใกลเคยงของผลทไดจากการเกบขอมลของกลมตวอยางทใชอธบายประชากร จากการใชตวเลขอธบายกลมตวอยางอาจจะมความแตกตางจากทอธบายประชากรเพราะเปนการสมตวอยางทมความผนผวนโดยธรรมชาต ซงเรยกอกอยางหนงวา Sampling Error และสะทอนใหเหนถงผลกระทบตอการก าหนดสมาชกในกลมตวอยาง ความคลาดเคลอนของกลมตวอยางคอสงทเกดขนหลงจากการรสาเหตของการเกดความแปรผน จากทฤษฎ ความคลาดเคลอนของกลมตวอยางประกอบดวยความแปรผนในการสมตวอยาง เทานน

แมวาคาความแปรปรวนบางตวทไมรจกอาจจะนบรวมไปดวยเมอมองคประกอบทมคณลกษณะเฉพาะของกลมตวอยางมากหรอนอยเกนไป ประเภทของการออกแบบกลมตวอยาง

โดยทวไป นกวจยตองตดสนใจเลอกหลายครงขณะออกแบบการวจย ดงเชนภาพท 8.1 จะเหนไดวาการออกแบบกลมตวอยางจากการทางเลอก 2 ทางจากล าดบชนค าถามวจยเชงบรหาร ซงการตดสนใจเลอกดงกลาวขนอยกบความตองการและวตถประสงคของการท าวจย ระดบความเสยงทนกวจยตองค านงถงคอ งบประมาณ เวลา แหลงทมาของขอมล ความอดทนและวฒนธรรมของกลมตวอยางหรอองคกร (D.Cooper and P.Schindler,2011)

การออกแบบการสมตวอยาง

ล าดบชนของการค าถามวจย

ดานการบรหารจดการ

เลอกประชากรทเหมาะสมกบหวของานวจย การเลอกประเภทการสมตวอยาง

ภาพท : 8.1 การออกแบบการสมตวอยาง ทมา : D.Cooper and P.Schindler.(2011).การวจยธรกจ <Business Research Methods 10/e)>(ยวด ภส าล จนตนย ไพรสณฑ เอกพงศ กตตสาร นวพงศ ตณฑดลก และเบญจมาภรณ อศรเดช ,ผแปลและเรยบเรยง) กรงเทพฯ : แมคกรอ-ฮล. ขนตอนของการสมตวอยาง 1. วเคราะหจดมงหมายของการวจย เพอใหทราบวาประชากรเปาหมายคอใคร คณลกษณะทผวจยจะศกษาคออะไร 2. ใหค าจ ากดความของประชากร การระบขอบเขตและลกษณะของประชากรทศกษาเพอใหทราบวาประชากรทผวจยตองการศกษานนมขอบเขตกวางแคไหนและคณลกษณะของประชากรทศกษาคออะไรบางเพอใหไดกลมตวอยางทตองการศกษานนครอบคลมตามทผวจยตองการ

เลอกเทคนคการสมตวอยาง ก าหนดขอบเขตของการสมตวอยาง

การวเคราะหขอบเขตของการสมตวอยาง

การเลอกขอบเขตการสมตวอยาง

ปรบปรงหรอสรางขอบเขตการสม

ตวอยาง

ก าหนดกลมตวอยาง

แบบใชความนาจะเปน

แบบไมใชความนาจะเปน

ยอมรบ

ไมยอมรบ

แบบใชความนาจะเปน

แบบไมใชความนาจะเปน

3. ก าหนดหนวยของตวอยาง หนวยตวอยางทผ วจยใชเปนหลกในการสม เชนหนวยจงหวด หนวยประเทศ หนวยหองเรยน ฯลฯ 4. ก าหนดขอบขายของประชากร ในขนนผ วจยตองท าการรวบรวมรายชอหรอท าบญชรายชอหนวยตวอยางทงหมดของประชากรใหไดอยางถกตองครบถวน ซงจะท าใหผ วจยทราบถงขนาดของประชากร 5. ประมาณขนาดของกลมตวอยางและก าหนดความถกตองแมนย า ในขนนผ วจยตองพจารณาวาควรใชกลมตวอยางขนาดเทาใดในการศกษาจงจะมความเหมาะสม ซงในการพจารณาขนาดของกลมตวอยางตองค านง องคประกอบ 2 อยางคอขนาดของประชากรและระดบความถกตอง ซงนนหมายถงถาประชากรมขอบเขตกวางมากหรอมขนาดใหญมากและตองการใหมระดบความถกตองแมนย าสง กตองใชกลมตวอยางขนาดใหญ แตถาประชากรมขนาดเลกและตองการใหมระดบความถกตองแมนย าไมสงมากนก กใชกลมตวอยางไมใหญนก แตทงน ทงนนผวจยตองเขาใจวาในก าหนดความถกตองแมนย าจะน าไปสการสรางความเชอมนในผลการวจยทไดดวย และในการก าหนดความถกตองแมนย านนกขนอยกบลกษณะของเรองทผ วจยก าลงศกษาและการน าผลการวจยไปใชดวยถาไมมนยส าคญมากนกกถอวาใชไดการก าหนดความถกตองแมนย ามกก าหนดในรปของนยส าคญทางสถตเชน.01,.05, ฯลฯ 6. ก าหนดวธการสมตวอยางและวางแผนในการสม ในขนนผวจยตองพจารณาและตดสนใจวาควรเลอกกลมตวอยางโดยวธใด ซงผวจยควรเลอกวธสมแตวธสมแบบไหนนน ผวจยตอง วางแผนเกยวกบคาใชจาย ระยะเวลาและก าลงคนในการเกบรวบรวมขอมลดวย 7. ลงมอปฏบต เพอเลอกสมตวอยาง(พวงรตน ทวรตน,2540,น.85-86) วธการสมตวอยาง ตารางท 8.1 ประเภทของการออกแบบการสมตวอยาง

การเลอก หลกการเปนตวแทน ใชความนาจะเปน ไมใชความนาจะเปน

ไมเขมงวด การสมแบบงาย การสมตวอยางตามความสะดวก เขมงวด การสมตวอยางแบบมระบบ

การสมตวอยางแบบระดบชน การสมตวอยางแบบกลม

การสมตวอยางแบบเจาะจง การสมตวอยางแบบก าหนดจ านวน การสมตวอยางแบบกอนหมะ

ผวจยจะใชวธการสมตวอยางแบบใดขนอยกบลกษณะของประชากรเปาหมาย โดยทวไปวธการสมตวอยาง 2 แบบคอ

1. การเลอกสมโดยไมใชหลกทฤษฎความนาจะเปน (Non Probability Sampling) 2. การเลอกสมโดยใชหลกทฤษฎความนาจะเปน (Probability sampling)

1. การเลอกสมโดยไมใชหลกทฤษฎความนาจะเปน (Non Probability Sampling) การสมลกษณะนผวจยไมสามารถคาดเดา หรอประมาณไดวาโอกาสทแตละหนวยของประชากรเปาหมายจะถกสมมาเทากบเทาไร การเลอกชนดนตวอยางจะถกเลอกจากประชากรโดยไมมการสมตวอยาง เปนการเลอกโดยไมค านงถงโอกาสทจะถกเลอกของประชากรแตหนวย การเลอกสมลกษณะน กอใหเกดความล าเอยงในการเลอกตวอยางได การเลอกตวอยางลกษณะนถกน ามาใชบอยเพราะสะดวกและมความตองการทจะเลอกหนวยวจย ทมความพรอมอยแลว อยางไรกตามความรทไดจากการเลอกกลมตวอยางลกษณะน ใชสรปกลมทศกษาเทานน ไมสามารถน าไปสรปรวมถงประชากรทวไปได สมาชกทกหนวยมโอกาสไดรบเลอกไมเทากน ซงลกษณะการสมแบบนสามารถแบงไดออกเปน 3 แบบ 1.1 การสมตวอยางตามความสะดวกหรอแบบบงเอญ (Convenience or Accidental Sampling) เปนการสมตวอยางตามความสะดวกของผ วจยและเจาหนาทภาคสนามในการเกบรวบรวมขอมล เชน การสมภาษณบคคลสญจรผานไปมา เกยวกบราคาสนคาอปโภคบรโภคในปจจบน การขอใหผมาเดนในหางสรรพสนคาตอบค าถามเกยวกบความคดเหนในเรองตางๆ ฯลฯ กลมทไดรบเลอกเปนตวอยางจะขนอยกบเจาหนาทภาคสนามเลอกขนมา รวมทงความสมครใจของผ ใหขอมลซงบงเอญทผตอบรายนนปรากฏตวขนมาพอดในชวงเวลาทสมภาษณ จงไมทราบโอกาสทตวอยางแตละตวอยางจะถกเลอกขนมา การสมตวอยางแบบนจงไมสลบซบซอนหรอเสยคาใชจายมากนก แตจะมขอจ ากด เชน การใชโทรศพทสอบถามประชากรทถกเลอกเปนตวอยาง อาจจะมขอจ ากดทเปนไปได เชนประชากรทถกเลอกขนมาอาจจะตองอาศยอยในกรงเทพฯ และปรมณฑลเทานน เพราะถาเลอกประชากรทอาศยอยในตางจงหวดผ วจยอาจจะตองเสยคาใชจายเพมขนหรอบางครงครวเรอนทไมมโทรศพทกจะไมถกเลอกเปนตวอยางกเปนได นอกเหนอไปจากนนการเลอกบคคลหรอสงของทมความพรอมอยแลวตอการศกษาวจย โดยบคลากรหรอสงของทมความพรอมใหเลอกนอาจจะไมใชตวแทนทดของประชากรได ซงอาจจะมคณสมบตของประชากรไมครบถวนตามทผ วจยตองการ การเลอกสมตวอยางลกษณะนถกน ามาใชเพราะประหยดเงนและเวลา ผ วจยเลอกใครกไดทสามารถใหขอมลทผ วจยตองการ เปนการสมตวอยางทอาศยความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล หรอสมโดยแบบไมไดตงใจตามบญตามกรรม ไมมหลกเกณฑทแนนอน แลเปนการเลอกตวอยางทไมมความเทยงตรง ตวอยางทไดจากการสมแบบนไมสามารถน าผลการวจยไปอางองสประชากรทงหมดได แตการสมตวอยางโดยใชวธนอาจจะเหมาะสมกบการเกบรวบรวมขอมลบางประเภท เชน ส ารวจความคดเหนของลกคาทมาใชบรการในรานคาแหงหนง ซงเปดบรการตงแต 6 โมงเชา โดยผ วจยท าการสมตวอยาง 40 คนแรกทเขามาใชบรการเพอทราบความคดเหนของผบรโภคทมตอรานของเรา

1.2 การสมต วอ ยางแบบเจาะจง ห รอการสมต วอ ยางโดยใชวจารณญาณ (Purposive/Judgment Sampling) เปนการสมทผ วจยจะตองใชวจารณญาณ หรอใชประสบการณของผวจยในการเจาะจงสมหนวยตวอยาง โดยเลอกใหมความสอดคลองและเหมาะสมตรงตามวตถประสงคของเรองทวจยเชน การทดสอบตลาดสนคาตวหนง ผวจยอาจจะตองใชวจารณญาณวาจะใชจงหวดใดเปนททดสอบสนคาตวใหมน หรอในการจดท าดชนราคาผ บรโภคระยะเวลาทจะเกบขอมล ผ วจยจะตองมความรวาเวลาใดจะเปนเวลาทเหมาะสมในการบนทกราคา หรอจะตองมความรวาสนคาทคนสวนใหญในสงคมบรโภคเปนสนคาใด ซงเปนทนาสงเกตวาการเลอกตวอยางแบบนผ วจยจะตองมความรและประสบการณรวมทงมการวางแผนเปนอยางดในการเลอกตวอยางขนมาเปน ตวแทนประชากร ถงแมวาการสมตวอยางโดยวธนจะไมสามารถบอกถงระดบความผด พลาด ไดอยางชดเจน แตการสมตวอยางโดยใชวจารณญาณนนกจะมผลดกวาการสมตวอยางโดยใชความสะดวก และในทางปฏบตการสมตวอยางโดยวธนไดรบความนยมและความสนใจพอ สมควร ในการวจยทางธรกจ แตการสมแบบนจะเสยงมากตอการน าผลการวจยไปปฏบตและตวอยางทไดจากการสมแบบนไมสามารถน าผลไปอางองสประชากระทงหมดได การเลอกตวอยางลกษณะนตงอยบนฐานของขอตกลงทเชอวาผ วจยหรอผ เชยวชาญทเลอกตวอยางนนมความรเปนอยางดเกยวกบประชากรทผ วจยสนใจใชในการศกษาวจย การเลอกตวอยางลกษณะนเปนการเลอกทน าไปใชบอยในการวจยทางการแพทย และการพยาบาล แตอยางไรกตามควรค านงถงเสมอวาการเลอกตวอยางโดยวธนกอใหเกดความล าเอยงในการเลอกได 1.3 การสมตวอยางแบบก าหนดจ านวน (Quota Sampling) การสมตวอยางประเภทนผ วจยตองการเลอกตวอยางทมคณลกษณะคลายคลงกบลกษณะของประชากร โดยจะก าหนดสดสวนของแตละกลมทศกษาแบงประชากรออกเปนแตละประเภท ในกรณทผวจยไมทราบจ านวนประชากรทงหมด และไมทราบรายละเอยดในแตละประเภทของประชากร ในขนตอนแรกใหก าหนดโควตาโดยรวมทจะสมจากประชากรทงหมดกอน เชนตองการสมตวอยางใหไดขนาดตวอยางเทากบ 500 ถาประชากรม 5 ประเภท กอาจจะก าหนดใหโควตาประชากรประเภทละ 100 คนเปนตน แลวในขนตอนตอไปจงก าหนดโควตาของประชากร แตละประเภทลงไปอก เชน เปนเพศชาย และเพศหญงอยางละกคน เพราะประชากรจะมลกษณะทส าคญๆหลายประการ การสมตวอยางนจงมลกษณะคลายเปนการแบงประชากรออกเปนระดบชนเหมอนกน แตเปนการเลอกตวอยางจากแตละชนไมเปนโดยสม วธการสมตวอยางแบบนเปนทนยมใชของนกการตลาดและนกส ารวจความคดเหน เพราะสามารถเลอกตวอยางไดงาย และสะดวก รวมทงเสยคาใชจายนอย แตอยางไรกตามการสมตวอยางแบบโควตามขอจ ากดคอ ไมทราบสดสวนของผตอบในแตละกลมทแนนอนและขอมลอาจจะไมทนสมย การคดเลอกผ มคณสมบตไดตรงตามทก าหนดในทางปฏบตเปนไปไดยาก

1.4 การสมตวอยางแบบกอนหมะ (Snow Ball Sampling Technique) เปนการสมกลมตวอยางลกษณะพเศษ ซงนยมใชกนในการวจยเชงคณภาพ โดยมลกษณะคอการศกษากลมคนทคอยๆพอกพนขนเหมอนกอนหมะทกลงไปแลวมขนาดใหญขนเรอยๆ เทคนคน ใชไดดในกลมสงคมทคอนขางปด และผวจยไมอาจสรางความสมพนธโดยการแนะน าตนเองได เชน ในกลมผนบถอนการศาสนาทเครงครด กลมสมาคมลบ(องย) กลมผตดยาเสพตด กลมนกพนน ฯลฯ( สภางค จนทวานช, 2543 น.37) หรอ แมแตการเขากลมตามเพศและวย กลมแมและเดก กลมผ เฒา หรอแมแตในวงเหลา ซงกลมพวกนผ วจยอาจจะเขาไมถง หรอไดรบค าตอบทบดเบอนจากความเปนจรงได ดงนนการใชวธการสมแบบนจะสามารถชวยสรางความสมพนธไดด และไดขอมลทดโดยเฉพาะขอมลทเกยวกบการเมองชมชน และโครงสรางความสมพนธในชมชนนนๆ 2. การเลอกสมโดยใชหลกทฤษฎความนาจะเปน(Probability sampling) เปนการสมตวอยางทสมาชกของหนวยประชากรมโอกาสไดรบเลอกเทาๆกน และโอกาสแตละหนวยขอมลจะไดรบเลอกจะตองทราบและไมใชศนย การเลอกตวอยางโดยวธนจะสามารถเปนตวแทนของประชากรไดโดยสมบรณ และใหผลลพธทไมเอยงเอน(Unbiased) ซงนนหมายถงกลมตวอยางทเลอกมานนเปนตวแทนของประชากรทงหมดได วธการสมตวอยางแบบนจะใชในกรณทประชากรมขนาดใหญ และผ วจยจะตองพยายามหาวธการสมตวอยางใหมความใกลเคยงกบประชากรมากทสด เราจงเรยกการสมแบบนวา “Random Sampling” เชนโดยทวไปประชากรมลกษณะทหลากหลายไมวาจะเปน ระดบการศกษา เชอชาต สภาพภาพ วย ฯลฯ ถาผวจยสามารถใชวธการสมตวอยางไดอยางสมบรณแลว เราจะพบลกษณะทหลากหลายเหลานอยในกลมตวอยางในอตราสวนทใกลเคยงกบทพบในประชากรทงหมดการสมตวอยางลกษณะนสามารถแบงออกไดเปน 4 ลกษณะคอ 2.1. การสมแบบงาย (Simple Random Sampling) เปนวธการสมกลมตวอยางททกๆหนวยของประชากรทศกษามโอกาสไดรบเลอกเทาๆกน กลาวคอ การสมตวอยางโดยวธนผ วจยจะตองมบญชรายชอของประชากรทสมบรณทงหมด และก าหนดหมายเลขใหกบรายชอสมาชก หรอคาสงเกตแตละหนวย หลงจากนนผวจยสมตวอยางขนาด N จากบญชรายชอ ซงการสมตวอยางโดยวธน ประชากรควรมคณลกษณะไมแตกตางกนมากนก และการสมตวอยางลกษณะน เหมาะสมกบประชากรทมขนาดเลก และมกรอบของการสมตวอยางทสมบรณ และสถานทอยของหนวยตางๆ ของประชากรไมกระจดกระจาย แบบการวจยลกษณะน สามารถแบงออกไดเปน 3 แบบ 2.1.1 วธจบสลาก (The Lottery Method) -ในขนแรกระบประชากรตวอยางและเขยนรายชอของทกๆหนวยของประชากรลงไป ซงเรยกวา “กรอบบญชรายชอ (Sample Frame)” แลวใหหมายเลขก ากบ

-ท าฉลากหมายเลขใหมจ านวนเทากบประชากรทอยในกรอบบญชรายชอ -เคลาฉลากใหทวในภาชนะทเหมาะสม แลวจบฉลากขนมาทละใบ ตามจ านวนตวอยางทผ วจยตองการ เมอจบฉลากไดหมายเลขใด หมายเลขนนกจะเปนตวอยางทตองการตรวจสอบ 2.1.2 วธใชตารางสม (The Table Random Numbers Method) คอเปนการเลอกตวอยางจากตารางเลขสมนน จะตองใหหมายเลขแกตวอยางจากหมายเลขในตารางเลขสม เชนถาตวอยางทตองการมจ านวน 200 คน ในการเลอกจ านวนตวเลขกจะใชครงละ 3 หลก จะใชตวเลขใด 3 หลกเปนจดเรมตนกได ตารางทประกอบดวยตวเลขทไมมระบบ และไมจดเรยงล าดบตวเลข วธทสมตวอยางรปแบบนจะสะดวกกวาการจบฉลาก โดยเฉพาะในกรณทมประชากรมากๆ การใชตารางเลขสม จะชวยประหยดเวลาและแรงงานได ในปจจบนตารางเลขสมอาจจดท าโดยคอมพวเตอร และจะพบตารางเลขสมไดในต าราตางๆทางสถต โดยมขนตอนในการใชตารางเลขสมดงน ใหหมายเลขก ากบแกประชากรตวอยางทกหนวย เปดตารางเลขสม แลวเรมสมตวเลขแรก อาจท าโดยการหลบตาแลวชลงไปท ตวเลขในตารางตวเลข เรมสมตวเลขตอไปอยางมระบบ อาจสมโดยเลอกตวเลขตอไปตามแนวบน แนวลาง ทางซาย ทางขวา หรอตามแนวเฉยง การเลอกตวเลขตามทศทางใดไมใชเปนสงทส าคญ แตการตดสนใจวาจะเลอกตวเลขตามทศทางใดทศทางหนงควรกระท ากอนเรมตนเลอกตวเลขแรก และควรเลอกในทศทางเดยวกนก าทก าหนดไวจนไดตวอยางครบ เลอกตวเลขจนไดจ านวนครบตามทตองการ ถาเลอกไดตวเลขทมากกวาหมายเลข ของประชากรตวอยางทมอย ใหตดทงแลวตวเลขถดไป ถาเลอกไดตวเลขซ ากน ใหเลอกตวเลขตวตอไปในตารางเลขสมอาจจะ ประกอบดวยตวเลขตงแตหลกสบขนไป ดงนนการเลอกใชตารางเลขสมใดจงควรพจารณาถงจ านวนตวอยางทตองการ ตารางท 8.2 ตารางเลขสม

แถว

สดมภ (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

1 76593 47780 78008 73207 12022 78306 77823 00989 2 49930 78423 20843 19403 49021 38904 49022 54389 3 67392 72901 89322 93210 10489 29004 32134 32322 4 49492 21390 32849 42321 59238 98322 39239 74391 5 92384 78338 82983 87837 38402 23829 83748 38742

6 83274 82374 23847 73827 23840 23849 92384 23898 7 38242 03983 34583 58934 583443 93485 453332 34854 8 38492 84592 34859 94385 93845 93284 93270 34653 9 73465 73487 74588 84789 87232 73582 84375 78437 10 78347 35878 74387 43434 73857 98933 348380 84375 11 83752 47823 83475 83478 93480 94385 38475 83971 12 95903 834598 89902 59348 35434 56589 98767 35646 13 76578 09089 66437 57346 64567 65749 89934 13239 14 85934 90023 75843 86980 54478 86890 75687 53645 15 476843 86992 07382 55489 58934 58471 73467 09078 16 08732 58589 45356 86965 35459 97821 95687 24327 17 73658 78759 84763 04504 43664 65792 94329 46357 18 78589 93859 87920 33939 84759 34293 56463 63542 19 75834 93485 32469 87463 65337 35763 78539 84357 20 73465 73675 98930 75673 75839 90022 34657 47228 21 57348 87589 98690 57348 89092 89082 09003 98958 22 89348 89344 98952 93850 93485 93589 93850 23828 23 98659 58983 75839 89593 98593 93580 83759 374830

2.1.3. วธหมนวงลอ (The Roulette Wheel Method) วธการหมนวงลอมลกษณะทมความคลายคลงกบวธการจบฉลาก และ วธใชตารางเลขสม เพยงแตวาผวจยจะตองน ารายชอประชากรทงหมดหรอน าหมายเลขทก าหนดเอาไวตามจ านวนรายชอ ไปใสในวงลอ แลวหมนวงลอและถาเขมชชอใคร บคคลนนกคอกลมตวอยาง ท าจนครบตามจ านวนทผ วจยตองการ 2.2 การสมตวอยางแบบมระบบ (Systematic Random Sampling) เปนวธการทสมตวอยางทสะดวก เพราะมการสมจรงเพยงหนวยแรกครงเดยว สวนหนวยทตกเปนตวหนวยทสอง หรอตอๆไปนน จะถกก าหนดขนอยางมระบบ ซงการสมหนวยตวอยางแรกอาจจะใชวธจบฉลากหรอตารางเลขสมกอนกได และเมอสมตวอยางแลว หนวยแรกแลวหนวยทสอง และหนวยอนๆถดไปจะหางเทาๆกนคอท าการสมทกๆ I (Interval) การสมตวอยางในลกษณะนใชในกรณทหนวยตวอยางของกลมประชากรจดเรยงไวอยางเปนระบบอยแลว และการสมวธนจะชวยประหยดเวลาในการสมกลมตวอยาง ซงในการสมกลมตวอยางลกษณะนมหลกการวา ผ วจยตองรกรอบของประชากรทงหมด ผ วจย

จะตองก าหนดขนาดกลมตวอยาง และผวจยตองหาชวงของกลม เปนการสมตวอยางเฉพาะหนวยเรมตนเทานน สวนหนวยตอๆไปไปใชวธนบระยะหาง (Internal = I) เทาๆกน ขนตอนแรกนนตองมรายการจ านวนประชากรทงหมด (N) กอน ตอจากนนตดสนใจวาจะใชขนาดของตวอยาง (n) เทาไร ตอจากนน โดยอาศยสตรดงตอไปนในการก าหนดชวงของกลม

Sampling Interval = I = N / n ตวอยาง เชน ผ วจยตองการตวอยางจ านวน 50 จากประชากรทงหมด 500 ระยะหางของการสมตวอยางจะเทากบ 500/50 = 10 ดงนนทกๆรายการท 10 ในบญชรายการประชากรจะถกเลอกเปนตวอยางเชน เรมตนตวอยางหมายเลข 1 ดงนนจะไดตวอยางทน ามาศกษาคอ ตวอยางหมายเลข 1, 11, 21, 31-เปนตน การเลอกโดยวธนสะดวกในการใชทสด และยงประหยดทงเวลาและงบประมาณ แตกมขอเสยคออาจจะมความล าเอยง ถาไมสมหมายเลขแรกในบญชรายการของประชากรกอน และภายหลงการสมหมายเลขแรกของประชากรแลว ประชากรรายตอไปมโอกาสไมเทากนในการถกเลอก แตอยางไรกตามขอควรระวงในการสมตวอยางดวยวธนคอการสมตวอยางแบบมระบบนน อาจจะมเหตการณทเกดขนซ าในทก ๆ I หนวยทเลอกขนมาได ท าใหผ วจยไดขอมลทมลกษณะเดยวกน เชน ในการส ารวจความคดเหนเกยวกบสนคาอปโภคบรโภค ผ วจยสมตวอยางครวเรอนทกครวเรอนทกๆ 20 หลงคาบนถนนสายหนง แต ปรากฏวาสวนใหญครวเรอนทถกสมตวอยางมานน เปนตวแทนทเปนบานหวมมถนน หรอการสมตวอยางทเกยวกบการขายตวเครองบนใน 1 ป ผวจยอาจจะมงบประมาณในการวจยทส ารวจไดเพยง 52 วน หากผวจยเลอกการใชการสมตวอยางแบบมระบบท าการสมแลว ผวจยจะค านวณ I จาก 365/52 = 7 หมายความวาทกๆ 7 วน ผ วจยจะท าการสมตวอยางขนมา 1 หนวย เมอท าการสมตวอยางวนแรกทส ารวจในปนน สมมตวาเปนวนเสาร ดงนนถดไปอกทกๆ 7 วนกจะเปนการสมตวอยางทกๆ วนเสาร ซงท าใหการส ารวจนนอาจจะเกดขอสรปทผดพลาดได เพราะวนเสารเปนหยด ซงอาจจะมผลท าใหประชาชนเดนทางทองเทยวและบรษทขายตวไดมากกวาปกตกเปนไปได 2.3. การสมตวอยางแบบระดบชน (Stratified Random Sampling) การสมตวอยางโดยวธนบางครงเรยกวาการสมตวอยางตามประเภท หรอการสมแบบชนภม เชนการแบงประชากรตามฐานะรายได, สถานภาพ, อาย, และต าแหนงหนาทการงาน ฯลฯ โดยมวตถประสงคเพอใหสมาชกในแตละระดบชนมลกษณะคลายคลงกนและมความแตกตางกนระหวางระดบชนมากทสดและเมอสมตวอยางจะท าการสมตวอยางทกระดบชนเพอเปนตวแทน ดงนนสงทผ วจยจะตองพจารณาในการสมตวอยางกคอจะแบงระดบชนหรอไมและใชอะไรเปนเกณฑในการแบง จะจดแบงเปนกระดบชน

ดงนนขอมลทใชในการแบงอาจจะเปนขอมลเชงคณภาพเชนในเขต /นอกเขตกรงเทพมหานคร หรอเปนขอมลเชงปรมาณ เชนขนาดครวเรอน หรอรายได ฯลฯ

ภาพท 8.2 การสมตวอยางแบบระดบชน

ทมา: สรนทรทพ ศกดภวดล,2558 นอกจากนการสมตวอยางวธนเหมาะส าหรบประชากรทแบงเปนระดบชน โดยแตละชนจะมลกษณะทแตกตางกนมากจนสามารถแยกยอยเปนกลมยอยๆไดแตหนวยตางๆทอยภายในระดบชนเดยวกนจะมลกษณะทเหมอนกนการสมตวอยางแบบระดบชนมลกษณะและขนตอนดงตอไปน *แบงประชากรออกเปนระดบชนโดยใหหนวยตางๆ ทอยคนละระดบชนมลกษณะทแตกตางกน และหนวยตางๆ ทอยในระดบชนเดยวกนมลกษณะเหมอนกนเชน การแบงประชากรออกเปน 3 ระดบคอ ภาควชาการโฆษณา ภาควชาการประชาสมพนธ และภาควชาวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน *สมหนวยตวอยางบางหนวยจากทกระดบโดยใชวธการสมตวอยางแบบงาย ซงวธการสมตวอยางแบบระดบชนมอย 2 ลกษณะคอ 2.3.1. การสมตวอยางแบบระดบชนแบบไมตามสดสวน (Non-proportional Stratified Random Sampling) เปนการสมหนวยตวอยางโดยทผ วจยก าหนดจ านวนตวอยางในแตละระดบชนเอง ซงจ านวนตวอยางทก าหนดขนมานนไมเปนไปตามสดสวนของจ านวนหนวยทงหมด

Ex จ านวนนกศกษาวทยาลยโลจสตกสและซพพลาย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ทงหมดมจ านวนทงหมด 3,000 คน โดยสามารถแบงรายละเอยดไดดงน

การสมตวอยางแบบระดบชน

(Stratified Random Sampling)@ X O @ X @ O X @ O @X

X O @ O X @ O X @ O @ X

@O@XOO X O@O@OO@

@X@O

O@XO

OX@O

@@XO

@X@@

OXOO

XX@O

O@@O

OX@O

O@X@

@XXO@O

O@XOX@

@@@

แบงกลม

เลอกตวอยาง

ตวอยาง

ประชากร

OX@O

@@XO

OX@O

O@X@

สาขาวชาการจดการโลจสตกส 650 คน สาขาวชาธรกจพาณชยนาว 450 คน สาขาวชาการจดการธรกจคาปลก 350 คน สาขาวชาการจดการโซอปทานธรกจอาหารและบรการ 100 คน สาขาวชาการจดการการขนสง 350 คน สาขาวชาการจดการการขนสงสนคาทางอากาศ 100 คน *** จ านวนกลมตวอยางทตองการ 400 คน ดงนนผวจยสามารถดงจ านวนกลมตวอยางจาก 6 กลมไดกลมละ 67 คนกจะครบตามจ านวนกลมตวอยางทตองการ แตถาท าในลกษณะเชนน ***จะสงเกตไดวา จะไมยตธรรมและไมเปนการสมกลมตวอยางทแทจรง เพราะวาจ านวนนกศกษาวทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชนมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา สาขาวชาการจดการโลจสตกส มจ านวน 650 คน แตไดดงมาท าการวจย 67 คนเทากบสาขาวชาการจดการโซอปทานธรกจอาหารและบรการทมจ านวนนกศกษา จ านวน 100 คน แตกไดสมตวอยางมาจ านวน 67 คนเทากน 2.3.2. การสมตวอยางแบบระดบช นแบบตามสดสวน (Proportional Stratified Random Sampling)

@ X O @ X @ O X @ O @ X O@@

X O @ O X @ O X @ O @ X XX@

XXXXX

XXXXX

@@@@@@

@@@@@@

OOOO

OOOO

@@@@ XXX OO

@@OX@

XO@X

แบงชะ ม

มตะวอยาง

ตะวอยาง

ความพงพอใจของนกศกษาวทยาลยโลจสตกสและ พพลาย

ภาพท 8.3 . การสมตวอยางแบบระดบชนแบบตามสดสวน

ทมา: วรพจน พรหมสตยพรตม,2558 เปนการสมหนวยตวอยางโดยทผวจยก าหนดจ านวนตวอยางของแตละระดบชนตามสดสวนของ

จ านวนทงหมด

Ex จ านวนนกศกษาวทยาลยโลจสตกสและซพพลาย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ทงหมดมจ านวนทงหมด 2,000 คน โดยสามารถแบงรายละเอยดไดดงน

สาขาวชาการจดการโลจสตกส 650 คน สาขาวชาธรกจพาณชยนาว 450 คน สาขาวชาการจดการธรกจคาปลก 350 คน สาขาวชาการจดการโซอปทานธรกจอาหารและบรการ 100 คน สาขาวชาการจดการการขนสง 350 คน สาขาวชาการจดการการขนสงสนคาทางอากาศ 100 คน *** จ านวนกลมตวอยางทตองการ 400 คน โดยมหลกเกณฑดงน จ านวนประชากรของกลม X จ านวนกลมตวอยางทตองการ ประชากรทงหมด ดงนนสดสวนจ านวนกลมตวอยางทไดคอ สาขาวชาการจดการโลจสตกส 650 X 400/2,000 = 130 คน สาขาวชาธรกจพาณชยนาว 450 X 400/2,000 = 90 คน สาขาวชาการจดการธรกจคาปลก 350 X 400/2,000 = 70 คน

สาขาวชาการจดการโซอปทานธรกจอาหารและบรการ 100 X 400/2,000 = 20 คน สาขาวชาการจดการการขนสง 350 X 400/2,000 = 70 คน สาขาวชาการจดการการขนสงสนคาทางอากาศ 100 X 400/2,000 = 20 คน *** จ านวนกลมตวอยางทตองการ 400 คน ซงในการสมลกษณะนจะเปนไปตามสดสวนทผวจยตองการจ านวนกลมตวอยางกคอถา กลมตวอยางไหนมจ านวนมากกสมมาจ านวนมาก กลมไหนนอยกสมมาจ านวนนอย กจะท าใหประชากรทงหมดมโอกาสเทา ๆ กน มความยตธรรม และเปนการสมทแทจรง 2.4. การสมตวอยางแบบกลม (Cluster Random Sampling) การสมตวอยางแบบนเปนการแบงประชากรเปนกลมๆ ตามพนท, เขต, อ าเภอ, หรอจงหวด ฯลฯ การสมตวอยางลกษณะนใชในกรณทประชากรอยอยางกระจดกระจาย การสมตวอยางจากประชากรทงหมดจะประสบปญหา (สนเปลองแรงงาน, งบประมาณ, และเวลา) ดงนนการสมตวอยางลกษณะน จะตองแบงประชากรออกเปนกลมๆ เหมอนวธการสมแบบระดบชน แตแตกตางกนตรงทวธนแตละกลมจะมหนวยตางๆ ทอยภายในกลมมความแตกตางกน ของประชากร รวมกนอย แตเมอเปรยบเทยบแลวลกษณะของกลมมความคลายคลงกน ซงในการสมตวอยางลกษณะนเปนทนยมกนมากเพราะประชากรมขนาดใหญจงไมสามารถสรางกรอบของการสมตวอยางทสมบรณได และถากลมตวอยางอยหางไกลกนมากจะท าใหไมสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล เพราะจะท าใหสนเปลองทงเวลาและคาใชจายมาก การสมแบบกลมมขนตอนดงตอไปน

ภาพท 8.4 การสมตวอยางแบบกลม ทมา: วรพจน พรหมสตยพรตม,2558

การสมตวอยางแบบกลม

(Cluster Random Sampling)

@X@O

O@XO

OX@O

@@XO

@X@@

OXOO

XX@O

O@@OOX@O

O@X@

@XXOO

O@XOX@

@@@

* แบงประชากรออกเปนกลมๆ โดยทผ วจยจะตองแนในวาหนวยตางๆ ในแตละกลมมลกษณะคลายคลงกน และหนวยตางๆ ภายในกลมเดยวกนมลกษณะทแตกตางกน โดยทผวจยอาศยลกษณะทางภมศาสตรหรอสภาพภมประเทศเปนเกณฑในการแบงกลม (หมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวด ถนน ฯลฯ) * สมกลมตวอยางบางกลมออกมาจากกลมทงหมด โดยสมกลมตวอยางวธการสมแบบงายหรอแบบมระบบ * สมหนวยตวอยางจากประชากรในกลมทสมตวอยางไดในขนตอนท 2 โดยใชวธการสมหนวยตวอยางแบบงายอกครง ตารางท 8.3 การเปรยบเทยบการสมตวอยางแบบกลมและแบงชน

การสมตวอยางแบบชน การสมตวอยางแบบแบงกลม 1. แบงประชากรออกเปนกลมยอยบางกลม

- แตละกลมยอยจะมหลายองคประกอบ - เลอกบางองคประกอบของแตละกลมท

เกยวของกบตวแปรทศกษา

1. แบงประชากรออกเปนกลมยอยหลายกลม

- แตละกลมจะมบางองคประกอบภายในกลม

- กลมยอยทเลอกจะมบางองคประกอบทสามารถเกบรวบรวมขอมลได

2. จะมความเหมอนภายในกลมยอย 2. จะมความแตกตางภายในกลมยอย 3. จะมความแตกตางระหวางกลม 3. จะมความเหมอนระหวางกลม 4. สมเลอกองคประกอบจากภายในกลมยอย

แตละกลม 4.สมเลอกกลมยอยหลายกลมทเกยวของกบการศกษาเชงลก

ตวอยางเชน ผ วจยตองการสมภาษณเจาหนาทฝายการโฆษณาในประเทศสหรฐอเมรกาจ านวน 100 คน ถาน ารายชอของเจาหนาท ฝายโฆษณาจ านวน 100 ชอ ไปใชการสมตวอยางชนด Simple Random ผ วจยอาจจะตองเดนทางไป 100 รฐ ในประเทศสหรฐอเมรกาเพอท าการสมภาษณ ซงเปนการสนเปลอง และเสยเวลามาก จงควรใชวธการเลอกตวอยางแบบ Cluster Random Sampling โดยขนแรกท าการแบงประชากรชนด Stratified คอ แบงประชากรตามรฐ จากนนเลอกเมองจากรฐเหลานน ตอไปเลอกบรษทจากเมองทเลอกไว และขนสดทายเจาหนาทฝายโฆษณากจะถกสมภาษณ ในแตละระยะของการสมตวอยางโดยวธ Cluster การสมตวอยางลกษณะน จะใชวธการสมหลายวธ เชน Simple, Stratified, หรอ Systematic Random Sampling จะถกน ามาใชดวย จงมกเรยกการสมตวอยางลกษณะอกชอหนงวา “Multistage Sampling” การก าหนดขนาดของกลมตวอยาง(Sample Size) โดยทว ๆ ไปอาจกลาวไดวาการเลอกตวอยางทมขนาดใหญจะเปนตวแทนของประชากรไดดกวาตวอยางทมขนาดเลก และความคลาดเคลอนจะลดลงเมอขนาดของตวอยางเพมสงขน ค าถามทมกถก

ยกขนมาถามกคอ ตวอยางขนาดใหญเทาไรจงจะเพยงพอ โดยความเปนจรงแลวไมมกฎขอใดในการพจารณาขนาดของตวอยาง อยางไรกตามสงทควรถกน ามาพจารณากคอ ความคลายคลง ความเปนหนงเดยวกน ความเหมอนกน (Homogeneity) ของประชากร และชนดของการเลอกตวอยางทถกน ามาใช ถาป ร ะ ช า ก ร ม ค ว า ม ค ล า ย ค ล ง ก น ม า ก ห ร อ ม ค ว า ม เ ห ม อ น ก น ใ น ทก ๆ ชนดของตวแปร ขนาดของตวอยางทเลกกควรจะเพยงพอ ในทางกลบกนถาผ วจยตองการใหเกดความชดเจนมากเกยวกบประชากรขนาดของตวอยางทมขนาดใหญกเปนสงจ าเปนเพอเปนตวแทนทถกตองของประชากร นอกจากนนถาใชการเลอกตวอยางลกษณะทค านงถงความมโอกาสถกเลอก (probability sampling methods) กสามารถใชขนาดตวอยางทมขนาดเลกได แตถาใชการเลอกตวอยางชนดทไมค านงถงความมโอกาสถกเลอก ( Non-probability sampling methods) กจ าเปนตองใชกลมตวอยางขนาดใหญ โดยสรปการเลอกตวอยางแตละวธทงขอดและขอเสย ในการวจยเรองหนง ๆ อาจใชวธการเลอกตวอยางวธเดยว หรอหลายวธรวมกน ทงนขนอยกบดลยพนจของผวจย ซงตองค านงถงการเปนตวแทนทดของประชากร มจ านวนตวอยางทพอเหมาะและการไมมคตในการเลอกตวอยาง การประมาณขนาดของกลมตวอยางจะมขนาดใหญหรอเลกนนขนอยกบเรองทผ วจยก าลงศกษา โดยมหลกเกณฑกวางๆ คอ ถาเรองใดตองการความสมบรณ และถกตองมากกตองใชกลมตวอยางทมขนาดใหญ แตถาตองการขอมลเพยงคราวๆ ขอมลผดพลาดบางเลกนอยกไมกระทบกระเทอนมากนก กใชกลมตวอยางทมขนาดเลกลงหนวย แตทงนทงนนกตองขนอยกบผ วจยเองวาในการทจะตดสนใจวาจะใชกลมตวอยางเทาใด ซงควรจะพจารณาองคประกอบดงตอไปนดวย

1. การก าหนดความถกตอง หมายถง ผวจยตองก าหนดหรอพจารณาวาเรองทผวจยก าลงศกษานนตองการความถกตองแมนย าเพยงใด หรอผ วจยยอมใหผลการวจยเกดความผดพลาดเทาใดในระดบความมนใจเชน ผวจยยอมใหเกดความผดพลาด 1% ทระดบความเชอมน 99% ซงนนหมายถง คาทศกษาไดจากลมตวอยางจะคาดเคลอนไปจากคาของประชากรทงหมดอยระหวาง +1 ถง-1% 2. ขอบเขตของประชากร คอ ถาเรองวจยทผ วจยก าลงศกษามขอบเขตกวางมากกตองใชกลมตวอยางจ านวนมากดวยเชน การศกษาทวประเทศ 3. ธรรมชาตของประชากร คอ ถาประชากรมคณลกษณะทผวจยตองการศกษามความแตกตางกนมาก ผ วจยจะตองก าหนดขนาดของกลมตวอยางใหมจ านวนมากกวากลมประชากรทมคณลกษณะคลายคลงกนเพอสามารถแบงกลมเปนกลมยอยๆ ส าหรบศกษาตามลกษณะทแตกตางกนอยางเพยงพอ 4. ลกษณะของเรองวจย คอ การวจยบางประเภทจงไมเปนตองใชกลมตวอยางเปนจ านวนมากเชน การวจยเชงทดลอง เพราะการใชกลมตวอยางจะท าใหการควบคมสภาพการทดลองนนยาก และการวจยใชวธการสมภาษณเปนรายบคคลจะใชกลมตวอยางนอยกวาการสงแบบสอบถามใหตอบ

ตารางท 8.4 ขนาดของตวอยางประชากรทระดบความมนยส าคญ .01 ( หรอ 3 σ Confidence Interval) คดขนาดของความคลาดเคลอน (e) เปนรอยละ และสมประสทธของความผนแปรเทากบ 0.5

ขนาดของ

ประชากร (N) ขนาดของตวอยางประชากร (n) ส าหรบความคลาด

เคลอนทก าหนด (e) คดเปนรอยละ

1% 2% 3% 4% 5% 500 - - - - -

1,000 - - - - 474 1,500 - - - 726 563 2,000 - - - 826 621 2,500 -- - - 900 662 3,000 - - 1,364 958 692 3,500 - - 1,458 1,003 716 4,000 - - 1,539 1,041 735 4,500 - - 1,607 1,071 750 5,000 - - 1,667 1,098 763 6,000 - 2,903 1,765 1,139 783 7,000 - 3,119 1,842 1,171 798 8,000 - 3,303 1,905 1,196 809 9,000 - 3,462 1,957 1,216 818 10,000 - 3,600 2,000 1,233 826 15,000 - 4,091 2,143 1,286 849 20,000 - 4,390 2,222 1,314 861 25,000 11,842 4,592 2,273 1,331 869 50,000 15,517 5,056 2,381 1,368 884 100,000 18,367 5,325 2,439 1,387 892

22,500 5,625 2,500 1,406 900

ตารางท 8.5 ขนาดของตวอยางประชากรทระดบความมนยส าคญ .05 ( หรอ 2 σ Confidence Interval) คดขนาดของความคลาดเคลอน (e) เปนรอยละ และสมประสทธของความผนแปรเทากบ 0.5

ขนาดของ

ประชากร (N) ขนาดของตวอยางประชากร (n) ส าหรบความคลาดเคลอนท

ก าหนด (e) คดเปนรอยละ

1% 2% 3% 4% 5% 10% 500 - - - - 222 83

1,000 - - - 385 286 91 1,500 - - 638 441 316 94 2,000 - - 714 476 333 95 2,500 - 1,250 769 500 345 96 3,000 - 1,364 811 517 353 97 3,500 - 1,458 843 530 359 97 4,000 - 1,538 870 541 361 98 4,500 - 1,607 891 549 367 98 5,000 - 1,667 909 556 370 98 6,000 - 1,765 938 566 375 98 7,000 - 1,842 959 574 378 99 8,000 - 1,905 976 580 381 99 9,000 - 1,957 989 584 383 99 10,000 5,000 2,000 1,000 588 385 99 15,000 6,000 2,143 1,034 600 390 99 20,000 6,667 2,222 1,053 606 392 100 25,000 7,143 2,273 1,064 610 394 100 50,000 8,333 2,381 1,087 617 397 100 100,000 9,091 2,439 1,099 621 398 100

10,000 2,500 1,111 625 400 100

ความคลาดเคลอนและความมอคตในการเลอกตวอยาง (Sampling Error and Sampling Bias) ความคลาดเคลอนของการเลอกตวอยางหมายถง ความแตกตางระหวาขอมลทไดรบการเลอกตวอยางกบขอมลทควรไดรบ ถาน าประชากรทงหมดมาวด ความคลาดเคลอนอาจอยในขอมลของตวอยางแมวาจะใชความระมดระวงเปนอยางมากแลวกตามในขนตอนการเลอกตวอยางความคลาดเคลอนของการเลอกตวอยางจงไมไดภายใตการควบคมของผวจย ความแปรผน ความคลาดเคลอนมโอกาสเกดไดเมอตวอยางถกเลอกเพอเปนตวแทนของประชากร ดงนนความคลาดเคลอนของการเลอกตวอยางจงเกดโดยโอกาส แตความมอคตในการเลอกตวอยางเกดจากผ วจย เกดขนเมอตวอยางถกเลอกอยางไมระมดระวง เชน การใชกระดาษทมความหนา ขนาดไมเทากนเขยนรายชอประชากรลงไปเพอการจบฉลาก เปนตน วธการเลอกตวอยางโดยไมค านงถงความมโอกาสถกเลอกทก ๆ วธกอใหเกดมอคตในการเลอกตวอยางไดทงสน ตารางท 8.6 การเปรยบเทยบการสมตวอยางแบบใชความนาจะเปน ประเภทการสม

ตวอยาง วธการ ขอด ขอเสย

การสมตวอยางแบบงาย คาใชจาย : สง ความนยมใช : ปานกลาง

-แตละองคประกอบของประชากรมโอกาสถกเลอกเปนกลมตวอยางเทากน -ออกแบบสมตวอยางโดยการสมตวอยางจากตารางหรอวธการทสรางขน

-ท าไดโดยการเรยบเรยงล าดบตามตวเลข

-ตองมรายการขององคประกอบของประชากร -ใชเวลานานในการเกบขอมล -กลมตวอยางตองมขนาดใหญ -เกดขอผดพลาดมาก

การสมตวอยางแบบระบบ คาใชจาย : ปานกลาง ความนยมใช : ปานกลาง

-เลอกองคประกอบประชากรจากการก าหนดจดเรมตนและเลอกกลมตวอยางตามระยะชวงทเวนโดยเกบทก k

-นกวจยควบคลมขนาดกลมตวอยางในแตละชน -เพมประสทธภาพทางสถต -เตรยมขอมลกลมยอยเพอการวเคราะห -สามารถใชวธการสมตวอยางในแตละชนตางกน

-ขอผดพลาดจะเพมขนถากลมตวอยางทเลอกมระดบตางกน -มคาใชจายสงถามการสมตวอยางทกชน

การสมตวอยางแบบแบงชน คาใชจาย : สง ความนยมใช : ปานกลาง

-แบงประชากรออกเปนประชากรกลมยอยหรอแบงตามระดบชน จากนนใชการสมตวอยางแบบงายเลอกตวอยางในแตละชน ผลทไดอาจจะมการถวงน าหนกและรวมกน

-นกวจยควบคมขนาดกลมตวอยางในแตละชน -เพมประสทธภาพทางสถต -เตรยมขอมลกลมยอยเพอการวเคราะห -สามารถใชวธการสมตวอยางในแตละชนตางกน

-นกวจยควบคลมขนาดกลมตวอยางในแตละชน -เพมประสทธภาพทางสถต -เตรยมขอมลกลมยอยการวเคราะห -สามารถใชวธการสมตวอยางในแตละชนตางกน

การสมตวอยางแบบกลม คาใชจาย : ปานกลาง ความนยมใช : สง

-แบงประชากรออกเปนกลมยอยโดยภายในกลมยอยจะมความตางกน และจะเลอกสม

-สามารถประมาณคาพารามเตอรของประชากรทเหมาะสมโดยไมอคต

-สามารถประมาณคาพารามเตอรของประชากรทเหมาะสมโดยไมอคต

บางสวนเพอการศกษาวจย -คาใชจายตอตวอยางต าโดยเฉพาะหากแบงตามพนท -สามารถท าไดงายโดยไมตองมรายการประชากร

-คาใชจายตอตวอยางต าโดยเฉพาะหากแบงตามพนท -สามารถท าไดงายโดยไมตองมรายการประชากร

การสมตวอยางแบบหลายชนตอน คาใชจาย : ปานกลาง ความนยมใช : ปานกลาง

-การเกบรวบรวมขอมลโดยใชเทคนคขางตน

-อาจจะลดคาใชจายถาผลทไดจากขนแรกมขอมลเพยงพอกบการสมตวอยางแบบแบงชนหรอแบบแบงกลมประชากร

-อาจจะลดคาใชจายถาผลทไดจากขนแรกมขอมลเพยงพอกบการสมตวอยางแบบแบงชนหรอแบบแบงกลมประชากร

ทมา : D.Cooper and P.Schindler.(2011).การวจยธรกจ <Business Research Methods 10/e)>(ยวด ภส าล จนตนย ไพรสณฑ เอกพงศ กตตสาร นวพงศ ตณฑดลก และเบญจมาภรณ อศรเดช ,ผแปลและเรยบเรยง) กรงเทพฯ : แมคกรอ-ฮล. สรป

1. การสมตวอยางขนอยกบหลกฐานสนบสนน คอตวอยางจะตองมความเหมอนกนมากพอ ในประชากรทจะสามารถใชในบางตวอยางเพอแสดงคณลกษณะของประชากรทงหมดและแมวาบางองคประกอบของตวอยางจะมคาต ากวาหรอสงกวาทก าหนดในกลมประชากร คาเฉลยทไดจะตองสามารถใชประมาณคาเฉลยของประชากร

2. กลมตวอยางทดจะตองมความถกตองและเทยงตรง ความถกตองของกลมตวอยาง จะตองมอคตนอยทสดหรอไมมเลยหรอมคาแปรปรวนทมระบบ กลมตวอยางทมความเทยงตรงเพยงพอคอกลมทมคาผดพลาดทอยในระดบทยอมรบไดในการศกษา

3. การพฒนากลมตวอยาง ตองสามารถตอบค าถามดงตอไปนคอ 3.1 ประชากรทเปาหมายในงานวจย 3.2 คาพารามเตอรทสนใจ 3.3 ขอบเขตของกลมตวอยาง 3.4 วธการทเหมาะสมในการสมตวอยาง 3.5 ขนาดของกลมตวอยางทเหมาะสม

4. เทคนคการสมตวอยางประกอบดวย กรสมแบบใชความนาจะเปนคอการสมเลอก ตวอยางโดยการควบคมวธการททกสวนของประชากรทมโอกาสถกเลอกเทากน ซงวธทงายทสดคอการสมตวอยางแบบงาย และการสมตวอยางแบบไมใชความนาจะเปนคอการเลอกตวอยางโดยไมใชการสมเมอแตละกลมตวอยางในประชากรขนาดใหญมคณลกษณะเฉพาะ

5. การสมตวอยางแบบมความซบซอนจะใชเมอการสมตวอยางท าไดยากและมคาใชจายสง ประกอบดวย4ประเภทคอ

1. การสมตวอยางแบบระบบ คอ การเรมสมจาก 1 ถง k และการเลอกทก k ตวอยาง ในประชากร

2. การสมตวอยางแบบแบงชน คอ การแบงประชากรออกเปนกลมยอยเปนล าดบชน และเลอกวธการสมในแตละชน เหมาะกบการแบงกลมยอยทมจ านวนไมมากนก

3. การสมตวอยางแบบแบงกลม คอ การแบงประชากรเปนกลมยอยตามความสะดวก และเลอกสมกลมทตองการศกษา จะมประสทธภาพทางสถตนอยเนองจากมคณลกษณะทเหมอนกนในกลมมากแตประหยดคาใชจายถาประชากรมการกระจายตวตามพนทหรอตามชวงเวลา และ

4. การสมตวอยางแบบหลายชน คอ การใชมากกวาเทคนคเดยวในการสมตวอยาง แบบไมใชความนาจะเปนจะมประโยชนเมอการสมตวอยางแบบใชความนาจะเปนไมสามารถใชไดเนองจากไมสามารถหาประชากรได

ค าถามทายบท

1. จงอธบายความหมายและค าศพทในการสมตวอยางดงตอไปน • ประชากร • ประชากรทมจ านวนจ ากด • ประชากรทมจ านวนไมจ ากด • ประชากรกลมตวอยาง • หนวยขอมลหรอสมาชก

• หนวยของการสมตวอยาง • ขอบเขตในการสมตวอยาง หรอกรอบการสม • คาพารามเตอรและคาสถต • การสมตวอยาง 2. จงอธบายสาเหตทท าใหในการวจยไมสามารถศกษาประชากรทงหมด 3. จงอธบายขนตอนของการสมตวอยางมาใหเขาใจ 4. จงอธบายแนวความคดวธการเลอกสมโดยไมใชหลกทฤษฎความนาจะเปนวาเปนอยางไร 5. จงอธบายแนวความคดการเลอกสมโดยใชหลกทฤษฎความนาจะเปนวาเปนอยางไร 6. จงอธบายวธการสมแบบโดยไมใชหลกทฤษฎความนาจะเปนดงตอไปน • การสมตวอยางตามความสะดวกหรอแบบบงเอญ • การสมตวอยางแบบเจาะจง หรอการสมตวอยางโดยใช วจารณญาณ • การสมตวอยางแบบก าหนดจ านวน • การสมตวอยางแบบกอนหมะ 7. จงอธบายวธการสมแบบโดยใชหลกทฤษฎความนาจะเปนดงตอไปน • การสมแบบงาย • การสมตวอยางแบบมระบบ • การสมตวอยางแบบระดบชน • การสมตวอยางแบบกลม 8. ขอควรพจารณาการก าหนดขนาดของกลมตวอยางมอะไรบาง