ระบบสบพนธ

ระบบตอมไรทอ (Endocrine System)

ตอมไรทอ ท าหนาทโดยหลกใหญแยกออกไดเปน 2 ประการ คอ

1. ท าหนาทควบคม ส งงาน ประสานกบระบบตางๆ โดยสวนมากจะกระจาย

ไปกบเลอด เชน กระตนและควบคมการเจรญเตบโต ควบคมใหวงจร

ตางๆ ในรางกายใหเปนไปตามปกต

2. ท าหนาทสรางฮอรโมนและสงฮอรโมนเข าสระบบการไหลเวยนของ โลหต

เมอตอมไรทอสรางฮอรโมนขนมาแลว ฮอร โมนซงเปนสารท ถกสรางขนมา

จากตอมไรทอนนเอง กจะท าหนาทกระตนการท างานของตอมไรทอตางๆ

ในรางกายใหสรางฮอรโมนของตอมนนๆ ขนมาอกชนหนง คอ ใหฮอรโมน

ในตอมนนๆ ท าหนาทรกษาความสมดลในรางกายใหคงทอยตลอดไป

โครงสรางและหนาทของระบบตอมไรทอ

1) ตอมใตสมอง (Pituitary gland)

เปนตอมทมขนาดเลกรปรางกลม อยใตสมอง

แบงเปน 2 สวน คอ ตอมใตสมองสวนหนา และตอม

ใตสมองสวนหลง เปนศนยควบคมใหญของรางกาย ม

หนาทส าค ญหลายอยาง เชน สรางฮอร โมนควบคมการ

เจรญเตบโตของรางกายและกระดก และสราง

ฮอร โมนทท าใหความดนเลอดสงขน ท าใหป สสาวะเปน

ปกต และการบบตวของมดลกในเพศหญงขณะคลอด

บตรด วย นอกจากนย งท าหนาทควบคมการท างานของ

ตอมไรทออนๆ เชน ตอมไทรอยด ตอมหมวกไต รวม

ไปถงควบคมการท างานของระบบสบพนธ ของคนเรา

เรยกอกชอวา ตอมเหนอสมอง (Epiphysis) เปนตอมเลกๆ อยบรเวณ

ก งกลางระหวางรอยตอของสมองสวนซ รบร มซายและขวา ฮอร โมนทสรางจากตอมน

คอ ฮอรโมนเมลาโทนน (Melatonin) โดยเมลาโทนนจะไปยบย งการเจรญของร งไข

และอณฑะ และไปยบย งการหล งโกนาโดโทรฟน ท าใหการเตบโตเปนหนมสาวชา ถา

ตอมไพเนยลถกท าลาย หรอสรางฮอรโมนนอยเกนไป มผลท าใหการเจรญทางเพศ

เรว กวาปกต (เปนหนม -สาวเรวกวาปกต ) ถาสรางฮอรโมนมากเกนไปการเจรญทาง

เพศจะชากวาปกต

2) ตอมไพเนยล (Pineal gland )

เปนตอมทม รปรางคอนขางแบนคลายหมวก

ครอบอยสวนบนของไตแบงออกเปน 2 ชน

ชนในสรางฮอรโมนอะดรนาลน ซ งมคณสมบต

เหมอนสารทหล งจากปลายประสาทอตโนมต โดย

จะกระตนรางกายทกสวนใหเตรยมพรอม หลอด

เลอดทวไปหดตวและท าใหความดนเลอด สงขน

สวนชนนอกสรางฮอร โมนควบคมการเผาผลาญ

อาหาร(cortisol) ตลอดจนฮอรโมนควบคมการ

ดดซมเหลอท ไต(aldosterone )

3) ตอมหมวกไต (Adrenal gland)

เปนตอมไรทอทใหญท สดในรางกาย ม 2 ข างอ ยด านขางของหลอดลมสวนบน บรเวณ

ลกกระเดอกขางละตอม ท าหนาทผลตฮอร โมนไทรอกซน (thyroxin) ซ งต องใชสารไอโอดนท

ดดซมจากสารอาหารในกระบวนการผลต ถารางกายผลตฮอร โมนไทรอกซนมากเกนไป จะท า

ให เกดโรคไทรอยดเ ปนพษหรอโรคคอพอกเปนพษ หากผลตนอยเกนไปจะท าให ระบบเผา

ผลาญอาหารในรางกายผดปกต รางกายจะเต ย แคระแกรน ผวหนงหยาบกราน หากรางกาย

ได ร บสารไอโอดนไมเพยงพอจ าท าให เกดโรคคอพอก ท าให ตอมไทรอยดมขนาดโตขนและการ

ผลตฮอร โมนไทรอกซนกจะนอยลง

ฮอร โมนไทรอกซนมหนาทส าค ญ ดง น

1) ชวยในการเจรญเตบโตของกระดก สมอง

และระบบประสาท

2) ชวยในการเปลยนแปลงรปรางเ มอเปนผ ใหญ

3) ชวยควบคมอตราเมตาบอลซมในรางกาย

4) ตอมไทรอยด (Thyroid gland)

เปนตอมขนาดเลก ม 2 ค อยตดก บตอมไทรอยด หนาทผลตพารา

ไทรอยดฮอร โมนเพอควบคมระดบแคลเซยมและฟอสฟอร สในกระแส เลอด ถา

ตอมพาราไทรอยดผลตฮอร โมนมากเกนไปจะไปละลายแคลเซยมออกจากกระดก

เข า สกระแสเลอดท าใหเลอดมระดบแคลเซยมสงขน อาจท าใหเกดนวในไต

กระดกพรน ปวดกระดกและขอ แตถามฮอร โมนต า ท าใหระดบแคลเซยมในเลอด

ต า เกดผลตอกลามเนอและระบบประสาท ท าใหกลามเนอกระตก

5) ตอมพาราไทรอยด (Parathyroid gland)

เปนตอมทม รปรางคลายพระมดแบนทางขาง ม 2 กลบขนาดและ

รปรางแตกตางก นไปตามอาย มขนาดใหญในทารกแรกเกด และจะ

คอยๆ เลกลงเมอเรมเขาสว ยผใหญ ท าหนาทควบคมการท างานของระบบ

ภมคมก นของรางกาย

6) ตอมไทมส (Thymus gland)

ลกษณะเปนตอมขนาดใหญ ตงอยทางดานหลงของกระเพาะอาหาร

เปนตอมทสรางฮอร โมนอนซลน ซงมหนาทควบคมปรมาณน าตาลของรางกาย

ถาขาดฮอรโมนชนดนจะท าใหเปนโรคเบาหวาน เพราะไมสามารถเปลยน

น าตาลในเลอดใหเปนไกลโคเจนเกบไวในกลามเนอหรอในตบได

7) ตอมทอยในตบออน (Islets of Langerhans)

ร งไข (ovary ) ในเพศหญง โดยทร งไขท าหนาท

ผลตไขและสรางฮอรโมนเพศ คอ ฮอร โมน เอสโทรเจนกบ

ฮอรโมนโพรเจสเทอโรน เปนฮอรโมนทควบคมเกยวกบ

ล กษณะตาง ๆ ของเพศหญง เชน เสยงเลกแหลม สะโพก

ผาย การขยายใหญของอว ยวะเพศ และเตานม เปนตน

อณฑะ (testis ) ในเพศชาย ท าหนาทสรางต วอสจ

และสรางฮอรโมนเพศชาย คอ เทสโทสเตอโรน เพอ

ควบคมล กษณะตาง ๆ ของเพศชาย เชน เสยงแตกหาว

ลกกระเดอกแหลม มขนขน บรเวณหนาแขง ร กแร และ

อว ยวะ เปนตน

8) ตอมเพศ (Gonads)

1. หมนส ารวจสขภาพตนเองอยางสม าเสมอ

2. เลอกร บประทานอาหารทมคณคาทางโภชนาการ

3. ออกก าลงกายสม าเสมอ

4. ดมน าในปรมาณท เพยงพอ ลดปรมาณเครองดมทมแอลกอฮอล

และน าอดลม

5. พกผอนใหเพยงพอ มความคดสรางสรรค คดในเชงบวกมากๆ

6. หลกเลยงสภาพแวดลอมทสงผลตอระบบตอมไรทอ เชน

แหลงโรงงาน

7. หากมความผดปกตของรางกายรบไปพบแพทยร กษาทนท

การสรางเสรมและด ารงประสทธภาพการท างาน

ของระบบตอมไรทอ

ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน 1. ระบบตอมไรทอ มความส าคญอยางไร

2. ตอมไพเนยล (Pineal gland ) มอทธพลตอการเขาสวยหนมสาวในแตละเพศอยางไร

3. หากตอมไทรอยด ผลตฮอรโมนไทรอกซน (Thyroxin) ในปรมาณมาก หรอนอยเกนไปจะสงผลอยางไร

4. การสรางเสรมและด ารงประสทธภาพในการท างานของระบบตอมไรทอ ควรปฏบตอยางไร

ใบงาน เรอง ระบบตอมไรทอ

ขอใดเปนความเสยงตอการเกดโรคเอดส 1. ส าสอนทางเพศ

2. ใชของรวมกบผปวย

3. เทยวสถานเรงรมย

4. ใชหองน าสาธารณะรวมกบผปวย

ตอบค าถาม ทบทวนความร

ตอมไรทอใด หากถกท าลายไปเมอรางกายเจรญเตบโต

เตมทแลว อาจมชวตอยไดระยะหนงเทานน

1. ตบออน

2. ตอมหมวกไต

3. ตอมไทรอยด

4. ตอมใตสมองสวนหนา