สาระส าคญ

การจดหมหนงสอ เลขเรยกหนงสอ อกษรยอแทนเลขหมหนงสอ และการเรยงหนงสอ ขนชน เปนเรองทส าคญซงจะชวยใหผใช เขาถงแหลงวสดหองสมดไดสะดวกรวดเรวขน

ผลการเรยนรทคาดหวง นกเรยนมความร ความเขาใจ เหนความส าคญของการจดหมหนงสอ เลขเรยกหนงสอ อกษรยอแทนเลขหมหนงสอ การเรยงหนงสอขนชน และน าไปปฏบตใชในชวตประจ าวน

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมายของการจดหมหนงสอ และจ าแนกระบบการจดหมหนงสอได 2. บอกเลขเรยกหนงสอ และระบอกษรยอแทนเลขหมหนงสอได 3. อธบายวธการเรยงหนงสอขนชนได 4. ปฏบตการเรยงหนงสอขนชนไดถกตอง

เนอหา 1. ความหมายของการจดหมหนงสอ 2. ระบบการจดหมหนงสอ 3. เลขเรยกหนงสอ 4. อกษรยอแทนเลขหมหนงสอ 5. การเรยงหนงสอขนชน

ความหมายของการจดหมหนงสอ

การจดหมหนงสอ คอ การน าหนงสอทมเนอเรองเหมอนกนหรอคลายคลงกนมาจดเรยงไวดวยกน แลวก าหนดสญลกษณขนซงอาจเปนตวเลขหรอตวอกษร หรอทงสองอยางผสมกนเพอแทนเนอเรอง ของหนงสอ ทงนเนองจากหนงสอในหองสมดมจ านวนมาก จงมความจ าเปนอยางยงทจะตอง มการจดหมหนงสอใหเปนระเบยบ เพอความสะดวกรวดเรวในการคนหาและเกบเขาท

ระบบการจดหมหนงสอ

ระบบการจดหมหนงสอทนยมใชกนทวโลกม 2 ระบบ

1. ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน (Library of Congress Classification) 2. ระบบทศนยมของดวอ (Dewey Decimal Classification)

1. ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน (Library of Congress Classification) คอระบบทเรยก ยอๆวา ระบบ L.C. เปนระบบทคดขนโดย Dr.Herbert Putnum ชาวอเมรกน นยมใชกนตามหองสมดขนาดใหญและหองสมดเฉพาะ 1 ในประเทศไทยทใชระบบนไดแก หองสมดมหาวทยาลยรามค าแหง หองสมดมหาวทยาลยเกษตรศาสตร หองสมดมหาวทยาลยศลปากร หองสมดมหาวทยาลย ธรรมศาสตร เปนตน ระบบนจะใชอกษร A - Z (ยกเวน I O W X Y) ผสมกบตวเลข 1 - 9999 2 เปนสญลกษณ ทใชแทนเนอเรองของหนงสอ มลกษณะการจดหมดงน

1. หมวดใหญ แบงเนอหาของหนงสอออกเปน 20 หมวดใหญ ไดแก A ความรทวไป B ปรชญาและศาสนา C ประวตศาสตร D ประวตศาสตรประเทศตางๆ E-F ประวตศาสตรอเมรกา

_________________________________________ 1 พชรา ศลรกษา. หองสมดและการศกษาคนควา. 2522. หนา 14. 2 เออมพร ทศนประสทธผล. สารนเทศเพอการศกษาคนควา. 2542. หนา 50.

G ภมศาสตร มานษยวทยา H สงคมศาสตร J รฐศาสตร K กฎหมาย L การศกษา M ดนตร N วจตรศลป P ภาษาและวรรณคด Q วทยาศาสตร R แพทยศาสตร S เกษตรศาสตร T เทคโนโลย U ยทธศาสตร V นาวกศาสตร Z บรรณานกรมและบรรณารกษศาสตร

2. หมวดยอย ใชอกษร A - Z เพมอก 1 ตว ตอจากตวแรกทแสดงหมวดใหญ เชน Q วทยาศาสตร QA คณตศาสตร QB ดาราศาสตร QC ฟสกส QD เคม QE ธรณวทยา

3. หมยอย จะเตมเลขอารบคตงแต 1 - 9999 เตมลงไปทงทเปนเลขจ านวนเตมและตวเลข ทมจดทศนยมตามหลง เชน QA คณตศาสตร QA 76 คอมพวเตอร QA 141.8 เลขคณต

2. ระบบทศนยมของดวอ (Dewey Decimal Classification) คอระบบทเรยกยอๆวา

ระบบ D.C. หรอ D.D.C เปนระบบทคดขนโดย Melvil Dewey ชาวอเมรกน ระบบนนยม ใชกนในหองสมดโรงเรยนและหองสมดประชาชน เปนระบบทใชตวเลขเปนสญลกษณแทน เนอเรองของหนงสอ มลกษณะการจดหมดงน

1. แบงครงท 1 แบงหนงสอออกเปน 10 หมวดใหญ 1 ดงน 000 เบดเตลด 100 ปรชญา 200 ศาสนา 300 สงคมศาสตร 400 ภาษา 500 วทยาศาสตร 600 วทยาศาสตรประยกต 700 ศลปกรรมและการบนเทง 800 วรรณคด 900 ภมศาสตร ชวประวต และประวตศาสตร

_________________________________________ 1 พวา พนธเมฆา. การแบงหมหนงสอและแผนการแบงหมหนงสอระบบทศนยมของดวอ จากตนฉบบพมพครงท 20. 2536. หนา 18-19.

2. แบงครงท 2 แบงหนงสอออกเปน 10 หมวดยอย เชน 300 สงคมศาสตร

310 สถต 320 รฐศาสตร

330 เศรษฐศาสตร 340 กฎหมาย 350 รฐประศาสนศาสตร 360 สงคมสงเคราะห 370 การศกษา 380 การพาณชย 390 ขนบธรรมเนยมประเพณ

3. แบงครงท 3 แบงหนงสอออกเปนหมวดยอยแตละหมวดเปน 10 หม เชน

370 การศกษา 371 การสอน 372 ประถมศกษา 373 มธยมศกษา 374 การศกษาผใหญ 375 หลกสตร 376 การศกษาของสตร 377 การศกษาทางศาสนาและศลธรรม 378 วทยาลยและมหาวทยาลย 379 การศกษาของรฐ

4. นอกจากนยงแบงใหละเอยดไดอกโดยใชจดทศนยม เชน

371 การสอน 371.1 การสอนและผสอน

371.2 การบรหารการศกษา

371.3 วธการสอน

371.33 โสตทศนวสดเพอการสอน 371.33523 ภาพยนตร

เลขเรยกหนงสอ

เลขเรยกหนงสอ (Call number) คอ สญลกษณทอยบรเวณสนหนงสอประกอบดวยเลขหมหนงสอ อยในบรรทดท 1 อกษรตวแรกของชอผแตงและอกษรตวแรกของชอหนงสออยในบรรทดท 2

ประโยชนของเลขเรยกหนงสอ 1. ท าใหหนงสอทกเลมในหองสมดมสญลกษณและมต าแหนงทอยแนนอน 2. ท าใหผใชทราบวาหนงสอเรองทตองการนนอย ณ ตหนงสอใดในหองสมด 3. ท าใหผใชไดรจกหนงสออนๆทมเนอหาเหมอนกนหรอคลายกน รวมอยในทเดยวกน 4. ชวยใหเจาหนาทหองสมดเกบหนงสอขนชนไดโดยสะดวกและรวดเรว 5. ชวยใหทราบวาหองสมดมหนงสอในแตละสาขาวชา แตละเรอง มากนอยเพยงใด

ในการจดท าเลขเรยกหนงสอ ส าหรบหนงสอทผเขยนเปนคนไทย จะใชชอขนตน ตามดวยนามสกล แตถาเปนหนงสอทผเขยนเปนชาวตางประเทศ จะใชนามสกลขนตน ตามดวยชอ

ตวอยางเลขเรยกหนงสอทคนไทยเปนผเขยน ชอหนงสอคอ กระบกระบอง เขยนโดย ฟอง เกดแกว

796.86 ฟ-ก

ตวอยางเลขเรยกหนงสอทชาวตางประเทศเปนผเขยน ชอหนงสอคอ Science in action book 1 เขยนโดย Grant M. Paterson

500 P-S

อกษรยอแทนเลขหมหนงสอ

อกษรยอแทนเลขหมหนงสอ คอ ตวอกษรทใชบอกเนอหาของหนงสอ ไดแก

หนงสอภาษาไทย หนงสอภาษาองกฤษ

อ = หนงสออางอง R = Reference book

บ = หนงสอแบบเรยน C.L. = Curriculum Laboratory

น = นวนยาย F = Fiction

ย = หนงสอส าหรบเยาวชน J = Juvenile book / E = Easy book

ร.ส. = รวมเรองสน S.C. = Short story Collection

อกษรยอทอยเหนอเลขเรยกหนงสอ อ = หนงสออางอง R = Reference book ตวอยาง ชอหนงสอคอ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 เขยนโดย ราชบณฑตยสถาน

อกษรยอทอยเหนอเลขเรยกหนงสอ บ = หนงสอแบบเรยน C.L. = Curriculum laboratory ตวอยาง ชอหนงสอคอ ค 101 คณตศาสตร เขยนโดย สวรรณ จนทรสม

บ

510 ส-ค

อกษรยอทใชแทนเลขหมหนงสอ น = นวนยาย F = Fiction ตวอยาง ชอหนงสอคอ ตะวนลา เขยนโดย ทมยนต

น ท-ต

อกษรยอทใชแทนเลขหมหนงสอ ย = หนงสอส าหรบเยาวชน J=Juvenile book /E=Easy book ตวอยาง ชอหนงสอคอ เจาชายไมพด เขยนโดย ปรดา อครจนทโชต

ย ป-จ

อกษรยอทใชแทนเลขหมหนงสอ ร.ส. = รวมเรองสน S.C. = Short story Collection ตวอยาง ชอหนงสอคอ ความนาจะเปน เขยนโดย ปราบดา หยน

ร.ส. ป-ค

อ 495.913 ร-พ

อกษรยอทใชแทนเลขหมหนงสอ สร = หนงสอจอง/ส ารอง/สงวน (Reserved book) ในหองสมดโรงเรยนเฉลมขวญสตรไดแก หนงสออานนอกเวลา (ยมได 1 คน) และหนงสอคมอ (ยมได 7 วน)

ตวอยาง ชอหนงสอคอ ชวตของฉนลกกระทง เขยนโดย บญสง เลขะกล

สร

บ-ช

ตวอยาง ชอหนงสอคอ คมอชววทยา ม.6 ฉบบสมบรณ เขยนโดย ประสงค หล าสะอาด

สร ป-ค

การเรยงหนงสอขนชน

การเรยงหนงสอขนชน คอ การน าหนงสอขนชนใหถกตองตามเลขเรยกหนงสอ โดยเรยงตามล าดบ เลขหมกอน แลวจงเรยงตามล าดบตวอกษรของชอผแตงและตวอกษรของชอเรอง จดมงหมายของการเรยงหนงสอขนชน ม 2 ประการ คอ 1. เพอใหผใชหาหนงสอทตองการไดอยางรวดเรว 1 2. เพอใหหองสมดจดเกบหนงสอทมผน าออกมาใช เขาทไดอยางสะดวก

โดยทวไปหองสมดจะแยกหนงสอภาษาไทย หนงสอภาษาองกฤษ และแยกหนงสอ แตละประเภทกอนทจะจดขนชน เชน แยกหนงสอสารคด หนงสออางอง หนงสอแบบเรยน นวนยาย หนงสอส าหรบเยาวชน และรวมเรองสน ออกจากกนเปนแตละประเภท การแยกประเภทหนงสอตางๆนดไดจากเลขเรยกหนงสอทปรากฎทปกหนงสอ เลมนนๆ _________________________________________ 1 มหาวทยาลยเชยงใหม. บรรณารกษศาสตรเบองตน. 2540. หนา 84.

หลกการเรยงหนงสอขนชน ในระบบทศนยมของดวอ 1. การเรยงหนงสอสารคด 1.1 เรยงหนงสอจากซายไปขวา จากบนลงลางตามล าดบเลขเรยกหนงสอ โดยเรยงจากเลขหม นอยไปหาเลขหมมาก 1 เชน 001.4 001.9 001.94 001.942 001.944 ย-พ ช-จ ภ-บ ส-จ ม-ค 004 004.03 004.16 004.6 004.68

ค-ม ท-ศ จ-ค น-ส อ-ร

ถาเลขหมซ ากน จดเรยงตามล าดบอกษรตวแรกของชอผแตง เชน 200 200 จ-ศ ธ-ศ

1.2 ถาเลขหมหนงสอซ ากน ชอผแตงซ ากน จดเรยงตามล าดบอกษรตวแรกของชอเรอง เชน 158 158

ว-จ ว-ส 1.3 ถาเลขหมหนงสอซ ากน ชอผแตงคนเดยวกน ชอเรองเดยวกน มหลายเลมจบ (ล.)

และมหลายฉบบ (ฉ.) จดเรยงตามล าดบเลมทและฉบบท เชน 796.325 796.325 796.325 796.325 อ-ว อ-ว อ-ว อ-ว

ล.1 ฉ.1 ล.1 ฉ.2 ล.2 ฉ.1 ล.2 ฉ.2 _________________________________________ 1 สทธลกษณ อ าพนวงศ. การใชบรการหองสมดและการเขยนรายงานการคนควา. 2543. หนา 23.

2. การเรยงหนงสอประเภทอนๆ

2.1 หนงสออางอง จดเรยงตามล าดบเลขเรยกหนงสอ เชน อ อ อ

574.03 584.15 584.15 ช-พ อ-ก อ-ค

2.2 หนงสอแบบเรยน จดเรยงตามชอวชาและเลขเรยกหนงสอ เชน วชาภาษาไทย บ บ บ 495.91 495.915 495.918 บ-ภ ว-ท ส-บ 2.3 นวนยาย จดเรยงตามล าดบอกษรชอผแตงและชอเรอง เชน น น น น น

ก-ต ก-บ ท-ค ท-ท ส-ท

2.4 หนงสอส าหรบเยาวชน จดเรยงตามล าดบอกษรชอผแตงและชอเรอง เชน ย ย ย ย ย ก-ช น-ส บ-ม บ-ส ส-ด 2.5 รวมเรองสน จดเรยงตามล าดบอกษรชอผแตงและชอเรอง เชน ร.ส. ร.ส. ร.ส. ร.ส. ร.ส. ก-ผ ป-ส ร-ช ส-บ ส-ล

สรป 1. การจดหมหนงสอคอการแยกประเภทของหนงสอตามเนอหาโดยก าหนดสญลกษณขนเปนตวเลขหรอตวอกษรแทน 2. ระบบการจดหมทนยมใชกน ม 2 ระบบ คอ ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน และระบบทศนยมของดวอ

3. เลขเรยกหนงสอ คอ เลขหมหนงสอและอกษรตวแรกของชอผแตงและชอหนงสอ อยบรเวณสนหนงสอ แจงใหผใชทราบทอยของหนงสอ 4. อกษรยอแทนเลขหมหนงสอ คอ อกษรยอทหองสมดก าหนดขนเพอใชแทนเลขหม หนงสอ สวนมากเปนหนงสอประเภทบนเทงคด เชน น = นวนยาย ย = หนงสอส าหรบเยาวชน เปนตน 5. การเรยงหนงสอขนชน จะเรยงตามเลขหมจ านวนเตมกอน แลวตามดวยทศนยม ถาเลขซ ากน จะเรยงตามตวอกษรของผแตง ถาผแตงซ ากนจะเรยงตามตวอกษรของชอเรอง

กจกรรมเสนอแนะ

1. นกเรยนควรไปใชหองสมดอนๆ เชน หองสมดมหาวทยาลย หรอหองสมดวทยาลย ตางๆ เพอศกษาลกษณะการจดหมหนงสอวาเหมอนหรอแตกตางจากหองสมดโรงเรยนอยางไร

บรรณานกรม

เชยงใหม, มหาวทยาลย. บรรณารกษศาสตรเบองตน. พมพครงท 7. เชยงใหม : ภาควชา บรรณารกษศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2540. พชรา ศลรกษา. หองสมดและการศกษาคนควา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ บางเขน, 2522. สทธลกษณ อ าพนวงศ. การใชบรการหองสมดและการเขยนรายงานการคนควา. พมพครงท 13. กรงเทพฯ : โรงพมพไทยวฒนาพานช, 2543. เออมพร ทศนประสทธผล. สารนเทศเพอการศกษาคนควา. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน, 2542.