บทท 1 บทนา (Introduction)

1.1 ระบบสารสนเทศภมศาสตร ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographical Information Systems - GIS) เปนสวนหนงของระบบ

สารสนเทศ (Information System) ทออกแบบสาหรบการทางานกบขอมลเชงตาแหนง (spatial) หรอระบบพกดทางภมศาสตร (Geographic Coordinates) ในอกความหมายหนงอาจจะกลาวไดวา GIS เปนฐานขอมลชนดหนง (Database System) ซงมคณสมบตเฉพาะในการอางองเชงตาแหนง GIS ในยคใหมสามารถทจะเกบและจดการขอมลเชงลกษณะ (Attribute Data) GIS สามารถทจะออกแบบใหเปนไปตามวตถประสงคของผใช เชน แผนทถนน แผนทภมอากาศ แผนทพช แผนทการใชประโยชนทดน เปนตน แผนท (map) เปนระบบสารสนเทศชนดหนง ซงเกบรวบรวมขอมลตาง ๆ ในรปของการวเคราะหตความ และขอมลเหลานกสามารถนามาใชเปนเครองชวยในการตดสนใจ แผนทควรจะมคณสมบตในการถายทอดขอมลอยางชดแจงมความหมายตรงไปตรงมาตอผใชจงจะไดชอวามประโยชนสงสด ขอมลภมศาสตรแตเดมจะเกบไวในรปของแผนทขอมลแอนะลอก (analog) ตอมาเมอมการพฒนาระบบคอมพวเตอรขนมากทาใหมการทาแผนทดวยระบบคอมพวเตอรมากขน ในปจจบนนหนวยงานและองคการหลาย ๆ แหงไดทมเทงบประมาณจานวนมหาศาลเพอพฒนาระบบ GIS และฐานขอมล GIS ประกอบกบในปจจบนน ราคา Hardware และ Software ไดลดลง และโปรแกรมดาน GIS ทมอยหลากหลาย กใชไดงายขน จงทาใหคนจานวนมากสามารถเขาสระบบ GIS ไดงาย ความตองการในเรอง การจดเกบ การวเคราะห และการแสดงผลขอมลดานสงแวดลอมทสลบซบซอนไดนาไปสการใชคอมพวเตอรในการจดการขอมล และการสรางระบบสารสนเทศ ขนสง (Tomlinson, 1976) การทจะใชขอมลเชงพนทใหมประสทธภาพนนขนอยกบความสามารถของระบบทใชอยในการแปลงขอมลใหสามารถนาไปใชประโยชนได (Marble and Peuquet, 1983) ดงนน GIS จงจดไดวาเปนเครองมอทมความสาคญตอการนามาใชในการวเคาระหขอมลและสามารถถายทอดความรเกยวกบพนผวโลกในเชงรปภาพ (graphic) ได การตดสนใจของมนษยในเรองตาง ๆ นนมกจะมขอจากดโดยปจจยทางดานภมศาสตร เชนรถดบเพลงถกสงไปยงแหลงทเกดเพลงไหมโดยใชเสนทางทสามารถเดนทางไปไดเรวทสด การศกษาเรองเชอโรคทาไดโดยการเขาไปในพนทกาเนดแหลงเชอโรค และดอตราการระบาดของเชอโรค การวางแผนดานการขยาย ตวเมองขนอยกบการวเคราะหทซบซอนของรปแบบเมอง เปนตน

2

ตงแตป ค.ศ. 1988 - 1993 จานวนผใช GIS เพมขนอยางรวดเรว โดยไดกระจายไปอยตามสวนตาง ๆ ทงในมหาวทยาลย ภาครฐบาล และภาคเอกชน GIS ทใชกนอยในประเทศไทยมหลายระบบ เชน ARC/INFO, ArcView, PAMAP, ILWIS, SPANS และ SYNERCOM เปนตน (Hastings, 1990)

1.2 คานยามของ GIS

ค.ศ. 1986 Burrough : ชดของเครองมอทมความสามารถในการเกบ (Collecting) รกษา (Storing) คนหา (Retrieving) และแสดงผล (Displaying) ขอมลภมศาสตรทปรากฏอยตามธรรมชาต (Real World) ค.ศ.1988 Goodenough : เปนระบบทใชในการจดการขอมลในเชงตาแหนงและขอมลเชงบรรยาย

ค.ศ.1995 Worboys : เปนระบบคอมพวเตอรทมความสามารถในการเกบขอมล การจดการขอมล การวเคราะหขอมล การแสดงผลขอมล และการจดทาแบบจาลอง (Model) GIS ทมประสทธภาพควรมลกษณะดงน : - สามารถรบขอมลไดจากหลาย ๆ แหลง - เปลยนรปไปไดหลาย ๆ แบบ - ความสามารถในการเกบขอมล

- ความสามารถในการคนคน (retrieve) และจดการในการวเคราะห โปรแกรมคอมพวเตอรหลายชนดสามารถใชในการจดการขอมลภมศาสตรได เชน : (1) Spreadsheets (เชน Lotus 1-2-3, EXCEL, Microsoft Access) การใช Spreadsheets สามารถเกบขอมลตามแนวนอน และตามแนวตงไดมาก เหมาะสาหรบการจดการในเชงคณตศาสตร และการสรางกราฟ มกจะใชรวมกบ GIS เสมอ (2) Data Base Management Systems- DBMS DBMS เปนกลมของโปรแกรมทสามารถใชในการจดการ และการรกษาขอมลในฐานขอมล ซงรวบรวมรายละเอยดดานพนทและขอมลเชงลกษณะเอาไว DBMS สามารถจดการขอมลเชงลกษณะไดอยางเดยว (ไมสามารถจดการดานพนท เชน แผนทได) แตกเปนสวนหนงของ GIS เชน โปรแกรม Oracle และ dBase เปนตน (3) Computer Aided Design ระบบ Computer Aided Design (CAD) เชน Auto Cad ใชในการเกบและจดการขอมลจากการวาด เชนจด เสน และเสนรอบรปทเกบไวในระบบเวคเตอร ซอฟตแวรของ CAD ไดรบการพฒนาในระดบสง และมความสามารถในการแสดงภาพไดดมาก แตมไดออกแบบมาใชในการจดการเชงพนท หรอแสดงแผนทแรสเตอร

3

(4) Cartographic packages ใชแสดงรายละเอยดจากฐานขอมล และใชในการผลตแผนททมคณภาพสงตามมาตรฐานดานการออกแบบแผนท เชน Aldus freehand และ Cartographix

1.3 องคประกอบของระบบ GIS (The Components of a GIS )

แบงออกไดเปน 5 สวนใหญ คอ (ภาพท 1.1) 1. ฮารดแวร (Computer Hardware ) 2. ซอฟตแวร (Computer Software ) 3. ขนตอนการดาเนนงาน (Procedures) 4. ผใช หรอบคลากร (Users หรอ Peopleware)

ภาพท 1.1 องคประกอบของระบบ GIS

ฮารดแวรไดแกเครองคอมพวเตอรและอปกรณตอพวงอน ๆ ทชวยในการทางานของเครอง

คอมพวเตอร (ภาพท 1.2)

4

ภาพท 1.2 องคประกอบดานฮารดแวรทสาคญของ GIS ทมา: ดดแปลงจาก Burrough (1986)

- CPU (Central Processing Unit) : เชอมตอเขากบ จานบนทกขอมล เชน disk หรอ Tape เพอเตรยม เนอทไวสาหรบการเกบขอมล หรอโปรแกรมตางๆ - Digitizer หรอ Scanner :ใชสาหรบการแปลงขอมลแผนทหรอขอมลตาง ๆ ใหอยในรปแบบทสามารถอานไดโดย Computer - Plotter หรออปกรณอน ๆ ทใชแสดงผล (Display Device) ใชสาหรบแสดงผลการประมวลขอมล - Tape Drive: ใชสาหรบเกบขอมลตลอดจนโปรแกรมตาง ๆ ไวบนแผนแมเหลก หรอ ตดตอกบระบบอน ๆ - VDU (Visual Display Unit) : เปนหนวยแสดงภาพ ซงผใชจะใชในการตดตอกบเครอง คอมพวเตอร

GIS ควรประกอบดวย Hardware ทมคณสมบตดงน : 1. มกราฟฟคสส (Color Graphic) เนองจาก GIS ใชแผนทเปนหลก จงตองการอปกรณแสดง ภาพซงสามารถแสดงลายเสนได หากมลายเสนมากขน จงจาเปนตองจาแนกดวยส เพอชวยในการแบงแยกไดดขน 2. มจานแมเหลกเพอเกบฐานขอมลในการเกบแผนทและคาอธบายตาง ๆ ดงนนปรมาณความจของจานแมเหลกจะตองมมากพอสามารถบนทกและคนหาขอมลไดรวดเรว 3. มขดความสามารถในการคานวณ GIS ไดถกนามาวเคราะหรวมกบแผนท ดงนนคอมพวเตอรจะตองทาหนาทในการคานวณอยางมากมายจากขอมลซงเกบไวบนจานแมเหลกโดยเฉพาะอยางยงขอมลสวนทเปน "แผนท"

5

ซอฟตแวร คอกลม หรอโปรแกรมทใชในการทางาน ประกอบดวยหนวยคาสงยอย 5 หมวด (ภาพท 1. 3) คอ 1. หนวยปอนขอมล (Data Input) 2. หนวยจดการฐานขอมล (Database Management) 3. หนวยแสดงผลและรายงาน (Display and Reporting) 4. หนวยปรบเปลยนและแปลงขอมล (Data Transformation) 5. หนวยเชอมตอระหวางเครองมอกบผใช (Query Input)

ภาพท 1.3 องคประกอบซอฟตแวรหลกของระบบ GIS ทมา: ดดแปลงจาก Burrough (1986)

1.4 บคลากรในงาน GIS

บคลากรในงาน GIS ควรจะประกอบดวย : 1. ผจดการ (หรอผอานวยการ) ควรมความรกวาง ๆ เกยวกบ GIS รขดความสามารถ และขอจากด

ของฐานขอมล งานบรหารบคคล ประสานงานกบผใช ตลอดจนหาเงนสนบสนน 2. นกวเคราะห GIS มความร GIS ด สามารถออกแบบฐานขอมลและวธใช สอความตองการ และถายทอด 3. ผจดการฐานขอมล มความรในการออกแบบฐานขอมลในการประยกต GIS ในหนวยงานของตน เขาใจในหลกการทาแผนทและฐานขอมล ฯลฯ 4. นกแผนท ซงสนบสนนงาน GIS ใน 2 ลกษณะ คอ ลกษณะการปอนขอมล และลกษณะแสดงผลเปนแผนท 5. ผบรหารระบบคอมพวเตอรทมความรความชานาญในการรกษาคอมพวเตอรทงหมด Hardware/Soft ware ตลอดจนอปกรณประกอบตาง ๆ

6

6. พนกงานเขยนโปรแกรมคอมพวเตอร ตองทราบระบบการทางาน GIS สามารถเขยนโปรแกรมเปนภาษาตาง ๆ ไดเชน C, C++, Basic, Pascal, Java, FORTRAN และภาษาอน ๆ ทคลายกน 7. ผใช (End Users) สาคญมาก หากขาดผใชกจะไมม GIS ผใช ตองมความรความเขาใจในขดความสามารถของตนและสนบสนนดานการเงนแกหนวยงานทม GIS ฯลฯ

1.5 ความสามารถของ GIS

Murai (1999) ไดอธบาย ความสามารถของ GIS ในการตอบคาถามดงน (ภาพท 1.4)

• คาถามเกยวกบตาแหนงทตง (Locational Question ; what exists at a particular location) เชน มอะไรอยทตาแหนงหนง ? What is at......?

• คาถามเกยวกบเงอนไข มพนทใดบางทตรงกบเงอนไขทกาหนดขน (Conditional Question ; which locations satisfy certain conditions) เชน อยทไหน ? Where is it.....?

• คาถามเกยวกบแนวโนมการเปลยนแปลงทเกดขน สามารถบงบอกเหตการณทางภมศาสตรหรอแนวโนมของการเปลยนแปลง (Trendency Question ; identifies geographic occurrence or trends that have changed or in the process of changing) เชนมการเปลยนแปลงอยางไร ? หรอกระบวนการทเกดการเปลยนแปลง เชน How has it changed........?

• คาถามเกยวกบความสมพนธ การวเคราะหความสมพนธในเชงพนทของสงตาง ๆ (Relational Question : analyzes the spatial relationship between objects of geographic features) เชน ขอมลชนดใดทเกยวของกบการวเคราะห - Which data are related ........?

• คาถามเกยวกบแบบจาลอง (Model Based Question) เชน คาถามทขนตนดวย What if.......?

ภาพท 1.4 ฟงกชนท ใชในกระบวนการของระบบสารสนเทศภมศาสตร ทมา : Murai (1999)

7

1.6 การประยกตใช GIS

ปจจบนระบบสารสนเทศภมศาสตรถกนาไปใชประยกตอยางแพรหลาย ทงองคกรรฐบาล องคกรปกครองสวนทองถน และองคกรเอกชน เนองจากประสทธภาพในการดาเนนงานของระบบสารสนเทศภมศาสตร ประกอบกบระบบซอฟตแวรทางดานนถกพฒนาใหมประสทธภาพในการทางานทสงขนและใชงานงายมากขน รวมทงการทมสวนขยายเพอชวยการดาเนนงานทสะดวกมากขน (มหาวทยาลยเชยงใหม, 2550) ตวอยางของการประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตรสามารถสรปได ดงน 1. ดานการเกษตร ประยกตใชรวมกบขอมลดาวเทยมในการกาหนดเขตเศรษฐกจของพชทสาคญ เชน ขาว ออย และยางพรา เปนตน 2. ดานปาไม นกปาไม อาจจะสนใจทจะนามาประยกตในการประเมนพนทปาไม การคานวณปรมาตรของเนอไม 3. ดานการใชประโยชนทดน นกวชาการดานการใชประโยชนทดนสนใจสรางฐานขอมลการใชประโยชนทดน โดยรวบรวม

ขอมลจากแผนทภมประเทศ ภาพถายทางอากาศ และขอมลดาวเทยม อยางตอเนอง เพอใชประกอบในการ

วางแผนใหเหมาะสม และเปนขอมลทเปนประโยชนกบหนวยงานทเกยวของ นอกจากนยงสามารถนามา

ศกษาเรองการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนและสงปกคลมดนไดด ดวย

4. การประยกตใชในการบรหารจดการสงแวดลอม โดยการวเคราะหเพอกาหนดพนทอนรกษ การกาหนดพนทเหมาะสมในการประกอบกจกรรมทม

ผลกระทบตอสงแวดลอมใหนอยทสด และการวางแผนเพอปองกนการเกดมลพษ เปนตน 5. การประยกตเพอการบรหารจดการขององคกรปกครองสวนทองถน

ไดแกการจดทาระบบแผนทภาษ เพอใชในการประเมน ตดตาม และจดเกบภาษขององคกรปกครองสวนทองถน ทเกยวของกบภาษทดน ภาษโรงเรอน ภาษปาย เนองจากองคกรปกครองสวนทองถนจะสามารถใชขอมลเชงพนทเพอการจดเกบภาษไดอยางมประสทธภาพ 6. การประยกตเพอบรหารจดการสาธารณปโภคและสาธารณปการ

เชน การวเคราะหเพอการจดการดานการจราจร การวางแผนซอมบารงระบบประปาและไฟฟา การประเมนและวางแผนขยายเครอขายการใหบรการประปาและไฟฟา เปนตน 7.การประยกตใชเพอปองกนอาชญากรรมโดยการวเคราะหพนทเสยงตอการเกดอาญชากรรม หรอการวเคราะหเพอหาความสมพนธเชงพนทตอการเกดอาญชากรรม เพอนาไปใชวางแผนในการปองกนและปราบปราม

8

8. การประยกตเพอบรหารจดการสาธารณภย เชน การวเคราะหพนทเสยงตอการเกดอทกภย ดนถลม และภยแลง เพอใชสาหรบการวางแผนปองกนและการเตอนภย การวเคราะหเพอกาหนดรปแบบการเขาถงพนทเกดสาธารณภยการพฒนาระบบเพอชวยเลอกเสนทางเดนทางจากจดเกดอบตเหตไปยงโรงพยาบาล เปนตน 9. การประยกตเพอใหบรการอานวยความสะดวก ไดแกการพฒนาระบบนาทางตดรถยนตเพอบอกเสนทางการเดนทาง การใหขอมลสถานททองเทยวแกนกทองเทยว 10. การประยกตใชในเชงธรกจ โดยการวเคราะหหาพนทในการใหบรการลกคา การกาหนดทาเลทตงทเหมาะสมสาหรบการประกอบธรกจ การวเคราะหเสนทางสาหรบการขนสงสนคา การวเคราะหทาเลทตงสาหรบการวางโครงขายการใหบรการ

1.7 สรป ระบบสารสนเทศภมศาสตร เปนวชาทเกยวของกบการคนหาขอมล การจดเกบขอมล การจดการ และการวเคราะหขอมล ตลอดจนการแสดงผลขอมลทไดจากการวเคราะห ในรปแบบตาง ๆ เชน กราฟ แผนท และตาราง เพอสามารถทาใหผทเกยวของนาไปใชงานไดอยางมประสทธภาพ ขอมลสารสนเทศภมศาสตรประกอบไปดวยสองสวนใหญ คอ (1) ขอมลเชงพนท ซงไดแกขอมลทปรากฎอยในธรรมชาต มตาแหนงทตงทสามารถอางองไดดวยพกดภมศาสตร และมขนาดรปรางแตกตางกนออกไป มกแสดงดวยแผนทตาง ๆ เชนแผนทภมประเทศ (2) ขอมลเชงคณลกษณะ ไมไดแสดงรายละเอยดเกยวกบตาแหนง แตอธบายเกยวกบคณลกษณะสมบตของขอมลเชงพนท เชน ความกวาง ความยาว ความสง ความลก เปนตน

จะเหนไดวาระบบสารสนเทศภมศาสตรเปนระบบคอมพวเตอรทประกอบไปดวยฮารดแวรซอฟตแวร ฐานขอมล และผใช เปนระบบทมความสามารถในการตอบคาถามเกยวกบตาแหนงทตง คาถามเกยวกบเงอนไข คาถามเกยวกบแนวโนมการเปลยนแปลงทเกดขน สามารถบงบอกเหตการณทางภมศาสตรหรอแนวโนมของการเปลยนแปลงในนาคตได คาถามเกยวกบความสมพนธ การวเคราะหความสมพนธในเชงพนทของสงตาง ๆ ระบบสารสนเทศภมศาสตรสมารถนาไปปประยกตใชงานไดอยางกวางขวาง ทงองคกรรฐบาล องคกรปกครองสวนทองถน และองคกรเอกชน ไดอยางมประสทธภาพ

9

บทท 2 ขอมล และโครงสรางของขอมลสารสนเทศภมศาสตร

2. 1 บทนา

ในบทนจะไดอธบายเกยวกบประเภทและโครงสรางของขอมลสารสนเทศภมศาสตร ตลอดจนการจดเกบขอมลใหอยในรปแบบทสามารถนามาใชในการวเคราะหไดอยางเหมาะสม และจะไดกลาวถงขอไดเปรยบ- เสยเปรยบระหวางโครงสรางแบบแรสเตอร และโครงสรางแบบเวกเตอร การสรางความสมพนธของขอมลเชงพนทประเภทจด เสน และพนทในงาน GIS

2.2 ขอมลสารสนเทศภมศาสตร

ขอมลสารสนเทศภมศาสตรแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ (1) ขอมลเชงพนท หรอเชงตาแหนง (Spatial Data) (2) ขอมลเชงคณลกษณะ (Attribute) ขอมลเชงตาแหนงและขอมลเชงคณลกษณะ จะถกจดรวบรวมไวในลกษณะฐานขอมลภมศาสตร

(Geographic Database) ถากลาวถงขอมลเชงตาแหนงกมกจะมคาถามวา อยทไหน? – Where is it ? และถากลาวถงขอมลเชง

ลกษณะ กจะมคาถามวา คออะไร ?- What is it ?

2.3 ขอมลเชงตาแหนง

2.3.1 ขอมลเชงตาแหนงประกอบดวยขอมล 3 ชนดดวยกน คอ (1) จด (points) (2) เสน (lines) (3) พนท (Surfaces or Polygons) ดงแสดงในภาพท 2.1

10

ภาพท 2.1 ขอมลเชงตาแหนง ทมา: GDTA (2001)

ขอมลจด เปนรปแบบของขอมลเชงตาแหนงทมขนาด แตไมมระยะทาง หรอ ความยาว มมตเปน0 (Zero Dimensional Objects) แสดงตาแหนงในพนท เชน ทตงของเมอง จดสงเกต และตาแหนงของนาพ เปนตน ขอมลเสน หมายถงวตถทมหนงมต (One Dimension) มตาแหนง (position)ในพนท มความยาว แตไมมความกวาง เชน ถนน แมนา และทางเดน เปนตน ขอมลพนท หมายถงวตถทมสองมต (Two-Dimensional Spatial Objects) ซงนอกจากจะมตาแหนง แลว ยงมความยาว (length) และความกวาง (width) อกดวย เชน ขอบเขตของพนท เขตการปกครอง เปนตน

นอกจากนแลว พนผวทตอเนองกยงจดเปนขอมลเชงตาแหนง หมายถงวตถทม ขนาด คอมทง ความกวาง ความยาว และ ความสง (มปรมาตร) ใชในการทางานระดบสง

2.2.2 โครงสรางของขอมลเชงตาแหนง (Spatial Data Structure) แบงออกเปน 2 แบบ คอ เวกเตอรโมเดล ( Vector Model ) และ แรสเตอรโมเดล (Raster Model) ดง

แสดงในภาพท 2.2

11

ภาพท 2.2 โครงสรางของขอมลเชงตาแหนง

ทมา: Westen (1995) (1) เวกเตอรโมเดล โครงสรางชนดน ตาแหนงของจด เสน และพนท จะถกกาหนดโดยใชพกดซงมตาแหนงคอนขางแนนอน - จด ถกกาหนดโดยพกด X,Y เพยงคเดยว และมชอกากบ - เสน ถกกาหนดโดยพกด X,Y มากกวา 1 ค ขนไป และมชอกากบ - พนท หรอ Polygon ถกกาหนดโดยกลมของระบบพกดและมชอประกอบโดยทจดเรมตน และจดสดทายของพกดจะมคาเหมอนกน

(2) แรสเตอรโมเดล เปนรปแบบของการเกบขอมลเชงตาแหนงทประกอบไปดวยจานวนจดภาพมากมาย จดเรยงตวกนอยตามแนวนอน (row) และตามแนวตง (column) โครงสรางของขอมลแรสเตอร ชนดจดจะแสดงดวย จดภาพ 1 จด ในขณะท เสน แสดงดวยจดภาพทเรยงตอกนเปนแนวเขาดวยกน (String Of Pixels) สวนพนทจะแสดงดวยกลมของจดภาพ (Group of Pixels) อาจจะกลาวไดวาโครงสรางแบบแรสเตอรนไมเหมาะสมในการใชแสดงขอมลทเปน เสน หรอขอมล Graphic องคประกอบพนฐานของขอมลแรสเตอร คอ “จดภาพ” ซงเปนคาทแสดงคณสมบตของพนทหนง เชน ชนดของดน (Soil Type) ความสง (Altitude) คาสะทอนแสง (Reflectance Value) จากขอมลดาวเทยม หรอ ลกษณะอน ๆ ซงคณสมบตตาง ๆ เหลาน จะแทนดวยคา จดภาพ ซงเปนตวเลข (Numerical Properties) เชน ความสง ความลกของดน ทศดานลาด ฯลฯ หรออาจแสดงเปนการผสมระหวางตวเลขและตวอกษร (Alphanumeric Data) เชน ชนดของดน ซงเชอมโยงกบตารางทอธบายเกยวกบชนดของดนนน เปนตน

12

จดภาพ 1 จด จะแทนดวยคา 1 คา ซงหมายความวารายละเอยดตาง ๆ นนไดมาจากพนททถกครอบคลมดวยจดภาพ นน ในระบบ GIS เกอบทงหมด จดภาพจะมลกษณะเปนแบบสเหลยม ขนาดของจดภาพจะถกกาหนดโดย ขอบเขตของหนวยภมประเทศทเกยวของ เชน ถาขนาดของจดภาพมคา = 10 เมตร หมายความวาแตละจดภาพในแผนทจะประกอบดวยคาซงเปนตวแทนของหนวยพนททมขนาด 100 ตารางเมตร การจดเกบขอมลแรสเตอร ขนอยกบขนาดพนท ขนาดของจดภาพ และชนดของขอมลทเกบดวย โดยทวไปแลวแผนทแรสเตอร แบงออกได 2 ชนด คอ

1. 1 -bit map: แตละจดภาพ จะประกอบไปดวยคาเพยง 2 คา เปนอยางมาก คอ 1 หรอ 0 ตองการพนทในการจดเกบไมมากนก เพราะแตละจดภาพตองการเนอทเพยง 1 Bit เทานน

7. 8-bit map: หรอ 2-byte word ใน 1 จดภาพสามารถเกบโดยใชเนอทบนคอมพวเตอร 1 Byte ใน 1 Byte จะประกอบดวยหนวยยอย 8 bit ซงสามารถทจะแสดงคาไดถง 256 ระดบ (0-255) จอภาพสสามารถแสดงรายละเอยดไดเพยง 256 ระดบ ดงนน 8-bit map จงสามารถใชในการเกบ แผนทเฉพาะเรอง (Thematic Map) ซงมคาไมเกน 256 คา เชนขอมลดาวเทยม หรอขอมลภาพถายทางอากาศทไดมาจากการแสกน

โครงสรางแบบเวกเตอรและแบบแรสเตอร มขอไดเปรยบและเสยเปรยบ ในการใชงาน ดงไดสรปไวในตารางท 2.1 การเลอกใชโครงสรางชนดใดชนดหนง จะขนอยกบสถานการณทเหมาะสม เชนโครงสรางแบบแรสเตอรจะมความเหมาะสมเกยวกบการศกษาความผนแปรของปรากฏการณในพนท สวนโครงสรางเวกเตอรจะมความเหมาะสมสาหรบวเคราะหโครงขาย (Network Analysis) เปนตน

13

ตารางท 2.1 ขอไดเปรยบ- เสยเปรยบระหวางโครงสรางแบบแรสเตอร และแบบเวกเตอร

โครงสรางแบบแรสเตอร (Raster Model) ขอไดเปรยบ

โครงสรางแบบเวคเตอร (Vector Model) ขอไดเปรยบ

- เปนโครงสรางทงาย - มโครงสรางทเปนระบบ - งายตอการนามาซอนทบ - สามารถใชในการวเคราะหทางโครงขายได

อยางมประสทธภาพ - งายตอการนามาซอนทบ -สามารถทาการแปลงโปรเจคชนไดอยางม

ประสทธภาพ - เหมาะสมกบขอมลดาวเทยม - ผลผลตแผนทมความถกตองสง - งายตอการแสดงความแปรผนในเชงพนท

- งายในการจดการดานการสรางโปรแกรมเอง

-ใชกรดเซลเพยงอนเดยวในการแสดงคณลกษณะ

สมพนธขององคประกอบหลายอยางได

ขอเสยเปรยบ ขอเสยเปรยบ - ใชเนอทในการเกบดวยระบบคอมพวเตอรมาก - มโครงสรางทซบซอนยงยาก - มกจะมความคลาดเคลอนทางรปราง และพนท - การซอนทบทาไดยาก

- การวเคราะหทางดานโครงขายทาไดยาก

- ความแปรผนทางดานพนทสง จงไมเหมาะในการใขแสดงผล

- การแปลงโปรเจคชนไมคอยมประสทธภาพ - ไมสามารถนามาใชกบขอมล Remote Sensing ไดโดยตรง

-มกจะสญเสยขอมลหากแทนดวยเซลทมขนาดใหญ

- แผนทมความถกตองนอย และไมสวยงาม

ทมา: Meijerink, et al. (1994) และ van WESTEN (1995) โมเดลทนยมใชในการเกบขอมลในระบบเวกเตอรมากทสดไดแก (1) โมเดลแบบสปาเกตต (Spaghetti Model) (2) โมเดลแบบโทโพโลย (Topological Model)

14

โมเดลแบบสปาเกตต (ภาพท 2.3) เปนรปแบบพนฐานของการจดเกบขอมลเชงตาแหนง รายละเอยดในพนทจะถกถายทอดลงบนแผนทในรปของพกดเปนค ๆ ไป โดยปราศจากความสมพนธทางพนท จดกจะถกถายทอดเปนคาพกด X, Y คหนง เสนกจะถกถายทอดเปนคาพกดเปนค ๆ สวนรปหลายเหลยมจะถกถายทอดเปนกลมคาพกด X, Y โมเดลแบบนจะไมสรางปญหาดานการเกบขอมลประเภทจด เนองจากเหตผลดงตอไปน - ไมมความสมพนธเกดขนโดยตรงระหวางเสนทแตกตางกน จงไมเหมาะสาหรบการนามาใชในการวเคราะหทางดานโครงขาย ยกตวอยางเชนการใชโมเดลแบบนในการเกบรปแบบทางระบายนา (drainage network) ควรจะมการตรวจสอบทก ๆ เสนของทางระบายนา เพอทจะหาเสน ทมคาพกดของจดเรมตนทเทากบคาพกดของจดสดทายของเสนเดม - กลมของพกดทรวมตวกนเปนเสนแบงเขตระหวางพนทสองแหง จะถกเกบ 2 ครง อาจจะทาใหเกดปญหาในระหวางการแกไข ถาตองการทจะทราบวาพนทใดบางทอยใกลเคยงกบพนททกาหนดจาเปนทจะตองสารวจทกพนทในฐานขอมล เพอทจะหาขอบเขตทใชรวมกน

โมเดลแบบสปาเกตตเหมาะสมสาหรบการแสดงขอมลภาพแตไมเหมาะสาหรบใชในการวเคราะห

ภาพท 2.3 โมเดลแบบสปาเกตต ทมา: Merjeirink, et al. (1994 : 31)

โมเดลแบบโทโพโลย (ภาพท 2.4) ถกสรางขนมาโดยวธการทางคณตศาสตร เพอใชในการอธบายความสมพนธของ จด เสน และพนท คณสมบตหลกของโมเดลแบบนม 3 ชนดคอ

• การอยในตาแหนงทตดกน (Contiguity) ยกตวอยางเชน ใหหาบรเวณทประกอบดวยหนชนดเดยวกน (ในแผนทธรณวทยา)

• การเชอมโยงกน (Connectivity) เปนการเชอมโยงกนระหวางเอนทต (entity) พนทสองขาง ซงไมจาเปนตองอยตอกน โครงสรางของ GIS แบบเวคเตอรมกจะใชรปแบบนในการทางาน

• การอยภายใน (Containment) เชนจดอยภายในรปหลายเหลยม ซงแสดงความสมพนธระหวางจดและพนท (Point-Area relationship) เปนตน

15

ภาพท 2.4 โมเดลแบบโทโพโลย ทมา: Merjeirink, et al. (1994 : 31) การสรางความสมพนธระหวางขอมลเชงพนทในงาน GIS ควรจะใชวธตรรกะกบโครงสรางของ

ขอมลทซบซอน โดยทวไปแลว การสรางความสมพนธของขอมลเชงพนท สามารถทาได ดงน (ภาพท 2.5) ก) ความสมพนธระหวางจดตอจด (Point-Pont Relationship) "is within" : within a certain distance (ภายในระยะทางทกาหนดให) "is nearest to" : nearest to a certain point (ใกลเคยงกบจดทกาหนดให) ข) ความสมพนธระหวางจดกบเสน (Point-Line Relationships) "on line" : a point on a line (จดทอยบนเสน) "is nearest to" : a point nearest to a line (จดทใกลกบเสน) ค) ความสมพนธระหวางจดกบอาณาบรเวณ (Point-area Relationships) "is contained in’’ : a point in an area (จดทอยในพนท) "on border of area" : a point on border of an area (จดทอยบนขอบของพนท) ง) ความสมพนธระหวางเสนกบเสน (Line-Line Relationships) "intersects" : two lines intersect (เสนสองเสนตดกน เชนสแยก) "crosses" : two lines cross without an intersect (ทางขาม เชนสะพาน) "flow into" : a stream flows into the river (ไหลลงส เชนการไหลของธารนาสแมนา)

16

จ) ความสมพนธระหวางเสนกบอาณาบรเวณ (Line-Area Relationship) "intersects" : a line intersects an area (เสนทตดผานพนท) "borders" : a line is a part of border of an area (เสนขอบเขตพนท) ฉ) ความสมพนธระหวางอาณาบรเวณกบอาณาบรเวณ (Area-Area Relationships "overlaps" : two areas overlap (พนทซอนทบกน) "is within" : an island within an area (ตกอยในพนท เชนเกาะ) "is adjacent to" : two area share a common boundary (พนทสองแหงใชพนทรวมกน)

ภาพท 2.5 ความสมพนธของขอมลเชงพนท (Topological Relationships Between Spatial Objects) ทมา : Murai (1999)

2.4 ขอมลเชงลกษณะ (Attribute data)

ขอมลชนดนไมไดแสดงรายละเอยดเกยวกบตาแหนง แตจะแสดงรายละเอยดเกยวกบคณสมบตของสงตาง ๆ ในพนท ขอมลเชงลกษณะแบงออกไดเปน 4 ประเภท ดงน: 1. Nominal เปนขอมลภมศาสตรหนง ๆ ทไมมลาดบโดยเฉพาะเจาะจง อธบายโดยใชชอของขอมลเอง เชน ขาวสาล หนแกรนต และทะเลสาบ เปนตน การทางานกบขอมลชนดนไมจาเปนตองใชวธทางคณตศาสตร 2. Ordinal (Ranking) เปนขอมลทแสดงลาดบท หรอการจดลาดบท เชน ชนท 1 และชนท 2 เปนตน การทางานกบขอมลชนดน มกใชวธการทางสถต เชน คา Median และคา Percentiles เปนตน

17

3. Scalar (Interval) เปนขอมลทแสดงลาดบของปรากฏการณทางธรรมชาตและชวงชนทเทากนของมาตราสวนสมมต การทางานกบขอมลชนดนตองใชการวเคราะหทางสถต เชน การคานวณคาสหสมพนธ และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน เปนตน

4. Ratio เปนขอมลทมคณสมบตคลายแบบ scalar แตมจดเรมตนเปนคาศนย เชน ความลกของนา ความสง

อตราการชะลางพงทลาย เปนตน สามารถใชวธการทางคณตศาสตรและสถตในการทางานกบขอมลชนดน ทงขอมลเชงตาแหนงและขอมลเชงลกษณะ จะถกจดเกบไวในฐานขอมล (Database) ขอมลเชง

ตาแหนงสามารถจดการไดโดยระบบ GIS โดยตรง สวนขอมลเชงลกษณะสามารถเรยกออกมาใชงานไดโดยผานฐานขอมล ซงฐานขอมลนจะประกอบดวยรายละเอยดของสงตาง ๆ ตลอดจนความสมพนธทเกยวของกบสงนน เชน ฐานขอมลทางดานอนามยและสงแวดลอม จะประกอบดวยรายละเอยดทเกยวกบครวเรอน ลกษณะของบาน แหลงนาใช เปนตน ขอมลเชงลกษณะนนบไดวาเปนสถตทดมาก แตจะไมมประโยชนหากวาไมสามารถนาไปเชอมโยงกบรายละเอยดของครวเรอน หรอ รายละเอยดอน ๆ ได

2.5 สรป

ขอมลสารสนเทศภมศาสตรแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ (1) ขอมลเชงพนท (2) ขอมลเชงคณลกษณะ ขอมลทงสองประเภทจะถกจดรวบรวมไวในลกษณะฐานขอมลภมศาสตร ทสามารถนามาใชประโยชนได โครงสรางของขอมลเชงตาแหนง แบงออกไดเปน 2 แบบ คอ เวกเตอรโมเดล และ แรสเตอรโมเดล เวกเตอรโมเดล เกบขอมลเชงพนท โดยใชคาพกดภมศาสตรซงมตาแหนงคอนขางแนนอน ในขณะทแรสเตอรโมเดล เปนรปแบบของการเกบขอมลเชงตาแหนงทประกอบไปดวยจานวนจดภาพ

โครงสรางแบบเวกเตอรและแบบแรสเตอร มขอไดเปรยบและเสยเปรยบ ในการใชงาน การเลอกใชโครงสรางชนดใดชนดหนง จะขนอยกบสถานการณทเหมาะสม เชนโครงสรางแบบแรสเตอรจะมความเหมาะสมเกยวกบการศกษาความผนแปรของปรากฏการณในพนท สวนโครงสรางเวกเตอรจะมความเหมาะสมสาหรบวเคราะหโครงขาย การศกษาวชาระบบสารสนเทศภมศาสตร จะมความสมบรณ และม

ความหมายมากยงขน ถานาเอาขอมลการสารวจจากระยะไกล (Remote Sensing) และจากระบบวดพกดโลกดวยดาวเทยม (Global Positioning System- GPS) มารวมพจารณาดวย เพราะวาขอมลเหลานจะเพมความ

ถกตองในการวเคราะหและลดขอเสยเปรยบทมอยหากใชขอมลใดขอมลหนงตามลาพง

18

บทท 3

กระบวนการนาเขาขอมลสระบบสารสนเทศภมศาสตร 3.1 บทนา

โดยทวไปแลว GIS มความสามารถในการทางานกบขอมลภมศาสตรไดหลายประการ ประการแรก คอ การนาเขาขอมลเชงพนท เชน แผนท ขอมลดาวเทยม และ ภาพถายทางอากาศ เปนตน (ภาพท 3.1) และการเตรยมขอมลกอนการประมวลผล (Pre-Processing)

3.2 การไดมาซงขอมล (Data Acquisition) และการนาเขาขอมล (Data Input)

การไดมาซงขอมลนจะรวมถงวธการททาใหไดขอมลทกรปแบบ เชน การบนถายรป การสารวจดวยดาวเทยม ขอมลทใชในการสรางฐานขอมล GIS ประกอบดวย แผนทภมประเทศ ตาราง ภาพถายทางอากาศ และภาพดาวเทยม เปนตน (ภาพท 3.1)

ภาพท 3.1 ขอมลทใชในการสรางฐานขอมล GIS ทมา : GDTA (2001) การนาเขาขอมลสามารถทาไดโดยใชเครองดจไทส (Digitizer) หรอแสกนเนอร (Scanner) ผใชงาน

และนกสรางฐานขอมลจะสามารถเขาถงขอมลเหลานไดจากหลายแหลงโดยเฉพาะจากหนวยงานของรฐบาล เชน กรมแผนททหาร กรมพฒนาทดน กรมชลประทาน และ กองสารวจทรพยากรธรรมชาตดวยดาวเทยม เปนตน

19

ภาพท 3.2 กระบวนการทางานของระบบสารสนเทศภมศาสตร ทมา: ดดแปลงจาก Murai (1999)

3.3 การแปลงระบบพกด (Coordinate Transforms)

การนาแผนทอะนาลอกเขาสระบบสารสนเทศภมศาสตร จาเปนอยางยงทจะตองมการแปลงระบบพกดกอน การแปลงพกดสามารถทาไดโดยวธการ 4 ประเภท (ภาพท 3.3) และอธบายได ดงน

(1) Factor เปนการคณคาคงทเขากบ คาพกดของแผนท เชนถาแผนทถก Digitize ในหนวย กโลเมตร ดงนนถาตองการจะเปลยนระบบเปนเมตร จะตองนาคา 1000 มาคณเขากบพกดเดม เปนตน (2)Translation เปนการเปลยนแปลงคาของแผนทโดยการนาเอาคาคงทเขาไปบวกทางแกนนอน และแกนตงของแผนท ยกตวอยางเชน คา Translation Factor (TF) 1000 ทางแกนนอน จะทาใหคาพกดในแนวนอนเพมขน 1000 เปนตน (3) Rotation เปนวธการหมนแผนทตามเขมนาฬกาดวยมมตาง ๆ (4) Formula เปนการนาเอาสตรมาชวยในการแปลงพกด มกนยมใชในการแกไขความคลาดเคลอนทเกดขนระหวางการปอนขอมล เชนการ Digitize เพราะวธการดงกลาวขางตนอาจจะไมดพอในการปรบคา X, Y ใหเทากนในทกๆจดบนแผนท ดงนน จงสามารถเพมจดเขาไปในระหวางแผนททงสอง แลวกสามารถใชสตรในการคานวณ จาก Multivariate statistical package ได สตรดงกลาวคอ

20

Xout = a*Xin + b*Yin + c Yout = d* Xin + e* Yin + f Xin, Yin : input X and Y coordinates Xout, Yout: Output X and Y coordinates a, b, c, d e and f : Coefficients (สมประสทธ)

ภาพท 3.3 ประเภทของการแปลงพกด ทมา: van WESTEN (1995)

X in X out Y in Y out 3345 334500 12456 12461000

3564 365400 12389 12394000

3812 3812000 12455 12460000

3723 372300 12674 12679000

กอนอนตองมการแปลงตาแหนงขอมลเชงพนทเพอใหมความสมพนธกบระบบพกดภมศาสตรหนง (Star and Estes, 1990: 154) ผทจะดาเนนการตองมความรความเขาใจเกยวกบคณสมบตทางดานเรขาคณตของขอมล และความรดานระบบพกดจากการฉายภาพ (Projection) เรยกกระบวนการนวา Rectification

21

ยกตวอยางการแปลงพกดแผนทภมประเทศระวาง 4746 I จงหวดเชยงใหมทยงไมมพกดควบคม ใหอยในระบบ UTM โดยทาการตรงภาพกบขอมลถนนของบรเวณเดยวกนดวยวธการแปลงคาพกดแบบขนาน (Affine Transformation) ดงภาพท 3.4

ภาพท 3.4 ตวอยางการแปลงพกดแผนทภมประเทศระวาง 4746 Iใหอยในระบบ UTM โดยใชโปรแกรม Image Warp (Arc View 3.3) ทมา: สมพร สงาวงศ (2549)

3.2 การเปลยนฟอรแมท (Format Conversion)

การเปลยนฟอรแมท (Format Conversion) สามารถทาได 2 ลกษณะคอ (1) การแปลงโครงสรางขอมล (Data Structure Conversions) เชน เปลยนจาก ระบบ แรสเตอรไปเปนระบบเวกเตอร(Vecterization) หรอเปลยนจากระบบเวกเตอร ไปเปนระบบแรสเตอร(Rasterization) เพอนาขอมลตางฟอรแมทมาใชรวมกนได ภาพท 3.5 เปนการแปลงขอมลดาวเทยมซงเปนระบบแรสเตอรใหเปนระบบเวกเตอร สวนภาพท 3.6 เปนการแปลงขอมลในระบบเวกเตอร ไปเปนระบบ แรสเตอร (2) การเปลยนขอมล จาก Analog เปน Digital เชนการแสกนภาพขอมลภาพถายทางอากาศเพอนาไปทางานกบคอมพวเตอร เปนตน

22

ภาพท 3.5 ตวอยางการแปลงขอมลแรสเตอรไป เปน เวกเตอร ทมา: Murai (1999)

ภาพท 3.6 ตวอยางการแปลงขอมลเวกเตอรเปนขอมลแรสเตอร ทมา: Star and Estes (1990: 81)

3.3 การลดความหลากหลายของขอมล (Data Reduction)

ฐานขอมลทมความซบซอนของขอมลหลายชนดเกนไปเปนสงทไมพงประสงคสาหรบงาน GIS เพราะทาใหสนเปลองเวลาในการจดการมาก การลดความหลากหลายสามารถทาไดโดย (ก) เปลยนแปลง มาตราสวนของขอมลเชงตาแหนง (ข) การปรบปรงวธการนาเสนอขอมล โดยการลดจานวนจด และการลดระดบของรายละเอยดในขอมลลง

3.4 การแกไขความคลาดเคลอนทเกดจากการนาเขาขอมล (Error Detection)

ซอฟตแวร GIS โดยทวไปมความสามารถในการแกไขความคลาดเคลอนตาง ๆ เชน การเกดชองวาง (Gap) เสนรอบรปปดไมสนท (Polygon not Closed) การเกดความเหลอม (Slivers) การซากนของขอมล (Duplicates) ความไมตอเนองของเสน (Disconections) ซงเกดขนในระหวาง การนาเขาขอมล เปนตน ภาพท 3.7 เปนตวอยางของความคลาดเคลอนทมกเกดขนในระหวางการนาเขาขอมล ซงจาเปนตองขจดใหหมดสนกอนทจะนาขอมลไปทาการวเคราะห

23

ภาพท 3.7 ตวอยางของความคลาดเคลอน ทมา: Murai (1999)

3.4 การรวมขอมลกราฟก (Conflation)

หมายถงการนาเอาแฟมขอมลกราฟกตงแตสองแฟมขนไปมารวมกน มกเกดขนในกรณทมการปอนขอมลโดยการดจไทสแผนททมขนาดใหญกวาโตะดจไทส หรอแผนทเรองเดยวกนแตมหลายระวางหรอหลายแผน ดงนนจงจาเปนตองดจไทสแผนทมากกวา 1 ครงเพอใหครอบคลมรายละเอยดในแผนททงหมด ในการดจไทสแตละครงสามารถเกบรายละเอยดเชงพนทไวในแฟมขอมลหนง ๆ เมอไดรายละเอยดครบถวนแลว จงนาเอาแฟมขอมลยอยทงหมดมารวมกนเปนแฟมขอมลเดยว โดยผานโปรแกรมสารสนเทศภมศาสตร ทงนเพอใหเกดประสทธภาพในการทางานยงขน (van WESTEN, 1995) ภาพท 3.5 แสดงแฟมขอมลเสนชนความสงทไดจากการดจไทสแผนทระวางหนงจานวน 4 แฟมยอยกอนทจะนามารวมกน (บน) และหลงจากทนามารวมกนแลว (ลาง)

24

ภาพท 3.8 แสดงการนาเอาแฟมขอมลกราฟกตงแตสองแฟมขนไปมารวมกน

ทมา: van WESTEN (1995: 26)

3.5 การเทยบขอบ (Edge-matching)

เนองจากรายละเอยดขอมลทนาเขาส GIS ไมไดครอบคลมแผนทแผนเดยว หรอในภาพถายทางอากาศแผนเดยว จงทาใหขาดความตอเนอง ดงนนจงควรจดการขอมลใหมความเหมาะสมกอนดวยการเทยบขอบ ยกตวอยางเชนภาพท 3.6 ขอมลแหลงนา และขอมลถนนทตองการนาเขาส GIS ปรากฏอยในแผนททงสองแผน การเทยบขอบจงเปนวธการปรบตาแหนงรายละเอยดของแผนท 2 ระวางขนไปทอยตอเนองกน แตเชอมตอกนไมสนทเพอใหไดแผนทใหมทมรายละเอยดเชอมตอเปนผนเดยวกน (สเพชร จรขจรกล, 2544: 71; Star and Estes, 1990 :96)

การจดการขอมลสามารถทาได 2 แบบ คอ (1) การนาเอาแผนททงสองแผนมาแสกนหรอดจไทสพรอมกนแลวเชอมตอกนภายหลง (2) การแสกนหรอดจไทสแผนทแตละแผนเสรจแลวจงเชอมตอแฟมขอมลทหลง วธแรกไมคอย

เหมาะสมทจะใชเพราะวาขนาดของแผนทอาจจะใหญเกนกวาขนาดของโตะดจไทส หรอแผนทอาจจะถกทาลายไดงาย ไมสามารถนามาใชประโยชนไดในครงตอไป

25

ภาพท 3.9 ตวอยางการเชอมตอรายละเอยดขอมลถนนและแหลงนาจากแผนทสองแผน ทมา: Star and Estes (1990: 97)

3.6 การประมาณคาในชวง (Interpolation) และ การประมาณคานอกชวง (Extrapolation)

การประมาณคาในชวง เปนวธการคาดคะเนความมากนอยของความสมพนธระหวางจดททราบคาเปนสดสวนกบระยะทางระหวางจดเหลานน คาทคานวณไดจะตองอยในระหวางคาตาสดและคาสงสดของกลมขอมลทใชประกอบการคานวณ เชน เทคนคทเรยกวา "Krigging" ไดถกพฒนาขนมาเพอการประมาณคาในชวง ขนกบหลกการทวา "วตถทอยใกลสาคญกวาวตถทอยไกล" นอกจากนยงมวธการอกอยางหนงทใชประมาณคาทไมตกอยระหวางคาตาสดและคาสงสดจะเรยกวาการประมาณคานอกชวง (Extrapolation) วธการอยางหลงนมควาความคลาดเคลอนคอนขางมากจงไมคอยเปนทนยมใชหากไมจาเปน

ภาพท 3.10 เปนการแสดงขอมลความสงชดหนง ทยงไมสมบรณ และตองการใชเปนขอมลนาเขาเพอประมาณคาในชวง คาใหมเกดขนจากคาเฉลยของผลรวมคาจากคาขางเคยงเขาดวยกน เชน คา 2 ทอยระหวาง 1 และ 3 ในแถวแรกเกดจากคาเฉลยระหวางสองคา เปนตน

ภาพท 3.10 การประมาณคาในชวง (Interpolation)

26

การประมาณคาในชวง เปนวธการทนยมใชกนมากในการวเคราะหพนผวภมประเทศจากขอมลเสนชนความสง และไดนามาประยกตใชในงาน มากมาย เชน การสรางแบบจาลองความสงเชงตวเลข (Digital Elevation Model: DEM) แผนทความลาดชน (Slope Map) และการสรางแผนททศทางของความลาดชน (Aspect Map) ซงจดวาเปนตวแปรทสาคญทใชในการวเคราะหลกษณะภมประเทศ เพอนามาใชในการวางแผนดานการจดการทรพยากรธรรมชาตไดเปนอยางด

ความลาดชน

ทศทางของความลาดชน

ภาพท 3.11 โมเดลความลาดชน และทศทางของความลาดชน ทมา: สรพร กมลธรรม (2545)

3.8 การแปลขอมล (Data Interpretation)

ขอมลดบ (Raw Data) ทไดรบโดยตรงจากเครองมอสารวจโดยทว ๆไป เชนขอมลดาวเทยมจะยงไมเปนประโยชนตอระบบสารสนเทศมากนก ขอมลดบจะตองผานการแปลขอมลเพอสรางความหมายใหแกขอมล ตวอยางเชน ภาพถายทางอากาศ เปนแหลงทใหขอมลเชงรปภาพ แตยงขาดการจาแนก (Classification) เพอจดกลมขอมล เชนชนดของพชทปกคลมภมประเทศ ชนดของดนในบรเวณตาง ๆ ทปรากฏบนภาพถาย การแปลขอมลอาจทาไดโดยอตโนมต แตหากตองการความถกตองสงจะตองอาศยผเชยวชาญทมประสบการณ และ ความชานาญในการวเคราะหและแปลขอมล ผแปลขอมลจะตองมความเขาใจพนฐานและ ลกษณะจาเพาะของขอมล มความเขาใจในสภาพภมศาสตรของพนทเปนอยางด

ภาพท 3.12 แสดงการแปลภาพถายทางอากาศบรเวณ โครงการหลวงหนองหอย อาเภอแมรม เพอสรางแผนทการใชประโยชนทดน (สานกงานพฒนาทดน เขต 6 กรมพฒนาทดน, 2549)

27

ภาพท 3.12 ตวอยางการแปลขอมลภาพถายทางอากาศ เพอสรางแผนทการใชประโยชนทดน ทมา: ฝายวางแผนและวางโครงการพฒนาพนท ศนยปฏบตการพฒนาทดนโครงการหลวง สานกงานพฒนาทดน เขต 6 กรมพฒนาทดน (2549) ตวอยางการแปลขอมลภาพถายดาวเทยม เชนในป พ.ศ. 2543 กรมปาไมทาการประเมนทรพยากรปา

ไมของประเทศไทยโดยใชขอมล Landsat TM ทจดพมพออกมาในมาตราสวน 1: 50,000 แลวนามาแปลดวยสายตา โดยเนนการจาแนกประเภทปาไมใหมรายละเอยดมากขน ขอมลทไดกจะนาไปปอนสระบบสารสนเทศภมศาสตร เพอจดทาเปนแผนท และนาไปใชประโยชนไดตอไป ผลการประเมนทไดพบวาพนทปาไมมทงสน 172,111 ตร.กม. หรอรอยละ 33.14 และมขอคดเหนเพมเตมวาการแปลความจากขอมลดาวเทยมในมาตราสวนใหญจะใหความถกตองนาเชอถอมากกวาการแปลจากขอมลดาวเทยมในมาตราสวนทเลกกวา (Ongsomwang, 2003)

3.9 การผสมผสานขอมล (Data Integration)

เปนขนตอนทจะนาขอมลตางชนดกนจากแหลงตาง ๆ ทถกเกบรวบรวมมา นามาผสมผสานเขาดวยกนเพอใหไดความหมายทสมบรณขน เชน การซอนทบระหวางขอมลสภาพการใชทดน ขอมลชนดของดน ขอมลสภาพภมประเทศ และ ขอมลทางดานเศรษฐกจสงคมในการวางแผนการใชทดนเพอกาหนดเขตพนทเกษตรกรรมกบพนทปาไม เปนตน การผสมผสานขอมลทาใหทราบความสมพนธระหวางขอมลตาง ๆ ซงจะนาไปสนความสามารถทจะใชระบบสารสนเทศในการตอบคาถามทงหลายไดถกตองยงขน

28

ภาพท 3.13 การซอนทบระหวางขอมลสภาพการใชทดนขอมลชนดของดนและ อน ๆ

ทมา: ฝายวางแผนและวางโครงการพฒนาพนท ศนยปฏบตการพฒนาทดนโครงการหลวง สานกงานพฒนาทดน เขต 6 กรมพฒนาทดน (2549)

3.10 สรป

การนาเขาขอมลเชงพนทสระบบสารสนเทศภมศาสตร สามารถทาไดหลายวธ เชน การดจไทส การแสกน การนาเขาขอมลเชงบรรยายมกอาศยการพมพผานคยบอรด หรอการดงขอมลจากอนเตอรเนตของหนวยงานตาง ๆ ทมฐานขอมลทสนบสนนงานระบบสารสนเทศภมศาสตร เชนจากสานกงานสถตแหงชาต และ กรมพฒนาทดน เปนตน ขนตอนตอไปคอการจดการขอมลทมความหลากหลายใหมความถกตอง เชนการแปลงพกดขอมล การแปลงโครงสรางของขอมล และการเปลยนขนาดจดภาพดาวเทยม เปนตน ขอมลทใชในการสรางฐานขอมล GIS ประกอบดวย แผนทภมประเทศ ภาพถายทางอากาศ ภาพดาวเทยม และตาราง การนาเขาขอมลเหลานสามารถทาไดโดยใชเครองดจไทส (Digitizer) หรอเครองกวาดภาพ (Scanner) ซงจะตองนามาแกไขความคลาดเคลอนทเกดจากการนาเขากอน เชน เสนไมตอเนอง โพลกอนไมปด จงจะทาใหผลลพธมความถกตองสง การใชขอมลจากการสารวจภาคสนาม หรอขอมลทตยภมอน ๆ กจะชวยเพมความถกตองมากขน กระบวนการประมวลผลขอมลโดยทวไป ประกอบดวย การเปลยนฟอรแมท การแกไขความคลาดเคลอนทเกดจากการนาเขาขอมล การรวมขอมลกราฟก การเทยบขอบ การแปลงคาพกด การ

29

ประมาณคาภายในชวง การแปลขอมล และการผสมผสานขอมล กระบวนการเหลานอาจจะกลาวไดวาเปนการเตรยมขอมลกอนการนาไปวเคราะห

30

บทท 4

การจดการฐานขอมล

(Database Management)

4.1 ระบบจดการฐานขอมล

ในการสรางฐานขอมลนใชซอฟตแวรทเรยกวา ระบบจดการฐานขอมล (Data Base Management System - DBMS) เชน ORACLE และ dBASE IV เปนตน DBMS จะทาหนาทเปนแกนกลางในการควบคมโปรแกรมการทางานตาง ๆ ซงตดตอกบผใชโดยผาน ระบบโตตอบกบผใช (User Interface) ซงจะชวยเหลอในการทางานตาง ๆ เชนการรกษาขอมล การสบคนขอมล และการจดการขอมลใหอยในรปแบบทตองการ เปนตน โดยไมจาเปนตองเขยนโปรแกรมขนมาใหม คณสมบตทสาคญของ DBMS คอ ความเปนอสระกนของขอมล (Data Independence) กลาวคอโปรแกรมประยกตทผใชเขยนขนจะไมขนกบโครงสรางของขอมลทมการเปลยนแปลงไป ซงทาใหมการออกแบบใหสถาปตยกรรมของ DBMS แบงเปน 3 ระดบ ไดแกระดบความคด (Conceptual Level) ระดบภายนอก (External Level) และระดบภายใน (Internal Level) (สมจตร อาจอนทร และงามนจ อาจอนทร, 2521; หนา 47) DBMS ในแตละระดบจะทาหนาทแปลระดบขอมลจากระดบหนงเปนอกระดบหนง ทาใหเกดประโยชนในดานตาง ๆ มากมาย

คณสมบตทสาคญของ DBMS สามารถสรปได ดงน 1. เปนศนยกลางในการควบคมฐานขอมล ทาใหมการจดการขอมลไดอยางมประสทธภาพยงขน

กลาวคอ สามารถควบคมมาตรฐานดานตาง ๆ ของขอมล และรกษาความปลอดภย (Security) ของฐานขอมล และเลยงความขดแยงของขอมลได ทาใหเกดความสอดคลองกนของขอมลทเกบไวในฐานขอมล ทาใหสามารถควบคมเกยวกบการใชงานฐานขอมลพรอมกน (Concurrency) และสามารถปรบปรงฐานขอมลใหทนสมย

2. สามารถกาหนดสทธใหผใชขอมลหลายคน (Multi-users) ใชขอมลรวมกนได (Integrated) หรอแบงขอมลใหใช (Shard Data) ในเวลาเดยวกน ผใชงานแตละคนสามารถดงขอมลชนเดยวกนขนมาดไดพรอมกน แตถาจะมการแกไขขอมล จะมเพยงคนเดยวเทานนทสามารถทาได

3. การเขาหาขอมลสามารถทาไดงาย เพราะผาน User-Interface และ User-Views ซงเปนรปแบบทออกแบบพเศษสาหรบการใชฐานขอมล

4. ชวยลดการเกดความซาซอน (Duplication) และความหลากหลาย (Redundancy) ของขอมล ได

31

เนองจากขอมลจะถกเกบเพยงทเดยวในฐานขอมล เชนขอมลขอบเขตการปกครองระดบจงหวด ขอมลระดบอาเภอ จงเปนการประหยดเนอทในการใชงานหนวยเกบขอมลสารอง (สเพชร จรขจรกล, 2544 : 49) ทาใหสะดวกในการควบคมคณภาพของขอมล

อยางไรกตามขอเสยเปรยบในการใชระบบ DBMS กมอย เชนการใชตนทนสงในการใชซอฟตแวร ตองใชเครองคอมพวเตอรทมประสทธภาพคอนขางสง เชนตองมความเรวสง และหนวยเกบขอมลสารองความจสง การเพมความซบซอนในการจดการ ตลอดจนโอกาสเสยงเกดขนงายเนองจากการจดการขอมลททาจากสวนกลาง

4.2 ความสมพนธในฐานขอมล (Relation In a Data Base)

การจดเกบขอมลในฐานขอมลมกจดเกบในรปแบบตารางทมความสมพนธกน โดยกาหนดใหตารางทมคณสมบตเหมอนกนมาสรางความสมพนธกน ในตารางหนง หรอหลาย ๆ ตาราง ความสมพนธระหวาง Field แบงออกไดเปน 3 ชนด คอ

(1) ความสมพนธแบบ 1:1 (one – to -one) เปนความสมพนธระหวางคาในตารางแบบหนงเดยว ขอมลในแถวหนงทมาจาก Field หนง จะม

ความสมพนธโดยตรงกบขอมลในแถวเดยวกนทมาจาก Field อน เชนแผนทแสดงขอบเขตการปกครองระดบอาเภอของ จงหวดลาปาง แตละอาเภอกจะมรหสประจา 1 คา ทเชอมโยงไปยงตารางอธบายรหสอาเภอไดเพยง 1 รหสเทานน เชนในตารางท 2 คารหสอาเภอท 45001 กจะมความสมพนธโดยตรงกบชออาเภอเมองเทานน และในทานองเดยวกน อาเภอเมองกจะมความสมพนธกบรหสท 45001 เทานน และคารหสอาเภอท 45002 กจะมความสมพนธโดยตรงกบชอ อาเภอ เกาะคา ทมความสมพนธโดยตรงกบรหสท 45002 เปนตน

ตารางท 4.1 ความสมพนธ แบบ 1:1

รหสอาเภอ ชออาเภอ 45001 เมอง 45002 เกาะคา 45003 งาว 45004 แจหม

ทมา: สมพร สงาวงศและคณะ (2546)

32

(1) ความสมพนธ แบบ 1: M (One-to- Many) ความสมพนธระหวางคาในตารางจะเปนแบบเฉพาะตวเพยงทศทางเดยวเทานน คอขอมลในแตละ

แถว ทมาจาก Field หนงจะมความสมพนธกบขอมลไดมากกวา 1 แถวทมาจาก Field อน เชน ความสมพนธ ระหวางเลขทบานหนงหลงกบพกดทตงของบานสองคา คอ คา X และคา Y (ตารางท 4.2)

ตารางท 4.2 ความสมพนธแบบ 1:M

เลขทบาน UTM_X UTM_Y

70_2 557850 2025301 70 557830 2025321

70_5 557824 2025325

70_4 557819 2025327

72_2 557823 2025334 72 557809 2025348

225 557793 2025340

ทมา: สมพร สงาวงศและคณะ (2546) (2) แบบกลมตอกลม (many–to-many - M:M) เปนความสมพนธทอนญาตใหขอมลในแตละแถว

จาก Field หนงในตารางมความสมพนธกบขอมลจาก Field อนไดมากกวา 1 แถว และขอมลแตละแถวทมาจาก Field อนๆ สามารถมความสมพนธกบ Field แรกไดมากกวา 1 แถว เชนกน เชน ความสมพนธระหวางระหวางจดสงเกต จานวนชน และชนดดน ในตารางท 4.3 เปนตน

ตารางท 4.3 แสดงความสมพนธ แบบ M:M (ระหวางจดสงเกต จานวนชน และชนดดน)

รหสจดสงเกต

จานวนชนดน ชนดของดน

1 1 Sand 1 2 Silt 1 3 Clay 2 1 Clay 2 2 Sand 3 1 Silt 3 2 Clay 3 3 Sand

ทมา: ดดแปลงจาก van Westen (1995: 39) การใชรหส หรอ “Key Column” จากตาราง จดไดวาเปนการทางานทสาคญอยางหนงในการจดการ

ตารางซงสามารถทางานได ดงน

33

(1) จดลาดบขอมลในตาราง (Ordering Data) (2) รวมกลมการบนทกขอมลตาง ๆ ในตาราง (Aggregation of Data I)

(3) เชอมตอตารางตางกนเขาดวยกน (Joining Different Tables) ตวอยางการทางานทกลาวมาขางตน จะไดนาเสนอรายละเอยดในสวนของภาคปฏบตการตอไป

4.3 โมเดลทใชในการจดการฐานขอมล

โมเดลทใชในการจดการฐานขอมลของ DBMS ประกอบไปดวย 3 รปแบบคอ (1) โมเดลแบบลาดบขน (Hierarchical Model) (2) โมเดลแบบโครงขาย (Network Model) และ (3) โมเดลแบบสมพนธ (Relational Model) โมเดลทนยมใชกบ GIS คอ Relational Model และ Object Oriented (กตต ภกดวฒนะกล และศรวรรณ อมพรดนย, 2544) โมเดลแบบลาดบชน (ภาพท 4.1) ขอมลจะถกจดตามลาดบชน คลายโครงสรางของตนไม (Family Tree Structure) โมเดลชนดนถกสรางขนมาโดยกลมของตวเชอม ซงจะเชอมโยงรปแบบการบนทกเขาดวยกน สวนราก (Root) จดเปนลาดบชนสงสดของโครงสราง ซงจะประกอบดวยองคประกอบ (element) ตงแตหนงหรอมากกวาในลาดบลาง (Lower Elements) ทมความสมพนธกบสวนราก องคประกอบแตละอนจงเชอมกบองคประกอบอกอนหนงทอยสงกวา ซงเรยกวา พอแม (Parents) และเชอมกบองคประกอบทอยสวนลาง ตงแตหนงหรอมากกวา ซงเรยกวา ลก (Children) ความสมพนธระหวาง พอแม และ ลก จะเปนไดทงแบบ หนงตอหนง (One-to-One) เชน พอหนงคน และลกหนงคน หรอ หนงตอกลม (One-to-Many) เชน พอหนงคนและลกหลายคน เปนตน ความสมพนธระหวาง “พอแม ” และ “ลก” จะถกเกบอยในฐานขอมล ซงทาใหมการจดการระบบไดอยางรวดเรวตวอยางของโมเดลแบบน เชนระบบการจดแบงดน (Soil Taxonomy)

ภาพท 4.1 โมเดลแบบลาดบขน ทมา: ดดแปลงจาก Westen (1995)

โมเดลแบบโครงขาย ขอมลภายในฐานขอมลมความสมพนธกนแบบหนงตอหนง หนงตอกลม หรอกลมตอกลมกไดและไมจาเปนตองพงรากในการสรางความสมพนธระหวางพอแมกบลกเชนเดยวกบโมเดลแบบลาดบขน ทาใหการสบคนขอมลสามารถทาไดโดยตรงและงายขน เชนในภาพท 4.2

34

ตาราง กระบวนวชา มกาเนดมาจาก ภาควชา และ อาจารย การคนหากระบวนวชาตาง ๆ ใน ภาควชา สามารถทาไดโดยตรง อยางไรกตาม การสรางความสมพนธแบบ กลมตอกลม (Many-To-Many) จงเปนไปไมได เชน ความสมพนธระหวาง นกศกษา และ กระบวนวชา เพราะนกศกษา 1 คนสามารถเรยนไดมากกวา 1 กระบวนวชา และ กระบวนวชา หนง ๆ มนกศกษา มากกวา 1 คนทลงทะเบยน

ภาพท 4.2 โมเดลแบบโครงขาย

อาจจะกลาวไดวาโมเดลแบบสมพนธเปนอนกรมของตารางหลาย ๆ ตาราง ไมจาเปนทจะตองม ราก การสบคนหาขอมลสามารถกระทาไดโดยตรง ไมจาเปนตองพงลาดบชน ความสมพนธของตารางทาไดโดยผใชโดยผานคยคอลมน เชนรหสประจาตวนกศกษา เพอทจะนามาใชในการเชอมตารางตงแตสองตารางเขาดวยกน นบไดวาเปนรปแบบทมความยดหยนมากกวารปแบบสองประเภทแรก อยางไรกตามการเขาหาขอมลในฐานขอมลจะคอนขางชากวาสองแบบแรก เนองจากมความยดหยนจงทาใหเปนทนยมใชสาหรบ GIS เกอบทกระบบ

ความสมพนธระหวาง รายละเอยดกระบวนวชา และขอมลการลงทะเบยนทาโดยใชคยคอลมน “ชอกระบวนวชา” ความสมพนธระหวางขอมลการลงทะเบยนและรายละเอยดของนกศกษา ทาโดยใชคยคอลมน “รหสประจาตวนกศกษา” (ภาพท 4.3)

35

1.รายละเอยดกระบวนวชา

รหสอาจารย ชอภาควชา ชอกระบวนวชา จานวนชวโมง รหสกระบวนวชา 1 ภมศาสตร สารสนเทศภมศาสตร 45 GEO430 2 ธรณวทยา ธรณวทยาเบองตน 30 GEOL105 3 ปฐพวทยา ปฐพวทยาทวไป 30 SOIL206

2.ขอมลการลงทะเบยน

ชอกระบวนวชา รหสประจาตวนกศกษา สารสนเทศภมศาสตร 3804073 ธรณวทยาเบองตน 3804076 ปฐพวทยาทวไป 3804025

3.รายละเอยดของนกศกษา

รหสประจาตวนกศกษา ชอตน ชอ-สกล 4405077 นายกนต รตโนภาสสนทร

4405519 นายศรภม พรโสภณ

4405648 นายอรรถพล ชารมย

4504002 นางสาวกรรณการ แกวกอ

4504003 นางสาวกอบกล สวรรณเปง

4504004 นางสาวกลนษฐ ชยชนะ ภาพท 4. 3โมเดลแบบสมพนธ ทมา: ดดแปลงจาก van Westen (1995)

4.4 สรป

ขอมลตาง ๆ ทนาเขาสระบบสารสนเทศภมศาสตรจะถกจดการโดยระบบจดการฐานขอมล โดยผานกระบวนการจดการฐานขอมล (Database Management System) จะทาหนาทเปนแกนกลางในการควบคมโปรแกรมการทางานตาง ๆ ซงตดตอกบผใชโดยผาน ระบบโตตอบกบผใช ซงจะชวยเหลอในการทางานตาง ๆ เชนการรกษาขอมล การสบคนขอมล และการจดการขอมลใหอยในรปแบบทตองการ เปนตน การจดเกบ

36

ขอมลในฐานขอมลมกจดเกบในรปแบบตารางทมความสมพนธกน โดยกาหนดใหตารางทมคณสมบตเหมอนกนมาสรางความสมพนธกน ในตารางหนง หรอหลาย ๆ ตาราง ความสมพนธของขอมลในฐานขอมลแบงออกไดเปน ประเภท คอ (1) ความสมพนธแบบ 1:1 ความสมพนธแบบ 1:M และ ความสมพนธแบบ M: M

โมเดลทใชในการจดการฐานขอมลของ DBMS ประกอบไปดวย 3 รปแบบคอ (1) โมเดลแบบลาดบขน (2) โมเดลแบบโครงขาย และ (3) โมเดลแบบสมพนธ โมเดลทนยมใชกบ GIS คอ Relational Model เนองจากมความยดหยนสงกวาโมเดลประเภทอน ๆ

37

บทท 5 การวเคราะหขอมล

(Data Analysis)

5. บทนา การวเคราะหขอมล เปนการเปลยนแปลงขอมลในฐานขอมลใหสามารถนาไปใชประโยชนตามความ

ประสงคของผใชในระดบตาง ๆ การใชประโยชนจากการวเคราะหขอมลทสาคญคอ ความสามารถในการพยากรณวาอะไรจะเกดขนในพนทหนง ในเวลาหนง ความสามารถอนนจะกอใหเกดโอกาสในการคดเลอกโอกาสทดทสด เพอประกอบการตดสนใจ

การวเคราะหขอมลประกอบไปดวย การคนคน (Retrieve) การจาแนกประเภทขอมลใหม (Re- classification) การวด (measurement ) การซอนทบ (Overlay Operations) และการปฏบตการกบขอมลขางเคยง (Neighbourhood Operations) ในทนจะขอกลาวเฉพาะ การคนคน การจาแนกประเภทขอมลใหม และ การซอนทบ ซงเปนการวเคราะหเบองตนของ GIS

5.1 การคนคน (Retrieval)

การคนคนประกอบไปดวย การคนหา การจดการ และผลผลตของขอมลเชงตาแหนงและขอมลเชงลกษณะ การคนคน มวตถประสงค ดงน

(1) การสอบถามขอมลเพอทจะหาทตง เชน What is at …………….? โดยปกตแลวจะมโปรแกรมพเศษทอนญาตใหอานรายละเอยดของแผนท และตารางขอมลเชง

ลกษณะ สาหรบตาแหนงพกดหนง ๆ ซงเปนไดทงขอมล เวคเตอร หรอแรสเตอร ในระบบ ArcView คาสง IDENTIFY สามารถใชในการอานคาแผนทเวกเตอร และแรสเตอร พรอมกบรายละเอยดในตารางของแตละจดภาพ (2) การสอบถามขอมลเพอทจะคนหาขอมลเชงพนท (จด เสน เสนรอบรป หรอหนวยของแผนทในแผนทแรสเตอร) เพอทจะตอบคาถามวา Where is .....? เปนตน (3) การสอบถามขอมลโดยใช เงอนไข (Condition) ตรรกะ (Logical) และ การคานวณทางคณตศาสตร (Arithmetical Operations) เปนตน (4) การสอบถามขอมลถงแนวโนมการเปลยนแปลง (Trends) เชน What has changed since? หรอแปลเปนภาษาไทยไดวา “ในชวงระยะเวลาทผานมามอะไรในพนทศกษาเปลยนแปลงไปบาง?” ทาใหสามารถเหนแนวโนมหรอพฒนาการของพนทศกษาได

38

5.3 การจดกลมขอมลใหม (Re-classification)

การจดกลมขอมลใหม ทาไดโดยการใสคาใหมหรอใสรหสใหกบขอมลในแผนท ทาใหไดชนขอมลใหม (Murai, 1999; van WESTEN, 1995)

Murai (1999) ไดอธบายวธการทเกยวของกบการจดกลมขอมลใหม 3 กรณ (ภาพท 5.1) ดงน (3) Generalization เปนการรวมแผนททมรายละเอยดในสวนทแบงกลมเหมอนกนใหเปนชน

เดยวกน เพอลดจานวนชนขอมลลง (ภาพท 5.1 a) (4) Ranking เปนการจดกลมขอมลใหมโดยอาศยตารางคณลกษณะของขอมล (Attribute Table)

เชนการจดกลมขอมลแผนทความสงออกเปน 3 ชน ตามเกณฑทกาหนดไว คอนอยกวา 100

ระหวาง 100-200 และนอยกวาหรอเทากบ ( ≤ 200) (ภาพท 5.1 b) (5) Reselection เปนการจดกลมขอมลใหมโดยทาการเลอกเฉพาะขอมลทตองการ ในขณะเดยวกนก

ขจดขอมลทไมไดเลอกออกไป (ภาพท 5.1 c) การจดกลมขอมลใหมมกใชกบขอมลเชงคณลกษณะเปนสวนใหญเหมาะสาหรบการลดจานวนชน

ขอมลในภาพแรสเตอรลง เชนจดกลมแผนทหนวยดน (Soil Unit) โดยอาศยความเปนกรดเปนดางของดน (pH map) ดงภาพท 5.2

ภาพท 5.1 ประเภทของการจดกลมขอมลใหม ทมา: Murai (1999)

39

ภาพท5.2 การจดกลมขอมลแผนทหนวยดนใหเปนแผนทความเปนกรดเปนดาง

ของดน ทมา : Meijerink, et al. (1994 : 189)

5.3 การวด (Measurement)

เปนการเรยกใชขอมลจากฐานขอมลผานคาสงหรอฟงกชนทใชในการวดคานวณ ระยะทาง พนท และเสนรอบรป เพอหาคาตอบ เชน (1) ระยะทางระหวางบอบาดาลสองบอ (2) พนททงหมดของลมนาหนง (3) ความยาวทงหมดของแมนาสายหลก (4) จานวนบอบาดาลในพนทการเกษตร (5) คานวณปรมาตรการตด-การถมดน (Cut and fill ) ในการกอสรางคลองชลประทาน

GIS สวนมาก มความสามารถในการคานวณ ตามขอ (1)-(5) ไดโดยอตโนมต เชนการคานวณพนท เสนรอบรปเปนตน

5.4 การซอนทบ (Overlay)

เนองจากขอมลสารสนเทศภมศาสตรประกอบขนดวยชนขอมลหลายชนดซงสามารถนามาวเคราะหรวมกนโดยใชวธซอนทบ การซอนทบกนจะทาใหเกดองคประกอบเชงพนท (Spatial Element) ขนมาใหม ในตาแหนงหนง

ภาพท 5.3 แสดงแนวความคดการซอนทบระหวางแผนททม 2 คา คอ A และ B กบแผนททมคา 1

40

และ 2 เพอสรางแผนทใหมทประกอบดวยคา A และ B และคา 1 และ 2 รวมกน

ภาพท 5.3 แนวความคดเกยวกบการซอนทบ (Concept of Overlay)

ทมา: Japan Association of Remote Sensing (1993) การซอนทบจะใช ตวปฏบตการ (operator) 3 ชนด ไดแก : (1) ปฏบตการ โดยใชวธคณตศาสตร (Arithmetical Operators) การซอนทบแบบนเกดขนโดยการใชฟงกชนทางคณตศาสตร ดงน

+ add operator - ‘subtract’ operator * ‘multiplication’ operator / ‘division’ operator mod ‘modulus’ operator (example: 10 mod 3 = 1) div ‘integer’ division operator (example:10 div 3 = 3) sqrt square root function exp exponential function log natural logarithmic function sin sine function (input should be radians) cos cosine function (input should be radians) atan inverse tangent function, arc tangent function (in radians)

41

ภาพท 5.4 การซอนทบแผนทความชนภายในดน (Moisture Content) กบแผนทความลกของรากพช

(Rooting Depth) เพอสรางแผนทความชนพอเหมาะในรากพช (available water in root zone) โดยใช Arithmetical Operator

ทมา: Meijerink, et al.( 1994 :190) (2) ปฏบตการ โดยใชวธตรรกะ (Logical Operators)

การใช Logical หรอ Boolean operators ขอมล attribute จะถกคดเลอกขนมา เพอใหสอดคลองกบสถานการณหนง ขนอยกบ attribute ตงแตสองอนหรอมากกวาขนไป คา X จะถกสรางขนมา บนพนฐานของ spatial element A & B (ภาพท 25) X = A and B (หมายความวา คา X ถกกาหนดขนโดยพกเซลทเกดจากการ intersection ของ A & B) X = A or B (หมายความวา คา X ถกกาหนดขนโดยพกเซลทอ าจจะเปนของ A และ B กได) X = A Xor B (หมายความวา คา X ถกกาหนดขนโดยพกเซลทเปนไดทง A และ B แตไมใช intersection ของ A และ B) X = A not B (หมายความวา คา X ถกกาหนดขนโดยพกเซลทเปนของ A ไมใช B) X = (A and B) or C (หมายความวา คา X ถกกาหนดขนโดยพกเซลทเปนไดทง A และ B หรอจาก C)

42

ภาพท 5.5 Boolean operators ทมา: สรพร กมลธรรม (2545)

ภาพท 5.6 การซอนทบแผนทดน (soil map) เขากบแผนทการใชประโยชนทดน (land use map) โดยใช Logical Operator (And) ทมา: Meijerink, et al. (1994 :191)

ภาพท 5.6 เปนตวอยางการซอนทบแผนทดน (soil map) ซงมหนวยดน 3 ประเภท เขากบแผนทการใชประโยชนทดน (land use map) 3 ประเภท โดยใช Logical Operator (And) จะไดผลลพธแผนทความสมพนธของดนและการใชประโยชนทดนตามเงอนไข

43

ภาพท 5.7 การซอนทบ (Intersect) ชดขอมลโพลกอน A กบ B ทาใหไดแผนทใหมทประกอบดวยขอมลคณลกษณะทมาจากแผนททงสอง

ทมา: ITC (2004)

ภาพท 5.8 การซอนทบแผนทแรสเตอรโดยใชวธตรรกะ (Logical Operators) กรดสเหลยมเลกสเทาแสดง

คาทถกตอง สวนกรดสขาวแสดงคาทไมถกตอง ทมา : ITC (2004:356)

44

ภาพท 5.9 การซอนทบแผนทแรสเตอรโดยใชวธตรรกะทมความซบซอน (Complex Logical Expressions)

ทมา : ITC (2004:357) จากภาพท 5.9 แผนทแรสเตอร A แสดงการใชประโยชนทดนปาไม แผนทแรสเตอร B เปนความสงทจาแนกออกมา 3 ระดบ (700,600,400 เมตร) แผนทแรสเตอร D1 แสดงพนทปาไมในระดบตากวา 500 เมตร แผนทแรสเตอร D2 แสดงพนทตากวา 500 เมตร และเปนปาไม แผนท D3 เปนพนทเปนไดทงปาไม หรอความสงนอยกวา 500 เมตร (เวลาตางกน) แผนท แรสเตอร D4 เปนพนทปาทขนอยในระดบสงมากกวา 500 เมตร

(3) ปฏบตการโดยมเงอนไข (Conditional operators) เพอใชในการประเมนวาสถานการณไดเกดขนตามเงอนไขทกาหนดไวหรอไม ไดแก: = ‘equal’ operator < > ‘not equal’ operator < ‘less than’ operator > ‘greater than’ operator >= ‘greater than or equal’ operator

45

ภาพท 5.10 การซอนทบแผนทแรสเตอรโดยใชมเงอนไข

ทมา: ITC (2004:358)

จากภาพท 5.10 A คอแผนทการใชประโยชนทดน (Land-Use) B คอแผนทความสง (Elevation) “?” เงอนไขแรกตองการทราบวา ถาพนทใดทมการใชประโยชนทดนเปนปาไม กใหแสดงผล คอถกตองแตพนทใดทไมใชปาไมกแสดงดวย หรอไมทราบ (?)

C1 = IFF (A= “forest”, true, ?) ในสถานการณแบบทสอง ถาพนทมการใชประโยชนทดนเปนปาไมและมระดบความสง 700 เมตร กจะแสดงดวยจดภาพสเทา สวนทไมตรงตามเงอนไขกแสดงดวยจดภาพสขาว

C2 = IFF ((A = “forest”) AND (B=700), true, false)

ภาพท 5.11 การซอนทบโดยใชตารางของภาพแรสเตอรเพอศกษาเรองความเหมาะสม (Suitability)โดย

ใชปจจยดานการใชประโยชนทดนและธรณวทยา ทมา: ITC (2004: 483)

46

จากภาพจะเหนวา การใชประโยชนทดนทเหมาะสมสาหรบปาไม ควรจะเปนดนตะกอนแมนา

(Alluvial) ในขณะทการใชประโยชนทดนประเภททงหญาควรจะเปนดนดาน (Shale) และการใชประโยชน

ทดนประเภททะเลสาบไมเหมาะสมสาหรบปจจยทงสองประเภท เปนตน

5.5 การสรางแนวกนชน (Buffer zone)

เปนการกาหนดขอบเขตของพนท ออกไปในระยะทางทตองการ หรอตามระยะทางทสอดคลองกบ

วตถประสงคของการศกษา สามารถสรางแนวกนชนออกจาก จด เสน และเสนรอบรปได และดาเนนการได

กบขอมลทงในระบบเวกเตอร และระบบแรสเตอร ดงภาพท 5.12 และ ภาพท 5.13

ภาพท 5.12 แนวกนชนในระบบเวกเตอร จาก จด เสน และเสนรอบรป

ทมา: GDTA (2001)

ภาพท 5.13 แนวกนชนในระบบแรสเตอร

ทมา: GDTA (2001)

47

ภาพท 5.14 การสรางแนวกนชนในรศม 200 เมตรรอบแหลงนาในพนทศกษา ทมา: สมพร สงาวงศ (2549)

5.6 การวเคราะหลกษณะพนผว (Surface Analysis)

ลกษณะภมประเทศทแสดงโดยระบบเวกเตอร ไดแก เสนชนความสง จดความสง และแนวสนเขาหรอแนวหบเขาทเปนจดเปลยนความสง (ภาพท 5.15) สวนลกษณะภมประเทศแสดงไดโดยระบบแรสเตอร ไดแก กรดสเหลยมทเปนตวแทนของความสง (ภาพท 5.16)

เสนชนความสง

จดความสง

บรเวณเปลยนความสง

ภาพท 5.15 การแสดงความสงของภมประเทศในระบบเวกเตอร ทมา: GDTA (2001)

48

ภาพท 5.16 การแสดงความสงของภมประเทศในระบบแรสเตอร ทมา: GDTA and GISTDA (2002)

พนผวภมประเทศเปนไดทงแบบตอเนอง (Continuous Surface) และแบบไมตอเนอง (Non-Continuous Surface) (ภาพท 5.17) สามารถทจะจาลองขนมาไดโดยใช สามเหลยมดานไมเทาหลาย ๆ รป (Triangulated Irregular Network) และ แบบกรด (Grid) พนผวภมประเทศทจาลองขนมาโดยใช สามเหลยม จดวาเปนระบบเวกเตอร พนผวภมประเทศทจาลองขนมาโดยใชกรดจดวาเปนระบบแรสเตอรเตอร

ภาพท 5.17 พนผวภมประเทศแบบตอเนอง (ซาย) และแบบไมตอเนอง (ขวา) ทมา: สรพร กมลธรรม (2545)

5.6.1 แบบจาลองความสงเชงตวเลข (Digital Elevation Model : DEM) ในการวเคราะหพนผวภมประเทศ โดยใชคาความสงของภมประเทศมาคานวณ เชน แบบจาลอง

ความสงเชงตวเลข สามารถสรางไดจากเสนชนความสง จดความสงของภมประเทศ โดยใชฟงกชนการประมาณคาในชวง ทาใหเราสามารถทราบคาทก ๆ จด ในชวงความสงททาการศกษาได

DEM เปนการจดกลมของตวเลขเปนลาดบเพอทจะแสดงการกระจายตวของความสงเหนอระดบพนผวหนงในภมประเทศ (Moore, et al., 1993 ) หรอเปนการจดเรยงตวของความสงของพนทอยาง

49

สมาเสมอและมกจะอยในรปกรด (grid) หรอรปหกเหลยม (Jensen,1995) DEM อธบายเกยวกบความสง ณ จดใดจดหนงในพนทในเชงตวเลข (Digital Format) และประกอบดวยรายละเอยดทเรยกวา “skeleton lines” ยกตวอยางเชน ทางระบายนา (drainage) และยอดเขา (crests) และจดเปลยนของความลาดชน (break of slope) เปนตน สามารถสราง DEM ขนมาไดโดยอาศยขอมลจากหลาย ๆ แหลง เชน จากขอมลทไดจากการสารวจ (Ground Survey) การเกบขอมลเสนชนความสงจากแผนทภมประเทศ (Cartographic Digitization of Contour Data) และจากวธการทางดานโฟโตแกรมเมตตร (Photographic Measurement) การจดทา DEM ทาไดหลายแบบขนอยกบโครงสรางของขอมล ในระบบราสเตอร DEM จะถกแสดงโดยกลมของเซลล ซงจดเรยงตวกนตามแนวนอน และแนวตง ในแตละพกเซลจะประกอบดวยคาความสงของศนยกลางของเซล สวนในระบบเวกเตอรมกจะถกแสดงโดยกลมของรปสามเหลยมทเรยกวา “Triangulated Irregular Network (TIN) “ สามเหลยมแตละรปจะถกลอมรอบดวยจดจานวน 3 จด ซงมคาเฉพาะ X Y และ Z (Westen,1995)

ภาพท 5.18 TIN (ซาย) และ DEM (ขวา) ทมา: สรพร กมลธรรม (2545)

ความละเอยดของ DEM ขนอยมาตราสวนของขอมลจากแผนท โดยประมาณแลวความละเอยดของขอมลจากแผนท 1 มลลเมตร จะถกแปลงไปเปน 1 กรด ใน DEM เชน ถาใชขอมลจากแผนทมาตราสวน 1 : 25,000 กจะสราง DEM ทมรายละเอยด 25 เมตร และแผนทมาตราสวน 1 : 100,000 กสามารถใหรายละเอยดของ DEM 100 เมตร เปนตน Gallant (1996) ไดเสนอความเหนเกยวกบมาตราสวนทเหมาะสมของ DEM เพอนาไปใชประโยชนคอ ทางดานอทกวทยา 5 – 100 เมตร การพยากรณพช (Vegetation Prediction) 20 – 100 เมตร การจดทาโมเดลดนและลกษณะภมประเทศ (Soil – landscape modeling) 5 – 40 เมตร โมเดลภมอากาศ (Climate Model) 100 เมตร ถง 2 กโลเมตร โดยทวไปแลวเราสามารถนา DEM ไปใชประโยชนไดหลายอยาง เชน การทาแผนทแสดงความลาดเท (Slope Map) เปนองศา(degree) หรอเปอรเซนต การคานวณทศทางของความลาดชน (Slope

50

Direction) เปนองศา ระหวาง 0 – 360 การคานวณการขดหรอถมพนท (Cut and Fill) เพอประกอบการออกแบบถนนหรอโครงการวศวกรรมโยธาหรอวศวกรรมทางทหารอน การทาแผนทเงาเขา (Hill shading) ซงใชในการแสดงแผนทราสเตอรไดดทสด การจดทาโปรไฟล (Profile Selection) หรอการวเคราะหภาพตดขวางภมประเทศ การคานวณเกยวกบการสรางภาพออโธจากภาพถายทางอากาศและภาพดาวเทยม (Calculation of Ortho Images from Airphotos or Satellite Images) และการแบงขอบเขตของลมนาและชนดของทางระบายนาโดยอตโนมต (Automatic Catchment Delineation Pattern) (Meijerink, et al. 1994) รวมถงการแสดงผลลกษณะภมประเทศแบบสามมต เปนตน

ภาพท 5.19 แบบจาลอง มตบรเวณเขอนแมกวงอดมธารา อ. ดอยสะเกด จ. เชยงใหม

ภาพท 5.20 การใชประโยชนจาก DEMในการสรางขอบเขตลมนายอย

ทมา : GDTA (2001)

51

5.7 การวเคราะหโครงขาย (Network Analysis)

เปนการวเคราะหขอมลทอยในรปแบบโครงขายเชอมโยง เชน โครงขายถนน โครงขายการระบายนา โครงขายสายไฟฟา เปนตนโดยเทคนคการวเคราะหโครงขายสามารถใหคาตอบเกยวกบเสนทางการเดนทาง เชน การเลอกเสนทางทสนทสด หรอเสนทางทใชเวลาเดนทางจากจดหนงไปยงอกจดหนงนอยทสด นอกจากนนยงสามารถใชในการวเคราะหหาพนทบรการโดยมเงอนไขของเวลาในการเดนทางเขาถงพนทบรการ พนทจายกระแสไฟฟา การตรวจสอบซอมบารงระบบไฟฟา นาประปา เปนตน เชนภาพท 5.21 แสดงผลการเลอกเสนทางทสนทสดในการเดนทางจากบานพกไปยงททาการไปรษณย

ภาพท 5.21 การวเคราะหโครงขาย ทมา: สรพร กมลธรรม (2545)

5.8. ความคลาดเคลอนทเกดในกระบวนการทางานของ GIS ความคลาดเคลอนในการทางานดาน GIS จะเกยวของกบ การใชขอมล การเกบขอมล การวเคราะหขอมลตลอดถงการแสดงผลขอมล

5..8.1 แหลงทมาของความคลาดเคลอน Aronoff (1989) ไดสรปความคลาดเคลอน ทเกดขนในกระบวนการทางานทาง GIS ไวหลายประการ ดงไดสรปไวในตารางท 5.1

52

ตารางท 5.1 ชนดของความคลาดเคลอนและผลทเกดขน

ชนดของความคลาดเคลอน ผลทเกดขน 1. ความคลาดเคลอนทมาจากขอมล - ทางดานตาแหนง (Positional) และดานความ

ถกตองทางความหมายของรายละเอยด (Semantics) - ความผดพลาดขณะแกไขภาพดาวเทยม ทงทางเรขาคณตและการจาแนกประเภท - ความผดพลาดจากการเกบขอมลภาคสนาม - ความผดพลาดในการใชขอมลทลาสมย

2. ความคลาดเคลอนทเกดขนระหวางการ

ปอนขอมล

- ความผดพลาดตอน Digitize (จากตวผปฏบต หรอจากขอจากดของเครองมอ) - ความผดพลาดตอนเกบขอมลเชงลกษณะ

3. ความคลาดเคลอนทเกดขนระหวางการ

จดเกบขอมล

- เกดจากขอจากดเรองความเทยงตรงของคาพกด - เกดจากการเปลยนแปลงโครงสรางของขอมล เชนจากระบบเวคเตอรไปเปนระบบแรสเตอร เปนตน

4.ความคลาดเคลอนทเกดขนจากการ

วเคราะหขอมล และการจดการขอมล

- เกดขนในระหวางการซอนทบแผนท - การใชสตรในการคานวณผด - เกดขนในระหวางการ Interpolation

5.ความคลาดเคลอนทเกดขนในการนาเสนอ

ผลงาน และการนาเอาไปใช

- การนาเอาผลลพธ (output) ไปใชไมถกตอง

5.8.2 ความคลาดเคลอนทเกดจากขอมลทใชอย

แผนทตาง ๆ ทนามาใชทางาน GIS มกประกอบดวยความคลาดเคลอน และความไมแนนอนมากมาย เชน (1) การใชสญลกษณทแตกตางกน เชนแผนทดนทผลตขนดวยหนวยงานตาง ๆ กน จะใชสญลกษณทไมตรงกน ทาใหไมสามารถนามาเปรยบเทยบกนได (2) แหลงขอมลลาสมย เชน แผนทการใชประโยชนทดนททาขนเมอ 10 ปกอน จะมความแตกตางกบปปจจบน เปนตน

53

(3) ขอมลไมสมบรณ (4) ความคลาดเคลอนเรองพกด แผนทตาง ๆ จะผลตขนมาโดยใชระบบพกดทแตกตางกน ดงนนจง

จาเปนอยางยงทจะตองปรบแกใหอยในพกดเดยวกนกอนทจะ Digitize ปญหาทมกพบบอย เชน พกดตรงขอบแผนทหนงมกจะไมตรงกบพกดของแผนททจะนามาเชอมตอกน เปนตน

(5) ความคลาดเคลอนจากการใชมาตราสวนทผด แผนททผลตขนมามกจะมมาตราสวนไมตรงกบมาตราสวนทใชในการทางาน การใชแผนทมาตราสวนตางๆมาทางานจะมผลทาใหการนามาซอนทบกนมปญหาเกดขน

(6) ความคลาดเคลอนจากการใชวธการทแตกตางกน แผนทททาขนดวยมาตราสวนเดยวกน มเนอหาเดยวกน มกจะมความแตกตางกนบาง เพราะทาขน

จากองคกรทแตกตางกน ใชวธการทแตกตางกน เชน แบบจาลองภมประเทศ (Digital Terrain Model) ของพนทเดยวกน ทาขนจากแผนทภมประเทศสองเวลา (ในมาตราสวน 1:20,000) จากหนวยงานทแตกตางกน เปนตน

5.9 สรป

การวเคราะหขอมลจดไดวามความสาคญมากในงานระบบสารสนเทศภมศาสตร การวเคราะหเบองตนประกอบไปดวย การคนคน การจาแนกประเภทขอมลใหม การวด การซอนทบ และการวเคราะห โครงขาย ผลลพธจากการวเคราะหขอมลสามารถนามาเสนอในรปแบบตาง ๆ เชน แผนท ตาราง และการรายงานสามารถนามาใชประโยชนในการวางแผนในการตดสนใจทถกตองได

อยางไรกด การทางานดาน GIS มกจะหลกเลยงความผดพลาดไปไดยาก ซงมกจะเกยวของกบ การใชขอมล การเกบขอมล การวเคราะหขอมล ตลอดถงการแสดงผลขอมล ดงนน ผใชขอมล ควรจะไดตระหนกถงเรองขอมลทนามาใช วธการนาเขา วธการวเคราะหทเหมาะสม

5.10 เอกสารอางอง

Aronoff, S. (1989). Geographic Information Systems: A Management Perspective, Ottawa: WDL Publications.

Gallant, J. C. and Hutchinson, M.F/ (1996) .Towards an understanding of landscape scale and structure. Proceedings of the Third International conference/Workshop on Integrating GIS and Environmental Modeling. National Center for Geographic Information and Analysis , Santa Barbara,CA. CD – ROM and World Wide Web, http://www/ncgia.ucsb/conf/SANTA_FE_CE – ROM/main/html.

54

GDTA and GISTDA (2002). “Application of high resolution imagery and GIS for local administration units Geo-information modelling and spatial analysis in GIS”. Training Workshop at Department of Geography, Chiang Mai University.

Hutchinson, M.F. (1997). ANUDEM Version 4.6 user guide, Centre for Resource and Environmental studies, Canberra ,Australia.

Hutchinson, M.F. (1996). “Creating good DEMs with AUDEM”, The application of Digital Elevation Models in Land Resource Assessment Workshop, Canberra ,25 – 29 November 1996.

International Institute for Aerospace Survey and Earth Science: ITC. (2004). Principles of Geographic Information Systems An Introductory Text Book. ITCEducational Text Book Series. The International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation, Enschede, The Netherlands.

Meijerink Allard ,M .J. et al. (1994).”Digital Elevation Models and their application “,Introduction to the use of Geographic Information Systems for practical hydrology, International Institute for Aerospace Survey and Earth Science, Publication Number 23.,pp.149 – 182

Mullen, I. (1998).”ANUDEM trainning manual”, Department of Geography, Chiang Mai University, Thailand ,17 – 20 March 1998.

55

Topographical Map

บทท 6 การนาเสนอขอมล

(Data Presentation)

6.1.บทนา

แผนท หมายถง การจาลองลกษณะทสาคญทปรากฎบนพนโลก จาลองไวบนกระดาษทแบนราบ ในปจจบน แผนทสามารถจดทาและผลตได 2 ประเภทใหญ ๆ คอ แผนทกระดาษ (Paper Map) คอแผนททจดพมพบนแผนกระดาษ และแผนทเชงตวเลข (Digital Map) คอ แผนททเกบรวบรวมขอมลตาง ๆ เปนลกษณะตวเลข โดยขอมลดงกลาวจะถกบนทกไวบนแผนดสเกตต หรอเทปแมเหลก แผน CD-Rom เชน ระบบสารสนเทศภมศาสตร เปนตน ซงสามารถจดเกบไวไดนาน การยอขยาย หรอการปรบปรงขอมลใหทนสมย สามารถจดทาไดงาย

6.1.1 ประเภทของแผนท (Type of Map) แผนทสามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ

(1) แผนทภมประเทศ (Topographic Map) หมายถงแผนททแสดงลกษณะภมประเทศ เชน แผนทภมประเทศ มาตราสวน 1: 50,000 ทจดทาโดยกรมแผนททหาร ทแสดงความสงตา ภเขา ลาหวย ถนน เปนตน (2) แผนทโคลโรเพลท (Cloropleth Map) หมายถง แผนทแสดงลาดบความแตกตางของปรมาณ หรอคณภาพของเรองใดเรองหนง จากมากไปหานอย หรอเหมาะสม ไมเหมาะสม โดยการใชสหรอสญลกษณ เชน แผนทปรมาณนาฝน (Isohyte Map) แผนทแสดงระดบความสง (Contour Map) เปนตน (3) แผนทเฉพาะเรอง (Thematic Map) หมายถงแผนททแสดงเนอหาใดเนอหาหนงเพยงอยางเดยว บนแผนกระดาษ หรอทจดเกบไวในเทปแมเหลก เชน แผนทดน แผนทถนน แผนทธรณ เปนตน ซงเปนแผนทหรอชดขอมล ทนาเขา หรอ แยกจดเกบในระบบสารสนเทศภมศาสตร

Thematic Map Cloropleth Map

56

1. แผนทภมประเทศ 2. แผนทแสดงระดบความสง 3. แผนทเฉพาะเรอง สญญลกษณเดยว (Single Symbol) เปนแผนททแสดงลกษณะของพนททงหมด โดยใชสเดยว (same

color) หรอสญลกษณเดยว (same symbol) แผนทประเภทนมประโยชนในกรณทเพยงตองการแสดงตาแหนงทตงของรายละเอยดในแผนท โดยมไดดความแตกตางของพนทศกษา

ระดบความเขมของส (Graduated Color) เปนแผนททรปลกษณะทปรากฎในแผนทจะแสดงผล โดยใชสญญลกษณทเหมอนกน แตระดบความเขมของสจะแตกตางกนออกไป ขนอยกบคณลกษณะหรอคาของแตละ feature การใชระดบความเขมของสจะใชไดกบขอมลทเปนตวเลขหรอขอมลทบอกระดบคณภาพ

แผนทตามขนาดของสญลกษณ (Graduated Symbol) เปนแผนททรปลกษณะของพนททปรากฎบนแผนทเปนสเดยวกนและใชสญญลกษณเดยวกน แตขนาดของสญญลกษณจะแตกตางกนไป ขนอยกบคาทเปนตวเลขของแตละรปลกษณะ (feature) ถามคามากจะมขนาดใหญ คานอยขนาดเลก การแสดงโดยขนาดสญลกษณ สามารถใชไดกบขอมลจดและขอมลเสนเทานน (สเพชร จรขจรกล, 2544: 182)

หนงคาหนงส/สญลกษณ (Unique Value) เปนแผนททแสดงขอมลโดยใชสญญลกษณทแตกตางกนไปแตละพนท (จดหรอเสน) หนงคาใน Record คอหนงสทแสดงผลออกมาผานหนาจอ การใชแผนทประเภทนเหมาะสาหรบขอมลทเปนนามบญญต (category data) เชนประเภทการใชทดน ชนดหน แผนทอาเภอ เปนตน

ความหนาแนนของจด (Dot Density) เปนแผนททใชความหนาแนนของจดในการแสดงขอมลในพนทนน ๆ โดยจานวนจดทปรากฎในแตละพนทจะมความสมพนธกบขอมลในพนทนน แผนทประเภทนมความเหมาะสมกบการกระจายของขอมลทงพนท ยกตวอยางเชน จานวนประชากรในแตละอาเภอ ซงโดยปกตอาจพบวาอาเภอทตงอยใกลแหลงนาจะมประชากรหนาแนนกวา อาเภอทอยหางจากแหลงนา เปนตน

แผนภม (Chart) ใชแสดงคณลกษณะของขอมล (data attributes) โดยขนาดของกราฟแทง หรอ pie chart จะขนอยกบคาของขอมลนน ๆ วธการนจะเหมาะสมสาหรบการแสดงขอมลหลาย ๆ ขอมลในพนท หรอจดเดยวกน เชน ระดบการศกษาของประชากรในแตละอาเภอ หรอจานวนประชากรและรายไดเฉลยของครวเรอนในหมบาน เปนตน 6.2 การออกแบบแผนท (Designing Thematic Map)

การออกแบบแผนทหรอการจดทา layout เปนสงจาเปนอนดบแรกกอนการผลตแผนทสาหรบนกแผนท (cartographer) บางครงตองใชเวลานานในการออกแบบ หรออาจออกแบบหลายอยางแลวมาวเคราะหวา แบบไหนจงจะดหรอสวยงามมากทสด แผนททสวยงามควรพจารณาดงน

1) ความกลมกลน (harmony) แผนททสวยงามตองแสดงถงความกลมกลนของขอมลทจะนาเสนอในแผนท เชน ถาตองการทาแผนทเกยวของกบการปกครอง การนาขอมลทตงของดน มาแสดงบนแผนท

57

อาจจะไมเหมาะสม เพราะไมตรงกบหวขอเรองแผนท และสมพนธกบขอมลอน ๆ ทตงของดนควรจะนาไปรวมกบชนดปา หรออทยานแหงชาต เพราะเปนขอมลทสอหรอนาเสนอไปในทางเดยวกน เปนตน

2) องคประกอบของแผนท (composition) แผนททดและสวยงาม ควรประกอบดวยองคประกอบตาง ๆ ดงน

หวขอเรอง (title and sub-title) หวขอเรองเปนสวนประกอบทสาคญรองจากขอมลทพนท (จด เสน พนท) ทปรากฎในแผนท หวขอเรองอาจประกอบดวยหวขอใหญ (title) และหวขอยอย (sub-title) หวขอใหญ จะมขนาดอกษรใหญสด และหวขอยอยมขนาดใหญเปนอนดบสอง หวขอเรองทงหมดรวมกนแลว ไมเกน 3 บรรทด ถาหากจาเปนจะตองอธบายเพม ใหไวใสไวเปนคาอธบาย ทมขนาดตวอกษรเลกกวา

สญลกษณ (map legend) สญลกษณ เปนการบงบอกวาภาพทเกดขนบนแผนทในแตละรปลกษณะนนหมายถงอะไร การแสดงสญญลกษณะบนแผนท ควรแบงกลมใหเหมาะสม เชน จด เสน และพนท โดยทวไปจดจะนาเสนอกอนเสน แลวตามดวยแผนท และขอมลในแตละกลมควรจดหมวดหมดวย เชน ประเภทปาไม ประเภทการใชทดน เปนตน โดยใหจดลาดบความเขมของส ขนาดของสญลกษณจากนอยไปหามากตามลาดบ

มาตราสวน (map scale) มาตราสวนเปนการบอกวาขนาดทปรากฎบนแผนท จะมขนาดเทาไหรบนพนทจรง เชน มาตราสวน 1:50,000 แสดงวาขนาด 1 หนวยจะเทากบ 50,000 หนวย ในพนทจรง สมมตวาวดระยะทางบนแผนทไดเทากบ 2 เซนตเมตร ในพนทจรงจะมขนาดเทากบ 250,000 เซนตเมตร หรอ 1 กโลเมตร เปนตน มาตราสวนขนาดใหญหมายถง ขนาดความแตกตางระหวางอตราสวนของแผนทกบพนทจรงนอย (1:50,000) และมาตราสวนขนาดเลก หมายถง ขนาดความแตกตางระหวางอตราสวนของแผนทกบพนทจรงมาก( 1:250,000 )

แหลงขอมล วนท และความถกตอง (sources,date,reliability ) เปนการบงบอกแหลงทมาของขอมล และไดขอมลมาเมอไร มความถกตองแคไหน โดยมากจะปรากฏทมมใดมมหนงของแผนท และจะเปนตวอกษรทมขนาดเลกทสดทปรากฏบนแผนท แตสามารถอานได การบงบอกขอมลดงกลาวมประโยชนมาก เนองจากขอมบแผนทเปนขอมลทไดมาชวงเวลาใดเวลาหนง ในสวนของความถกตองอาจระบวาไดจากการสารวจหรอวเคราะหโดยวธการใด เชน สมตวอยาง 10% หรอเกบตวอยางจากขนาดกรด 10*10 กม. เปนตน พนททมรายละเอยดและไมมรายละเอยด ( Mapped and Unmapped ) แผนททสวยงามควรจะเนนจดทสนใจ ( focus of attention ) โดยการใหรายละเอยดในพนทนน ๆ มากกวาสวนอน ๆ ดงภาพท 56 หรอวางตาแหนงใหเหมาะสมทจดสมดลทางสายตา ( visual balance ) ดงภาพท 6. 2

58

ภาพท 6.2 การใหรายละเอยดพนททสนใจ

ภาพท 6.3 การวางพนททสนใจในตาแหนง Visual Balance

ขอมลพนท (Graticule ) และคาพกด (Geo-Referenced Coordinates ) แผนททดควรแสดงรายละเอยดของขอมลไมนอย หรอมากจนเกนไป และขอมลตองมความกลมกลน หรอสมพนธกน ตามทกลาวมาแลวขางตน ในกรณทจาเปนตองแสดงขอมลพนทมากกวา 1 ชดขอมลบนพนทเดยวกนควรใชแรเงา ( shade ) ไมใชสพนทบ เพราะจะบงขอมลอน การเรยงลาดบขอมลควรเปนจด เสน และพนท เหมอนกบคาสง sort theme นอกจากนควรจะระบคาพกดทางภมศาสตรวาขอมลทปรากฏบนแผนทอยตรงบรเวณใดของผวโลก โดยอาจจะอยทกรอบรป หรอทาเปนตารางกรดบนพนท แลวแตความเหมาะสมและรายละเอยดทปรากฏบนแผนท ดงภาพท 6.4 และภาพท 6.5

59

ภาพท 6.4 รายละเอยดขอมลมากเกนไป

ภาพท 6.5 การใสตารางกรดคาพกด

กรอบรป (Border And Neatlines) การใสกรอบแผนทหลก (Major Map) และกรอบแผนทรอง (Minor or Referenced Map) หรอการจดแบงสวนบนแผนท เปนการจดระเบยบและใหความสวยงามในแผนท โดยปกตขนาดของกรอบรปจะมขนาดเสนหนากวาลายเสนของขอมลตางๆ ทปรากฏบนแผนท เครองหมายบนแผนท (Map Symbol) เครองหมายทปรากฏบนแผนทควรมความเหมาะสม ทงขนาด ส หรอสญลกษณ และสามารถสอความหมายไดถกตอง และควรใชเครองหมายทเปนมาตราฐาน เชน แมนา

60

สายหลก ใชเสนทบ-หนา สนาเงน ลาหวย ใชเสนปะสนาเงน ปาไม สเขยว ทงหญาใชสสม และพนทเกษตรใชสเหลอง เปนตน ทตงตาแหนงหมบาน เปนวงกลมขนาดเลก แตทตงอาเภอ เปนวงกลมซอนกน 2 ชน สแดงและดาเปนตน สทใชไมควรเขมเกนไป ความชดเจน (Clarity) และความแตกตาง (Contrast) แผนททดควรมความชดเจนโดยเฉพาะอยางยงบรเวณทสนใจ ควรมขนาดไมใหญหรอเลกเกนไป และจดทสนใจควรมความเดนและแตกตางจากพนทอนๆ การเนนความแตกตางของแตละ features อาจทาไดโดยใชลายเสน (ชนดและขนาด) ตวอกษร ( ขนาดและรปแบบ ) ความหยาบและละเอยด หรอความละเอยดของขอมล ตามทไดกลาวมาแลวขางตน อยางไรกตาม การจะออกแบบแผนทใหสวยงาม ถกตองตามหลกวชาการ จาเปนตองอาศยทกษะทงศาสตรและศลป และความสามารถเฉพาะบคคล 6.3 การจดทาแผนทโดย ArcView 3.3 ArcView 3.3 มความสามารถในการทาแผนทไดงายและสวยงาม โดยผใชโปรแกรมสามารถทาแผนทไดเสรจเรยบรอยภายในเวลาประมาณ 10 นาท ซงแตกตางจาก Arc/Info ทตองใชเวลาไมนอยกวา 2 ชวโมง จงจะไดแผนททสวยงามและมคณภาพเทยบกบทเตรยมจาก ArcView 3.1 การเตรยมแผนทโดย ArcView จะทาท Layout Window โดยภาพทปรากฏบน Layout จะเหมอนกบทแสดงบน view window ทกประการ รวมทงสญลกษณของ theme(s) ในกรณทแสดงสญลกษณ (show legend ) หรอไมแสดงสญลกษณ ถาซอนไว ( show/hide legend ท theme properties menu ) บนชองรายการ theme(s) ทางซายมอของ view window ดงทไดกลาวมาแลว กลาวคอ หากบนววมเฉพาะขอมลพนท layout กจะมเฉพาะขอมลพนท หากบน view window มคาบรรยาย ( text ) หรอภาพตาง ๆ จากการใชเครองมอวาดภาพ ( draw tool ) ขอความและภาพดงกลาวจะแสดงบน layout ดวยดงภาพท 6.6

61

ภาพท 6.6 ความสมพนธระหวาง View และ Layout

การจดเตรยมแผนทจาก ArcView 3.3 สามารถทาไดจากจดเรมตน 2 แหง คอ จาก View Window หรอจาก Project Window

6.3.1 การทา Layout จาก View Window หลงจากทไดตกแตงภาพทตองการแสดง และเรยงตามลาดบกอนหลง ตามหลกเกณฑของการทาแผนท คอ คาบรรยาย จด เสน และพนท และบรเวณทตองการแสดงผล Zoom-In หรอ Zoom-Out ใหทาตามขนตอน ดงน

1) ใหเปลยนแปลงคาพกดระบบคาพกดเสนรง เสนแวง เปน UTM โดยใหกดท View เลอก Properties แลวเลอก Map Units (ระยะบนแผนท) เปน Meters และ Distance Units ( หนวยความยาวและหนวยทปรากฏทมาตราสวน ) เปน kilometers แลวเปลยนระบบเปน projections ใหถกตอง

2) กด View Menu แลวเลอก Layout หลงจากนนใหเลอกขนาดของแผนท และรปแบบตามทตองการ ดงภาพท 6.7

62

ภาพท 6.7 การกาหนดขนาดและการวางกระดาษ

3) ถาม Layout ของ Project ททางานนอยแลว เครองจะถามวาตองการสราง Layout ใหมหรอสรางทบ Layout เดม หลงเลอกแลวกด OK

6.3.2 การสราง Layout จาก Project Window การสราง Layout จาก Project Window จะทาได เมอไดเปด View แลว อาจเปน 1 View หรอมากกวา โดยใหทาตามขนตอน ดงน

ใหใช mouse click ท Layout แลวกดปม New ดงภาพท 6.8

ภาพท 6.8 การสราง Layout จาก Project Window

63

1) หลงจากนนท Layout Window จะแสดงกรอบของภาพ ซงเราสามารถเปลยนขนาดกระดาษ หรอรปแบบได โดยการกดท Layout แลวเลอก Page Setup และสามารถเปลยนแปลงรายละเอยดตามตองการ

2) ท Menu ของ Layout จะมเครองมอในการนาแผนท สญลกษณ มาตราสวน ทศกราฟ ตาราง และรปแบบตางๆ ใหเลอกเครองมอแผนท เพอกาหนดขอบเขตของแผนท โดยการ drag แลวเลอก view ทตองการ ดงภาพท 6.9 เชนเดยวกบการเลอกองคประกอบอนๆ ของแผนท

ภาพท 6.9 เครองมอสาหรบสรางแผนท และการเลอก view 6.3.3 การปรบแตงแผนท 1) การตงซอ Layout เพอใหงายแกการจดจา สามารถทาไดโดยการกดท Layout Menu แลวเลอก

Properties แลวตงชอตามทตองการ 2) การเลอนตาแหนง ยอหรอขยายขนาดของภาพ สญลกษณ หรอองคประกอบอนๆ สามารถทาได

โดยการใช mouse เลอก หากตองการลบใหกด delete หากตองการยอ หรอขยายใช mouse ในการดง เหมอนกบโปรแกรมกราฟฟคทวไป

3) การเลอนตาแหนงของรปลกษณะ (feature) ตางๆ บนแผนทบางครงพบวาทาไดคอนขางลาบาก เนองจากเครองจะตง Snap to Grid คอกาหนดระยะหางของแตละตาแหนงเปนตารางกรด ถาตองการเลอนอยางอสระ ใหกด menu Layout แลวเลอก Properties หลงจากนนใหเอา

เครองหมาย √ ออกจาก Snap to Grid ดงภาพท 6.10

Scale bar

View

Legend

Orientation

Chart

Table

Graphic

64

ภาพท 6.10 การยกเลก snap to grid

4) ถาตองการแสดงขอมลแผนท 2 พนทบน Layout เดยวกน สามารถทาไดโดยเปดแผนททง 2 แยกคนละ View หลงจากทไดจดทา Layout โดยแสดงพนทหนงแลวอกพนทหนงสามารถแสดงไดโดยใชเครองมอใสแผนท กาหนดขอบเขตบน Layout แลวเลอก View ทแผนทนนแสดง เหมอนขนตอนท 3 ของการสราง Layout โดยเรมจาก Project Window

5) การใสขอความเพมเตมจากทปรากฏบน view สามารถทาไดโดยการกดท T แลวพมพขอความตามทตองการ การกาหนดขนาดตวอกษร และรปแบบใหกดท window แลวเลอก Show Symbol Window ถาตองการเปลยนแปลงขอความให double click ทขอความทตองการเปลยน แลวแกไขตามตองการ ดงภาพท 6.11

ภาพท 6.11 การเปลยนขอความบน Layout

6) สญลกษณ (Legend) ทปรากฏบน Layout ทนาเขาครงแรกจะเปนกราฟฟคเดยวกน ในกรณทตองการเปลยนแปลงบางสวน หรอทงหมด ใหเลอกสญลกษณ แลวกดท Graphic Menu เลอก Simplify ขอความหรอสญลกษณจะแยกออกเปนสวน ซงสามารถแกไขไดตามตองการดงภาพท 6.12

65

ภาพท 6.12 การปรบแกไขขอความทจดกลม (group)

7) การจดตาแหนง (Align) ขอความ หรอสญลกษณตางๆ บน Layout ทาไดโดยการเลอกขอความ หรอรปลกษณ (Features) ทงหมดทตองการจดตาแหนง แลวเลอก Align หลงจากนน ใหเลอกตาแหนง ชองวาง (space) ระยะหางในแนวราบ (Horizon) หรอแนวตง (Vertical) ตามตองการ ดงภาพท 6.13

ภาพท 6.13 การจดตาแหนง Features ตางๆ บน Layout

8) การรวมกลม (Group) หลงจากทไดปรบแก และจดตาแหนงเรยบรอยแลว ถาตองการรวม features เหลานนใหเปนกลมเดยวกน ใหเลอกขอมลดงกลาว แลวเลอก group ท Graphics Menu ขอมลท group แลวถาตองการแยกอก ใชคาสง Ungroup ไมใช Simplify เหมอนตอนเรม

9) การกาหนดมาตราสวน โดยปกต Layout จะกาหนดมาตราสวนโดยอตโนมต เพอใหภาพทแสดงบน view สามารถแสดงบน Layout ได แตถาเราตองการกาหนดมาตราสวนเอง ใหเลอกแผนททตองการบน Layout แลวเลอก properties ท Graphics Menu แลวปรบแกประเภทของมาตราสวน และขนาดมาตราสวนทตองการ ดงภาพท 6.14

66

ภาพท 6.14 การกาหนดมาตราสวน

10) ในกรณทไดภาพสวยงามพอใจแลว และไมตองการเปลยนแปลงอะไรอก ใหเลกคาสง Live Link ดงทแสดงในภาพขางตนน หลงจากยกเลกแลว ถงแมวาจะเปลยนแปลงแกไขเพมเตม View Layout ทบนทกไวจะไมเปลยน

10) ในการจดทาแผนทจานวนมาก มความจาเปนตองใหแผนททงหมดมรปแบบ (format) เหมอนกน ทงขนาด ทตงของ features และรปแบบอกษร เราสามารถบนทกรปแบบแผนท ไวไดโดยการกดท Layout แลวกด Store as Template ดงภาพท 6.15

ภาพท 6.15 การบนทกรปรางแผนทเปน Template

User Specified Scale

67

หากตองการใช Template นกบ Layout อน อาจเรมทาจดทาแผนทจาก View Window หรอ Project Window แลวกด Layout แลวเลอก Template (Use Template) ท Layout Menu ตามทตองการ ดงภาพท 6.16

ภาพท 6.16 การเลอกใช Template Layout ทไดบนทกไว

6.4 การสรางแผนภม (Chart) โปรแกรม ArcView 3.3 สามารถสรางแผนภมประเภทตางๆ เชน กราฟแทง กราฟเสน แผนภมวงกลม (pile chart) และอน ๆ เหมอนกบโปรแกรม Excel แตประสทธภาพและคณภาพของแผนภมทได อาจมคณภาพดอยกวา Excel และมขอจากดทไมสามารถทาแผนภมไดในกรณทมขอมลมาก ๆ แตขอดของ ArcView 3.1 คอแผนภมทไดจดทาชน หรอตารางฐานขอมล สามารถนามาใสใน layout ได ดงนน จงทาใหการสอความหมาย หรอการนาเสนอขอมลทตองการรายละเอยดมากกวาแผนท และในกรณทมขอมลเปนจานวนมากๆ และตองการวเคราะหขอมลทซบซอน ขอมลดงกลาวสามารถสงออก (export) ไปโปรแกรม Excel เพอวเคราะหขอมลหรอทากราฟได แตถาตองการนาผลการวเคราะหดงกลาวมาใสไวใน layout ตองแปลงใหเปนขอมลกราฟฟคกอน เชน BMP, GIF เปนตน แลวนาเขาโดยใชเครองมอใน Layout Window การสรางแผนภมโดย ArcView 3.1 สามารถเรมตนไดจาก Project Window หรอ Table Window แตทงน ตองเปดตารางฐานขอมลนนกอน และขอมลทจะนามาสรางแผนภมตองเปนขอมลทมคณสมบตเปนตวเลข (Numerical Data) ดวย 6.4.1 การสรางแผนภมโดยเรมจาก Table Window

1) เปดตารางฐานขอมลทตองการสรางแผนภม ดงภาพท 6.21

68

ภาพท 6.17 ตารางฐานขอมลจงหวดเชยงใหมทตองการสรางแผนภม

2) ใหกด Menu Table แลวเลอก Chart หรอกดทปม 3) ใหคดเลอก Field (ตวเลข) ทตองการแลวกดปม Add 4) ถาตองการใสขอความอธบาย ซงอาจเปนตวเลขหรอตวอกษรใหเลอก Field นนในชอง labeling

series using ดงภาพท 6.18 หากกาหนดคณสมบตตางๆ เรยบรอยแลว สามารถตงชอแผนภมไดในชอง Name และไดแผนภมดงภาพท 6.19

ภาพท 6.18 การเลอก Field ทตองการทาแผนภม และ Field ทตองการใส Label

69

ภาพท 6.19 แผนภมกราฟแทงแสดงพนทอาเภอตาง ๆ ในจงหวดเชยงใหม

5) ถาตองการเปลยนแปลงประเภทของกราฟ ใหเลอกประเภทของแผนภมไดจากปมเหลาน

รายละเอยดการนาเสนอของแตละแผนปมดงภาพท 74

ภาพท 6.20: ประเภทและลกษณะการนาเสนอของแผนภมแตละประเภท

6) ถาตองการใสชอกราฟให Double Click ทคาวา Title แลวตงชอใหม ถาตองการซอน/ แสดง

สญลกษณ หรอคาอธบายของแกน X-Y ใหกดท chart แลวเลอกคาสงนนๆ ดงภาพท 6.21

70

ภาพท 6.21 คาสงสาหรบซอน/แสดงแกน X-Y สญลกษณ และชอแผนภม

7) ในกรณทตองการเปลยนตาแหนงสญลกษณหรอคาอธบายขอความในแผนภม หรอคาอธบายแกน X-Y และอนๆ ใหกดเครองหมาย chart properties แลวไปกดทรายละเอยดในแผนภมทตองการแกไข ดงภาพท 6.22

ภาพท 6.22 การเลอนตาแหนงสญลกษณ และการเปลยนขอความใน label

8) ในกรณทตองการเปลยนสของแผนภม ใหกดทเครองหมายแปลงทาส เลอกสทตองการ แลว

นาไปกดทแผนภมทตองการเปลยนส 9) ท Layout Window จะมเครองหมาย I (Identity) และ Field เพอแสดงขอมลทสนใจไดเหมอนกบ

View Window และ Table Window ขอมลแผนภม ตาราง และสญลกษณตางๆ สามารถใสใน Layout ไดดงภาพท 6.23

71

ภาพท 6.23 แผนทแสดงทตงทางภมศาสตร ทมา: สมพร สงาวงศ (2549)

72

ภาพท 6.24 แผนทแสดงการใชประโยชนทดน

ทมา: สมพร สงาวงศ (2549)

73

ภาพท 6.25 แผนทแสดงการใชประโยชนทดนในเขตเทศบาลนครเชยงใหม ทมา: กตตพงษ ใสยะ (2550)

74

บรรณานกรม กองนโยบายและแผนงาน (.......) คมอฝกอบรมสารสนเทศภมศาสตร (ArcView 3.0) สาหรบการวางแผน

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โครงการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (Natural Resources and Environmental Management Project) กระทรวงมหาดไทย

กตต ภกดวฒนะกล และศรวรรณ อมพรดนย (2544). Object-Oriented ฉบบพนฐาน เคทพคอมพแอนดคอนซลท, กรงเทพฯ.

โครงการระบบสารสนเทศภมศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง (2534) เอกสารประกอบการสมมนาทางวชาการ เรอง ระบบสารสนเทศภมศาสตรเพอการพฒนาประเทศ 20-21 พฤษภาคม 2534 ณ หองบอลรม โรงแรมรอยลออคดเชอราตน กรงเทพฯ

ศนยวชาการสารสนเทศภมวศวกรรม คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 2546. Introduction to GIS. ระบบออนไลน [แหลงทมา] http://giierc.en.kku.ac.th/aritcle_show.asp.

สมจตร อาจอนทร และงามนจ อาจอนทร. (2521). ระบบฐานขอมล(Database System) ขอนแกน. หจก.ขอนแกนการพมพ.

สมพร สงาวงศ และคณะ. (2547). ระบบสารสนเทศภมศาสตรดานการผลตและการจดการของกลมเครองปนดนเผาของโครงการสรางความเชอมโยง, รายงานฉบบสมบรณ, สถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม (40 หนา).

สมพร สงาวงศ. (2548). เอกสารประกอบการสอนกระบวนวชา GEO 15443 ภาคเรยนท 2/2548. ภาควชาภมศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (161 หนา).

สมพร สงาวงศ และสทธธรรม อรอด. (2549). “ระบบฐานขอมลและสารสนเทศ” . รายงานผลงานวจยฉบบสมบรณ ในโครงการตดตามประเมนผลคณภาพสงแวดลอมและการดาเนนงานฟนฟคณภาพสงแวดลอมและการดาเนนการฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพนทลมนาปง. ภาควชาภมศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (108 หนา).

สมพร สงาวงศ. (2549). คมอปฎบตการกระบวนวชา Application Issues in GIS (GEO 154770). ภาคเรยนท 3/2549. ภาควชาภมศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. ( 91หนา).

สมพร สงาวงศ. (2550). เอกสารคาสอนกระบวนวชา GEO 154430 ภาคเรยนท 2/2550. ภาควชาภมศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (200 หนา)

สมพร สงาวงศ. (2541). การสราง DEM ในการจดการและประเมนทรพยากรนาแบบผสมผสาน: กรณศกษาลมนาแมปง. วารสารภมศาสตร. สมาคมภมศาสตรแหงประเทศไทย. ปท 23 ฉบบท 3 หนา 43-60.

75

สเพชร จรขจรกล (2544). เรยนรระบบสารสนเทศภมศาสตรดวย PC ArcView . อบลราชธาน : ศรธรรมออฟเซท (238 หนา).

อทย สขสงห (2548). การจดการระบบฐานขอมลสารสนเทศภมศาสตร (GIS) ดวยโปรแกรม ArcView 3.2a-3.3. สานกพมพ ส ส ท สมาคมสงเสรมเทคโนโลย(ไทย-ญปน). 354 หนา.

Aronoff, S. (1989). Geographic Information Systems: A Management Perspective, Ottawa, WdL Publications.

Burrough, P. A. (1986). Principles of Geographic Information Systems for Land Resource Assessment; Britain : Oxford Science Publications.

ESRI (1992). Understanding GIS the ARC/INFO Method, The Bath Press: Great Britain. GDTA and GISTDA (2002). “Application of high resolution imagery and GIS for local administration

units Geo-information modelling and spatial analysis in GIS”. Training Workshop at Department of Geography, Chiang Mai University.

Geoinformatic and Space Technology Development Agency (GISTDA) Thailand [Online]. Available: http://www.gistda.or.th/ [30 Jan, 2007].

Goodenough, D. G. (1988) "Thematic Mapper and SPOT Integration with a Geographic Information System" Photogrammetric Engineering and Remote Sensing. Vol. 54, No. 2, pp. 167-176.

Hastings, P. (1990)."GIS Issues in Thailand". Procedures of the seminar on remote sensing and GIS for soil and water management, Khon Kaen, December 18-19 Thailand.

Hutchinson, M. F. (1993). “Development of a continent – wide DEMs with application to terrain and climate analysis”. Environment Modeling with GIS, New York : Oxford University Press, pp.392 – 399.

International Institute for Aerospace Survey and Earth Science: ITC. (2004). Principles of Geographic Information Systems An Introductory Text Book. ITC Educational Text Book Series. The International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation, Enschede, The Netherlands.

Japan Association of Remote Sensing (1993). Remote Sensing Note. Nihon printing Co. Ltd. : Tokyo, 284 p.

76

Kang-tsung Chang (2003). Introduction to Geographic Information Systems. Boston: McGrawHIll. Second edition. 400 p.

Marble, D. F. and Pauquet, D. J. (1983). “Geographic Information Systems and Remote Sensing”, The Manual of Remote Sensing, Fall Church: va: American Society of Photogrammetry, Vol. 1, pp. 923-958.

Meijerink, A. M. J. , De Brouwer, J. A. M., Mannaerts, C. M. , and Valenzuela C, R. (1994). Introduction to the use of Geographic Information Systems for practical Hydrology, vol. 23. ITC Publication, ITC, Enschede, The Netherlands.

Michalak, W. Z. (1993). "GIS in land use change analysis: integration of remotely sensed data into GIS", Applied Geography, Vol. 13, pp. 28-44.

Mullen, I. C. , Sangawongse, S., Dietrich, C. R., and Saipothong, P. (1999). Construction Of A DEM For Integrated Catchment Assessment And Management: Experiences In Applying The ANUDEM Procedures. Proceedings MODSS’99, Brisbane, Australia, 1-6 August 1999.

Nuanchawee, K. (1993). “Development and Trends of Geo-Information Technology in Thailand”, CATT'93 conference paper, World Computer Graphic of America and Thailand Exhibition Management Ltd., Queen Sirikit Conference Centre, June 21-23 1993.

Peuquet, D. J. and Marble, D. F., (1990). Introductory Readings in Geographic Information Systems. London: Taylor & Francis.

Star, J. and Estes, J. (1990). Geographic Information Systems, New Jersey: Prentice Hall. Meijerink, Allard M. J. , de Brouwer Hans, A. M., Mannaerts, Chris M. and Valenzuela Carlos, R. (1994).

Introduction to the use of Geographic Information Systems for practical Hydrology, International Institute for Aerospace Survey and Earth Sciences (ITC), Publication No. 23.

Murai, S. (1999). GIS Work . National Space Development Agency of Japan (NASDA)/ Remote Sensing Technology Center of Japan (RESTEC). Prepared by Asian Center for Research on Remote Sensing (ACRORS) in Asian Institute of Technology (AIT).

Van WESTEN (1996). Introduction to Geographical Information Systems With special emphasis on the ILWIS system , ILW 19, ITC, Enschede, The Netherland.

Worboys, M. F. (1995). GIS: A Computing Perspective. Taylor and Francis Inc, UK and USA, 376 pages.