Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
พฤตกรรม (Behavior)
ตวอยางพฤตกรรมตาง ๆ
อ. พชน วชตพนธ
พชกมการเจรญเตบโต และ การเคลอนไหวรปแบบตาง ๆ ตอบสนองทงสงเราภายใน และภายนอก
สตวกมการเจรญรปแบบตาง ๆ
สตวกมการเจรญรปแบบตาง ๆ
สตวบางชนดกนพชเปนอาหาร
สตวลาสตวชนดอนเปนอาหารในวธการทตางกน
ขนกบอะไร?
ปรบตวใหอยในสภาวะทเหมาะสม
การปรบตวเขากบทอยอาศย ทงในแง เวลา สถานท และ สงแวดลอมรอบตว
มน ณ เวลา หนง ๆ
หากมนอยตามทอยธรรมชาตใหมาไมได กตองหา หรอ สรางใหมขนมา
การสรางรงของบเวอร
สตวมความสามารถในการเคลอนทในการเลอกทอยอาศย หาอาหาร หรอ เพอ
ความอยรอดจากศตร
บางครงกจ าเปนตองมการสอสารกบตวอนๆ
ผงอาศยการเตนร าเปนภาษาสอให
เพอนรแหลงอาหาร
และทส าคญ คอการสอสารระหวางในชนดเดยวกน
เพอการสบพนธ
กวางแดง กบนกแสดงพฤตกรรมในการหาคแบบเฉพาะของมนเองทไมเหมอนกน
นกตวผแสดงทาทางใหตวเมยดเพอบงบอกลกษณะทเดนของตนเหนอคแขง
• พฤตกรรมเพอการสอสารระหวางผสง (sender) กบผรบขอมล (receiver)
– โดยผสงสารอาศยสอประเภทตางๆ เชน คลนสนสะเทอนทระดบตางๆ เสยง สารเคม กรยาทาทาง รปรางลกษณะ เปนตน
– และผรบตองมอวยวะรบความรสกทเหมาะสม ไดแกผวหนง ห หนวด ลน จมก หรอ ตา เปนตน
และพฤตกรรมการเขาสงคมบางอยางกเพอความอยรอดของเพอนรวมชนด
หรอ เพอลกหลานของตน
พชเองอาจมการสอสารกบสตวอน ๆ หรอสตวมพฤตกรรมทสมพนธกบพช เพอการ
ผสมเกสร หรอการกระจายเมลดพนธ
วตถประสงค• พฤตกรรมคออะไร (What)• พฤตกรรมเกดขนไดอยางไร (How)• ท าไมจงเกดพฤตกรรม (Why)• รจกการจ าแนกพฤตกรรมแบบตาง ๆ ของพช และ สตว
พฤตกรรมคออะไร (What)
• สงมชวต
• สงแวดลอม
สภาวะภายในรางกาย
สภาพของแหลงทอยอาศย
เพอนชนดเดยวกน
เพอนตางชนดกน – ชวยเหลอ ศตร• สงแวดลอมใดมประโยชน หรอ โทษ หรอ เขามามความสมพนธดวย --- สงเรา
สงมชวตมการตอบสนองตอสงเรา - พฤตกรรม
การแสดงออกทจดเปนพฤตกรรมไดแก
• รปแบบของการเคลอนทและเคลอนไหวประเภทตางๆ
• การเปลยนแปลงรปรางหรอทาทาง• การสงเสยง• การเปลยนแปลงอน ๆ เชน ส กลน ฯลฯ
พฤตกรรมเกดขนไดอยางไร (How)
พฤตกรรมเกดขนไดอยางไร• รางกาย เจรญเตบโต ถกก าหนดโดยลกษณะทางพนธกรรม ท าใหมลกษณะตาง ๆ และ มความสามารถในการรบรสงเรา และ ตอบสนองตอสงเราทแตกตางกนไปในแตละสงมชวต
• ระหวางการเจรญ จะมฮอรโมนภายในเปนตวควบคมการเจรญ ทงในพช และ ในสตว โดยสงแวดลอมอาจสงผลใหมการเจรญทแตกตางกนไปตอบสนองตอสงเราเหลานน
พฤตกรรมเกดขนไดอยางไร• ลกษณะทถกควบคมดวยยนท าใหเกดการตอบสนองตอสงเราไดโดยอตโนมต คลายกบเปนการโปรแกรมไวในรางกาย เสมอนเปนพฤตกรรมทเกดขนตามสณชาตญาน (innate behavior)
• แตสงแวดลอมในระหวางการเจรญพฒนาตวออนอาจสงผลใหโปรแกรมการตอบสนองถกปรบเปลยนไปใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม
• การตอบสนองตอสงเราซ า ๆ กนในอดต อาจสงผลใหสงมชวตเรยนรในการปรบเปลยนพฤตกรรมใหเหมาะสมเมอเกดสถานการณทมสงเราตาง ๆ ในอนาคตได โดยผานการเรยนร (learning)
กลไกการเกดพฤตกรรม• ในพช มกเปนผลจาก ฮอรโมน และ ปรมาณน าในเซลล
ในสตว• การท างานประสานกนระหวางระบบประสาท ระบบกระดกและกลามเนอ ตลอดจนตอมตาง ๆ เพอแสดงรปแบบพฤตกรรมประเภทตางๆ ออกมา
แรงกระตนภายใน หรอ ภายนอก
หนวยรบความรสก
หนวยสนองความรสก
ใยประสาทรบความรสก
ระบบประสาทสวนกลาง
ใยประสาทสงงานพฤตกรรม
ท าไมจงเกดพฤตกรรม (Why)
• การเจรญเตบโต• ปรบใหตนเองอยในสภาวะแวดลอมทเหมาะสม สราง หรอ หาทอยอาศย
• แสดงความสมพนธกบสงมชวตอน และ การสอสารเพอ
–หาอาหาร หรอหนจากการถกกน–หาค หรอตอสเพอใหไดคมา ฯลฯ
วตถประสงคของการแสดงพฤตกรรม
ประโยชน และ ววฒนาการของพฤตกรรม• พฤตกรรมทเหมาะสม สงผลใหสงมชวต ม fitness ดขน
• Fitness = survivorship (to reproduction) and fecundity (i.e. number of offspring produced)
• สงมชวตทมพฤตกรรมใดทท าใหตนเองอยรอด และ สามารถขยายพนธใหลกหลานไดมากกวา จะท าใหมสงมชวตทแสดงพฤตกรรมเหลานนมากขนในประชากร
ประโยชน และ ววฒนาการของพฤตกรรม• พฤตกรรมใดทไมเปนประโยชนตอตวมนเอง กจะท าใหตวมนตายไป ซงจะถกคดเลอก โดย Natural selection(ecological selection หรอ sexual selection)
• "In fact, evolution can be precisely defined as any change in the frequency of alleles within a gene pool from one generation to the next." - Helena Curtis and N. Sue Barnes, Biology, 5th ed. 1989 Worth Publishers, p.974
สงทท าใหพฤตกรรมทเหมาะสมแพรกระจายไปสประชากรได
• Natural selection
• Learning
• Cultural transmission
พฤตกรรมทมผลกระทบมาจากทงยน และ การเรยนร
Gene + environment
• Gene – เปนตวก าหนดการเจรญพฒนาของ ระบบประสาท ระบบฮอรโมน และ โครงสรางของกลามเนอ อวยวะตาง ๆ ของรางกาย
• Environment – ประสบการณทมนไดรบในอดต
สงผลใหมการพฒนาของพฤตกรรมเปนเชนไร
สตวกมการเจรญรปแบบตาง ๆ
อณหภมมผลตอการเจรญพฒนาและ การตอบสนอง
ตอสงแวดลอมตอมา
Lizards and crocodiles
Turtles
สตวปรบพฤตกรรมใหเลอกกนอาหารทมใหสดสวนของสงทเปนอาหารปรบขนกบชนดของ
อาหารทมในแตละฤดกาล
Snowshoe hare
• Escaping and Freezing
พฤตกรรมเปนผลมาจากการท างานรวมกนระหวางปจจยทางพนธกรรมและสงแวดลอม
• พนธกรรม ก าหนดการพฒนาการตางๆทางสรระวทยา และโปรแกรมควบคมการตอบสนองสงเราตางๆในระบบประสาท
• สภาพแวดลอมขณะทมการเจรญพฒนาสงผลตอการแสดงออกของยนในการเจรญเตบโต
• สภาพแวดลอมกอน และขณะทจะแสดงพฤตกรรม เปนตวปรบแตงพฤตกรรมตามประสบการณทไดรบ
Innate behaviorsLearned behaviors
การจ าแนกพฤตกรรม
พฤตกรรมของสตวแบงตามวตถประสงค• พฤตกรรมทเกยวของกบการเคลอนท โดยมสงเราประเภทตางๆเปนตวกระตน ไดแก– Kinesis
– Taxis
• พฤตกรรมเพอการสอสารระหวางผสง (sender) กบผรบขอมล(receiver)– โดยผสงสารอาศยสอประเภทตางๆ
– และผรบตองมอวยวะรบความรสกทเหมาะสม
• อน ๆ เชน การดแลบตร (Parental care) การเกยวพาราส หรอการหาอาหาร ฯลฯ
Kinesis
• เคลอนทขนกบความหนาแนนของสงเรา โดยเปลยนความเรวหรอทศทาง
Taxis
• เคลอนทเขาหาหรอหนจากสงเราแบบมทศทางแนนอน
พฤตกรรมของสตวแบงตามการพฒนาการ
• สญชาตญาณ (Innate behavior)
• การเรยนร (Learning)
Innate behaviors• เปนมาแตก าเนดโดยไมตองอาศยการเรยนรจากประสบการณ
• ม 3 ระดบ– Reflexes เกดแบบสนๆ โดยอตโนมต
– Fixed action pattern เกดตอเนองโดยอตโนมตมแบบแผนทแนนอน
– Stimulus response chain เกดเปนล าดบตอเนองแตขนกบสงเราของแตละระยะ
• ตวอยาง innate behaviors เชน
Reflexes
• แตถาถกกระตนอยนานเกนไป จะเกด Sensory adaptation
• เชนการชกใยของแมงมม การกลงไขของหานFixed action
pattern
• เชนพฤตกรรมการเกยวพาราสของสตวการกนอาหารของแมลงวน
Stimulus
response chains
migration
Biological clock
• วน
• น าขนน าลง
• ฤดกาล
• ป ฯลฯ
• เชน Filial imprinting ตอสงทพบเหนแรกเกดของหาน หรอ sexual imprinting ตอเสยงรองของคทเจรญมาดวยกนในชวงตนของชวตของนก
Imprinting
Learned behavior
• มการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปจากเดม หรอพฒนาพฤตกรรมใหมขนกบประสบการณในอดต
• พฤตกรรมทถกละทงสามารถเปลยนแปลงกลบมาเหมอนเดมไดเมอประสบการณเปลยนกลบมา ยกเวน imprinting
• ประเภทของพฤตกรรมการเรยนร
– habituation หรอ ความเคยชน
– classical conditioning หรอ associated learningการเรยนรแบบมเงอนไข
– operant conditioning หรอ trial and error learning การลองผดลองถก
– insight learning หรอ การรจกใชเหตผล
– social learning เรยนรจากการดตวอนในสงคม
• เชน การลดการการตอบสนองตอสงเราทไมใหคณหรอ โทษตอมนแตเกดขนบอยๆจนเคยชน
Habituation
Classical conditioning
• สนขเรยนรน าเอาสงเราใหม (เสยงกระดง) มาชกน าใหเกดการตอบสนอง (น าลายไหล) เชนเดยวกบสงเราเดม(อาหาร) เมอผานประสบการณนนมารวมกน
• เชนการเรยนรผานการลองผดลองถกของนกหรอ หน ถาไดรบโทษหลายครงเขาจะเลกท าแตหากไดประโยชนกจะท าอกOperant
conditioning
หรอ Trial and
error
insight learning
social learning
• เชนการน าประสบการณการลางมนฝรงในลง มาใชลางขางฟางใหสะอาดกอนกน
พฤตกรรมในพช• มกเกดในรปของการเคลอนไหว เพอตอบสนองตอการเจรญเตบโต หรอ สงเราภายนอก
• ประเภทของพฤตกรรมในพช
– การเคลอนไหวเนองจากการเจรญเตบโต (growth movement)
– การตอบสนองทไมเกยวกบการเจรญ
การเคลอนไหวเนองจากการเจรญเตบโต (growth movement)
• Autonomic movement มฮอรโมนเปนสงเราภายใน
– Nutation แบบ เอนไปมา
– Spiral movement แบบบดเปนเกลยว
• Paratonic movement มสงเราภายนอกมากระตน เชนแสงอณหภม การสมผส สารเคม น า แรงโนมถวงของโลก ฯลฯ
– Nasty ไมมทศทางสมพนธกบสงเรา
– Tropism ทศสมพนธกบสงเรา
(Dormancy การพกตว-เจรญ ขนกบสภาพแวดลอม)
Paratonic movement -
Photonasty หรอ Thermonasty
Paratonic movement -
Thigmonasty หรอ Chemonasty
Paratonic
movement -
Phototropism
หรอ Geotropism
Paratonic
movement -
Thigmotropism
Paratonic movement
การตอบสนองทไมเกยวกบการเจรญ
• Turgor movement ความเตง
• Taxis เขาหาหรอหนสงเราโดยมทศทาง
• Hydration movement การแหงของเนอเยอ
• การเปลยนแปลงของสารเคมในพช
Turgor
movement
การตอบสนองทไมเกยวกบการเจรญ
• Turgor movement ความเตง
• Taxis เขาหาหรอหนสงเราโดยมทศทาง
• Hydration movement การแหงของเนอเยอ
• การเปลยนแปลงของสารเคมในพช
Hydration movement
การตอบสนองทไมเกยวกบการเจรญ• Turgor movement
• Taxis
• Hydration movement
• การเปลยนแปลงของสารเคมในพช