Embed Size (px)
Citation preview
บบดร.เสมอแข จงธรรมานรกษ
หองปฏบตการวสดสำหรบผลตภณฑทปราศจากสารอนตรายหนวยวจยดานสงแวดลอม
ศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาตe-mail: [email protected]
เมอเดอนธนวาคม 2557 ผเขยนมโอกาส
เยยมเยอนจงหวดคมะโมะโตะในฐานะผเขารวม
หลกสตรอบรมหวขอการสรางขดความสามารถใน
การใหสตยาบนตอสนธสญญามนามาตะวาดวย
สารปรอท(CapacityBuildingforRatificationof
Minamata Convention onMercury) การอบรม
นจดโดยองคการความรวมมอระหวางประเทศของ
ญปนหรอไจกา(JapanInternationalCooperation
Agency, JICA) และศนยชวยเหลอผปวยโรคมนา
มาตะ (Minamata Disease Center) หรอโซชชะ
(Soshisha)ผเขารวมอบรมจำนวน10คนลวนเปน
เจาหนาทภาครฐจากประเทศตางๆไดแกบราซล2คน
จน1คนหมเกาะคก1คนเอกวาดอร1คนเคนยา
3คนหมเกาะโซโลมอนส1คนและไทย1คน
ทความ
การอบรมนจดขนเปนครงแรกมวตถประสงค
ใหผเขารวมไดเรยนรแนวทางการเตรยมความพรอม
ดานกฎระเบยบของรฐบาลญปนในการรองรบสนธ
สญญามนามาตะวาดวยสารปรอทกอนทรฐบาลญปน
จะใหสตยาบนในอนาคต และเรยนรถงอนตราย
ของพษจากสารประกอบอนทรยของปรอทหรอสาร
ประกอบเมทลของปรอททเคยปนเปอนในสตวนำท
จบไดจากอาวมนามาตะในอดต ผลกระทบและ
บทเรยนจากเหตการณในครงนนเปนทมาของการ
รางสนธสญญามนามาตะวาดวยสารปรอท และการ
จดการการปนเปอนสารประกอบเมทลของปรอทท
เคยเกดขนในอาวมนามาตะจงหวดคมะโมะโตะ
สนธสญญามนามาตะ
วาดวยสารปรอท ตอนท 1
ประสบการณจากการเขารวมหลกสตร
การสรางขดความสามารถในการใหสตยาบนตอ
อาวม
นามา
ตะ เคร
ดตภา
พ: M
r.Jos
é Ig
naci
o M
artín
ez V
ega
เมษายน - มถ นายน 2558M T E C22
การเดนทางครงนไดเปดโลกทศนใหผเขยน
ตระหนกถงภยรายแรงจากการบรโภคสตวนำทปนเปอน
สารประกอบอนทรยของปรอทจากเหตการณจรงท
เคยเกดขนในเมองมนามาตะระหวาง พ.ศ. 2499-
2511ผเขยนไดพบปะพดคยกบผปวยทไดรบพษจาก
สารประกอบอนทรยของปรอท ฟงบรรยายจากแพทย
และผแทนรฐบาลจงหวดคมะโมะโตะ และเยยมชม
พพธภณฑในเมองมนามาตะรวมทงไดรบทราบทาท
การดำเนนงานของรฐบาลญปนตอการเยยวยา
ผปวย การฟนฟสภาพอาวมนามาตะ การวจยท
เกยวของกบสารปรอท และการรณรงคเรองสงคม
ปลอดสารปรอทของรฐบาลจงหวดคมะโมะโตะ
ในปจจบน
จดพกแรกทเมองคตะควช
กอนการเดนทางไปทศนศกษาทเมองมนา
มาตะ จงหวดคมะโมะโตะ คณะของเราไดไปปฐม
นเทศนทสำนกงาน ไจกา สาขาควช เมองคตะควช
ซงอยทางตอนเหนอของเกาะควช ทนนเราไดเยยม
ชมพพธภณฑสงแวดลอมของเมองคตะควช แสดง
ถงอดตของเมองคตะควชทเคยเปนทตงของโรงงาน
อตสาหกรรมกวาหนงพนแหงทไมมการตดตงเทคโน
โลยการบำบดนำหรออากาศกอนปลอยสสงแวดลอม
สงผลใหอากาศในเมองคตะควชและนำทะเลใน
อาวบรเวณนนมคณภาพแยมากจนประชาชนทอยใน
เมองทนไมไหวประชาชนจงเรยกรองใหทางราชการ
และโรงงานอตสาหกรรมชวยกนปรบปรงคณภาพ
สงแวดลอมดวยการขดลอกอาวและใหโรงงานตดตง
เทคโนโลยบำบดนำเสยและอากาศจนในปจจบน
สภาพแวดลอมในเมองคตะควชดขนกวาเมอประมาณ
50-60ปกอนอยางเหนไดชด(ภาพท1)
ภาพท 1 ทศนยภาพของเมองคตะควชในปจจบน (ซาย) เปรยบเทยบกบป พ.ศ.2503ขณะนนเมองคตะควชมปญหามลพษจากโรงงานอตสาหกรรมปลอยนำเสยลงทะเล (ขวา)
จดหมายปลายทาง คอ มนามาตะ
ปจจบนการเดนทางสเมองมนามาตะมการ
คมนาคมทสะดวกสบายสามารถนงรถไฟใตดนเพยง
10 นาทจากสนามบนนานาชาตฟกโอะกะไปยงสถา
นฮะกะตะ(Hakata)เพอตอรถไฟชงกนเซง (shin-
kansen) อก 1 ชวโมงไปยงเมองมนามาตะ ซงอย
ทางใตของจงหวดคมะโมะโตะ
เกาะควชซงเปนหนงในสเกาะหลกทอยทางใตของ
ญปน (ภาพท 2) มพนทประมาณ 162.88 ตร.กม.
รอยละ 75 ของพนทเปนภเขา ทางทศตะวนตก
ของเมองมนามาตะเปนชายฝ งทะเลช ระนอ
(Shiranui Sea) ทสวยงาม (ภาพท 3) บรเวณน
เรยกวาอาวมนามาตะเปนทะเลทคลนลมนอย
เมษายน - มถ นายน 2558M T E C 23
ภาพท 2 แผนทประเทศญปน และบรเวณรอบอาวมนามาตะทเกดปญหาปนเปอนสารประกอบอนทรยของปรอทจากโรงงานบรษทชสโซะ (Chisso Minamata Factory) และผปวยจากพษของสารประกอบอนทรยของปรอท [3].
เนองจากลกษณะภมประเทศมแหลมจากแผนดนยน
ออกมาจงเปนทกำบงคลนลมไดด และเปนทวางไข
ของปลาหลากหลายสายพนธ
ในอดตประชาชนทอาศยอยรอบอาวมนามาตะ
มอาชพประมงชายฝงอาชพนททำกนมานานเนองจาก
พนทสวนใหญเปนภเขาไมเหมาะกบการปลกขาว
ผคนจงนยมบรโภคปลาและสตวนำทมมากมายใน
อาวมนามาตะ แมฐานะของผคนทอาศยรมอาว
มนามาตะจะไมรำรวย แตกมชวตทสงบสขกบทะเล
ชระนอทเปนแหลงอาหารอนอดมสมบรณของหมบาน
ตลอดมา[1]
ภาพท 3 ภาพวาดทวทศนอาวมนามาตะ พ.ศ. 2478 [3] (ซาย) ภาพถายทะเลชระนอบรเวณอาวมนามาตะพ.ศ. 2530 (ขวา-เครดต: ศาสตราจารย ฮาราดะ) [2]
2536เปดพพธภณฑโรคมนามาตะ
ในทองถนใหประชาชนเขาชม
2540รอตาขายในอาวมนามาตะออก
หลงตรวจสอบพบวาปลาทจบได
มปรมาณสารปรอทอยในเกณฑ
ปลอดภย
2544เปลยนช�อสำนกงาน
สงแวดลอมเปนกระทรวง
สงแวดลอม
2521กอตงสถาบนวจยโรคมนามาตะแหงชาต
(National Institute of Minamata Disease)
2556ทประชมคณะ
กรรมการเจรจา
ระหวางรฐบาล
ตางๆ เหนชอบทจะ
ใชช�ออนสญญา
มนามาตะวาดวย
สารปรอท
2475
โรงงานของบรษทชสโซะเรมผลตอะซทลดไฮด
และปลอยนำทงลงสอาวมนามาตะ
2493ปลาและสตวนำ
ในอาวมนามาตะ
เรมตายจำนวนมาก
สาหรายทะเล
แคระแกรน
และปรมาณของ
สตวนำทจบได
กลดลงโดยไม
ทราบสาเหต
2494โรงงานเปลยนสารเรงปฏกรยาจากแมงกานสออกไซด
เปนเฟอรรกซลไฟดในขนตอนการผลตอะซทลดไฮด
กอใหเกดสารประกอบเมทลปรอทเปนผลผลตพลอยได
2499ผอำนวยการ
โรงพยาบาลของ
บรษทชสโซะ
รายงานตอ
ศนยสาธารณสข
ของเมองมนามาตะ
เกยวกบผปวย
กลมแรกทเขารบ
การรกษาดวย
อาการทางระบบ
ประสาท
รฐบาลจงหวด
คมะโมะโตะขอให
มหาวทยาลย
คมะโมะโตะทำการ
ศกษาเบองตน
2500รฐบาลจงหวดคมะโมะโตะแจงใหรฐบาลกลาง
บงคบใชกฎหมาย Food Sanitation
แตรฐบาลกลางปฏเสธ โดยอางเหตผลวา
ยงไมมขอพสจนทชดเจนวาปลาและสตวนำมเปลอก
ในอาวมนามาตะเกดการปนเปอน
มการทดลองกบแมวพบวา
แมวทกนปลาจากอาวมนามาตะ
แสดงอาการของโรคในวนทสบ
นบจากวนทเรมทดลอง
คณะททำการศกษาเบองตน
รายงานถงความจำเปน
ทหามจบสตวนำ
ในอาวมนามาตะ
2502คณะวจ
ยมหาวท
ยาลยค
มะโมะ
โตะแถล
งวาโรค
มนาม
าตะ
เปนโรคทางร
ะบบประส
าททเกด
จากการ
บรโภคปลา
และสต
วนำท
ปนเปอนสา
รปรอท
จากอาว
มนาม
าตะ
แตผแทนจาก
บรษทชส
โซะแถล
งตอบ
โตวาเป
นการ
ตงขอ
สงเกต
ทไรขอพ
สจน และ
ไมสมเห
ตสมผ
ล
2506
มหาวทยาลยคมะโมะโตะแถลงสาเหต
ทแน�ชดของโรคมนามาตะวาเกดจาก
การบรโภคสตวนำจากอาวมนามาตะ
ทมสารประกอบเมทลปรอทจากการ
ปลอยนำเสยของโรงงานบรษทชสโซะ
2511โรงงานชสโซะเปลยนวธ
การผลตอะซทลดไฮด
เน�องจากไมคมทน บรษทจงหยด
ปลอยสารประกอบเมทลปรอท
ลงสอาวมนามาตะ
รฐบาลญปนแถลง
สาเหตของโรคมนามาตะ
เปนครงแรกวาเกดจากสารเมทล
ปรอททอยในนำเสยทปลอยจาก
โรงงานบรษทชสโซะ
2512 จดตงคณะกรรมการ
เยยวยาผปวยโรค
มนามาตะ (The
Minamata
Disease
Compensation
Processing
Committee)
และกฎหมายเกยว
กบการเยยวยาผ
ไดรบความเสยหาย
เน�องจากมลพษ (Law
Concerning the Relief of
Pollution-Related
Health Damage)
กระทรวงสาธารณสข
กำหนดพนททไดรบ
ผลกระทบจากการ
ปนเปอน
2513 บงคบใชกฎหมาย
ควบคมมลพษทาง
นำ (the Water
Pollution Control
Law) และกำหนด
ขอบงคบปรมาณ
สารอนตรายในนำทง
เชน สารปรอท
2514 กอตงสำนกงาน
สงแวดลอม
(Environmental
Agency)
2516กลมผปวยฟองรองบรษทชสโสะตอศาล
จงหวดคมะโมะโตะและศาลตดสนใหกลม
ผปวยชนะคดความทำใหบรษทชสโซะ
ตองชดใชคาเสยหายแกผปวยเพมขน
2517จงหวดคมะโมะโตะ
ตดตงตาขายท
บรเวณปากแมนำ
ในอาวมนามาตะ
เพ�อแยกปลาทปน
เปอนและหามจบ
ปลาในบรเวณทม
การกนตาขาย
2520เกดโครงการปองกน
มลพษในอาว
มนามาตะ
(Minamata Bay
Pollution
Prevention
Project)
เพ�อจดการทำความ
สะอาดตะกอนทม
ปรมาณปรอท
สงกวา 25
มลลกรม/ลตร
(แลวเสรจใน
พ.ศ. 2533)
2547 ศาลสงสดตดสน
วารฐบาลจงหวด
คมะโมะโตะและ
รฐบาลกลางละเลย
หนาทยบยงการ
แพรกระจายของ
โรคมนามาตะ 2552 สหประชาชาต แผนกสงแวดลอม
(United Nations Environment
Programme) เหนชอบในการจดทำรางกฎหมาย
(legally binding instrument)
เกยวกบการควบคมสารปรอท
2553 นายกรฐมนตรญปน
ไดเขารวมงานรำลก
ถงผปวยโรคมนามาตะ
ทจดขนทกปเปนครง
แรก
2554เมองมนามาตะไดรบรางวล
Eco Capital of Japan
2556
ตาขายทตดตง
ในอาวมนามาตะ
ระหวางป
พ.ศ. 2517-2540 [3])
ภาพจากเอกสารช�อ
Minam
ata A Model
Environmental
City - Learning from
the experience of
Minam
ata disease
คณะวจยจากมหาวทยาลย
คมะโมะโตะรายงานวาปลาใน
อาวมนามาตะยงไมปลอดภย และ
หากบรโภคในปรมาณมากอาจเปน
โรคมนามาตะ
กลมชาวประมง
เรยกรองคาเสยหาย
ทไมสามารถทำการ
ประมงไดตอบรษท
ชสโซะ
การกอสรางพนทแนวฝงใหม
โดยใชแทงเหลกกลา
ขนาดใหญเพ�อกำหนด
แนวเขตการถมตะกอน
ทปนเปอนปรอท
พ.ศ. 2520-2533 [3]
สถาบนวจย
โรคมนามาตะแหงชาต [3]
งานรำลกถงผปวยโรค
มนามาตะจดทอนสรณ
ทตงขนในอโคปารก
(Eco Park) ในพนท
ทมการถมทะเล [3]
ผวาราชการจงหวด
คมะโมะโตะ
ประกาศนโยบาย
และการดำเนนการ
ใหจงหวดคมะโมะ-
โตะ เปนสงคม
ปราศจากสารปรอท
ฮยกเกง วอเตอรเวย
(Hyakken waterway)
บรเวณทเคยมการปลอย
นำทงจากโรงงาน
ถายเม�อ พ.ศ. 2542 [3]
ชาวประมงจบปลาซารดน
ในอาวมนามาตะ
ภาพจากโซชชะ
ถายโดยชโอะตะ ทะเคะช
(Shiota Takeshi)
แมวปวย
จากการกนปลา
ในอาวมนามาตะ
ลำดบเหตการณ
2536เปดพพธภณฑโรคมนามาตะ
ในทองถนใหประชาชนเขาชม
2540รอตาขายในอาวมนามาตะออก
หลงตรวจสอบพบวาปลาทจบได
มปรมาณสารปรอทอยในเกณฑ
ปลอดภย
2544เปลยนช�อสำนกงาน
สงแวดลอมเปนกระทรวง
สงแวดลอม
2521กอตงสถาบนวจยโรคมนามาตะแหงชาต
(National Institute of Minamata Disease)
2556ทประชมคณะ
กรรมการเจรจา
ระหวางรฐบาล
ตางๆ เหนชอบทจะ
ใชช�ออนสญญา
มนามาตะวาดวย
สารปรอท
2475
โรงงานของบรษทชสโซะเรมผลตอะซทลดไฮด
และปลอยนำทงลงสอาวมนามาตะ
2493ปลาและสตวนำ
ในอาวมนามาตะ
เรมตายจำนวนมาก
สาหรายทะเล
แคระแกรน
และปรมาณของ
สตวนำทจบได
กลดลงโดยไม
ทราบสาเหต
2494โรงงานเปลยนสารเรงปฏกรยาจากแมงกานสออกไซด
เปนเฟอรรกซลไฟดในขนตอนการผลตอะซทลดไฮด
กอใหเกดสารประกอบเมทลปรอทเปนผลผลตพลอยได
2499ผอำนวยการ
โรงพยาบาลของ
บรษทชสโซะ
รายงานตอ
ศนยสาธารณสข
ของเมองมนามาตะ
เกยวกบผปวย
กลมแรกทเขารบ
การรกษาดวย
อาการทางระบบ
ประสาท
รฐบาลจงหวด
คมะโมะโตะขอให
มหาวทยาลย
คมะโมะโตะทำการ
ศกษาเบองตน
2500รฐบาลจงหวดคมะโมะโตะแจงใหรฐบาลกลาง
บงคบใชกฎหมาย Food Sanitation
แตรฐบาลกลางปฏเสธ โดยอางเหตผลวา
ยงไมมขอพสจนทชดเจนวาปลาและสตวนำมเปลอก
ในอาวมนามาตะเกดการปนเปอน
มการทดลองกบแมวพบวา
แมวทกนปลาจากอาวมนามาตะ
แสดงอาการของโรคในวนทสบ
นบจากวนทเรมทดลอง
คณะททำการศกษาเบองตน
รายงานถงความจำเปน
ทหามจบสตวนำ
ในอาวมนามาตะ
2502คณะวจ
ยมหาวท
ยาลยค
มะโมะ
โตะแถล
งวาโรค
มนาม
าตะ
เปนโรคทางร
ะบบประส
าททเกด
จากการ
บรโภคปลา
และสต
วนำท
ปนเปอนสา
รปรอท
จากอาว
มนาม
าตะ
แตผแทนจาก
บรษทชส
โซะแถล
งตอบ
โตวาเป
นการ
ตงขอ
สงเกต
ทไรขอพ
สจน และ
ไมสมเห
ตสมผ
ล
2506
มหาวทยาลยคมะโมะโตะแถลงสาเหต
ทแน�ชดของโรคมนามาตะวาเกดจาก
การบรโภคสตวนำจากอาวมนามาตะ
ทมสารประกอบเมทลปรอทจากการ
ปลอยนำเสยของโรงงานบรษทชสโซะ
2511โรงงานชสโซะเปลยนวธ
การผลตอะซทลดไฮด
เน�องจากไมคมทน บรษทจงหยด
ปลอยสารประกอบเมทลปรอท
ลงสอาวมนามาตะ
รฐบาลญปนแถลง
สาเหตของโรคมนามาตะ
เปนครงแรกวาเกดจากสารเมทล
ปรอททอยในนำเสยทปลอยจาก
โรงงานบรษทชสโซะ
2512 จดตงคณะกรรมการ
เยยวยาผปวยโรค
มนามาตะ (The
Minamata
Disease
Compensation
Processing
Committee)
และกฎหมายเกยว
กบการเยยวยาผ
ไดรบความเสยหาย
เน�องจากมลพษ (Law
Concerning the Relief of
Pollution-Related
Health Damage)
กระทรวงสาธารณสข
กำหนดพนททไดรบ
ผลกระทบจากการ
ปนเปอน
2513 บงคบใชกฎหมาย
ควบคมมลพษทาง
นำ (the Water
Pollution Control
Law) และกำหนด
ขอบงคบปรมาณ
สารอนตรายในนำทง
เชน สารปรอท
2514 กอตงสำนกงาน
สงแวดลอม
(Environmental
Agency)
2516กลมผปวยฟองรองบรษทชสโสะตอศาล
จงหวดคมะโมะโตะและศาลตดสนใหกลม
ผปวยชนะคดความทำใหบรษทชสโซะ
ตองชดใชคาเสยหายแกผปวยเพมขน
2517จงหวดคมะโมะโตะ
ตดตงตาขายท
บรเวณปากแมนำ
ในอาวมนามาตะ
เพ�อแยกปลาทปน
เปอนและหามจบ
ปลาในบรเวณทม
การกนตาขาย
2520เกดโครงการปองกน
มลพษในอาว
มนามาตะ
(Minamata Bay
Pollution
Prevention
Project)
เพ�อจดการทำความ
สะอาดตะกอนทม
ปรมาณปรอท
สงกวา 25
มลลกรม/ลตร
(แลวเสรจใน
พ.ศ. 2533)
2547 ศาลสงสดตดสน
วารฐบาลจงหวด
คมะโมะโตะและ
รฐบาลกลางละเลย
หนาทยบยงการ
แพรกระจายของ
โรคมนามาตะ 2552 สหประชาชาต แผนกสงแวดลอม
(United Nations Environment
Programme) เหนชอบในการจดทำรางกฎหมาย
(legally binding instrument)
เกยวกบการควบคมสารปรอท
2553 นายกรฐมนตรญปน
ไดเขารวมงานรำลก
ถงผปวยโรคมนามาตะ
ทจดขนทกปเปนครง
แรก
2554เมองมนามาตะไดรบรางวล
Eco Capital of Japan
2556
ตาขายทตดตง
ในอาวมนามาตะ
ระหวางป
พ.ศ. 2517-2540 [3])
ภาพจากเอกสารช�อ
Minam
ata A Model
Environmental
City - Learning from
the experience of
Minam
ata disease
คณะวจยจากมหาวทยาลย
คมะโมะโตะรายงานวาปลาใน
อาวมนามาตะยงไมปลอดภย และ
หากบรโภคในปรมาณมากอาจเปน
โรคมนามาตะ
กลมชาวประมง
เรยกรองคาเสยหาย
ทไมสามารถทำการ
ประมงไดตอบรษท
ชสโซะ
การกอสรางพนทแนวฝงใหม
โดยใชแทงเหลกกลา
ขนาดใหญเพ�อกำหนด
แนวเขตการถมตะกอน
ทปนเปอนปรอท
พ.ศ. 2520-2533 [3]
สถาบนวจย
โรคมนามาตะแหงชาต [3]
งานรำลกถงผปวยโรค
มนามาตะจดทอนสรณ
ทตงขนในอโคปารก
(Eco Park) ในพนท
ทมการถมทะเล [3]
ผวาราชการจงหวด
คมะโมะโตะ
ประกาศนโยบาย
และการดำเนนการ
ใหจงหวดคมะโมะ-
โตะ เปนสงคม
ปราศจากสารปรอท
ฮยกเกง วอเตอรเวย
(Hyakken waterway)
บรเวณทเคยมการปลอย
นำทงจากโรงงาน
ถายเม�อ พ.ศ. 2542 [3]
ชาวประมงจบปลาซารดน
ในอาวมนามาตะ
ภาพจากโซชชะ
ถายโดยชโอะตะ ทะเคะช
(Shiota Takeshi)
แมวปวย
จากการกนปลา
ในอาวมนามาตะ
เมษายน - มถ นายน 2558M T E C26
โรคมนามาตะเกดขนเปนครงแรก
ในพ.ศ.2493-2503เกดเหตการณประหลาด
ทปลาและสตวนำในอาวมนามาตะลอยขนมาตาย
จำนวนมาก สาหรายทะเลแคระแกรน และปรมาณ
ของสตวนำทจบไดกลดลงโดยไมทราบสาเหต [3]
ตอมากพบผปวยมอาการทไมเคยพบทไหนมากอน
ในญปนทหมบานประมงรอบอาวมนามาตะแหงน
เปนเหตใหชวตทสงบสขรมทะเลชระนอมอนตอง
ปดฉากลง
ใน พ.ศ. 2499 นายแพทยโฮะโซะกะวะ
ฮะจเมะ (Hosokawa Hajime) ผอำนวยการ
โรงพยาบาลของบรษทชสโซะไดบนทกและรายงาน
ตอศนยสาธารณสขของเมองมนามาตะเกยวกบผ
ปวยกลมแรกทเขารบการรกษาทโรงพยาบาลดวย
อาการประหลาด
ผ ป วยคนแรกท ได รบการบนทกอย าง
เปนทางการเปนเดกหญงอายประมาณ 6 ขวบ
มาทโรงพยาบาลเนองจากมอาการสนอยางควบคม
ไม ได พดไมถนด เดนไมถนด หงดหงดงาย
นอนไมคอยหลบในตอนกลางคน และพบการขาด
อาหารรวมดวย เดกหญงรายนพกอยกบพอแมใน
สวนหนงของบานหลงเลกๆทดเหมอนวาจะสรางเกยๆ
กนอยรมอาวมนามาตะ (ภาพท 4) เดกและผ ใหญ
คนอนๆ ทอยในบานนกมอาการปวยทคลายคลงกน
มาก[4]
ในตอนนนเรยกโรคนวา “โรคประหลาด”
เนองจากยงไมมใครทราบสาเหตทแนชด และมความ
วตกวาโรคนจะเปนโรคตดตอรายแรง แตภายหลง
มการยนยนสาเหตของโรควาเกดจากการบรโภค
สตวนำทปนเปอนสารประกอบอนทรยของปรอท
จำนวนมาก จงเรยกชอโรคนตามบรเวณทพบวา
“โรคมนามาตะ”
ชวตจรงของผปวยโรคมนามาตะ
การเดนทางทศนศกษาทมนามาตะในครงน
ผเขารวมมโอกาสไดพบกบคณเอะอโกะ อเอะโนะ
(Mrs. Eiko Ueno) อาย 88 ป [5] ทสละเวลา
มาพบกบคณะของเราทโซชชะ(ภาพท5)คณอเอะโนะ
เลาถงเหตการณใน พ.ศ. 2501 เมอตอนทเธออาย
ประมาณ30ปสามของเธอกลมปวยอยางกะทนหน
ดวยโรคมนามาตะ สามของเธอเปนลกจางประจำใน
บรษทชสโซะทผลตอะซทลดไฮดโดยใชสารประกอบ
ปรอทซลเฟต(HgSO4)เปนตวเรงปฏกรยาในกระบวน
การผลต ยามวางจากงาน สามของเธอมกออกเรอ
เพอทำประมงในอาวมนามาตะกบเพอนๆ วนหนง
ขณะทกำลงออกเรอกพบวาตวเองมปญหาในการพด
และตอมากไมสามารถจบตะเกยบเพอรบประทาน
อาหารไดเองคณอเอะโนะ(ซงขณะนนกำลงตงครรภ
ประมาณ7-8เดอน)จงพาสามของเธอไปพบแพทย
ทโรงพยาบาลของบรษทชสโซะแพทยกเพยงแตบอกวา
เปนโรคประหลาดสามของเธอเรมเดนไมไดบางครง
กเดนเกๆ กงๆ จนลมทำใหคนรอบขางหวเราะเยาะ
เธอรดวาสามของเธอรสกอบอายทตวเองปวยเชนน
ภาพท 4 บรเวณทพกอาศยทพบผปวยโรคมนามาตะรายแรกๆ (เครดต: ศาสตราจารย ฮาราดะ) [2]
เมษายน - มถ นายน 2558M T E C 27
ภาพท 5 ฟงบรรยายประสบการณจากคณอเอะโนะทพพธภณฑโรคมนามาตะโซชชะ (Soshisha Minamata
Disease Museum) เมองมนามาตะ
ขณะทสามของคณอเอะโนะเรมปวยคนรอบขาง
กมปฏกรยาเยนชาเพราะเกรงวาเปนโรคตดตอ
รายแรงเชนคนขบรถโดยสารปฏเสธรบเธอและสาม
สาธารณสขของจงหวดคมะโมะโตะกมาพนยาฆาเชอ
ในกระทอมหลงเลกๆ ทอาศยเพอปองกนโรคไมให
ตดตอไปยงคนอน ในขณะนน ไมมใครรสาเหตท
แทจรงของอาการปวย เธอรเพยงวาตองดแลสาม
ในแตละวนใหดทสด บางวนสามของเธอกแสดง
อาการหงดหงดโกรธเกรยวจากการลมปวยของตวเอง
บางวนกรองไหเสยใจคณอเอะโนะอยเคยงขางสาม
และดแลจนกระทงเขาเสยชวต (ขณะนนอายครรภ
ประมาณ8-9เดอน)
คณอเอะโนะยงมลกในทองทเปนเหมอน
ความสขและความหวงทามกลางความโศกเศราท
ตองสญเสยสาม ตอมา เธอคลอดลกสาวตวนอยท
ภายนอกดปกตดทกอยางจนกระทงเมออายได
ประมาณ10เดอนนองสาวคณอเอะโนะทมาเยยม
จากตางเมองตงขอสงเกตวาลกของเธอไมคอยตอบ
สนองกบเสยงเรยก เธอจงพาไปพบแพทยและกพบ
วาปวยดวยโรคทยงไมทราบสาเหต
แพทยถามคณอเอะโนะถงความสมครใจวา
จะใหลกพกอยในโรงพยาบาลเพอรบการรกษาหรอ
ไม เธอตดสนใจใหลกพกรกษาโดยตวเธอกอยดแล
ทโรงพยาบาลดวย ตอมาเธอพบวาโรงพยาบาล
ไมได ใหการรกษาแกลกเพยงแตรอวนใหลกของเธอ
เสยชวตเพอขอทำการชนสตรศพเปนกรณศกษา
แมความปรารถนาของคณอเอะโนะทตองการใหลกม
ชวตอยจะมากสกเพยงใดแตกไมเปนตามหวงลกข
องเธอจากไปเมออายไดประมาณ4ขวบ
คณอเอะโนะอนญาตให โรงพยาบาลผาศพ
เพอเปนกรณศกษาในวนทเธออมรางไรวญญาณไปยง
หองนตเวชเธออยากจะเปลยนใจเพราะแพทยนตเวช
ทผาศพขอใหเธอวางรางของลกบนทวางซงใกลกนนน
มมดขนาดใหญทเปอนเลอดอยภายหลงการชนสตร
คณอเอะโนะไดรบรางของลกคนพรอมดวยรอยเยบ
ทศรษะผลการชนสตรพบวาสมองบางสวนมรองรอย
ของการไดรบพษจากสารประกอบเมทลของปรอท
ซงไดรบตงแตอยในครรภผานทางสายสะดอและรก
ลกของคณอเอะโนะไดรบการยนยนวาเปน
ผปวยโรคมนามาตะมาแตกำเนด (congenital
minamata disease) ในกลมแรกๆ คณอเอะโนะ
เองกปวยดวยโรคมนามาตะแตมอาการไมมากนก
เธอจงพยายามปกปดอาการ เพอไมใหถกรงเกยจ
จากคนรอบขาง
ปจจบนคณอเอะโนะอยภายใตการดแลของ
จงหวดคมะโมะโตะโดยไดรบการยกเวนคารกษา
พยาบาล ในบางเวลากทำงานเปนผบรรยายใหกบ
พพธภณฑ โรคมนามาตะในทองถน (Minamata
Disease Municipal Museum) มชวตทสงบสข
เธอบอกวาได ใหอภยตอผคนและเรองเลวรายทเกด
ขนกบเธอในอดต
นอกจากน เรายงไดไปทโทะอมโนะอเอะ
(Touminoie) ซงเปนสถานทพกพงทางใจของผปวย
โรคมนามาตะและครอบครว เนองจากในอดตผปวย
ถกแบงแยกและตงขอรงเกยจจากประชาชนบางสวน
ทขาดความรและความเขาใจเกยวกบโรคมนามาตะ
เรองราวของคณอเอะโนะเปนสวนหนงของ
ผไดรบผลกระทบการปนเปอนสารประกอบเมทล
ของปรอท ทำใหเหนวาการเตบโตทางอตสาหกรรม
ทขาดความเอาใจใสดานผลกระทบตอสงแวดลอม
จะสงผลรายในวงกวางตอสขภาพของประชาชน
เมษายน - มถ นายน 2558M T E C28
การคนหาสาเหตของการเกดโรคมนา
มาตะ
แมจะเปนทตระหนกวาโรคมนามาตะม
สาเหตจากการบรโภคปลาและสตวนำมเปลอกจำนวน
มากทจบได ในอาวมนามาตะแตในตอนนนไมมใครร
วาสารพษทปนเปอนในสตวนำททำใหเกดอาการปวย
เปนสารชนดใด มการเสนอสมมตฐานถงชนดของ
สารพษตางๆเชนแมงกานสซลเนยมและแทลเลยม
[3]อยางไรกตามยงไมมการยนยนทชดเจนจนกระทง
เม อ เดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2502 คณะวจย
มหาวทยาลยคมะโมะโตะซงทำการศกษาทางดาน
พยาธวทยาและคลนกนำโดยศาสตราจารยทาดะโอะ
ทาเกะอช (Prof . Tadao Takeuchi) และ
ผชวยศาสตราจารย ฮะรฮโกะ โทะกโอะม (Asst.
Prof.HaruhikoTokuomi)แถลงอยางเปนทางการ
วาโรคมนามาตะเปนโรคทางระบบประสาททเกดจาก
การบรโภคปลาและสตวนำทปนเปอนสารปรอทจาก
อาวมนามาตะ จากนนอกสองสปดาห ผแทนจาก
บรษทชสโสะไดแถลงในทประชมคณะกรรมการวา
ดวยโรคมนามาตะของรฐบาลจงหวดคมะโมะโตะวา
ทฤษฎสารประกอบอนทรยของปรอททมหาวทยาลย
คมะโมะโตะเสนอเปนการตงขอสงเกตทไรขอพสจน
และทฤษฎนก ไมสมเหตสมผลหากพจารณาจาก
มมมองของเคมวทยา[3]
เดอนพฤศจกายนพ.ศ.2502คณะกรรมการ
วาดวยอาหารเปนพษ ซงทำหนาทสบหาสาเหตของ
โ รคมนามาตะได เข ยนรายงานถ งกระทรวง
สาธารณสขและสงคมสงเคราะหวา “สารประกอบ
อนทรยของปรอททพบในปลารอบๆ อาวมนามาตะ
เปนปจจยหลกททำให เกดโรคมนามาตะขน”
หลงจากรายงานนเผยแพรออกมา สาเหตของโรค
มนามาตะทเกดจากสารประกอบอนทรยของปรอทกเ
รมชดเจนขนดงนนญาตของผปวยและผสนบสนน
จำนวนหนงไดรวมตวกนเพอเรยกรองคาชดเชยจาก
บรษทชสโซะแตบรษทไมสนใจทจะทำตามขอเรยกรอง
นน อางวาณขณะนนยงไมมหลกฐานทเชอมโยง
ระหวางการปนเปอนของสารปรอทกบนำเสยจาก
โรงงานและบรษทจะรอฟงผลวจยอยางเปนทางการ
จากรฐบาลกลางกอน[3]
คณะนกวจยมหาวทยาลยคมะโมะโตะยงคง
วจยเพอหาขอมลทางดานเคมวทยามาโตแยงกบขออาง
ของบรษทชสโซะทวา ผลการศกษาเชงพยาธวทยา
และทางคลนกยงคลมเคลอเกนกวาทจะสรปถง
สาเหตของโรคมนามาตะไดในปถดมา(พ.ศ.2503)ค
ณะนกวจยนำโดยศาสตราจารยมะกโอะอชดะ(Prof.
Makio Uchida) สามารถสกดผลกสารประกอบ
อนทรยของปรอทออกจากสตวนำมเปลอกทจบได
จากอาวมนามาตะ
ใน พ.ศ. 2505 ศาสตราจารย คะสโระอ
อรกะยะมะ(Prof.KatsurouIrukayama)มหาวทยาลย
คมะโมะโตะไดพสจนวาสารประกอบเมทลปรอท
ในสตวนำจากอาวมนามาตะมาจากนำเสยทโรงงาน
บรษทชสโซะปลอยออกมา แมจะมโครงสรางของ
เมทลปรอทแตกตางอยเลกนอยมหาวทยาลยคมะโมะโตะ
จงแถลงอยางเปนทางการเมอวนท 20 กมภาพนธ
พ.ศ.2506ถงสาเหตทแนชดของโรค
แมวาจะมผลการศกษาอยางชดเจนแลว
กตาม รฐบาลคมะโมะโตะและรฐบาลญปนกไมได
ดำเนนการใดๆ เพอยบยงหรอคนควาเพมเตมถง
สาเหตของโรคมนามาตะโรงงานชสโซะกยงคงผลต
และปลอยสารประกอบเมทลปรอทลงสอาวมนามาตะ
จนกระทงใน พ.ศ. 2511 โรงงานชสโซะตดสนใจ
ภาพท 6 เยยมชมโทะอมโนะอเอะและฟงบรรยายประสบการณจากคณอโกะมะ
(Mr. Ikoma) และคณซะกะโมะโตะ (Mrs. Sakamoto) ซงเปนผปวยโรคมนามาตะ
เมษายน - มถ นายน 2558M T E C 29
เปลยนวธการผลต เนองจากการผลตอะซทลดไฮด
ดวยวธเดมไมค มทน บรษทจงหยดการปลอย
สารประกอบเมทลปรอทลงส อ า วมนามาตะ
ในปเดยวกนนนเอง เปนครงแรกทรฐบาลญปนได
แถลงสาเหตของโรคมนามาตะวาเกดจากสารเมทล
ปรอททอย ในนำเสยทปลอยออกมาจากโรงงาน
บรษทชสโซะ
แมจะมการเผยแพรงานวจยทยนยนความ
เชอมโยงระหวางสารเมทลของปรอทกบนำเสยจาก
โรงงานออกมาตงแต พ.ศ. 2506 ทางการกไมได
ดำเนนการยบยงการผลตและการปลอยนำเสยของ
บรษทชสโซะระหวางปพ.ศ.2506–2511เนองจาก
บรษทชสโซะเปนบรษทขนาดใหญทผลตอะซทลดไฮด
ซงเปนสารตงตนในการผลตพลาสตกและเปนกำลง
หลกในการขยายตวของภาคอตสาหกรรมญปนใน
ขณะนน มการประมาณการวาพลาสตกกวารอยละ
80 ทผลตในประเทศญปนขณะนนใชสารตงตนจาก
บรษทชสโซะ และรายไดภาษกวาครงหนงของเมอง
มนามาตะมาจากบรษทชสโซะ รฐบาลเมองมนามาตะ
และประเทศญปนจงตองพงพารายไดของบรษท
ชสโซะเพอใหเศรษฐกจของเมองมนามาตะและภาค
อตสาหกรรมของประเทศเตบโต
หลงจากทรฐบาลญปนแถลงอยางเปนทาง
การถงสาเหตของโรคมนามาตะวาเกดจากของเหลว
ทปลอยมาจากโรงงานบรษทชสโซะ ผปวยกลมหนง
จงตดสนใจยนฟองบรษทชสโซะเพอเรยกรอง
คำขอโทษและคาเสยหายในพ.ศ.2516ศาลตดสน
ใหกลมผปวยชนะคดความทำใหบรษทชสโซะตอง
ชดใชคาเสยหายแกผปวยเพมขนหลงจากทมการพบ
ผปวยเปนครงแรกเมอ 17 ปกอน ขณะเดยวกน
อคตและการแบงแยกระหวางผปวยในเมองมนามาตะ
กบพนกงานบรษทชสโซะทอาศยอยในเมองมนามาตะ
ยงมมากขนเนองจากลกจางของบรษทชสโซะกงวลวา
การจายคาเสยหายใหผปวยโรคมนามาตะจะทำให
บรษทของตนขาดทนและไมสามารถจายโบนสให
พนกงานได
ในพ.ศ.2517โซชชะ(Soshisha)จงกอตง
ขนเพอเปนบานทพกพงใจใหกบผปวยและครอบครว
ของผปวยโรคมนามาตะไดมารวมกลมกนเพอพดคย
และคลายทกขจากอคตทกำลงเผชญ มผปวยและ
ครอบครวของผปวยจำนวนหนงฟองรองรฐบาล
คมะโมะโตะและรฐบาลกลางตอศาลสงสด ผลการ
วนจฉยในพ.ศ.2547ระบวารฐบาลจงหวดคมะโมะโตะ
และรฐบาลกลางละเลยหนาทยบยงการแพรกระจาย
ของโรคมนามาตะ
ใน พ.ศ. 2553 หรอหาสบสปหลงจากพบ
ผปวยโรคมนามาตะ นายกรฐมนตรญปนไดเขารวม
งานรำลกถงผปวยโรคมนามาตะทจดขนทกปเปน
ครงแรกปจจบนมผปวยประมาณ12,617คนทไดรบ
การยอมรบจากทางรฐบาลใหเปนผปวยโรคมนามาตะ
ทไดรบการชดเชยหรอไมเสยคาใชจายในการรกษา
พยาบาล[6]
สารประกอบเมทลของปรอทในอาว
มนามาตะ
เหตการณทเกดขนทมนามาตะสงผลรายแรง
ตอสขภาพของประชาชน เมอบรษทชสโซะปลอย
ของเหลวจากกระบวนการผลตทมสารประกอบเมทล
ของปรอทลงสอาวมนามาตะ สารนชอบอยในเนอเยอ
มากกวาในนำจงสะสมในปลาและสตวนำมเปลอก
ตางๆ (ภาพท 7) เนองจากพนททางภมศาสตรของ
บรเวณนนทเปนภเขาจงทำกสกรรมยาก ประชาชน
จงนยมบรโภคปลาและสตวนำทจบไดจากอาวมนามาตะ
เปนอาหารหลก
เมอรบประทานปลาและสตวนำทปนเปอน
สารประกอบเมทลปรอทในปรมาณสงเปนจำนวนมาก
และตอเนองเปนเวลานาน สารนกจะดดซมเขาส
กระแสเลอด บางสวนขบออกทางระบบขบถาย
บางสวนสะสมในตบ ไต สมอง หรอสงผานไปยง
ทารกในครรภ(ภาพท8)หากสะสมในสมองจะสงผล
ตอการทำงานของระบบประสาท โดยความรนแรง
ของโรคมนามาตะจะขนกบรางกายของแตละคน
และปรมาณของสารประกอบเมทลของปรอทท
สะสมในรางกาย
เมษายน - มถ นายน 2558M T E C30
ภาพท 7 เสนทางของสารประกอบเมทลของปรอทจากกระบวนการผลตอะซทลดไฮดของโรงงานบรษทชสโซะระหวางพ.ศ.2499-2511 จนถงเขาสรางกายมนษย [3]
ภาพท 8 เสนทางของสารประกอบเมทลของปรอทเมอเขาสรางกาย [7]
เหตทสารเมทลของปรอทมพษรายแรง
เนองจากเมอเขาสรางกายมนษยจะทำปฏกรยากบ
สารเคมในรางกายเกดเปนสารทคลายกบเมไทโอนน
(methionine) ซงเปนกรดอะมโน ทำใหผานทางรก
ไปสทารกหรอผานเขาสสมองได เนองจากรางกาย
เขาใจผดคดวาเปนกรดอะมโนชนดหนง เมออวยวะ
ถกทำลายดวยพษของสารประกอบอนทรยปรอท
แลวจะไมสามารถรกษาใหอวยวะนนกลบมาเหมอน
เดมได
เมษายน - มถ นายน 2558M T E C 31
เหตการณทเกดขนทมนามาตะเปนอทาหรณ
เมอรฐบาลเหนความสำคญของการขยายตวทาง
เศรษฐกจและอตสาหกรรมมากอนสขภาพของ
ประชาชนยอมจะทำใหเกดความเสยหายและความ
ไมไววางใจกนระหวางภาคประชาชนและภาครฐบาล
แมเหตการณนจะเกดขนมานานกวาหาสบปแลว
แตความเสยหายและความไมไววางใจระหวางกนยง
คงพบเหนอยแม ในปจจบน
ในตอนหนาจะกลาวถงมาตรการและ
เทคโนโลยทใช ในการฟนฟสงแวดลอมบรเวณอาว
มนามาตะททำใหปลาและสตวนำในอาวมนามาตะ
อยในเกณฑมาตรฐานกลาวคอ มสารประกอบเมทล
ของปรอทนอยกวา0.3ppmและสารปรอททงหมด
นอยกวา 0.4 ppm นอกจากนยงกลาวถงกจกรรม
รกษส งแวดลอมในเมองมนามาตะ ซ งประสบ
ความสำเรจจนทำใหเมองมนามาตะไดรบรางวล
Eco Capital of Japan พ.ศ. 2554 ทผานมา
รวมถงแนวทางการเตรยมความพรอมของประเทศญปน
ในการทจะใหสตยาบนตอสนธสญญามนามาตะ
วาดวยสารปรอท
เอกสารอางอง
[1] Minamata Disease Municipal Museum, 2013.
[2]เอกสารประกอบการบรรยายจาก Dr.Saburo MURATA, Internal Medicine, Hanna Chuo Hospital เมอวนท
2ธนวาคม2557
[3]MinamataDiseaseItsHistory&lesson2007,publishedbyMinamataCityPlanningDivision.
[4]หนงสอเรองMinamataDisease เขยนโดยProfessorMasazumiHaradaฉบบภาษาองกฤษแปลโดยTsushima
SachieและTimothyS.Georgeพมพเมอพ.ศ.2547โดยKumamotoNichinichiShinbun.
[5]คำบอกเลาจากประสบการณของMrs.Uenoทเปนผปวยและมสามและลกสาวทเสยชวตดวยโรคมนามาตะทโซชฉะ
เมอวนท2ธนวาคม2557
[6]เอกสารจาก Minamata Disease Center Soshisha ชอ For Minamata convention on Mercury, Mercury,
Soshisha,MinamataDisease,BayofMinamatareclaimedland,”ตพมพเมอ10/2013.
[7]เอกสารประกอบการบรรยายจาก Dr.Masaaki NAGANO, ตำแหนง Senior Researcher, Hygienic Chemistry
Section,NationalInstituteforMinamataDisease(NIMD)เมอวนท4ธนวาคม2557
เอกสารอางอง
[1] Minamata Disease Municipal Museum, 2013.
[2]เอกสารประกอบการบรรยายจาก Dr.Saburo MURATA, Internal Medicine, Hanna Chuo Hospital เมอวนท
2ธนวาคม2557
[3]MinamataDiseaseItsHistory&lesson2007,publishedbyMinamataCityPlanningDivision.
[4]หนงสอเรองMinamataDisease เขยนโดยProfessorMasazumiHaradaฉบบภาษาองกฤษแปลโดยTsushima
SachieและTimothyS.Georgeพมพเมอพ.ศ.2547โดยKumamotoNichinichiShinbun.
[5]คำบอกเลาจากประสบการณของMrs.Uenoทเปนผปวยและมสามและลกสาวทเสยชวตดวยโรคมนามาตะทโซชฉะ
เมอวนท2ธนวาคม2557
[6]เอกสารจาก Minamata Disease Center Soshisha ชอ For Minamata convention on Mercury, Mercury,
Soshisha,MinamataDisease,BayofMinamatareclaimedland,”ตพมพเมอ10/2013.
[7]เอกสารประกอบการบรรยายจาก Dr.Masaaki NAGANO, ตำแหนง Senior Researcher, Hygienic Chemistry
Section,NationalInstituteforMinamataDisease(NIMD)เมอวนท4ธนวาคม2557
กตตกรรมประกาศ
ผเขยนขอขอบคณดร.บญชาธนบญสมบต
และคณอรวรรณ สมฤทธเดชขจร ทชวยกรณาให
ขอคดเหนทเปนประโยชนในการปรบปรงตนฉบบและ
ขอขอบคณ เอนโดะ-ซง (Mr. Endo) และคณมจ
นากาโนะ (Ms. Michi Nagano) จากโซชชะ
คณเคอโกะ มซคาม (Ms. Keiko Mizukami)
ดร.เคยวฮราอ(Dr.KyoHirai)สำหรบมตรภาพและ
ความชวยเหลอเปนอยางดตลอดการเดนทาง
ขอขอบคณครอบครวคณนาโอะมมตซโมโต
และชาวเมองมนามาตะสำหรบอธยาศยไมตรทอบอน
ขอขอบคณวทยากรและเพอนผรวมหลกสตร
ทกทานทแลกเปลยนประสบการณและใหขอมล
ความรทเปนประโยชนแกผเขยน
สดทายน ขอขอบคณองคการความรวมมอ
ระหวางประเทศของญปนหรอไจกาทใหการสนบสนน
หลกสตรน
บทความนเปนความคดเหนของผเขยน
จากการอบรมในหลกสตรเทานน ไมไดเกยวของกบ
โซชชะ หรอ ไจกา หรอ ศนยเทคโนโลยโลหะและ
วสดแหงชาต
