ชมชน-ประชาคม (Community)

1 | P a g e

หนวยท 15 ชมชน-ประชาคม (Community)

ในสงคมมนษยไมวาจะมเชอชาต ภาษา หรอถนก าเนดในแหงใด เราตางตระหนกดถงความเปนสวนหนงของโครงสรางทางสงคมขนาดใหญหางไกลตวออกไป เกนความคนเคยในชวตประจ าวน เพราะชวตของเรากมกจะวนเวยนอยในสวนยอยของสงคมใหญลงไป ทอยเหนอกวาครอบครวขนมา “ชมชน” (community) เปนหนวยยอยทครอบคลมวถชวตสวนนไว ถงแมหลายคนจะใชชวตอยในสงคมเมอง ชวตทวนเวยนอยกบสถาบนหรอองคกร อยางเชน โรงเรยน มหาวทยาลย ทท างาน หรอโรงงาน อนอาจเปนสวนส าคญของหนาทการท างาน ทท าใหเราไดหลดไปจากกรอบของชมชนบางในบางครง สกรอบของสถาบนหรอองคกรตามแตละคนจะสงกด แตส าหรบหลายคนสวนใหญ วถชวตสวนใหญของเราตางกเวยนวายอยในกรอบของชมชนเลก ๆ ทเรารสกคนเคย ใชชวตประจ าวน ทานอาหาร พบปะญาตมตร รเรองราวคลายกบสมาชกคนอนอกจ านวนมากทไมอาจรจกไดหมด แตกอยในวสยจะพบพานได ชมชนจงเปนหนวยทางสงคมซงมความส าคญตอการเขาใจกระบวนการทางสงคมและการเมองอกหลายลกษณะทเกดขนตอเนองบนฐานของชมชน และในความเปน “ประชาคม” ในระดบนานาชาตทใชค าเดยวกนในภาษาองกฤษ แตกนความกวางออกไปจาก “ชมชน” ทใกลตวเราอยางเคย ความเปน “ประชาคมระหวางประเทศ” (International community) กาวขามพนขอบเขตอ านาจรฐ แตยงสะทอนลกษณะรวมกนในความเปนประชาคมทไมตางออกไปจากความเปนชมชนดงจะอธบายตอไปในเนอหาของหนวยการเรยนน

ตอนท 1.1 ความหมาย และการศกษาทเกยวของ เนอหาในหนวยนกลาวถง “ชมชน” หรอ “ประชาคม” ซงเปนความหมายในภาษาไทยจาก

แนวคดพนฐานเรอง “Community” (อานวา คอม-มว-น-ต) ในภาษาองกฤษ1 การท าความเขาใจจงจะโยงใยผานทงสองความหมายในภาษาไทย ทเชอมตอมาจากตนรากแนวคดเดยวกน เพอน าไปสความเขาใจความหมายของ “ประชาคมระหวางประเทศ” (International community) ในบรบททางความสมพนธระหวางประเทศ เพอบรรลเปาหมายการเรยนรของชดวชาน

15.1 บทน า “ชมชน” เปนระบบรากฐานของการยดโยงผคนเขาดวยกนอยางมพลงตงแตในยคโบราณ

จนถงในยคสมยปจจบน ในขนพนฐานทสดเพอความอยรอดและมอยของตวตนมนษยและครอบครว ระบบการเมองและการปกครองจะทรงพลงอ านาจไดกตองมความสามารถสถาปนาตวจดการชมชนของประชากรเพอใหเปนประโยชนตอระบบการผลตและเกบเกยวดอกผลในทางเศรษฐกจ เรองนอยใหญของ

1 ศ พ ท บ ญ ญ ต ร า ช บ ณ ฑ ต ย ส ถ า น , ส า ข า ว ช า ร ฐ ศ า ส ต ร , ป ร บ ป ร ง 1 7 ส . ค . 2 5 4 4 , ส บ ค น จ า ก http://rirs3.royin.go.th/coinages/webcoinage.php. [สบคนเมอ 29 ธนวาคม 2560].

ชมชน-ประชาคม (Community)

2 | P a g e

สงคมจงสอดคลองประสานไปกบการปกครอง ตอตาน และรอมชอมของชมชนนอยใหญ อนประกอบไปดวยผคนจ านวนมากตามขอบเขตอ านาจของรฐ ไมวาจะเปนนครรฐแบบโบราณ หรอเมองสมยใหม ชมชนแบบเดมทหายไปกยงตองถกแทนทดวยชมชนในรปแบบใหม ทงในสงคมจรงหรอสงคมเสมอนผานเครอขายการสอสารสมยใหม อนอาจจะรองรบวถชวตของคนในแตละสงคมรวมสมยใหเหนรปรางของ “ความเปนชมชน” ในแตละ “วถของชมชน”

ในวถชวตทอยอาศยในเมองใหญอาจชวนใหเราอยกบครอบครวหรอตวเองเปนหลก พงพาตวเองและหนาทการงานใหด าเนนชวตไปได จนเหมอนจะไมจ าเปนตองมความสมพนธกบชมชนทรายลอมอยมากนก แตในทายทสดของชวตนอกเวลางาน ชมชนเปนทรองรบชวตสวนทเหลอในการบรโภคใชสอย อ านวยความสะดวกในการใชชวตในดานตาง ๆ ใหการอยในเมองใหญ ไมเปนเรองเหลอบากวาแรงเพยงล าพงของใคร รานรวงทตอบโจทยในการบรโภคส าหรบชมชนกยงคงมอย แมรปแบบและผมบทบาทจะถกปรบเปลยนไปตามยคสมย จากรานคาของจปาถะทด าเนนการโดยสมาชกของชมชน กอาจกลายเปนรปแบบของรานสะดวกซอ เหมอนกบวดวาอารามในเขตเมองทกเปลยนแปลงไปในรปแบบความสมพนธและขอบเขตของชมชนทเชอมโยงกนกวางออกไปกวาเดม แตกยงคงมอยใหเหนความเปนชมชนและผคนทยงอยรวมกนไปในสงคมโลกาภวฒนรวมสมย

ในสงคมไทยรวมสมยของเรา แมหลายชมชนเรมเลอนจางไปจากพนทเดม หลกทางใหกบการเตบโตของการพฒนาเศรษฐกจอตสาหกรรมและสงคมเมองมาอยางตอเนองหลายทศวรรษ แตเรากยงจะสงเกตเหนความโหยหา แมเพยงรองรอยและอตลกษณทเหลออยไมมากของหลายชมชนเกาแก อนท าใหเราไดเหนการอนรกษ รวมไปถงทชดเจนกวาในกระแสการบรโภคภาพลกษณของชมชนทถกประดษฐสรางขนใหม ลอกเลยนของเกา รวมถงความโหยหาความรสกอบอน ใกลชด โอบออมอารและแบงปนตอกนทชมชนทองถนดงเดมเคยถกวาดภาพบรรยายถงในเรองโรแมนตค สะเทอนอารมณ ทงในประวตศาสตรและวรรณกรรม จนถงเรองเลาในหลายรปแบบ2 หากเราจะคดตามถงสถานททองเทยวเลยนแบบตลาดชมชนคาขายรมน า ไปจนถงเอกสารเสนอขายหองพกขนาดเทาหองนอนใจกลางกรงกยงตองเสนอภาพความเปนชมชนทผคนจะยดโยงอาศยไดอยางมนคงปลอดภยและอบอน ไมวาในความเปนจรงความหมายและเนอหาจะตางไปเชนไร สงตาง ๆ เหลานคอสงสะทอนพลงของแนวคดเรอง “ชมชน” และ “ความเปนชมชน” สวนหนงทเนอหาของหนวยนจะชวนใหผอานส ารวจไปพรอมกน

15.1.1 ความหมาย และขอบขายการศกษา: จากชมชนสประชาคม ชมชน (Community) เปนหนวยทางสงคมทยอยลงไปกวาเมองหรอเขตการปกครอง

ของพนทขนาดไมกวางขวาง การก าหนดเสนแบงตายตวในทางพนทอาจไมใชการนยามชมชนทชดเจนได

2 Sukphisit Suthon. (1997). Folk Arts and Folk Culture: The Vanishing Face of Thailand. Bangkok: Post Books.

ชมชน-ประชาคม (Community)

3 | P a g e

เพยงอยางเดยว ความคนเคยและกจกรรมของสมาชกของชมชนยอมประสานกนแนบแนนไดมากกวาหนวยทางสงคมทกวางกวา อยางเชน “เมอง” หรอ “จงหวด” ซงยอมกวางขวางเกนกวาทผคนจะคนเคยกนไดหมด เมอชมชนไดพฒนาและขยายตวตอมา จนอาจมค าเรยกเปนอน แตถงอยางนน “ความเปนชมชน” กตองสะทอนความเปนกลมกอนของประชากร ทรวมกนด าเนนกจกรรมทางสงคมดวยความแนนอนในแบบแผนปฏบตหลายประการ ทตงวางอยบนฐานคดความเชอรวมกนและยอมรบกนไดในพนทเดยวกน

การศกษาชมชนในหลายแขนงสาขาความสนใจของสงคมศาสตร โดยเฉพาะทางสงคมวทยา ท าใหเรามความเขาใจเกยวกบ “ชมชน” และ “ความเปนชมชน” เพมพนขนมากในหลายทศวรรษทผานมา อยางเชนทไดจากการศกษาชมชนของชนเผาตาง ๆ และชมชนเมองในหลายซอกหลบของเมองใหญทวโลก ความเปลยนแปลงของสงคมทเราอยอาจกระทบถงชมชน ซงแนนอนวาตองกระทบตอผคนทยดโยงอยดวยกน ความสมพนธภายในชมชน และอตลกษณของเราตางมความเชอมโยงสมพนธไปกบชมชน ชวงระยะเวลายาวนานของการพฒนา ชมชนกเปนหนวยในการพฒนาและปกครองของทางราชการ ในภาพกวางออกไปนอกเหนอกวาจะเปนเพยงแนวคดทางสงคมศาสตร ชมชนยงเปนมากกวานนในการเปนสงทเรายอมรบถงความเปนจรงบางอยางโดยไมพกตองตงค าถาม ชมชนเปนกรอบทเราใชคดกบเรองตาง ๆ ไดโดยไมตองหยดสงสยถามถงนยามความเปนชมชนทก าลงพดถง3 เพราะเปนเรองทดเหมอนคนเคยอยรายรอบตวเราในชวตทกวน ความเปนกลมกอนของผคนอนเปนพนฐานของชมชนกฝงอยในเสนสายวงศาคณาญาต พนอง เพอนฝง ทมกอยรายรอบในชมชน หรอในความสามารถตอเชอมสมพนธกนกบตวเราได จนเรามกมองขามความนาสนใจของความเปนกลมกอนทมพลงทางสงคมของชมชนตาง ๆ ทเหนมาในระดบประเทศ ความเปนกลมกอนของสงคมระหวางประเทศกเปนเชนกนทเรามกมองผาน “พวกเรา” และ “ความเปนตางชาต” ทเหมอนจะเปน “คนอน” ไปเสยดวยซ า เพราะความหางไกลทางวฒนธรรมและระยะทาง

“ประชาคม” กเปนอกความหมายหนงของ “Community” ในภาษาองกฤษ แตถกใชในลกษณะทเปนทางการกวา และในทางความสมพนธระหวางประเทศแลว ยงสอถงลกษณะความเปนกลมกอนทกวางใหญออกไปกวา “ชมชน” จากความคนเคยของเรา แตกยงมความหมายทไมไกลไปจากกน ในความเปนกลมกอนของผคนจ านวนมาก ไมใชแคเพยง “กลมประเทศ” หรอ “ภาคสมาชก” ทมกจะเปนการเนนใหความส าคญถงรฐชาตในกรอบการพจารณาการเมองระหวางประเทศแบบดงเดม ทมรฐเปนผแสดงบทบาทหลก ผานผน าและสถาบนขาราชการจ านวนนอยทมสวนรวม การจดตง “ประชาคมยโรป” (European Community, EC) ทพฒนาตอมากลายเปน “สหภาพยโรป” (European Union, EU) ในปจจบน หรอ “ประชาคมอาเซยน” (ASEAN Community) ของประเทศไทยและประเทศเพอนบาน

3 Zygmunt Bauman. (2001). Community: Seeking Safety in an Insecure World. Cambridge, UK: Polity, pp. 1-17.

ชมชน-ประชาคม (Community)

4 | P a g e

สมาชกในกลมสมาคมประชาชาตอาเซยน (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) กสะทอนถงความมงหมายในความสมพนธทเปนกลมกอนแนนแฟนยงขนไปตามระดบพฒนาการของความสมพนธในยคสมยปจจบน ความเขาใจ

15.1.2 ชมชน รากทางภาษา และททางในสงคมศาสตร “ชมชน” มรากศพทมาจากค านามในภาษาละตนวา “communitas” ซงมาจากการผสม

ระหวาง com + munus (รวมกน+หนาท) โดยใชเรยกชมชนทไมมโครงสรางมากมายนก ผคนมความเทาเทยมเสมอกน มประสบการณและความรบผดชอบเรองตาง ๆ ในวถชวตและวถของชมชนรวมกน มส านกและจตวญญาณของชมชนรวมกน ความส าคญของค านในทางวชาการเกดขนเมอถกน ามาใชในทางสงคมศาสตร โดยเฉพาะในทางสงคมวทยาและมานษยวทยาซงใหความสนใจตอมนษยและสงคมในมตตาง ๆ ในหลายบรบทแวดลอม ชมชนมความส าคญตอตวตนของผคน ตลอดจนไปถงปรากฎการณทางสงคม และความเขาใจในขนฐานรากของสงคมทสงคมศาสตรมงจะศกษา เพราะชมชนจะประกอบไปดวยสมาชกทอยภายใตโครงสรางอ านาจเดยวกน ในระดบใกลเคยงกน และจงมขดความจ ากด หรอเงอนไขบางอยางรวมกน ในโครงขายทสลบซบซอนนอยกวาสงคมของรฐชาต ทมกกนความรวมถงชมชนอกหลายชมชนภายใตกรอบอ านาจการปกครองของรฐเดยวกน

แมจะมการศกษาเรองของ “ชมชน” มามากมาย แตในทางสงคมศาสตรกยงไมอาจสรปนยามทแนนอนไดงายดายนก ดวยวาการนยามกขนอยกบแนวคดทฤษฎทใชในการศกษา การจะแสวงหานยามทคงทตายตวไดจงพนค าถามและความพยายามไป ถงอยางนนความเขาใจพนฐานในความหมายทมากมความส าคญทท าใหเราจะไดจนตนาการถง “ชมชน” และ “ความเปนชมชน” ไดชดเจนขนในเชงนามธรรมและรปแบบ

ในภาษาองกฤษ Community อาจถกแปลเปนไดอกหลายค าในภาษาไทย อยางเชน ประชาคม หม คณะ ชมนมชน กลมชน พวก อนสะทอนการรวมรวมกนของผคน อยางเปนกลมกอน แตอาจมความแตกตางกนออกไปในรปแบบ กระบวนการ หรอโครงสรางในการรวมตว อนเปนสงทสงคมศาสตรอาจตองการตงค าถามถงลกษณะของความหลากหลายไปในแตละกรณและบรบทของการศกษา และเมอพจารณาถงความเปลยนแปลงและววฒนาการของสงคมและชมชนในแตละยคสมยทางประวตศาสตร การนยามถง “ชมชน” อยางตายตวจงเปนความส าคญในล าดบรองลงไปจาก “ความเปนชมชน” ทไดเกดขนและมอย อนประกอบไปดวยเนอหาความเปนไปรายรอบตวตนของผคน รวมไปถงทกมตของวถชวตนนทสงคมศาสตรจะสนใจศกษา ชมชนจงเปนแนวคดขนรากฐานทส าคญอยางหนงในการพจารณาความเปนจรงในทางสงคมศาสตร บนแนวโนมทางแวดวงวชาการสมยใหมทหนมาสนใจเรองของชมชน ทองถน และวฒนธรรมทยอมรบใหคณคากบหลากหลายมากขน

จากการศกษาในการใชอยางเปนทางการพบวา ชมชนเปนศพทเพงบญญตขนใหม ในภาษาไทย โดยพบวาไดบญญตขนอยางเปนทางการเพยงไมกสบปทผานมานเอง ค าวา ชม มความหมายวา

ชมชน-ประชาคม (Community)

5 | P a g e

รวม มาจากทตาง ๆ มารวมกน เชน ชมทาง ชมสายโทรศพท “ชม” เปนค าทยมมาจากภาษาเขมร (อานวา จม) แปลวา รวม ในภาษาไทยใชหมายถง ททสงใดสงหนงมารวมกนอยมาก ๆ กได มกใชกบสงทไมด เชน ชมโจร หรอใชเปนกรยา หมายความวา มอยมาก เชน ยงชม มดชม ปลวกชม ผรายชม โจรชม แตเมอใชวา ชมชน จะหมายถง เขตทมคนอยมาก นอกจากน ค าวา ชมชน เดมใชเปนค าเรยกเขตหรอบรเวณทยงไมไดพฒนาในเมองใหญ มคนอยหนาแนนแออด ตอมาจงหมายถงบรเวณทมการจดการดแลผทอยในชมชน มการจดทะเบยนเปนทางการเพอพฒนาเขตของตนใหเจรญเขมแขง4

ค าวา “ชมชน” เพงปรากฏครงแรกในพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 โดยในลาสดในป พ.ศ. 2554 ไดใหความหมายของชมชนไววา “หมชน, กลมคนทอยรวมกนเปนสงคมขนาดเลก อาศยอยในอาณาบรเวณเดยวกนและมผลประโยชนรวมกน”5

ในทางรฐศาสตร พจนานกรมศพทสงคมวทยาฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ . 25246 ให

ความหมายของชมชนหรอประชาคม เอาไว 2 ความหมายดวยกน

ความหมายประการแรก “ชมชน” หรอเรยกอกอยางวา “ประชาคม” คอกลมยอย (ของประชากรและรปแบบการรวมกลม) ทมลกษณะหลายประการเหมอนกบ “สงคม” ทสลบซบซอนและหลากหลาย แตมขนาดเลกกวาและมความสนใจรวมทประสานกน ในวงทแคบกวา “ชมชน” หมายถง เขตพนทระดบของความคนเคยและการตดตอระหวางบคคล ตลอดจนพนฐานความยดเหนยวเฉพาะบางอยางทท าใหชมชนตางไปจากกลมเพอนบาน ชมชนมลกษณะเศรษฐกจเปนแบบเลยงตวเองทจ ากดมากกวาสงคมแตภายในวงจ ากดเหลานนยอมมการสงสรรคใกลชดกวา และความเหนอกเหนใจลกซงกวา อาจจะมสงเฉพาะบางประการทผกพนเอกภาพ เชนเชอชาต ตนก าเนดเดมของชาตหรอศาสนา

ความหมายประการท 2 “ชมชน” หมายถง ความรสกและทศนคตทงมวลทผกพนปจเจกบคคลใหรวมเขาเปนกลมกอน ซงสะทอนความหมายของชมชนในทางวฒนธรรมทกวางออกมากวาเพยงการรวมตวของกลมชน

4 บทวทยรายการ “ร รก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย เมอวนท ๘ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น. สบคนจาก www.royin.go.th/?knowledges=ชม-ชมชน-๘-สงหาคม-๒๕๕๑. [สบคนเมอ 29 ธนวาคม 2560]. 5 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. สบคนไดจาก http://www.royin.go.th/dictionary/. [สบคนเมอ 29 ธนวาคม 2560]. 6 ราชบณฑตยสถาน. (2524). พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ - ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน . กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน., หนา 112.

ชมชน-ประชาคม (Community)

6 | P a g e

ในความพยายามจะพฒนาความเปนอยของผคนทตองกระท าผานชมชน นยามจากหนวยงานพฒนาระหวางประเทศอยาง โครงการพฒนาแห งสหประชาชาต หรอ UNDP (United Nations Development Programme) ไดใหความหมายของค าวา “ชมชน” เอาไววา ชมชนคอ ดนแดนแหงการรวมตวทางสงคมทเปนการสมครใจกอขนเองโดยประชาชน สวนใหญแลวสนบสนนตนเองเปนเอกเทศ จากรฐและอยในกฎเกณฑทก าหนดขน Community ประกอบดวยองคกรตาง ๆ ทงทางการและไมเปนทางการ รวมถง กลมความสนใจ (ชมรม) กลมวฒนธรรม และศาสนา สมาคมอนรกษหรอพฒนาสงคม7 ซงฉายเนนไปถงกระบวนการกอก าเนดและบทบาทความส าคญของชมชน ภายใตระบบการปกครองทใหญกวาของรฐ

หากจะกลาวโดยสรปในเบองแรก ความหมายโดยทวไปของค าวา ชมชน หรอ ประชาคม อนมาจากตนทางในภาษาองกฤษวา community ควรจะหมายถงและครอบคลม กลมกอนของประชากรหรอผคน (People) ทรวมอาศยอยในหนวยพนทเดยวกน (Area) โดยมความเชอมโยง (Connectedness) และปฏสมพนธ (Interaction) ทยดโยงแบบแผนของชมชนหรอประชาคมไวกบวถชวต เปนแบบแผนทมลกษณะทางวฒนธรรม (Culture) ทเจรญเตบโตบนความสนใจและผลประโยชนบางอยางรวมกน (Common interests)

15.1.3 องคประกอบของชมชน เมอมองในมมกวาง องคประกอบของชมชนหรอประชาคม ผานกรอบของความพยายามใน

การพฒนาชมชน อาจชวยใหเราจ าแนกองคประกอบหลกของชมชนได 3 สวน8 คอ

1) องคประกอบดานมนษย (Human Component) เปนองคประกอบทมบทบาทส าคญยงในชมชน จากววฒนาการของมนษยในอดตจนถง

ปจจบน มนษยชอบอยรวมกนเปนกลม การเปนสมาชกของชมชนหมายความวาจะไมถกทอดทงใหโดดเดยวอยคนเดยว โดยไมมการไปมาหาสกน การอยรวมกนเปนกลมมหลากหลายลกษณะและหลายรปแบบ เชน ครอบครว กลมพอคา กลมองคกร กลมเครอขายทอยในชมชน เปนตน คอ มทงกลมทเปนทางการและไมเปนทางการ หรอหากจะพจารณากลมในสายสมพนธใกลชดหรอหางไกลออกไปเปนทอดทเรยกวา กลมปฐมภม และกลมทตยภม กสะทอนความจ าเปนทมนษยตองอยรวมกนเปนกลม มระดบชน (layers)

7 Anirudh Krishna. (ed.). (2000). Changing Policy and Practice from Below: Community Experiences in Poverty Reduction: An Examination of Nine Case-Studies. [Online]. Retrieved from www.pnud.org/content/dam/aplaws/publication/en/publications/poverty-reduction/poverty-website/changing-policy-and-practice-from-below/ChangingPolicyand PracticefromBelow.pdf, [Accessed on December 29, 2017]. 8 ไพรตน เดชะรนทร. (2524). การบรหารงานพฒนาชนบท. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, หนา 16 – 17.

ชมชน-ประชาคม (Community)

7 | P a g e

ระยะหาง (distance) หรอตองมความสมพนธกบบคคลอนหรอกลมอน กเนองจากกจกรรมอยางใดอยางหนงรวมกน และคนทเปนสมาชกของกลมใด ๆ กตามยอมมความสมพนธตอสมาชกในกลมเดยวกนหรอกบกลมอน ๆ อก เปนลกโซเกยวพนกนไป สงเหลานจงเปนสวนประกอบฐานรากทส าคญขององคประกอบดานมนษยของทกชมชน

2) องคประกอบทมนษยประดษฐขน (Man-made component) สงทมนษยคดคนประดษฐขนมหลากหลายลกษณะ ทงทเปนรปธรรมและนามธรรมและได

น าไปใชในชมชน ไมวาจะเปนสงจ าเปนในการด ารงชวต เชน อาหาร เสอผา เครองนงหม ทอยอาศย เครองทนแรง รถยนต หรอเครองอ านวยความสะดวก อยางโทรศพทมอถอ โทรทศน ตเยน พดลม องคประกอบทางดานวตถนไมไดเปนสมาชกของชมชนหรอสงคม แตเปนผลผลตทางอารยธรรมและมสวนก ากบความเปนไปของสมาชก ครอบครวและชมชน ดวยความเชอมโยงตอวถชวตในทกวนและการสะสมเพออนาคตขางหนา ในกรอบของประชาคมทกวางขวางออกไป องคประกอบทางดานวตถ ยงเชอมโยงระบบความสมพนธทางเศรษฐกจ ทงในการผลต การแลกเปลยน รวมถงรวมแบงปนในคราวคบขน เนอหาความสมพนธจงงอกเงยขนมาผกโยกใหเกดความเปนกลมกอนและประชาคมขนมาได นอกจากสงทเปนวตถแลวมนษยยงสรางแนวความคด ปรชญา คานยม อดมการณ ความเชอ ความรตาง ๆ ขนมาเพอท าความเขาใจ อกยงผสานตวเราเขากบชมชนและโลกรอบตว สงเหลานลวนเปนสงทมนษยสรางขนและยดถอจนไปถงเชอมนปฏบต

3) องคประกอบจากสงทธรรมชาตสรางขน (Natural component) สงแวดลอมทางกายภาพรายรอบชมชนทมอยตามธรรมชาตยาวนานกวาประวตศาสตรของ

มนษยชาตเปนสงทธรรมชาตสรางขนมา อนหมายรวมทกอยาง ทเกยวของกบพช สตว ทรพยากรธรรมชาตทงหลาย ซงทกชมชนจะมสงทธรรมชาตสรางขนเปนสวนประกอบอยทงนน สภาพแวดลอมทางกายภาพกเปนองคประกอบส าคญทหลอเลยงความเปนชมชนไว มนษยพยายามตลอดเวลาทจะเอาชนะธรรมชาตดวยการปรบปรงดดแปลงสภาพแวดลอมใหตอบสนองความตองการของชมชนและสงคมมนษย เพอความอยรอดและเพมพนความเจรญจากทรพยากรทธรรมชาตใหมา ในอกทางหนง ธรรมชาตและสงแวดลอมกเปลยนแปลงไปตามความเจรญกาวหนาของชมชนมนษย สงตาง ๆ ในชมชนทธรรมชาตสรางขนรวมถงปฏกรยาตอบสนองจากธรรมชาตจะมความสมพนธตอความเปนชมชน เหมอนองคประกอบทกลาวมาแลวทงสองประเภท อยางเชน สภาพภมอากาศเปลยนแปลงทหลายดนแดนแถบใกลเสนศนยสตรรบรในชอ “ภาวะโลกรอน” (Global Warming) อนเปนผลจากการขดใชเชอเพลงฟอสซลทสะสมอย ใตภภพมาสรางความเจรญกาวหนาตอสงคมมนษยในชวงสองรอยปกวามาน สงผลกระทบใหเกดสภาวะแหงแลง ดนแตกระแหงและไมมน าเพยงพอส าหรบการเจรญเตบโตของพชผล การแกไขปญหาใหญเชนนจงตองอาศยความรวมมอเปนกลมกอนทกวางขวางออกไปกวาชมชนใกลตวแตมปญหาอยรวมกน เราจงไดเหนชมชนนกวทยาศาสตรรวมเคลอนไหวผลกดนกบกลมเครอขายองคกรอนรกษสงแวดลอม เคลอนไหวในภาคประชาชน และดงผมอ านาจทงภาครฐและเอกชน ทงทองถนและระดบขามชาต ใหยดมนในวถทางแกปญหาของมนษยชาตทตองมรวมกน ความเปนกลมกอนอยางอยางยาวนานในประเดนปญหาส าคญเชนนกเปนลกษณะบงชความเปนประชาคมทเกดขนมาในหลายระดบใหเหนได

ชมชน-ประชาคม (Community)

8 | P a g e

ในภาพกวาง องคประกอบของชมชนทง 3 ประการมปฏสมพนธตอกน องคประกอบทอยภายในชมชนหนง ๆ เรมจากองคประกอบดานมนษย นอกจากจะมความสมพนธและปฏบตตอกนแลว ยงจะตองไปมความสมพนธตอสงทธรรมชาตสรางขนดวย เชน การใชเชอเพลงจากฟอสซลตงแตยคถานหนจนถงน ามนปโตรเลยมปจจบนทท าใหเกดกาซเรอนกระจกและสงผลตอความเปลยนแปลงทางภมอากาศอยางรนแรงดงทเปนอย กสงผลกระทบกลบมาสสงคมมนษยทไมอาจตดขาดจากความเกยวของได หรอสภาวะวกฤตในระบบเศรษฐกจโลกปจจบนทเชอมโยงใกลกนมากขนกจะเหนผลกระทบสบเนองจากทงความส าเรจในการพฒนาและหายนะจากวกฤตเศรษฐกจทสงตอถงกนไดอยางทวถ งทงระบบ ความเปนชมชนในยคสมยปจจบนจงไมอาจจ ากดขอบเขตอยางคบแคบไดอกตอไป การรวมกลมเปนประชาคมทมรปแบบขนในหลายระดบกเปนลกษณะการรวมกลมกอนทพบเหนไดมากขนไปตามยคสมยของเรา ดงเชนความพยายามในการรวมตวระดบนานาชาตเพอแกไขปญหาภมอากาศเปลยนแปลงในปจจบน

15.1.4 ระบบทสงอทธพลตอชมชน-ประชาคม องคประกอบของชมชนทง 3 ประการดงทไดกลาวมานแมจะความเกยวของสมพนธกนอย

ตลอดเวลา แตอยางไรกตาม องคประกอบดงกลาวนจะมความเจรญทไมเทาเทยมกน เพราะวามระบบหรอกลไกทมอทธพลบทบาทในการควบคม สนบสนน หรอสงเสรมองคประกอบทง 3 ของชมชนใหเจรญกาวหนาหยดอยกบท หรอมการเปลยนแปลงไป ปจจยพนฐานส าคญนคอระบบตาง ๆ ในชมชนนนเอง ซงมรายละเอยดดงตอไปน9

1) ระบบการปกครอง การบรหารประเทศยอมมอทธพลในการก าหนดหรอบงการองคประกอบของชมชนในรปแบบ

ใดรปแบบหนง เชน การปกครองแบบคอมมวนสต แบบเสรประชาธปไตย ชมชนทมระบบการปกครองตางกนยอมมเสรภาพ อสรภาพ แสดงออกตางกนและยอมสงผลสะทอนมาถงวถชวตของบคคลทอยในชมชนนนและความสมพนธและปฏบตตอกนกบองคประกอบอน ๆ ยอมผดแผกแตกตางกนไป

2) ระบบเศรษฐกจ ปจจบนระบบเศรษฐกจมอทธพลเปนอยางมากตอระบบของชมชนสงคมการทชมชนใดชมชน

หนงหรอประเทศใดประเทศหนงจะเปนประเทศอตสาหกรรมหรอเกษตรกรรมนนระบบเศรษฐกจถอเปนตวก าหนดเปลยนแปลงดงกลาว ดงประเทศไทยมกกลาวกนอย เสมอวาเปนระบบเศรษฐกจแบบเกษตรกรรม ผลผลตและรายไดประชาชาตสวนใหญไดจากผลผลตทางการเกษตรเครองมอทใชในชมชนจงเปนเครองมอเพอการเกษตรเสยเปนสวนมาก ปญหาเรองการตลาด การผลตจงเปนปญหาของการเกษตร

9 ไพรตน เดชะรนทร. (2524). อางแลว. หนา 19 – 20.

ชมชน-ประชาคม (Community)

9 | P a g e

แตหากเปนชมชนทระบบเศรษฐกจขนอยกบอตสาหกรรมมากวาการเกษตร ชมชนนนกจะมเครองไมเครองมอทใชเพออตสาหกรรมมากกวาการเกษตรกรรม

3) ระบบการศกษา ระบบการศกษามอทธพลตอความเจรญและความลาหลงของชมชนสมาชกในชมชนใดม

การศกษาสง ยอมเกดการถายทอดวชาความรและการคดคนประดษฐสงใหม ๆ มากขนกวาชมชนทสมาชกในชมชนนนไมมการศกษา และทส าคญปจจบนการขบเคลอนการพฒนาชมชนสงคม ประเทศชาต ยอมมพนฐานส าคญทการศกษา ดงนนหากระบบการศกษามความเขมเขม สามารถสรางคนใหมประสทธภาพไดยอมสงผลตอการพฒนาชมชนใหมความยงยน

4) ระบบความเชอศรทธา ระบบความเชอศรทธา ทงความเชอทองถนหรอศาสนาเปนตวก าหนดความสมพนธของ

องคประกอบภายในชมชนหนง ๆ ทมความส าคญไมนอย โดยเฉพาะในชมชนทยงอยในขนพฒนา (developing community) ระบบความเชอศรทธาในทนยอมหมายความรวมถงความเชอในส งทศกดสทธ และการกระท าตาง ๆ ทางศาสนาซงนกมานษยวทยาพบวา อทธพลเรองความเชอศาสนาหรอลทธศาสนาของชมชนนน มอทธพลมากทจะสรางความสมพนธหรอเปลยนแปลงความสมพนธของชมชนหนง ๆ เปนสวนส าคญของอตลกษณความเปนตวตน โดยเฉพาะในชมชนทางศาสนาทจะยงมวถทเครงครดตอหลกการและวถทางตามค าสอนของศาสนา ชมชนพนบานเลก ๆ ในอดตอาจจะมวถความเชอศรทธาเพยงหนงเดยว แตในชมชนใหญอยางเชนชมชนทเปนศนยกลางของการคาและแลกเปลยน อาจจะตองรองรบกบความหลากหลายไดมากกวาหนง วถความเปนอยแบบพหวฒนธรรมทผสมผสานและจดสรรพนททางสงคม

5) ปจจยดานอน ๆ นอกจากตวบงการใหญทงสประการดงกลาวมาแลวยงอาจมตวบงการอน ๆ อก เชน ปจจย

ทางธรรมชาต เชน สตวและพนธพช การเกดอทกภย หรอการมอากาศหนาวจดรอนจด มภเขาไฟ สงเหลานลวนมอทธพลตอองคประกอบของชมชนอยมาก

ทงนในระบบความสมพนธระหวางประเทศ ทความหมายของชมชนถกใชกวางขวางออกไป ปจจยตาง ๆ เหลานยงอาจเปนปจจยพนฐานในความรวมมอเปนกลมกอนของกลมประชาคมทถกจดตงในหลายอนทวป เพอประสานความรวมมอในการแบงปนทรพยากรทมรวมกน เชนแหลงทองเทยว แหลงพลงงาน แมน านานาชาตทไหลผานหลายประเทศ หรอในการรวมรบมอกบภยธรรมชาตและภยพบตในยามฉกเฉนทมกมความใกลเคยงคลายกนในหลายกลมประเทศ อยางเชนการรวมมอจดการปญหาไฟปาและอทกภยในกลมประชาคมอาเซยนในปจจบน

15.1.5 กระบวนการเกดชมชน

ชมชน-ประชาคม (Community)

10 | P a g e

จากสาเหตการเกดชมชน ทไดกลาวมาแลวขางตน เพอความเขาใจพนฐานในทมาของชมชน ซงอาจมทมาและลกษณะของชมชนไดหลากหลาย จากกระบวนการเกดชมชน อนมขนตอนกระบวนการกอเกดในกรณตวอยางของชมชนทองถน ทเราคนเคยโดยทวไป ดงตอไปน

1) บคคลหรอคนแตละคนตงแตสองคนขนไปมารวมกลมกนเพอวตถประสงคอยางหนงอยางใด เชน การประกอบธรกจ การประกอบอาชพ การศกษา การประกอบกจกรรมทางศาสนา การตงบานเรอนเพออยอาศย เปนตน ในอาณาบรเวณใดบรเวณหนง ซงการรวมกลมในลกษณะเชนนเรยกวา กลมคน

2) กลมคนทงหมดนเกดความรสกวาจะตองด าเนนกจกรรมรวมกน เพอบรรลวตถประสงคบางอยางรวมกนจงเกดการจดระเบยบความสมพนธในรปของกลมสงคมหรอองคกรทางสงคม เชน ครอบครว บรษท ชมรม สมาคมวชาชพตาง ๆ สถาบนการศกษา องคกรทางศาสนา เปนตน

3) กลมสงคมหรอองคกรทางสงคมทเกดขน ไดก าหนดสถานทในการด าเนนกจกรรมส าหรบกลมหรอองคกรของตนอยางแนนอน คนเหลานนไดตงทอยอาศยในบรเวณหรอพนทใกลเคยงกบสถานทในการด าเนนกจกรรมนน ๆ ในลกษณะของละแวกบานหรอลกษณะอน ๆ ขน กอใหเกดความสมพนธและการพงพาอาศยกนเพมมากขน

4) กลมสงคมทรวมตวกนในลกษณะของละแวกบาน ขยายตวเปนชมชน ซงอาจเปนละแวกบานทใหญขน หรอเกดละแวกบานใหมขนกได หลาย ๆ ละแวกบานรวมกนเปนชมชนทมขนาดใหญขน เชนหมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวด หรอในระดบประชาคมใหญขามพรมแดนของรฐชาต อยางเชนประชาคมยโรปทมพฒนาการมายาวนาน และประชาคมอาเซยนทก าลงกอรางสรางรปขนมาในปจจบน

15.1.6 ประเภทของชมชน ในทางสงคมวทยา เราอาจแบงประเภทของชมชนไดมากมาย โดยใชเกณฑในการแบงท

แตกตางกนออกไปดงตอไปน ซงเนอหาในสวนน ตองการใหนกศกษาไดขยายความเขาใจถงความเปนไปไดและความกวางขวางในความหมายของ “ชมชน” และ “ประชาคม” ทกลาวถงในหลายสาขาของวชาสงคมศาสตร ซงการกอตวและลกษณะของชมชนทางการเมองระหวางประเทศกเปนชมชนลกษณะใหมทเราจะพยายามเขาใจในเนอหาของหนวยการศกษาน

1) การแบงตามจ านวนประชากร การแบงประเภทของชมชนตามจ านวนประชากรนนเปนการแบงชมชนตามจ านวน

สมาชกในชมชน ซงเปนประโยชนในจดระเบยบการปกครองและสงเสรมการพฒนา สามารถแบงออกไดอกเปน 7 ประเภท ดงตอไปน

1.1) หมบานขนาดเลก (Hamlet) เปนชมชนทมประชากรไมเกน 250 คน 1.2) หมบาน (Village) เปนชมชนทมประชากรระหวาง 250 – 1,000 คน

ชมชน-ประชาคม (Community)

11 | P a g e

1.3) เมอง (Town) เปนชมชนทมประชากรระหวาง 1,000 – 5,000 คน 1.4) นครเลก (Small City) เปนชมชนทมประชากรระหวาง 5,000 – 25,000 คน 1.5) นครขนาดกลาง (Middle City) มประชากรระหวาง 25,000 – 100,000 คน 1.6) นครขนาดใหญ (Metropolis) มประชากรระหวาง 100,000 – 1,000,000 คน 1.7) มหานคร (Great Metropolis) มประชากรมากกวา 1,000,000 คน ขนไป

2) การแบงตามลกษณะของกจกรรมหลก การแบงประเภทของชมชนตามลกษณะของกจกรรมหลก เปนการแบงชมชนตามลกษณะ

ของกจกรรมหลกทสมาชกของชมชนไดกระท า สามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภท ดงตอไปน

2.1) ชมชนศนยการคา (Trade Centre) เปนชมชนทมคอยจดจ าหนายของใชในชวตประจ าวนหรอมตลาดสดขายอาหารและผกสด จงมลกษณะเปนศนยกลางในการแลกเปลยนสนคา ส าหรบคนทวไปเขามาซอสนคาส าหรบการอปโภคบรโภค ถาเปนชมชนขนาดใหญและมความเจรญสงกอาจจะมหางสรรพสนคาหรอยานการคาทมสนคาทกประเภทไวจ าหนาย

2.2) ชมชนศนยการขนสง (Transportation Centre) เปนชมชนท เกดขนตามเสนทางการคมนาคมหรอเสนทางการขนสง เชนชมทางรถไฟ ทารถซงเปนทรวมของรถโดยสารประจ าทางหรอรถบรรทกทมาขนถายสนคา หรอเปนทางแยกทผโดยสารจ านวนมากตองผาน จงมรานอาหาร รานกาแฟและอน ๆ ไวคอยใหบรการแกผโดยสาร เวลานานเขากกลายเปนชมชนถาวร มการซอขายแลกเปลยนกนมากขน บางชมชนตงอยรมฝงแมน าล าคลองหรอชายทะเล กกลายเปนทาเรอส าหรบสงสนคาและผโดยสารเปนตน

2.3) ชมชนศนยกลางของการบรการตาง ๆ (Service Centre) เปนชมชนทเกดขนจากการทคนมารวมตวกนเพอปฏบตหนาทหรอใหบรการตาง ๆ ทเกยวของกน เชน ชมชนทเปนแหลงทอง ชมชนทเปนทตงของหนวยงานราชการ เปนตน ชมชนแตละแหงอาจจะมการใหบรการรวมกนหลายประเภท เชน ในตวเมองใหญ ๆ มทงบรการดานการเมองการปกครอง การศกษา สาธารณสข แหลงบนเทง ในขณะทบางชมชนอาจมลกษณะเฉพาะของตนเอง เชน ชมชนบรเวณชายแดน ชมชนเมองโบราณ สถานทตากอากาศ หรอเมองทเปนแหลงการพนน กอาจมบรการทคอยดงดดนกทองเทยว เชน ธรกจโรงแรม บอนการพนน ไนตคลบ โรงภาพยนตร เปนตน

อยางไรกตามชมชน 3 ประเภทดงกลาวขางตนน ไมไดมหนาทของตนเองแตเพยงอยางเดยวแตอาจมกจกรรมอน ๆ ปะปนอยดวย เชน ชมชนบางแหงในกรงเทพมหานครอาจม กจกรรมทกประเภทในปรมาณทใกลเคยงกน การแบงชมชนออกเปนศนยการคา ศนยการขนสง และศนยกลางของการใหบรการตาง ๆ ดงกลาวน พจารณาเฉพาะกจกรรมหลกทเปนจดเดนของชมชน สวนลกษณะยอยอน ๆ นนยงคงมอย อยางเชน

3) การแบงตามลกษณะทางนเวศวทยา

ชมชน-ประชาคม (Community)

12 | P a g e

การแบงลกษณะชมชนตามลกษณะทางนเวศวทยา อาจสามารถแบงชมชนออกไดเปน 4 ประเภท ดงตอไปน

3.1) ชมชนบรการขนตน เปนชมชนขนาดเลกทท าการผลตสนคาในรปของวตถดบซงเปนขนแรกของกระบวนการจ าหนาย เชน ชมชนทมการกสกรรม เหมองแร โรงเลอย ประมง เปนตน

3.2) ชมชนจ าหนายหรอชมชนการคา เปนชมชนยานการคาเปนศนยกลางการคาจ าหนายวตถดบทไดรบมาจากชมชนบรการขนตนและจ าหนายใหแกชมชนขนตน

3.3) ชมชนอตสาหกรรม เปนชมชนทท าหนาทใหบรการในรปตาง ๆ ทงชมชนอตสาหกรรมขนาดยอยและอตสาหกรรมขนาดใหญ มการพฒนาอตสาหกรรมทเดนขดอยางนอยหนงแหง มการจ าหนายผลผลตสง

3.4) ชมชนประเภทพเศษ เปนชมชนทไมมลกษณะทางเศรษฐกจทแนนอนลงไปและอาจไมมหนาทพเศษในการผลตหรอการจ าหนายผลผลตโดยเฉพาะ เชน ศนยการศกษา ศนยทพกตากอากาศ ศนยกลางทางการเมอง เปนตน

4) การแบงชมชนตามหนวยการปกครอง การแบงชมชนตามหนวยการปกครองพจารณาจากความเหมาะสมในการปกครอง ซงใน

แตละชมชนจะมเกณฑการแบงและมชอเรยกแตกตางกนออกไป เชน ในประเทศไทยไดแบงชมชนใน 3 ลกษณะตามการปกครองสวนกลาง การปกครองสวนภมภาคและการปกครองสวนทองถน ดงน

4.1 การปกครองสวนกลาง แบงตามลกษณะการปกครองออกเปนกระทรวง ทบวง กรม เปนตน

4.2 การปกครองสวนภมภาค แบงตาม ขนาด ความเจรญกาวหนา และรปแบบของการบรการ เปน หมบาน ต าบล อ าเภอ และจงหวด

4.3 การปกครองสวนทองถน แบงลกษณะการปกครองออกเปนองคการบรหารสวนต าบล องคการบรหารสวนจงหวด สขาภบาล เทศบาลต าบล เทศบาลเมอง เทศบาลนคร เมองพทยา และ กรงเทพมหานคร

การแบงหนวยการปกครองเชนน เปนไปภายใตอ านาจของรฐในการก าหนดแตในทางความสมพนธระหวางประเทศทไมมอ านาจปกครองสงการเปนเดดขาด สภาพของกฎเกณฑจงมาจากความรวมมอและยอมรบในพนธะสญญาระหวางประเทศในแตละบรบททตางกนไป

5) การแบงตามววฒนาการของเศรษฐกจ

ชมชน-ประชาคม (Community)

13 | P a g e

การแบงชมชนตามววฒนาการของเศรษฐกจ เปนการแบงชมชนตามประวตศาสตรลกษณะของเศรษฐกจทเกดขน ตงแตชมชนยคแรกสดมาจนถงยคปจจบน สามารถแบงออกไดเปน 4 ประเภท คอ

5.1) ชมชนลาสตวและเกบอาหารปา เปนชมชนแรกสดของมนษยและสนสดเมอประมาณ 1 หมนปทผานมา นบวาใชเวลายาวนานกวา 1 ลานป มลกษณะทส าคญคอ ด ารงชวตดวยการลาสตว และเกบอาหารปาทมอยตามธรรมชาตเปนอาหาร ชมชนมขนาดเลก มสมาชกราว 10 – 100 คน และเปนเครอญาตเดยวกน บรเวณทอยอาศยมกตงอยใตเพงผาหรอในถ าทใหความมนคงและความปลอดภยในระดบหนง การจดระเบยบทางสงคมเปนแบบเครอญาต ความเชอทางศาสนาและความเชอทางไสยศาสตรผกพนกบอ านาจลกลบในธรรมชาตทเกยวเนองกบเรองอาหารความปลอดภยของชวตกบความผาสกรวมกนของชมชน ความสามารถในการสรางเทคโนโลยมจ ากด ท าใหความเจรญทางวตถมนอย การตงหลกแหลงทอยอาศยหรอภมล าเนาเปนแบบชวคราว เพราะเมอใดทอาหารในบรเวณนนหมด กตองยายชมชนไปอยในบรเวณทมแหลงอาหารแหลงใหม

5.2) ชมชนเกษตรกรรม เปนชมชนทววฒนาการมาจากชมชนลาสตวและเกบอาหารปาเกดขนเมอราวประมาณ 1 หมนปทผานมา และปจจบนมชมชนอกมากมายทยงคงมลกษณะเปนชมชนเกษตรกรรม มลกษณะส าคญคอ มนษยรจกพฒนาเทคโนโลยประเภทเครองมอเครองใชใหมประสทธภาพสงขน รจกท าการเพาะปลกและเลยงสตวท าใหปรมาณอาหารเพมมากขนจนมผลผลตสวนเกนทสามารถเกบสะสมไวหรอน าไปแลกเปลยนกน การตงหลกแหลงของชมชนเปนทเปนทางแนนอนแบบถาวร ชวตความเปนอยผาสกสมบรณขน จ านวนสมาชกเพมมากขน เกดการขยายตวของชมชนเปนหมบานหลายหมบานในละแวกใกลเคยงกน แตละหมบานมบรเวณไรนาของตนโดยรอบ รจกจดระเบยบการบรหารการปกครองและรกษาความปลอดภยของชมชน มผน าชมชนทมพละก าลงหรอสตปญญาและฝมอเปนพเศษททกคนยอมรบนบถอทอาจจะไมใชญาตพนองหมบานเดยวกน ดแล ปกครอง หลายหมบานในบรเวณใกลเคยงกน หมบานบางแหงอาจขยายเปนเมองกได

5.3) ชมชนอตสาหกรรม เปนชมชนทววฒนาการตอจากชมชนเกษตรกรรม อนเนองมาจากผลของการปฏวตอตสาหกรรมในครสตศตวรรษท 18 ในประเทศองกฤษและประเทศตาง ๆ ในยโรปตะวนตกแลวแพรกระจายไปยงพนทตาง ๆ ทวโลก เปนชมชนทมเทคโนโลยเจรญกาวหนาสงและถกน ามาใชแทนแรงงานคนและสตวทมมาแตเดม มระบบโรงงานอตสาหกรรมทแบงแยกหนาทกนอยางชดเจน คอ นายทน ฝายจดการ และผใชแรงงาน ไมมความรสกเปนครอบครวเดยวกนแบบระบบเครอญาต แตเปนความสมพนธแบบนายจางกบลกจาง ไมมหนบญคณตอกน การจดชวงชนทางสงคม ยดถอรายไดและฐานะทางเศรษฐกจเปนส าคญ กจกรรมสวนใหญในสงคมเกยวของกบการผลต การจ าหนาย การบรโภค การแสวงหาก าไรแทบทงส น เกดการขยายตวของเมองอยางรวดเรว เพราะโรงงาน

ชมชน-ประชาคม (Community)

14 | P a g e

อตสาหกรรมมกตงอยในเมองหรอบรเวณทอยใกลเคยงชมชนอตสาหกรรมไดแพรหลายจากประเทศในยโรปตะวนตกไปสสหรฐอเมรกาและประเทศอน ๆ ทวโลก10

5.4) ชมชนการคาและบรการ เปนชมชนทเกดขนตอเนองจากชมชนอตสาหกรรม กลาวคอ เมอระบบโรงงานอตสาหกรรมสามารถผลตสนคาไดมาก ความตองการวตถดบ และตลาดส าหรบจ าหนายสนคาทผลตไดจงกอใหเกดระบบธรกจการคาและการผลตทมความคลองตว ในการซอขาย เชนระบบการเงนทมมาตรฐานในการเปรยบเทยบเดยวกน ระบบสนเชอ ระบบธนาคาร การคมนาคมขนสงสนคาทสะดวก รวดเรว และครงละจ านวนมาก มเทคโนโลยทางการสอสารททนสมยและมเครอขายตดตอกนอยางกวางขวาง ทงในชมชนเดยวกนและกบชมชนอน ๆ ในรปของไปรษณย โทรเลข โทรศพท โทรสาร เครองคอมพวเตอร ซงมระบบการตดตอสอสารในรปแบบของเครอขายอนเตอรเนตเปนตน ระบบการคาและบรการเหลานท าใหเกดการจดองคการทางธรกจขนาดใหญในรปของบรษท หางราน หางสรรพสนคาตางๆ และขยายกจการออกไปยงชมชนอน ทเรยกวา บรรษทขามชาต การคาและบรการในชมชนแบบนมความสะดวกสบาย ผซอ ผขาย และผบรโภคสามารถตดตอผานระบบการสอสารและช าระเงนผานระบบธนาคารไดโดยไมตองตดตอกนโดยตรง

6) การแบงตามลกษณะความสมพนธของคนในชมชน การแบงชมชนตามลกษณะความสมพนธของคนในชมชนเปนการแบงชมชนทเปนทนยมของ

สงคมศาสตรและความเขาใขของผคนทวไปเปนอยางมาก โดยแบงชมชนมออกเปน 2 ประเภทคอ

6.1) ชมชนชนบท (Rural Community) เปนชมชนทอยในเขตชนบท ซงมความหนาแนนของประชากรนอย ผอยอาศยมความสมพนธอนดตอกน มชวตความเปนอยคลายคลงกน ยดมนในขนบธรรมเนยมประเพณ มอาชพเกษตรกรรม หรออาชพทเกยวของกบเกษตรกรรม อาจแบงออกยอยไดอกเปน 2 ประเภท คอ ชมชนชนบทดงเดม และ ชมชนชนบททวไป

6.2) ชมชนเมอง (Urban Community) เปนชมชนทมความหนาแนนของประชากรมาก อาคารบานเรอนมความหนาแนน มความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยสงแวดลอม เปนสงแวดลอมทมนษยสรางขนมากกวาสงแวดลอมตามธรรมชาต อาชพมมากมายหลากหลายอาชพแตสวนใหญแลวเกยวของกบอตสาหกรรม การคาขายและการบรการ สมาชกมความเปนอสระหรอปจเจกบคคลสง ท าใหความสมพนธทางสงคมเปนแบบตวใครตวมน คอเปนทางการการมากกวาสวนตว สมาชกมความแตกตางกนไปในดานตาง ๆ และขาดความเปนอนหนงอนเดยวกน แตอยรวมกนไดเพราะมผลประโยชนรวมกน เปนตน โดยปกตชมชนเมองจะอยภายใตการปกครองในรปแบบใดรปแบบหนง เชน สขาภบาล

10 พทยา สายห. (2534). ‘การพฒนาวฒนธรรมบนพนฐานภมปญญาชาวบานละศกยภาพของชมชน.’ ในการสมมนาทางวชาการเรองภมปญญาพนบาน. กรงเทพมหานคร: ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต., หนา 72 – 77.

ชมชน-ประชาคม (Community)

15 | P a g e

เทศบาล มหานคร และมชมชนยอย ๆ รวมอยในบรเวณเหลาน เชน ตรอก ซอย ถนน หรอท จะเรยกชอเปนอยางอนตามชอทตงของชมชนตาง ๆ เชน บางนา บางจาก รามอนทรา เปนตน ในทางสงคมวทยาไดท าการศกษานเวศวทยาของชมชนเมองและพบวาชมชนเมองเกดขนหลายลกษณะ มพลวตรหรอมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ทงทเจรญกาวหนาขนและเสอมโทรมลง และถกแทนทโดยผคนทประกอบกจกรรมตาง ๆ ดงทจะยอนกลบไปหาตนรากแนวคดในความเขาใจตอสงคมของมนษยทไดเปลยนแปลงไปอยางมากในยคสมยใหมของเรานในสวนตอไป

จากเนอหาภาพรวมของชมชน-ประชาคมในสวนตนของหนวยการศกษาน จะเหนไดวาชมชนทพฒนาตวสรางความสลบซบซอนมากขนจนมลกษณะเปนชมชนเมองน แตกตางจากระดบความเปนชมชนชนบทแบบเดมเปนอยางมาก ซงเปนวถปรกตของสงคมสมยใหมทจะตองเตรยมพบกบความสลบซบซอนของระบบการรวมกลมชนและสายสมพนธทเปลยนแปลงไปตามยคสมย สายสมพนธซบซอนระยะสนและความพยายามจดระเบยบของสงคมทมความซบซอนและหนาแนนเปนวถของสงคมสมยใหม ทก าลงกาวขามพนจากระดบความเปนชมชนชนบทแบบเดมมามาก และดงทเนอหาไดฉายภาพชมชนในหลายความเขาใจมาในขางตนกนาจะท าใหผอานไดเตรยมพรอมกบความหมายของ “ชมชน” และ “ประชาคม” ทจะยงถกใชอยางกวางขวางออกไปในการสอถงความเปนกลมกอนและความมงหมายของการจดตงประชาคมในพนทของความสมพนธระหวางประเทศดงจะขยายความในสวนทสามของหนวยการศกษานตอไป

ค าถามทบทวน 1. ชมชน-ประชาคม มความหมายอยางไรในทางสงคมศาสตร 2. เราอาจแบงชมชนไดกแบบ อยางไรบาง 3. วถและชวตในชมชนรอบตวของนกศกษามลกษณะ “ความเปนกลมกอน” อยางไร

ชมชน-ประชาคม (Community)

16 | P a g e

15.2 ววฒนาการของการศกษา “ชมชน-ประชาคม” เนอหาในสวนนจะชวนใหยอนดพฒนาการความสนใจในการศกษา “ชมชน-ประชาคม” ซง

กลายมาเปนชดความสมพนธทางสงคมในโลกสมยใหมทส าคญ เคยงขางอกหลายแนวคด ตงแต “ความเปนชาต” และ “ชาตนยม” จนไปถง “ประชาสงคม”

15.2.1 “ชมชน” ยคกอนการศกษาชมชน “ชมชน” เปนการเรยกรปแบบการจดเรยงความสมพนธของสงคมมนษยทมอยตามเสนทาง

อารยธรรมมนษยมาอยางยาวนาน ในยคกอนทจะมการศกษาท าความเขาใจในรปแบบและเนอหาของความเปนชมชน กอนทเรมมความหมายในการศกษาภาพของ “ชมชน” จากความพยายามและพฒนาการของสาขาวชาทางสงคมศาสตร การรวมกลมละแวกยาน หมบาน แขวงการปกครอง หรอนครรฐ ตามความสนใจของสงคมทสมพนธกบอ านาจรฐทเกยวของ แมมลกษณะของความเปนกลมกอนของชมชนลกษณะตาง ๆ แตความพยายามศกษาเนอหาของสงคมในสวนทเปนระดบมวลชนเชนนนกนบวาเบาบาง การศกษาหรอกลาวถงชมชนอาจชวนใหเรายอนคดไดลกถงการกลาวถง “เมอง” “รฐ” หรอ “ชมชนทางการเมอง” ในยคของนครรฐกรก-เอเธนส อนเปนทรจกจากงานเชงปรชญาในแบบอดมคตนยม (Idealism) ถงรปแบบรฐในอดมคต และผคนทเกยวพนกน ซงสวนมากกเปนเรองของชนชนปกครอง การศกษาสงคมในเชงปรชญา หรอในทางการเมองในยคกอนการปฏวตความรและวทยาศาสตร ในโลกยคสมยใหม โดยการศกษาเนนหนกอยในค าถามเรองของรฐและการปกครอง หรอวถของสงคมและผคนใตอ านาจวาควรจะเปนเชนใดในมมมองของชนชนน าผกมอ านาจจ านวนนอยในสงคม โดยมกมองขามชมชนและวถชวตของผคนสามญชน รวมไปถงไพรและทาส ดวยวาบรบททางประวตศาสตรสงคมในสมยนน สภาพสงคมและเศรษฐกจยงมใชสงคมมวลชนหรอสงคมสมยใหมมากนก โดยมากแลวยงเปนสงคมศาสนาและสงคมศกดนา ทยงใชแรงงานไพรและทาส ในยคทววฒนาการทางเทคโนโลยและอารยธรรมไมสงนก เนอหาของวฒนธรรมและอตลกษณของชมชนเฉพาะถนยงไมเปนประเดนส าคญตอการวเคราะหศกษา ยงไมมการใหคณคาและความเทาเทยมกนในความเปนมนษย แตถงกระนนกยงมการควบคมปกครองนบจ านวนและบนทกเรองราวเลก ๆ อนเปนความสนใจของการศกษาในทางประวตศาสตร แตยงอาจหางไกลกบสงคมรวมสมยในปจจบน

เมอสงคมเรมเขาสความเปนสมยใหม การปฏวตระบบเศรษฐกจอตสาหกรรมขนานใหญในสงคมตะวนตกตงแตชวงค.ศ. 1750 ท าใหสงคมเกษตรกรรมและวถของผคนจ านวนมากเปลยนไป เมอแรงงานเรมอพยพยายถนฐานเขามาหางานท าในเมองอตสาหกรรมทเรมเกดขนมากมายในสองฟากฝงมหาสมทรแอตแลนตค ทงในยโรปตะวนตกและสหรฐอเมรกา ความอดอดในเมองและสภาพการท างานทยากล าบากแรนแคนในการใชชวตในเมองอตสาหกรรม ชมชนและความเปนชมชน จงเรมมความส าคญขนตามปญหาของของชมชนเมองใหญ ความเขาใจในความเปนอยของผคนธรรมดาเรมเปนโจทยทาทายใหเกดพฒนาการของความรทางสงคมศาสตร ซงเจรญเตบโตแตกแขนงออกไปดงในปจจบนตามระบบสงคมการเมอง เศรษฐกจ และวฒนธรรมทเปลยนแปลงไปดวยกน

ชมชน-ประชาคม (Community)

17 | P a g e

การศกษาสงคมชวตความเปนอยของผคนตางถนตางวฒนธรรมเมอชาตตะวนตกเรมออกส ารวจและครอบครองอาณานคมในดนแดนหางไกล ภายใตกระแสจกรวรรดนยมและพานชยนยม อนท าใหเกดการเตบโตของเศรษฐกจโลกพรอมกบการลาอาณานคม การเผยแพรศาสนาในตางดนแดนท าใหมชชนนารหรอหมอสอนศาสนาเปนแนวหนาทตองเขาใจชมชนหรอกลมสงคมเปาหมายในการเผยแพรศาสนาเปนอยางด หมอสอนศาสนาทตองอยคลกคลกบชมชนตางถนหางไกลมากกวาพอคานกเดนเรอหลายคนเขาถงขนสามารถใชภาษาทองถนนนได ซงยอมแสดงถงความเขาถงผคน ชมชนและวฒนธรรมตางถนไดในระดบสงส าหรบคนตางถน การปกครองอาณานคมท าใหมการส ารวจภมประเทศและชมชนและผคนไปดวยกน บนทกของนกส ารวจยคบกเบกอาจจดเปนการศกษาชมชนได แตรายละเอยดและรปแบบการบนทกอาจแตกตางกนออกไปไดมากตามความสนใจและเขาใจของเจาของบนทกนน ท าใหบนทกเกยวกบชมชนในประวตศาสตรเปนหลกฐานในทางประวตศาสตรทด แตยงไมอาจเรยกวามการศกษาชมชนอยางเปนระบบในทางวชาการ ซงเรมพฒนามาพรอมกบการพฒนาการวชาสงคมวทยาและมานษยวทยา เพอตอบปญหาของสงคมสมยใหมทเราก าลงอยน

เนอหาการศกษาทเกยวของในความสนใจของหนวยการศกษานในสวนตอไปมงจะครอบคลมการศกษาถงชมชน รวมไปถงบรบทสภาวะทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรมทหอหมเกยวโยงอยกบชมชนและความเปนชมชน ภายในกรอบของสงคมสมยใหม ทเรมเปนรปเปนรางในสงคมตะวนตกตงแตในราวศตวรรษท 19 เปนตนมา ซงนอกจากจะเปนประโยชนตอความเขาใจในแนวคดเรองชมชนแลว ยงรวมไปถงความเขาใจในปจจยรวมสมยทบมเพาะประเดนศกษาเรองชมชน-ประชาคมนขนมาดวยกน

15.2.2 สงเขปการศกษาชมชน-ประชาคมกอนศตวรรษท 20 ในชวงของการพฒนาสงคมผานการพฒนาระบบเศรษฐกจ การปฏวตอตสาหกรรมใน

ประเทศตะวนตกท าใหภาคอตสาหกรรมเตบโตมาแทนทความเปนระบบเศรษฐกจและสงคมเกษตรกรรม สงคมอตสาหกรรมและสงคมเมองทมพฒนามากอนในองกฤษกเรมสถาปนาตว รดหนาไปพรอมกบการขยายตวของจกรวรรดองกฤษในยควคตอเรย ในราวกลางศตวรรษท 19 ระบบทนนยมเรมบมเพาะปญหาทางสงคมจากการขดรดแรงงานดวยคาจางแรงงานและสวสดการทต าตอย เมอเทยบกนกบในหลายสงคมปจจบน การศกษาสงคมในเชงวทยาศาสตร โดยการสงเกตการณกเรมกอตวขนจากงานชนส าคญของ เฟอรดนานด ทอนน (Ferdinand Tönnies) ทพยายามเขาใจสงคมและชมชนทก าลงเปลยนแปลง ถงแมจะอางองการศกษาจากแนวคดของนกคดคนส าคญในยคสมยใกลเคยงกน อยางเชน Sir Henry Maine, Otto Gierke, Karl Marx, August Comte, Herbert Spencer, Albert Schaeffle แ ล ะ Adolph Wagner รวมไปถงรากลกถงปรชญาการเมองกรกโบราณ อยาง Plato, Aristotle, Cicero และ Seneca แต Tönnies ยงไดรบอทธพลสบตอมากจากนกปรชญาการเมองคนส าคญอยาง เฟรดดรช นทเช

ชมชน-ประชาคม (Community)

18 | P a g e

(Fredrich Nietzsche) เคลก แมกซเวล (Clerk Maxwell) และ โธมส ฮอบส (Thomas Hobbes) ผาน โลเรนซ ฟอน สไตน (Lorenz von Stein)11

ในราวชวงทายของศตวรรษท 19 Tönnies (1887) มองเหนชมชนทเหนอไปกวาเพยงการเขามาอยรวมกน (association) ในพนททางกายภาพ ซงชมชนจะใหความหมายทมชวตและจตวญญาณรวมกนกวา การมาอยรวมกนซงอาจจะมเพยงความสมพนธในลกษณะของขอตกลงหรอสญญา ปราศจากความยดโยงทางศลธรรมตอกน การดงดดคนใหเขามาส เมองเมองโรงงานอตสาหกรรมทเตบโตขนมาใหมพรอมรฐสมยใหมในยโรป เปนเพยงการจดทพกอาศย ใหคนมาอยรวมกน อยางแปลกแยกกบชวตในชมชนรายรอบ การจดแหลงทอยอาศยแออดความหนาแนนสงในสวนตางๆ ของเมองใหกบผมรายไดนอยและชนชนแรงงานถกมองวาเปนความส าคญจ าเปนและถกตองเหมาะสมกบสภาวะการเตบโตของระบบเศรษฐกจและอตสาหกรรมในขณะนน ลกษณะการวเคราะหถงแนวโนมความเสอมทรดของความเปนชมชนแบบดงเดมเรมมใหเหนอยทวไปในงานเขยนของนกคด แนววพากษชวงเตบโตของสงคมสมยใหมน คลายดงเชนเสยงพร าร าพนถงวฒนธรรมดงเดม ความยดมนในศลธรรมศาสนาทผกรอนลงในสงคมและชมชนทตอบรบกบความเปนสมยใหมอยางเชอมนพอทจะละทงวถแบบเกาลงไป

ความแตกตางระหวางชมชนดงเดมกบวถชวตทไรจตวญญาณของสงคมสมยใหม เปนจดเรมในวางกรอบของจนตนาการทาง สงคม และการเมอง หากพจารณาเพยงผวเผน Durkheim ไดชวาความเปนหนงเดยวปรองดองในชมชนดงเดมนนเปนไปในลกษณะจกรกล (mechanical) มลกษณะรวมศนยบงคบไมเปนธรรมชาต แตสายสมพนธทยดหยนของสงคมสมยใหมยงจะท าใหสงคมทกสวนมชวตในตวเอง ในกรณของสงคมอตสาหกรรมทไดรบผลกระทบจากแนวคดการแบงงานกนท าตามความถนดเฉพาะดานทตองมารวมกน Durkheim จงชวาเปนการสรางคน 2 คนขนไป ใหมความรสกส านกรวมกน ใหเพอนเปนเพอนกน แลวประทบตรารบรองเดยวกนออกมา12 (1933, p.56) ในเรองความเปนหนงเดยว มมาตรฐานเดยว นอกจากนแลว ความเปนเอกภาพ จารตทเคยคน หรอส านกรวมกนใด ๆ ในสงคมสมยใหม ส าหรบ Durkheim จงเปนเรองทยากยงจะไปถง เพราะสงคมสมยใหมสรางมาจากการรวมตวของผเชยวชาญเฉพาะสาขา เฉพาะดาน ทรตววาตองมาอยรวมและพงพาอาศยกนไป ความตระหนกรนมความส าคญ ทางศลธรรม ทจะตองยอมรบระเบยบ แบบแผน ทดเหมาะสม กบจรตของสงคม (1933 , p. 63) ส านกรวมของชมชนในแบบดงเดมจงไมไดถกท าลายลงโดยวถชวตสมยใหม แตวาไดกาวขามพน

11 Ferdinand Tönnies. (1887). บทน าและแปลโดย Jose Harris, and Margaret Hollis. (2001), Gemeinschaft und Gesellschaft: An Essay on Communism and Socialism as Historical Social Systems. Cambridge University: Cambridge, UK, pp. xx-xxi. 12 Durkheim, Émile. 1984. The Division of Labor in Society. Translated by W.D. Halls. New York: The Free Press. Translation of Durkheim, Émile. 1893. De la division du travail social: étude sur l'organisation des sociétés supérieures. Paris: Alcan, by W.D. Halls.

ชมชน-ประชาคม (Community)

19 | P a g e

ขอบเขตของพนทปรมณฑล รวมไปถงจารตธรรมเนยมปฏบตอนยากทจะอธบายเหตผล ไปสความเปนสากล เชงนามธรรมมากขน ภายใตรปแบบของความเปนตวของตวเองแบบปจเจกชนนยม และคณคาทสงผานมาในกฎหมายและการเมองทเตบโตมาพรอมกบสงคมสมยใหม

15.2.3 ความแตกตางของชมชนและสงคม งานชนส าคญชนแรก ๆ ในเรองนคอ Community and Civil Society (ชมชนและ

ประชาสงคม) ของ Ferdinand Tönnies13 (เฟอรดนานด ทอนน) ซงตพมพครงแรกในปพ.ศ. 2430 (1887) ซงในค าน าของการพมพครงแรกน Tönnies พยายามเสนอ “แนวทางการวเคราะหในปญหาขนรากฐานของชวตทางสงคมแบบใหม” โดยเสนอแนวคดผานลกษณะกลมชนสองประเภทในภาษาเยอรมน โดยค าแรกคอ Gemeinschaft หมายความถง “ชมชน-ประชาคม” ในขณะท Gesellschaft หมายความถง “สงคม” ทกวางใหญซบซอนกวา แนวคดในการแบงลกษณะสงคมมนษยทงสองระดบนชวยใหการศกษาอภปรายเปรยบเทยบระบบสายสมพนธทางสงคมในสงคมชนบทพนบานขนาดไมใหญกบสงคมเมองสมยใหมหรอสงคมอตสาหกรรมทเรมพฒนาขนมาใหมในสมยนนไดอยางเขาใจงาย แนวคดของทอนนทงสองชใหเหนความแตกตางระหวางชมชนและสงคมไวไดอยางนาสนใจในขนฐานราก

1) “ชมชน-ประชาคม” (Gemeinschaft) : ชมชนบนฐานศลธรรมและสายสมพนธสวนตว

ทอนนอธบาย ชมชน วาประกอบไปดวยสายสมพนธทางสวนตวและปฏสมพนธทก าหนดโดยจารตประเพณทางสงคม ซงสงผลถงลกษณะการจดเรยงสงคมทมสวนรวม ระบบคณคาและความเชอของชมชนถกจดเรยงอยบนระบบความสมพนธใกลตว ปฏสมพนธทางสงคมจงมกเปนเรองใกลตวกบสมาชกทสนทสนมคนเคยกนด ทอนนเชอวาปฏสมพนธและสายสมพนธในลกษณะนถกขบเคลอนดวยอารมณและความรสก (Wesenwille) ดวยส านกทางศลธรรมตอคนอนรอบขาง และมกมอยในสงคมเนอเดยว ไมคอยมความหลากหลาย ในแบบสงคมชาวนาชนบทหางไกล

หลงจากงานชนส าคญนของทอนน ไดมนกสงคมวทยายคบกเบกอกคนหนงคอ Max Weber (แมกซ วเบอร) พฒนาแนวคดตอลกษณะส าคญทจะใชจ าแนกแจกแจงสงคมได โดยน าเสนอในงานชอ Economy and Society (1921)14 และในความเรยงเรอง "Class, Status, and Party” (ชนชน สถานะและกลมทางสงคม) ซงเปนประโยชนในการตดตามศกษาความเปลยนแปลงในโครงสรางทางสงคมและระเบยบสงคม ภายในความเปลยนแปลงของชนชน สถานะและกลมทางสงคมในแตละหวงเวลาและบรบท

13 ในฉบบพมพคร งแรกใ ช ชอว า Ferdinand Tönnies, 1887. Gemeinschaft und Gesellschaft: An Essay on Communism and Socialism as Historical Social Systems. และพมพซ าตอมาใน ชอว า Gemeinschaft und Gesellschaft: Fundamental Concepts in Pure Sociology (1912, 1920, 1935) 14 Max Weber. 1921–22. Economy and Society, 2 volumes, G. Roth and C. Wittich (eds.), 1978. Berkeley, CA: University of California

ชมชน-ประชาคม (Community)

20 | P a g e

ทก าลงเปลยนแปลงไปเปนอยางมากในสงคมยโรปในชวงตนของศตวรรษทแลว วเบอรจงไดอธบายถงความหมายของ Gemeinschaft เพมเตมวาเปนชมชนทถกสรางอยบนความรสกสวนตวทผกพนธอยกบจารตประเพณและวถทคนชน ความหมายลกษณะเชนนยงจะเปนความหมายของชมชน-ประชาคมทถกใชอยางมความหวงในสมยปจจบนซง “ความเปนชมชน” ไดเรมเลอนหาย กลายเปนการแขงขนตามวสยของโลกทนนยมรวมสมยของเรา ดงจะสะทอนไดในแนวคดคกนในเรองสงคมทจะกลาวตอไป

2) “สงคม” (Gesellschaft) : ชมชนสมยใหมขนาดใหญบนฐานเหตผลและประสทธภาพ

ในอกทางหนง “สงคม” ประกอบดวยระบบความสมพนธทไมไดมาจากสายสมพนธสวนตวหรอความรจกมกคนกนโดยตรง ปฏสมพนธในสงคมกไมไดเปนปฏสมพนธทใกลชดเหนหนาคาตากน อาจเปนการสงจดหมาย โทรศพท หรอแบบฟอรมค าขอ ทอาจสงมาตามสายการบงคบบญชา สายสมพนธและปฏสมพนธเชนนถกก าหนดโดยความมเหตผลและประสทธภาพ รวมถงความสนใจทางเศรษฐกจ การเมองและผลประโยชนสวนตน ในขณะทชมชนพนบานอาจถกขบเคลอนดวยอารมณและความรสก สงคมใหญอาจจะอาศยความมงมนบนฐานของเหตและผล (Kürwille) ในการชน าสงคม ลกษณะเชนนคอลกษณะทวไปของสงคมสมยใหม ในเมองใหญระดบมหานคร เมองทาใหญหรอเมองอตสาหกรรม ซงมโครงสรางซบซอนอยกบองคกรขนาดใหญทมระบบระเบยบแบบราชการ อยางเชนรฐบาลและบรษทเอกชน ระบบโครงสรางและระเบยบทางสงคมทงหมดจงถกจดเรยงอยในระบบการบรหารและแบงงานท ากนไปตามบทบาท หนาทและภารกจทไดรบของสมาชกแตละคน

ระเบยบความสมพนธและโครงสรางขนาดใหญทซบซอนเชนน เปนดงทวเบอรจะอธบายตอไปวาเปนผลมาจาก ความยนยอมพรอมใจบนขอตกลงทมเหตผล และเหตผลนนกอยบนผลประโยชนตอสมาชกในสงคมทตางยอมรบเพอผลประโยชนบางอยางในการเขารวมอยในสงคม ในขณะทในกรณของชมชนเลก ๆ ทอนนไดมขอสงเกตวาสายใยสมพนธของครอบครว เครอญาต และความเชอศรทธาหรอศาสนา เปนบอเกดของสายสมพนธและปฏสมพนธในชมชน ทไมอยบนฐานคดของระบบเหตผลแบบวทยาศาสตร และผลประโยชนในสายสมพนธของ “สงคม” ในขณะทความรวมมอรวมแรงรวมใจเปนเนอหาหลกของชมชน การแกงแยงแขงขนกเปนเนอหาหลกของ “ความเปนสงคม” ดวยเชนกน

15.2.4 สงเขปการศกษาประชาคมในชวงศตวรรษท 20 การเกดของชมชนเมองและชมชนโลกเกาหลงการลมสลายของจกรวรรดใหญภายหลง

สงครามโลกครงท 1 (ค.ศ. 1914-1918) ตลอดจนถงชวงกลางศตวรรษหลงสงครามโลกครงท 2 (ค.ศ. 1939-1945) และการใหปลดปลอยประเทศอาณานคมเดม ท าใหเกดรฐชาตสมยใหม และการเผยตวของชมชนทถกจดเรยงในระเบยบใหมนในหลายรปแบบ ทงปรองดองและขดแยง บนการยดกมถนฐานเกาและเขาสดนแดนใหม ทงโดยสมครใจและถกบบบงคบ ท าใหชมชนดงเดมและผคนตางตองปรบตวไปตามยคสมยของสงคม โดยเฉพาะอยางยงในชวงของการแขงขนกนในดานอดมการณทางการเมองและการพฒนาของมหาอ านาจในยคสงครามเยน ชมชนทมสายสมพนธมายาวนานจงถกพดไหลไปตามกระแสของอ านาจเหลานน

ชมชน-ประชาคม (Community)

21 | P a g e

ในสงคมปจจบน ชมชนไมใชชมชนแบบดงเดมทมลกษณะทางสงคมวทยา กลาวคอปจเจกและกลมผลประโยชนในอกหลายลกษณะมอ านาจและความส าคญไมนอยกวาชมชนและสงคม ระบบศลธรรมและส านกในตวเองถกผกโยงไวกบระบบกฎหมายและการบรหารจดการทมเหตผล ดงนนแลว การคดถง หรอจนตนาการถงชมชน ทเราอยรวมกนจงเปนประเดน ทางการเมอง อยางหลกเล ยงไมพน กลาวคอการทเราจะคดอยางไรเกยวกบ ชมชนและความเปนชาต เปนสงทอยในความสนใจของอ านาจของยคสมยทงสน และแมสงคมอตสาหกรรมสมยใหมดจะมเหตผล และท าทกอยางเปนเหตเปนผล แตกยงไมมสงคมไหนทไมตองการการบ ารงรกษาและหมนตรวจสอบ รวมไปถงการเสรมสรางส านกรวมกน ใหมความรสกรวมเปนหนงเดยวเสมอนอยรวมในชมชนเดยวกน ซงในหลายประเทศกคอส านกวาเปน “ชาต” หนงเดยว เหมอนดงเปนชมชนใหญ และเปนเพยงแคชมชนในจนตนาการของผคน เพราะเราตางไมไดมสายสมพนธผกโยงเปนเครอญาต มประสบการรวมกนจรงในรฐชาตขนาดหลายลานคน ความคดวาเปนพวกพองกน จงมาจากวฒนธรรมและความเปนชาต อนเปนประดษฐกรรมของรฐสมยใหมในการปกครองปจเจกชนและความหลากหลายใหอยรวมกนได

เนองจากในความเปนจรงของชมชนทผคนตางมประสบการณยดมนฝงแนนอย ในระบบการสอความหมายเดยวกน ในความเปนชาตผคนตางยนยอมพรอมใจในความคดของชาตดงทไดน าเสนอผานวฒนธรรมแหงชาต ความเปนชาตจงเปนสญลกษณหนงของชมชน ในทางสงคมศาสตรตางเหนพองตองกนวาชมชนไมไดเปนเพยง หนวยทมหนาท ทกระท าตอชมชนและชมชน 1 ม สวนของความคด ความยดมน และความรวมมอรวมใจ และรวมแรงดวย ภาพการเคลอนไหวภายใตการขบเคลอนของอดมการณชาตนยม จงเปนกระบวนการทมพลงในการขบเคลอน สงคมสมยใหมอยเสมอมา ซงกคอการท าใหผอยใตปกครองมความรสกเปนสมาชกสวนหนงของชมชนชาตนน และพรอมทจะอทศทรพยากร ใดๆหรอแมแต ชวตให ชมชนด ารงอยได หากไมมการตระหนกรถงตวตนในมตอนๆในทางสงคม

ในลกษณะน ชมชนจงเปนเหมอนทฤษฎทางสงคมของชวตทกวน ทเราตาง ยดโยงคณคาทางสงคมและความส าคญของความสมพนธนนลงมาถงตวเรา ไมไดจะจนตนาการถงความสมพนธในชมชน แลวตางยดมนในความส าคญของสายสมพนธบางประการวาเหนอกวาสงอน และสายสมพนธอน แลวเรายงใหคณคาตอ การด ารงอยของสถาบน ทางสงคมและ ก าหนดกฎระเบยบทางศลธรรม ทด ารงอยดวยกน ดงนนหนาว การด ารงอยของชมชนในจนตนาการในลกษณะนจงเปนศนยกลาง ของการแขงขนทางการเมองและอดมการณ การสรางสถาบนจนถงนโยบายรฐ การคดถงประเดนทางสงคมวทยาการเมองผานแนวคดรงรตน และชมชนในจนตนาการ จ าตองบอกวาระวงถงเงอนไขทางเทคโนโลยตางๆ กลไกและสถาบนทท าให ชมชนนเกดขนไดและยงรวมไปถงผลพวง ทชมชนในจนตนาการได สรางขน ในความสมพนธของการแขงขนทางความคดทางการเมอง ทประสานสงคมนนอย

15.2.5 การทบทวนความหมายของชมชนในการศกษาชมชนชวงศตวรรษท 20 ในชวงปลายศตวรรษท 20 วงวชาการกไดกาวขามพนค าถาม เรองวาดวยการจดจ าแนก

วงศาวทยาของการศกษาชมชน หรอขอบขายและคณสมบตตาง ๆ ทเกยวของ โดยหนมาสนใจค าถามทปฏวตแนวคดเกยวกบ “ชมชน” ในความหมายทกวางออกมา อยางเชนส านกรวมในความเปน “ชาต” บน

ชมชน-ประชาคม (Community)

22 | P a g e

การปลกฝงคณคารวมกนในระบบสงคม วฒนธรรมและความคดของปจเจก ซงตองใหคณคาแกงานเขยนของ Benedict Anderson (เบเนดกต แอนเดอรสน) ในงานชนโดงดงเรอง Imagined Communities: (1983)15 แอนเดอรสนไดอธบายเงอนไขทางสงคมในประวตศาสตรของหลายอารยธรรมในยคสมยตาง ๆ กน ทบทบาทของภาษาในปรมณฑลสาธารณะสามารถสอสรางส านกตระหนกรถงความเปนชมชนแบบ “ชาต” ขนมาได ไมวาจะเปนสงคมอาณานคมรนแรกๆ ทชาวยโรปพลดถนในทวปอเมรกาและลกหลานทสรางชมชนบนฐานของภาษาและวฒนธรรมความเชอรวมกนทามกลางโลกของชาวพนเมองเดม หรอสงคมหลายแหงในยโรป ทภาษาถนของผคนทมวฒนธรรมใกลกนชวยสอสรางส านกถงชมชนเดยวกนซงแตกตางจากชมชนของผใชภาษาอน หรอบทบาทของนวนยายและหนงสอพมพในการสอสรางชมชนของคนทมชวตอยกบขาวเดยวกนเรองเดยวกน หรอการทรฐสมยใหมในเวลาตอมาจงใจฉวยใชภาษากลางของทางการเปนเครองมอเพอสรางชมชนชาตของบรรดาคนทพดภาษาเดยวกนขนมา หรอภาษาวรรณคดของปญญาชนพนเมองทตอตานลทธอาณานคมและสรางชาตของตนขนมา16

อกสองปตอมาในป ค.ศ. 1985 นกมานษยวทยาสงคมชาวองกฤษ แอนโทน โคเฮน (Anthony P. Cohen) ไดตพมพหนงสอชอ The Symbolic Construction of Community หรอ การสรางระบบสญญะในชมชน ผเขยนพยายามชใหเหนวาเราควรพจารณาชมชนตาง ๆ ไมใชแคในฐานะผลผลตของอดมการณในโลกแหงความเปนจรง ประชาชนมอาจจะเปนอยไดโดยขาด รปภาพสญญะ ทก าหนดขอบเขตของกระบวนการจารตประเพณและวธปฏบต และการสอสาร ของ บรรดาปจจยเหลาน สญลกษณตาง ๆ ไมเพยงแตอธบายความเปนชมชน แตยงมสวนชวยสรางส านกพนฐานบางอยาง ใหกบชมชนวามนคออะไร สงนนคอกระบวนการสรางความหมายรวมกนทส าคญ ซงสอดรบกบความเขาใจชมชนและประชาคมในลกษณะของส านกรวมทางสงคมและวฒนธรรม

งานเขยนอกหลายชนทไดสะทอนพลงของความเปนชมชนออกมาในชวง 2-3 ทศวรรษทผานมา ยนยนใหเหนสายใยทางสงคมทยงหลงเหลออย อยางความรสก อบอนของความเปนชมชน กเปนสงส าคญเมอพยายามคดถงชมชนขนมาในจนตนาการของเรา หรออกนยหนงกคอ เรองเขยนเกยวกบชมชนทางการเมองรวมสมยเหลาน มประเดนรวมกน ถง ลกษณะของชมชนรวมสมยทมความเปนชมชนในเชง อดมการณความหมาย มากกวาทจะเปนชมชนในเชงพนทหรอหนวยในการปกครอง และมกสะทอนความคดเชงโรแมนตค ความคดถงชมชนในเชงนามธรรมแบบนแมจะมขอดในการชวยใหเราศกษาความเปนไปของสงคมและวถชวตทเชอมกนอยไดแตกนบวาปรมอยกบระบบความเชอในความเปนจรงทยากจะ

15 ด Benedict Anderson. 2006. Imagined Communities: Reflection on the Origin and Spread of nationalism. New York: Verso; ชาญวทย เกษตรศร (บรรณาธการแปล). 2552. ชมชนจนตกรรม: บทสะทอนวาดวยก าเนดและการแพรขยายของชาตนยม. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร. 16 ธงชย วนจจะกล. 2552. ‘อาน Imagined Communities ของ Benedict Anderson หรอ IC ของ “ครเบน”.’ ใน อาน ปท 2 ฉบบท 1. น. 15-28

ชมชน-ประชาคม (Community)

23 | P a g e

จบตองพสจนไดเหนประจกษไดอยางชดเจน นอกจากการใชชมชนเปนหนวยในการปกครองหรอหนวยในการศกษาคนควาวจย ความเปลยนแปลงในทางสงคม และการพฒนาของสงคมในตลอดระยะเวลา 3 ทศวรรษทผานมากท าใหชมชนถกใชในความหมายของการแสดงความเปนหมเหลา ของตวตนอตลกษณตาง ๆ ในหลายระดบชนหลากมตมากขน

ความยากล าบากของ การนยาม สรางทฤษฎและการวเคราะหชมชนอยในการทชมชน เปนทฤษฎ ทางสงคมในตวเอง โดยทกครงทเรากลาวถงชมชนหรอประชาคม นนกเปนการประกาศถงการมอยของชมชนชมชนหนงในจนตนาการความคด ทเราก าลงเสนอวธการในการท าความเข าใจ และประมวลศกษา ความสมพนธทางสงคมภายใน การทเราเชอวาเราก าลงสนใจเรองอยางเดยวกบคนอนหรอมองโลกแบบเดยวกบคนอนในสงคม โดยยดโยงส านกรวมกนบางอยางทลกลงไประหวางกนขนมา ทงในทางประวตศาสตรวฒนธรรมจารตประเพณคณคาและจตวญญาณตาง ๆ สงผลใหชมชนมรปรางและความหมาย และทศทางทจะมงหนาไปได ดงนนชมชนจงไมเปนเพยงส านกรวมทเรามเพอใชในการแขงขน กบชมชนอน หรอความเปนอน ชมชนกเปนททเรารวมความแตกตางไวบนอตลกษณและส านกรวมกนหนงเดยวทเราใชอางองอตลกษณของตวเราออกมาในความเปนสวนหนงของชมชนไปดวย

15.2.6 ชมชนและการพฒนาชมชน หลงสงครามโลกครงทสองสนสดลง กระแสการซอมสรางและพฒนาบานเมองและเศรษฐกจ

กเจรญเตบโตขนมาอยางตอเนอง หลายประเทศดอยพฒนากไดรบแนวทางและความชวยเหลอจากหลายทศทาง แตดวยความขดสนแรนแคนและความแตกตางของสงคมชนบทอนเปนพนทสวนใหญ การพฒนาจงจ าเปนตองมเครองมอหรอแผนการเปลยนแปลงเขามาชวย ยทธศาสตร “การพฒนาชมชน” กเปนวธการเปลยนแปลงทมแบบแผนทไดถกน ามาใชเพอน าไปสการเปลยนแปลงในบรรดาประเทศทก าลงพฒนาทงหลาย การพฒนาชมชนจงเปนยทธศาสตรทบรรดาประเทศก าลงพฒนาทงหลายพยายามน าไปใชเพอปรบปรงและพฒนาสภาพเศรษฐกจและสงคมของกลมคนยากจนในชนบท โดยมความเชอมนวาการพฒนาชมชนชนบทขนมาจากเดมจะเปนวธการทเหมาะสมทสดทจะน ามาใชเพอยกระดบการครองชพและแกไขปญหาตาง ๆ ทจะปะทขนมาจากระดบชมชน โดยเฉพาะในชมชนชนบทหางไกล การพฒนาชมชนในเรองแรกจงเปนเพยงสวนหนงของการพฒนาชนบท อนเปนภาพใหญกวา โดยการพฒนาชนบทนนครอบคลมการพฒนาสงคม โครงสรางพนฐานและสาธารณปโภคอยางอน ๆ

ถงอยางไรกตามการพฒนาชมชนเปนเพยงวธการอยางหนงทรฐบาลน ามาใชในการพฒนาชนบทโดยพยายามใชการพฒนาชมชนเปนเครองมอชวยในการเขาหาและฝกอบรมประชาชนใหตนตวขนมารวมมอกบรฐบาลในการพฒนาประเทศในสวนทประชาชนพงจะกระท าได การพฒนาชมชนจงถอวาเปนกระบวนการทางการศกษาอยางหนงทประเทศพฒนาแลว มองและใหความส าคญเปนอยางยงในการทประชาชนจะเขามามบทบาทรวมมอในการพฒนาชมชนแตละหนวยของประชาชนเองเพอผสมผสานการเปนภาพของประเทศพฒนาแลวในขนตอไป การพฒนาชมชนจงเปนวธการทสามารถจะน ามาใชไดอยางเปนผลดในการพฒนาประเทศทงในดานเศรษฐกจและสงคมควบคกนไปดวย ความเปนชมชนจงไมไดมแตเพยงมตของความสมพนธภายในแตเพยงเทานน แตยงตองเรมรบการผสานเขามาของ

ชมชน-ประชาคม (Community)

24 | P a g e

กระแสการพฒนาในแบบทนนยมของยคสมย ไปสชมชนในรปแบบใหม ทท าใหผคนถวลหาชมชนชนบทในรปแบบเกากอนการพฒนาออกมาผานสอตาง ๆ อยางตอเนอง

15.2.7 ส านกรวมขามพรมแดนในศตวรรษท 20 ในระดบระหวางประเทศ ในชวงปลายของศตวรรษท 19 ตอเขามาถงชวงตนศตวรรษท 20

พฒนาการในระบบความสมพนธระหวางประเทศกเรมกอตวขนพรอมกบพฒนาการความเขาใจโลกรอบตวของผคนในสงคม โดยเฉพาะในสงคมยโรป ความเปนชมชนในส านกรวมกนกเรมปรากฏภายใตแนวคด “ลทธอยรวมกนระหวางประเทศ” (Internationalism)17 แนวคดนมไดหมายถงรปแบบความสมพนธในระดบรฐแบบเดมทคนเคย อยางเชนการสรางพนธมตรหรอรวมลงนามในสนธสญญา แตวางอยบนฐานความเขาใจและผลประโยชนรวมกนในหลายกจกรรมระหวางประเทศ ซงความรวมมอท าใหเกดประโยชนและความเปนไปไดมากกวาการโดดเดยวตวเอง ผลประโยชนนสงตอลงไปถงประชาชนในแตละประเทศ อยางเชนการจดตงคณะกรรมาธการกลางเดนเรอในแมน าไรน (Central Commission for Navigation of the Rhine) ทเกาแกทสดในโลกในปค.ศ. 1815 สงคมระหวางประเทศจงเรมกอรางสรางตวขนมาพรอมกบองคการระหวางประเทศจ านวนมากตงแตชวงตนของศตวรรษท 20 อยางเชนในกรณของการสอสารระหวางประเทศทความรวมมอและยอมรบมาตรฐานการกลางในการชงวดและตนทนคาธรรมเนยมรวมกนระหวางชาตสมาชกในยคนนจนกอใหเกดเปนสหภาพไปรษณยสากล (Universal Postal Union) ขนมา พฒนาการของการสอสารระหวางประเทศจะเปนไปไดยากยงหากปราศจากกลไกความรวมมอเชนน และหากเราคดถงความสมพนธระหวางประเทศในรปแบบอน ทงทางความมนคง การคาการลงทน ความชวยเหลอในการพฒนาขนพนฐาน การรวมรบมอภยพบต การผลตแสวงหาแหลงทรพยากรและพลงงาน กจกรรมระดบโลกเหลานตางกมสถาบนองคกรความรวมมอระหวางประเทศในหลายรปแบบท าหนาทขบเคลอนอยทงสน ประโยชนทเกดจากความรวมมอในหลายดานจงเพมเปนความเขาใจ ไวเนอเชอใจกน จนความสมพนธพฒนาใหเกดเปนชมชนระหวางประเทศทผคนมความตระหนกถงส านกรวมกนขามกลมวฒนธรรมไดไมเพยงแตในระดบชนชนน าผด าเนนก าหนดนโยบาย แตขยายไปสประชาชนทไดรบประโยชนอยางทวถงกนในสงคม

ค าถามทบทวน 1. สงคม และ ชมชน ตางกนอยางไรในความหมายทางสงคมวทยาในยคเรมตน 2. ส านกรวมใน “ความเปนชาต” อาจกอใหเกดชมชนอยางไร 3. “ความเปนกลมกอน” ของชมชนอาจขยายไปไดกวางขวางทสดเทาไร อยางไร

17 ศพทบญญตราชบณฑตยสถาน สาขาวชารฐศาสตร

ชมชน-ประชาคม (Community)

25 | P a g e

ชมชน-ประชาคม (Community)

26 | P a g e

15.3 ชมชนและประชาคมในชวงศตวรรษท 21 ในชวงปลายของศตวรรษท 20 หลงการสนสดของสงครามเยน โลกไดเคลอนเขาสยคสมย

แหงกระแสโลกาภวตนและระเบยบหนงเดยวบนหนทางแหงเสรนยมทางเศรษฐกจ พรอมไปกบความไมแนนอนและวกฤตทางเศรษฐกจอกหลายระลอก ในขณะทกระแสการเมองของวฒนธรรมยงสงผานรปแบบตาง ๆ ของความขดแยงและการกอการรายในหลายกรณสะเทอนขวญกลางเมองใหญของโลกตงแตตนศตวรรษท 21 ความหวาดกลวตอภยคกคามในหลายรปแบบท าใหเกดการรวมกลมความรวมมอในหลายระดบในการรองรบปญหาและความเปลยนแปลง บรรยากาศความหวาดระแวงในความตางทางลทธอดมการณทางการเมองทจางไป เปดกวางสความรวมมอระหวางประเทศในการสรางกฎเกณฑใหมทางเศรษฐกจและการเมองเพมขนกวาชวงตนศตวรรษกอนหนาเปนอนมาก

ในมตทใกลกนเขามาระหวางโลกและทองถนทกวนน แมวากระบวนการโลกาภวตนจะสงผลลงมาถงทองถน แตกไมอาจท าใหความรสกโหยหาและส านกรวมของผคนจะเลอนลางไปได แตพลงของชมชนและประชาคมเพอรบมอกบกระแสโลกยงกลบยงทวความส าคญมากขน ชมชนใหญนอย กยงด ารงอย พฒนาการของความคดเรองประชาคมในระดบโลกยงคงเดนหนาตอไป พรอมกบการสรางสรรคและรอฟนชมชนระดบทองถนในหลายรปแบบ เพอยดครอง พนททางการเมองและวฒนธรรมของแตละชมชนอตลกษณ ลกษณะของสงคมทซบซอนเชนนกยงจะเปนหวขอศกษาส าคญทางสงคมศาสตรตอไปในศตวรรษของปจจบน การคดถงสงคมรวมสมยและผคนทอยรวมไปดวยกน อยางเชนการกลาวถงสงคมในปจจบน ผอานพงตองตระหนกถงความแตกตางและพลวตของสงคม เทคโนโลยและระบบเศรษฐกจ อนจะท าใหเกดความเขาใจในสภาพความเปนจรงทเปลยนแปลงไปจากส านกของประสบการณในชวงศตควรรษกอนหนา โดยเฉพาะในความพยายามเขาใจความหมายและศกษาชมชนในชวงศตวรรษท 21

ปญหาจากปลายศตวรรษท 20 ท าใหนกรฐศาสตรคนส าคญอยาง เอรค ฮอบสบวอม (Eric Hobsbawm)18 มองวา “ค าวาชมชนไมเคยถกใชอยางไมเลอกท และกลวงโลงในความหมายมากอนเทาในหลายทศวรรษน อนเปนชวงทตามหาชมชนแบบเดมในโลกจรงไดยากเยน” ซงนกสงคมวทยาคนส าคญอยาง ซกมนต บาวแมน (Zygmunt Bauman) ชตอไปถงปญหาพนฐานส าคญรวมกนกบอกหลายนกสงคมศาสตรวา “ผคนตองการและแสวงหากลมทตนจะเปนสวนหนงไดยาวนานและมนคง ในโลกทก าลงเคลอนทและเปลยนไป ไมมอะไรจะจรง”

ในชวงศตวรรษท 21 จะเรมเหนแนวโนมทางความคดเรองชมชนเรมเปลยนแปลงในรปแบบของสงคมรวมสมยทเปลยนไป ชมชนแบบใหมอยาง ชมชนออนไลน หรอชมชนเมองถกกลาวถงในหลายวาระดวยหลายหลากวธการเขาถง ความสญสลายของชมชนแบบดงเดม รวมไปถงการผสมผสานทางวฒนธรรมในกระแสโลกาภวตนแบบสงคมรวมสมย จงท าใหหนวยของความสนใจเกยวพนลกลงไปถง

18 อางใน Bauman, p. 15

ชมชน-ประชาคม (Community)

27 | P a g e

“อตลกษณ” (Identity) เปนศนยกลางใหมในความสนใจของสงคมศาสตรในยคสมยปจจบน (Bauman, Castells, ) การเขาใจชมชนในสถานการณรวมสมยจงมความเชอมโยงกบตวตนและอตลกษณอยอยางตดกนไมขาด Jock Young (อางใน Bauman, 2000, p.15) กลาววา “พลนทชมชนสญสลายลงไป อตลกษณกถกสรางขนมา”

ในทางสงคมวทยา การกอตวของความหมายทลกซงของ “ชมชน” ทเรารสกไดถง “ความอบอน” มากกวาความหมายของ “สงคม” หรอ “บรษท” หรอ “องคกร” ชมชนใหความรสกทปลอดภยและมนคงบางอยางกบสมาชก ภายในแวดวงท “อบอน” (Warm circle) แมจะมเรองไรเหตผลหรอการลงโทษทรนแรง ผคนกยงตองมชมชนไวยดเหนยว เพราะในชมชนยงพนทอนอาจจะพอรอมชอมกนไดมากกวา สงคม ซงมแบบแผน มาตรฐาน และเตมไปดวยกฎระเบยบทบางครงไมมทางออกใหในชวตจรงไดอยางเปนรปธรรม การสญสลายหรอเปลยนแปลงของชมชนแบบเดม ซกมนต บาวแมน (Zygmunt Bauman) สงงานปดทายสหสวรรษเรองชมชน และการแสวงหาความมนคงของผคนในสงคมรวมสมยออกมาในป ค.ศ. 200019 บาวแมนวเคราะหถงสภาวะของชมชนรวมสมยทเรมสญสลายไป พรอมกบการถาโถมของกระแสโลกาภวตน ชมชนทผคนถวลหาในความใครครวญถงวนชนคนส ข ภาพชนบท ทองไรทองนาในวนวาน ไมอาจหาไดอยางจรงและจรงจงไดในโลกจรง ชมชนถกแทนทดวย “สงคมอตสาหกรรม” และ “สงคมสมยใหม”20 รวมไปถงความเปนสงคม “สงคมขอมลขาวสาร” และ “สงคมเครอขาย” ซงเครอขายกไมไดถกขดกนดวยพรมแดนของรฐอกตอไป

ในกรอบของการศกษาชมชนรวมสมยของเรา อาจมชมชนทมกเปนทกลาวถงอยาง ชมชนเมอง (Urban communities) ชมชนชานเมอง (Suburban communities) ชมชนชนบท (Rural communities) แตส าหรบในศตวรรษท 21 ทบรบททางเทคโนโลยสารสนเทศและสอสารโทรคมนาคมไดพฒนามาไกลกวายคของโทรเลขและโทรศพทกอนหนา จนสงอทธพลอยางเขมขนในวถชวตของผคน การทคนสวนใหญไดเขาถงอนเตอรเนตและโลกออนไลนในการตดตามขาวสารจนถงสอสารกบคนใกลตว ชมชนออนไลน (On-line communities) จากสอสงคมออนไลน (Social media) กเปนแหลงทรวมผคนใหเขามารวมปฏสมพนธกนอยางลกซง พรอมการพฒนาแบบแผนปฏบตและรายละเอยดรวมกนมาอยางมพลง รปแบบหลากหลายของชมชนจงเปนอกกรอบความเขาใจทเกยวของไปดวยกนในแนวคดเรองชมชน

15.3.1 ประชาคม กระแสโลกาภวตน และสภาวะรวมสมย สงคมโลกในศตวรรษท 21 ยงเปนโลกทกระแสโลกาภวตนมก าลงพดพาเอาโลกและชมชน

ทองถนเขาหากนอยางตอเนองจากปลายศตวรรษท 20 กอนหนา ชมชนชนบทดงเดมและชมชนศาสนาดจะเสอมพลงไปในการเตบโตของรฐฆราวาสอยางตอเนองยาวนานของสงคมสมยใหมไดกลบมาแสดงพลง

19 Zygmunt Bauman. 2000. Community: Seeking Safety in an Insecure World. Cambridge MA : Unity. 20 Bauman, 2000, pp. 8-17.

ชมชน-ประชาคม (Community)

28 | P a g e

อกในศตวรรษน ดงทเราเหนไดจากเหตการณการกอการรายของตกเวลดเทรดในนครนวยอรค ประเทศสหรฐอเมรกา (9/11) ตงแตเรมตนสหสวรรษใหม และยงอกเหตการณความรนแรงอกหลายระลอกทมความเชอมโยงกบชมชนความศรทธา รวมไปถงกลมอดมการณและพลงเคลอนไหวตาง ๆ ทไดประโยชนจากการพฒนาโครงสรางพนฐานทางการสอสาร ท าใหการรวมตวของผคนกาวขามความจ ากดของพนทและเวลา ไปสพนทบนอนเตอรเนตหรอพนทไซเบอร ปฏสมพนธบนอนเตอรเนตไมไดกระจดกระจายไปทวแตมจดเชอมตอทกระจกผคนไว ดงเชนในสอสงคมออนไลนรวมสมยอยางเฟซบค (Facebook) อนสตาแกรม (Instagram) ยทป (YouTube) ซงเปดกวางใหกบทกเนอหาความสนใจ ชมชนออนไลนไดเกดขนอยางมากบนความสนใจหลายหลาก พรอมไปกบชวตของผคนทถกแบงไปอยในโลกออนไลน ความเปนชมชนของโลกออนไลนจงเปนทจบตาของการศกษาและผเกยวของในหลายสวน ทงภาคเอกชนทมงจะแสวงหาก าไร และภาครฐทมงหาทางบรหารจดการ

การเขาสกระแสเสรนยมใหมและการยอนกลบมาน าของอ านาจทางการเมองในกระแสอนรกษนยมเปนสภาวะขดแยงของหลายสงคมรวมสมย อนสงผลใหการรวมตวบนส อสงคมออนไลนเปนทางออก ซงยงเชอมโยงอ านาจเศรษฐกจและการเมองรวมสมยในโลกจรง ใหแขงขนกนครอบง าการสรางความหมายและคานยมของสงคมออนไลน อยางไรกตามพนทชมชนออนไลนและวฒนธรรมการสอสารไดพฒนาตวเปลยนไปอยางรวดเรวพรอมสภาวะของสงคมและเทคโนโลย ประชากรออนไลนและเนอหาทถกสรางจากทกผใชนบวนมแตจะเพมขน ในขณะทความพยายามควบคมมแตจะยากยงขนท าใหพนทสงคมออนไลนเปนพนทแสดงของพลวตความเตบโตและความขดแยงอนนาสนใจ

15.3.2 สงเขปการศกษาและพฒนาการของประชาคมระหวางประเทศรวมสมย “ประชาคมระหวางประเทศ” เปนการขยายความหมายของชมชนสความเปนประชาคมท

กวางไกลออกไปครอบคลมถงทกกลมชนทวทงโลก ความหมายของประชาคมโลกในชวงแรกผดขนมาในโลกตะวนตก ซงน าไปสอคตการมองสงคมโลกอยางสงคมตะวนตก ซง Martin Jacques (มารตน ฌาค) ชวาการใหความหมายของประชาคมโลกคอโลกตะวนตก เปนการกลาวอยางละเลยโลกสวนใหญเกนไป (Martin Jacques (มารตน ฌาค)21 นองดวยประเทศชนน าเหลานนเปนเพยงประเทศและกลมประชากรสวนนอยของโลก การทกระแสธารความคดและอทธพลของโลกตะวนตกไหลบาไปทวโลกพรอมกนกบกระแสโลกาภวตนรวมสมยอาจท าใหในสอกระแสหลกและผชมสวนใหญคดตามกนไปวา “ประชาคมโลก” หรอ “ประชาคมระหวางประเทศ” คอลกษณะของชมชนและประชาคมในระบบคณคา วถคดและวถปฏบตเชนนน การกลาวถงประชาคมระหวางประเทศในหลายครง แมจะเปนไปดวยเจตนาทด จงไม ม

21 Martin Jacques. 2 4 August 2006. ‘What the hell is the international community?’ in The Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/commentisfree/2006/aug/24/whatthehellistheinternati. Retrieved on 18 October 2018.

ชมชน-ประชาคม (Community)

29 | P a g e

ความเปนสากลอยางแทจรงไดในหลายมต แตอยในความเขาใจถงความเปนจรงเพยงสวนหนงของทงหมดเทานน

ในจ านวนประชากรโลกทงหมด มเพยงหนงในหาทอยอาศยในโลกตะวนตก ในประเทศชนน าทางเศรษฐกจทมระดบการพฒนากวางไกลกวาประเทศสวนใหญในโลก ทยงวนเวยนอยกบปญหาพนฐานอยางเชน เรองการพฒนาขนพนฐาน ระบบสงคม ระบบการเมองและเศรษฐกจ ความเปนประชาธปไตย ระบบการศกษา ฯลฯ การออกเสยงลงมตในทประชมสมชชาใหญสหประชาชาตของแนวคดแบบตะวนตกจงมกไมไดรบการยอมรบ บนเวทททกประเทศมหนงเสยงหนงสทธเทากนเชนนน

สอมวลชนกเปนอกเสยงหนงทมกละเลยประเทศนอกโลกตะวนตกในการน าเสนอขาวสาร ความเปนประชาคมโลกถกสรปเอาจากความคดแบบตะวนตกทหอมลอมสอมวลชนและผชมกลมหลก แนวทางของหลายเรองถกน าเสนอจากผน าโลกตะวนตกทเขาหาไดสะดวก และไมบอยครงนกทจะไดยนการสมภาษณผน าจากประเทศดอยพฒนาหรอแมแตมหาอ านาจทางเศรษฐกจยคใหมในประเดนการเมองโลก แตมกวนเวยนอยกบเรองราวในประเทศชนน า ผน าโลกเศรษฐกจและพดภาษาองกฤษเปนสวนใหญ ประเดนปญหาความขดแยง สงครามกลางเมอง วกฤตการณทางเศรษฐกจในภมภาคนอกโลกตะวนตกมกถกละเลยหรอไดรบความส าคญล าดบรองจากหนาสอระดบโลก รวมไปถงความสนใจจะชวยแกปญหาทฝงรากลกในประเทศอาณานคมเกาอยางจรงจง

ในการศกษาความสมพนธระหวางประเทศ Amitai Etzioni (2004) ในงานเขยนชอ From Empire to Community ไดกลาวถงประชาคมโลกทใกลเคยงกบความเปนชมชน ในฐานส านกรวมทส าคญของมนษยชาตทจะผสานไปกบกลไกขององคการระหวางประเทศ อยางองคการสหประชาชาตในการสรางประชาคมโลก อนจะเปนกลไกในการอยรวมกนในบรบทการเมองรวมสมยในศตวรรษท 21 Amitai ใชค าวา “ประชาคมโลก” ในทเราตางตองมส านกรวมกน ในการรบมอกนภยคกคามรวมของมนษยชาต อยางเชนในกรณ การกอการราย ภมอากาศโลก และสงแวดลอม ความส านกเปนประชาคมรวมกนของทงโลกแมจะเพยงในเชงอดมคต แตกเปนความจ าเปนทตองมรวมกนของเวทการเมองระดบโลก ดงในกรณของสหภาพยโรปทพฒนาความรวมมอและส านกรวมกน ฟนฝาปญหาในหลายทางรวมกนอยไดบนแนวโนมในการบรณาการและความพยายามอยางยาวนานตอเนองของระบบราชการยโรป แนวคดเรองประชาคมโลกหรอชมชนโลกทมส านกรวมกนนจ าเปนในการทดทานกระแสของการเมองระหวางประเทศแบบสจจนยม ทเนนการใชอ านาจในรปแบบตางๆ ของรฐในการเขาแสวงหาและปกปองผลประโยชนของชาต

ถงแมในภาพรวมจะยงโนมน าใหเหนภาพความแบงแยกและเหลอมล าซงด าเนนมาอยางยาวนานกวาในระบบรฐและการเมองโลกยคใหม แตในมตทางเศรษฐกจของความสมพนธระหวางประเทศ ค าวา “ประชาคม” กลายมาเปนรปแบบความสมพนธทล าลงลงถงส านกรวมในระดบผคน ความรวมมอทางเศรษฐกจทพยายามปลดปลอยทรพยากรและแรงงานใหเคลอนยายไดอยางมประสทธภาพทสดท าใหแรงงาน สนคาและบรการไมถกจ ากดอยแตในตลาดของพรมแดนรฐชาต การบรโภคสนคาน าเขาจาก

ชมชน-ประชาคม (Community)

30 | P a g e

ตางประเทศหลายรายการเปนทางเลอกทสมเหตผลเมอก าแพงภาษถกทลายลง การผลตเพอตอบสนองตลาดตางประเทศหรอตลาดภมภาคเปนเรองส าคญ เมออปสรรคในการคาลดลงจากการรวมกลมทางเศรษฐกจเปดประตใหเกดความเปลยนแปลงลงมาถงสงคม แนนอนวาในหลายภาคสวนควรจะหวงเหนการเจรญเตบโตจากกรอบความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางประเทศไดไมมากกนอย แตกตองมหลายภาคสวนทตองปรบตวขนานใหญเพอรบการแขงขนทเพมมากขนจากภมภาค จนถงอาจจะตองปดตวลง เหมอนอยางเชนการรวมตวเปนประชาคมอาเซยนของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตของเรากจะเหนความเปลยนแปลงไปในทางเขาหากนมาขนของทงภมภาคลงมาจนถงประชาชนไดเพมขน ทงทางการเมอง สงคม และโดยเฉพาะอยางยงทางเศรษฐกจเมอเทยบกบความสมพนธภายนอกภมภาค กรอบความรวมมอในรปแบบประชาคมระหวางประเทศจงเปน “ประชาคม” ทมความเปนกลมกอนทางสงคมไดดงเชนชมชนและประชาคมในบรบทอน

ในเวทความสมพนธระหวางประเทศในระดบภมภาค กระบวนการพฒนาความรวมมอทางเศรษฐกจในยโรปนบวามมาอยางตอเนองยาวนานในความพยายามจะจดสรรทรพยากรอนจ ากดหลายอยางรวมกน การรวมกลมประเทศยโรปในการบรหารการใชแมน าไรนในนามของ คณะกรรมการกลางเพอการเดนเรอในแมน าไรน (Central Commission for Navigation on the Rhine) ซงทประชมเวยนนา (Congress of Vienna) จดตงขนใน ค.ศ. 1815 (พ.ศ. 2358) กเปนการรวมกลมเกาแกทสะทอนความจ าเปนของประเทศใกลชดในการหนหนาเขาหาความรวมมอกน ในชวงกลางศตวรรษท 20การรวมกลมเพอเจรจาในกจการเหลกและถานหนอนเปนสนคาส าคญท าใหเกดการจดตง ประชาคมถานหนและเหลกกลาแหงยโรป (European Coal and Steel Community, ECSC) ในปค.ศ. 1951 (พ.ศ. 2494) เมอพจารณาบทบาทส าคญทางเศรษฐกจระดบภมภาคของประชาคมทางเศรษฐกจเหลาน กชวนใหตองปรบขยายความหมายของสมาชกในชมชนทอาจหมายถงประเทศหรอรฐใดรฐหน งในเวทความรวมมอทแนนแฟนเชนน

1) ประชาคมยโรป (The European Community, EC) ประชาคมยโรปเปนองคกรระหวางประเทศในระดบภมภาคทส าคญ ในฐานะทบกเบกมต

ความรวมมอระหวางประเทศผานประวตศาสตรทางการเมองของยโรปทด าเนนมาอยางนาสนใจ โดยมรากฐานมาจากประชาคมเศรษฐกจยโรป (The European Economic Community, EEC) ทถกสถาปนาขนดวยสนธสญญาแหงกรงโรม (Treaty of Rome) ในป 1957 และพฒนามาเปน “ประชาคมยโรป” (EC) ในขอตกลงการจดตงสหภาพยโรปในปค.ศ. 1993 (พ.ศ. 2536) ดวยสนธสญญามาสทรชท (Masstricht Treaty) กอนทกลายมาเปนสวนหนงของ “สหภาพยโรป” (European Union, EU) ในปค.ศ. 2009 (พ.ศ. 2552) ดงทเหนในปจจบน

รปแบบของ “ประชาคม” ในบรบทของการเมองยโรปตะวนตกเรมแรกมจดมงหมายเพอบรณาการระบบเศรษฐกจของ 6 ชาตสมาชกผกอตงดวยระบบตลาดรวม (Common market) สหภาพศลกากร (Custom union) ตงแตการเขาสประชาคมยโรปตงแตปค.ศ. 1993 พฒนาการของความสมพนธทกอตวขนท าใหสนคา บรการ เงนทน แรงงานและผคนตางเคลอนยายไหลเวยนไปมาไดอยางคลองตว

ชมชน-ประชาคม (Community)

31 | P a g e

ภายในกลมชาตสมาชกทเพมจ านวนเปน 15 ประเทศ และในการพฒนาจนกลายเปนสหภาพยโรป จ านวนชาตสมาชกไดเพมเปน 28 ประเทศทประกอบดวยประชากรกวาหารอยลานคน

ในปจจบนระดบความสมพนธของชาตสมาชกสหภาพยโรปจะถกพฒนาจนมสถาบนระหวางประเทศทสมาชกยอกยกใหมอ านาจเหนอรฐในหลายกจการส าคญตามรปแบบองคกรและเจตนารมณรวมกน ในระดบผคนทไดรบประโยชนจากระบบเศรษฐกจและสงคมทใหญขนในยโรปกมความมนใจในการรวมกลมความสมพนธทด าเนนมาอยางมประสทธภาพ ภาพความรวมมอยงเปนแนวทางน าภายใตความผนผวนของสภาวการณทางการเมองและเศรษฐกจโลก การลาถอยออกจากกลมสหภาพยโรปของประเทศใหญอยางสหราชอาณาจกรทลงมตผานไปดวยคะแนนไมหางกนมากในปค.ศ. 2016 (พ.ศ. 2559) ไมนานมานกเรมปรากฏใหเหนปญหาในการแยกตว และผลประโยชนทแทจรงจากการคงอยในกรอบความสมพนธทถกบดเบอนไปในชวงการลงประชามต ทศทางของ “ประชาคมระหวางประเทศ” ความรวมมอและบรณาการในระดบภมภาคจงยงจะเปนเสนทางส าคญทางหนงของหลายภมภาคทเราตองคอยตดตามในยคตนศตวรรษท 21 น

2) ประชาคมเศรษฐกจในเอเชย รปแบบของประชาคมเศรษฐกจแบบยโรปยงไดรบความสนใจตามมาในบรบทความสมพนธ

ในภมภาคเอเชย ในความพยายามจดตงประชาคมเศรษฐกจเอเชยตะวนออก (East Asian Community, EAC) โดยมเปนหมายในการสถาปนาเขตการคาในเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงอาจเปนรปแบบของ ASEAN+3 (ASEAN Plus Three) หรอ “อาเซยนบวกสาม” ซงรวมสบชาตสมาชกของสมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต กบ จน ญปน และเกาหลใต ซงมความใกลชดกนทงทางเศรษฐกจและวฒนธรรม แตยงประสบปญหาทยงไมไดรบการผลกดนใหเกดความรวมมอทจะสถาปนาใหเปนรปแบบสถาบนออกมาได ดงในกรณของสหภาพยโรปทกตองผานประสบการณความรวมมอและความขดแยงมาอยางยาวนาน กระบวนการสรางสถาปนาสหภาพยโรปจากประชาคมเศรษฐกจยอยกยงใชเวลานานหลายทศวรรษกวาจะบรรลผลประสบความส าเรจเชนทกวนน

ในทางเศรษฐกจแลว แนวความคดใจการรวมกลมเศรษฐกจการคาในเอเชยไดรบความสนใจเปนอยางมากจากตวอยางของเขตการคาเสรในยโรป อเมรกาเหนอและกลมประเทศอาเซยน ในคราววกฤตเศรษฐกจเอเชยหรอ วกฤตตมย ากงในปพ.ศ. 2540 ภายหลงเหตการณความผนผวนของคาเงนกยงมการเสนอเงนตราสกลรวมเพอคงเสถยรภาพของคาเงนตาง ๆ ภายในภมภาคเขาดวยกน แตผลจากวกฤต “ยโรโซน” (Eurozone crisis) หรอวกฤตหนยโรป (European Debt Crisis) ทเกดกบกลมประเทศทใชเงนสกลยโรรวมกนตงแตปลายปค.ศ. 2009 (พ.ศ. 2552) จงท าใหแนวทางปองกนความผนผวนของคาเงนหนไปสแนวทางอน อยางเชนการคาขายโดยตรงในเงนสกลอนทไมใชดอลลารสหรฐ ซงเปนหนงในเรองทหลายประเทศในภมภาคพอจะยอมรบไดมากกวาในปจจบน

3) ประชาคมอาเซยน

ชมชน-ประชาคม (Community)

32 | P a g e

ปจจบนบรบททางการเมอง เศรษฐกจและสงคม รวมทงความสมพนธระหวางประเทศไดเปลยนแปลงไปอยางมาก ท าใหอาเซยนตองเผชญสงทาทายใหม ๆ อาท โรคระบาด การกอการราย ยาเสพตด การคามนษย สงแวดลอม ภยพบต อกทงยงมความจ าเปนตองรวมตวกนเพอเพมอ านาจตอรองและขดความสามารถทางการแขงขนกบประเทศในภมภาคใกลเคยง และในเวทระหวางประเทศ ผน าอาเซยนจงเหนพองกนวา อาเซยนควรจะรวมมอกนใหเหนยวแนน เขมแขง และมนคงยงขน การประชมสดยอดผน าอาเซยนครงทเกาเมอวนท 7 ตลาคม ค.ศ. 2003 ประเทศสมาชกอาเซยนไดลงนามในปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยนฉบบท 2 (Declaration of ASEAN Concord II: Bali Concord II) ตกลงกนทจะขยายความรวมมอในเชงลกมากขนโดยการวางเปาหมายทจะจดตงประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) ภายในป ค.ศ.2020 (พ.ศ.2563)

จดประสงคหลกของการผนกก าลงของประเทศสมาชกอาเซยนสการเปนประชาคมอาเซยนนนคอการท าใหสมาชกอาเซยนมความใกลชดและเปนอนหนงอนหนงเดยวกนมากขน ความทาทายรปแบบใหมทเกดจากกระแสโลกาภวตน เชน วกฤตเศรษฐกจโลกในป ค.ศ. 1997 (วกฤตตมย ากง) สงครามการกอการราย และการรวมกลมประเทศของสหภาพยโรปเพอสรางอ านาจตอรองทางเศรษฐกจ สงผลใหอาเซยนตองปรบตวปรบเปาหมายใหสามารถรบมอกบปญหาทมลกษณะขามชาตเหลานไดอยางมประสทธภาพ การรวมตวเปนประชาคมอาเซยนจะกอใหเกดความแขงแกรง ทงทางดานเศรษฐกจ ความมนคง และสงคมวฒนธรรม และสามารถรบมอกบภยคกคามในดานตางๆ ไดมประสทธภาพดกวาทแตละประเทศตางจดการกนเอง การรวมตวเปนประชาคมยงเปนการสรางเสรมโอกาสใหกบภมภาคและประเทศสมาชกในภมภาคในการเจรจาตอรองกบภมภาคอนๆ หรอประเทศอนๆไดมากขน และเมอใดทประชาชนในภมภาคมความรสกเปนอนหนงอนเดยวกนปญหาทะเลาะเบาะแวงระหวางประเทศเพอนบานกจะลดลง22

ปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยนฉบบทสองยงไดระบวา การทจะกอใหเกดการพฒนาทางเศรษฐกจของภมภาคอยางยงยนไดนน อาเซยนจะตองมบรรยากาศทางการเมองทอยบนรากฐานของผลประโยชนรวมกนอนเกดจากความรวมมอทางเศรษฐกจและความเปนปกแผนทางการเมอง (a strong foundation of mutual interests generated by economic cooperation and political solidarity) ยงไปกวานนหลกการ ‘prosper-thy-neighbour’ ซงอดตนายกรฐมนตร ดร.มหาเธร โมฮมหมด ไดน าเสนอขณะทประเทศตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตก าลงเผชญวกฤตเศรษฐกจใน ค.ศ. 1997 (วกฤตตมย ากง) กไดรบการบรรจในปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยนฉบบทสอง นดวย ดร.มหาเธร ไดอธบายวาประเทศเพอนบานทยากจนจะเปนบอเกดของปญหาซ งอาจกลายเปนปญหาขามชาตมากระทบตอประเทศตนเองไดในอนาคต ดงนนจงควรใหความส าคญกบความชวยเหลอประเทศเพอนบานใหพฒนาไป

22 พชร น ยมศ ลปะ . ปฏญญาว าด วยความร วมมออา เซยนฉบบท 2 . สถาบนพระปกเกล า . สบคนจาก http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=ปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยนฉบบท_2. สบคนเมอ 25 ตลาคม 2561.

ชมชน-ประชาคม (Community)

33 | P a g e

พรอมๆ กน หลกการนมอทธพลอยางยงกบนโยบายการตางประเทศของมาเลเซยและการก าหนดวสยทศนอาเซยน 2020 ในกาลตอมา

ปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยนฉบบทสอง เปนเอกสารทประเทศสมาชกอาเซยนประกาศแนวทางในการจดตงประชาคมอาเซยนขน ปฏญญานระบใหประชาคมอาเซยนประกอบดวยสามประชาคมยอย ไดแก ประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน ( ASEAN Security Community :ASC) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community : AEC) และประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-Cultural Community :ASCC) ซงตอมาผน าอาเซยนไดตกลงใหมการจดตงประชาคมอาเซยนใหแลวเสรจเรวขนมาเปนภายในป 2558 ดงท เราไดผานมาแลวในประสบการณชวงไมนานมาน

กลาวโดยสรป “ประชาคมอาเซยน” (ASEAN Community) คอ การรวมตวของกลมประเทศสมาชกอาเซยนใหเปนชมชนทมความแขงแกรง สามารถสรางโอกาสและรบมอสงทาทาย ทงดานการเมองความมนคง เศรษฐกจ และภยคกคามรปแบบใหม โดยสมาชกในชมชนมสภาพความเปนอยทด สามารถประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจไดอยางสะดวกมากยงขน และสมาชก ในชมชนมความรสกเปนอนหนงอนเดยวกน

15.3.3 ชมชนออนไลน (Online community) ชองทางการสอสาร ตอสและสงอทธพลของอ านาจภายใตกฎกตกาและสภาพแวดลอมของ

สงคมสมยใหมจงไดขยายตวไปสพรมแดนของโลกบนอนเทอรเนต อนเปนพนททางสงคมของยคสมย แทนทการพบปะชมนมเสวนาภายใตสถานทและเวลาเดยวกน ดวยตวตนทแทจรงดงเชนทเคยเปนมาแตเดม ส าหรบในโลกอนเทอรเนตและชมชนออนไลน การเขาสงคม รวมกลม พบปะ ไมจ าตองเลอกเวลา สถานท ชมชน อตลกษณ และความยาวนานของสมาชกภาพอยางยดแนนตายตวเชนนน สงคมออนไลนทกอรางสรางตวขนตามสภาวะของสงคมขอมลขาวสาร ( Information society) อนเทอรเนตเปดชองทางใหสะทอนทศทางรวมกนในการแสดงตวตน และสะทอนความคาดหวงตอจดมงหมายของสงคมผาน “สอสงคมออนไลน” (Social media) ซงจดจ าแนกรวบรวมกลมความหลากหลายใหเชอมตอเขาหากนไดตามรสนยมและพฤตกรรมการใชงานเนอหาท ผใชเปนผผลตเนอหาไดเอง (User-Generated Content หรอ UGC) บน เทค โน โลย ฐ านราก (Platform) ของ เคร อข า ย สารสน เทศการส อ ส า รสม ย ใหม (Communication network) ความเปนเครอขาย (Network) คอโครงสรางส าคญของสงคมทเกดขนจากการรวมกลมของผบรโภคขอมล (Castells, 1997, 1998, and 2000) เมอโลกไซเบอรมาเหลอมทบเขากบโลกของความเปนจรงมากยงขนทกขณะ จนแทบจะกลาวไดวาพนทเสมอนใน “โลกเสมอน” (Virtual world) ทเคยเปนมาในยคเรมตนของอนเทอรเนต ไดทบซอนและเชอมตอเขามาในพนทของ “โลกแหงความเปนจรง” (Real world) ของชวตทางสงคมและชวตในแตละวนของผคนในสงคมไทยอยางชดเจนมากขน ถงในระดบชมชน ตวตนและอตลกษณของปจเจก ดงเหนไดในการแสดงออกและเคลอนไหวทางสงคมรวมสมยหลายครงครา ประเดนถกเถยงถงความเปนจรงเชงประจกษของเครอขายสงคมออนไลนรวมสมยจงหลดพนไปจากขอสงสยตอแนวโนมอทธพลและผลกระทบตอสงคม ทงยงน าไปสประเดนปะทะ

ชมชน-ประชาคม (Community)

34 | P a g e

เรองความเปนสวนตวและความพยายามในการตรวจสอบและควบคม ซงมผลกระทบตอรปรางของเนอหาและชองทางการสอสารของแตละชมชนยอย (Castells, 2012) พนทอนเทอรเนตจงเปนสวนประกอบส าคญของการรวมกลมชมชนออนไลน หรอชมชนเสมอนจรง

Preece 2000 เสนอวาชมชนออนไลนประกอบไปดวยสมาชกทมความสนอกสนใจรวมกน มปฏสมพนธกนอยางตอเนอง รวมสรางทรพยากรสงจ าเปนพนฐานดวยกน พฒนา ระบบระเบยบกฎเกณฑในการอยรวมกน มการแสดงออกถง ความเออเฟอเกอกล และ มจดรวมอยบนบรรทดฐานทางวฒนธรรมแบบเดยวกน

Rehingold (1993, p.5) ทผคนมกหยบยมนยาม ของชมชนเสมอนจรงมาใช อธบายวาชมชนเสมอนจรงกคอการรวมตวทางสงคมทเกดขนมาจากอนเตอรเนต เมอมผคนจ านวนมากพอท จะ มมสนทนากนอยางยาวนานเพยงพอ และมความรสก ส านกจตใจ ทจะผกโยงสายใยความสมพนธสวนตวบนพนท cyber space

ในมมมองของการศกษาชมชนและวฒนธรรมชมชนแบบดงเดมทคนเคยกนในทางสงคมวทยาและมานษยวทยา Weinreich (1997) ไมเหนดวยกบแนวคดเรองชมชนเสมอนจรงดวยเหตผลวา ชมชนจะตองประกอบไปดวยชดของความสมพนธทางเครอญาต และเครอขาย ทอยรวมบนพนททางภมศาสตรเดยวกน มประวตศาสตรรวมกน และระบบคณคารวมกน ซงโดยมากเราจะฝงรากอยในพนฐาน ความเชอศาสนา ในแบบเดยวกน แตถงอยางไรกตาม การทผคนเขาสสงคมเพอแลกเปลยนขอมลขาวสาร หรอแมแตการแสดงอารมณความรสก กเปนเพยงการสอสารระหวางกนเพยงเทานน การจะพจารณาวา ชมชนออนไลนเปนชมชนทมเนอหาส าหรบชวตไดอยางไรนน อาจจ าตองมาพจารณาในประเดนทชมชนออนไลนและสมาชกทไมเหมอนชมชนในพนทจรง23 ดงตอไปน

1) สมาชกภาพ

สมาชกภาพของชมชนออนไลนถกท าใหเปนไปไดงายทสดจากความพยายามของผใหบรการ ผใชสามารถตอเชอมเขาหาและลงทะเบยนเพอเรมตนตวตนไดจากทวโลก แพลทฟอรมมกถกออกแบบใหรองรบผใชจากทกชาตทกภาษา ทกวฒนธรรมและอตลกษณของกลมชน แตถงอยางนนความเปนสมาชกอาจถกเพกถอน และทงรางไปไดอยางงายดาย

2) ความเปนนรนาม (Anonymity) ชมชนออนไลนจ านวนมากอนญาตใหสมาชกไมตองเปดเผยชอเสยงเรยงนาม

ตวตนทแทจรง ในขณะทบางสอสงคมออนไลนหรอชมชนออนไลนอาจจะตองการความชดเจนมากกวานน

23Ben Kei Daniel. (2011). Methods and Techniques for Studying Virtual Communities: Paradigms and Phenomena, Vol. 1. Hershey, NY: Information Science Reference. pp. 2-4

ชมชน-ประชาคม (Community)

35 | P a g e

ดงเชนในกรณของ pantip.com ซงตองมการยนยน ตวตนใหชดเจนสงถงทมงาน ผดแล ดวยหลกฐาน ของทางราชการ

3) การกระจกตว

อยเฉพาะในบางโดเมนอนเตอรเนต (เวบไซต/สอสงคมออนไลน) ชมชนออนไลน ถกสรางขนโดย การรวมความสนใจทมรวมกน หรอจดหมายรวมกน ซงจะกระจกรวมตวกนอยใน เวบไซตหรอสอสงคมออนไลนเพยงไมกท ดงเชนในกรณปจจบนรวมสมยเราจะเหนการกระจกตวของการปฏสมพนธออนไลน ผานบนผใหบรการชอดงอยาง facebook youtube instagram หรอยง pantip

4) การตดตอสอสาร

ชมชนออนไลนมการตดตอสอสารระหวางกนอยางตอเนอง ไมเลอกสถานทและเวลา ท าใหปฏสมพนธ และความสมพนธเปนไปอยางรวดเรว อนเปนขอจ ากดของการตดตอสอสารระหวางกนในชมชนสง ซงระยะทาง และชองทางในการสอสาร ท าใหสงตางๆเคลอนทไปไดอยางชาๆ

5) มารยาททางสงคม (Social Protocols)

ในประเดนจรรยามารยาท ทงทเปดเผยและเปนจารต แนวทางการเขาหาและใชภาษา กมลกษณะเฉพาะ ของการเขาชมชนออนไลน เชนกน

6) พนทและเวลา

การตดตอสอสารในชมชนออนไลน กาวขามพนขอจ ากดเรองพนท และเวลาทตองอยรวมกนระหวางคสนทนาทงสองฝาย และเปนไปไดทง การสนทนาในเวลาเดยวกน Real time และการสนทนา โตตอบ ตางชวงเวลากน

7) ความหมายรวม

ในสงคมออนไลนความหมายตางถกสอความ และแชรแบงปนตอกนในระหวางสมาชก ทเขาใจความหมายเดยวกน รวมไป การรวมเขาใจและใหความหมายกบสงใหม ๆ ไปดวยกน

8) ความสมครใจ ปฏสมพนธบนชมชนออนไลนเตมไปดวยความสมครใจของผคน ทจะเขารวม ใน

หลายระดบ รวมถงถอนตวเมอคลายความสนใจ

9) ความเรวในปฏสมพนธ ความสมพนธในโลกออนไลน สามารถเพมความเขมขนรนแรงไดภายในเวลา

อนรวดเรว ปมอตราในการไหลผานของเนอหาขอมลและการสนทนา

10) พฤตกรรมจากความเขาใจผด ดวยความซบซอนของสถาปตยกรรมเครอขายส าหรบชมชนออนไลนรวมสมย

ผคนนนมความเขาใจผดในเงอนไขบางประการ อยางเชนมความกลามากขนกวาในโลกจรง เพราะคดวา

ชมชน-ประชาคม (Community)

36 | P a g e

ปฏสมพนธอนสนสดเมอไหรกไดตามใจปรารถนา และไมมใครสามารถตดตามเอาความไดจากความเปนนรนาม

11) มมมองทจ ากด

จากขอจ ากดทปฏสมพนธออนไลน ผานหนาจอมอนเตอรหรอเลกแคหนาจอโทรศพทเคลอนท ไมไดเกดจากปฏสมพนธในโลกจรงทอยรวมกนตอหนาในสถานการณจรง อาจท าใหการเขาใจคลาดเคลอนออกจากบรบทการสนทนาไดมาก

12) ความลมลก เรองสมมตมาบนโลกออนไลนและปฏสมพนธอนผใชสามารถประวงเวลาในการ

ตอบสนอง รวมไปถงการยอนกลบไปตรวจสอบประวตการสนทนาและโตตอบทงหมด เพอทจะใครควรคดและวเคราะหถงค าตอบทตนเองจะสงออกไป ความคดทถกสงออกไป จงสะทอน ภาพความคดทคอนขางจะลกลงกวาการสนทนาตอหนาในเวลาจรง

13) สายสมพนธจากการรบชมจนสความเปนจรง

ในการเขาสชมชนออนไลนสมาชกเรมจากการเขาสพนทไซเบอรสเปซ เพอเรมด าเนนความสมพนธจดการมองเหนหรอแมแตเพยง การอานตวหนงสอในยคกอน และหลงจากนนจงไดพฒนาความสมพนธตอไปในโลกทางกายภาพ แลวอกในทางกลบกน ความสมพนธในโลกจรงกอาจจะถกตอเชอมเขาไปในโลก ออนไลนไดเชนกน

14) โครงสราง ชมชนออนไลนกคลายดงเชนชมชนทวไปทมโครงทจดวางหนาทและบทบาท

ใหแกสมาชก แมจะไมมอ านาจบงคมอยางเปนทางการและสงผลกระทบไดถงในชวตจรงมากนก แตการเขาสงคมของชมชนออนไลนของสมาชกกตองตระหนกในบทบาทและสถานะในชมชนนน ๆ ไปดวย

15) อตลกษณตวตน

ในหลายชมชนออนไลน ความเปนนรนามไมไดมอยางสมบรณ การจดระดบของสมาชก ในหลายรปแบบบนหลายกฎเกณฑ ท าให สมาชกสวนหนงตองมตวตนและอตลกษณออนไลน ซงอาจจะเชอมโยงสมพนธกบชวตจรงของสมาชกได อยางเชน การมภาพอวตาร หรอชอเสยงบางอยาง ความสามารถพเศษความเชยวชาญเฉพาะดาน หรอ ประวตการ ท างาน ประสบการณท เคยมในเครอขายของชมชนออนไลน ซงถกบนทกไว กเปนสวนหนงทส าคญของคราบรอยอตลกษณของผคนทมตอชมชนออนไลนและอตลกษณออนไลน

15.3.6 หมบานโลก (Global Village)

ชมชน-ประชาคม (Community)

37 | P a g e

หมบ านโลก เปนแนวคดของ เฮอร เบ รต มารแชล แมคล ฮน (Herbert Marshall McLuhan)24 ศาสตราจารยทางดานภาษาองกฤษชาวแคนาเดยน มหาวทยาลยโทรอนโต เหนวา การเปลยนแปลงในดานเทคโนโลยการสอสารท าใหเกดการเปลยนแปลงในระบบโครงสรางความสมพนธระดบโลก จากสมยกอนซงการเดนทางและการตดตอสอสารมกจะมอปสรรคอนเกดจากระยะทางและเวลา ท าใหไมสามารถตดตอกนไดงาย ๆ ยงระยะทางหางกนมากแคไหนอปสรรคยงมากขนตามไปดวย เชน คนในทวปยโรปแทบไมรจกคนในแถบเอเชยวามรปรางหนาตา วฒนธรรมวถชวตความเปนอยอยางไร ในทางกลบกนคนในเอเชยเองกไมรจกคนในยโรปดวยเชนกน ดงนนค าวา “ cultural shock จงเปนเรองทเกดขนไดงายๆในสมยกอนเมอผคนจากตางถนทหางไกลกนไดมาตดตอสมพนธกน และพบวาอกฝายมพฤตกรรมหรอวถชวตทตนรบไมได เชน คนไทยเมอสามสบสสบปทผานรสกอบอายและตกใจทเหนคนตางชาตชายหญงกอดจบกนในทสาธารณะ เปนตน นอกจากนนการตดตอสอสารแบบเผชญหนา ( face to face) เปนการสอสารทเปนไปไมไดส าหรบคนทอยในพนทตางกน การสอสารแบบนจะเกดขนเฉพาะผคนทอาศยอยในชมชนเดยวกนทเรยกวา หมบาน เทานน ซงการตดตอแบบ face to face จะน าไปสการสรางแบบแผนการด าเนนชวต คานยม และวฒนธรรมรวมกน ค าวาหมบานจงมความหมายลกซงกวาการทคนอาศยอยในพนทเดยวกน มการตดตอสมพนธกนอยางใกลชด แตมความหมายรวมไปถงการเกดขนของวฒนธรรมรวมกนดวย

ลกษณะเดนของความเปนหมบาน คอ การมคานยม บรรทดฐาน ประเพณรวมกน ดงกลาว ซงนอกจากนนยงมลกษณะการรวมกลมแบบผกพนทางความรสกของความเปนพวกพองเดยวกน (mechanical solidarity) มากกวาผกพนแบบหนาท (organic solidarity) ความเดนอกอยางของระบบความสมพนธแบบหมบาน คอ การพงพงตนเองไดของหนวยยอย ซงสามารถอยรอดไดโดยไมตองพงพงหนวยอน ๆ ทงนเพราะหนวยยอยตาง ๆ มการผลตทครบวงจรภายในตวเอง เชน ครอบครวหนงจะมกจกรรมตาง ๆ ไดแก ปลกขาว ปลกผก จบปลา ลาสตว ทอผา ใหการศกษาบตร ดแลรกษาผปวยในครอบครว ซอมแซมทอยอาศยและเครองมอท ากน ท าใหครอบครวนสามารถอยเปนอสระทางดานกายภาพไดโดยไมจ าเปนตองพงพงครอบครวอน อยางไรกตามความสมพนธในดานจตใจ การคงอยตอไปของครอบครวจากรนหนงไปส อกรนหนง (ตวอยางหนง คอ การแตงงานทไมสามารถเกดขนภายในครอบครวไดแตจ าเปนตองพงพงครอบครวอน) และการพงพงในดานความปลอดภยของครอบครว (เชนกรณเกดขอพพาทระหวางครวเรอน หรอ การปลน หากไมใชครวเรอนในหมบานหรอพวกพองเดยวกน ยอมเสยงตอการไดรบความเปนธรรมหรอการปกปอง) เพราะฉะนนจงมความจ าเปนตองเกดการรวมกลมกบครอบครวอนเปนระบบเดยวกนดวย ท าใหตองเกดพธกรรม การเออเฟอเผอแผ เพอผ กพนผคนจาก

24 (July 21, 1911 – December 31, 1980) was a Canadian educator, philosopher, and scholar. A professor of English literature, literary critic, and communications theorist, McLuhan is revered as one of the founders of the study of media ecology./ reference from : Wikipedia

ชมชน-ประชาคม (Community)

38 | P a g e

หนวยยอย (ครวเรอน) ตาง ๆ เขาดวยกน เมอระยะเวลาผานไปความผกพนและความเปนพวกพองจงสงขน และเกดรปแบบประเพณคานยมอนเปนเอกลกษณเฉพาะของหมบานขนดวย

อยางไรกตามในศตวรรษท 21 นไดเกดสงประดษฐใหมๆทท าใหระบบความสมพนธของผคนบนโลกทงระดบกวางและแคบ เชน ทองถน เปลยนไปอยางสนเชง การปฏวตระบบการสอสารทเรมตนจากโทรเลข โทรศพท วทยสอสาร มอถอ อนเตอรเนต การปฏวตรปแบบความบนเทงหรอการรบรขอมลขาวสารทมาพรอมกบโทรทศนทงในรปบนทกเทป หรอ ถายทอดสด หรอมาในรปของสอสงพมพกตาม และการปฏวตรปแบบการขนสงมวลชนจากเรอ เกวยนไปส รถไฟ รถยนต เครองบน ตาง ๆ เหลานลวนน าไปสการท าลายก าแพงอปสรรคของการตดตอสอสาร อนไดแก ระยะทางและเวลาทเกดจากพนทหางไกลหรอความตางทางภมศาสตร

ผลของการปฏวตทางดานเทคโนโลยตาง ๆ ทกลาวมาท าใหเกดการปฏวตดานความสมพนธของประชากรบนโลก พนททเคยปลอดจากการตดตอจากภายนอก เชน หมบาน ไมสามารถหนพนการเขามาของเทคโนโลยเหลานได ไมวาจะเปนเรองการเดนทางทน าผคนเขาและออกจากหมบานไดงายและถขน การตดตอสอสารทสะดวกไมวาจะเปนโทรศพทสาธารณะหรอมอถอตางเขาไปถงมอผคนในชมชนตาง ๆ ทวโลก และทส าคญคอความบนเทงและขอมลขาวสารทมากบโทรทศนและสอสงพมพ ลวนน าไปสการปฏวตวฒนธรรมทหลอหลอมแบบแผนการด าเนนชวต คานยม ประเพณ และวฒนธรรมของประชากรโลกรวมกน เอกลกษณเฉพาะของกลมหรอชมชนถกทาทายจากวฒนธรรมทเกดใหมในยคน ซงในบางครงมการยอมวฒนธรรมใหมและกลมกลนไปกบมนไมยากนก แตในบางกรณวฒนธรรมดงเดมมความแขงแกรงมากและการเขามาของวฒนธรรมกลายเปนการคกคามวฒนธรรมประเพณดงเดม การตอตานยอมเกดขน

การทวฒนธรรมตาง ๆ ถกหลอหลอมเขาดวยกน อนเปนผลมาจากการตดตอสอสารทแทรกซมไปทวถงทกทองท การสอสารแบบ face to face เปนสงทเกดขนไดระหวางผคนโดยไมมขอจ ากดในเรองพนท ท าใหสงคมโลกมลกษณะคลายคลงกบหมบานทมคานยม ประเพณ วฒนธรรม รวมกน และยงเกดลกษณะความสมพนธแบบ mechanical solidarity ขนในระดบโลกดวย

อยางไรกตามความเปนหมบานโลกดงกลาวกสงผลในดานลบดวย เพราะการครอบง าทางวฒนธรรมเปนสงทเกดขนไดงายกวาเดม ดงกรณการตอตานวฒนธรรมใหมในบางกลมทเหนวาวฒนธรรมใหมไมใชวฒนธรรมทเกดจากการหลอหลอมวฒนธรรมตาง ๆ บนโลก แตเปนวฒนธรรมตะวนตกโดยเฉพาะวฒนธรรมอเมรกน (Americanization) มากกวา ซงความคดดงกลาวมสวนถกอยางมาก การครอบง าทางวฒนธรรมนนมผลทงดานกายภาพและดานจตใจตอผคนดวย โดยทางกายภาพท าใหคนตกอยภายใตอทธพลของลทธบรโภคนยมซงท าใหคณภาพชวตและความมนคงทางเศรษฐกจในระยะยาวลดลง อนเปนผลมาจากการบรโภคโดยขาดเหตผลและการไตรตรองทด ในดานจตใจท า ใหคนขาดความเชอมนศรทธาในรากฐานทางสงคมของตนเอง และขาดบรรทดฐานในการยดถอปฏบตทสอดคลองกบสภาพสงคมของตนเองดวย

ชมชน-ประชาคม (Community)

39 | P a g e

นอกจากนนความไมเทาเทยมกนของผคนในสวนตาง ๆ ของโลกยงเปนอปสรรคตอการเขาถงเทคโนโลย สงผลใหเกดความเหลอมล ามากยงขน ซงท าใหเกดกลมคนดอยโอกาสเพมขน และกลายเปนปญหาสงคมตลอดมาจนถงทกวนน

ค าถามทบทวน 1. ชมชน-ประชาคม มความหมายอยางไรในทางความสมพนธระหวางประเทศ 2. ประชาคมระหวางประเทศทส าคญมอะไรบาง

ชมชน-ประชาคม (Community)

40 | P a g e

Bibliography Anirudh Krishna. (ed.). (2000). Changing Policy and Practice from Below: Community

Experiences in Poverty Reduction: An Examination of Nine Case-Studies. [Online]. Available: http: //www.pnud.org/ content/dam/aplaws/publication/en/publications/poverty-reduction/poverty-website/changing-policy-and-pra ctice-from-below/ChangingPolicyandPracticefromBelow.pdf [December 29, 2017]

Bell, C. and Newby, H. (1971) Community Studies: An Introduction to the Study of the Local Community. London: George Allen and Unwin.

Ben Kei Daniel. (2011). Methods and Techniques for Studying Virtual Communities: Paradigms and Phenomena, Vol. 1. Hershey, NY: Information Science Reference. pp. 2-4

Benedict Anderson (2006) Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. New York: Verso

Graham Crow ‘The Sociology of Community’ in John Holmwood, and John Scott (Eds.) (2014) The Palgrave Handbook of Sociology in Britain. London: Palgrave Macmillan.

Graham Crow ‘The Sociology of Community’ in John Holmwood, and John Scott (Eds.) (2014) The Palgrave Handbook of Sociology in Britain. London: Palgrave Macmillan.

Henk te Velde, ‘The Nation is a Town: The Netherlands and the Urban Content of the National ‘Imagined Community’, in William Whyte, and Oliver Zimmer () Nationalism and the Reshaping of Urban Communities in Europe 1848-1914. New York: Palgrave, pp. 234-252

Paul Goodman, and Percival Goodman. (1947). Communitas: Means of Livelihood and Ways of Life. New York: Vintage

Robert M. Maclver. (1917). Community and Association. [Online] Available: http://www.aughty. org/pdf/community_and_assoc.pdf [December 29, 2017]

Seth Abrutyn (Ed.) (2016) Handbook of Contemporary Sociological Theory. Switzerland: Springer.

Sukphisit Suthon. (1997). Folk Arts and Folk Culture: The Vanishing Face of Thailand. Bangkok: Post Books.

ชมชน-ประชาคม (Community)

41 | P a g e

Tony Blackshaw (2010) Key Concepts in Community Studies. London: Sage.

Zygmunt Bauman. (2001). Community: Seeking Safety in an Insecure World. Cambridge, UK: Polity,

ไพรตน เดชะรนทร. (2524). การบรหารงานพฒนาชนบท. กรงเทพฯ: ส านกพมพไทยวฒนาพานช จ ากด., จ านงค อดวฒนสทธ และคณะ. (2540). สงคมวทยา. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

หนาท 61. ราชบณฑตยสถาน . (2524, 2559). พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ - ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน.

กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน.,

สมศกด สามคคธรรม. (2558). ชมชน ความเปนสวนตว และการพฒนาในยคโลกาภวตน. ในการประชมวชาการระดบชาต เนองในวนคลายวนสถาปนา ครบรอบ 49 ป สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ประจ าป 2558. [Online] Available: http://ssde.nida.ac.th/PDF/documentation_ 01 _04_58.pdf [December 29, 2017]

ส านกงานราชบณฑตยสภา. (2557) พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 [Online] Available: http://www.royin.go.th/dictionary/ [December 29, 2017]