1

หนวยท 4

บรบททางการเมองของอนโดนเซย

ผชวยศาสตราจารย ดร.ธระ นชเปยม

ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร.ธระ นชเปยม

วฒ อ.บ. (ภาษาองกฤษ-ประวตศาสตร) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

อ.ม. (ภาษาองกฤษ) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

Dip. In Politics, Lancaster University, UK

M.A. in Politics, Lancaster University, UK

Ph.D. (International Relations), Lancaster University, UK

ต าแหนง ผทรงคณวฒ หลกสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

หนวยทเขยน หนวยท 4

2

แผนการสอนประจ าหนวย

หนวยท 4 บรบททางการเมองของอนโดนเซย

ตอนท

4.1 บรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1960

4.2 บรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1970

4.3 บรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1980

4.4 บรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1990

แนวคด

1. อนโดนเซยในชวงครงแรกของทศวรรษ 1960 อยภายใตระบอบ“ประชาธปไตยแบบชน า” ของซการ

โน ซงเปนผน าประเทศนมาตงแตชวงหลงเอกราช พลงอ านาจส าคญทางการเมองชวงน ไดแก กองทพ พรรค

คอมมวนสตอนโดนเซย (PKI) และศาสนา ในดานการตางประเทศอนโดนเซยยดมนในแนวนโยบายทางเปนกลาง

แบบไมฝก อยางไรกด ซการโนสนบสนนให PKI ขนมามอ านาจโดดเดน และใกลชดกบจนมากขนทกท เมอ PKI

พยายาม (ตามค ากลาวของกองทพ) ยดอ านาจเมอวนท 30 กนยายน-1 ตลาคม 1965 แตไมส าเรจกท าใหทงซการ

โนหมดอ านาจและ PKI ถกท าลาย ถงชวงปลายทศวรรษระบอบปกครองใหมทเรยกวา “ระเบยบใหม” ภายใตการ

น าของซฮารโตกขนมามอ านาจแทน

2. ชวงทศวรรษ 1970 และอกเกอบตลอด 2 ชวงทศวรรษตอมา อนโดนเซยอยภายใตผน าสงสดคนเดยว

คอ ประธานาธบดซฮารโต ผลส าคญประการหนงคอการมความตอเนองดานนโยบาย รวมไปถงทาททมตออาเซยน

ทกอนตงขนในชวงเรมตนของระเบยบใหมในอนโดนเซย ทศวรรษนเปนของการสรางความมนคงเขมแขงใหแก

ระเบยบใหม และกลาวไดวาอาเซยนไดรบผลส าคญในเชงบวกจากทงทาทของผน าอนโดนเซยตออาเซยนและ

เสถยรภาพและความมนคงทางการเมองในประเทศนดวย แตในชวงทศวรรษนอนโดนเซยกเผชญปญหาทาทาย

ส าคญ คอ ตมอรตะวนออก

3. ชวงทศวรรษ 1980 นบเปน “ชวงสงสด” ของระเบยบใหมในอนโดนเซย พฒนาการส าคญชวงนคอ

การลดบทบาทและอทธพลทางการเมองของกองทพ ซงเปนเสาหลกส าคญในการค าจนอ านาจของซฮารโตมาโดย

ตลอด และการเขามามบทบาทโดดเดนของกลมพวกพองในทางการเมองและธรกจของประธานาธบด

4. ชวงทศวรรษ 1990 นบเปนชวงของวกฤตและการทาทายตอระเบยบใหมของซฮารโต ซงน าไปสการ

ลมสลายของระบอบน พฒนาการส าคญคอการขยายบทบาทของพลเรอนและกลมศาสนา การขยายกระแสการ

3

ตอตานและความไมพอใจในหมประชาชน ตลอดจนวกฤตทางเศรษฐกจและการเมองทน าไปสการลมสลายของ

ระเบยบใหม

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 4 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายบรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1960 ได

2. อธบายบรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1970 ได

3. อธบายบรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1980 ได

4. อธบายบรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1990 ด

กจกรรมระหวางเรยน

1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 4

2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 4.1-4.4

3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

4. ฟงรายการวทยกระจายเสยง (ถาม)

5. ชมรายการวทยโทรทศน (ถาม)

6. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 4

สอการสอน

1. เอกสารการสอน

2. แบบฝกหด

3. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง (ถาม)

4. รายการสอนทางวทยโทรทศน (ถาม)

การประเมนผล

1. ประเมนผลจากแบบประเมนตนเองกอนเรยนและหลงเรยน

2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง

3. ประเมนผลจากการสอบประจ าภาค

4

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 4 ในแบบฝกหด แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

5

บทน า

อนโดนเซยไมเพยงแตเปนประเทศใหญทสดในอาเซยนในแงของจ านวนประชากร แตในชวงประมาณ 4

ทศวรรษแรกของการด ารงอยของอาเซยนนน สภาวะผน าอนโดนเซยมสวนส าคญในการสงเสรมพฒนาการของของ

อาเซยน สถานะและบทบาทของอนโดนเซยในอาเซยนจงกลาวไดวาส าคญยง ขอพจารณาทส าคญอกประการหนง

คอ ผน าอนโดนเซยบางคนอยในต าแหนงเปนเวลายาวนาน ท าใหมความตอเนองดานนโยบายทมตออาเซยน

โดยเฉพาะในชวง 3 ทศวรรษแรกของสมาคมประชาชาตน คอตงแตแรกกอตงจนถงปลายทศวรรษ 1990

อนโดนเซยอยภายใตผน าสงสดเพยงคนเดยว คอประธานาธบดซฮารโต (Suharto) การใหการสนบสนนอาเซยน

อยางแขงขนของซฮารโตจงนบไดวาเปนปจจยส าคญยงทสงเสรมทงบทบาทและความเตบโตกาวหนาของอาเซยน

ในชวงนน ซงจรงๆ แลวกกลาวไดวาเปนชวงระยะส าคญในพฒนาการของสมาคมประชาชาตนเลยทเดยว เนอหา

หลกของบรบททางการเมองในอนโดนเซยทจะกลาวถงในหนวยนจงเปนเรองราวในชวงรฐบาลซฮารโตเปนส าคญ

อยางไรกตาม เพอใหเหนทงความเปลยนแปลงและความตอเนองของบรบททางการเมองในประเทศน เนอหาจะ

ครอบคลมยอนไปถงพฒนาการทางการเมองของอนโดนเซยตงแตประมาณปลายทศวรรษ 1950 ซงอยในชวงสมย

ของผน าอกคนหนง คอประธานาธบดซการโน (Sukarno) ซงเปนประธานาธบดคนแรกของอนโดนเซย

6

ตอนท 4.1

บรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1960

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 4.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

4.1.1 อนโดนเซยภายใตระบอบประชาธปไตยแบบชน า

4.1.2 อนโดนเซยในยคเรมตนของระเบยบใหม

4.1.3 นโยบายตางประเทศอนโดนเซยในยคสงครามเยน

แนวคด

1. ประธานาธบดซการโนผน าทบทบาทส าคญในการกชาตเหนวาระบอบประชาธปไตยแบบตะวนตกไม

เหมาะสมกบลกษณะพนฐานทางสงคมและวฒนธรรมของอนโดนเซย ดงนน ในตน ค.ศ. 1957 ดวยการสนบสนน

ของกองทพ เขาประกาศจดตงระบอบประชาธปไตยแบบชน าทม “หลกปญจศล” เปนอดมการณชาตและมฐาน

พลงทางการเมองอยทกองทพ พรรคคอมมวนสต และศาสนา

2. ภายหลงความลมเหลวของพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย (PKI) ในการกอการรฐประหาร (ตามการ

กลาวหาของกองทพ) ในชวงวนท 30 กนายน-1 ตลาคม 1965 การเมองอนโดนเซยกเปลยนผานไปส “ระเบยบ

ใหม” ภายใตประธานาธบดซฮารโต ซงขนมาด ารงต าแหนงซการโนในชวงปลายทศวรรษ 1960 ระเบยบใหมอาศย

กองทพซงถกก าหนดใหม “ภารกจ 2 ดาน” และฐานมวลชนทเปนกลมเฉพาะตางๆ

3. นโยบายตางประเทศอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1960 เปนความคาบเกยวระหวาง 2 ชวงระบอบ

ปกครอง คอ ชวงประชาธปไตยแบบชน าและระเบยบใหมเชนเดยวกบการเมองภายในประเทศ ในชวงระเบยบใหม

แมแนวนโยบายจะยงอยในแนวเปนกลางไมฝกใฝฝายใด แตกมทาทตอตานคอมมวนสต ท าใหความสมพนธกบจน

หยดชะงกไปและกลบมาใกลชดกบฝายตะวนตกมากขน

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 4.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายบรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงประชาธปไตยแบบชน าได

2. อธบายบรบททางการเมองยของอนโดนเซยในชวงเรมตนของยคระเบยบใหมได

3. อธบายนโยบายตางประเทศอนโดนเซยสมยสงครามเยนซงคาบเกยว 2 ชวงสมยนได

7

ความน า

เอเชยตะวนออกเฉยงใตในชวงทศวรรษ 1960 ไดรบผลกระทบรนแรงจากสงครามเยน (Cold War) ท

เขามาถงภมภาคนในชวงทศวรรษกอนหนานน อาเซยนเองไดรบการกอตงขนในชวงทกลาวไดวาสงครามเยนก าลง

“รอนแรง” สงสด ซงเหนไดจากการขยายความรนแรงของสงครามเวยดนามในชวงทศวรรษนน อยางไรกด ภายใต

บรรยากาศของความขดแยงในสงครามเยนประเทศตางๆ ในภมภาคเลอกทศทางการด าเนนนโยบายตางประเทศ

แตกตางกนไป อนโดนเซยเลอกแนวทางเปนกลางแบบไมฝกใฝฝายใด (Non-Alignment) มาโดยตลอด กระนนก

ตามบรบททางการเมองภายในของอนโดนเซยมการเปลยนแปลงส าคญในกลางทศวรรษ ท าใหทศทางนโยบาย

ตางประเทศในชวงครงแรกและชวงครงหลงของทศวรรษตางกนอยางมาก ผลกระทบส าคญทเกดขน คอ

อนโดนเซยซงยงยดมนในแนวทางเปนกลางแบบไมฝกใฝฝายใดไดหนมาสนบสนนความรวมมอใกลชดในระดบ

ภมภาค การเปลยนแปลงของบรบททางการเมองภายในของอนโดนเซยครงนเองทท าใหการกอตงอาเซยนใน ค.ศ.

1967 เกดขนได ตอนท 4.1 จะกลาวถงบรบททางการเมองภายในอนโดนเซยทงชวงครงแรกและครงหลงของ

ทศวรรษ 1960 รวมทงพฒนาการดานนโยบายตางประเทศของประเทศนในชวงทศวรรษดงกลาว

8

เรองท 4.1.1

อนโดนเซยภายใตระบอบประชาธปไตยแบบชน า

ลกษณะโดดเดนอยางหนงของบรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงครงแรกของทศวรรษ 1960 คอ

ความเกยวพนใกลชดระหวางบรบททางการเมองภายในและบรบททางการเมองภายนอก ดงนน แมวาเรองท 4.1.3

จะกลาวถงนโยบายตางประเทศของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1960 แตเรองท 4.1.1 ซงเปนเรองของบรบททาง

การเมองภายใน กจ าเปนตองพาดพงไปถงบรบททางภายนอก ณ ชวงเวลานนดวย

อนโดนเซยประกาศเอกราชจากเนเธอรแลนดในเดอนสงหาคม 1945 แตกตองตอสในสงครามกชาตอก

กวา 4 ปเนเธอรแลนดจงยอมมอบเอกราชใหในเดอนธนวาคม 19491 อนโดนเซยจดระเบยบการปกครองภายหลง

เอกราชในระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา แตกวาจะมการเลอกตงครงแรกกลวงถง ค.ศ. 1955 และไมนานนก

ระบบนกถกวพากษวจารณโจมตโดยประธานาธบดซการโนวาไมเหมาะสมกบลกษณะพนฐานดานสงคมและ

วฒนธรรมของอนโดนเซย ดงนน ในตน ค.ศ. 1957 ดวยการสนบสนนของกองทพ ซการโนกประกาศจดตง

“ระบอบประชาธปไตยแบบชน า” (Guided Democracy) ขน2

ซการโนอางวาระบอบประชาธปไตยแบบชน ามรากฐานอยท “หลกปญจศล” (Panchasila) หรอหลก 5

ประการทก าหนดใหเปนรากฐานของสาธารณรฐอนโดนเซย อนไดแก ความศรทธาในพระเจาสงสดองคเดยว

(Belief In One Supreme God) มนษยธรรมนยม (Humanism) ชาตนยม (Nationalism) อธปไตยแหงชาต

(National Sovereignty) และความยตธรรมทางสงคม (Social Justice) ลกษณะซงนกวชาการบางคนเหนวา

ส าคญทสดของหลกปญจศล คอ การงดเวนทจะกลาวถงศาสนาอสลามโดยตรง การงดเวนเชนนนเปนความตงใจท

จะใหประชากรจากทกศาสนาเขามายดถอหลกการน ประธานาธบดซการโนเปนผน าคนแรกทก าหนดหลกการน

ซงตอมาถกบรรจไวเปนสวนหนงของรฐธรรมนญอนโดนเซย3

1 ดสรปพฒนาการและเหตการณส าคญในชวงสมยอาณานคมและการตอสเพอเอกราชใน ธระ นช

เปยม. (2560). “หนวยท 5 การเมองการปกครองของสาธารณรฐอนโดนเซย”. ใน เอกสารการสอนชดวชา

การเมองการปกครองของประเทศในเอเชย. ฉบบปรบปรงครงท 2. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลย สโขทย

ธรรมาธราช. น. 5-14 - 5-25.

2 ดสาระรายละเอยดของชวงสมยนใน M.C. Ricklefs. (2008). A History of Modern Indonesia. Fourth

edition. Basingstoke: Palgrave Macmillan. pp. 294-321.

3 Clark D. Neher. (2010). Southeast Asia: Crossroads of the World. 2nd edition. DeKalb: Northern

Illinois University Press. p. 112.

9

ปญหาส าคญของการเมองอนโดนเซยชวงนน คอ สถาบนประชาธปไตยดจะไมสอดคลองกบวฒนธรรม

อนโดนเซยดงขออางของซการโน เพราะแบบแผนทางวฒนธรรมนใหความส าคญตอการมตวแทนทางการเมองหรอ

การรวมกลมทางการเมองนอยมาก นอกจากนน กยงเปนวฒนธรรมทขาดการมความไวเนอเชอใจ ซงจ าเปน

ส าหรบการท าใหระบอบประชาธปไตยงอกงามขนได ดวยเหตนพรรคการเมองจงมลกษณะทท าใหความเปน

อนหนงอนเดยวกนในชาตอนเปนความมงหวงส าคญสงสดของซการโนเสอมคลายลง กลาวคอ พรรคการเมองมได

ใหสนใจตอประเดนทางการเมองหรอการมตวแทนของกลมผลประโยชนตางๆ แตเกยวของอยกบตวบคคลผม

บทบาทโดดเดน ซงมงทการรกษาสถานะและต าแหนงระดบสงของตนไวเทานน4

ระบอบประชาธปไตยแบบชน าทซการโนประกาศจดตงขนในชวงปลายทศวรรษ 1950 จรงๆ แลวเปน

อ านาจนยมรปแบบหนง ซงมลกษณะเปนการผสมผสานกนอยางประหลาดของระเบยบวธการแบบจารตของ

หมบานอนโดนเซยในการตดสนใจโดยการปรกษาหารอ [Consultation หรอ “มสจาวาระห” (Musjawarah) ใน

ภาษาอนโดนเซย] เพอหาทางทจะใหมการตกลงกนโดยฉนทามต [Consensus หรอ “มฟากต” (Mufakat) ใน

ภาษาอนโดนเซย]5 กบรปแบบฟาสซสตของญปน (ทยดครองอนโดนเซยระหวางสงครามมหาเอเชยบรพา) และสจ

นยมเชงสงคม (Socialist Realism)6 ในบรบททางการเมองของอนโดนเซยขณะนนอ านาจนยมรปแบบนถกน ามา

เปนค าตอบใหแกความลมเหลวของการเมองแบบเลอกตงตามแนวทางของตะวนตก ซการโนแสดงความหยาม

เหยยดแนวทางน ซงเขาเรยกวา “ประชาธปไตย 50 + 1 เปอรเซนต” (คอการใชเสยงขางมากแบบปกต) อนเปน

ระบบทเขาเหนวาสรางความแตกแยกเปนฝกเปนฝาย7

ประชาธปไตยในแบบของซการโนจงลดบทบาทของพรรคการเมองโดยมไดยบเลกองคกรทางการเมอง

เหลานไปเลย กลมทางการเมองทเขามามบทบาทเพมมากขน คอ กลมเฉพาะ (Functional Groups) ในดานตางๆ

เชน กลมสตร ยวชน ชาวนา และอนๆ โดยเฉพาะอยางยงกองทพ มการสรางค าขวญทางอดมการณขนเพอท าให

ระบอบประชาธไตยแบบชน าดมคณปการตอการปฏวตโลกทน าโดย “ปากเสยงของประชาชน” ผมความโดดเดน

ไมเหมอนใคร คอ ซการโน

แมวาซการโนจะมบทบาทโดดเดนเปนศนยกลางทางการเมองในอนโดนเซยสมยนน แตจะเหนตอไปวา

พลวตทางการเมองของระบอบประชาธปไตยแบบชน ากลบเปนผลจากการแขงขนทเขมขนรนแรงยงขนทกท

ระหวาง 2 ขวทางการเมองซงเปนศตรทยากจะรอมชอมกนได คอ กองทพและพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย

4 Ibid. น. 113.

5 Ibid. แนวทางนตอมาไดกลายมาเปนสวนหนงของ “วถอาเซยน” (ASEAN Way) ดวย

6 M. C. Ricklefs et al. (2010). A New History of Southeast Asia. Basingstoke: Palgrave Macmilla. p.

380.

7 Neher. Southeast Asia: Crossroads of the World. p. 113.

10

(Partai Komunis Indonesia – PKI) สภาพเชนนไดกดดนใหซการโนตองละทงระบอบปกครองประชาธปไตย

แบบรฐสภาเพอหลกเลยงการยดอ านาจโดยทหารทมผน าส าคญในขณะนน คอ พลเอกอบดล ฮารส นาซตออน

(Abdul Haris Nasution)

ในบรรยากาศแหงกระแสความคดรนแรงทมมากขนขณะนน กจการของดตชไดถกโอนมาเปนของรฐ

และการบรหารกจการเหลานกถกยดครองโดยทหาร ท าใหกองทพอนโดนเซยกลายมาเปนพลงทางเศรษฐกจทโดด

เดนเปนเอกเทศนอกเหนอไปจากการผกขาดการใชก าลงทางทหาร PKI กเตบโตขยายตวอยางมากในชวงเดยวกนน

อยางนอยในแงของจ านวนสมาชกพรรคและแนวรวม แตกไมเคยประสบความส าเรจในการจดตงกองก าลงตดอาวธ

ของตนเองแมวา PKI จะสามารถแทรกซมเขาไปในกองทพ (โดยเฉพาะอยางยงกองทพอากาศ) ไดระดบหนงกตาม

ดงจะเหนตอไปวา ด ารทจะให PKI มก าลงตดอาวธของตนเองมสวนในการกอใหเกดวกฤตทน าไปสการลมสลาย

ของ PKI ในทสด เพราะเมอถงจดทตองใชก าลงตอกน ฝายกองทพกอยในสภาพทเหนอกวา PKI อยางมาก8

ในประเทศทเตมไปดวยความแตกตางดานภาษา ชาตพนธ วฒนธรรมและความคดทางการเมอง การ

แขงขนทางการเมองตงแตชวงของเสรนยมแหงระบบรฐสภามาจนถงสมยประชาธปไตยแบบชน า ไดกอใหเกดความ

ขดแยงและความเกลยดชงทรนแรงยงขนทกท โดยทความขดแยงและความเกลยดชงทรนแรงทสด กคอระหวาง

กองทพและ PKI ทไดกลาวแลวนนเอง

ความเปนศตรระหวางกองทพและ PKI กลาวไดวาสามารถสบยอนไปถง ค.ศ. 1948 เมอการกบฏโดย

คอมมวนสตและกลมฝายซายทมาดอน (Madiun) ในชวาตะวนออก ถกกองทพบกของฝายสาธารณรฐ (จดตงขน

ภายหลงการประกาศเอกราชในเดอนสงหาคม 1945) ปราบปรามอยางราบคาบ การสงหารนายพลส าคญๆ ของ

อนโดนเซยโดย “ขบวนการ 30 กนยายน” (จะกลาวถงตอไป) เชอกนวาเปนการ “แกแคน” ใหแกวรบรษของ

คอมมวนสตทเสยชวตในการกบฏครงนน โดยน ามอของกองทพ9 ความขดแยงเขมขนรนแรงยงขนในชวงทศวรรษ

1950 และตนทศวรรษตอมาเมอ PKI เปนคแขงทคกคามทาทายอ านาจของกองทพอนโดนเซยซงมไดมความเปน

อนหนงอนเดยวกนนก

พฒนาการส าคญในชวงน คอ ซการโนและ PKI เรมมความใกลชดกนมากขน เมอฝายกองทพเรมการ

รณรงคตอตานการด าเนนงานของคอมมวนสตในภมภาคตางๆ ทมหนวยก าลงของกองทพประจ าอย ซการโนกหน

มาขดขวางการด าเนนงานของฝายนายทหารทตอตานคอมมวนสตโดยพยายามเลกลมมาตรการตางๆ ทฝาย

กองทพใชเพอตอตาน PKI และหาทางเขามาควบคมการด าเนนงานทางการเมองของกองทพเขมงวดยงขน10

8 Ricklefs et al. Ibid. pp. 380-381.

9 Denis Warner. (1966). Reporting Southeast-Asia. Sydney: Angus and Robertson. p. 105. อยางไรก

ตาม จะเหนตอไปวา ยงไมมหลกฐานบงชชดเจนวา PKI คอตวการส าคญทสดในเหตการณครงน

10 Peter Polomka. (1971). Indonesia since Sukarno. Penguin Books. p. 62.

11

ความใกลชดระหวางซการโนกบ PKI กลาวไดวา เกยวของอยางส าคญกบความสอดคลองดานนโยบาย

ตางประเทศของทง 2 ฝาย แนวนโยบายของ PKI ตงแตชวงตนทศวรรษ 1960 คอ การพยายามสรางฐานก าลงของ

ตนดวยการเรยกรองความรสกชาตนยมมากกวาจะเนนอดมการณคอมมวนสต วธการปลกระดมความรสกรกชาตก

คอการเนนความรสกหวนเกรงจกรวรรดนยม ในแงนจงกลาวไดวา PKI สะทอนแนวคดของซการโนทใชยทธศาสตร

ตอตานจกรวรรดนยมเพอสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนในชาต (รวมทงเพอใหอนโดนเซยไดรบการยอมรบวา

เปนมหาอ านาจส าคญชาตหนงในโลก)11 ส าหรบ PKI ยทธศาสตรตอตานจกรวรรดนยมยงมนยส าคญทางการเมอง

ภายในประเทศ คอ เปนการตดก าลงสนบสนนทงดานวตถและดานก าลงใจแกคปรปกษส าคญทางการเมองของตน

คอ กองทพ (ตดโอกาสทกองทพจะไดรบการสนบสนนจากจกรวรรดนยมอนไดแก มหาอ านาจตะวนตก) รวมทง

เปนการตรงความสนใจของกองทพไวทการตอสทางภายนอก [โดยเฉพาะอยางยงระหวางการเรยกรองนวกน

ตะวนตกและการด าเนนนโยยายเผชญหนา (Konfrontasi) กบมาเลเซย] จนไมมโอกาสทจะมาคดหาวธการก าจด

กวาดลางคอมมวนสตในบานของตนเอง12

ยทธศาสตรทางการเมองของ PKI ไมใชการตอสดวยอาวธ แตอาศยการสรางเครอขายทางการเมองเพอ

เขามามอ านาจในแนวทาง “ประชาธปไตย” หากมการเลอกตงเกดขนหรอหากความพยายามของซการโนทจะน า

คอมมวนสตเขารวมรฐบาล (ตามสตรทางการเมองทเรยกยอๆ วา Nas-A-Kom อนเปนความพยายามทจะสราง

ความเปนอนหนงอนเดยวกนภายในชาตของพลง 3 ฝาย คอ พลงชาตนยม ศาสนา และคอมมวนสต) ประสบ

ความส าเรจ ยทธศาสตร “แนวรวม” ในลกษณะนของ PKI อาศยความเปนอนหนงอนเดยวกนกบซการโนใน

นโยบายตอตานจกรวรรดนยมเปนส าคญ

ในลกษณะหนงจงกลาวไดวา PKI เตบโตเขมแขงขนทงจากการปกปอง (จากการตอตานของกองทพ)

และอปถมภของซการโนโดยเฉพาะในการสรางเครอขายการจดตงและในการเปนกลมผกขาดการเรยกรองพลง

ชาตนยมจนเปนทยอมรบของชนชนน าทมใชคอมมวนสต ซงรวมไปถงบางสวนของกองทพ โดยทซการโนกดจะเหน

วา พลงฝายซายรวมทง PKI สมควรเปนผสบทอดการน าการปฏวตของอนโดนเซยตอจากตน13 จงพยายามลดทอน

อ านาจและความส าคญของกองทพ ดงจะเหนไดวากระทงระหวางการเรยกรองนวกนตะวนตกและการเผชญหนา

เพอ “บดขย” มาเลเซย (จะกลาวถงในภายหลง) บทบาทของกองทพทตองเผชญสงครามทไมอาจจะเอาชนะได

ดวยก าลงทหารกถกบดบงโดยการทตทมแตจะเสรมฐานะของซการโนและ PKI นอกจากนน ทส าคญคอ ในชวง

11 Ruth T. McVey. (1968). “Indonesian Communism and China”. in Tang Tsou (ed.). China in

Crisis, Volume 2: China’s Policies in Asia and America’s Alternatives. Chicago: The University of Chicago

Press. p. 374.

12 Ibid. pp. 374-375.

13 Ibid. pp. 376-377.

12

เวลาเดยวกนนความใกลชดกบจนและอทธพลของปกกงกเรมเขามามผลกระทบตอการเมองภายในของอนโดนเซย

โดยตรง ประเดนเรองนแสดงใหเหนความเกยวพนใกลชดระหวางการเมองภายในและการเมองระหวางประเทศ

บางสวนของความเกยวพนดงกลาวจะกลาวถงในเรองท 4.1.1 น แตอกบางสวนจะกลาวถงในเรองท 4.1.3 ทเปน

เรองนโยบายตางประเทศของอนโดนเซยในยคสงครามเยน

เมอนโยบายของอนโดนเซยหนไปในทางแขงกราวรนแรงมากขนในทางเดยวกบปกกงนน กลมตอตาน

คอมมวนสตหรอทตองการใหมการตกลงปญหากบมาเลเซยกถกโดดเดยวหรอกดกนไมใหมบทบาทส าคญ เมอถง

ชวงนกลาวไดวา ซการโนและ PKI ไดสรางลทธทางการเมองทไมวาฝายใดคดคานกเสยงทจะหมดอสรภาพ PKI

เรยกรองใหมการ “ปรบระบบ” รฐบาล บคคลตางๆ ทงในวงการเมองและทเปนปญญาชนตางกถกขมขคกคาม

และ/หรอถกบบใหพนจากต าแหนงหนาทของตน การไลลาฝายตอตานทางการเมองกลายมาเปนเรองปกตธรรมดา

ทเกดขนเปนประจ า สถานการณทางการเมองโดยรวมกเตมไปดวยความปนปวนโกลาหล มการออกมาเดนขบวนท

มผคนเขารวมจ านวนมากและการแสดงทาทในแนวทางปฏวตกนอยางเปนกจวตร14

อยางไรกตาม การใชค าขวญในแนวทางรนแรงเพอปลกกระแสชาตนยมไมสามารถจะท าใหประชาชน

ทองอมขนมาได เศรษฐกจอนโดนเซยขณะนนอยในสภาพใกลลมสลาย ผลของการเมองแนวรนแรงทบนทอนการ

วางแผนทางเศรษฐกจอยางแทจรงเหนไดจากแผนพฒนา 8 ปทจดท าขนใน ค.ศ. 1960 ซงประกอบดวย 17 ภาค

รวมกนเปนเอกสาร 8 เลม และขอความ 1945 วรรค เพอเปนสญลกษณการประกาศเอกราชเมอวนท 17 สงหาคม

1945 จาก ค.ศ. 1961 ถง ค.ศ. 1964 อตราเงนเฟออยทประมาณรอยละ 100 ตอป แตเมอถง ค.ศ. 1965 กขนไป

อยทระดบรอยละ 500 เปนอยางนอย ทงองคการดานศาสนาและกองทพตางสงสยและวตกกงวลเกยวกบการหน

เหไปในแนวทางรนแรงมากขนทกทเชนน โดยเชอวาหากในทสดแลวแนวทางเชนนสงผลให PKI ขนมามอ านาจ

พวกเขากจะเปนฝายทประสบเคราะหกรรม ฝายตอตานคอมมวนสตจงเรมตอบโตการรกคบหนาของ PKI และเมอ

ความรนแรงขยายตวมากขน PKI กกลบตกเปนฝายตงรบ ซงท าใหเหนวาฐานก าลงท PKI เคยอางเปนตวเลขไวนน

(ใน ค.ศ. 1964 PKI อางวามสมาชกถง 3 ลานคนกบอก 16 ลานคนในองคการสมทบตางๆ ทอยภายใตพรรค) มได

มแกนสารแทจรง

ทส าคญคอ การทซการโนน าพาประเทศเขาไปใกลชดกบจน ยอมมผลในทางเสรมสรางฐานะของ PKI

และสรางความกดดนอยางหนกแกกองทพอนโดนเซย ความเคลอนไหวส าคญทสดในเรองน คอการทซการโนโดย

การเรยกรองของ PKI ยอมรบทจะใหมการจดตง “กองก าลงท 5” (Fifth Force) นอกเหนอไปจากก าลง 3 เหลา

ทพและต ารวจ ดวยการตดอาวธใหแกใหแกชาวนาและกรรมกร ความเคลอนไหวครงนนบเปนการ “รกฆาต”

โดยตรงตอกองทพอนโดนเซย ซงคดคานเรองนอยางหนก ด ารนมาจากขอเสนอของนายกรฐมนตรโจว เอนไหล

(Zhou Enlai) แหงจนทใหอนโดนเซยจดตง “กองทพประชาชน” ขน และเปนสงท PKI เคยเรยกรองมาเปน

14 Ricklefs et al. Ibid. p.381.

13

เวลานานแลว15 ความเคลอนไหวดานการเมองภายในอนโดนเซยชวงนเกยวของใกลชดกบพฒนาการของ

สถานการณทางภายนอก จงกลาวไดวาสถานการณทงภายในและภายนอกขณะนนมสวนน าไปสเหตการณคนวนท

30 กนยายนตอกบชวงวนตอมาใน ค.ศ. 1965

เหตการณซงตอมาเรยกวา “เกสตาป” (Gestapu ค ายอในภาษาอนโดนเซยแปลวา “ขบวนการ 30

กนยายน”) น าไปสการลมสลายของระบอบประชาธปไตยแบบชน าของซการโน เหตการณน ซงเกดขนในคนวนท

30 กนยายนตอกบวนตอมาใน ค.ศ. 1965 ดงไดกลาวแลวนน มกเปนทเขาใจกนวาเปนความพยายามของ

คอมมวนสตทจะยดอ านาจการปกครอง อยางไรกตาม ความเคลอนไหวและการคบคดตางๆ มความซบซอนอยาง

มาก ตลอดจนมความสบสนของหลกฐานขอมลตางๆ เพราะมความพยายามทจะใหขอมลหลกฐานทถกบดเบอน

หรอขอทลหลกฐานเทจไปพรอมกนดวย จนท าใหเปนไปไมไดทความจรงทงหมดเกยวกบการวางแผนกอการครงน

จะเปนทปรากฏ ความเปนจรงเทาททราบคอ กลมผกอการ ซงเปนนายทหาร “หวกาวหนา” และไมพอใจกองทพ

มสายสมพนธกบ PKI โดยททงองคการสตรและยวชนของ PKI เขารวมในขบวนการนดวย16 ปฏบตการส าคญโดย

พวกกอการคอการสงหารนายพลส าคญของกองทพอนโดนเซย 6 คนและเจาหนาททางทหารอก 1 คน17

ผทรอดพนจากการสงหารครงนไปได คอ พลเอกนาซตออน และ พลตรซฮารโต ผบญชาการกองก าลง

ส ารองทางยทธศาสตร (KOSTRAD) ซงเปนหนวยก าลงชนหวกะทของกองทพอนโดนเซย ซฮารโตอาจจะมไดอยใน

บญชของนายทหารทจะถกก าจดตงแตแรก (แตขอมลบางแหลงกระบวาเขาเปนเปาสงหารคนส าคญ)18 ท าใหเขา

สามารถเขามาบงคบบญชากองทพบกเพอตอตานการรฐประหารและสามารถควบคมสถานการณไวไดภายในชว

ระยะเวลาอนสน19

15 Warner. Ibid. pp. 97-98.

16 Ricklefs et al. Ibid. p.382.

17 นายพลทง 6 คนทถกสงหารครงน ไดแก พลโท Achmad Yani (ผบญชาการทหารบกและมต าแหนง

เปนรฐมนตรในคณะรฐบาลดวย) พลตร R. Suprapto (รองผบญชาการทหารบกคนท 2) พลตร M. T. Harjono

(รองผ บญชาการทหารบกคนท 3) พลตร S. Parman (ผ ชวยผ บญชาการทหารบกคนท 1) พลจตวา D. I.

Pandjaitan (ผชวยผบญชาการทหารบกคนท 4) และพลจตวา Sutojo Siswomihardjo (นายทหารพระธรรมนญ)

Harold Crouch, The Army and Politics in Indonesia (Jakarta/Kuala Lumpur: Equinox Publishing, 2007), p. 99

18 Kishore Mahbubani and Jeffrey Sng. (2017). The ASEAN Miracle: A Catalyst for Peace.

Singapore: Ridge Books. p. 61.

19 ดรายละเอยดเพมเตมเกยวกบเหตการณนใน ธระ นชเปยม. เรองเดยวกน. น. 5-51 - 5-52.

14

ดงไดกลาวแลววาเราคงไมสามารถทราบความเปนจรงทงหมดเกยวกบเหตการณนไดตลอดไป ท าให

นกวเคราะหชาวอนโดนเซยมสมมตฐานและตความการพยายามกอการรฐประหารเมอวนท 30 กนยายนไปใน 3

แนวทางดวยกน แนวทางทหนงชวาการพยายามยดอ านาจเปนเรองภายในกองทพบกทวางแผนด าเนนการโดย

นายทหารระดบลางทมไดอยใตการครอบง าของอทธพลภายนอก แนวทางทสองซงมการเสนอขนมาเมอไมนานมา

นเหนวาซฮารโตมสวนในการวางแผนยดอ านาจ แนวทางทสามอนเปนแนวทางทเสนอโดยซฮารโตและผสนบสนน

เขาทเปนพวกอนรกษนยม ยนยนวาทหารทกอการกบฏสมคบกบซการโนและ PKI เพอสถาปนารฐสงคมนยมซงจะ

มซการโนเปนผน าอยางนอยในชวงแรก แนวทางการตความนถกใชเปนขออางส าหรบการเขนฆาในชวง 2 ป

หลงจากนน20

เมอซฮารโตขนมาคมอ านาจภายหลงเหตการณครงนน กองทพอนโดนเซยกเหนโอกาสทจะก าจดศตร

หลกของตน คอ PKI และกวาดลางอทธพลคอมมวนสตทไดแทรกซมอยในบางสวนของกองทพ PKI กลายเปน

พรรคการเมองนอกกฎหมาย ทส าคญคอ โดยอาศยการสนบสนนจากองคการหลกทางศาสนาและนกศกษาซงเปน

นกเคลอนไหว การเขนฆาสงหารทงผน าและสมาชกของ PKI อยางขนานใหญกเกดขนพรอมๆ กบทกองทพ

ด าเนนการก าจดกวาดลางคอมมวนสตและผฝกใฝลทธนในองคกรของตน เราคงไมอาจทราบไดวามผถกสงหารไป

ในครงนเปนจ านวนเทาใด แตกประมาณวาจ านวนผทเสยชวต ซงเปนผตองสงสยวาเปนคอมมวนสต คงอยในระดบ

ไมนอยกวา 500,000 คน นอกจากนนยงมอกเปนจ านวนหลายพนคนถกจบกมคมขง ทรมาณ และถกควบคมตว

โดยไมมการไตสวนเปนเวลาหลายป21

ดวยเหตทความผกพนกบพรรคการเมองมกจะเปนไปตามอตลกษณหรอแบบอยางทางศาสนาในชวา 2

แบบ คอ “ซานตร” (santri) อนเปนอตลกษณหรอแบบอยางของผทยดมนในหลกศาสนาอสลามอยางเครงครด

และ “อาบงงน” (abangan) อนไดแกผทมไดยดมนในแนวทางของศาสนาอยางเครงครด โดยทวไปคอมมวนสต

มอตลกษณแบบหลงน การเขนฆาทเกดขนในชวงนนจงเปนเรองของการทอาบงงนไดรบเคราะหกรรมจากน ามอ

ของซานตร22 นอกจากนน ชมชนคนเชอสายจนในอนโดนเซยกไดรบผลกระทบรนแรงในชวงนดวย เพราะชาว

อนโดนเซยจ านวนมากยงคงหวาดระแวงวา คนเชอสายจนในประเทศของตนจงรกภกดตอจนมากกวาอนโดนเซย23

ดงนน เมอเกดเหตการณความวนวายทางการเมองขนในประเทศนคนเชอสายจนกมกจะไดรบเคราะหกรรมเชนน

เสมอ อยางไรกด ผลส าคญทสดของเหตการณ 30 กนยายน คอ ระบอบประชาธปไตยแบบชน าของซการโนลม

สลายไปพรอมกบ PKI

20 Neher. Ibid. p. 114.

21 Ibid. และดเพมเตมใน Ricklefs et al. Ibid. pp. 382-383.

22 Riclefs et al. Ibid. p. 383.

23 Neher. Ibid. p. 114.

15

กจกรรม 4.1.1

หลกปญจศลทซการโนก าหนดขนประกอบดวยอะไรบาง

แนวตอบกจกรรม 4.1.1

หลกปญจศล คอ หลก 5 ประการทก าหนดใหเปนรากฐานของสาธารณรฐอนโดนเซย อนไดแก ความ

ศรทธาในพระเจาสงสดองคเดยว มนษยธรรมนยม ชาตนยม อธปไตยแหงชาต และความยตธรรมทางสงคม

16

เรองท 4.1.2 อนโดนเซยในยคเรมตนของ “ระเบยบใหม”

ภายหลงเหตการณนซการโนพยายามระดมมวลชนใหสนบสนนความเปนผน าของเขาอยางทเขามกจะใช

วธการนมาแลวในอดต แตเมอถงขณะนนการใชบคลกอนเปนทชนชอบของมวลชน (Charisma) ดจะไมม

ประสทธผลอกแลว ในชวงเวลาหลายเดอนหลงเหตการณซฮารโตเดนแผนไดเหนอกวาซการโนและผสนบสนนเขา

ครงแลวครงเลา เมอถง ค.ศ. 1966 ซฮารโตกสามารถคมอ านาจในประเทศไดอยางเปนผล โดยซการโนถกลดลงไป

เปนเพยงประธานาธบดโดยต าแหนงทไมมอ านาจแทจรงใดๆ ปตอมาซฮารโตกขนรกษาการในต าแหนงประธานธ

บด (Acting President) และขนด ารงต าแหนงอยางเปนทางการใน ค.ศ. 1968 เมอถงชวงนระบอบปกครองใหมใน

อนโดนเซยทเรยกวา “ระเบยบใหม” (New Order หรอ Orde Baru) ของซฮารโตกเขามาแทนทระบอบ

ประชาธปไตยแบบชน าของซการโนไดอยางเบดเสรจ ซการโน ซงมปญหาสขภาพมากอนหนานนชวระยะเวลาหนง

แลว ถงแกอนจกรรมเมอวนท 21 มถนายน 1970

การเปลยนผานจากระบอบประชาธปไตยแบบชน าไปส “ระเบยบใหม” ในชวงปลายทศวรรษ 1960 ม

นยส าคญไมแตเฉพาะตอการเมองภายในอนโดนเซยเทานน แตยงมผลตอพฒนาการความรวมมอในภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตดวย กลาวคอ การสนอ านาจของซการโนทด าเนนนโยบายตอตานมาเลเซยตงแตตนทศวรรษ

1960 (นอกเหนอไปจากปจจยอนๆ) เปนเงอนไขส าคญทท าใหการกอตงอาเซยนในเดอนสงหาคม 1967 เกดขนได

นอกจากน เราจะเหนตอไปวา แมกระแสพลงทางการเมองในอนโดนเซยมไดเหนพองกบการขยายความรวมมอใน

ภมภาค โดยเฉพาะในสวนทเกยวกบ “การเปดเสร” เพอขยายความรวมมอทางเศรษฐกจ แตการตดสนใจของซ

ฮารโตทจะยดถออาเซยนเปนหลก กเปนคณปการส าคญยงตอพฒนาการของอาเซยน โดยเฉพาะในชวงทศวรรษ

1980-1990

“ระเบยบใหม” ของซฮารโตนนเหนไดชดวา เปนอ านาจนยมทเปนเผดจการอกรปแบบหนง แต ซฮารโต

กตางไปจากผเผดจการในอกหลายประเทศ (รวมทงเมยนมาในชวงทอยภายใตเผดจการทหารเชนเดยวกบ

อนโดนเซย) ทสงเสรมการกนดอยดของประชาชนและการพฒนาประเทศจนท าใหอนโดนเซยเปนประเทศหนงใน

โลกก าลงพฒนาทประสบความส าเรจดานการพฒนาอยางมาก แมวาในทนเราจะมงความสนใจไปทบรบททาง

การเมองในประเทศน แตกตองย าวาความส าเรจดานเศรษฐกจเปนเงอนไขส าคญท าใหม “เสถยรภาพทาง

การเมอง” อยางนอยในแงทวา ชวงระยะสวนใหญของระเบยบใหมของซฮารโตแทบไมมความปนปวนวนวายทาง

การเมอง ยกเวนความรนแรงในชวงเรมตนและปลายสมยนเทานน ความเขมแขงและการมเสถยรภาพใน

อนโดนเซย ซงเปนประเทศใหญทสดในอาเซยน ยอมสงผลในทางบวกตอความเขมแขงและความกาวหนาของ

อาเซยนในดานความรวมมออกทอดหนง โดยเฉพาะในชวงทศวรรษ 1980-1990 ดงกลาวแลว

17

ชวงสมยทซฮารโตมอ านาจในอนโดนเซยยาวนานถงประมาณ 3 ทศวรรษ ดงนน การศกษาเรองราวของ

สมยนจงสามารถแบงไดเปนหลายชวงดวยกน ตวอยางเชน เอม. ซ. รเคลฟส (M. C. Ricklefs) แบงสมยของซฮาร

โตเปน 3 ชวง คอ ชวงของ “การสรางระเบยบใหม ค.ศ. 1965-75” (Creating the New Order 1965-75)24 ชวง

ตอมาเปนชวง “ระเบยบใหมเมอรงเรองสดสด ค.ศ. 1976-88” (The New Order at Its Peak 1976-88)25 และ

ชวงสดทาย คอ ชวงของ “การทาทาย วกฤต และการลมสลายของระเบยบใหม ค.ศ. 1989-9826

อยางไรกด ในทนเราแบงชวงของบรบททางการเมองในอนโดนเซยเปน 4 ชวงทศวรรษดวยกนตงแตชวง

ทศวรรษ 1960 ดงนน ชวงทซฮารโตมอ านาจจงคาบเกยวตงแตประมาณ ค.ศ. 1967 จนถงปลายทศวรรษ 1990

บรบททางการเมองของอนโดนเซยทเปนเนอหาสาระส าคญของหนวยนจงอยทชวง “ระเบยบใหม” นเอง โดยท

เรองท 4.1.2 นจะกลาวถงชวงเรมตนของระเบยบใหมตงแตประมาณปลายทศวรรษ 1960 จนถงตนทศวรรษตอมา

สวนบรบททางการเมองในชวงทศวรรษ 1970-1990 จะเปนเนอหาสาระของตอนท 2-4

ระเบยบใหมของซฮารโตควบคมอนโดนเซยไวไดอยางมนคงตงแตตนทศวรรษ 1970 เขาอาศยทงกองทพ

และการสรางฐานสนบสนนทางการเมองในการค าจนระบอบปกครองของเขา การด าเนนงานส าคญในการสราง

ฐานสนบสนนทางการเมอง คอ การสลายระบบพรรคการเมองทมมากอนหนานน พรรคการเมองทยงคงอยโดยมได

ถกก าหนดใหเปนพรรคการเมองนอกกฎหมายเหมอนเชน PKI ถกยบรวมกนเปน 2 พรรคใหญในชวง ค.ศ. 1967-

1971 พรรคการเมองทมไดเปนพรรคแนวศาสนาอสลาม เชน พรรคชาตนยม (PNI) พรรคคาทอลก (Catholic

Party) และพรรคมรบา (Murba Party) ซงเปนพรรคการเมองแนวสงคมนยม ถกน ามารวมกนเปนพรรค

ประชาธปไตยอนโดนเซย (Indonesian Democratic Party – PDI) สวนพรรคการเมองแนวศาสนาอสลามกถก

น ามารวมเปนพรรคซงมชอทมความหมายกลางๆ โดยมไดบงบอกวาเปนพรรคการเมองแนวศาสนาอสลาม คอ

พรรคสหพฒนาการ (United Development Party – PPP) พรรคทรวมกนเปน 2 พรรคนเทานนทไดรบอนญาต

ใหแขงขนในการเลอกตงกบพรรครฐบาล (จะกลาวถงตอไป) ได27

การรวมพรรคการเมองทมความแตกตางหลากหลายอยางมาก (การด าเนนงานในลกษณะนรวมไปถง

การก าจดกวาดลางบคคลและอทธพลทไมพงปรารถนาในพรรคตางๆ ดวย) ใชวาจะด าเนนการไดโดยงาย ในหลาย

เขตพนททหารตองใชการบงคบ โดยทผน าพรรคในทองถนบางคนถกขวาจะประสบชะตากรรมแบบพวก

24 Ricklefs. Ibid. pp. 322-342.

25 Ibid. pp. 344-362. 26 Ibid. pp. 363-381.

27 Adrian Vickers. (2013). A History of Modern Indonesia. Second edition. Cambridge: Cambridge

University Press. p. 167.

18

คอมมวนสตหากไมยอมเดนตามแนวทางทรฐก าหนด28 ผลส าคญทเกดขนจากการรวมพรรคการเมองตางๆ เขา

ดวยกนเปน 2 พรรคใหญๆ ดงกลาว คอ ท าใหเปนการยากทจะควบคมกนภายในได ซงสงผลอกทอดหนงในการท า

ใหพรรคการเมองไมมพลงในการด าเนนงานทางการเมองไดอยางมประสทธผล

ในขณะเดยวกนนน กองทพไดสรางพรรคหรอกลมทางการเมองของตนเองขนมาเรยกวา “โกลการ”

(Golkar) ซงเปนชอยอในภาษาอนโดนเซย “โกลองงน การยา” (Golongan Karya) รากฐานของ Golkar คอ กลม

เฉพาะตางๆ ดงนน Golkar จรงๆ แลวจงเปนองคการทรวมกลมตางๆ เหลานไวดวยกน จงไมนาจะถอวาเปนพรรค

การเมองพรรคหนง กลมส าคญกลมหนง คอ กลมขาราชการฝายพลเรอน คนเหลานตองแสดงความจงรกภกดตอ

Golkar ไมใชพรรคการเมองทเคยมความเกยวของผกพนอยเดม ท าใหเครอขายและอทธพลทพรรคการเมองตางๆ

เคยมอยเหนอระบบราชการพลเรอนถกท าลายลง กลมส าคญอกกลมหนงไดแกกองทพนนเอง ซงมบทบาท

กวางขวางตามแนวทาง “ภารกจ 2 ดาน” ของกองทพ (จะกลาวถงตอไป) อยแลว การเขารวมใน Golkar สราง

ความชอบธรรมใหแกนายทหารทเขาไปมบทบาทเชนนนในสวนตางๆ ของสงคม กองทพไดรบหลกประกนวาจะมท

นงในรฐสภาจ านวนหนง29 ตลอดชวง 3 ทศวรรษของระเบยบใหม Golkar ครอบง าการเลอกตงทกครง และเปน

ฐานสนบสนนทางการเมองส าคญใหแกระบอบปกครอง

โดยอาศย Golkar เปนกลไกส าคญท าใหซฮารโตไดรบเลอกเปนประธานาธบดถง 6 ครง (ไมนบการไดรบ

เลอกครงแรกใน ค.ศ. 1968) คอ ใน ค.ศ. 1973, 1978, 1983, 1988, 1993 และ 1998 การไดรบเลอกเปน

ประธานาธบดภายใตระเบยบใหมมใชการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน (การเลอกตงเชนนนมขนเมอตนทศวรรษ

2000 นเอง) แตเปนการเลอกโดยสภาทปรกษาประชาชน [People’s Consultative Assembly หรอ “มาเจลส

เปอรมสยาวาราตน รกยต” (Majelis Permusyawaratan Rakyat) เรยกยอๆ มา MPR] ซงมาจากทงการเลอกตง

และแตงตง ในการเลอกซฮารโตเปนประธานาธบดแตละครง MPR ลงคะแนนเสยงเปนฉนทามตทกครง องคการน

โดยหลกการแลวเปนสภานตบญญตแหงชาต แตในทางปฏบตมกจะมองกนวาเปนเพยง “ตรายาง” ใหแกนโยบาย

ของซฮารโตเทานน

“ดวยการใชขอบงคบซงบญญตโดย MPR เพอควบคมก ากบตนเองขององคกรน ซฮารโต

จดการให MPR ประกอบดวยผทอยใตการอปถมภซงควบคมได และไมยอมใหนกการเมอง

อสระเขามาเปนสมาชก ดวยการใหสมาชกภาพแกปญญาชนส าคญๆ และบรรณาธการสอ

ททรงอทธพล เขากผกพนคนเหลานเขากบระบบอยางแนนแฟน และเปนการสราง

หลกประกนวาการวพากษวจารณโดยคนพวกนจะถกตความวา เปนการตสองหนา

แมกระทงสมาชกทมาจากการเลอกตงของสภาสงสดแหงนกยงไมอาจเขามามทนงในสภา

28 Ibid.

29 Ibid. p. 166.

19

ไดหากมไดผานการ “ตรวจสอบ” เสยกอน กระบวนการเชนนเปนหลกประกนวา การ

เลอกประธานาธบดมไดเปนอะไรมากไปกวาการแสดงทไดมการก ากบและจดเตรยมไวแลว

เปนอยางด โดยทฉากสดทายกเปนบทสรปทก าหนดไวแลวเทานน”30

ไดกลาวแลววาภายใตระเบยบใหมกองทพอนโดนเซยเขาไปมบทบาทในแทบจะทกดานของสงคมโดยม

การก าหนดใหกองทพม “ภารกจ 2 ดาน” [dual function หรอ “ทวฟงซ” (Dwi Fungsi)] นนคอ เปนการผนวก

ภารกจดานความมนคงแหงชาตเขากบการด าเนนงานดานอนๆ ในสงคม รวมทงดานการพฒนาเศรษฐกจ ความมง

หมายของการใชแนวทางนส าหรบกองทพกคอ เพอแสดงวากองทพมบทบาทไมเพยงแตในดานความมนคงแหงชาต

เทานน แตยงรวมไปถงดานการพฒนาประเทศดวย31 กองทพด าเนนบทบาทเชนนมาตงแตชวงปลายทศวรรษ

1960 และตอมาใน ค.ศ. 1978 MPR กใหการยอมรบการม “ภารกจ 2 ดาน” ของกองทพเปนทางการ ในทาง

การเมองเราอาจกลาวไดวาการก าหนดใหกองทพมบทบาทเชนนนเปนวธการสรางความชอบธรรมใหแกการเขามา

มบทบาทของกองทพทงในดานการเมองภายในและการเมองระหวางประเทศนนเอง32

นายทหารมต าแหนงส าคญในหนวยงานและกจการของรฐทกระดบตงแตระดบชาตไปจนถงระดบจงหวด

และอ าเภอ แตการเขาไปมบทบาทของกองทพกรวมไปถงการเขามาควบคมจนถงกดขทางการเมองดวย การแสดง

การตอตานทงมวลถกปดกนและปราบปราม การด าเนนงานของรฐในลกษณะนถกเหนยวรงไวไดโดยขอจ ากดของ

ระบบราชการทไรประสทธภาพเทานน กองทพไมมความเมตตาสงสารใดๆ เมอด าเนนการปดสอสงพมพและจบกม

คมขง ทรมาณ หรอแมกระทงฆาตกรรมปรปกษทางการเมอง การใชความรนแรงโดยระบอบปกครองด าเนนไป

อยางแทบไมถกเหนยวรงโดยเฉพาะในดนแดนรอบนอก คอ อาเจะห ตมอรตะวนออก (จะกลาวถงเรองนในเรองท

4.2.2) และปาปว ซงในขณะนนยงเรยกวาอเรยนจายา (Irian Jaya) ดนแดนเหลานเปนเขตพนทซงมกระแสความ

ตองการแยกตวเปนอสระและการตอตานแบบกองโจรปรากฏอย33 การกดขและปราบปราม รวมทงปญหา

คอรปชนของระบอบปกครองทปรากฏชดยงขนทกท เปนปจจยส าคญทมสวนในการบนทอนความชอบธรรมของ

ระบอบนเมอเวลาผานไป

30 Michael J. R. Vatikiotis. (1998). Indonesian Politics under Suharto: The Rise and Fall of the New

Order. Third edition. London and New York: Routledge. p. 104.

31 ดประเดนเรอง “ภารกจ 2 ดาน” ใน Ibid. pp. 60-91.

32 Neher. Ibid. p. 115.

33 Vickers. Ibid. pp. 185-186.

20

กจกรรม 4.1.2

ระเบยบใหมของซฮารโตเปนเผดจการรปแบบหนง แตลกษณะส าคญของระบอบปกครองซฮารโตคอ

อะไร

แนวตอบกจกรรม 4.1.2

ในฐานะผน าอ านาจนยมแบบเผดจการซฮารโตตางไปจากผเผดจการในอกหลายประเทศตรงทสงเสรม

การกนดอยดของประชาชนและการพฒนาประเทศจนท าใหอนโดนเซยเปนประเทศหนงในโลกก าลงพฒนาท

ประสบความส าเรจดานการพฒนาอยางมาก ความส าเรจดานเศรษฐกจเปนเงอนไขส าคญท าใหม “เสถยรภาพทาง

การเมอง” อยางนอยในแงทวา ชวงระยะสวนใหญของชวงสมยของเขาแทบจะไมมความปนปวนวนวายทาง

การเมอง ยกเวนความรนแรงในชวงเรมตนและปลายสมยนเทานน ความเขมแขงและการมเสถยรภาพใน

อนโดนเซย ซงเปนประเทศใหญทสดในอาเซยน ยอมสงผลในทางบวกตอพฒนาการของอาเซยนดวยโดยเฉพาะ

ในชวงทศวรรษ 1980-1990

21

เรองท 4.1.3

นโยบายตางประเทศอนโดนเซยในยคสงครามเยน

สงครามเยนเปนความขดแยงทางการเมองและอดมการณทเรมในยโรปเมอสนสงครามโลกครงท 2 และ

ขยายมาถงเอเชยและเอเชยตะวนออกเฉยงใตเมอสนทศวรรษ 1940 สงครามเยนมสวนท าใหมหาอ านาจตะวนตก

โดยเฉพาะสหรฐอเมรกา กดดนใหเนเธอรแลนดยอมมอบเอกราชใหแกอนโดนเซย เมอสงครามเยนสงผลกระทบตอ

เอเชยตะวนออกเฉยงใตในแงของการแบงภมภาคนออกเปน 2 ขวอดมการณ คอ คายโลกเสร (Free World) และ

คายสงคมนยมทมสหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยตเปนผน า ตามล าดบ อนโดนเซยกเปนหนงในประเทศในภมภาค

ทเลอกแนวทางเปนกลางแบบไมฝกใฝฝายใด (Non-Alignment) ในสงครามเยน (อก 2 ประเทศในภมภาคทเลอก

แนวทางนอยางชดเจนเชนกน คอ กมพชาและเมยนมา) อนโดนเซยมบทบาทโดดเดนในการจดประชมกลมประเทศ

เอเชย-แอฟรกา (Asian-African Conference) ทเมองบนดง (Bandung) ในชวาตะวนตกเมอเดอนเมษายน 1955

การประชมครงนเปนจดเรมตนของขบวนการไมฝกใฝฝายใด (Non-Aligned Movement: NAM) ซงจะมการ

จดตงขนอยางเปนทางการใน ค.ศ. 1961

การประชมทบนดงสงเสรมสถานะของอนโดนเซยใหโดดเดนในการเมองระหวางประเทศ และสถานะ

ของผน าประเทศขณะนน คอ ซการโน กไดรบการเสรมสงใหโดดเดนทงในทางการเมองภายในและตางประเทศ

การเมองภายในและนโยบายตางประเทศของอนโดนเซยจงเกยวพนกนอยางใกลชดดงกลาวแลว เรองท 4.1.3 นจะ

มงความสนใจไปทนโยบายตางประเทศอนโดนเซยตงแตประมาณปลายทศวรรษ 1950 ตอเนองมาจนถงชวงเรมตน

ของ “ระเบยบใหม” ในประเทศน โดยจะย าใหเหนวา การเปลยนผานดานการเมองภายในประเทศจากระบอบ

ประชาธปไตยแบบชน าไปสระเบยบใหมภายใตซฮารโต สงผลส าคญตอการเมองในภมภาค นนคอ เปนปจจยหลก

ประการหนงทท าใหการกอตงอาเซยนเกดขนได

ตงแตชวงปลายทศวรรษ 1950 นโยบายเปนกลางแบบไมฝกใฝฝายใดของอนโดนเซยเรมเปลยนไปส

แนวทางตอตานจกรวรรดนยม (Anti-Imperialism) รนแรงยงขน สาเหตประการหนงคอ ผน าอนโดนเซยเชอวา

มหาอ านาจตะวนตกใหการสนบสนนการกอการกบฏของทหารในสมาตรา ค.ศ. 1958 นอกจากนน นโยบาย

ตอตานจกรวรรดนยมยงมมตส าคญดานการเมองภายใน คอการปลกกระแสความรกชาตเพอสรางความเปน

อนหนงอนเดยวกนในชาต โดยอาศยนโยบายนโดยทงซการโนและ PKI ตงแตชวงตนทศวรรษ 1960 นโยบาย

ตางประเทศอนโดนเซยจงโนมเอยงไปในทางแขงกราวรนแรงยงขน การด าเนนงานส าคญในแนวทางนคอการขจด

อทธพลของดตชใหหมดไปจากอนโดนเซยดวยการเรยกรองนวกนตะวนตก (West New Guinea) [หรอทชาว

อนโดนเซยเรยกวา “อเรยน บารต” (Irian Barat) หรอ “อเรยนจายา” ปจจบนคอจงหวดปาปว (Papua)] ท

เนเธอรแลนดยงคงยดครองอยหลงจากอนโดนเซยไดรบเอกราชอยางเปนทางการแลว กลบคนมา อยางไรกด แมวา

22

การรณรงคเรองนจะประสบความส าเรจโดยไดดนแดนนกลบคนมาแลวในชวง ค.ศ. 1961-1962 แตผน า

อนโดนเซยกกลบน าพาประเทศเขาสทศทางการตอตานจกรวรรดนยมอยางรนแรงยงขน34

เมอถงชวงนซการโนเหนวาโลกประกอบดวยพลง 2 สวน ไดแก “พลงเกดใหม” (Newly Emerging

Forces) และ “พลงดงเดม” (Old Established Forces) การด าเนนนโยบายเปนกลางแบบไมฝกใฝฝายใดเทานน

เปนไปไมไดในสภาวการณเชนน “...การไมฝกใฝฝายใดจะตองตอตานจกรวรรดนยม ถาหากไมตอตานจกรวรรด

นยมกเทากบวามการฝกใฝแลวในสภาพความเปนจรง เพราะเปนการเขาขางจกรวรรดนยม...”35 แมทาทเชนนจะ

เกยวของกบทงความหวนเกรงการขยายตวของจกรวรรดนยม ทงในกรณการกบฏในสมตราและด ารทจะใหมการ

กอตงประเทศมาเลเซย (จะกลาวถงตอไป) และการเมองภายในของอนโดนเซยเอง แตกยงมปจจยส าคญอก

ประการหนงเขามาเกยวของในเรองนดวย นนคอ บทบาทของจนทก าลงด าเนนนโยบายตอตานจกรงรรดนยมอยาง

รนแรงเชนเดยวกน

จนด าเนนนโยบายในแนวทางนพรอมๆ ไปกบการพยายามขยายอทธพลของตนในกลมชาตโลกทสาม

(Third World) ในขณะนน ความสอดคลองระหวางทาทตอตานจกรวรรดนยมของจนและอนโดนเซยกลาวไดวา

เปนปจจยส าคญตอการพฒนาความสมพนธปกกง-จาการตาในชวง ค.ศ. 1964-1965 จากสมพนธภาพนเองจนก

เกอบจะประสบความส าเรจในการสราง “แกนตอตานจกรวรรดนยม” (Ant-Imperialist Axis) และขยายอทธพล

จนเขามาในเอเชยตะวนออกเฉยงใตหากไมมกรณ “30 กนยายน” เกดขนเสยกอน

นโยบายของจนในชวงน คอการสราง “แนวรวม” (United Front) กบชาตในภมภาคทไมไดอยภายใต

ระบบพนธมตรตะวนตกนอกเหนอไปจากความผกพนทมอยกบขบวนการคอมมวนสตบางสวนอยแลว ขณะนน

ความขดแยงจน-โซเวยตเรมกอตว ดงนน จนจงมศตรหลกเพมจากเดม คอ สหรฐอเมรกา มาเปนการเผชญหนากบ

ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยต ความหวนเกรงการถกปดลอมและโดดเดยวท าใหจนพยายามทจะขจดหรอกด

กนอทธพลของ 2 อภมหาอ านาจนใหพนจากเอเชยตะวนออกเฉยงใตทฝายสหรฐใชเปนแนวปดลอมจนอยแลว

ความหวนเกรงการขยายอทธพลโซเวยตในภมภาคนซงจะท าใหจนอยในภาวะโดดเดยวยงขน ไดน าไปสการแขงขน

ทางการทตครงส าคญ

ประธานาธบดหลวสาวฉ (Liu Shao-qi) ของจนเดนทางไปเยอนอนโดนเซย เมยนมา เวยดนามเหนอ

(ในขณะนนเวยดนามยงแบงเปน 2 ประเทศ คอ เวยดนามเหนอและเวยดนามใต) และกมพชา ใน ค.ศ. 1963

หลงจากทรฐมนตรกลาโหมโซเวยตเพงจะเดนทางมาเยอนเอเชยตะวนออกเฉยงใตเชนเดยวกน ความมงหมายของ

ปกกงมไดอยทการแขงขนกบสหภาพโซเวยตเทานน การรกทางการทตของจนเกดขนในชวงทคอมมวนสต

34 J. A. C. Mackie. (1974). Konfrontasi: The Indonesia-Malaysia Dispute 1963-1966. Kula Lumpur:

Oxford University Press. pp. 94-96.

35 อางใน Ibid. p. 97.

23

ก าลงขยายสงครามในเวยดนาม ในลาวการสรบยงด าเนนอยตลอดชวงปนนพรอมๆ กบทกมพชามแนวนโยบายท

“ไมฝกใฝฝายใด” มากยงขน ซงในทางปฏบตหมายถงการเพมความใกลชดกบจน ทส าคญคอ สถานการณใน

ดนแดนภาคพนสมทรของเอเชยตะวนออกเฉยงใตเพมความตงเครยดจากการเผชญหนาระหวางอนโดนเซยกบ

มาเลเซย อนเปนสถานการณทมบรรยากาศของ “การตอตานจกรวรรดนยม” อยางเดนชด

ชาตทเปนความสนใจหลกของทงสหรฐอเมรกา สหภาพโซเวยต และจน คอ อนโดนเซย ซงตงอยในจด

ยทธศาสตร (ควบคมเสนทางการตดตอระหวางตะวนออกกลาง/มหาสมทรอนเดยและมหาสมทรแปซฟก) และม

ทรพยากรตลอดจนศกยภาพทางอ านาจสงกวาชาตใดๆ ในภมภาค เปาหมายของจน คอบอนท าลายสถานะทาง

อ านาจของสหรฐอเมรกา และเกอหนนพรรคคอมมวนสตในดนแดนสวนน กลาวคอ “ปกกงเชอวาพรรค

คอมมวนสตตางๆ จะไดประโยชนจากนโยบายตอตานจกรวรรดนยมของตนหากพรรคเหลานพฒนาการจดตงท

เขมแขงและใหการสนบสนนกระแสความรสกชาตนยมทตอตานตะวนตกอยางเขมแขง”36

สถานการณทางการเมองภายในอนโดนเซยมสวนอยางส าคญในการผลกดนใหซการโนหนมาใกลชดกบ

จนทงทโดยพนฐานแลวชาวอนโดนเซยมภาพพจนเกยวกบจนทคอนไปในทางลบ อนเปนผลสวนหนงมาจากปญหา

ชาวจนโพนทะเล37 เหตการณส าคญประการหนงทเกอหนนทาทตอตานจกรพรรดนยมของอนโดนเซยทไดกลาวถง

แลว คอ การกอการกบฏรายแรงในสมาตราใน ค.ศ. 1958 สหรฐอเมรกาดจะมทาทสนบสนนฝายกบฏในชวงแรก

ในขณะทปกกงใหทงการสนบสนนทางการเมองและสนเชอมลคา 11 ลานดอลลารสหรฐแกซการโน วกฤตการณ

ครงนจะมผลตอภาพลกษณและความเขาใจของซการโนทมตอมหาอ านาจ 2 ชาตนในเวลาตอมาอยางมาก38

ในสวนของความสมพนธกบสหภาพโซเวยต แมอภมหาอ านาจชาตนในขณะนนจะใหความชวยเหลอทง

ทางเศรษฐกจและทางทหารแกอนโดนเซยเปนจ านวนมากตงแตชวงครงหลงของทศวรรษ 1950 [ซการโนเดนทาง

ไปเยอนมอสโกในเดอนกนยายน 1956 และนกตา ครสชอฟ (Nikita Khrushchev) ผน าสหภาพโซเวยตกเดนทาง

มาเยอนจาการตาในเดอนกมภาพนธ 1960] แตความชวยเหลอโดยเฉพาะทางทหารจากสหภาพโซเวยตกลบไปตก

อยแกกองทพอนโดนเซย39 ซงเปนศตรทเขมแขงทสดของ PKI ดวยเหตน ไมเพยงแต PKI จะผดหวงกบนโยบายโซ

เวยตเทานน แตซการโนกเรมหมางเมนกบมอสโก เมอฝายหลงนไมสนบสนนการรณรงคตอตานมาเลเซยท

กลายเปนนโยบายส าคญของผน าอนโดนเซยในเวลาตอมา

36 David Mozingo. Ibid. p. 333.

37 McVey. Ibid. pp. 357-359.

38 Mozingo. Ibid. p. 335.

39 Justus van der Kroef. (1975) “Soviet and Chinese Influence in Indonesia”. in Alvin Z. Rubinstein

(ed.). Soviet and Chinese Influence in the Third Word. New York: Praeger Publishers. pp. 54-55

24

ดงนน ตงแตประมาณ ค.ศ. 1962-1963 ทงซการโนและ PKI กมทาททางนโยบายทเอนเอยงไปในทางจน

มากขน ผน า PKI คอ ด. เอน. ไอดต (D. N. Aidit) เดนทางไปเยอนปกกงในเดอนกนยายน 1963 หลงจากนน

“แนวทางเหมา” ของเขากปรากฏชด40 พรอมกบทความแปลกแยกระหวางมอสโกกบ PKI กเพมมากขนทงดวย

สาเหตทสหภาพโซเวยตมงความสนใจและความชวยเหลอทางทหารไปทกองทพอนโดนเซยมากกวา PKI และการท

ผน าโซเวยตมงท าความเขาใจเพอลดความตงเครยดกบสหรฐอเมรกาขณะท PKI มนโยบายตอตานจกรวรรดนยม

สหรฐอยางรนแรง41 ในชวงเวลาเดยวกนนซการโนกผกพนแนวนโยบายตางประเทศอนโดนเซยเขากบแนวทางของ

จนมากขนทกท โดยเฉพาะอยางยงดวยการสนบสนนการรกทางการทตของปกกงในกลมประเทศเอเชยและ

แอฟรกา ซงมจดมงหมายเพอกดกนหรอลดอทธพลของสหภาพโซเวยต

“นโยบายเผชญหนา” (Confrontation หรอ “คอนฟรอนตาซ” (Konfrontasi) ในภาษาอนโดนเซย] เพอ

“บดขย” มาเลเซยของซการโนดจะตอบสนองเปาหมายทางการทตโดยรวมของปกกงในชวงน นโยบายนเรมขนใน

ค.ศ. 1963 เมอมการกอตงประเทศมาเลเซย ซงประกอบดวยดนแดนคาบสมทรมลายและซาราวคและซาบาห

(หรอบอรเนยวเหนอ) บนเกาะบอรเนยว และสงคโปร (ถกขบออกจากมาเลเซยในเดอนสงหาคม 1965) ทาทของซ

การโนทมตอการกอตงมาเลเซยเกยวของกบปจจยหลายประการ42 แตทส าคญกคอ ซการโนเหนวา มาเลเซยเปน

เพยงฉากหนาหรอเครองมอในการขยายอ านาจของจกรวรรดนยมเขามาในดนแดนสวนนของเอเชยตะวนออกเฉยง

ใต ซงเปนทงจดยทธศาสตรส าคญและอดมไปดวยทรพยากร โดยเฉพาะน ามน ในแงนนโยบายเผชญหนากบ

มาเลเซยจงกลาวไดวาเปนปฏบตการตามนโยบายตอตานจกรวรรดนยมของอนโดนเซยนนเอง นโยบายนไม

เพยงแตมนยส าคญดานการเมองภายในอนโดนเซยดงกลาวแลวเทานน แตในขณะเดยวกนกมความส าคญตอการ

ทตจนอยางมากดวย

ผลส าคญประการหนงของนโยบายเผชญหนาซงตอบสนองการทตจนขณะนน คอนโยบายนโนมน าใหจน

และอนโดนเซยใกลชดกนยงขน พรอมๆ กบโดดเดยวอนโดนเซยจากมหาอ านาจตะวนตก โดยเฉพาะอยางยง

องกฤษและสหรฐอเมรกา เพราะมหาอ านาจ 2 ชาตนใหการสนบสนนมาเลเซยขณะทปกกงใหการสนบสนน

อนโดนเซย นอกจากน นโยบายนยงบอนท าลายความสมพนธระหวางสหภาพโซเวยตกบอนโดนเซยดวยเพราะ

มอสโกทเรมเหนความเขาใจใกลชดระหวางจาการตากบปกกงยอมลงเลทจะใหความชวยเหลอแกอนโดนเซยในการ

บดขยมาเลเซย อนจะมผลในทางท าลายผลประโยชนของสหภาพโซเวยตในการผอนคลายความตงเครยดกบ

สหรฐอเมรกาไปในขณะเดยวกนดวย43

40 Ibid. pp. 60-61.

41 McVey. Ibid. pp. 375-377.

42 โปรดด Mackie. Ibid.

43 Mozingo. Ibid. pp. 336-337.

25

มาถงชวงนกลาวไดวาซการโนไดน าประเทศเขาสสภาพทผน าอนโดนเซยเรยกวา “ด ารงชวตอยอยาง

อนตราย” [Living Dangerously ตามหวขอสนทรพจนเนองในวนเฉลมฉลองการไดรบเอกราชชอ “ปแหงการ

ด ารงชวตอยอยางอนตราย” (A Year of Living Dangerously)]44 เรมดวยการตดสนใจลาออกจากองคการ

สหประชาชาตในชวงตน ค.ศ. 1965 (ไมเคยมชาตใดท าเชนนมากอนหรอหลงจากนน) โดยอางเหตทมาเลเซยเขาไป

มทนงในคณะมนตรความมนคงขององคการน จากนนนโยบายตอตานจกรวรรดนยมของเขากด าเนนไปอยางแขง

กราวรนแรงเตมท โดยเฉพาะความสมพนธกบสหรฐอเมรกาตกต าถงทสด และสงทตอมาเรยกกนวา “แกนปกกง-

จาการตา” (Beijing-Jakarta Axis) กเรมปรากฏเปนรปเปนรางชดเจน

เปนไปไดวาในชวงทสงครามเวยดนามก าลงขยายตวในชวง ค.ศ. 1965 นน จนและอนโดนเซยไดตกลง

ประสานการตอสกบมาเลเซยเขากบการขยายสงครามปฏวตในสวนอนๆ ของเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไมวาจะใน

เวยดนาม ลาว และประเทศไทย (พรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยไดเรมการตอสดวยอาวธทเรยกกนวา “วน

เสยงปนแตก” ในเดอนสงหาคม 1965 นนเอง) การรณรงคเพอ “บดขย” มาเลเซยจงดจะเปนสวนหนงของการ

เผชญหนาระหวางจกรวรรดนยมและพลงตอตานจกรวรรดนยมในภมภาคน โดยทพรอมกนนนกจะยงเปนโอกาสให

ขบวนการคอมมวนสตในภมภาคไดรบประโยชนทางการเมองจากการรณรงคในลกษณะนนดวย กรณของ PKI เปน

ตวอยางทโดดเดนทสด ในระดบกวางออกไปจากภมภาคนน ผลจากพนธมตรจน-อนโดนเซยคอความพยายามทจะ

จดการประชมพลงทเกดใหม (Conference of the Newly Emerging Forces) แตกตองเลกลมแผนการน

เสยกอนเพราะความเปลยนแปลงทางการเมองในอนโดนเซยภายหลง “30 กนยายน” ทไดกลาวถงแลว

ค.ศ. 1965 กลาวไดวาเปนจดเปลยนส าคญทงการเมองภายในและภายนอกอนโดนเซย การลมสลายของ

ระบอบประชาธปไตยแบบชน าและนโยบายตอตานจกรวรรดนยมของซการโนมผลส าคญตอการทตของจนทตอง

เผชญกบความผดหวงและลมเหลวในชวงเวลาเดยวกนอยางกวางขวางทงในเอเชยและแอฟรกา และเมอประกอบ

กบการตอสทางการเมองภายในจนทเรยกวา “การปฏวตวฒนธรรม” (Cultural Revolution) ตงแต ค.ศ. 1966

การด าเนนความสมพนธกบตางประเทศของจนกแทบจะหยดชงกไปโดยสนเชง ในอนโดนเซยเราไดเหน “ระเบยบ

ใหม” ของซฮารโตขนมามอ านาจแทน ซงเรงด าเนนการยตการเผชญหนากบมาเลเซยและหนมาฟนฟความสมพนธ

กบตะวนตก การเปลยนผานทางการเมองในอนโดนเซยครงนเปนการปทางใหแกการกอตงอาเซยนในปแรกทซฮาร

โตขนมามอ านาจอยางแทจรงนนเอง

กจกรรม 4.1.3

ทศทางหลกของนโยบายตางประเทศอนโดนเซยในยคสงครามเยนเปนอยางไร

44 Warner. Ibid. p. 85.

26

แนวตอบกจกรรม 4.1.3

อนโดนเซยภายใตซการโนด าเนนโยบายเปนกลางแบบไมฝกใฝฝายใด แตตงแตปลายทศวรรษ 1958

การด าเนนโยบายตางประเทศของเขากมลกษณะตอตานจกรวรรดนยมอยางรนแรงยงขนทกท แนวทางนอยใน

แนวทางเดยวกบนโยบายของจนขณะนน และเปนนโยบายทเออประโยชนทางการเมองตอพรรคคอมมวนสต

อนโดนเซย (PKI) ดงนน ซการโน PKI และจนจงมความใกลชดกนจนกลาวกนวาไดกอใหเกดความรวมมอใน

ลกษณะ “แกนจาการตา-ปกกง” ขนกอนทซการโนจะหมดอ านาจและ PKI ตองลมสลายลงใน ค.ศ. 1965

27

ตอนท 4.2

บรบททางการเมองในอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1970

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 4.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

4.2.1 พฒนาการทางการเมองและวสยทศนของผน าอนโดนเซย

4.2.2 อนโดนเซยกบบทบาทน าในอาเซยน

4.2.3 อนโดนเซยกบปญหาตมอรตะวนออก

แนวคด

1. รปแบบอยางหนงระเบยบใหมทสบทอดมาจากสมยซการโน คอการใช “กลมเฉพาะ” ตางๆ เปนฐาน

สนบสนนดานมวลชน และการยงคงรกษา “หลกปญจศล” ไวส าหรบเปนรากฐานของระบอบปกครองโดยเปลยน

หลกการนจากการเปนแนวทางอดมคตทก าหนดขนเพอเรยกรองความเปนอนหนงอนเดยวกนในชาตมาเปน

เครองมอในการควบคมทางการเมองดวยการยกระดบขนเปนอดมการณแหงรฐ นอกจากนน เกอบตลอดชวง

ทศวรรษ 1970 กองทพมบทบาทโดดเดนครอบง าแทบจะทกสวนของสงคม

2. หากจะเปรยบกบซการโนทพยายามผลกดนใหอนโดนเซยและตวเขาเองมบทบาทโดดเดนในโลกดวย

นโยบายตอตานจกรวรรดนยมอยางรนแรง ซฮารโตพยายามด าเนนนโยบายทเกอบจะตรงกนขามโดยสนเชง คอ

ด าเนนงานแบบเงยบๆ ไมโดดเดน ทส าคญในสวนของอาเซยนนนอนโดนเซยภายใตการน าของซฮารโตไมพยายาม

จะเขามาครอบง าหรอมบทบาทน าใดๆ และการทซฮารโตตดสนใจสนบสนนแนวทางของอาเซยนในปญหากมพชา

กลาวไดวามสวนส าคญตอความส าเรจของอาเซยนในการด าเนนงานเรองน

3. ปญหาทาทายส าคญในสมยซฮาร คอ การตดสนใจใชก าลงเขายดตมอรตะวนออกใน ค.ศ. 1975 และ

ผนวกดนแดนนเปนจงหวดท 27 ของอนโอนเซยในปตอมา การตอตานทงในตมอรตะวนออกและกระแสการ

สนบสนนการตอสของประชากรในดนแดนนท าใหปญหาเยดเยอตอมาถงอกกวา 2 ทศวรรษกวาจะยตลงได

หลงจากซฮารโตสนอ านาจ

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 4.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายพฒนาการทางการเมองและวสยทศนของผน าอนโดนเซยได

28

2. อธบายอนโดนเซยกบบทบาทน าในอาเซยนได

3. อธบายอนโดนเซยกบปญหาตมอรตะวนออกได

29

ความน า

ชวงทศวรรษ 1970 และอกเกอบตลอด 2 ชวงทศวรรษตอมาอนโดนเซยอยภายใตผน าสงสดคนเดยว คอ

ประธานาธบดซฮารโต ผลส าคญประการหนงคอการมความตอเนองดานนโยบาย ซงรวมไปถงทาททมตออาเซยน

ซงกอนตงขนในชวงเรมตนของระเบยบใหมในอนโดนเซยดงกลาวขางตน ชวงทศวรรษนอาเซยนเองกมพฒนาการ

ส าคญในแงของการขยายความรวมมอดานตางๆ เพอใหมความเปนอนหนงอนเดยวกนมากยงขน พฒนาการใน

ลกษณะนของอาเซยนยอมเปนไปไมไดหากบรบททางการเมองภายในประเทศสมาชก (โดยเฉพาะสมาชกทเปน

ประเทศใหญทสด คอ อนโดนเซย) ไมเอออ านวย ตอนท 2 นจะพจารณาพฒนาการทางการเมองและวสยทศนผน า

อนโดนเซย (ในเรองท 4.2.1) และบทบาทส าคญของประเทศนในอาเซยน (เรองท 4.2.2) แตในชวงทศวรรษน

อนโดนเซยกเผชญปญหาทาทายส าคญ คอ ตมอรตะวนออก อนเปนปญหาทยดเยอมาจนถงชวงหลงจากทระเบยบ

ใหมของซฮารโตลมสลายในชวงปลายทศวรรษ 1990

30

เรองท 4.2.1

พฒนาการทางการเมองและวสยทศนของผน าอนโดนเซย

เรองท 4.1.2 ไดกลาวถงพฒนาการทางการเมองในชวงประมาณทศวรรษแรกของระเบยบใหมไปบาง

แลว45 เรองท 4.2.1 นจะกลาวเพมเตมเพยงบางสวนเพอใหเหนมตดานตางๆ ชดเจนขน ลกษณะส าคญอยางหนง

ของระบยบใหมคอ แมวาจะเรยกวา “ระเบยบใหม” แตจรงๆ แลวเปนการปรบปรงรปแบบบางประการของ

ระบอบปกครองของซการโนเปนรากฐานของระบอบทซฮารโตกอตงขน

รปแบบอยางหนงทสบทอดมาจากสมยซการโน คอการใช “กลมเฉพาะ” ตางๆ เปนฐานสนบสนนดาน

มวลชน ดงไดกลาวแลว นอกจากนน ซฮารโตยงคงรกษา “หลกปญจศล” ไวส าหรบเปนรากฐานของระบอบ

ปกครองโดยเปลยนหลกการนจากการเปนแนวทางอดมคตทก าหนดขนเพอเรยกรองความเปนอนหนงอนเดยวกน

ในชาตมาเปนเครองมอในการควบคมทางการเมองดวยการยกระดบขนเปนอดมการณแหงรฐ (state ideology)

ซงไดรบการบรรจไวในหลกสตรการศกษาตงแตระดบอนบาลไปจนถงมหาวทยาลย นอกจากน ยงมความพยายาม

ทปฏเสธวาซการโนเปนผก าหนดหลกปญจศลขน และใน ค.ศ. 1985 กมการประกาศใหองคการทางสงคมทงมวล

ซงรวมถงพรร8การเมองและองคการทางศาสนา ยดถอหลกปญจศลเทานนเปนแนวทางของตนตามกฎหมายวา

ดวยองคการมวลชน (Law on Mass Organizations)46

ตลอดชวงประมาณ 2 ทศวรรษแรกของระเบยบใหมกองทพมบทบาทโดดเดนครอบง าแทบจะทกสวนของ

สงคมดงกลาวแลวเชนกน นายทหารจากกองทพเขาไปมต าแหนงควบคมกระทรวง หนวยงาน และกจการดาน

ธรกจหลกตางๆ รวมทงบรษทน ามนของรฐ คอ “เปอรตามนา” (Pertamina) ฝายบรหารทเปนทหารจะมอยควบค

กบฝายพลเรอนทกระดบตงแตระดบชาตลงไปถงระดบหมบาน47 ทส าคญยงเชนกน คอ อทธพลของกองทพขยาย

เขาไปในระบบเศรษฐกจดวย แมวาผลประโยชนดานเศรษฐกจของกองทพจะมมาตงแตชวงสมยซการโน โดย

เฉพาะทเปนผลมาจากนโยบายชาตนยมทน าไปสการยดกจการของดตช แตหลงจากซฮารโตขนมาคมอ านาจไวได

อยางเดดขาด เขากสงเสรมใหกองทพเขาไปมสวนรวมในระบบเศรษฐกจอยางเตมท

“เขาแบงกจการขนาดใหญและมผลก าไรของภาครฐเปนรางวลแกกองทพ – หนวยก าลงท

เขามาด าเนนกจการดานธรกจอยางคกคกเปนพเศษ คอ หนวยก าลงส ารองทางยทธศาสตร

(KOSTRAD) ซงซฮารโตเคยเปนผบญชาการ เขาอนญาตใหมการหาทางด าเนนการให

สนเชอเพอการสงออกและสญญากบภาคตกไปอยในมอของกองทพหรอผทไดรบการ

45 ดเพมเตมใน ธระ นชเปยม. เรองเดยวกน. น. 5-53 - 5-58.

46 Vatikiotis. Ibid. p. 95.

47 Ibid. pp. 70-71.

31

เกอหนนหรออปถมภโดยกองทพ ซฮารโตเขาใจความส าคญของการควบคมกจการดาน

ธรกจทมก าไรตอการแสดงออกซงอ านาจทางทหารโดยทความสมพนธในลกษณะนกดจะม

ปรากฏอยทวทงเอเชยตะวนออกเฉยงใต ความสามารถของกองทพทจะเขามามสวนรวมใน

ธรกจถกมองวาเปนปจจยส าคญยงตอการใชอ านาจทางการเมอง เพราะการมทรพยากรดาน

การเงนของตนเองชวยใหนายพลตางๆ สามารถหลกเลยงความพยายามของรฐบาลกลางท

จะจ ากดอ านาจของพวกเขาโดยวธการงบประมาณ ภายในกองทพเองนนผลประโยชนดาน

วตถทตกอยแกนายทหารทเขาไปอยในกจการดานธรกจจะท าใหพวกเขามสวนไดสวนเสย

มากขนในการรกษาสถานะเดมและชวยเปนหลกประกนความจงรกภกดของพวกเขา ใน

กรณของอนโดนเซยนน บทบาทของกองทพทขยายออกไปทกทในดานธรกจยงชวยขจด

ความสงสยในบรรดาทหารในกองทพเกยวกบภารกจ 2 ดานของกองทพ เพยงเพราะสงนได

กลายมาเปนผลประโยชนมากมายจนยากจะตงขอสงสยใดๆ ได”48

แมวาหนวยท 4 นจะมงความสนใจไปทบรบททางการเมองในอนโดนเซย แตความส าเรจในดานการ

พฒนาเศรษฐกจกนบเปนเงอนไขส าคญส าหรบการมเสถยรภาพทางการเมองเกอบตลอดชวงสมยระเบยบใหม ใน

ทนจงควรกลาวถงความส าเรจในดานนสกเลกนอย โดยจะใหภาพรวมโดยยอของเศรษฐกจอนโดนเซยจนถง

ประมาณชวงทศวรรษ 199049

ระบบเศรษฐกจทอยในสภาพแทบลมสลายในชวงสมยประชาธปไตยแบบชน าของซการโนไดรบการฟนฟ

ภายใตระเบยบใหม การเตบโตมไดเปนไปอยางโดดเดนนก แตกมการขยายตวตอเนองและคงเสนคงวา อตราการ

เตบโตโดยเฉลยตงแต ค.ศ. 1965 จนถงตนทศวรรษ 1990 อยทรอยละ 4.8 เทานน แตกเพยงพอทจะกอใหเกด

การสนบสนนจากประชาชนและเสถยรภาพทางการเมองทตามมา แนวทางการด าเนนงานทท าใหบรรลเปาหมายน

คอ การใชแผนพฒนา 5 ปฉบบตางๆ ในชวงสมยดงกลาว เพอสรางความเตบโตทางเศรษฐกจและการปรบปรง

สวสดการดานตางๆ ทใหแกประชาชน รฐบาลไดรบอานสงสจากรายไดจากน ามน ค าปรกษาของกลมนก

เศรษฐศาสตรทไดรบฉายาวา “เบรกเลยมาเฟย” (Berkeley Mafia เพราะคนเหลานสวนใหญจบการศกษาจาก

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย เบรกเลย และมหาวทยาลยฮารวารด ในสหรฐอเมรกา การปรบปรงและยกระดบ

โครงสรางพนฐานและการเนนบทบาทของภาคเอกชน โดยเฉพาะในเรองทนทจ าเปน ส าหรบการเพมผลตภาพ

(Productivity) อยางไรกตาม แมวาผลโดยทวไปจะเปนไปในเชงบวก แตกมปญหาความยากล าบากเกดขน รวมทง

ความเหลอมล าดานรายได คอปรปชน และอตสาหกรรมทบรหารงานผดพลาด

48 Ibid. pp. 72

49 ขอมลดานเศรษฐกจทน ามาสรปไวในทนมาจาก Ibid. pp. 32-59. และ Clark D. Neher. (1991).

Southeast Asia in the New International Era. Boulder: Westview Press. pp. 95-97.

32

กจการทมการบรหารงานเลวรายทสด คอ อตสาหกรรมน ามน Pertamina ทเปนของรฐบาล กจการน

ประสบภาวะลมละลายในชวงทศวรรษ 1970 เพราะกอหนมหาศาลจากการใชจายอยางเกนตวในโครงการทไร

ประโยชน เมอราคาน ามนลดลงอยางฮวบฮาบจากแกลลอนละ 34 ดอลลารสหรฐใน ค.ศ. 1981 ลงเหลอเพยง 8

ดอลลารสหรฐในชวงกลาง 1980 การเตบโตทางเศรษฐกจกลดลงไปดวย อนน าไปสการสนสดของทศวรรษแหงการ

ใชจายทเพมสงขนอยางมากดานการศกษา โครงสรางพนฐาน และการขนสงคมนาคม

ความส าคญของน ามนทมตอเศรษฐกจอนโดนเซยในชวงตนทศวรรษ 1980 จะเหนไดจากการสงออก

น ามนทมสดสวนถงรอยละ 78 ของรายไดจากการสงออกทงหมดและรายไดจากน ามนกมสดสวนถงรอยละ 70

ของรายไดของรฐในชวงนน (เทยบกบใน ค.ศ. 1969 รายไดจากน ามนมสดสวนเพยงรอยละ 19 ของรายไดของรฐ)

งบประมาณดานการพฒนาเพมขนถงรอยละ 2,000 ระหวาง ค.ศ. 1973-1989 เพราะรายไดจากน ามน เมอถงชวง

ทศวรรษ 1990 น ามนทมไดมสดสวนใหญทสดของการสงออกกถกทดแทนในแงของรายไดโดยสนคาอตสาหกรรม

และในชวงทน ามนราคาตกอกครงใน ค.ศ. 1986 รฐบาลกจ าเปนตองใชมาตรการปฏรปเพอมใหเศรษฐกจถดถอย

ลงไปอก อยางไรกตาม แมจะใชมาตรการเหลาน ซงรวมไปถงการพงพารายไดจากการสงออกน ามนลดนอยลง การ

ตดงบประมาณรายจายเพอลดการขาดดล และการเปดระบบเศรษฐกจใหมการลงทนโดยตางประเทศและกจการ

รวมทนตางๆ แตหนตางประเทศกกลบเพมขนไปอยทประมาณ 50 พนลานดอลลารสหรฐใน ค.ศ. 1989

นโยบายสงเสรมการลงทนโดยตางประเทศและการสงออกไดเขามาแทนทนโยบายเดมซงมงไปทการ

พฒนาอตสาหกรรมเพอทดแทนการน าเขา อนเปนนโยบายปกปองอตสาหกรรมเหลานและการแทรกแซงโดยรฐใน

การกระจายทน ความส าเรจของนโยบายใหมเหนไดจากการเพมการลงทนโดยตางประเทศกวา 3 เทาตวในชวง

ระยะเวลาเพยง 3 ป คอ จาก 1.4 พนลานดอลลารสหรฐใน ค.ศ. 1987 มาเปน 4.7 พนลานดอลลารสหรฐใน ค.ศ.

1989 การลงทนสวนใหญอยทกจการทใชแรงงานจ านวนมากและเทคโนโลยระดบต า เชน การผลตรองเทา อาหาร

กระปอง สงทอ และการแปรรปไม เพราะขณะนนอนโดนเซยยงมแรงงานราคาถกซงดงดดผประกอบการจาก

ประเทศทมคาแรงสงกวา เชน ฮองกง สงคโปร ไตหวน และเกาหลใต นอกจากนน คนเชอสายจนซงมบทบาท

ส าคญในทางเศรษฐกจอยแลวในประเทศอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต กไดรบโอกาสมากขนในดานนใน

อนโดนเซยเพอเปนการตอบแทนการสนบสนนทใหแก Golkar เจาหนาทของรฐและนายทหารใหการคมครอง

ผบรหารกจการทเปนคนเชอสายจน ซงรวมไปถงการออกกฎหมายเพอการน สวนคนเชอสายจนกจะเปนฝายจดหา

ทนและผลประโยชนทางธรกจของตนใหแกผใหการอปถมภ

ความส าเรจส าคญอกประการหนงของอนโดนเซยคอดานการเกษตร ซงขณะนนใชก าลงคนถงรอยละ 55

ของประชากรทงหมด อนโดนเซยสามารถผลตขาวพอเลยงตนเองไดเมอถงชวงทศวรรษ 1980 อนเปนผลสวนหนง

มาจาก “การปฏวตเขยว” (Green Revolution) ทอาศยปยเคม เมลดพนธสายพนธใหม และยาฆาแมลง แตท

ส าคญคอ การทชาวนาและเกษตรกรทวทงประเทศมความรความเขาใจดานเทคโนโลยมากขนจากโครงการเขาถง

33

คนเหลานโดยภาครฐ คณภาพชวตของชาวอนโดนเซยดขนในหลายดาน รวมทงการมชวงอายทยนยาวขนและ

อตราการเสยชวตของทารกลดยอยลง แมประชากรสวนใหญยงมฐานะยากจน แตชวตและความเปนอยโดยรวม

ของประชากรกนบวาดขนมาก และเปนปจจยส าคญทอธบายเสถยรภาพทงทางเศรษฐกจและการเมอง อนสงผล

ท าใหระบอบปกครองของซฮารโตไดรบความชอบธรรมในระดบสงขณะนน ความส าเรจของอนโดนเซยภายใตซ

ฮารโตในดานเศรษฐกจอาจสรปได ดงน

“ซฮารโตท าใหประเทศของเขาทนสมยดวยการคอยๆ เปดระบบเศรษฐกจของประเทศและ

กอใหเกดเสถยรภาพทางการเมองอนจ าเปน ระหวางทเขาอยในอ านาจนน เศรษฐกจ

อนโดนเซยขยายตวจาก 8.42 พนลานดอลลารสหรฐใน ค.ศ. 1967 มาเปน 135.08

พนลานดอลลารสหรฐใน ค.ศ. 1998 ทส าคญกวานนคอ เขาขจดความยากจนและยกระดบ

มาตรฐานการครองชพใหดขนไดอยางส าคญ นจงเปนเหตผลวาเหตใดองคการอาหารและ

เกษตร (Food and Agriculture Organization) แหงสหประชาชาตจงไดมอบเหรยญทอง

ใหแกซฉารโตในเดอนพฤศจกายน 1985 ส าหรบการทอนโดนเซยประสบความส าเรจในการ

พงพาตนเองไดดวยการปลกขาว”50

เราคงตองยอมรบวา ความส าเรจดานตางๆ ของอนโดนเซยภายใตระเบยบใหมเปนผลส าคญมาจาก

วสยทศนของผน าขณะนน คอ ประธานาธบดซฮารโต นอกจากน เราจะเหนตอไปวา วสยทศนผน าอนโดนเซยยค

นนยงมผลตอพฒนาการของอาเซยนดวย ในทนเราจงจะมงความสนใจไปทผน าคนนรวมทงบรรยากาศบางดาน

ของอนโดนเซยในขณะนนดวย51

กอนทจะขนสอ านาจสงสดในอนโดนเซยนน คงยากจะมใครคาดคดวาลกชาวนาจากชวาภาคกลางทม

การศกษานอยเชนซฮารโต [ขณะทซการโนจบการศกษาดานวศวกรรมโยธาจากสถาบนเทคโนโลยแหงบนดง

(Bandung Institute of Technology) ททรงเกยรตภมของประเทศ] จะกาวขนมาเปนนายพลแหงกองทพบกและ

ผน าประเทศในทสด

หากจะเปรยบเทยบผน า 2 คนแรกของอนโดนเซยกคงจะไมมใครแตกตางกนไดมากไปกวานไดอกแลว

นอกจากพนฐานการศกษาดงทไดกลาวแลว (ซฮารโตมพนฐานดานนมาในทางทหารทไดรบการฝกฝนในสมยทดตช

ยงปกครองอยเทานน) บคคลทงสองยงแตกตางกนอยางมากในดานบคลกภาพ ซการโนมลกษณะทจงใจมวลชน

(Charismatic) และมวาทศลปอนยอดเยยม แตซฮารโตเปนคนพดนอยและแสดงสนทรพจนตอสาธารณะนอยมาก

นอกจากนน ในดานนโยบายทง 2 คนกมแนวทางตางกนอยางมาก ขณะทซการโนตองการใหทงตวเขาและ

50 Kishore Mahbunani and Jeffrey Sng. Ibid. p. 145.

51 ขอมลสวนนมาจาก Vatikiotis. Ibid. pp. 1-31 และ Neher. Ibid. pp. 165-167.

34

อนโดนเซยมบทบาทโดดเดนในโลกนน ซฮารโตมทาทตรงกนขาม จะชใหเหนตอไปวาทาทเชนนส าคญตอ

พฒนาการของอาเซยนอยางยง

ซฮารโตเกดเมอ ค.ศ. 1921 แตประวตชวตชวงวยเดกของเขาเปนทรบรกนนอยมาก เขาไมไดมาจาก

ครอบครวชนชนน าทมชอเสยงโดดเดน เขาแตงงานแบบคลมถงชน (arranged marriage) ตามประเพณ และม

บตร-ธดารวมทงสน 6 คน อยางไรกตาม ในดานอาชพนน เขาเปนนายทหารทมความสามารถ มเกยรตประวตใน

สงครามกเอกราช และใน ค.ศ. 1960 กไดรบการเลอนยศเปนพลจตวา เขาเปนผน าปฏบตการทางทหารทท าให

อนโดนเซยไดนวกนตะวนตก (จงหวดปาปวในปจจบน) มาเปนสวนหนงของอนโดนเซย ในชวงเหตการณ “30

กนยายน” เขาเปนผบญชาการกองก าลงหวกะท KOSTRAD แตมไดถกสงหารไปพรอมกบนายพลส าคญๆ อก 6

คน ท าใหเขาสามารถเขามาควบคมสถานการณขณะนนไดอยางรวดเรว ดงไดกลาวแลว แมการขนมามอ านาจ

ของซฮารโตจะน าไปสการเขนฆาสงหารอยางรนแรงกวางขวาง แตทาทตอตานคอมมวนสตของเขากท าใหชาต

ตะวนตก โดยเฉพาะสหรฐอเมรกา ประกาศสนบสนนระบอบปกครองของเขาเกอบจะในทนท

เมอซฮารโตขนมามอ านาจเขาไมเปนทรจกมากนก ถงแมจะมเกยรตประวตดานทหาร แตกไมถงกบโดด

เดน ผคนทวไปเพยงรจกเขาในฐานะ “นายพลผมใบหนายมแยม” (The Smiling General) และเปนคนรก

ครอบครว เขามกปรากฏตวในลกษณะสงบนง และแมจะเรยบรอยดมสงา แตกจะไมแสดงอารมณใดๆ และเกบตว

แตในฐานะผน าประเทศเขากลบเปนนกบรหารทด เขาไมมบคลกโดดเดนมสสนเชนซการโน แตมงไปในแนวทาง

สมฤทธผลนยม (pragmatic) และใสใจประเดนดานการพฒนาและการบรหารรฐกจทเปนปญหาทางปฏบต ในดาน

นซฮารโตจงแตกตางจากซการโนอยางมาก ขณะทซการโนมวสยทศนทมงไปในแนวทางปฏวต เอกราช และความ

เปนตวของตวเองในโลก ซฮารโตกลบมงไปในทศทางทจะมผลตอการพฒนาประเทศ ซงรวมไปถงการน า

อนโดนเซยกลบเขาสระบบทนนยมโลก ยตการเผชญหนากบมาเลเซย (ซงท าใหการกอตงอาเซยนเกดขนไดในทสด)

ตดความสมพนธกบจน (และไมยอมรอฟนความสมพนธทางการทตระหวางกนอกจนกระทงเดอนสงหาคม 1990)

และกลบมามความใกลชดกบตะวนตก

แมระเบยบใหมจะเปนอ านาจนยมแบบเผดจการโดยมการปดกนและปราบปรามการแสดงการตอตาน

ทกรปแบบ แตกยากจะปฏเสธความส าเรจของระบอบปกครองน โดยเฉพาะในดานเศรษฐกจทไดกลาวถงแลว

ปญหาทประชาชนเรมหมดความอดทนตอเขามากขนคอการคอรปชนและการแสวงหาประโยชนในบรรดากลมพวก

พองบรวาร (จะกลาวถงในเรองท 4.3.2) เมอตองเผชญกบวกฤตทงในทางการเมองและเศรษฐกจในชวงปลาย

ทศวรรษ ระบอบปกครองของเขากลมสลายลง (ประเดนเรองนจะเปนเนอหาสาระของตอนท 4) กระนนกตาม

ในชวงทซฮารโตรงเรองสงสดนน เขากมคณปการตอพฒนาการของอาเซยนอยางมาก

กจกรรม 4.2.1

35

ซฮารโตมลกษณะดานบคลกส าคญอะไรบาง และมทาทดานนโยบายอยางไร

แนวตอบกจกรรม 4.2.1

ผคนทวไปเพยงรจกซฮารโตในฐานะ “นายพลผมใบหนายมแยม” และเปนคนรกครอบครว เขามก

ปรากฏตวในลกษณะสงบนง และแมจะเรยบรอยดมสงา แตกจะไมแสดงอารมณใดๆ และเกบตว แตในฐานะผน า

ประเทศเขากลบเปนนกบรหารทด เขาไมมบคลกโดดเดนมสสนเชนซการโน แตมงไปในแนวทางสมฤทธผลนยม

และใสใจประเดนดานการพฒนาและการบรหารรฐกจทเปนปญหาทางปฏบต ซฮารโตจงแตกตางจากซการโนอยาง

มาก ขณะทซการโนมวสยทศนทมงไปในแนวทางปฏวต เอกราช และความเปนตวของตวเองในโลก ซฮารโตกลบ

มงไปในทศทางทจะมผลตอการพฒนาประเทศ ซงรวมไปถงการน าอนโดนเซยกลบเขาสระบบทนนยมโลก ยตการ

เผชญหนากบมาเลเซย ตดความสมพนธกบจน (และไมยอมรอฟนความสมพนธทางการทตระหวางกนอกจนกระทง

เดอนสงหาคม 1990) และกลบมามความใกลชดกบตะวนตก

36

เรองท 4.2.2

อนโดนเซยกบบทบาทน าในอาเซยน

สถานะและความส าคญของอนโดนเซยในอาเซยนเปนเรองทปราศจากขอสงสย เราคงตองยอมรบเลยวา

อาเซยนซงไมมอนโดนเซยในฐานะประเทศใหญซงปจจบนมประชากรเปนล าดบท 4 ของโลกรวมอยดวย คงไม

สามารถมสถานะและบทบาทเชนในปจจบนได อยางไรกตาม เปนทนาสงเกตยงวา หลงจากประธานาธบดซการโน

พยายามผลกดนใหอนโดนเซยและตวเขาเองมบทบาทโดดเดนในโลกดวยนโยบายตอตานจกรวรรดนยมอยาง

รนแรง ซฮารโตซงขนมามอ านาจสบตอจากเขากลบพยายามด าเนนนโยบายทเกอบตรงกนขามโดยสนเชง คอการ

ใชวถทางการด าเนนงานแบบเงยบๆ ไมโดดเดน ทส าคญในสวนของอาเซยนนนอนโดนเซยภายใตการน าของซฮาร

โตไมพยายามจะเขามาครอบง าหรอมบทบาทน าใดๆ เรองท 4.2.2 นจะชใหเหนอยางยอๆ ถงทาทโดยรวมของ

อนโดนเซยทมตออาเซยน การยอมรบนโยบายเศรษฐกจทสงผลดตออาเซยนในระยะยาว และการตดสนใจของ

ประธานาธบดซฮารโตทจะสนบสนนแนวทางของอาเซยนในปญหากมพชากลาวไดวามสวนส าคญตอความส าเรจ

ของอาเซยนในการด าเนนงานเรองน

ระเบยบใหมของซฮารโตใหการสนบสนนอาเซยนอยางเงยบๆ ซงสะทอนทาทและความตองการของผน า

อนโดนเซยทไมแสดงบทบาทโดดเดนในกจการระหวางประเทศทงๆ ทขณะนนอนโดนเซยนเปนประเทศใหญทสด

ล าดบท 5 ของโลกในแงจ านวนประชากร และมความส าคญในทางเศรษฐกจและภมศาสตร ตลอดจนสถานะทาง

ยทธศาสตร นนคอ อนโดนเซยมทงทรพยากร (โดยเฉพาะน ามน) และมทตงอยในจดยทธศาสตรทส าคญยง แตการ

ใหการสนบสนนอาเซยนอยางเงยบๆ โดยไมพยายามเขามาครอบง าองคการระดบภมภาคแหงนเหมอนอยางท

สหรฐอเมรกาไดพยายามครอบง าลาตนอเมรกา หรออยางทอนเดยมบทบาทโดดเดนในเอเชยใต มนยส าคญยงตอ

พฒนาการของอาเซยน

“เมอถงขณะนอนโดนเซยเปนรฐสมาชกทใหญและทรงอ านาจทสดของอาเซยน แต

อนโดนเซยไมเหมอนกบสหรฐอเมรกาและอนเดยดวยการแสดงใหเหนภมปญญาทไม

ธรรมดาในการพยายามไมเขามาครอบง าอาเซยน ตรงกนขาม ซฮารโตยอมใหรฐสมาชกท

เลกกวา เชน ประเทศไทย มาเลเซย และสงคโปร เขามามบทบาทน าภายในอาเซยนดวย

ประธานาธบด เอส. อาร. นาธาน (S. R. Nathan) [แหงสงคโปร] กลาวในการให

สมภาษณเราวา “วฒภาวะของซฮารโตอยทขอเทจจรงทวา เขาตดสนใจจะมบทบาทอย

เบองหลงในอาเซยน และปลอยใหรฐสมาชกอนๆ ด าเนนความสมพนธในสวนของรฐ

37

เหลานไป” สภาพเชนนชวยใหอาเซยนพฒนาส านกแทจรงและเปนพนฐานของการเปน

ประชาคมขนมา”52

ปจจยความส าเรจของอาเซยนประการหนง ไดแก การยอมรบระบบเศรษฐกจแบบตลาด แมวาในชวง

กอนทจะมการขยายสมาชกภาพออกไปในชวงครงหลงครสตทศวรรษ 1990 อนโดนเซยเปนประเทศหนง (อก

ประเทศหนงคอฟลปปนส) ทลงเลทจะเปดระบบเศรษฐกจของตนสการแขงขนระดบนานาชาต แมวากระทงทก

วนนอนโดนเซยกยงมทาทเอนเอยงไปมาระหวางแนวทางเสรนยมและชาตนยม แตดวยวสยทศนและการตดสนใจ

ของซฮารโตอนโดนเซยกยอมเปดระบบเศรษฐกจของตน ซงสงผลส าคญตอการขยายความรวมมอดานเศรษฐกจใน

อาเซยน

“ในอนโดนเซยประธานาธบดซฮารโตมคณะทปรกษาเลองชอดานเศรษฐกจทเรยกวา

“เบรกเลยมาเฟย” อยางไรกด ซฮารโตเอนเอยงไปมาระหวางกลมเสรนยม [คอคณะท

ปรกษาชดน] และกลมทมแนวความคดชาตนยมมากกวา [คอพวกทไมตองการใหเปด

ระบบเศรษฐกจสการแขงขนกบนานาชาต] แตดเหมอนเขาจะฟงกลมเบรกเลยมาเฟย จงม

การผลกดนใหมการเปดเสรและปรบลดกฎระเบยบตางๆ ในชวงปลายทศวรรษ 1960

และกลางทศวรรษ 1980 เมอระบบเศรษฐกจของอนโดนเซยเรมถดถอย อยางไรกด เขา

รบฟงพวกทมแนวคดชาตนยมทางเศรษฐกจและพวกทตองการใหใชนโยบายคมครองกด

กนในชวงทศวรรษ 1970 เมอระบบเศรษฐกจก าลงเฟองฟ กลมเบรกเลยมาเฟยจงถก

จ ากดเหนยวรงโดยกระแสชาตนยมรนแรง ในความคดของอนโดนเซยชวงนน ผมอ านาจ

ก าหนดนโยบายของอนโดนเซยจ านวนมากเชอ (และหลายคนกยงเชอมาจนทกวนน) วา

ในฐานะทอนโดนเซยมตลาดขนาดใหญ จงไมจ าเปนตองเปดตลาดมากเทากบสงคโปร

มาเลเซย และประเทศไทย”53

อกกรณหนง ซงควรจะกลาวถงในทนดวย เพราะเปนเรองทจะชใหเหนไดอยางชดเจนวาวสยทศนและ

สภาวะผน าอนโดนเซยสงผลส าคญตอการด าเนนงานของอาเซยนอยางไร กรณนคอการด าเนนงานของอาเซยนใน

ปญหากมพชา54 ซงด าเนนอยประมาณ 1 ทศวรรษตงแตปลายทศวรรษ 1970 จนถงตนทศวรรษ 1990

ปญหานเกดจากความขดแยงเวยดนาม-กมพชา ซงน าไปสการใชก าลงทหารโคนลมระบอบปกครอง

กมพชาประชาธปไตย [Democratic Kampuchea เรยกกนทวไปวา “เขมรแดง” (Khmer Rouge) ซงมนาย

52 Kishore Mahbunani and Jeffrey Sng. Ibid. p. 60.

53 Ibid. pp. 71-72.

54 ดสรปประเดนภาพรวมของปญหากมพชา และแนวทางการด าเนนงานของอาเซยนทมตอปญหาน

ใน Kishore Mahbubani. Ibid.

38

พลพต (Pol Pot) เปนผน า] ในชวงปลายเดอนธนวาคม 1978 และจดตงระบอบปกครองเรยกวา “สาธารณรฐ

ประชาชนกมพชา” (People’s Republic of Kampuchea: PRK) ทสนบสนนเวยดนามขนมาแทนในเดอน

มกราคมปตอมา55 อาเซยนเหนวาปฏบตการของเวยดนามเปนการรกราน ซงขดตอกฎหมายระหวางประเทศ และ

หลกการไมแทรกแซงในกจการภายในของประเทศอน (non-interference) ซงอาเซยนยดถอเปนแนวทางส าคญ

ประการหนงของ “วถอาเซยน” (ASEAN Way) ดงนน อาเซยนจงไมยอมรบรอง PRK และเรยกรองใหเวยดนาม

ถอนทหารทยงยดครองกมพชาอยออกไปโดยไมมเงอนไข แตเวยดนามยนยนวาสถานการณในกมพชา

“เปลยนแปลงกลบกลายไมไดแลว” (Irreversible) อาเซยนและประชาคมโลกมทางเลอกประการเดยว คอ ใหการ

รบรอง PRK สถานการณจงยดเยอชะงกงนทงทางการทตและทางทหาร ในการทตอาเซยนอาศยเวทของ

สหประชาชาตในการยนยนไมรบรอง PRK และเรยกรองใหเวยดนามถอนทหาร สวนในทางทหารซงอาเซยนถอวา

ไมมสวนเกยวของ คอ การทกลมตอตานฝายตางๆ ใชก าลงสรบแบบกองโจร (กลมทเขมแขงทสดคอกลมของเขมร

แดงนนเอง) กบเวยดนามในกมพชา

ประเดนทท าใหทาทของซฮารโตมความส าคญยงในกรณกมพชา คอ การเขามามบทบาทเกยวของของ

จน หลงจากจนท า “สงครามสงสอน” (Punitive War) ตอเวยดนามในชวงเดอนกมภาพนธ-มนาคม 1979 (จนให

การสนบสนนรฐบาลกมพชาประชาธปไตย การใชก าลงทหารโคนลมระบอบปกครองนโดยเวยดนามจงถอวาเปน

การไมไวหนาจน) จนกเขามารวมมอกบอาเซยนอยางใกลชดในเวทสหประชาชาต นอกจากนน จนยงไดใหการ

สนบสนนทางทหารแกกองก าลงเขมรแดงในการสรบกบเวยดนามในกมพชาดวย อยางไรกตาม ไมเพยงแตชาว

อนโดนเซยจะยงหวาดระแวงจนอยอยางมากเทานน แตส าหรบซฮารโตแลวประสบการณ “30 กนยายน” ยงท าให

เขามทาทตอตานจนอยางมากดวย ขณะนนในอนโดนเซยมกลมพลง 2 ฝายทไมเหนพองกน คอ ฝายตอตานจน

และฝายทตองการใหอนโดนเซยสนบสนนเวยดนาม ฝายหลงนน าโดยพลเอก เบนน มรดาน (Benny Murdani

ผบญาการกองทพอนโดนเซยในชวง ค.ศ. 1983-1988) สวนฝายทตอตานเวยดนามน าโดยรฐมนตรตางประเทศ

มอคตาร กสมาอาตมาดยา (Moctar Kusumaatmadya) ผทจะตองตดสนใจชขาดกคอ ซฮารโต

“ซฮารโตแสดงภมปญญาดานภมรฐศาสตรอนไมธรรมดาของเขาดวยการไมพยายาม

ครอบง าหรอยบยงปดกนอาเซยนใหอยในอ านาจ เขารบฟงความปรารถนาของของเพอน

บานอาเซยน ตวอยางเชน เขายอมตามประเทศอาเซยนอนๆ ในเรองการตอตานการยด

ครองกมพชาโดยเวยดนาม สงทท าใหเรองนโดดเดนอยางแทจรง คอ ซฮารโตหวาดระแวงไม

วางใจจนอยางลกซง พรรคอมมวนสตจนสนบสนน PKI ซงพงเปาไปทซฮารโตในความ

55 ดความเปนมาของความขดแยงน ซงเชอมโยงไปถงความขดแยงจน-เวยดนามและความขดแยงจน-

โซเวยต ใน Nayan Chanda. (1988). Brother Enemy: The War after the War, A History of Indochina since the

Fall of Saigon. New York: Collier Books.

39

พยายามกอการรฐประหารทกอใหเกดการบาดเจบลมตายใน ค.ศ. 1965 เสยงทมอทธพลใน

รฐบาลของเขา ซงรวมไปถงทปรกษาคนส าคญดานความมนคง คอ เบนน มรดาน ตองการ

ใหเวยดนามตอตานจน...

ผน าทงหลายทมองความเปนอนหนงอนเดยวกนและความรวมมอของอาเซยนอยาง

ทกทก ควรจะตองตระหนกวา นเปนผลมาจากการตดสนใจซงกระท า ณ จดวกฤตตางๆ

ในประวตศาสตรของอาเซยน เมอพจารณาความหวาดระแวงตอจนทซฮารโตมอยอยาง

รนแรงแลว หากในตอนนนเขาจะเขาขางเบนน มรดานแทนทจะเปนมอคตาร กจะเปนท

เขาใจไดโดยสมบรณ นอาจท าลายความเปนอนหนงอนเดยวกนของอาเซยนไดเลย ชะตา

กรรมของเอเชยตะวนออกเฉยงใตคงจะแตกตางไปจากนมากหากซฮารโตน าอนโดนเซย

หนไปในทศทางตรงกนขาม นจงเปนเหตผลวา เหตใดบทบาทของผน านนส าคญยงตอ

ความส าเรจของอาเซยน”56

การใหการสนบสนนการด าเนนงานของอาเซยนในปญหากมพชาโดยอนโดนเซยนน รวมไปถงการท า

หนาทเปนผตดตอและพดคยกบฝายเวยดนาม นอกจากน รฐบาลอนโดนเซยกยงเปนเจาภาพจดการประชมอยางไม

เปนทางการทจาการตา (Jakarta Informal Meetings) ในชวง ค.ศ. 1989 และ 1990 เพอใหคขดแยงฝายตางๆ

ในกมพชาเจรจากน แมวาความพยายามนจะมไดน าไปสการตกลงกนขนสดทายในปญหา (คณะมนตรความมนคง

สหประชาชาตตองเขามาเสนอแนวทางการด าเนนการเองจงท าใหมการตกลงกนไดในทสดเมอเดอนตลาคม 1991)

แตบทบาทของอาเซยนในการหาทางแกไขปญหานกสงผลใหอาเซยนมสถานะโดดเดนในเวทการเมองโลก

กจกรรม 4.2.2

ทาทโดยรวมของอนโดนเซยทมตออาเซยเปนอยางไร

แนวตอบกจกรรม 4.2.2

ทาทโดยรวมของอนโดนเซยทมตออาเซยของซฮารโตใหการสนบสนนอาเซยนอยางเงยบๆ ซงสะทอน

ทาทและความตองการของเชาทไมแสดงบทบาทโดดเดนในกจการระหวางประเทศทงๆ ทขณะนนอนโดนเซยนเปน

ประเทศใหญทสดล าดบท 5 ของโลกในแงจ านวนประชากร และมความส าคญในทางเศรษฐกจและภมศาสตร

ตลอดจนสถานะทางยทธศาสตร นนคอ อนโดนเซยมทงทรพยากร (โดยเฉพาะน ามน) และมทตงอยในจด

ยทธศาสตรทส าคญยง แตการสนบสนนอาเซยนอยางเงยบๆ โดยไมพยายามเขามาครอบง าองคการระดบภมภาค

56 Kishore Mahbunani and Jeffrey Sng. Ibid. pp. 61-62.

40

แหงนเหมอนอยางทสหรฐอเมรกาไดพยายามครอบง าลาตนอเมรกา หรออยางทอนเดยมบทบาทโดดเดนในเอเชย

ใต มนยส าคญยงตอพฒนาการของอาเซยน

41

เรองท 4.2.3

อนโดนเซยกบปญหาตมอรตะวนออก

ปญหาส าคญประการหนงของชวงระเบยบใหมในอนโดนเซย คอปญหาตมอรตะวนออก (East Timor) ท

กอนหนา ค.ศ. 1975 อยใตการปกครองของโปรตเกส ดนแดนนเปนสวนหนงของหมเกาะดานตะวนออกของ

อนโดนเซย ซงมมชชนนารเดนทางมาถงตงแต ค.ศ. 156257 เมอดตชกดดนโปรตเกสใหพนไปจากดนแดนแถบน

ในชวงศตวรรษตอมา ตมอรตะวนออกกเปนดนแดนเลกๆ เพยงแหงเดยวทโปรตเกสยงปกครองอย อยางไรกด

โปรตเกสเขามาปกครองโดยตรงเมอประมาณ 100 ปกอนหนาทจะถอนตวออกไปเทานน กอนหนานนตมอร

ตะวนออกปกครองโดยผปกครองทองถนในระบบจารตดงเดม ระหวางสงครามโลกครงท 2 ตมอรตะวนออกเปน

รจกในระดบนานาชาตเพราะอยตงอยในจดส าคญทางยทธศาสตรตอทงญปนและฝายพนธมตร โดยเฉพาะ

ออสเตรเลย ในระหวางสงครามชาวตมอรตะวนออกอยขางฝายออสเตรเลยอยางทวมทน58

หลงจากอนโดนเซยไดรบเอกราชจากเนเธอรแลนดใน ค.ศ. 1949 ตมอรตะวนออกกยงคงมฐานะเปน

อาณานคมโปรตเกส นโยบายตอตานจกรวรรดนยมของซการโนทตองการขจดอทธพลดตชไปจากดนแดนของ

อนโดนเซยมไดขยายมาถงตมอรตะวนออก ในระหวางทซการโนเดนทางไปเยอนโปรตเกสอยางเปนทางการใน ค.ศ.

1960 เขาประกาศวา ตมอรตะวนออกมไดเปนของอนโดนเซยเพราะอยนอกเขตอ านาจเนเธอรแลนดในชวงสมย

อาณานคม59

การแบงตมอรออกเปนตะวนออกและตะวนตกเปนผลจากสนธสญญาระหวางรฐบาลอาณานคมของ

เนเธอรแลนดและโปรตเกสใน ค.ศ. 1914 แตกอนหนานนเปนเวลานานมาแลวทนโยบายของ 2 มหาอ านาจนไดท า

ใหดนแดนตมอรทง 2 สวนพฒนาไปในแนวทางตางกน ตมอรตะวนตกถกดงใหเขามาผกพนกบหมเกาะอนเดย

ตะวนออกของเนเธอรแลนด (Netherlands Indies) ซงใชภาษามาเลยเปนภาษาหลก โดยมอสลามเปนศาสนาของ

ประชากรสวนใหญ และนโยบายของรฐบาลอาณานคมกคอ เปลยนประชากรใหเปนผหารายไดจากการจางงาน

และเปนผบรโภค สวนตมอรตะวนออกนนผกพนอยกบจกรวรรดโปรตเกสอนประกอบดวยบราซล (จนถง ค.ศ.

1822) แองโกลา โมซมบก มาเกา และกว ภาษาส าหรบการศกษาของชนชนน าคอ ภาษาโปรตเกส สวนศาสนาอน

57 Barbara Watson Andaya. (1999). “Religious Development in Southeast Asia, c. 1500-1800”. in

Nicholas Tarling (ed.). The Cambridge History of Southeast Asia: Volume One Part Two From c. 1500 to c.

1800. Cambridge: Cambridge University Press. p. 185.

58 Neher. Ibid. p. 110.

59 Norman G. Owen (ed.). (2005). The Emergence of Modern Southeast Asia: A New History.

(Honolulu: University of Hawaii Press. p. 433.

42

เปนผลมาจากการด าเนนงานของมชชนนารมาตงแตครสตศตวรรษท 16 คอ ศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก

นอกจากนน การทตมอรตะวนออกเปนดนแดนเลกๆ ทอยหางไกล จงไมดงดดใหชาวตะวนตกเขาไปลงทน

ประชากรจงยงคงด ารงชพดวยการผลตแบบยงชพแทนทจะเปนผหารายไดจากการขายแรงงานตลอดมา60

จนกระทงใน ค.ศ. 1974 เมอโปรตเกสประกาศวา จะยตการปกครองอาณานคมแหงน ชนชนน าทเปน

คาทอลก พดภาษาโปรตเกส และมถนพ านกอยในเมอง จงเรมมการเคลอนไหวจดตงพรรคการเมองของตนขน

พรรคการเมองทปรากฏขนในชวงนนม 3 พรรค คอ พรรคสหภาพประชาธปไตยตมอร (Timor Democratic

Union) พรรคสมาคมประชาชนประชาธปไตยตมอร (Timor Popular Democratic Association) และพรรค

แนวรวมปฏวตเพอการปลดปลอยตมอรตะวนออก (Revolutionary Front for the Liberation of East Timor

– Fretilin) ในบรรดา 3 พรรคน มพรรคสมาคมประชาชนประชาธปไตยตมอรมงมาทางอนโดนเซย จงเสนอใหใช

ภาษาอนโดนเซยเปนภาษาทางการในอนาคตและสนบสนนการผนวกรวมกบอนโดนเซย ขณะทอก 2 พรรค

ตองการเอกราชและใชภาษาโปรตเกสเปนภาษาทางการ

อยางไรกตาม เมออนโดนเซยตระหนกวา ตมอรตะวนออกก าลงจะไดรบเอกราชจากโปรตเกส ซฮารโตก

ตดสนใจใชก าลงทหารเขายดครองดนแดนนในเดอนธนวาคม 1975 ฝาย Fretilin ทสามารถเอาชนะคแขงไดและ

ขนมามอ านาจปกครองตงแตเดอนมกราคมกอนหนานน จงใชการตอสแบบกองโจรตอตานการยดครองของ

อนโดนเซย รฐบาลอนโดนเซยประกาศใหตมอรตะวนออกเปนจงหวดท 27 ของประเทศในเดอนกรกฎาคม 1976

กองทพอนโดนเซยอางวา ตมอรตะวนออกเปนสวนหนงของอนโดนเซยทงทางภมศาสตรและวฒนธรรม

นอกจากนน ผน าอนโดนเซยยงหวนเกรงดวยวา Fretilin ซงเปนขบวนการฝายซายจะจดตงสาธารณรฐตมอรทเปน

คอมมวนสตและเปนฐานในการบอนท าลายอนโดนเซย แตความพยายามของอนโดนเซยทจะผนวกตมอร

ตะวนออก ซงรวมไปถงการอาศยโครงการพฒนาดานตางๆ และการเขาไปลงทน กไมสามารถจะหยดยงความ

ตองการของชาวตมอรตะวนออกทจะมอ านาจก าหนดชะตากรรมทางการเมองของตนเอง จงยงคงเดนหนาใชก าลง

และการสนบสนนจากนานาชาตตอตานการยดครองของอนโดนเซยเรอยมา จนท าใหมการประมาณกนวาม

ผเสยชวตกวา 100,000 คนจากการตอสทเกดขน

พลงส าคญประการหนงของฝายตอตาน คอ กระแสการสนบสนนจากนานาชาต แมวาปฏบตการอยาง

รนแรงและโหดรายของอนโดนเซยทสรางความเสยหายใหญหลวงตอทงชวตและทรพยสนแกตมอรตะวนออกแทบ

มไดถกประณามจากประชาคมโลกเลย แตใน ค.ศ. 1996 บชอป คารลอส เบโล (Carlos Belo) และโฮเซ รามอส-

ฮอรตา (Jose Ramos-Horta) ผน าการตอตานคนส าคญ กไดรบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพส าหรบการยนหยด

ตอตานอนโดนเซย กลาวกนวา หากซฮารโตยงอยในอ านาจ โอกาสทตมอรตะวนออกจะไดเอกราชคงแทบไมม แต

ใน ค.ศ. 1998 เมอเขาตองประกาศลาออกและระบอบปกครองของเขาสนสดลง โอกาสจงเกดขนใหชาวตมอร

60 Ibid. p. 444. ขอมลเกยวกบตมอรตะวนออกทจะปรากฏตอไปมาจาก Ibid. pp. 444-446.

43

ตะวนออกพรอมกบเสยงจากนานาชาตกดดนเรยกรองเอกราชของตน บ. เจ. ฮาบบ (B. J. Habibie) ทขนมาด ารง

ต าแหนงประธานาธบดหลงการประกาศลาออกจากต าแหนงของซฮารโต ตองเผชญกบปญหาหลากหลายใน

ขณะนน เขาจงซอเวลาดวยการเสนอใหประชาชนตมอรตะวนออกออกเสยงลงประชามตวา จะคงอยกบอนโดนเซย

หรอจะถอนตวออกไป ผลปรากฏวา ในการออกเสยงลงประชามตซงด าเนนการโดยสหประชาชาตใน ค.ศ. 1999

ประชาชนรอยละ 78.5 เลอกทจะถอนตวจากอนโดนเซย

ชาวอนโดนเซยสวนใหญขณะนนมองวา ผลการออกเสยงประชามตครงนจะเปนแบบอยางส าหรบ

ขบวนการแบงแยกดนแดนทตองการจะถอนตวออกมาแบบเดยวกน ซงจะสงผลท าใหประเทศออนแอลง การ

สญเสยตมอรตะวนออกจงนบเปนความเสยหายอยางยงตอเกยรตภมของชาต กองทพอนโดนเซยและกองก าลงกง

ทหารทสนบสนนอนโดนเซยจงปฏบตการ “แกแคน” ดวยการโจมตท าลายดนแดนนจนเสยหายยอยยบ ซงรวมไป

ถงโครงสรางพนฐานตางๆ ประมาณวามชาวตมอรตะวนออกถง 1 ใน 4 ทตองเสยชวตไปในครงน ท าใหองคการ

สหประชาชาตตองสงกองก าลงเขาไปรกษาความเปนระเบยบ อยางไรกตาม ทงอนโดนเซยและตมอรตะวนออกฝา

วกฤตครงนไปได (อนโดนเซยขณะนนอยในชวงวกฤตของการเปลยนผานทางการเมองครงส าคญอกครงหนง)

โดยเฉพาะตมอรตะวนออกมการจดท ารฐธรรมนญและจดตงรฐบาลชวคราว จากนนมการเลอกตงประธานาธบด

ครงแรกในเดอนเมษายน 2002 และในเดอนตอมากมการประกาศเอกราชอยางเปนทางการโดยมนายซานานา กส

เมา (Xanana Gusmao) อดตนกโทษของอนโดนเซยไดเปนประธานาธบดคนแรก

กจกรรม 4.2.3

ปญหาตมอรยตลงเมอใดและอยางไร

แนวตอบกจกรรม 4.2.3

กลาวกนวา หากซฮารโตยงอยในอ านาจ โอกาสทตมอรตะวนออกจะไดเอกราชคงแทบไมม แตเขาสน

อ านาจใน ค.ศ. 1998 โอกาสจงเกดขน บ. เจ. ฮาบบ (B. J. Habibie) ทขนมาด ารงต าแหนงประธานาธบดหลงการ

ประกาศลาออกจากต าแหนงของซฮารโต ตองเผชญกบปญหาหลากหลายในขณะนน เขาจงซอเวลาดวยการเสนอ

ใหประชาชนตมอรตะวนออกออกเสยงลงประชามตวา จะคงอยกบอนโดนเซยหรอจะถอนตวออกไป ผลปรากฏวา

ในการออกเสยงลงประชามตซงด าเนนการโดยสหประชาชาตใน ค.ศ. 1999 ประชาชนรอยละ 78.5 เลอกทจะถอน

ตวจากอนโดนเซย การลงประชามตครงนน าไปสเอกราชของตะมอรตะวนออกในทสด

44

ตอนท 4.3

บรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1980

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 4.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

4.3.1 การลดบทบาทและอทธพลทางการเมองของกองทพ

4.3.2 การกอตวของกลมพวกพองทางการเมองและธรกจ

แนวคด

1. เมอถงชวงทศวรรษ 1980 อนเปนชวงสงสดของระเบยบใหมภายใตซฮารโต บทบาทและอทธพล

ทางการเมองของกองทพลดนอยลงไปแมวาจะยงเปนเสาหลกส าคญทค าจนระบอบปกครองนอยกตาม เมอถงชวง

นซฮารโตหนไปอาศยพลเรอนและกลมพวกพองทางธรกจและวงญาตเปนส าคญ

2. พฒนาการส าคญประการหนงในชวงทศวรรษนคอการกอตวของความเกยวโยงกนในเชงระบบ

อปถมภระหวางผทครอบครองทนและเกยวของอยในวงการธรกจ ซงรวมไปถงนายทนและนกธรกจเชอสายจน

รวมทงทายทนทเปนชาวอนโดนเซย กบนกการเมองและขาราชการทมเสนสายทางการเมอง โดยอาศยเสนสนกล

ในและเครอขายเชอมโยงเหลานการคอรปชนจงเกดขนอยางกวางขวางโดยเฉพาะในชวงทศวรรษ 1980 ใน

ลกษณะทเจาหนาทรฐโดยเฉพาะทเปนนายทหารแตมต าแหนงดานพลเรอนเออประโยชนแกบรษทเอกชนทบรรดา

นายทหารเหลานเอง เครอญาต หรอพรรคพวกเพอนฝงและผรวมงาน มความเกยวของผกพนดวย

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 4.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายการลดบทบาทและอทธพลทางการเมองของกองทพในชวงทศวรรษ 1980 ได

2. อธบายการกอตวของกลมพวกพองทางการเมองและธรกจในวงการเมองของอนโดนเซยได

45

ความน า

คงจะเปนการยากทจะแบงชวงสมยทางประวตศาสตรการเมองไมวาของประเทศใดไดตรงตามชวง

ทศวรรษแหงกาลเวลาตามปฏทน เพราะชวงเวลาในประวตศาสตรยอมมความคาบเกยวหรอตอเนองกน แตถง

กระนน หากยอมรบความคาบเกยวตอเนองดงกลาว กเปนทนาสนใจวา ชวงทศวรรษ 1980 ในอนโดนเซยทจะ

กลาวถงในตอนท 4.3 น กคอชวงทนกประวตศาสตรคนส าคญคนหนงทเชยวชาญดานอนโดนเซย คอ รเคลฟส ท

ไดกลาวถงแลว เรยกวาเปน “ชวงสงสด” ของระเบยบใหมในอนโดนเซย อนเปนชวงทคาบเกยวอยระหวาง ค.ศ.

1976-1988 ประเดนทจะพจารณาในตอนนม 2 เรองดวยกน คอการลดบทบาทและอทธพลทางการเมองของ

กองทพ (เรองท 4.3.1) และการเขามามบทบาทโดดเดนของกลมพวกพองทางการเมองและธรกจของซฮารโต

(เรองท 4.3.2)

46

เรองท 4.3.1

การลดบทบาทและอทธพลทางการเมองของกองทพ

กองทพกลาวไดวาเปนกระดกสนหลงของระเบยบใหมของซฮารโตมาโดยตลอด บทบาทของกองทพใน

การเมองอนโดนเซยเปนเรองซบซอน ประกอบดวยหลายมต ตงแตความเปนมา ภารกจ (โดยเฉพาะความคดเรอง

“ทวฟงซ” ทกลาวแลว) ไปจนถงอดมการณ นอกจากนน ยงมเรองตวบคคลเขามาเกยวของดวย โดยทในชวง

ทศวรรษ 1980 เปนชวงเปลยนผานส าคญจาก “รน ค.ศ. 1945” (“45ers”) ทรวมในสงครามปฏวตแตจนถง

ขณะนนบางสวนกยงมสถานะและอทธพลอยในกองทพและวงการเมองไปสนายทหารรนใหมทเคยไดรบการศกษา

อบรมจากโรงเรยนนายทหารสมยใหม (รวมทงในตางประเทศ) การเขาใจบทบาทของกองทพจงตองอาศย

การศกษาวเคราะหอยางลกซง61 เรองท 4.3.1 นจงเพยงแตกลาวถงความเคลอนไหวเปลยนแปลงส าคญประการ

หนงในชวงทศวรรษดงกลาว คอ การลดบทบาทและอทธพลทางการเมองของกองทพเทานน

จรงๆ แลวมความเคลอนไหวในหมนายทหารบางสวนมาตงแตกอนชวงทศวรรษ 1980 ทจะใหมการ

พจารณาทบทวนความเกยวพนระหวางกองทพกบ Golkar เพราะหากมองวาคอ “พรรครฐบาล” กเทากบวา

กองทพเขาไปเกยวของหรอเปนสวนหนงของระบอบปกครองแทนทจะอยเหนอระบอบปกครองตาม “ภารกจ 2

ดาน” ของกองทพ เราไดเหนแลววา Golkar มฐานมวลชนอยท “กลมเฉพาะ” ตางๆ ฐานมวลชนลกษณะนจดตง

ขนโดยกองทพเพอตอบโตการขยายอ านาจและอทธพลของ PKI มาตงแตสมยซการโน เมอถงยคระเบยบใหมกลม

เหลานกกลายมาเปนฐานมวลชนใหแก Golkar อยางไรกด เมอซฮารโตไดรบเลอกเปนประธานาธบดเปนครงท 3

ใน ค.ศ. 1978 กมนายทหารบางคนทตระหนกวา การทกองทพยงคงใหการสนบสนนรฐบาลอยางเปดเผยนบเปน

การทรยศตอทงความมงหวงของประชาชนและความศกดสทธของกองทพ62

ทศนะเชนนมองวา การเมองบนทอนจตวญญาณของกองทพ และเปนอปสรรคตอการด าเนนภารกจของ

กองทพในดานสงคมและการปกปองรฐธรรมนญ ความคด “ภารกจ 2 ดาน” ไมควรจะใชเปนเครองมอในการสงสม

อ านาจของกองทพ เหนไดชดวาผทแสดงความคดเหนเชนนตองการจะใหกองทพรกษาระยะหางจากระบอบ

ปกครอง63 อยางไรกตาม ซฮารโตและกลมผสนบสนนเขากตอบโตดวยความคดวาดวยปรชญาการเมองของกองทพ

จากฝายตน ซงเปนการยนยนวา กองทพตองเลอกขางโดยไมอาจวางตนอยเหนอกลมอนๆ ทงหมด และจากนนไม

61 ดสรปภาพรวมของมรดกของกองทพในการเมองอนโดนเซยตงแต ค.ศ. 1945 จนสนสดยค

“ระเบยบใหม” ใน Marcus Meitzner. (2009). Military Politics, Islam, and the State in Indonesia: From

Turbulent Transition to Democratic Consolidation. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. pp. 37-67.

62 Vatikiotis. Ibid. p. 78.

63 Ibid. pp. 78-79.

47

นานนกการผลดเปลยนรนคณะนายทหารกเรมขน ซงเปนการถายโอนต าแหนงบงคบบญชาในฝายคมก าลงไปใหแก

นายทหารรนใหม64

ในเดอนมนาคม 1983 พลเอกเบนน มรดานไดขนมาเปนผบญชาการกองทพ นายทหารผนแมจะมาจาก

สายงานขาวกรอง แตกเคยปฏบตการรบในชวงปลายทศวรรษ 1950 และตนทศวรรษตอมา และทส าคญคอ

ปฏบตการทางทหารในตมอรตะวนออก เขาเปนหนงในบรรดานายทหารทอยใน “รนเชอมตอ” (bridging

generation) ระหวางรน “45ers” และนายทหารรนใหม (มรดานไดรบการฝกทางทหารตงแตเปนวยรนและแมจะ

ไมเคยเขาโรงเรยนนายทหารแตกไปไดรบการฝกอบรมในสหรฐอเมรกา) เขาเปนคนโปรดของซฮารโตทไตเตาขนมา

ในกองทพจากสายทไมใชฝายคมก าลงอยางรวดเรวจนไดเปนนายพลโททอายนอยทสดในรนของเขา อยางไรกตาม

เมอถงชวงปลายทศวรรษ 1980 กเปนทตระหนกมากขนในบรรดานายทหารรนใหมถงขอจ ากดทางการเมองของ

กองทพ

“หลงจากถกชกใยเปนเวลาหลายปภายใตอ านาจของซฮารโตนายทหารอาวโสฝายเสนาธ

การกเรมตระหนกในทสดวา พวกเขาไมมอทธพลใดๆ เหนอประธานาธบดเลย หลงจาก

เวลาเกอบ 1 ใน 4 ของศตวรรษในการด าเนนบทบาท 2 ดานทงทางการเมองและ

การทหาร นายทหารรนใหมจ านวนมากขนก...เรมสงสยในบทบาทของกองทพใน

การเมอง ทศนคตทเรมเปลยนไปเกดขนประจวบเหมาะกบชวงเวลาแหงความไมแนนอน

ทางการเมองเกยวกบสภาวะผน าของชาต [โดยเฉพาะในประเดนทวาใครจะเปนผขนมา

สบทอดอ านาจตอจากซฮารโต] ท าใหกองทพอยในสถานะยากล าบาก อาจจะดวยสาเหต

นเองทท าใหมรดานและคนอนๆ เสนอกฎหมายใหมขนในชวงปลาย ค.ศ. 1987 วาดวย

ความเปนทหาร (soldiership) ซงในระหวางขนตอนการรางมงทจะสงเสรมอ านาจของผ

บญชาการกองทพและก าหนดการแบงแยกอ านาจอนเปนประเดนทางเทคนคใหชดเจน

ยงขนระหวางฝายบรหารและกองทพ ความเคลอนไหวครงนกเชนเดยวกบทเกดขน

ในชวงปลายทศวรรษ 1970 คอ กองทพตองการจะสรางระยะหางระหวางกองทพและซ

ฮารโต”65

แมวารางกฎหมายนจะไดรบการบญญตออกมาในทสดในเดอนกมภาพนธ 1988 แตสาระส าคญทเปน

ความมงหมายของกองทพกถกขจดออกไปหมดสนในขนตอนการพจารณา ทส าคญคอ ในเดอนเดยวกนนนเอง มร

ดานกถกเรยกตวไปพบโดยซฮารโต ซงแจงแกเขาวา พลเอกไตร สทรสโน (Try Sutrisno) ซงขณะนนเปนผ

บญชาการทหารบก จะขนมาด ารงต าแหนงผบญชาการกองทพแทนเขา บรบททางการเมองชวงนกเชนเดยวกบ

64 Ibid. p. 79

65 Ibid. p. 82.

48

ในชวงปลายทศวรรษกอนหนาน คอ ในบรรยากาศทางการเมองของการทซฮารโตก าลงจะไดรบเลอกใหด ารง

ต าแหนงประธานาธบดเปนครงท 5 ตดตอกนในเดอนมนาคม 1988 เกยรตภมและอ านาจของกองทพตกอยใน

สภาพเสอมถอยลงอยางชดเจน66

กรณทกลาวถงขางตนเปนเพยงตวอยางบางสวนทแสดงใหเหนวา แมจะมหลกประกนเรอง “ภารกจ 2

ดาน” แตนายทหารระดบอาวโสในกองทพกดไมมพลงทจะมอทธพลตอทศทางความเคลอนไหวตางๆ ในทาง

การเมองอกตอไปแลว แมกระทงอทธพลกองทพทมตอ Golkar กเสอมคลายลงไป ในชวง ค.ศ. 1983-1988 ผท

ด ารงต าแหนงประธาน Golkar คอ สธรรมโมโน (Sudharmono) บคคลผน (ตอมากองทพพยายามคดคานไมให

เขาขนมาด ารงต าแหนงรองประธานาธบดแตไมส าเรจ) ไดพยายามลดอทธพลของกองทพทมอยเหนอองคการน

ดวยการสรางสมพนธกบนกการเมองพลเรอน นอกจากนน เขายงสงเสรมกลมผลประโยชนดานธรกจซงเปนผทเขา

ชนชอบและเปนกลมพวกพองสนทชดเชอของเขาเอง ซงสงผลใหกองทพสญเสยผลประโยชนดานนไปพรอมกน

ดวย67

ในความเปนจรงการลดบทบาทและอทธพลของกองทพปรากฏชดมาตงแตชวงกลางทศวรรษ 1970 และ

ด าเนนตอมาจนถงปลายทศวรรษ 198068 เครองบงชส าคญ คอ จ านวนนายทหารทอยในคณะรฐมนตร ทด ารง

ต าแหนงขาหลวง ทอยในฝายนตบญญต และทด ารงต าแหนงอาวโสในระบบราชการพลเรอนลดนอยลงไปอยาง

มาก เชน ต าแหนงขาหลวงลดลงจากรอยละ 80 ลงเหลอเพยงรอยละ 40 และต าแหนงในฝายบรหารตกอยแกผท

เปนพลเรอนมากขน ทงนเพราะซฮารโตน าบคลากรฝายนเขามาอยในระบอบปกครองของเขาเพมมากขน ไมวาจะ

เปนเจาหนาทฝายบรหารทมความรความช านาญ (Technocrats) ผน ามสลม ผเชยวชาญดานเทคโนโลน (ตวอยาง

ส าคญ คอ ดร. บ. เจ. ฮาบบ ซงตอมาไดขนด ารงต าแหนงประธานาธบดตอจากซฮารโต) ผบรหารระดบสงในวงการ

ธรกจ และนกการเมองใน Golkar นอกจากนน ซฮารโตยงไดปรบเปลยนบคลากรวงในของเขาดวย คอ เปลยนผ

ใกลชดทเขาไวเนอเชอใจมาตงแตสมยทเขาอยในกองทพมาเปนผทเปนพวกพองบรวาร (Cronies) ในวงการธรกจ

และสมาชกในครอบครวของเขาเอง (ประเดนนจะกลาวถงในเรองตอไป)69

ตงแตชวงปลายทศวรรษ 1980 เปนตนมาเปนทปรากฏชดวา ซฮารโตเหนความจ าเปนจะตองขยายฐาน

อ านาจดานพลเรอนของเขาใหกวางออกไป และจ ากดความโดดเดนเปนเอกเทศของกองทพ ดงนน ตงแตชวงนน

เขาจงสนบสนนใหผน ามสลมและปญญาชนด าเนนกจกรรมดานสงคม-ศาสนาของพวกเขาใหกวางขวางและเขมขน

มากขน และใหเขามาเปนสวนหนงของระบอบปกครอง หลงจากมรดานถกปลดในเดอนกมภาพนธ 1988 แลว ซ

66 Ibid. p. 83.

67 Ibid. pp. 85-86.

68 ดเพมเตมใน ธระ นชเปยม. เรองเดยวกน. น. 5-60 - 5-62.

69 Meitzner. Ibid. p. 59.

49

ฮารโตกน าผน าทางทหารทใกลชดเขามาอยในวงในเฉพาะของเขา ซงเปนพวกพองบรวารทเขาไวเนอเชอใจมากกวา

ตลอดจนผทเปนญาตและผใตบงคบบญชาโดยตรง เชน ผทขนมาด ารงต าแหนงเสนาธการทหารตอเนองกนไปเปนผ

ใกลชด ไดแก นองเขยของภรรยาซฮารโต คนสนทของบตรสาวคนหนงของเขา อดตนายทหารคนสนทของเขาเอง

และอดตหวหนาหนวยรกษาความปลอดภยท าเนยบประธานาธบด70

อยางไรกตาม แมวาบทบาทและอทธพลทางการเมองของกองทพจะลดนอยลงไป แตกองทพกยงเปน

กระดกสนหลงของระเบยบใหมของซฮารโต โดยทเขาเองกยงไดรบความจงรกภกดจากนายทหาร อนเปนผลสวน

หนงมาจากการเลอกบคคลในกองทพดวยตนเองใหขนมาด ารงต าแหนงระดบสง รวมทงจากการกระจาย

ผลประโยชนใหแกคณะนายทหาร (มการคาดหมายกนวาเมอมรดานถกปลดเขาอาจจยดอ านาจจากซฮารโตแตเขา

กยงจงรกภกดตอประธานาธบดทเคยอปถมภเขามา) นอกจากนน ทนาสนใจคอ แมระบอบปกครองของซฮารโตจะ

เปนเผดจการทหารรปแบบหนง แตกยงไดรบการสนบสนนโดยเฉพาะจากโลกตะวนตก

“ทศวรรษ 1980 เปนชวงสมยพเศษในประวตศาสตรอนโดนเซย การผกขาดการใช

ความรนแรงโดยรฐบาลมความหมายวา รฐบาลสามารถรกษาภาพลกษณของการม

ความสงบทเปนหลกประกนการสนบสนนจากนานาชาต ประเทศตะวนตกสราง

ความสมพนธใกลชดกบอนโดนเซย โดยเฉพาะอยางยงกบกองทพ ซงองกฤษเปนผขาย

อาวธให สหรฐอเมรกาใหการฝกอบรมดานขาวกรอง และออสเตรเลยรวมเปนเจาภาพ

จดการฝกรวมกบกองบญชาการกองก าลงพเศษ (Special Forces Command) ซง

เปนหนวยก าลงชนหวกะททรบผดชอบควบคมจงหวดทมกกอการกบฏ ทงในและนอก

อนโดนเซย อ านาจนยมถกมองวาเปนราคาทประเทศตองจายเพอการพฒนา อนเปน

ทศนะทสงเสรมผลประโยชนของรฐบาลตะวนตก ซงกระตอรอรนทจะสนบสนนการ

ด าเนนงานของบรษทน ามนและแรธาต ทเปนบรษทขามชาต ในอนโดนเซย”71

กจกรรม 4.3.1

มเครองบงชส าคญอะไรบางของการลดบทบาทและอทธพลทางการเมองของกองทพ

แนวตอบกจกรรม 4.3.1

เครองบงชส าคญประการหนง คอ จ านวนนายทหารทอยในคณะรฐมนตร ทด ารงต าแหนงขาหลวง ทอย

ในฝายนตบญญต และทด ารงต าแหนงอาวโสในระบบราชการพลเรอนลดนอยลงไปอยางมาก ต าแหนงในฝาย

70 Ibid. pp. 60-61.

71 Vickers. Ibid. p. 202.

50

บรหารตกอยแกผทเปนพลเรอนมากขน ทงนเพราะซฮารโตน าบคลากรฝายนเขามาอยในระบอบปกครองของเขา

เพมมากขน ไมวาจะเปนบคลากรทมความรความช านาญ (technocrats) ผน ามสลม ผเชยวชาญดานเทคโนโลน

ผบรหารระดบสงในวงการธรกจ และนกการเมองใน Golkar นอกจากนน ซฮารโตยงไดปรบเปลยนบคลากรวงใน

ของเขาดวย คอ เปลยนผใกลชดทเขาไวเนอเชอใจมาตงแตสมยทเขาอยในกองทพมาเปนผทเปนพวกพองบรวารใน

วงการธรกจและสมาชกในครอบครวของเขาเอง

51

เรองท 4.3.2

การกอตวของกลมพวกพองทางการเมองและธรกจ

การกอตวของกลมพวกพองทางการเมองและธรกจเปนลกษณะส าคญประการหนงของระบบอปถมภ

(Patronage) ทเปนตนตอส าคญยงของปญหาคอรปชน ปรากฏการณนมอยอยางกวางขวางในเอเชยตะวนออก

เฉยงใต72 ในอนโดนเซยความสมพนธดานธรกจของซฮารโตกบหนสวนธรกจทเปนคนเชอสายจน ญาตมตรและคน

ในครอบครว ตลอดจนตระกลใหญในวงราชการทมผลประโยชนดานธรกจ เปนเรองคอนขางออฉาวทไดรบความ

สนใจอยางกวางขวางทงในวงวชาการและวงการสอมวลชน ประเดนนเปนเรองใหญอกเรองหนงซงไมอาจน ามา

กลาวโดยละเอยดในทนได สงทจะกลาวถงเปนเพยงลกษณะพนฐานทางสงคม ตลอดจนพฒนาการเพยงบาง

ประการ ทเกยวของหรอกอใหเกดระบบพวกพองและปญหาคอรปชนในสมยของซฮารโต ทส าคญคอสงทจะ

กลาวถงเปนเพยงขอสงเกตเกยวกบความเกยวพนของปจจยบางประการมากกวาจะเปนการวเคราะหอยางลกซง

ของกระบวนการทน าไปสการกอตวของระบบดงกลาว

ลกษณะพนฐานส าคญอยางหนงในสงคมอนโดนเซย (หรอทจรงในหลายประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยง

ใต) ซงถอวาเปนรากเหงาของปญหาคอรปชน คอ ระบบพวกพองโดยเฉพาะในระบบราชการ ในลกษณะ

“เครอขายความสมพนธแบบผอปถมภ-ผรบการอปถมภ” (Networks of Patron-Client Relationship) การ

แตงตงใหด ารงต าแหนงหนาทตางๆ อาศยความผกพนทางเครอญาตและชาตพนธ ดงนน จงไมตองแปลกใจวา

ความจงรกภกดของขาราชการหรอเจาหนาทรฐจะมตอบคคลทชวยใหพวกเขาไดรบการแตงตง เลอนต าแหนง หรอ

ถกปลดได แทนทจะมตอหนวยงานโดยตรง การมความจงรกภกดเปนการเฉพาะตอบคคลเชนนมกน าไปสการ

ปกปองผทกระท าการคอรปชน ซงสงผลใหการจดการกบคนเหลานเปนไปไดยาก73 ในอนโดนเซยเครอขายระบบ

อปถมภเชนนนขยายไปครอบคลมวงการธรกจและการเมองดวย

พฒนาการส าคญประการหนงในชวงทศวรรษ 1970 และ 1980 คอการกอตวของความเกยวโยงกนใน

เชงระบบอปถมภระหวางผทครอบครองทนและเกยวของอยในวงการธรกจ ซงรวมไปถงนายทนและนกธรกจเชอ

สายจน ตลอดจนทายทนทเปนชาวอนโดนเซยกบนกการเมองและขาราชการทมเสนสายทางการเมอง คนกลมหลง

นประกอบดวยผบญชาการทหาร นกการเมองอาวโส และเจาหนาทของรฐระดบสง ทเขาถงกลไกและทรพยากร

ของรฐ ซงพวกเขาน ามาใชเพอประโยชนสวนตว โดยอาศยเสนสนกลในและเครอขายเชอมโยงเหลานการคอรปชน

จงเกดขนอยางกวางขวางในอนโดนเซยโดยเฉพาะในชวงทศวรรษ 1980 ในลกษณะทเจาหนาทรฐโดยเฉพาะทเปน

72 ผสนใจเรองน โปรดด Victor T. King. (2008). The Sociology of Southeast Asia: Transformations

in a Developing Region. Copenhagen: NiAs Press. pp. 155-177.

73 Ibid. p. 165.

52

นายทหารซงมต าแหนงดานพลเรอนเออประโยชนอยางเปนกจวตรแกบรษทเอกชนทบรรดานายทหารเหลานเอง

เครอญาต หรอพรรคพวกเพอนฝงและผรวมงาน มความเกยวของผกพนดวย ในบรรดาพนธมตรระบบอปถมภแบบ

นทส าคญทสด ไดแก พนธมตรระหวาง “นายพลกบกลมธรกจชาวจนขนาดใหญ” (The Generals And Big

Business Groups) เชน กลมเลยม เซยว เหลยง (Liem Sioe Lieng)/ซฮารโต ทงนเพราะคนเชอสายจนไม

สามารถเขาถงอ านาจทางการเมองไดโดยตรง แตจะตองอาศยความเชอมโยงผกพนกบนกการเมองและขาราชการ

ทมเสนสายทางการเมองดงกลาวแลว74 กลาวอกนยหนงคอ กลมธรกจของคนเชอสายจนเหลานไมมศกยภาพทจะ

คกคามทาทายซฮารโตและระบอบปกครองของเขา

ในการสรางความสมพนธกบชนชนน าทางธรกจซฮารโตมเปาหมายพนฐาน 2 ประการเกยวของกน คอ

เรงความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและรกษาอ านาจทางการเมองของตนเอง ในการด าเนนงานเพอเปาหมายนซ

ฮารโตอาศยชนชนน าดานธรกจทมเชอสายจน ดานหนงนน แมวาแนวทางการพฒนาประเทศของเขาจะเปน

แนวทางทน าโดยรฐ (State-Led Approach) แตในทางอดมการณเขาไมตอตานระบบทนเอกชน ขณะเดยวกน

ชนชนน าทางธรกจสวนใหญขณะนนเปนคนเชอสายจน แตความมงคงของคนเหลานกมไดมผลคกคามทาทาย

อ านาจทางการเมองของเขาดงไดกลาวแลว นอกจากน ซฮารโตกนยมชมชอบประสทธภาพการด าเนนงานของนก

ธรกจเชอสายจนดวย บคคลทเคยรวมมอกบเขาตงแตครงทเขาเปนผบญชาการทหารในชวาภาคกลางในชวง

ทศวรรษ 1950 คอ โมฮมหมด “บอบ” ฮสซาน (Mohamad “Bob” Hassan) กลบมารอฟนความสมพนธในดาน

ธรกจกบเขาใหมหลงจากทเขาด ารงต าแหนงประธานาธบดไดประมาณ 10 ป บอบ ฮสซานจงกลายมาเปน “ราชา

ไมซง” (Timber King) คมกจการดานไมอด เยอกระดาษ และกระดาษ ในขณะทเลยม เซยว เหลยง ประธาน

บรรษทซาลม (Salim Corporation) คมกจการโรงงานผลตซเมนต แปงมน และบะหมส าเรจรป75 มผกลาวถงการ

กอตวของกลมพวกพองดานธรกจและการเมองสมยซฮารโตไวดงน

“เมอเวลาผานไปกปรากฏกลมชนชนน าทางธรกจเชอสายจนประมาณ 50 ราย ซงเปน

กลมแกนทเรยกวา “กกง” (Cukong) ซงรวมไปถง Eka Tjipta Widjaya คมกจการ

เกษตรขนาดใหญ น ามนปรงอาหาร Hendra Rahardja และ Ciputra คมกจการ

พฒนาอสงหารมทรพย Prajogo Pangestu คมกจการท าไม และ Sjamsul

Nursalim คมกจการดานการเงน ดงนน ขณะทคนเชอสายจนเปนเพยงชนกลมนอย

กลมเลกๆ ในสงคมอนโดนเซย แตกมกถกประเมนวาไดควบคมประมาณรอยละ 70

ของความมงคงทไมเกยวกบทดน แตแมกระทงขณะทกจการของคนเชอสายจน

ขยายตวออกไปในดานตางๆ หลากหลายและรวมตวกนเปนกลมกจการขนาดใหญ 74 เรองเดยวกน หนา 166 75 William Case, Politics in Southeast Asia: Democracy or Less (Richmond: Curzon Press, 2002), pp. 41-42

53

(Conglomerates) แตกยงตอบแทนกลบมาอยางคงเสนคงวาในการชวยซฮารโต

ด าเนนนโยบายดานการพฒนาอตสาหกรรม รวมทงสงมอบผลก าไรสวนหนงกลบมาส

องคการกศล (Yayasan) ทเขาไดจดตงขน”76

องคกรการกศลทเรยกวา “ยายาซาน” นน เปนชองทางหนงในการระดมทรพยากรจากระบบอปถมภ

กจการเหลานเปนองคกรกศล (Charities) หรอมลนธ ซงไมตองเสยภาษและไมมการตรวจสอบ ซฮารโตอาศยยายา

ซานเปนชองทางในการรวบรวมเงนสมทบ (Contributions) จากชนชนน าทางธรกจทตองการตอบแทนบญคณ

ภาษจากธนาคารของรฐ และภาษจากธรกรรมทด าเนนอยในชวตประจ าวน จากนนเงนทไดมาเหลานจะถกน าไป

แปลงสภาพโดยกจการของครอบครวและมตรสหายหรอกระจาย (โดยใหมการประชาสมพนธอยางเอกเกรก) ไปส

ระดบมวลลชนเพอสรางคลนก สถานรบเลยงเดกก าพรา และสเหรา การตรวจสอบภายหลงการหมดอ านาจของซ

ฮารโตเปดเผยวา องคกรการกศล ยายาซาน ซเปอรเซมาร (Yayasan Supersemar) ของซฮารโต ไดรบ

ทนอดหนนจากภาษรอยละ 2.5 ของผลก าไรของธนาคารตางๆ 8 แหงรวมทงธนาคารกลาง คอ ธนาคารอนโดนเซย

(Bank Indonesia) และแมวาองคกรการกศลนมเปาหมายทางการอยทการสนบสนนดานการศกษา แตรอยละ 80

ของเงนอดหนนทไดรบมากลบถกน าไปใชซอทดน ซอหน และเปนเงนกแกธรกจทเปนพวกพอง ยายาซานหรอ

องคกรการกศลอนๆ ทซฮารโตควบคมกมการด าเนนงานในลกษณะเดยวกนกบ ยายาซาน ซเปอรเซมาร77

ไดกลาวแลววา การพฒนาประเทศของอนโดนเซยสมยซฮารโตเปนแนวทางทน าโดยรฐ ดงนน รฐจงเขา

มามบทบาทในเรองนอยางกวางขวาง เหตผลดานอดมการณส าคญไดแก การจรรโลง “ความยตธรรมทางสงคม”

(Social Justice) อนเปนหลกการขอสดทายของหลกปญจศล แตเมอรฐเขามาด าเนนการในเรองตางๆ กท าให

ประชาชนตองพงพาระบบรฐมากขน โดยทระบบราชการกตองขยายตวตามไปดวย ในชวง ค.ศ. 1974-1983

ระบบราชการขยายตวมากกวาอตราการเพมของประชากรถง 2 เทา นนคอ เพมจ านวนบคลากรภาครฐจาก 1.67

ลานคนมาเปน 2.63 ลานคน มการน ารายไดจากน ามนมาใชในการขยายตวของรฐวสาหกจตางๆ ซงเมอรวมกบ

ระบบการบรหารราชการแลวกนบเปนแหลงวาจางแรงงานแหงเดยวทใหญทสดของประเทศ เมอถง ค.ศ. 1983

รฐวสาหกจมสดสวนในผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) รอยละ 25 และสดสวนถงเกอบรอยละ 50 ใน

มลคาภาษเงนไดนตบคคลทงหมดทจายใหแกรฐ78

อยางไรกตาม เมอภาครฐขยายตวมากขนเทาใด โอกาสทจะเกดความผดพลาดในการบรหารจดการและ

การคอรปชนกจะเพมมากขนตามมา กรณตวอยางของความผดพลาดในการบรหาร คอ กรณของบรษทน ามนเปอร

ตามนาของรฐ ซงเปนกรณออฉาวดานการเงนเพราะไมสามารถชดใชหนสนทประมาณการวามถง 10 พนลาน

76 Ibid. p. 42.

77 Ibid. p. 37.

78 Vatikiotis. Ibid. p. 37.

54

ดอลลารสหรฐใน ค.ศ. 1974 อนเปนผลมาจากการคอรปชนอยางมโหฬาร ปนนและตอมาใน ค.ศ. 1978 นกศกษา

ไดเดนขบวนประทวง เปาหมายส าคญของการประทวงครงน คอ การคอรปชนของสมนบรวารทางธรกจของซฮาร

โต ผลประโยชนทางธรกจทมอยอยางกวางขวางของภรรยาประธานาธบดและการขยายการลงทนอยางไมหยดยง

ของทนจากญปน ซฮารโตตองปรบปรงแกไขกฎหมายการลงทนเพอใหชาวอนโดนเซยเขามาเปนเจาของกจการมาก

ขน และสงใหบรรดาเพอนพองทมงคงของประธานาธบดลดการแสดงความร ารวยอยางทพวกนชอบกระท าลงไป

บาง79

ทกลาวมาทงหมดเปนเพยงบางลกษณะและบางกรณของระบบอปถมภและปญหาการคอรปชนทเกดขน

อยางกวางขวางในอนโดนเซยภายใตระเบยบใหมของซฮารโต แมวาซฮารโตจะยงรกษาอ านาจไวไดอยางมนคง

ตลอดชวงทศวรรษ 1980 แตการประทวงของนกศกษาในชวงกลางและปลายทศวรรษกอนหนานนกเปนลางบอก

เหตความไมพอใจการแสวงหาผลประโยชนโดยมชอบของกลมพวกพองและบรวารรวมไปถงสมาชกในครอบครว

ของซฮารโต ปญหานจะเปนสาเหตหนงของการทาทายอ านาจเขาอยางแทจรงในทศวรรษตอมา

กจกรรม 4.3.2

ในการสรางความสมพนธกบกลมธรกจตางๆ ซฮารโตมเปาหมายอะไร

แนวตอบกจกรรม 4.3.2

ในการสรางความสมพนธกบชนชนน าทางธรกจซฮารโตมเปาหมายพนฐาน 2 ประการเกยวของกน คอ

เรงความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและรกษาอ านาจทางการเมองของตนเอง ในการด าเนนงานเพอเปาหมายนซ

ฮารโตอาศยชนชนน าดานธรกจทมเชอสายจน ดานหนงนน แมวาแนวทางการพฒนาประเทศของเขาจะเปน

แนวทางทน าโดยรฐ แตในทางอดมการณเขาไมตอตานระบบทนเอกชน ขณะเดยวกน ชนชนน าทางธรกจสวนใหญ

ขณะนนเปนคนเชอสายจน แตความมงคงของคนเหลานกมไดมผลคกคามทาทายอ านาจทางการเมองของเขาดงได

กลาวแลว นอกจากน ซฮารโตกนยมชมชอบประสทธภาพการด าเนนงานของนกธรกจเชอสายจนดวย

79 Ibid. pp. 37-38.

55

ตอนท 4.4

บรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงทศวรรษ 1990

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 4.4 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

4.4.1 พฒนาการทางการเมองจากการขยายบทบาทของพลเรอนและกลมศาสนา

4.4.2 การขยายกระแสตอตานและความไมพอใจในหมประชาชน

4.4.3 วกฤตทางเศรษฐกจและการเมองกบการลมสลายของระเบยบใหม

แนวคด

1. บรบททางสงคมและการเมองในอนโดนเซยเปลยนไปอยางส าคญ การหนมามงเนนทอตสาหกรรมการ

ผลตทใชแรงงานจ านวนมากท าใหประชาชนจ านวนมากถกถอนรากจากชวตดงเดมในชนบทและโยกยายเขามาส

ศนยกลางทเปนเขตเมองเพอหางานท าในโรงงานตางๆ และในภาคเศรษฐกจทไมเปนทางการ แมวาคนเหลาน

โดยทวไปจะมสงขนแตความเหลอมล าไมเทาเทยมกลบมมากขน สภาพทเกดขนเปนเงอนไขส าคญของความไม

พอใจทกอตวขนใหม กระแสความไมพอใจทไดกอตวขนครงใหมดงกลาวมกแสดงออกโดยผานศาสนาอสลาม เชน

นกศกษาเรมแสดงความไมพอใจของตนโดยผานสเหราประจ าวทยาเขตของมหาวทยาลยมากขน

2. การขยายกระแสการตอตานและความไมพอใจทเกดขนรวมไปถงความไมพอใจของประชาชน

โดยเฉพาะเกยวกบปญหาการคอรปชนมปรากฏตงแตชวงทศวรรษ 1970 อยางไรกด เมอถงชวงทศวรรษ 1990

สถานการณตางๆ เปลยนไปอยางมาก ความไมพอใจตอระบอบปกครองทเพมทวสงขน รวมทงความกาวหนาดาน

เทคโนโลยกท าใหรปแบบและแนวทางการตอตานเปลยนไปดวย

3. เหตการณทซ าเตมใหสถานการณทางการเมองเลวรายลง คอ วกฤตทางการเงนในเอเชยทเกดขน

ในชวงปลายทศวรรษ 1990 ความทกขทเกดขน ประกอบกบความไมพอใจทมอยแลว น าไปสการประทวงทลกลาม

เปนความรนแรงอยางกวางขวาง นอกจากน การทซฮารโตหนไปรบฟงพวกพองและวงญาตมากกวาผเชยวชาญ

ดานเศรษฐกจและการเงนกเปนตวเรงใหระบอบปกครองของเชาการลมสลายเรวขน

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 4.4 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายพฒนาการทางการเมองจากการขยายบทบาทของพลเรอนและกลมศาสนาได

56

2. อธบายการขยายกระแสตอตานและความไมพอใจในหมประชาชนได

3. อธบายผลกระทบของวกฤตทางเศรษฐกจและการเมองทน าไปสการลมสลายของระเบยบใหมได

57

ความน า

รเคลฟสชใหเหนแลววา หากทศวรรษ 1980 เปนชวงรงเรองสงสดของระเบยบใหมในอนโดนเซย ชวง

ทศวรรษตอมากคอชวงของวกฤตและการทาทาย ซงน าไปสการลมสลายของระบอบน ประเดนทจะพจารณา

ในตอนนม 3 เรองดวยกน คอ พฒนาการทางการเมองจากการขยายบทบาทของพลเรอนและกลมศาสนา การ

ขยายกระแสการตอตานและความไมพอใจในหมประชาชน และวกฤตทางเศรษฐกจและการเมองทน าไปสการลม

สลายของระเบยบใหมของซฮารโต

58

เรองท 4.4.1

พฒนาการทางการเมองจากการขยายบทบาทของพลเรอนและกลมศาสนา

ในชวงทศวรรษสดทายของระเบยบใหม คอ ชวงทศวรรษ 1990 (หรอทจรงตงแตกอนหนานนแลว)

บรบททางสงคมและการเมองในอนโดนเซยเปลยนไปอยางส าคญ การหนมามงเนนทอตสาหกรรมการผลตทใช

แรงงานจ านวนมาก เพราะไมอาจพงพารายไดจากการสงออกน ามนทลดลงอยางมากในชวงทศวรรษกอนหนานน

เปนหลกอกตอไปได ท าใหประชาชนจ านวนมากถกถอนรากจากวถชวตดงเดมในหมบานชนบทและโยกยายเขามา

สศนยกลางทเปนเขตเมองเพอหางานท าในโรงงานตางๆ และในภาคเศรษฐกจทไมเปนทางการ แมวาคนเหลาน

โดยทวไปแลวจะไดรบประโยชนในแงของรายไดทเพมสงขนแตความเหลอมล าไมเทาเทยมกลบมมากขน และความ

ผกพนทางสงคมทเคยมอยในทองถนดงเดมของพวกเขากเสอมคลายหรอสญสลายไป สภาพทเกดขนเปนเงอนไข

ส าคญของความไมพอใจทกอตวขนใหม ขณะทนโยบายใหการเกอหนนทางสงคมของรฐบาลซงยงมงเนนท

ประชากรในชนบทไมสงผลในแงของการผอนคลายสถานการณของประเทศโดยรวม80

กระแสความไมพอใจทไดกอตวขนครงใหมดงกลาวมกแสดงออกโดยผานศาสนาอสลาม เชน นกศกษา

เรมแสดงความไมพอใจของตนโดยผานสเหราประจ าวทยาเขตของมหาวทยาลยมากขน คนเหลานตระหนกวา

หลงจากถกกดขปราบปรามอยางรนแรงในชวงทศวรรษ 1970 อสลามเปนทางออกทางเดยวทปลอดภยส าหรบการ

เคลอนไหวของพวกตน นอกจากน ผใชแรงงานตางๆ ทตองตดขาดจากกลมสนบสนนของพวกตนในชนบทหลงจาก

อพยพเขามาอยในพนทท าการผลตในเขตเมองกอาศยรปแบบทเขมขนมากขนของอสลามเปนชองทางในการแสดง

ความไมพอใจเชนกน ทตนจง ปรออก (Tanjung Priok) อนเปนเขตทาเรอทางเหนอของจาการตาม “เหตการณ”

ใน ค.ศ. 1984 ซงเปนการเผชญหนาและปะทะกนระหวางคนงานทาเรอซงถกปลกระดมโดยนกการศาสนาอสลาม

กบกองทพท าใหมผเสยชวตหลายคน อสลามในแนวทางรนแรงยงสะทอนกระแสตอตานคนเชอสายจนดวย ซงเหน

ไดจากเหตระเบดธนาคารเอเชยกลาง (Bank Central Asia) ของเลยม เซยว เหลยง และแมกระทงทโบโรบดร

(Borobudur) ในชวาภาคกลางอนเปนศาสนสถานในพทธศาสนา81

ทามกลางกระแสทางศาสนาทเขมขนขนนซฮารโตตอบโตดวยการพยายามปรบภาพลกษณของตนเอง

ดวยการเดนทางไปแสวงบญทนครมกกะฮและจากนนกใชชอ “ฮจย โมฮมหมด” (Haji Mohammed) ตอทายชอ

ฉายา “บาปค เปมบงกนน” (Bapak Pembangunan) ของตน นอกจากน ทส าคญคอ ซฮารโตแสวงหาการ

สนบสนนจากปญญาชนมสลมดวยการจดตงสมาคมปญญาชนอสลามแหงอนโดนเซย (Indonesian Islamic

Intellectuals Association – ICMI) ขนใน ค.ศ. 1990 จากนนระดมปญญาชนอสลามทมชอเสยงจ านวนหนงให

80 Case. Ibid. p. 49.

81 Ibid.

59

เขามารวมในสมาคมน เชน เอเมยน ไรส (Amien Rais) อาด ซาโซโน (Adi Sasono) ศร บนตง ปามงกาส (Sri

Bintang Pamungkas) และนรโชลช มาจด (Nurcholish Majid) เขาตองการใหสมาคมนมความโดดเดนและเปน

ทยอมรบ จงไดขอใหรฐมนตรวจยและเทคโนโลย บ. เจ. ฮาบบ เขามาด ารงต าแหนงนายกสมาคม การด าเนนงาน

ของสมาคมนอาศยองคการทเปนคลงสมองคอศนยนานาชาตและพฒนาศกษา (Centre for International and

Development Studies – CIDES) หนงสอพมพ Republica และการออกหนเชงสญลกษณของ “ยายาซาน”

ของสมาคมเพอเปนชองทางในการเขาถงสงคมในวงกวาง82 ความเคลอนไหวในเรองนสะทอนการเปลยนแปลงทาท

ครงส าคญของระบอบปกครองทมตอศาสนาอสลาม

“การเปลยนแปลงทมผลกระทบกวางไกลทสดอยางหนงในทาทของรฐบาล คอการ

เปลยนแนวทางการจดการกบอสลามแบบหนามอเปนหลงมอ อสลามมไดถกปดกนกด

ขอกตอไป เมอถงชวงนศาสนาอสลามกลบมาไดรบความเหนชอบอยางเปนทางการจาก

รฐ...ICMI แสดงถงการยอมรบในบรรดานกวางแผนดานยทธศาสตรของซฮารโตวา ชน

ชนปกครองมลกษณะปดและแปลกแยกจากฐานสนบสนนจนเกนกวาจะรกษาอ านาจ

ไวได องคการนจงถกออกแบบขนมาเพอเรยกรองตอกลมใหมททรงอทธพลซงขณะนน

นกวเคราะหทงทเปนตางชาตและคนทองถนระบวาเปน “ชนชนกลาง” – แตกเปนการ

เรยกรองในลกษณะทจะชวยรกษาชนชนปกครองใหอยในอ านาจตอไป ตวแสดงหลกม

ทงปญญาชนมสลมแทจรง ซงมาจากทงสถาบนการศกษาแบบดงเดม คอ เปซนเตรน

(Pesantren) และสถาบนอดมศกษาดานศาสนาอสลาม พวกเสรนยมคนส าคญๆ ทเคย

เกยวของกบการกอตงระเบยบใหมมาแตเดม โดยทคนเหลานบางคนมไดแปดเปอนไป

กบปญหาคอรปชนของซฮารโต และตวแทนของกลมผลประโยชนของซฮารโตเอง คอ

บ. เจ. ฮาบบ การกอตง ICMI ปทางใหแกศาสนาอสลามในการก าหนดแนวทางของ

การเมองทงนเพราะภาษาศลธรรมของอสลามคอยๆ เรมยดกมแนวทางการด าเนนชวต

ของผคนแลว เครองบงชประการหนงของสงน คอ มการใชผาคลมศรษะกนมากขนของ

สตรมสลมจากทเคยเปนกรณพเศษกกลายมาเปนเรองปกตธรรมดาในชวงทศวรรษ

หลงๆ ของระบอบปกครองซฮารโต”83

ซฮารโตยอมไมสามารถเรยกรองและดงการสนบสนนจากปญญาชนมสลมไดทงหมด แตอยางนอยในชวง

ระยะเวลาหนง ICMI ทเขาจดตงขนกสามารถสนองความมงหวงของมสลมจ านวนมากทจะมเสยงมากขนทงในทาง

สงคมและการเมอง ผทตอตานไมพอใจมากอนกเขามามทาทใกลชดกบผทอยในระบอบปกครองมากขนเมอพวก

82 Ibid. p. 50.

83 Vickers. Ibid. p. 205.

60

เขาเรมรสกวาเสยงของพวกเขาเรมไดรบการรบฟง มการเปดใหเขาถงการเมองอยางจ ากดแกบคคลอยางเชน ดร.

เอเมยน ไรส นกรฐศาสตรจากชวากลาง ซงเขามาเปนสมาชก ICMI แตในขณะเดยวกนกยงด ารงสถานะผน า

องคการมสลมแนวสมยใหมทเรยกวา มฮมมาดยาห (Muhammdiyah) ซงอางวามสมาชกถง 20 ลานคน ICMI จง

ท าหนาทเชอมโยงไปถงฐานมวลชนซงองคการทางการเมองของรฐ คอ Golkar ทขณะนนอยในสภาพทแทบจะ

ปราศจากพลงแลว ไมสามารถกระท าได84

อยางไรกด มสลมแนวจารตสวนมากยงเลอกทจะมสวนรวมอยในองคการทางการเมองแบบดงเดม ซง

เคยมบทบาทเปนพรรคการเมองแนวอสลาม คอ นาหดลาตล อลามะ (Nahdlatul Ulama – NU) ซงขณะนนอาง

วามสมาชก 30 ลานคน อบดรเราะหมาน วาฮด (Abdurrahman Wahid) ผน าองคการนประณาม ICMI วา

กอใหเกดความเสยงทจะมความขดแยงทางศาสนา เขาจงกอตงองคการของเขาเอง คอ “ฟอรม เดโมกราซ”

(Forum Demokrasi – หรอ “อาศรมความคดประชาธปไตย”) เพอตอตาน ICMI นอกจากน ในระดบมวลชนคร

ศาสนาอนเปนทเคารพยกยองของบคคลจ านวนมาก กหลกเลยงไมยอมเขารวมกบองคกรทางการเมองแบบบรรษท

นยม (Corporatism) ของซฮารโตอยางเชน ICMI85

ความเคลอนไหวอกดานหนงทดจะมผลทาทายอ านาจของซฮารโตมากกวากระแสพลงทางศาสนา คอ

การเรยกรองและความไมพอใจของผใชแรงงานและนกศกษา เราจะกลาวถงการประทวงตอตานของคนเหลานท

ขยายตวมากขนในเรองตอไป แตมขอสงเกตเกยวกบพฒนาการทางการเมองในอนโดนเซยทสมควรกลาวถงในทน

2-3 ประการ (เราไมสามารถลงลกไปในรายละเอยดทซบซอนของบรบททางการเมองของอนโดนเซยในชวงนได)

ประการหนงคอ ขณะทองคการทางศาสนา เชน มฮมมาดยาห และนาหดลาตล อลามะ ไมอาจมสวน

รวมโดยตรงในทางการเมอง จงมงไปในดานโครงการและกจกรรมทางสงคมตางๆ จนท าใหศาสนาอสลามเขามา

เกาะกมจตใจและวถชวตของประชาชนมากขนนน กระแสความไมพอใจโดยเฉพาะในหมผใชแรงงานและนกศกษา

กเรมหาทางแสดงออกโดยผาน PDI (หนงในสองพรรคการเมองซงไดรบอนญาตใหลงแขงขนในการเลอกตงได

ดงกลาวแลว) พรรคนเมอถงชวงตนทศวรรษ 1990 มบตรสาวของซการโน คอ เมกาวต ซการโนบตร (Megawati

Sukarnoputri) ขนมาเปนผน า

นอกจากนน แมวาเมอถงชวงนอ านาจของซฮารโตดจะยงมนคง แตผลการเลอกตงเมอเดอนมถนายน

1992 คะแนนเสยงของ Golkar ลดลงเลกนอยจากรอยละ 73 ในการเลอกตงครงกอนหนานใน ค.ศ. 1987 ลงมา

เปนรอยละ 68 ขณะทพรรค PPP และ PDI ไดรบคะแนนเสยงเพมมากขนจากเดม แมผลการเลอกตงจะไมมผล

ส าคญใดๆ ตอระเบยบใหมของซฮารโต แตเมอมองยอนกลบไปกจะเหนไดวา ผลการเลอกตงนาจะสะทอนกระแส

ความตองการประชาธปไตยทเพมมากขน โดยเฉพาะในบรรดาคนรนใหมทเพงมสทธออกเสยงเลอกตงเปนครงแรก

84 Ibid. p. 206.

85 Case. Ibid. p. 50.

61

ทส าคญคอ ระหวางการรณรงคหาเสยงมการหยบยกประเดนการเลนพรรคเลนพวกโดยเฉพาะในหมวงศาคณาญาต

ปญหาคอรปชน และการปดกนการแสดงออกทางการเมองขนมากลาวถงอยางกวางขวาง86 ซงยอมจะสงผลตอ

ความคดและความตองการของคนเหลานอยไมนอย

ขอสงเกตประการสดทายในทนคอ หากพจารณาอ านาจและบทบาทของกองทพทลดนอยลงตงแตชวง

ทศวรรษกอนหนาน (ในการจดตงรฐบาลใน ค.ศ. 1993 จ านวนนายทหารซงยงมต าแหนงอยในกองทพและเขามาม

สวนรวมในคณะรฐมนตรลดลงจาก 11 คนเหลอ 9 คน และเบนน มรดานกหลดจากคณะรฐมนตรในครงนดวย)87

เรากจะเหนพฒนาการส าคญทางการเมองเมอถงชวงตนทศวรรษ 1990 ดงขอสงเกตของ แอนเดอรส อหลน

(Anders Uhlin) “...ระเบยบใหมมใชระบอบปกครองโดยทหารโดยแท” รฐบาล “ใชก าลงทหารในการปกครอง

แตความกงวลสนใจหลกของรฐบาลมไดอยทผลประโยชนของกองทพแตอยทการปกปองผลประโยชนทางการเมอง

และเศรษฐกจของครอบครวซฮารโต และกจการขนาดใหญของคนเชอสายจนทเกยวของผกพนกบซฮารโต”88

กจกรรม 4.4.1

ซฮารโตมปฏกรยาตอการขยายกจกรรมของกลมศาสนาอยางไร

แนวตอบกจกรรม 4.4.1

ทามกลางกระแสทางศาสนาทเขมขนขนนแนวทางส าคญประการหนงของซฮารโตในการตอบโต ไดแก

การพยายามปรบภาพลกษณของตนเองดวยการเดนทางไปแสวงบญทนครมกกะฮและจากนนกใชชอ “ฮจย โมฮม

หมด” (Haji Mohammed) ตอทายชอฉายา “บาปค เปมบงกนน” (Bapak Pembangunan) ของตน นอกจากน

ทส าคญคอ ซฮารโตแสวงหาการสนบสนนจากปญญาชนมสลมดวยการจดตงสมาคมปญญาชนอสลามแหง

อนโดนเซย (Indonesian Islamic Intellectuals Association – ICMI) ขนใน ค.ศ. 1990 จากนนระดม

ปญญาชนอสลามทมชอเสยงจ านวนหนงใหเขามารวมในสมาคมน

86 Vatikiotis. Ibid. pp. 204-205.

87 Ibid. p. 207.

88 อางใน Mietzner. Ibid. p. 63.

62

เรองท 4.4.2

การขยายกระแสตอตานและความไมพอใจในหมประชาชน

การขยายกระแสการตอตานและความไมพอใจจรงๆ แลวเปนความตอเนองจากพฒนาการทกลาวถง

ขางตน กระแสความไมพอใจของประชาชนโดยเฉพาะเกยวกบปญหาการคอรปชนมปรากฏตงแตชวงทศวรรษ

1970 แตความส าเรจดานการพฒนาและยกระดบชวตความเปนอยของประชาชน ประกอบกบการใชอ านาจปดกน

การแสดงออกตางๆ ท าใหระเบยบใหมด ารงอยอยางมนคงและมเสถยรภาพตลอดมา อยางไรกด เมอถงชวง

ทศวรรษ 1990 สถานการณตางๆ เปลยนไปอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงความไมพอใจตอระบอบปกครองทเพม

ทวสงขน รวมทงความกาวหนาดานเทคโนโลยกท าใหรปแบบและแนวทางการตอตานเปลยนไปดวย

การประทวงตอตานอยางรนแรงใชวาจะไมเคยปรากฏในชวงระเบยบใหม เหตการณในชวงกลางและ

ปลายทศวรรษ 1970 เปนกรณตวอยางส าคญ อยางไรกตาม เหตการณซงนาจะถอไดวาเปนลางบอกเหต หรอ

จดเรมตนส าคญของการทาทายอ านาจของระบอบน คอ เหตจลาจลในเขตทาเรอตนจงปรออกทอยดานเหนอของ

จาการตาในเดอนกนยายน 1984 ทกลาวถงขางตน ในแงของรปแบบทปรากฏเหตการณนมแรงจงใจทางศาสนา

หรอกลาวอกนยหนงคอ การอาศยศาสนาอสลามเปนชองทางการแสดงออกซงกระแสความไมพอใจทไดสงสมมาชว

ระยะเวลาหนงแลว โดยกอนทเหตการณจะลกลามเปนการจลาจลมการสงสอนศาสนาในลกษณะปลกระดมดวย

ถอยค ารนแรง มแผนโปสเตอรแสดงขอความกลาวหาตางๆ และมเสยงร าลอเกยวกบความไมสงบทจะเกดขน

จากนนมการเดนขบวนประทวงและการกระท าตางๆ ของมสลมทแสดงออกซงไมพอใจ จนในทสดกลายเปนการ

จลาจล มการใชก าลงทหารเขาลอมปราบ ท าใหผกอการจลาจลตกอยในสถานทถกปดกนไมมทางหนออกไปได

และหลายคนถกยงเสยชวต ตวเลขทางการระบวามผเสยชวต 50 คน แตการประมาณการทนาจะใกลเคยงความ

เปนจรงมากกวามมากกวานนถง 10 เทา89

รฐบาลใชเหตการณนเปนขออางในการปราบปรามศาสนาอสลามทมแนวทางรนแรงทกรปแบบกอนทจะ

หนมาใชวธการดงปญญาชนมสลมเขามาสนบสนนรฐบาลดวยการจดตง ICMI ขนดงกลาวแลว อยางไรกตาม เหต

จลาจลทตนจงปรออกมไดมเหตมาจากการปลกระดมโดยผทมความคดสดโตงดานศาสนาเทานน แตจรงๆ แลว

นาจะถอวาสะทอนปญหาทางสงคมและเศรษฐกจ โดยเฉพาะของประชากรจ านวนมากทอาศยอยในชมชนแออด

ขนาดใหญในเขตเมอง คนเหลานสวนใหญคอผอพยพเขามาจากชนบทและถกตดขาดจากรากเหงาดงเดมของตน

ความไมพอใจทเกดขนน าไปสการเคลอนไหวตอตานดวยการนดหยดงานแทบตลอดชวงทศวรรษ 1980 อยางไรกด

การแสดงออกในลกษณะนนมกเกดขนเองโดยไมมผน าและการจดตง (Spontaneous) จงท าใหถกระงบหรอ

89 Vickers. Ibid. pp. 183-184.

63

ปราบปรามไดอยางรวดเรวโดยกองทพ แตเมอถง ค.ศ. 1994 มการนดหยดงานครงใหญทนครเมดาน (Medan) ซง

เปนเมองหลกอยทางตอนเหนอของเกาะสมาตรา ผประทวงปดกจการผลตของโรงงานเปนเวลาหลายวน

การนดหยดงานครงนทกลายเปนความรนแรงมลกษณะการแสดงออกเชงชาตพนธ (โดยเฉพาะการใช

ความรนแรงตอคนจน)90 แตทส าคญการประทวงนดหยดงานครงนทครอบคลมกวางขวางบงชวามการวางแผน

เตรยมการและประสานงานกนเปนอยางด ท าใหฝายรฐบาลระบเลยวาสหภาพแรงงานมงคงแหงอนโดนเซย

(Indonesian Prosperous Labour Union: SBSI) อยเบองหลงความเคลอนไหวส าคญครงน SBBI เปนสมาพนธ

แรงงานทมไดจดทะเบยน และเมอถงชวงนนกเขามาแขงขนแบบเผชญหนาโดยตรงกบองคการจดตงดานแรงงาน

ของรฐบาล91

ในทางการเมองพฒนาการส าคญทไดเกรนไวกอนหนานแลว กคอการทความไมพอใจจากสภาพความ

ยากจนในเมองเรมหาทางแสดงออกผานพรรคการเมอง คอ PDI ทขณะนนน าโดยเมกาวต ซการโนบตร ความ

ผกพนและการหวนร าลกถงทงบคลกโนมนาวใจมวลชนและแนวทางการเมองแบบรนแรงของบดาของเธอท าใหเกด

กระแสเชดชเมกาวตวาเปนนกการเมองทจะแกปญหาความเหลอมล าไมเทาเทยมกนได จนเปนทคาดหมายกนวา

พรรค PDI จะไดรบคะแนนเสยงเพมมากขนในการเลอกตงครงตอไปทจะมขนใน ค.ศ. 1997 แตซฮารโตด าเนนการ

ขดขวางลทางความเปนไปไดนจนน าไปสความรนแรงอกครง ซงอาจถอไดวาสะทอนกระแสตอตานอยางไมยอม

สยบตออ านาจรฐตอไปอกแลว

ตน ค.ศ. 1996 เมกาวตประกาศตอสาธารณะวาเธอจะยอมใหน าเอาชอของเธอเสนอโดยพรรคในการ

เลอกประธานาธบด ซงจะท าให PDI ไดรบการสนบสนนเพมขนอยางมากในการเลอกตงครงตอไป อนเปนผลจาก

กระแสการหวนร าลกถงบดาของเธอดงกลาวขางตน ซฮารโตพยายามปดกนกระแสนอยางทอาจเรยกไดวาอยาง

ยามใจ คอ สงให PDI จดการประชมวสามญเพอปลดเมกาวตออกจากต าแหนงหวหนาพรรค ยงไปกวานน เมอ

ผสนบสนนเธอปฏเสธทจะยอมมอบส านกงานใหญของพรรคในจาการตาใหแกผทขนมาด ารงต าแหนงแทนเธอ กม

ก าลงหนวยความมนคงและนกเลงอนธพาลบกเขาไปท ารายคนเหลาน จนน าไปสการจลาจลทเรยกกนวา “ซบต

เกเลบ” (Subtu Kelebu) หรอ “วนเสารอนหมองหมน” (Gray Saturday) เมอวนท 27 กรกฎาคม 1996

เหตการณการใชก าลงบกโจมตส านกงานใหญ PDI นบเปนความวนวายครงรายแรงทสดในนครหลวงจาการตา

นบตงแตเหตการณ “มาลาร” (Malari คอเหตการณจลาจลใน ค.ศ. 1974)92

เหตการณครงนนอกจากจะแสดงใหเหนวา ซฮารโตจดการกบกระแสตอตานไดอยางขาดประสทธผลกวา

ในกรณทเคยเกดขนอยางมากแลว ทส าคญกคอ ฝายตอตานดจะไมยอมกมหวใหเขาอกตอไป นอยคนนกทจะ

90 Philip Shenon. Ibid.

91 Case. Ibid. p. 50.

92 Ibid. p. 51.

64

ยอมรบค าอธบายของรฐบาลทวาความรนแรงทเกดขนจรงๆ แลวความผดของพรรคประชาธปไตยประชาชน

(People’s Democracy Party: PRD) ซงเปนการรวมตวกนกลมเลกๆ ของนกศกษาและผใชแรงงาน ดงนน เมอ

มองยอนกลบไปแลวกท าใหนกวเคราะหบางคนมองกรณการโจมตทท าการพรรค PDI วาสงผลใหความเหนอกเหน

ใจของประชาชนทมตอเมกาวตเพมขนอยางมาก และกอาจถอไดวา เปนลางบอกเหตของการลมสลายของระเบยบ

ใหมทจะเกดขนหลงจากนนไมนานนก ในทามกลางความรนแรงทขยายตวมากขนนนกศกษาและผใชแรงงานเรม

เคลอนไหวในลกษณะของการจดตงเพอสนบสนนเมกาวตแมวาเธอจะพนจากการเปนหวหนาพรรค PDI แลวกตาม

นอกจากนน ในสภาวะเดยวกนนพรรคทสามารถจะเปนพลงตอตานระเบยบใหมไดอยางนาเชอถอมากทสด

ขณะนน คอ PPP กเรมแสดงความเขมแขงมากขนเชนเดยวกน โดยเฉพาะดวยการเรยกรองและวพากษวจารณใน

แนวศาสนาอสลามอยางรนแรงเขมขนมากขนในระหวางการรณรงคหาเสยงเลอกตง ค.ศ. 1997 ทใดกตามทฝาย

สนบสนนเมกาวตและ PPP เผชญหนากบฝาย Golkar กจะเกดการปะทะกนขนแมจะมขอหามมใหพรรคเหลาน

เขาไปปฏบตการหาเสยงในเขตทอาจกอใหเกดเหตเชนนนพรอมกนกตาม93

ความรนแรงและการเคลอนไหวตางๆ ในชวงนไมเพยงแตแสดงใหเหนกระแสตอตานทขยายตวขน แตท

ส าคญคอ ระบอบปกครองเรมไมสามารถจดการกบกระแสดงกลาวไดอยางเปนผล สภาพเชนนบงบอกความคลอน

แคลนทระเบยบใหมของซฮารโตเรมประสบแลวเมอถงชวงนน อยางไรกด เมอดจากภายนอก ระเบยบใหมด

เหมอนจะยงมนคง โดยเฉพาะผลการเลอกตงใน ค.ศ. 1997 Golkar ไดรบคะแนนเสยงเพมมากขนกวาครงกอน

หนานนเกนกวาเปาหมายทตงไวเสยอก คอไดรบคะแนนเสยงรอยละ 74.5 (กอนการเลอกตงพรรคไดตงเปาหมาย

ไววาจะเพมคะแนนเสยงขนใหถงรอยละ 70 จากทในครงกอนหนานนไดคะแนนเสยงไมถงรอยละ 70) แต

นกวเคราะหกมองวา ชยชนะแบบนนเปนเหมอนการกระท าท “เกนความสมควร” (ในชวงการหาเสยงเลอกตง

Golkar รณรงคเพอเปาหมายดงกลาวอยางมโหฬาร) โดยเฉพาะพรรค PDI ทไดเสอมเสยความนาเชอไปตงแตเมอ

จดการปลดเมกาวตออกจากต าแหนงหวหนาพรรคไดทนงเพยง 11 ทนง ขณะท PPP ไดถง 89 ทนง นก

สงเกตการณบางคนจงเหนวา การเมองฝายคานมททาวาจะออกไปในแนวทางศาสนาอสลามมากขน94

ซฮารโตเองคงมองออกวา ฮารโกโม (Harkomo) หวหนาพรรค Golkar “ท าดเกนไป” จนท าใหสมดล

อนละเอยดออนของการเมองอนโดนเซยชวงนนไดรบความกระทบกระเทอน จงไมแตงตงเขาใหด ารงต าแหนง

รฐมนตรขาวสารขาวสารทเคยครองอยและลดฐานะใหไปเปนเพยงประธานรฐสภาทแทบไมมบทบาทหรออ านาจ

ใดๆ95 วลเลยม เคส (William Case) สรปบรบททางการเมองอนโดนเซยชวงนไวอยางชดเจน ดงน

93 Ibid.

94 Ibid. p. 52.

95 Ibid.

65

“กลาวโดยสรป เมออตสาหกรรมการผลตทตองใชแรงงานจ านวนมากขยายตวอยาง

รวดเรวในชวงประมาณทศวรรษสดทายของระเบยบใหม พฒนาการนกไดเปลยนปจจย

ทเปนบรบทตางๆ ในลกษณะทท าใหเปนการยากส าหรบรฐบาลทจะบงคบใหสงคมอย

อยางสงบ ความเดอดรอนไมพอใจใหมๆ ของชนชนกลางและผใชแรงงานเรมปรากฏ

ซงหาทางแสดงออกโดยผานการฟนตวของศาสนาอสลาม ความเคลอนไหวโดย

นกศกษา ความเคลอนไหวรนแรงดานแรงงาน และการเมองของฝายคาน กจกรรม

ความเคลอนไหวเหลานมกจะมประเดนดานชาตพนธเขามาเกยวของดวย แนนอนซฮาร

โตตอบโตดวยการหนไปใชมาตรการควบคมตางๆ อยางทเขามกอาศยมาตลอด เขา

ยอมผอนปรนใหแกทางฝายศาสนามากขนอก ทงดวยการใหทรพยากรตางๆ และความ

เปนเอกเทศมากขน อกดานหนงนน เขากใชมาตรการคกคามรงควาญนกศกษาและผใช

แรงงาน รวมทงถอดถอนเมกาวตออกจากพรรค PDI กระนนกตาม ซฮารโตเผชญกบ

พลงทางสงคมทกอตวและไดรบแรงกระตนใหเคลอนไหวรนแรงกวางขวางจากการท

เขาเลอกเองทจะใหมการพฒนาอตสาหกรรมในแบบดงกลาว และเมอถง ณ จดทเขา

จ าเปนตองด าเนนการอยางมทกษะทางการเมองมากทสดนน เขากแสดงใหเหนถง

ความสามารถทลดนอยลงในการจดการกบชนชนน าส าหรบการเปลยนระบอบปกครอง

ทจะเกดขน ในสภาวการณเชนนการเลอกตง ค.ศ. 1997 ทดเหมอนเปนชยชนะครง

ยงใหญอกครงหนงส าหรบซฮารโต กลบกลายเปนชยชนะครงสดทายของเขาไป”96

กจกรรม 4.4.2

เหตการณใดทอาจถอเปนลางบอกเหตการลมสลายของระเบยบใหมของซฮารโต

แนวตอบกจกรรม 4.4.2

เหตการณซงนาจะถอไดวาเปนลางบอกเหต หรอจดเรมตนส าคญของการทาทายอ านาจของซฮารโต คอ

เหตจลาจลในเขตทาเรอตนจงปรออกในจาการตาในเดอนกนยายน 1984 รปแบบทปรากฏของเหตการณนม

แรงจงใจทางศาสนา คอ การอาศยศาสนาอสลามเปนชองทางการแสดงออกซงกระแสความไมพอใจทไดสงสมมา

ชวระยะเวลาหนงแลว โดยกอนทเหตการณจะลกลามเปนการจลาจลมการสงสอนศาสนาในลกษณะปลกระดมดวย

ถอยค ารนแรง มแผนโปสเตอรแสดงขอความกลาวหาตางๆ และมเสยงร าลอเกยวกบความไมสงบทจะเกดขน

จากนนมการเดนขบวนประทวงและการกระท าตางๆ ทแสดงออกซงไมพอใจ จนในทสดกลายเปนการจลาจล ม

96 Ibid.

66

การใชก าลงทหารเขาลอมปราบ ท าใหผกอการจลาจลตกอยในสถานทถกปดกนไมมทางหนออกไปได และหลาย

คนถกยงเสยชวต ตวเลขทางการระบวามผเสยชวต 50 คน แตการประมาณการทนาจะใกลเคยงความเปนจรง

มากกวามมากกวานนถง 10 เทา

67

เรองท 4.4.3

วกฤตทางเศรษฐกจและการเมองกบการลมสลายของระเบยบใหม

ชยชนะอยางงดงามในการเลอกตงและสถานะทางการเมองของซฮารโตทยงดมนคงท าใหการลมสลาย

ของระบอบปกครองของเขาในปตอมาดเหมอนเปนสงทเกดขนอยางไมคาดหมาย แตจากทกลาวมาแลวกจะเหนวา

เมอถงประมาณ ค.ศ. 1997 รากฐานของระเบยบใหมเรมสนคลอนแลว กระนนกตาม วกฤตเศรษฐกจทเกดขนในป

นนมสวนอยไมนอยในการซ าเตมสถานการณใหเลวรายลง วกฤตและความรนแรงทเกดขนหลงจากนนจงน ามาซง

การลมสลายของระบอบปกครองของซฮารโตในทสด

วกฤตการเงนเอเชย (Asian Financial Crisis) เกดขนเรยกไดวาตามหลงการเลอกตงทวไปทจดขน

ในชวงปลายเดอนพฤษภาคม 1997 ภายหลงเดอนสงหาคมตอมาผลกระทบของวกฤตกเรมมาถงอนโดนเซย97

ในชวงแรกทวกฤตเกดขนดเหมอนวาในบรรดาประเทศตางๆ ทไดรบผลกระทบนน อนโดนเซยคงจะสามารถจดการ

กบปญหาไดดทสด โดยเฉพาะดวยการอาศยความสามารถของผเชยวชาญทเปนนกบรหารระดบสงซงเคยผาน

วกฤตจนมประสบการณในการเผชญกบสถานการณเลวรายมาแลวอยางโชกโชน ในทนเราจะลงไปในรายละเอยด

ทางเทคนคเกยวกบการแกปญหาคาเงนรเปยหทตกลงไปจนในทสดมลคาเงนตราอนโดนเซยลดลงไปถงรอยละ 80

เมอเทยบกบเงนดอลลารสหรฐ สงผลใหธรกจตางๆ เมอตองเผชญกบอตราแลกเปลยนเชนนนไมสามารถใชคนเงนก

ทสวนใหญเปนเงนสกลดอลลารสหรฐ และไมสามารถน าเขาสนคาทนและสวนประกอบตางๆ ทจ าเปน การผลต

ทางอตสาหกรรมกชลอตวลงพรอมกบอตราเงนเฟอทสงขนตามมา แรงงานจ านวนมากจงตองถกปลดออกจากงาน

ประเดนส าคญในเรองนคอ เมออนโดนเซยเรมไดรบผลกระทบจากวกฤต ซฮารโตกลบเรมไมยอมรบฟงผเชยวชาญ

ทเปนผบรหาร ซงรวมไปถงเจาหนาทระดบสงของธนาคารกลางอนโดนเซย

“อดตผวาการธนาคารกลางสดราจาต จวานโดโน (Sudrajat Djiwandono) ยงจดจ า

เหตการณครงนนไดด “จากเดอนพฤศจกายนเปนตนมาการสอสารกบประธานาธบดก

เลวรายลงเรอยๆ” เดอนพฤศจกายน 1997 จงเปนเสมอนจดเปลยนส าคญส าหรบซ

ฮารโต เดอนนเปนเดอนทเขาตระหนกวาเงนตราของเขาก าลงลมสลายไปพรอมกบ

เศรษฐกจอนโดนเซย นอกจากนน กยงเปนเดอนทเขาลมเจบลงภายหลงการเดนทางไป

ตางประเทศเปนเวลายาวนาน หลงจากเดอนพฤศจกายนซฮารโตกไมเหมอนเดมอก

ตอไป และจดจบทางการเมองของเขากเรมขนอยางจรงจง”98

97 ส าหรบวกฤตครงน ซงเรมในเดอนกรกฎาคม 1997 และผลกระทบทมตออนโดนเซย โปรดด เรอง

เดยวกน หนา 53-60 และ Vatikiotis. Ibid. pp. 220-221 and 224-225.

98 Vatikiotis. Ibid. p. 220.

68

ทามกลางสถานการณทางเศรษฐกจทเลวรายลงทกทนน อนโดนเซยไมมทางเลอกนอกจากหนไปขอ

ความชวยเหลอจากกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) โดยมการลงนามในความตกลงเบองตนอยางรวดเรวใน

เดอนตลาคม 1997 และการลงนามเปนทางอยางเตมรปแบบมากกวาในเดอนมกราคมปตอมา ภายใตความตกลง

50 ขอ IMF ใหความชวยเหลอเปนเงนก 40 พนลานดอลลารสหรฐ แตกไดก าหนดเงอนไขตามแบบฉบบของ

สถาบนการเงนแหงน โดยเฉพาะรฐบาลอนโดนเซยตองตดคาใชจายภาครฐลงเพอใหงบประมาณเกนดลขนเลกนอย

ทส าคญคอจะตองยกเลกการอดหนนราคาเชอเพลง ตองผอนคลายกฎระเบยบทควบคมระบบตลาด ซงรวมไปถง

การอดหนนอตสหกรรมการบนทสงเสรมโดยรฐมนตรวจยและเทคโนโลย การผกขาดกจการ เชน ไมอดของบอบ

ฮสซาน และการผกขาดการคากานพลและสทธพเศษดานภาษศลกากรการน าเขารถยนตของทอมม บตรชายของซ

ฮารโต เมอเผชญกบการทธนาคารทครอบครวของเขาตองถกปดกจการเมอถงกลางเดอนพฤศจกายน รวมทงการ

กดดนจาก IMF ใหปดกจการผกขาดตางๆ ทสรางผลก าไรของทงสมาชกในครอบครวและมตรสหาย ซฮารโตกหน

มาพงพาการใหค าปรกษาของพวกพองและบรวารและสมาชกในครอบครวและไมยอมรบฟงผเชยวชาญทเคย

ด าเนนการอยางระมดระวงจนสามารถปกปองระบอบปกครองใหรอดพนจากวกฤตตางๆ ทผานมา

แมจะเผชญกบสถานการณทางเศรษฐกจทเลวรายขณะนน แตซฮารโตยงสามารถระดมพลงสนบสนน

ทางการเมองทเขายงมอยจนสามารถไดรบเลอกโดย MPR ใหขนด ารงต าแหนงประธานาธบดเปนสมยท 7 ในเดอน

มนาคม 1998 นกวชาอาวโสดานศาสนาอสลามผหนงใหตงขอสงเกตเกยวกบการเลอกซฮารโตเปนประธานาธบด

ครงนวา “ซฮารโตเปนายพลและอาวโสกวาทกคน ความแตกตางดานอายมมากจนกระทงเมอพจารณาลทธพอขน

อปถมภ (Paternalism) ตามจารตของชวา กเกอบเปนไปไมไดเลยทกองทพจะมความเหนคดคาน”99 อยางไรก

ตาม ทงการเลอกตงทวไปครงทผานมา การจดตงคณะรฐมนตรใหม และทส าคญการเสนอให บ. เจ. ฮาบบ ด ารง

ต าแหนงรองประธานาธบดอยางทไมมใครคาดหมาย ไมไดสรางความพอใจใหแกฝายใดเลย แตถงกระนนในบรรดา

ชนชนน าดวยกนเองแลว กยงไมมใครกลาลกขนมาเผชญหนาซฮารโต ปจจยชขาดจงดจะไปอยทวกฤตเศรษฐกจ

และกระแสตอตานจากประชาชน

การขาดแคลนอาหาร การวางงานและปญหาเงนเฟอน าความทกขยากมาใหแกประชาชนอยางถวนทว

สถานการณนเลวรายลงเมอประเทศตองเผชญปญหาภยแลงและราคาปโตรเลยมและไมในตลาดโลกตกลงไปอก

รายไดตอหวลดลงไปอยางมากจาก 1,100 ดอลารสหรฐเหลอเพยง 300 ดอลลารสหรฐ ผบรโภคไมสามารถไดรบ

ยาทน าเขาจากตางประเทศ อะไหลยานพาหนะตางๆ หาไดยากขน ในสถานการณทเลวรายเชนนเองทซฮารโต

สญเสยทรพยากรทจะใชจดการชนชนน าอนโดนเซยขณะนนได ในขณะทมวลชนกเคลอนไหวตอตานเขารนแรงขน

ดงนนภายหลงพธกรรมการเลอกประธานาธบดโดย MPR นกศกษากกอการประทวงขนในจาการตาแมวาซฮารโต

จะมค าสงหามการเดนขบวนกตาม นกศกษามหาวทยาลยอาตมาจายา (Atmajaya Unjiversity) ซงมองเหนไดจาก

99 อางใน Ibid. p. 221.

69

อาคารรฐสภาลกขนมาเรยกรองใหซฮารโตลงจากอ านาจ จากนนกมการสรางเครอขายเพอประสานกจกรรมการ

ด าเนนงานระหวางมหาวทยาลยตางๆ พรอมไปกบการเผยแพรขอความในหนงสอพมพนกศกษา ในโทรศพทมอถอ

เพจเจอร และทางอนเทอรเนต นอกจากนน ทส าคญคอ ขณะทนกศกษาขยายการประทวงตอตานออกไปนน

กองทพกเผชญพวกเขาดวยทาทยบยงผอนปรน พลเอกวรนโต (Wiranto) ซงเพงจะไดรบการแตงตงเปนผ

บญชาการกองทพกอนหนานนไมนาน ถงกบประกาศวาฝายทหารกตองการใหมการปฏรปทางการเมองเชนกน

พฒนาการส าคญตอมาคอ คนงานในเมองไดออกมาประสานการตอสกบนกศกษา ความไมพอใจส าคญของคนงาน

อยทคาไฟฟาและคาใชจายในการขนสงคมนาคมทเพมสงขน ในชวงตนเดอนพฤษภาคม 1998 ผแทนของกลม

แรงงานในจาการตา 30 กลมชมนมรวมกบนกศกษามหาวทยาลยอนโดนเซย (University of Indonesia) และ

รวมมอกนเคลอนไหวในลกษณะเดยวกนในสราบายาและบนดง100

การประทวงทมหาวทยาลยตางๆ ทวประเทศเขมขนรนแรงยงขน และมการปะทะกบกองก าลงความ

มนคงในชวาภาคกลาง นกศกษาเรมวางแผนในชวงตนเดอนพฤษภาคมทจะจดการชมนมประทวงขนานใหญขนใน

จาการตาในวาระ “วนตอตานแหงชาต” (Day of National Resistance) ของอนโดนเซยเพอเปนการร าลกถงการ

ตอตานเนเธอรแลนด ในสภาพความรนแรงสบสนทเกดขนนมนายทหาร 2 คนเขามาเกยวของ คอ พลเอกวรนโต

และพลเอกปราโบโว สเบยนโต (Prabowo Subianto) ผบญชาการ KOSTRAD ซงกอใหเกดสภาพความไมชดเจน

คลายกบเหตการณ “30 กนยายน” วานายทหารคนใดมสวนส าคญในการกอเหตหรอไมโดยเฉพาะเหตการณท

มหาวทยาลยตรศกต (Trisakti University) ทจะกลาวถงตอไป

เหตการณรนแรงเรมขนทเมดานในชวงวนท 4-5 พฤษภาคม 1998 จากนนนกศกษาไดออกมานอกรว

มหาวทยาลยและปะทะกบก าลงทหารและต ารวจ ตอมาในวนท 12 พฤษภาคมซฮารโตเดนทางไปรวมประชม

อสลามทประเทศอยปต แตในวนนเองทมเหตการณรายแรงเกดขน นนคอ การยงนกศกษาเสยชวต 4 คนท

มหาวทยาลยตรศกตทอยทางตะวนตกของจาการตา จากนนกมเหตจลาจลและการปลนรานคาและศนยการคา

ตางๆ ทวจาการตา เมอซฮารโตเดนทางกลบมากอนก าหนดเมอวนท 15 พฤษภาคมเขากตองพบกบความยอยยบ

จากการจลาจลและการปลนชงตลอดชวงชวง 3 วนทเขาอยนอกประเทศ แตทส าคญคอ เมอถงขณะนนเขาไม

หลงเหลอความชอบธรรมทจะปกครองบรหารประเทศตอไปอกแลว ขณะทการประทวงตอตานยงด าเนนอยอยาง

รนแรงนน (ในชวงเวลาตอมามนกศกษาไมนอยกวา 40,000 คนบกยดอาคารรฐสภา) เขากสญเสยการสนบสนน

จากชนชนน าเชนกน เขาจงประกาศลาออกเมอวนท 21 พฤษภาคม 1998 ในค าประกาศลาออกของเขาครงนซ

ฮารโตกลาวขอโทษส าหรบ “ความผดพลาดและความบกพรอง” ใดๆ กตามของเขา101 จากนนเขากถายโอน

อ านาจไปใหแก บ. เจ. ฮาบบ

100 ดสรปเหตการณความรนแรงทางการเมองทน าไปสการลาออกของซฮารโตใน Ibid. pp. 226-232.

101 อางใน Case. Ibid. p. 62.

70

ในการถายโอนอ านาจใหแกฮาบบครงนซฮารโตคงหวงใหฮาบบสบทอดอ านาจตอจากเขา อยางไรกด

ระเบยบใหมของเขาถอวาไดสนสดลงแลวโดยสนเชง แมวาอนโดนเซยจะตองใชเวลาอกหลายปกอนจะเปลยนผาน

ไปสระบอบประชาธปไตยเมอมการเลอกตงประธานาธบดโดยตรงเปนครงแรกใน ค.ศ. 2004 แตกถอวาประเทศ

ผานพนวกฤตทงทางเศรษฐกจและการเมองครงนไปไดในชวงเปลยนผานดงกลาว อนโดนเซยมผขนมาด ารง

ต าแหนงประธานาธบดอก 2 คนในชวงเปลยนผาน คอ อบดรเราะหมาน วาฮดและเมกาวต ซการโนบตร ผทขนมา

เปนประธานาธบดจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน คอ พลเอกซซโล บมบง ยโดโยโน (Susilo Bambang

Yudhoyono มกเรยกกนทวไปวา SBY)102 ในการด ารงต าแหนงน 2 วาระ SBY กลาวไดวามสวนอยางส าคญใน

การวางรากฐานใหแกการปกครองระบอบประชาธปไตย กลาวกนวา เทาทผานมานนอนโดนเซยมผน าส าคญ 3 คน

คอ ซการโนเปนผสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนในชาต ซฮารโตเปนผสรางความกาวหนาทนสมยทางเศรษฐกจ

ใหแกอนโดนเซยและ SBY คอผวางรากฐานใหแกการปกครองระบอบประชาธปไตยใหแกประเทศ103

เปนทนาสงเกตวา ไมเพยงแตอนโดนเซยจะผานพนวกฤตครงนไปไดเทานน แตอาเซยนทมชาตสมาชก

เชน ประเทศไทย ไดรบผลกระทบรนแรงทางเศรษฐกจในชวงปลายทศวรรษ 1990 กสามารถผานพนวกฤตในครง

นนไปไดดวยเชนกน บรบททางการเมองของอนโดนเซยจงกลาวไดวามไดมผลกระทบในทางลบตออาเซยนเทาใด

นก ปทเกดวกฤตการเงนเอเชยเปนวาระครบรอบ 30 ปแหงการกอตงอาเซยน ในปนนผน าอาเซยนจงไดก าหนด

“วสยทศนอาเซยน 2020” (ASEAN Vision 2020)104 ทวางแนวทางส าหรบการพฒนาอาเซยนจากระดบความ

รวมมอไปสบรณาการ (integration) อกขนตอนหนงหลงจากไดมการจดตงเขตการคาเสรอาเซยน (ASEAN Free

Trade Area: AFTA) ขนแลวตงแตตนทศวรรษ นอกจากนน ผน าอาเซยนยงเหนความจ าเปนทจะตองขยายกรอบ

ความรวมมอออกไป ดงนน ในปทเกดวกฤตขนนนเองทเกด “อาเซยน + 3” ประกอบดวยอาเซยน + จน ญปน

และเกาหลใต วกฤตชวงปลายทศวรรษ 1990 จงกลาวไดวาเปนโอกาสส าหรบอนโดนเซยทจะเปลยนผานไปส

ระบอบประชาธปไตยและส าหรบอาเซยนทจะเตบโตกาวหนาตอไป

กจการม 4.4.3

วกฤตทางเศรษฐกจและการเมองมผลกระทบตอระบอบปกครองของซฮารโตอยางไร

102 ดพฒนาการทางการเมองในชวงเปลยนผานนเพมเตมใน ธระ นชเปยม. เรองเดยวกน. น. 5-65 - 5-

72.

103 Kishore Mahbubani and Jeffrey Sng. Ibid. p. 144.

104 “ASEAN Vision 2020”, Association of Southeast Asian Nations from

http://asean.org/?static_post= asean-vision-2020 สบคนเมอ 20 ธนวาคม 2560.

71

แนวตอบกจกรรม 4.4.3

การขาดแคลนอาหาร การวางงานและปญหาเงนเฟอน าความทกขยากมาใหแกประชาชนอยางถวนทว

สถานการณนเลวรายลงเมอประเทศตองเผชญปญหาภยแลงและราคาปโตรเลยมและไมในตลาดโลกตกลงไปอก

รายไดตอหวลดลงไปอยางมากจาก 1,100 ดอลารสหรฐเหลอเพยง 300 ดอลลารสหรฐ ผบรโภคไมสามารถไดรบ

ยาทน าเขาจากตางประเทศ อะไหลยานพาหนะตางๆ หาไดยากขน ในสถานการณทเลวรายเชนนเองทนกศกษากอ

การประทวงขนในจาการตาแมซฮารโตจะมค าสงหามการเดนขบวนกตาม นกศกษาลกฮอขนมาเรยกรองใหซฮารโต

ลงจากอ านาจ จากนนกมการสรางเครอขายเพอประสานกจกรรมการด าเนนงานระหวางมหาวทยาลยตางๆ พรอม

ไปกบการเผยแพรขอความในหนงสอพมพนกศกษา ในโทรศพทมอถอ เพจเจอร และทางอนเทอรเนต ความรนแรง

ทตามมาท าใหซฮารโตไมอาจอยในอ านาจไดตอไป

72

1 ดสรปพฒนาการและเหตการณส าคญในชวงสมยอาณานคมและการตอสเพอเอกราชใน ธระ นชเปยม.

(2560). “หนวยท 5 การเมองการปกครองของสาธารณรฐอนโดนเซย”. ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองการ

ปกครองของประเทศในเอเชย. ฉบบปรบปรงครงท 2. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช. น. 5-

14 - 5-25.

2 ดสาระรายละเอยดของชวงสมยนใน M.C. Ricklefs. (2008). A History of Modern Indonesia.

Fourth edition. Basingstoke: Palgrave Macmillan. pp. 294-321.

3 Clark D. Neher. (2010). Southeast Asia: Crossroads of the World. 2nd edition. DeKalb:

Northern Illinois University Press. p. 112.

4 Ibid. น. 113.

5 Ibid. แนวทางนตอมาไดกลายมาเปนสวนหนงของ “วถอาเซยน” (ASEAN Way) ดวย

6 M. C. Ricklefs et al. (2010). A New History of Southeast Asia. Basingstoke: Palgrave

Macmilla. p. 380.

7 Neher. Southeast Asia: Crossroads of the World. p. 113.

8 Ricklefs et al. Ibid. pp. 380-381.

9 Denis Warner. (1966). Reporting Southeast-Asia. Sydney: Angus and Robertson. p. 105.

อยางไรกตาม จะเหนตอไปวา ยงไมมหลกฐานบงชชดเจนวา PKI คอตวการส าคญทสดในเหตการณครงน

10 Peter Polomka. (1971). Indonesia since Sukarno. Penguin Books. p. 62.

11 Ruth T. McVey. (1968). “Indonesian Communism and China”. in Tang Tsou (ed.).

China in Crisis, Volume 2: China’s Policies in Asia and America’s Alternatives. Chicago: The

University of Chicago Press. p. 374.

12 Ibid. pp. 374-375.

13 Ibid. pp. 376-377.

14 Ricklefs et al. Ibid. p.381.

15 Warner. Ibid. pp. 97-98.

16 Ricklefs et al. Ibid. p.382.

17 นายพลทง 6 คนทถกสงหารครงน ไดแก พลโท Achmad Yani (ผบญชาการทหารบกและมต าแหนง

เปนรฐมนตรในคณะรฐบาลดวย) พลตร R. Suprapto (รองผบญชาการทหารบกคนท 2) พลตร M. T. Harjono

(รองผบญชาการทหารบกคนท 3) พลตร S. Parman (ผชวยผบญชาการทหารบกคนท 1) พลจตวา D. I.

Pandjaitan (ผชวยผบญชาการทหารบกคนท 4) และพลจตวา Sutojo Siswomihardjo (นายทหารพระ

73

ธรรมนญ) Harold Crouch, The Army and Politics in Indonesia (Jakarta/Kuala Lumpur: Equinox

Publishing, 2007), p. 99

18 Kishore Mahbubani and Jeffrey Sng. (2017). The ASEAN Miracle: A Catalyst for Peace.

Singapore: Ridge Books. p. 61.

19 ดรายละเอยดเพมเตมเกยวกบเหตการณนใน ธระ นชเปยม. เรองเดยวกน. น. 5-51 - 5-52.

20 Neher. Ibid. p. 114.

21 Ibid. และดเพมเตมใน Ricklefs et al. Ibid. pp. 382-383.

22 Riclefs et al. Ibid. p. 383.

23 Neher. Ibid. p. 114.

24 Ricklefs. Ibid. pp. 322-342.

25 Ibid. pp. 344-362.

26 Ibid. pp. 363-381.

27 Adrian Vickers. (2013). A History of Modern Indonesia. Second edition. Cambridge:

Cambridge University Press. p. 167.

28 Ibid.

29 Ibid. p. 166.

30 Michael J. R. Vatikiotis. (1998). Indonesian Politics under Suharto: The Rise and Fall

of the New Order. Third edition. London and New York: Routledge. p. 104.

31 ดประเดนเรอง “ภารกจ 2 ดาน” ใน Ibid. pp. 60-91.

32 Neher. Ibid. p. 115.

33 Vickers. Ibid. pp. 185-186.

34 J. A. C. Mackie. (1974). Konfrontasi: The Indonesia-Malaysia Dispute 1963-1966. Kula

Lumpur: Oxford University Press. pp. 94-96.

35 อางใน Ibid. p. 97.

36 David Mozingo. Ibid. p. 333.

37 McVey. Ibid. pp. 357-359.

38 Mozingo. Ibid. p. 335.

74

39 Justus van der Kroef. (1975) “Soviet and Chinese Influence in Indonesia”. in Alvin Z.

Rubinstein (ed.). Soviet and Chinese Influence in the Third Word. New York: Praeger Publishers.

pp. 54-55

40 Ibid. pp. 60-61.

41 McVey. Ibid. pp. 375-377.

42 โปรดด Mackie. Ibid.

43 Mozingo. Ibid. pp. 336-337.

44 Warner. Ibid. p. 85.

45 ดเพมเตมใน ธระ นชเปยม. เรองเดยวกน. น. 5-53 - 5-58.

46 Vatikiotis. Ibid. p. 95.

47 Ibid. pp. 70-71.

48 Ibid. pp. 72

49 ขอมลดานเศรษฐกจทน ามาสรปไวในทนมาจาก Ibid. pp. 32-59. และ Clark D. Neher. (1991).

Southeast Asia in the New International Era. Boulder: Westview Press. pp. 95-97.

50 Kishore Mahbunani and Jeffrey Sng. Ibid. p. 145.

51 ขอมลสวนนมาจาก Vatikiotis. Ibid. pp. 1-31 และ Neher. Ibid. pp. 165-167.

52 Kishore Mahbunani and Jeffrey Sng. Ibid. p. 60.

53 Ibid. pp. 71-72.

54 ดสรปประเดนภาพรวมของปญหากมพชา และแนวทางการด าเนนงานของอาเซยนทมตอปญหานใน

Kishore Mahbubani. Ibid.

55 ดความเปนมาของความขดแยงน ซงเชอมโยงไปถงความขดแยงจน-เวยดนามและความขดแยงจน-โซ

เวยต ใน Nayan Chanda. (1988). Brother Enemy: The War after the War, A History of Indochina

since the Fall of Saigon. New York: Collier Books.

56 Kishore Mahbunani and Jeffrey Sng. Ibid. pp. 61-62.

57 Barbara Watson Andaya. (1999). “Religious Development in Southeast Asia, c. 1500-

1800”. in Nicholas Tarling (ed.). The Cambridge History of Southeast Asia: Volume One Part Two

From c. 1500 to c. 1800. Cambridge: Cambridge University Press. p. 185.

58 Neher. Ibid. p. 110.

75

59 Norman G. Owen (ed.). (2005). The Emergence of Modern Southeast Asia: A New

History. (Honolulu: University of Hawaii Press. p. 433.

60 Ibid. p. 444. ขอมลเกยวกบตมอรตะวนออกทจะปรากฏตอไปมาจาก Ibid. pp. 444-446.

61 ดสรปภาพรวมของมรดกของกองทพในการเมองอนโดนเซยตงแต ค.ศ. 1945 จนสนสดยค “ระเบยบ

ใหม” ใน Marcus Meitzner. (2009). Military Politics, Islam, and the State in Indonesia: From

Turbulent Transition to Democratic Consolidation. Singapore: Institute of Southeast Asian

Studies. pp. 37-67.

62 Vatikiotis. Ibid. p. 78.

63 Ibid. pp. 78-79.

64 Ibid. p. 79

65 Ibid. p. 82.

66 Ibid. p. 83.

67 Ibid. pp. 85-86.

68 ดเพมเตมใน ธระ นชเปยม. เรองเดยวกน. น. 5-60 - 5-62.

69 Meitzner. Ibid. p. 59.

70 Ibid. pp. 60-61.

71 Vickers. Ibid. p. 202.

72 ผสนใจเรองน โปรดด Victor T. King. (2008). The Sociology of Southeast Asia:

Transformations in a Developing Region. Copenhagen: NiAs Press. pp. 155-177.

73 Ibid. p. 165.

74 เรองเดยวกน หนา 166

75 William Case, Politics in Southeast Asia: Democracy or Less (Richmond: Curzon Press, 2002),

pp. 41-42

76 Ibid. p. 42.

77 Ibid. p. 37.

78 Vatikiotis. Ibid. p. 37.

79 Ibid. pp. 37-38.

80 Case. Ibid. p. 49.

81 Ibid.

76

82 Ibid. p. 50.

83 Vickers. Ibid. p. 205.

84 Ibid. p. 206.

85 Case. Ibid. p. 50.

86 Vatikiotis. Ibid. pp. 204-205.

87 Ibid. p. 207.

88 อางใน Mietzner. Ibid. p. 63.

89 Vickers. Ibid. pp. 183-184.

90 Philip Shenon. Ibid.

91 Case. Ibid. p. 50.

92 Ibid. p. 51.

93 Ibid.

94 Ibid. p. 52.

95 Ibid.

96 Ibid.

97 ส าหรบวกฤตครงน ซงเรมในเดอนกรกฎาคม 1997 และผลกระทบทมตออนโดนเซย โปรดด เรอง

เดยวกน หนา 53-60 และ Vatikiotis. Ibid. pp. 220-221 and 224-225.

98 Vatikiotis. Ibid. p. 220.

99 อางใน Ibid. p. 221.

100 ดสรปเหตการณความรนแรงทางการเมองทน าไปสการลาออกของซฮารโตใน Ibid. pp. 226-232.

101 อางใน Case. Ibid. p. 62.

102 ดพฒนาการทางการเมองในชวงเปลยนผานนเพมเตมใน ธระ นชเปยม. เรองเดยวกน. น. 5-65 - 5-

72.

103 Kishore Mahbubani and Jeffrey Sng. Ibid. p. 144.

104 “ASEAN Vision 2020”, Association of Southeast Asian Nations from

http://asean.org/?static_post= asean-vision-2020 สบคนเมอ 20 ธนวาคม 2560.