บทท 1ธรรมชาตของสงมชวต 6

บทท 2เคมทเปนพนฐานของสงมชวต 22

บทท 3เซลลของสงมชวต 53

บทท 4ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระหวางเซลล 80

บทท 5การสบพนธและการเจรญเตบโตของสตว 111

บทท 6การรกษาดลยภาพในรางกาย 143

บทท 7การเคลอนทของสงมชวต 186

บทท 8ระบบประสาทและอวยวะรบความรสก 213

บทท 9ระบบตอมไรทอ 247

บทท 10พฤตกรรมของสตว 271

บทท 11โครงสรางและหนาทของพช 282

สารบญ

BioBook1-4_1-110.indd 4 3/26/2561 BE 2:21 PM

บทท 12การสงเคราะหดวยแสง 312

บทท 13การสบพนธของพชดอกและการเจรญเตบโต 328

บทท 14การควบคมการเจรญเตบโตและการตอบสนองของพช 348

บทท 15การถายทอดทางพนธกรรม 356

บทท 16ยนและโครโมโซม 367

บทท 17พนธศาสตรและเทคโนโลยทางDNA 384

บทท 18ววฒนาการ 394

บทท 19ความหลากหลายทางชวภาพ 414

บทท 20ประชากร 450

บทท 21มนษยกบความยงยนของสงแวดลอม 469

Index ค�าศพท 487

BioBook1-4_1-110.indd 5 3/26/2561 BE 2:21 PM

ธรรมชาตของสงมชวต

บทท

BioBook1-4_1-110.indd 6 3/15/2561 BE 2:38 PM

7

1. ธรรมชาตของสงมชวต

Level 3 : เจอในขอสอบมาก Level 2 : เจอในขอสอบปานกลาง Level 1 : เจอในขอสอบนอย

ค�ำศพท ควำมหมำย

Organization กำรจดระบบ การจดระบบในสงมชวตเรยงจากเลกไปใหญ ดงน อะตอม โมเลกล ออรแกเนลล เซลล

เนอเยอ อวยวะ ระบบอวยวะ สงมชวต ประชากร กลมสงมชวต ระบบนเวศ โลกของสงมชวต โดยเซลลคอการจดระบบแรกทเรมนบเปนสงมชวต

Organelle ออรแกเนลล เปนโครงสรางเลกๆ หรออวยวะในเซลลทมหนาทเฉพาะ

*สงเกต ค�ำวำ Organ หมำยถง อวยวะ

Cell เซลล เปนหนวยทเลกทสดของสงมชวตและแสดงคณสมบ ตของการมชวตของ สงมชวต มโครงสร างหลกเหมอนกน คอ นวเคลยส ไซโทพลาซม และสวนทหอหมเซลล

Tissue เนอเยอ เปนกล มของเซลลชนดเดยวกน อย รวมกน เพอท�าหนาทอยางเดยวเทานน เชน เนอเยอบผวท�าหนาทปกปองพนผวอวยวะตางๆ

*เลอดกจดเปนเนอเยอ

Organ อวยวะ เปนกลมของเนอเยอหลายชนดทมาอยรวมกนและตองประสานงานกนระหวางเนอเยอ เพอท�าหนาทเฉพาะ เชน หวใจ ประกอบดวยกลามเนอหวใจ เยอหมหวใจ เสนเลอด เสนประสาท ท�างานรวมกนเพอท�าหนาทสบฉดเลอดไปเลยงรางกาย

BioBook1-4_1-110.indd 7 3/22/2561 BE 5:20 PM

8

ค�ำศพท ควำมหมำย

Organism สงมชวต ประกอบขนจากเซลล มการจดระบบในรางกาย ตองการพลงงาน มการรกษาดลยภาพ มการ ตอบสนองตอสงเรา มการสบพนธ มการเจรญ เตบโต มการถายทอดลกษณะทางพนธกรรม และมววฒนาการ

Organ system ระบบอวยวะ หมายถง อวยวะหลายๆ อยางทมาอยรวมกนเพอ ท�าหนาทประสานสมพนธกน มนษยม 11 ระบบ อวยวะ คอ ระบบทางเดนอาหาร ระบบกลามเนอ ระบบประสาท ระบบไหลเวยนเลอด ระบบตอมไรทอ ระบบปกคลมรางกาย ระบบน�าเหลอง ระบบสบพนธ ระบบทางเดนหายใจ ระบบโครงกระดก ระบบขบถาย

Population ประชำกร กลมของสงมชวตชนดเดยวกน อาศยอยในพนท เดยวกน ในชวงเวลาเดยวกน และมความสามารถทจะผสมพนธกนได เชน ฝงกวาง 10 ตวอยในทงหญา

Community กลมสงมชวต เหมอน Population แตเพมสงมชวตมำกกวำ หนงชนดอาศยอยในพนทเดยวกน ในชวงเวลาเดยวกน มความสมพนธกน โดยทางตรงหรอ ทางออม เชน ฝงเกงและฝงกวำงในทงหญา

Ecosystem ระบบนเวศ ควำมสมพนธของกลมสงมชวตกบสงแวดลอม โดยตองมการถายทอดพลงงานและหมนเวยนสาร เชน ระบบนเวศบนบก ระบบนเวศในน�า

*เนนไปทควำมสมพนธ

Biomes ชวนเวศ ระบบนเวศทมปจจยทางกายภาพ เชน อณหภม และความชน และปจจยทางชวภาพ เชน พช และสตวทคลายๆ กน พบไดหลำยทในโลก ไม จ�ำเปนตองเปนพนทตดตอกน แตเรยกชอไบโอม

BioBook1-4_1-110.indd 8 3/22/2561 BE 5:20 PM

9

มาก ปานกลาง นอย

ค�ำศพท ควำมหมำย

เหมอนกน เชน ไบโอมทะเลทรายพบไดททวป อเมรกาเหนอ ยโรป และเอเชย

Biosphere ชวำลย พนททงหมดของโลกทสงมชวตสามารถอาศยอย ได แบงออกเปน 3 สวน คอ เหนอพนโลก บน พนโลก และใตพนโลก

Species สปชส กลมหรอประชากรของสงมชวตทมกลมยนรวมกน สามารถผสมพนธกนได มลกทไมเปนหมน และ มลกษณะการปรบตวแตกตางกนในแตละทองถน

Development กำรพฒนำ เปนกระบวนการทงหมดทท�าใหสงมชวตเจรญ เปนตวเตมวย มกระบวนการยอยๆ คอ การเจรญเตบโต (Growth) การเปลยนแปลงไปท�าหนาทเฉพาะอยางของเซลล (Cell differentiation) และการเปลยนแปลงรปราง (Morphogenesis) ใหมรปรางตามลกษณะทางพนธกรรม

Growth กำรเจรญเตบโต

เปนกระบวนการทสงมชวตเกดการแบงเซลล แลวเพมจ�านวนเซลล ขยายขนาดของเซลล

Morphogenesis กำรเปลยนแปลง

รปรำง

เปนผลมาจากการเพมจ�านวนเซลล การเจรญ เตบโต และการเปลยนแปลงไปท�าหนาทเฉพาะ อยางของเซลล ท�าใหเกดรปรางของสงมชวต ทเฉพาะตวและไมเหมอนกน เปนลกษณะทาง พนธกรรมทถกควบคมโดยยนบนโครโมโซม

Cell differentiation

กำรเปลยนแปลงไปท�ำหนำทเฉพำะอยำงของเซลล

เซลลเปลยนแปลงไปมลกษณะเฉพาะเพอท�า หนาทเฉพาะอยาง เชน เซลลในรากพชบางสวน เปลยนแปลงไปเปนขนราก

*ทรคคอ มนตองมหนำทพเศษกวำเปนเซลลเดมๆ

BioBook1-4_1-110.indd 9 3/7/2561 BE 9:26 AM

10

ค�ำศพท ควำมหมำย

Stimulus สงเรำ เปนสงทท�ำใหเรำเกดกำรตอบสนอง (Response) ได สงเรำม 2 แบบ คอ สงเรำภำยนอก เชน แสง อณหภม สมผส และสงเรำภำยใน เชน อำรมณ ทำงเพศ ควำมหว

Metabolism กระบวนกำรเผำผลำญอำหำร

เปนกระบวนกำรทำงเคมทเกดขนทงหมดใน สงมชวต ไดแก Anabolism และ Catabolism

*ทส�ำคญตองมเอนไซมเปนตวเรงและควบคมปฏกรยำ ทกขนตอน

Anabolism แอนำบอลซม กระบวนกำรสงเครำะหสำรอนทรยโมเลกลใหญ จำกสำรโมเลกลเลกๆ นกถงกำรรอยลกปดแตละลก ใหเปนสรอยหนงเสน เชน กำรสงเครำะหโปรตน จำกกรดอะมโน และกำรสงเครำะหแสง

Catabolism แคทำบอลซม กระบวนกำรสลำยสำรโมเลกลใหญใหเปนสำร โมเลกลเลกลง เชน กำรยอยอำหำร กำรสลำย น�ำตำลกลโคสในเซลลจนไดพลงงำนออกมำ

*ตองจ�ำตวอยำงนเพรำะขอสอบเคยถำมวำกำรสลำย น�ำตำลกลโคสเปนกระบวนกำรใด

Reproduction กำรสบพนธ เปนกระบวนกำรเพมจ�ำนวนของสงมชวต แบง ได 2 รปแบบ คอ กำรสบพนธแบบไมอำศยเพศ (Asexual reproduction) และกำรสบพนธแบบ อำศยเพศ (Sexual reproduction)

Sexual reproduction

กำรสบพนธแบบอำศยเพศ

ตองมเซลลสบพนธ และลกทไดจะมควำมแตกตำง กน เชน พนองทคลอดจำกพอแมคนเดยวกน ไมมทำงเหมอนกน 100% แบงออกเปน กำรปฏสนธ (Fertilization) และคอนจเกชน (Conjugation)

BioBook1-4_1-110.indd 10 3/15/2561 BE 3:01 PM

11

มาก ปานกลาง นอย

ค�ำศพท ควำมหมำย

Fertilization กำรปฏสนธ เปนกำรรวมตวของเซลลสบพนธเพศผ (Sperm) และเซลลสบพนธเพศเมย (Egg) ทมขนำดและรปรำงตำงกน จำกสงมชวตตนก�ำเนด 2 ตว

Conjugation คอนจเกชน เปนกำรรวมตวของเซลลสบพนธทมขนำดและรปรำงเหมอนกน (Isogamete) พบในรำด�ำ พำรำมเซยม สำหรำยสไปโรไจรำ

Asexual reproduction

กำรสบพนธแบบไม

อำศยเพศ

ไมอำศยเซลลสบพนธ ไมมกำรปฏสนธ เชน กำรแบงออกเปนสองสวน กำรงอกใหม กำรสรำงสปอร กำรแตกหนอ

*เหมอนถำยเอกสำร ตวใหมเหมอนตวเดมทกอยำง ไมมควำมหลำกหลำยทำงพนธกรรม

Binary fission กำรแบงออกเปนสองสวน

พบในพำรำมเซยม อะมบำ ยกลนำ เหมอนกบกำรเอำมดมำผำครงตว แลวไดออกมำ 2 ชน

Macronucleus

Micronucleus

Oral groove

Meiosis

Mitosis Nuclei swapped Nuclei fuse

Macronuclei form

Disintegration of nuclei

BioBook1-4_1-110.indd 11 3/15/2561 BE 3:01 PM

12

คาศพท ความหมาย

แตละชนจะเจรญเตบโตขนมาเปนอกตว

*2 สวนทแบงตองมขนาดเทากน

Regeneration การงอกใหม การงอกใหม เชน พลานาเรย ดาวทะเล เม�อนาดาวทะเลมาสบเปนชนๆ แลวโยนลงทะเล จะพบวาแตละชนมการเตบโตเปนอกตวหนง

พารธโนเจเนซส

การเจรญเปนตวออนโดยไมตองผสมพนธ เปนการสบพนธแบบไมอาศยเพศของแมลงบางชนด เชน ตกแตนกงไม ไรนา เพลย ตวเมยสามารถผลตไข

Parthenogenesis

BioBook1-4_1-110.indd 12 3/15/2561 BE 3:03 PM

13

มาก ปานกลาง นอย

คาศพท ความหมาย

ทฟกเปนตวไดโดยไมตองมการปฏสนธ ซงไขจะฟกออกมาเปนตวเมยในสภาวะปกต และยงพบในผง มด ตอ แตน ซงจะไดตวออนเปนตวผเสมอ แตถาในภาวะทไมเหมาะสมตอการดารงชวตจะเปนไดทงเพศผและเพศเมย

Sporulation การสรางสปอร

พบในพวกเหด รา มเซลลเดยว แตในเซลลมนวเคลยสหลายอน และมการแบงนวเคลยสหลายๆ ครงในเซลลเดยว จนมนวเคลยสจานวนมาก ตอมาโพรโทพลาซมมาหมนวเคลยสกลายเปนสปอร สวนเซลลเดมผนงเซลลเกดการหนาตวขนกลายเปนอบสปอร เม�ออบสปอรแตก สปอรกจะปลวไปในทตางๆ ถาตกในทเหมาะสมกจะงอก แตถาไมเหมาะสมกจะไมงอก

Budding การแตกหนอ พบในไฮดรา ดอกไมทะเล ปะการง เปนการสรางสงมชวตตวใหม ทมขนาดเลกกว าส งมชวตตนกาเนด เรยกสงมชวตทเกดใหมวา หนอ (Bud)

Fragmentation การหกเปนทอน

พบในพวกหนอนตวแบน สาหรายสไปโรไจรา เม�อเกดการหกเปนทอนออกมาแลว แตละทอนจะเจรญเตบโตไปเปนตวใหมหรอตนใหม

หนอหนอ

BioBook1-4_1-110.indd 13 3/15/2561 BE 3:03 PM

14

ค�ำศพท ควำมหมำย

Homeostasis ภำวะธ�ำรงดล การรกษาดลยภาพภายในรางกายใหสมดลในทกดาน เชน กรด-เบส การขบถาย อณหภม สงเกตไดจากตอนทอากาศรอนๆ เราจะเหงอออกเพอระบายความรอนใหรางกายมอณหภมทปกต

*ศพทนจะโดนแยกออกเปนเนอหำหลำยบทในชวะ ม.4 เทอม 2

Life span อำยขย ระยะเวลาของการมชวต ซงแตกตางกนไปตามสงมชวตแตละชนด เชน ตนสนบรสเทลโคนทชอเมธเสลาห (Methuselah tree) มอายขยยาวนานประมาณ 4,800 ป ในขณะทมนษยมอายขยสงสดอยท 120 ป

Nucleus

Septa

Spiral chloroplast

BioBook1-4_1-110.indd 14 3/7/2561 BE 9:26 AM

15

มาก ปานกลาง นอย

สงทมกเจอในข�อสอบ

7 ลกษณะของการเปนสงมชวต ไดแก 1. มการสบพนธ 2. ตองการสารอาหารและพลงงาน 3. มการเจรญเตบโต 4. มอายขยและมขนาดจากด 5. มการตอบสนองตอสงเรา 6. มการรกษาดลยภาพของรางกาย 7. มการจดระบบ ตองเรยงลาดบหนวยจากเลกไปใหญได

Molecule

Macromolecule

Organelle

Cell

Tissue

Organ

Organ system Organism

Population

Community

Ecosystem

Biosphere

Ecosystem

Biosphere

BioBook1-4_1-110.indd 15 4/17/2561 BE 9:27 AM

16

สงทมกเจอในขอสอบ

ในผง ถาไขไมมการปฏสนธจะเจรญเปนผงเพศผ (Drone)

อำศยเพศ

1. ไดจ�านวนนอย2. ใชระยะเวลาอมทองนาน3. สงมชวตทเกดใหมม ความแตกตางจากตว ใหก�าเนด4. เกด Genetic variation

ไมอำศยเพศ

1. ไดจ�านวนมาก2. ใชระยะเวลาไมนาน3. สงมชวตทเกดใหมไมม ความแตกตางจากตว ใหก�าเนด4. ไมม Genetic variation

ปฏกรยาอะไรเปน Catabolism หรอ Anabolism : อะไรทสรางใหใหญ ขนเปน Anabolism ยอยใหเลกๆ เปน Catabolism สงมชวตดงตอไปนมการสบพนธแบบไหน เชน ไฮดราสบพนธแบบไหน ขอเปรยบเทยบของการสบพนธแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ

• Organ system หมายถง 1 ระบบอวยวะ เชน ระบบยอยอาหาร เปนระบบๆ ไป ไมไดหมายถงทกระบบในรางกาย• จงจกหางขาดไมใชการสบพนธ เพราะหางทขาดไปไมงอกเปนตว ใหม ดงนนจดเปนการซอมแซมสวนทสกหรอ ไมใชการสบพนธ เพราะการสบพนธจะตองไดจ�านวนสงมชวตเพมขน• ไวรสไมเปนเซลล เพราะไมมเยอหมเซลล แตไวรสยงเปนสงมชวต เพราะยงมการเพมจ�านวนได แตตองอาศยในเซลลสงมชวตอนขณะ ทท�าการเพมจ�านวน

ระวง

BioBook1-4_1-110.indd 16 3/7/2561 BE 9:26 AM